Greek Vegan #14

Editorial

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GREEK VEGAN, ΤΕΥΧΟΣ 14, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2023 Έκδοση - Eκμετάλλευση: Digital Content A.E. 2ο χλμ. Λεωφ. Μαρκοπούλου, 19400 Κορωπί τηλ.: 2106513553, fax: 2106513558, e-mail: vegan@digicon.gr www.digicon.gr

ΕΚΔΟΤΗΣ: Νίκος Μανούσος ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ MARKETING: Λουκία Ταλιαδώρου ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Ιωάννης Πατρίκος ΒΟΗΘΟΣ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗ: Μαρία Γεωργιάδου ΣΥΝEΡΓΑΤΕΣ: Μάνος Νικολάου, Σοφία Σπανομαρκίδη, Μαρία Κετικίδου, Μαίρη Καλαμπαλίκη ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ: Νίκος Γαϊτάνος, Ελένη Ταϊρίδου ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚH ΣΥΝΕΡΓΑΤIΣ: Βασιλική Σκαλαφούρη Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Βάγια Μπιζιλιώτη ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ: Δέσποινα Προβιδάκη, Κέλλη Αντωνάκου

ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Σχεδιασμός: Δημήτρης Μελένιος Φωτογραφία: Dreamstime, PeTA ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ DTP: Δημήτρης Μελένιος DTP: Αδάμ Σάμιος ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ: Χρύσανθος Μαντούβαλος ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιάννης Τζίφας ISSN: 2654-1270 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική, περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή/απόδοση του περιεχομένου του Greek Vegan, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της Digital Content A.E., όπως ορίζει ο νόμος 2121/1993, η Διεθνής Σύμβαση της Βέρνης περί πνευματικής ιδιοκτησίας και οι κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

Αγαπητοί αναγνώστες, Για πολλούς από εμάς, οι Ζωολογικοί Κήποι υπήρξαν -ιδιαίτερα κατά την παιδική μας ηλικία- μια ευχάριστη και συχνά θαυμαστή εμπειρία, μια έξοδος από την καθημερινότητα και μια γνωριμία με ζώα που ενδεχομένως είχαμε δει μόνο σε βιβλία ή στην τηλεόραση. Σήμερα, μεγάλοι πια, έχουμε συνειδητοποιήσει ότι για να απολαύσουμε εμείς τη συγκεκριμένη εμπειρία, πολλές εκατοντάδες ζώα έπρεπε να είναι εγκλωβισμένα και δυστυχή (στην καλύτερη των περιπτώσεων) ή υποσιτισμένα και κακοποιημένα (στη χειρότερη). Όπως θα διαπιστώσετε διαβάζοντας το σχετικό άρθρο της Μαρίας Γεωργιάδου, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ζωολογικοί Κήποι είναι στην πραγματικότητα κέντρα αιχμαλωσίας, που κρατούν δύσμοιρα ζώα φυλακισμένα, καθαρά για το οικονομικό όφελος των επιχειρηματιών, και δεν έχουν καμία θέση στη σύγχρονη εποχή. Έχουν τα ζώα ενσυναίσθηση; Το ερώτημα απασχολεί τον άνθρωπο από την αρχαιότητα. Το σχετικό άρθρο της Μαίρης Καλαμπαλίκη εξετάζει αναλυτικά τις θεωρητικές προσεγγίσεις φιλοσόφων και επιστημόνων, παραθέτοντας και σειρά εμπειρικών παρατηρήσεων από άτομα που έζησαν και δούλεψαν με ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον. Πέρα από τη θεωρία, βέβαια, οι περισσότεροι έχουμε εμπειρία από τον συναισθηματικό πλούτο των ζώων με τα οποία συγχρωτιζόμαστε και δεν έχουμε αμφιβολίες για το θέμα της ενσυναίσθησής τους… Δύο πολύ ενδιαφέρουσες περιπτώσεις animal-champions παρουσιάζουμε στο τρέχον τεύχος. Η πρώτη αφορά την παλιά συνεργάτιδα του περιοδικού, Δήμητρα Πανίδου, που έχει αναδειχθεί σε προστάτιδα των γατών της Θεσσαλονίκης μέσω του «The Soula project», και η δεύτερη τη «Γαϊδουροχώρα», που εξελίσσεται σε παράδεισο των συμπαθέστατων τετράποδων. Μην παραλείψετε να διαβάσετε τα σχετικά ρεπορτάζ. Όπως είδατε και στο εξώφυλλο, στο τεύχος αυτό είχαμε και μια έκπληξη για τους οπαδούς της σειράς «The Big Bang Theory». Η δημοφιλέστατη Amy -κατά κόσμον Mayim Bialik- είναι, βεβαίως, ακραιφνής vegan και στηρίζει την PeTA στην πρόσφατη διαφημιστική της εκστρατεία κατά της κρεοφαγίας. Κάθε χρόνο, στο εορταστικό τεύχος του περιοδικού, οι συντάκτριές μας ξεσκονίζουν την αγορά, αναζητώντας προτάσεις vegan δώρων. Φέτος, η Σοφία Σπανομαρκίδη, συνεπικουρούμενη από τη Μαρία Γεωργιάδου, εντόπισαν 20+1 προτάσεις που ελπίζουμε να σας δώσουν κάποιες ιδέες για δώρα σε αγαπημένα σας πρόσωπα. Η φυτική διατροφή μπορεί να είναι αρωγός στην έγκυο vegan σε περίπτωση που κολλήσει τον ιό του COVID-19. Η επιστημονική συνεργάτις μας, Δρ. Βασιλική Σκαλαφούρη, αναλύει το θέμα και υπογραμμίζει τη σημαντικότητα του έγκαιρου εμβολιασμού στο σχετικό άρθρο. Last but not least που λένε και οι Αγγλοσάξωνες, η Ελένη Ταϊρίδου και ο Νίκος Γαϊτάνος μάς προσφέρουν τις γιορτινές συνταγές τους για τα Χριστούγεννα του ’22. Καλές Γιορτές και ευτυχισμένο 2023 σε όλους μας!

Ο εκδότης Νίκος Μανούσος

U.K.: VEGAN ΈΙΔΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΏΘΥΠΟΥΡΓΟΥ

ρω εγκρίσεις για να

νία καλλιέργειας κρέατος. Ωστόσο, για να διαθέσει τα προϊόντα της στο κοινό, η Upside Foods πρέπει να λάβει έγκριση τόσο από

Ο βασιλιάς Κάρολος ΙΙΙ έχει εδώ και καιρό καταδικάσει τη γαλλική λιχουδιά ως ανήθικη και μάλιστα διέταξε τους σεφ στην προσωπική του κατοικία να μην τη χρησιμοποιούν. Τώρα, απαγόρευσε να σερβίρεται φουά γκρα σε όλες τις βασιλικές κατοικίες, λόγω ανησυχιών για την καλή διαβίωση των ζώων. Αυτό περικλείει το Balmoral, το Sandringham, το Windsor Castle, το Hillsborough και το Buckingham Palace. Επί του παρόντος, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει απαγορεύσει την παραγωγή φουά γκρα, αλλά η εισαγωγή και πώλησή του εξακολουθεί να επιτρέπεται. Η PETA επαίνεσε την απόφαση του μονάρχη, με την αντιπρόεδρο Elisa Allen να δηλώνει: «Ακολουθήστε το παράδειγμα του βασιλιά και αφήστε

THINGS» ΒΆΣΙΛΙΚH ΆΠΆΓΟΡΈΥΣΗ ΣΤΟ ΦΟΥΆ ΓΚΡΆ!

ΚΆΙ VEGAN NUTELLA

Υπάρχουν λίγα πράγματα τόσο απολαυστικά και νοσταλγικά όσο η Nutella, και ο ηθοποιός Noah Schnapp -που τον γνωρίσαμε μέσα από τη σειρά «Stranger Things»- είναι έτοιμος να βελτιώσει την αγαπημένη κρέμα κακάο και φουντουκιού με μια εκδοχή που παραλείπει τα ανεπιθύμητα συστατικά. Μαζί με τους συνιδρυτές Elena Guberman και Ba Minuzzi, ο Schnapp ανακοίνωσε πέρυσι την «tbh» (το οποίο είναι ακρωνύμιο του «to be honest» - για να είμαι ειλικρινής) με ένα κορυφαίο προϊόν: μια εκδοχή nutella με φουντούκια ως πρώτο συστατικό, που παρασκευάζεται χωρίς γαλακτοκομικά ή φοινικέλαιο. Η εταιρεία βασίζεται επίσης στις αρχές της βιωσιμότητας, με τις συσκευασίες της να έχουν χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα. Από την κυκλοφορία της, αυτή η «vegan nutella» έχει κερδίσει πολλούς ακολούθους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μετρά πλέον 20 εκατομμύρια προβολές στο TikTok. Αυτόν τον μήνα, ο Schnapp αποφάσισε να οδηγήσει την tbh στο επόμενο επίπεδο, ξεκινώντας μια καμπάνια crowdfunding στο Republic — όπου ο 18χρονος έγραψε ιστορία ως ο νεότερος επιχειρηματίας στην επενδυτική αυτή πλατφόρμα. «Ξεκίνησα να συνεργάζομαι με το Netflix όταν ήμουν οκτώ ετών και αυξάνω συνεχώς το χαρτοφυλάκιό μου, αλλά δεν θέλω απλώς να βγάζω χρήματα. Θέλω να επενδύσω χρήματα με σύνεση για να δημιουργήσω μια κληρονομιά, να οικοδομήσω σωστά μια κοινότητα

το φοινικέλαιο της Nutella μπορεί κάλλιστα να μη συνδέεται με πρακτικές αποψίλωσης των δασών, η εγκυρότητα της πιστοποίησης RSPO έχει τεθεί υπό έλεγχο, πιο πρόσφατα με μια μελέτη του 2020 που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «The Science of Total Environment». Σύμφωνα με αυτή, οι ερευνητές

Το υψηλότερο ποσοστό παμφάγων μεταξύ 11 ευρωπαϊκών χωρών εμφανίζει η χώρα μας, καθώς σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα πάνω από επτά στους δέκα καταναλωτές (ποσοστό 73%) δηλώνουν πως ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, καταναλώνοντας μέχρι και 3,3 κιλά κρέατος μηνιαίως. Η μελέτη έγινε σε δείγμα 700 ερωτηθέντων, ηλικίας άνω των 18 και κάτω των 70 ετών, και διενεργήθηκε τον Ιούνιο. Συγχρηματοδοτήθηκε από την Ελληνική Ένωση Χορτοφάγων (HellasVeg) και την αντίστοιχη ευρωπαϊκή (European Vegetarian Union - EVU). Η πρωτογενής έρευνα διενεργήθηκε από την Kantar ΑΕ και η στατιστική ανάλυση έγινε από τη HellasVeg. Το θετικό είναι ότι ένας στους δύο Έλληνες και Ελληνίδες (49%) επιθυμεί να μειώσει την κατανάλωση κρέατος, ενώ οι καταναλωτές εμφανίζονται επίσης ανοιχτοί στο ενδεχόμενο να δοκιμάσουν εργαστηριακό κρέας (σε ποσοστό 49%). Επίσης, πάνω από οκτώ στους δέκα παμφάγους (82%) δηλώνουν -παρότι οι ίδιοι καταναλώνουν κρέας- ότι υπάρχουν αρκετοί λόγοι να γίνει κάποιος χορτοφάγος, με πρώτο τη βελτίωση της μεταχείρισης των ζώων και επόμενους δύο την υγεία και το περιβάλλον.

Την υπογραφή προσυμφώνου απόκτησης από τη Δέλτα του 70% των μετοχών της εταιρείας Κουρέλλας ΑΕ ανακοίνωσε η Vivartia, σε μια εξαγορά που θα εμπλουτίσει τους plant based κωδικούς της εταιρείας. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η κίνηση αυτή είναι ένα βήμα εμπλουτισμού του χαρτοφυλακίου δραστηριοτήτων και προϊόντων της Δέλτα, με γνώμονα με τις σύγχρονες διατροφικές ανάγκες και τάσεις των Ελλήνων καταναλωτών. Η εταιρεία Κουρέλλας είναι μια σύγχρονη τυροκομική μονάδα στα Γρεβενά, με 90% εξαγωγική δραστηριότητα. Τα προϊόντα της περιλαμβάνουν σε μεγάλο βαθμό βιολογικούς και φυτικούς (plant based) κωδικούς και εξάγονται σήμερα σε αρκετές χώρες του κόσμου (Ευρώπη, Αραβικές χώρες, Αμερική). Η Κουρέλλας ΑΕ διαθέτει τυροκομείο 4.000 τ.μ. σε έκταση 15 στρεμμάτων, εργοστάσιο ζωοτροφών 3.000 τ.μ. σε έκταση 10 στρεμμάτων, καθώς και βιολογική φάρμα 4.000 τ.μ. σε έκταση 30 στρεμμάτων. Ο τζίρος το 2021 ανήλθε στα 12,5 εκατ. ευρώ, ενώ τα EBITDA στα 1,5 εκατ. ευρώ. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι το 30% της εταιρείας θα παραμείνει στην οικογένεια Κουρέλλα.

Τα νέα είδη που καλύπτει το νομοσχέδιο περιλαμβάνουν αρκούδες, αιλουροειδή, λύκους, φώκιες και ερπετά, συμπεριλαμβανομένων των κροκόδειλων και των γιγάντιων πυθώνων. Αν και ο νόμος δεν θα κλείσει εντελώς όλους τους ζωολογικούς κήπους, θα διασφαλίζει ότι οι οργανισμοί απαιτούν άδειες για τη διατήρηση και την εκτροφή των ζώων. Θα πρέπει, επίσης, να πληρούν μια λίστα κριτηρίων, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης της διατήρησής τους. Ο επικαιροποιημένος νόμος έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα ισχυρότερα νομοσχέδια για την προστασία των ζώων στον κόσμο και έρχεται την κατάλληλη στιγμή. Η οργάνωση για τα JANE GOODALL ACT ΓΙΆ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΆΣΙΆ ΤΏΝ ΖΏΏΝ ΣΤΟΝ ΚΆΝΆΔΆ

Αρνήθηκε επίσης να πάρει ένα συμπλήρωμα Β12, έως ότου η φυλακή του προμήθευε κάποιο φυτικό. Ο ακτιβιστής αργότερα διαγνώστηκε από γιατρό της φυλακής ότι έπασχε από έλλειψη σιδήρου και δυσκοιλιότητα. Σύμφωνα με την Guardian, η φυλακή απέρριψε γραπτό αίτημα να του παρασχεθούν τα κατάλληλα vegan γεύματα. Η εγκατάσταση απάντησε λέγοντας ότι είχαν ήδη ληφθεί μέτρα, ώστε ο ακτιβιστής να κάνει διατροφή όσο το δυνατόν πιο κοντά στις πεποιθήσεις του Τον Ιούνιο του 2020, δεν έγινε δεκτή η έφεσή του από το ομοσπονδιακό δικαστήριο της Ελβετίας. Στη συνέχεια, ο δικηγόρος του κρατούμενου παρέπεμψε την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) που εδρεύει στο Στρασβούργο. Η ΕΣΔΑ αποτελείται από 46 δικαστές

-συμπεριλαμβανομένου

ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ ΈΙΝΆΙ PLANT-BASED

πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με τη μη κερδοσκοπική EAT, η οποία υποστηρίζει ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων. Η νέα έκθεση υπογραμμίζει επίσης την αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που υιοθετούν οι ίδιοι χορτοφαγικές ή vegan δίαιτες. Το 2019, 17% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι τρώνε «φαγητό για χορτοφάγους / βίγκαν» τον περισσότερο ή όλο τον χρόνο. Στην έκθεση του 2022, το ποσοστό είχε αυξηθεί στο 22%. «Το γεγονός ότι τόσο πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ενδιαφέρονται περισσότερο να τρώνε υγιεινά και βιώσιμα τρόφιμα είναι ένα ενθαρρυντικό σημάδι», δήλωσε ο ιδρυτής της EAT Δρ. Gunhild Stordalen. Περισσότεροι από τους μισούς (51%) δήλωσαν ότι ανησυχούν για την επισιτιστική ασφάλεια. Οι ελλείψεις τροφίμων, ως συνέπεια της πανδημίας COVID-19 και του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, χαρακτηρίστηκαν ως «σοβαρή ανησυχία» από το 60% των συμμετεχόντων. Επιπλέον, συνολικά το 92% των ερωτηθέντων είπε ότι ο λογαριασμός των τροφίμων τους ήταν υψηλότερος από πριν. Ωστόσο, η λήψη περιβαλλοντικά συνειδητών επιλογών τροφίμων ήταν σημαντική για την πλειονότητα των καταναλωτών. Από τους ερωτηθέντες, το 80% ισχυρίστηκε ότι η αγορά βιώσιμων και υπεύθυνων τροφίμων αποτελεί προτεραιότητα για αυτούς. Παράλληλα, το 64% δήλωσε ότι είναι διατεθειμένο να πληρώσει περισσότερα για τέτοια είδη, ακόμη και με την αύξηση του κόστους ζωής.

συνέχεια ανάπτυξή τους σε βιοαντιδραστήρες για τη δημιουργία προϊόντων κρέατος- είναι ευρύτερα κατανοητά, οι εγκρίσεις για τη διάθεσή του στο κοινό αργούν να χορηγηθούν. Μέχρι σήμερα, μόνο η Σιγκαπούρη έχει χορηγήσει ρυθμιστική έγκριση για την παραγωγή και την εμπορία εργαστηριακού κρέατος. Αλλά και εκεί, άδεια έχει δοθεί μόνο για δύο καλλιέργειες κοτόπουλου από μία εταιρεία, την Eat Just. Παρά τις φήμες ότι οι ΗΠΑ θα ακολουθούσαν το παράδειγμά της πριν από ένα χρόνο, με την Upside Foods να κατασκευάζει μια μεγάλη μονάδα παραγωγής, ακόμη δεν έχουν χορηγηθεί εγκρίσεις. Ωστόσο, ο πρόεδρος Μπάιντεν

οποίο τους Η διαδικασία για να γίνει το εργαστηριακό κρέας εμπορεύσιμο δεν είναι απλή. Ενώ τα στάδια παραγωγής -η οποία περιλαμβάνει λήψη μεμονωμένων κυττάρων από ζώα, και στη

Οι συνδυασμένες εκπομπές μεθανίου από τις 15 μεγαλύτερες εταιρείες κρέατος και γαλακτοκομικών στον κόσμο ανέρχονται στο 80% των εκπομπών ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), σύμφωνα με νέα έρευνα. Η μελέτη, η οποία προέρχεται από το Institute for Agriculture and Trade Policy (IATP) και το Changing Markets Foundation, ανέφερε επίσης

οι εταιρείες παράγουν περισσότερες εκπομπές από τις χώρες

Ρωσίας, του Καναδά και της Αυστραλίας.

χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στη γη.

λέγεται ότι παράγουν περισσότερες εκπομπές από εταιρείες πετρε-

όπως η BP και η Shell.

είπαν επίσης ότι η έλλειψη διαφάνειας από αυτές τις

καθιστά δύσκολη τη μέτρηση των εκπομπών.

ολόκληρο το φεστιβάλ, το ΤΟ 80% ΤΟΥ Μ Έ ΘΆΝΙΟΥ ΤΗΣ ΈΈ Π Ά ΡΆΓΟΥΝ 15 Έ Τ Ά ΙΡ ΈΙΈ Σ ΚΡΈ Ά ΤΟΣ Κ Ά Ι Γ Ά Λ Ά ΚΤΟΚΟΜΙΚΏΝ

έδινε

μεγάλου μήκους και

μπούκοβο και λιαστή τομάτα και βασιλικό, χωρίς αβγό, γλουτένη και συντηρητικά, εμπλουτισμένες με πρωτεΐνες και βιταμίνη Β12, προσφέρει αμέτρητες γευστικές απολαύσεις σε όλους. Σε όλους όσοι θέλουν να νιώθουν καλύτερα με τις διατροφικές τους επιλογές, χωρίς να στερούνται την απόλαυση και την ποικιλία των γεύσεων! Ταυτόχρονα οι δύο καινοτόμες και πεντανόστιμες Vegan Σαλάτες, Χτυπητή & Χτυπητή με Κόκκινη Πιπεριά της Condito The Green Line, που έχουν ως βάση φυτικό αναπλήρωμα λευκού τυριού και δεν περιέχουν αβγό, γλουτένη και γαλακτοκομικά, διακρίθηκαν επίσης με Χρυσό βραβείο στην κατηγορία Best Gluten Free Product.

ώστε να διατηρεί τη δροσερή και ισορροπημένη γεύση του για καιρό μετά το άνοιγμα. Με μειωμένα λιπαρά (18%), έχει τυρένια νοστιμιά και υφή, ενώ είναι ενισχυμένο με φυτική πρωτεΐνη. Συμπληρώνει κάθε γεύμα της ημέρας και γίνεται ιδανικό συστατικό σε σαλάτες, πίτες, σάντουιτς ή όπου αλλού σε οδηγήσουν οι γευστικές σου αναζητήσεις. Εκτός από τη συσκευασία τάπερ, διατίθεται και χύμα στους πάγκους κοπής των καταστημάτων.

Μπάρμπα Στάθης πρόσφατα λάνσαρε τη νέα σειρά «Επιλέγουμε», που είναι κατάλληλη για vegans. Μεταξύ των κωδικών της σειράς περιλαμβάνεται και το «Πλιγούρι με λαχανικά Μπάρμπα Στάθης», ένας συνδυασμός λαχανικών με όσπρια, έτοιμο προς κατανάλωση σε 5 μόλις λεπτά. Σύμφωνα με την εταιρεία, το πλιγούρι με λαχανικά έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και αποτελεί φυσική πηγή φυτικών ινών, που συμβάλλουν στη φυσιολογική λειτουργία των μεταβολικών διεργασιών για την παραγωγή ενέργειας και στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό στρες, στο πλαίσιο μιας πλούσιας και ισορροπημένης διατροφής. Το προϊόν διατίθεται σε συσκευασία των 400 γραμμαρίων.

Τα νέα vegan προϊόντα ζαχαροπλαστικής της Agava είναι υψηλής ποιότητας, με επιλεγμένα συστατικά βιολογικής καλλιέργειας και, όπου υπάρχει η δυνατότητα, χωρίς γλουτένη. Το ροδόνερο είναι φτιαγμένο από φρεσκοκομμένα ροδοπέταλα, με υπέροχο άρωμα, δίνοντας ελαφριά ροδαλή νότα. Το επιδόρπιο πανακότα δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από το κλασικό ιταλικό επιδόρπιο, παρότι είναι vegan και χωρίς γλουτένη, ενώ η προετοιμασία του είναι πολύ εύκολη. Μια τρούφα σοκολάτας που χαρίζει στις δημιουργίες σας μια γλυκιά «σοκολατένια» απόλαυση από ένα προϊόν vegan και χωρίς γλουτένη.

ΚΑΦΕΣ MOUNT HAGEN VEGAN CAPPUCCINO

Ολοκαίνουριος και ο πρώτος στο είδος του, o vegan καπουτσίνο βρόμης της Mount Hagen αποτελεί συνδυασμό του έντονα αρωματικού βιολογικού εσπρέσο Arabica Robusta και του εκλεκτού εκχυλίσματος βρόμης. Είναι εξαιρετικά νόστιμος και πολύ εύκολος στην προετοιμασία. Εκτός από τον απλό καπουτσίνο, η Mount Hagen έχει κυκλοφορήσει και τον Choco Cappuchino Vegan, με εκχύλισμα βρόμης και σοκολάτα. Βελούδινη υφή και υπέροχο άρωμα, που ολοκληρώνεται με μια κρεμώδη στρώση δελεαστικού αφρού.

σερβίρονται σε στρογγυλό κουτί. Οι εκδόσεις χωρίς γαλακτοκομικά, οι οποίες διατίθενται σε πρωτότυπες γεύσεις με σκόρδο και βότανα, θα έχουν παρόμοια σχέδια και συσκευασίες, ενώ θα κυκλοφορήσουν στα καταστήματα Whole Foods στις ΗΠΑ αυτόν τον μήνα και θα κοστίζουν 5,49 $ ανά πακέτο των οκτώ τεμαχίων. Καθένα είναι φτιαγμένο με βάση γάλακτος αμυγδάλου και με φυτικά συστατικά, όπως λάδι καρύδας, ηλιέλαιο, πρωτεΐνη μπιζελιού και καρυκεύματα. Επίσης, είναι ενισχυμένα με βιταμίνη Β12. Η Bel Brands USA πρόσθεσε επίσης μια έκδοση χωρίς γαλακτοκομικά μίας από τις άλλες μάρκες τυριών της, της Boursin.

VEGAN ΜΕΊΓΜΑ ΓΊΑ ΟΜΕΛΕΤΑ

Η χορτοφαγική ομελέτα της EcoGaia Farm είναι ένα υγιεινό fast food. Ως πρώτη ύλη έχει τα ρεβύθια που καλλιεργούνται στο Λογγάκι Τρικάλων με Αγροοικολογικό τρόπο, με τη χρήση παραδοσιακών σπόρων και σεβασμό στις φυσικές διεργασίες του εδάφους. Στην καλλιέργεια δεν χρησιμοποιείται κανένα χημικό λίπασμα, φυτοφάρμακο ή ζιζανιοκτόνο. Ο τρόπος παραγωγής είναι καθοριστικής σημασίας για την ποιότητα του τελικού προϊόντος γι’ αυτό και το μείγμα έχει πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (23,0 gr/100gr), υδατάνθρακες (55,0 gr/100gr) και εδώδιμες ίνες (14,0 gr/100gr). Κάθε συσκευασία περιέχει 4 μερίδες με έτοιμο μείγμα που χρειά-

VEGAN ΔΗΜΗΤΡΊΑΚΑ BIOFARMA

Μία σειρά από βιολογικά δημητριακά κατάλληλα για vegans έχει λανσάρει στην αγορά η εταιρεία ΝΤΙΜΦΙΛ Α.Ε. υπό το brand της Bio Farma.

• Corn Flakes Bio Farma.Τα βιολογικά δημητριακά Corn Flakes Bio Farma παράγονται από μία απλή συνταγή με βάση το καλαμπόκι, ψήνονται στον ατμό, γίνονται νιφάδες και καβουρδίζονται ελαφρώς.

• Choco Flakes Bio Farma. Βιολογικές τραγανιστές αχιβάδες δημητριακών Bio Farma με κακάο. Προϊόν που σέβεται τις αρχές της βιολογικής γεωργίας, που σημαίνει ότι για την παραγωγή του χρησιμοποιούνται πρώτες ύλες που καλλιεργούνται με φυσικές μεθόδους.

• Bran Flakes Bio Farma. Τα Bio Farma Bran Flakes παράγονται με βάση το σιτάρι και το πίτουρο σιταριού, ψήνονται στον ατμό, γίνονται νιφάδες και καβουρδίζονται ελαφρώς. Στις θρεπτικές ιδιότητες του σιταριού, προστέθηκαν τα οφέλη των ινών που είναι χρήσιμα για τον οργανισμό.

Η Aveda ανακοινώνει τη δεύτερη χρονιά αποκλειστικής συνεργασίας με το παγκόσμιο fashion brand 3.1 Phillip Lim για τη φετινή εορταστική περίοδο. Τα ζωηρά σχέδια της συλλογής είναι εμπνευσμένα από το μεγαλείο της φύσης, συνδυάζοντας τα χαρούμενα χρώματα της εορταστικής περιόδου με εκείνα που βρίσκονται στο φυσικό κόσμο. Η εορταστική συλλογή Aveda x 3.1 Phillip Lim επικεντρώνεται γύρω από την ιδέα του gifting με στόχο ένα όμορφο αύριο, προσφέροντας μια σειρά από αξεσουάρ και σετ δώρων, όλα δημιουργημένα με γνώμονα τη βιωσιμότητα. Η εορταστική συλλογή Aveda x 3.1 Phillip Lim περιλαμβάνει τέσσερα limited-edition αξεσουάρ -μαντίλι μαλλιών, αδιάβροχο σκουφάκι, νεσεσέρ και mini paddle brush- καθώς και special-edition σετ δώρου, όλα με τα αποκλειστικά σχέδια

Aveda x 3.1 Phillip Lim εμπνευσμένα

Το Μείγμα Πρωτεϊνών «Βιολόγος» φτιάχτηκε για να προσφέρει ένα πλήρες, εξαιρετικής ποιότητας φυσικό πρωτεϊνικό «γεύμα» για vegans καθώς συνδυάζει την υψηλή περιεκτικότητα των πρωτεϊνών του αρακά, του καστανού ρυζιού και της κολοκύθας. Περιέχει 70% πρωτεΐνη υψηλής βιο λογικής αξίας, 9 απολύτως απαραίτητα αμινοξέα, κα θώς και σίδηρο, μαγνήσιο, φωσφόρο και ψευδάργυρο. Η θρεπτικότητά της είναι εμπλουτισμένη με πούδρα από γάλα ινδικής καρύδας και βανίλιας Μαδαγασκάρης, για μοναδική γεύση σε κάθε μαγειρικό συνδυασμό.

Νέες vegan μπάρες από όσπρια λάνσαρε πρόσφατα και η εταιρεία Agrifarm. Πρόκειται για τις φυτικές μπάρες σε γεύσεις: • Ψητά λαχανικά με θυμάρι • Ελληνικά μυρωδικά με ρίγανη • Μεσογειακή με τομάτα, ελιά και βασιλικό. Τα προϊόντα παράγονται από 100% φυτική πρωτεΐνη και κυκλοφορούν σε συσκευασία των 40 γραμμαρίων.

HΔήμητρα Πανίδου, μαζί με τον σύζυγό της Πέτρο Ευρυγένη είναι δύο άτομα που δίνουν τον δικό τους αγώνα για να βοηθήσουν όσο περισσότερες γάτες μπορούν στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Φυσικά, πολλές φορές με τη συνδρομή και άλλων εθελοντών, προσπαθούν να στειρώσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό, αλλά παράλληλα να φροντίσουν γατοαποικίες και γάτες που χρήζουν ιατρικής βοήθειας. Πότε ξεκίνησε και τι είναι το The Soula Project; Είναι μια εθελοντική δράση για ζώα που είναι σε ανάγκη. Η ενασχόλησή μας άρχισε δειλά το 2019, αλλά πιο συστηματικά από το 2020 και έπειτα. Ξεκίνησα αρχικά με κάποιες στειρώσεις σε γατάκια της γειτονιάς μου και έπειτα άρχισα να φροντίζω προσωπικά και στο σπίτι μου όσα είχαν μεγάλη ανάγκη.

Μίλησέ μας για τις στειρώσεις. Οι στειρώσεις είναι το Α και το Ω που πρέπει να κάνουμε για τα ζώα που διαβιούν σε συνθήκες δρόμου. Πιάνουμε γάτες, τις στειρώνουμε και τις επανεντάσσουμε. Προφανώς, κάνουμε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε συνεργασία με εξαιρετικούς κτηνιάτρους. Ό,τι χρειάζεται, χειρουργεία, νοσηλείες, προφανώς σίτιση, φιλοξενίες. Προσπαθήσαμε και για υιοθεσίες, αλλά δεν πήγε και πολύ καλά, και έτσι έχουμε κρατήσει εμείς τα πιο άρρωστα πλάσματα που δεν μπορούσαν να ζήσουν στον δρόμο. Αυτή τη στιγμή, μέσα από αυτή τη δράση, πόσες γάτες έχετε στο σπίτι; Δεν είναι πολλές σε αριθμό, απλώς είναι περιπτώσεις όχι εύκολες θα έλεγα, γιατί έχουν αρκετά προβλήματα υγείας και γι’ αυτό δεν τις θέλει κανείς. Εάν δεν τις είχαμε στο σπίτι μας, θα πέθαιναν. Μία έχει νεφρική ανεπάρκεια, ουλοστοματίτιδα και

φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, μία χρόνια ατροφική γαστρίτιδα, μία αλλεργίες… Πέραν, όμως, από αυτές, φροντίζουμε περίπου ακόμη 50 γάτες που μένουν είτε στην αυλή μας είτε σε γατοαποικίες. Όταν λέμε τις φροντίζουμε, δεν εννοούμε μόνο τη σίτιση, αλλά και τις επισκέψεις στον κτηνίατρο όποτε χρειαστεί. Πόσες στειρώσεις έχετε κάνει μέχρι τώρα; Μέχρι στιγμής έχουμε κάνει περίπου εβδομήντα στειρώσεις, με έξοδα είτε δικά μας είτε από δωρεές. Θέλω σε αυτό το σημείο να τονίσω ότι η vegan κοινότητα έχει βοηθήσει πάρα πολύ, γνωστοί και φίλοι βοηθάνε στα έξοδα στειρώσεων.

Θεσσαλονίκη την άνοιξη που μας πέρασε. Ήμασταν εκεί αφιλοκερδώς και τους ευχαριστούμε. Εκεί είχαμε κούπες, μαγνητάκια, αυτοκόλλητα και μπρελόκ με σχέδια που είχε φτιάξει για εμάς η καλλιτέχνις Μαίρη Καρπέτας -Mary Karpetas Art- που είχε φιλοτεχνήσει 5 σχεδιάκια με γάτες, και 2 σχέδια από το Artank Design. Να πω και για το art design του logo μας ότι έγινε επίσης αφιλοκερδώς από τον Τάσο Παπατόλη της Artank Design. Όλα τα έσοδα από τα αντικείμενα πηγαίνουν στις στειρώσεις και στη θεραπεία των γατιών. Εάν θέλει κάποιος ακόμη και τώρα μπορεί να επισκεφτεί τη σελίδα μας στο Facebook και να παραγγείλει κάτι ή απλώς να κάνει μια δωρεά (The Soula Project). Τα έξοδα για την περίθαλψη είναι πολλά; Αυτή την περίοδο για παράδειγμα είχαμε δύσκολα περιστατικά, με έναν γάτο με καρκίνο, έναν γάτο που είχε AIDS της γάτας και έκανε ίκτερο. Ναι, είναι πολλά. Ποιες είναι οι συχνότερες ασθένειες που αντιμετωπίζετε; Τα κλασικά λοιμώδη για τις γάτες είναι το AIDS της γάτας (FIV - Feline Immunodeficiency Virus) και η ιογενής λευχαιμία της γάτας FeLV. Θα πρέπει να γίνονται μαζικά στειρώσεις σε ζώα που διαβιούν σε συνθήκες δρόμου, γιατί αν στειρωθούν νωρίς, μειώνεται κατακόρυφα η μεταδοτικότητα λοιμωδών νοσημάτων, όπως είναι αυτά που ανέφερα. Οι αστείρωτες γατοαποικίες δεν είναι φροντισμένες, γιατί μέσα από τη διαδικασία της αναπαραγωγής, η μία γάτα μεταδίδει στην άλλη λοιμώδη νοσήματα και, όπως καταλαβαίνουμε, μειώνεται κατακόρυφα το προσδόκιμο ζωής τους. Γι’ αυτό και οι γάτες που στειρώθηκαν νωρίς, παρά το γεγονός ότι διαβιούν σε συνθήκες δρόμου, βλέπουμε ότι κολλάνε πολύ πιο δύσκολα. Δεν λέμε ότι δεν κολλάνε, αλλά αντικειμενικά είναι πιο δύσκολο. Στειρώνουμε, λοιπόν, όχι μόνο για να ελεγχθεί με πιο ανθρώπινο τρόπο ο υπερπληθυσμός των γατιών και ό,τι σημαίνει αυτό, αλλά και για να έχουν και αντικειμενικά μια αξιοπρεπή ζωή.

Γιατί πιστεύεις ότι δεν γίνονται πολλές στειρώσεις; Οι στειρώσεις ζώων είναι κάτι που αναλαμβάνουν οι δήμοι και παίρνουν κονδύλια γι’ αυτό, αλλά δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουν όλοι οι δήμοι πρόγραμμα στειρώσεων, και δυστυχώς αρκετοί δήμοι διαθέτουν τέτοιο πρόγραμμα μόνο για τα θηλυκά. Δηλαδή εάν θέλεις να στειρώσεις έναν αρσενικό γάτο (τα πηγαίνουμε στους συμβαλλόμενους με το δήμο κτηνιάτρους), θα πρέπει να πληρώσεις. Τι θα κάνουν τα αρσενικά εάν δεν τα στειρώσουμε; Θα πρέπει να μένουν με τα λοιμώδη; Καλώς ή κακώς, εμείς έχουμε μπει στη διαδικασία να στειρώνουμε είτε με δικά μας έξοδα είτε μέσω προγραμμάτων των δήμων. Τι θεωρείς ότι πρέπει να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση; Οι πολίτες πρέπει να πιέζουμε, να ενοχλούμε τους δήμους σε αυτό το κομμάτι, για να αποκτήσουν πρόγραμμα στειρώσεων. Επίσης, σε πολλούς δήμους που έχουν πρόγραμμα στειρώσεων, να πιέζουμε να εντάξουν και τις αρσενικές γάτες όχι μόνο τις θηλυκές.

Μέσα από όλη αυτή τη δουλειά που έχεις κάνει τα τελευταία δύο χρόνια, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισες ποιο ήταν; Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισα, όσο και να φαίνεται περίεργο, είναι ο κόσμος που σιτίζει χωρίς να στειρώνει. Σιτίζουμε για να ζήσουν τα ζώα, αλλά δεν σκεφτόμαστε ότι αν δεν στειρώνουμε, παράλληλα δημιουργούμε επιπλέον αδέσποτα ζωάκια. Γιατί ζουν αυτά, ζουν και οι απόγονοι, και από δύο γάτες που μπορεί κάποιος να σιτίζει στην αυλή ή στην πυλωτή του μπορεί να δημιουργηθεί ολόκληρη γατοαποικία. Αυτό το πρόβλημα αντιμετωπίζω και ας ακούγεται οξύμωρο. Οι άνθρωποι που σιτίζουν χωρίς να στειρώνουν συστηματικά δημιουργούν πρόβλημα. Πρέπει τα ζώα που ταΐζουμε να είναι στειρωμένα, να μην αναπαράγονται, γιατί οι αριθμοί μετά ξεφεύγουν και εμείς τρέχουμε να διορθώσουμε την κατάσταση. Είναι πάρα πολλά τα ζώα και είμαστε πολύ λίγοι οι εθελοντές και εθελόντριες που ασχολούμαστε με αυτό. Δημιουργούνται συνέχεια περιστατικά και δεν ξέρεις μετά τι να προλάβεις… να τρέξεις για νοσηλείες, για χειρουργεία … δεν προλαβαίνεις. Προλαβαίνετε να κάνετε τόσο πολλά μόνο

δεν πιάνονται εύκολα. Με έχουν βοηθήσει πάρα πολλοί εθελοντές στη Θεσσαλονίκη. Γενικά, βοηθάμε ο ένας τον άλλον και υπάρχει αλληλεγγύη μεταξύ μας. Δεν είμαστε όλοι καλοί σε όλα. Το project το τρέχω μαζί με τον σύζυγό μου, τον Πέτρο, αλλά με έχουν βοηθήσει πάρα πολλοί άνθρωποι και τους ευγνωμονώ όλους. Ιδιαίτερα τη φίλη μου τη Βάσω. Πόσο χρόνο αφιερώνεις για όλα αυτά; Από τη στιγμή που ξεκίνησα αυτή τη δράση έχει μειωθεί πολύ ο προσωπικός μας χρόνος. Δεν έχω πάει ούτε μία ημέρα διακοπές… Δεν έχω λείψει ούτε ένα βράδυ από το σπίτι, γιατί αρκετές γάτες που έχω είναι δύσκολες περιπτώσεις και χρειάζονται φάρμακα και εξειδικευμένη

από το πάτωμα μέχρι το ταβάνι- όπως έκανα και εγώ στο ένα μου μπαλκόνι. Ουσιαστικά, έκλεισα το μπαλκόνι μου με σύρμα. Οι γάτες, ως αιλουροειδή, ακόμα και ένα μικρό έντομο αν δουν, έχουν τόσο έντονο το κυνηγετικό ένστικτο που θα το ακολουθήσουν και μπορεί να πέσουν από το μπαλκόνι. Είναι μύθος ότι οι γάτες είναι εφτάψυχες… Όσοι είναι σαν εμάς που κάθε εβδομάδα πηγαίνουμε στα κτηνιατρεία βλέπουν τα περιστατικά από πτώσεις γατών. Πολλές φορές, μάλιστα, οι γιατροί τούς κάνουν ευθανασία, γιατί οι κηδεμόνες τους δεν θέλουν να ασχοληθούν με ένα ανάπηρο ζώο. Αυτό που γίνεται με τα μπαλκόνια είναι τραγικό. Χαίρομαι που ο κόσμος έχει αρχίσει να υιοθετεί περισσότερο απ’ ό,τι παλιότερα γάτες, από την άλλη όμως θα πρέπει να γίνεται σωστά. Να φροντίζεις για την ασφάλεια της γάτας σου. Η ασφάλεια, λοιπόν, είναι το βασικότερο που

οι περισσότεροι πρέ -

πολλά και ψηλά επίπεδα… γατόδεντρα, ράφια για γάτες, για να έχουν πολλά σημεία να πηγαίνουν.

ασφάλεια σε μπαλκόνια και παράθυρα. Η σωστή ασφάλεια σε μπαλκόνια δεν είναι η καλαμωτή, δεν είναι το πλέγμα για ανθρώπινα μωρά, που είναι μέχρι το κάγκελο. Η σωστή ασφάλεια είναι από το πάτωμα μέχρι το ταβάνι. Οπότε, κάποιος είτε θα βάλει ενισχυμένο δίχτυ, που μέσα έχει σύρμα, είτε θα κάνει catio -ειδική κατασκευή

να καταλάβουν ότι τα σπίτια μας

φτιαγμένα για να καλύπτουν τις δικές μας ανθρωποκεντρικές ανάγκες. Από τη στιγμή που αποφασίσουμε να υιοθετήσουμε πλάσματα με διαφορετικές ανάγκες, θα πρέπει να δούμε ακόμη ένα πρακτικό κομμάτι στο εσωτερικό του σπιτιού μας. Θα πρέπει να κάνουμε την κάθετη ανάπτυξη. Οι γάτες θέλουν

Πάρα πολλές συμπεριφορές της γάτας διορθώνονται όταν συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να προσαρμόσουμε το σπίτι μας και στις ανάγκες μιας γάτας. Εγώ έχω κάνει πολλά και προσπαθώ να βελτιώνω συνεχώς την κάθετη ανάπτυξη. Ποια είναι η συμβουλή που θα έδινες σε κάποιον που θέλει να υιοθετήσει γάτα; Θα πρότεινα σε κάποιον που δεν έχει εμπειρία να υιοθετήσει ενήλικη γάτα. Όλοι θέλουν μικρά γατάκια, αλλά αυτά είναι που έχουν πολλή ενέργεια και κάνουν τις περισσότερες ζημιές. Οι ενήλικες γάτες δεν κάνουν ζημιές και έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Όταν υιοθετούμε ένα πλάσμα, πρέπει να το κάνουμε σωστά και υπεύθυνα, γι’ αυτό καλό είναι ο υποψήφιος κηδεμόνας, είτε απευθυνθεί σε επίσημα σωματεία είτε σε εθελοντές με εμπειρία, να κάνει όλες τις εξετάσεις στις γάτες και να τις φροντίζει συστηματικά.

VEGAN ΜΕΛΟΜΑΚΑΡΟΝΑ

Χρόνος Προετοιμασίας: 15 λεπτά  Χρόνος Μαγειρέματος: 30 λεπτά  Μερίδες: 40 μελομακάρονα

ΥΛΙΚΆ

Για το σιρόπι:

• 400 ml νερό

• 400 γρ. ζάχαρη κρυσταλλική

• 150 ml σιρόπι αγαύης

• 1 ξύλο κανέλας

• 2-3 γαρίφαλα

• φλούδα από 1 πορτοκάλι

Για τα μελομακάρονα:

• 500 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις

• 1 κ.γ. μπέικιν πάουντερ

• 1 κ.γ. μαγειρική σόδα

• 1 κ.γ. κανέλα

• 1/3 κ.γ. γαρίφαλο σε σκόνη

• 120 ml ελαιόλαδο

• 120 ml ηλιέλαιο

• 100 γρ. ζάχαρη κρυσταλλική

• 30 ml κονιάκ

• χυμός από 1 πορτοκάλι

• ξύσμα από 1 πορτοκάλι

• τριμμένα καρύδια (όσα επιθυμούμε)

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Για το σιρόπι: Ξεκινάμε με το σιρόπι, βάζοντας τα υλικά σε μια κατσαρόλα σε χαμηλή φωτιά. Ανακατεύουμε και τα αφήνουμε να βράσουν για 2-3 λεπτά. Αφαιρούμε την κατσαρόλα από το μάτι και αφήνουμε το σιρόπι στην άκρη να κρυώσει. Για τα μελομακάρονα: Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 170°C στον αέρα και απλώνουμε μια λαδόκολλα στο ταψί. Σε ένα μπολ ενώνουμε το αλεύρι, το μπέικιν πάουντερ, τη μαγειρική σόδα, την κανέλα και τη σκόνη γαρίφαλου και τα ανακατεύουμε. Σε ένα άλλο μπολ προσθέτουμε το ελαιόλαδο, το ηλιέλαιο, τη ζάχαρη, το κονιάκ, τον χυμό από το πορτοκάλι και το ξύσμα και τα ανακατεύουμε πολύ καλά. Ρίχνουμε σταδιακά το μείγμα από το πρώτο μπολ στο δεύτερο, ενώ ταυτόχρονα ανακατεύουμε με ένα σύρμα. Στόχος μας είναι να ομογενοποιηθούν τα υλικά χωρίς να ζυμώσουμε το μείγμα. Πλάθουμε μικρά μελομακάρονα και τα τοποθετούμε στο ταψί αφήνοντας κενό μεταξύ τους. Ψήνουμε για 25-30 λεπτά. Αφαιρούμε το ταψί από τον φούρνο και βουτάμε ένα-ένα τα μελομακάρονα, όσο είναι ζεστά, στο κρύο σιρόπι. Αφήνουμε περίπου 10-15 δευτερόλεπτα και μετά γυρνάμε το μελομακάρονο από την άλλη για άλλο τόσο χρόνο. Τοποθετούμε τα μελομακάρονά μας σε μια πιατέλα και σερβίρουμε με τριμμένα καρύδια. Απολαμβάνουμε!

VEGAN ΚΟΥΡΑΜΠΙΕΔΕΣ

Χρόνος Προετοιμασίας: 10 λεπτά  Χρόνος Μαγειρέματος: 40 λεπτά  Μερίδες: 50 κουραμπιέδες

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 180°C στον αέρα. Απλώνουμε μια λαδόκολλα σε ένα ταψί και προσθέτουμε τα αμύγδαλα για 8-10 λεπτά για να καβουρντιστούν. Στη συνέχεια, μεταφέρουμε τα αμύγδαλα σε ένα μπλέντερ και τα θρυμματίζουμε ελαφρώς. Σε ένα μπολ, προσθέτουμε το αλεύρι, το μπέικιν πάουντερ, τη σόδα μαγειρικής, την κανέλα και το γαρίφαλο σε σκόνη και ανακατεύουμε. Σε ένα άλλο μπολ προσθέτουμε το ελαιόλαδο, το ηλιέλαιο, τη ζάχαρη, το εκχύλισμα βανίλιας και το κονιάκ και ανακατεύουμε Ρίχνουμε σταδιακά το μείγμα από το πρώτο μπολ στο δεύτερο, ενώ παράλληλα ανακατεύουμε μέχρι να ομογενοποιηθεί. Τέλος, προσθέτουμε και τα θρυμματισμένα αμύγδαλα και συνεχίζουμε να ανακατεύουμε. Σε ένα ταψί στρώνουμε λαδόκολλα, σχηματίζουμε μικρές μπαλίτσες με τη ζύμη και τις τοποθετούμε αφήνοντας χώρο μεταξύ τους. Μπορούμε να τις πατήσουμε ελαφρά με ένα μικρό κουτάλι από πάνω για να βοηθήσουμε στο ψήσιμό τους. Ψήνουμε για 25-30 λεπτά στους 180°C στον αέρα. Μόλις είναι έτοιμοι, αφαιρούμε το ταψί από τον φούρνο και αφού κρυώσουν για 5-10 λεπτά, ρίχνουμε την άχνη ζάχαρη. Μπορούμε να τους μεταφέρουμε σε άλλο σκεύος (π.χ. πιατέλα), όταν θα έχουν κρυώσει πλήρως, όπου μπορούμε προαιρετικά να προσθέσουμε έξτρα άχνη ζάχαρη. Απολαμβάνουμε!

Χρόνος Προετοιμασίας: 15 λεπτά  Χρόνος Αναμονής: 8 ώρες  Μερίδες: 12

ΥΛΙΚΆ

• 200 γρ. μαύρη σοκολάτα

• 150 γρ. βίγκαν μπισκότα

• 100 γρ. φιστίκια Αιγίνης (άψητα και ανάλατα)

• 80 γρ. αποξηραμένα κράνμπερι

• 45 ml γάλα αμυγδάλου (χωρίς ζάχαρη)

• 30 ml ρούμι

• 3 κ.σ. βίγκαν βούτυρο

• 1 κ.γ. εκχύλισμα βανίλιας μπέρμπον

• ζάχαρη άχνη (για το στόλισμα)

• κόκκινες σταφίδες (για το στόλισμα)

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Βάζουμε τη μαύρη σοκολάτα σε ένα ανοξείδωτο μπολ και τη λιώνουμε σε μπεν μαρί. Μόλις είναι έτοιμη, αποσύρουμε και προσθέτουμε το γάλα αμυγδάλου, το βίγκαν βούτυρο, το ρούμι και το εκχύλισμα βανίλιας και ανακατεύουμε καλά. Σε ένα άλλο μπολ, θρυμματίζουμε με τα χέρια μας τα μπισκότα και τα βάζουμε στο μείγμα. Στη συνέχεια, χτυπάμε ελαφρώς τα φιστίκια Αιγίνης σε ένα μούλτι και τα προσθέτουμε στο υπάρχον μείγμα και πάλι ανακατεύοντας καλά. Τέλος, ρίχνουμε τα αποξηραμένα κράνμπερι και φροντίζουμε το τελικό μας μείγμα να είναι ομογενοποιημένο. Απλώνουμε ένα φύλλο λαδόκολλας και τοποθετούμε το μείγμα, σχηματίζοντας τον κορμό. Δένουμε τις άκρες της λαδόκολλας για να τον σταθεροποιήσουμε και τον βάζουμε στο ψυγείο για τουλάχιστον 8 ώρες. Βγάζουμε τον κορμό από το ψυγείο, τον ξετυλίγουμε και προσθέτουμε τη ζάχαρη άχνη και τις κόκκινες σταφίδες. Απολαμβάνουμε!

Γαϊδουροχώρα είναι Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία που ιδρύθηκε από μια ομάδα ανθρώπων που έχουν ως όραμα την προστασία του γαϊδουριού, την επανένταξή του στη σύγχρονη ζωή ως ζώο συντροφιάς ή δραστηριοτήτων που σέβονται τη φύση του και τις ανάγκες του, την αναγνώρισή του ως πρεσβευτή της ελληνικής παράδοσης και τη χρήση του ως μέσου υποστηρικτικής ή και θεραπευτικής αγωγής. Η φιλοσοφία της εταιρείας είναι, μέσα από ποικίλες της δράσεις, να εξασφαλίζει τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους, ώστε να μπορεί να αντεπεξέρχεται στις ανάγκες των ζώων που φιλοξενεί, να ανταποκρίνεται σε περιστατικά που προκύπτουν και χρειάζονται φροντίδα, αλλά και να λειτουργεί ως πυλώνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με τα γαϊδουράκια. Η Γαϊδουροχώρα θα λέγαμε ότι αποτελεί ένα πρότυπο κέντρο εκτροφής για τα γαϊδουράκια, αλλά και έναν χώρο συνεργασίας, αναψυχής, ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και θεραπείας για τους ανθρώπους. Με βιωματικά προγράμματα για μικρούς και μεγάλους, που περιλαμβάνουν τη συμμετοχή στην καθημερινή φροντίδα και εκπαίδευση των γαϊδουριών, παιχνίδια μαζί τους, βόλτες σε μονοπάτια της περιοχής (δίπλα τους) και αναζήτηση σχετικών αναφορών στη μυθολογία, τη λαογραφία, τη θρησκεία και τη λογοτεχνία, η ομάδα της Γαϊδουροχώρας θέλει να εμπνεύσει τον σεβασμό και την αγάπη για τα γαϊδουράκια, καθώς επίσης και να τους δώσει ξανά τη θέση που τους αξίζει δίπλα στον σημερινό άνθρωπο.

στην επαρχία, έχουμε φέρει ανθρώπους σε επαφή με κτηνιάτρους, με πεταλωτές, Μπορείτε να αγοράσετε πολλά όμορφα αναμνηστικά δώρα από τη Γαϊδουροχώρα, ενισχύοντας έτσι και το έργο τους. Το γαϊδουράκι, παρότι αντέχει σε συνθήκες ξηρασίας, έχει ανάγκη από νερό, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός. Για να πιει, όμως, πρέπει το νερό να είναι καθαρό και να μην έχει πιει από τον ίδιο κουβά άλλο ζώο.

κή θεραπεία με γαϊδουράκια» (donkey assisted therapy) που Γαϊδουροχώρα

ανακαλύψαμε πόσο φιλικά, παιχνιδιάρικα και τρυφερά ζώα είναι. Προέκυψε, λοιπόν, η ιδέα να κάνουμε ένα κέντρο, το οποίο θα είναι αποκλειστικά για γαϊδουράκια, που θα μπορεί να τα προστατεύει, αλλά και που θα λειτουργεί ως εκπαιδευτικός πυλώνας ενημέρωσης των επισκεπτών και των ιδιοκτητών γαϊδουριών. Θέλουμε να απευθύνονται σε εμάς και όσοι έχουν στην ιδιοκτησία τους γαϊδουράκια και έχουν απορίες» μας είπε και συνέχισε εξηγώντας ότι: «Οι επισκέπτες εδώ βλέπουν πώς πρέπει να είναι οι συνθήκες για να είναι αυτό το ζώο χαρούμενο και ευτυχισμένο, δηλαδή ποιοι είναι οι κανόνες ευζωίας τους. Από εκεί και πέρα, μπορούμε να βοηθήσουμε και περιστατικά που είναι μακριά, είτε υποστηρίζοντας τους ιδιοκτήτες δίνοντάς τους τις κατάλληλες κατευθύνσεις, συμβουλές και οδηγίες, είτε παρέχοντας ιατροφαρμακευτική βοήθεια εφόσον χρειάζεται. Έχουμε στείλει φάρμακα Το γαϊδουράκι είναι ζώο που στη φύση ζει σε κοπάδι. Γι’ αυτό και δεν του αρέσει καθόλου η μοναχική ζωή. Το ιδανικό, λοιπόν, είναι να ζει παρέα με άλλα γαϊδουράκια και να μπορεί να μετακινείται.

στην από εδάφους υποστήριξη και ενδυνάμωση μέσω της επαφής και συνεργασίας με ένα γαϊδουράκι, είτε στην εργοθεραπεία / φυσιοθεραπεία / ανάπτυξη δεξιοτήτων / ψυχολογική ενδυνάμωση στην πλάτη του ζώου (κάτι ανάλογο με τη θεραπευτική ιππασία). Το γαϊδουράκι θεωρείται ιδανικό ζώο για αυτό το σκοπό, λόγω του προσιτού μεγέθους του, του ιδιαίτερα υπομονετικού, ήρεμου και τρυφερού χαρακτήρα του, αλλά και των ήπιων αντιδράσεών του. Η Τατιάνα μάς είπε: « Η ονοθεραπεία ήταν κάτι που μας γοήτευσε από την αρχή. Λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί η θεραπεία με άλογα ή με σκυλιά, δηλαδή έχεις ένα ζώο που έχει κάποια χαρακτηριστικά και με τον κατάλληλο τρόπο χρησιμοποιείς αυτά τα χαρακτηριστικά για να βοηθήσεις σε μια οργανωμένη θεραπευτική συνεδρία. Δυστυχώς, λόγω κορωνοϊού, έμεινε πίσω αυτό το κομμάτι. Τώρα θέλουμε να το οργανώσουμε ξανά, για να αρχίσει να λειτουργεί πάλι. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρχουν κάποιοι συνεργάτες που είναι ειδικοί, ψυχοπαιδαγωγοί και θεραπευτές, που θα παρευρίσκονται στη συνεδρία. Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, και το γαϊδουράκι έναντι του αλόγου έχει έτοιμα -αν μπορώ να το θέσω έτσι- κάποια χαρακτηριστικά. Το γαϊδουράκι έχει την ψυχραιμία και την ηρεμία και οριοθετεί τα πράγματα με έναν πολύ

Προγράμματα Φιλοζωία και ευζωία (για μεγάλο δημοτικό και γυμνάσιο)

Το πρόγραμμα προσεγγίζει τη γνωριμία με το γαϊδουράκι μέσα από θέματα ευζωίας, για να θίξει ζητήματα που παραμένουν φλέγοντα στον τόπο μας. Περιπτώσεις παθητικής και ενεργητικής κακοποίησης / Τι πρέπει να γνωρίζουμε και τι μπορούμε να κάνουμε / Τα δικαιώματα των ζώων εργασίας και τα κενά της νομοθεσίας / Νέα κινήματα που αφορούν τη θέση του ανθρώπου απέναντι στα ζώα (αντισπισισμός – βιγκανισμός) / Ενασχόληση με τη φροντίδα και την καθημερινή ρουτίνα των γαϊδουριών.

διάρκειας 3 ημερών (12 ώρες) και με βεβαίωση παρακολούθησης. Το σεμινάριο δεν απευθύνεται μόνο σε επαγγελματίες μάγειρες, σπουδαστές μαγειρικής ή ιδιοκτήτες επιχειρήσεων εστίασης, αλλά και σε ερασιτέχνες και λάτρεις της μαγειρικής, καθώς η χορτοφαγία και εν γένει η επιστροφή σε πιο ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες

σας το νέο αφρώδες, λευκό, ξηρό Prosecco από αμπελώνες βιολογικής καλλιέργειας και απόλυτα κατάλληλο για vegans. Ένας αφρώδης βιολογικός οίνος, με λαμπερό χρυσοκίτρινο χρώμα με πρασινωπές ανταύγειες, ζωντανή γεύση και έντονα λουλουδάτο άρωμα

μήλου. https://planv.gr

από το δεντρολίβανο, το φασκόμηλο, τις ρίζες φυτών, το χαμομήλι. Η αρωματική παλέτα συνεχίζει με στοιχεία εσπεριδοειδών και βοτάνων, όπως φλούδες πορτοκαλιού και νεραντζιού, λουίζας, δυόσμου και θυμαριού. Το στόμα, ημίξηρο

Vegan Noodles Μπάνιου καθαρίζει σε βάθος την επιδερμίδα με φυσική, ισχυρή αντιμικροβιακή δράση για χέρια και σώμα. Τα φυσικά αρώματα από αιθέρια έλαια Ανατολής χαρίζουν μια μοναδική, απολαυστική εμπειρία στο μπάνιο, που θα σας βυθίσει σε στιγμές χαλάρωσης και δροσιάς. Είναι σε στερεά μορφή και τα συστατικά του είναι πλήρως βιοδιασπώμενα, χωρίς να επιβαρύνουν το περιβάλλον με τοξικές ουσίες ή μεταβολίτες αυτών. Η συσκευασία του είναι πλήρως βιοδιασπώμενη.

Κοσμήματα και αξεσουάρ με την τέχνη του Upcycling Μια πρόταση για τους λάτρεις των εναλλακτικών δώρων! Η Convert art, η πρώτη startup εταιρεία upcycling στην Ελλάδα, δημιουργεί χειροποίητες τσάντες, κοσμήματα, αξεσουάρ και χρηστικά αντικείμενα αποκλειστικά από χρησιμοποιημένες σαμπρέλες, ελαστικά, ηλεκτρολογικό υλικό και αλουμίνιο. Τα αξεσουάρ είναι vegan και δεν περιέχουν παράγωγα ζώων ή τοξικά υλικά. Εμείς ξετρελαθήκαμε με τα πολυμορφικά σκουλαρίκια 4 choices Discus, κατασκευασμένα από σαμπρέλες μοτοσυκλετών και αυτοκινήτων με ατσάλινους κρίκους! Μπορείτε να αλλάξετε έναν ή περισσότερους κύκλους και να αποκτήσετε ένα νέο ζευγάρι γεωμετρικά σκουλαρίκια! Είναι vegan και αδιάβροχα και ιδανικά για να αλλάζετε το στυλ σας καθημερινά! Και λατρέψαμε και το χειροποίητο unisex παπιγιόν, ρυθμιζόμενου μεγέθους και κατασκευασμένο από σαμπρέλες μοτοσικλέτας. Μια εναλλακτική επιλογή για να φορέσετε ένα υπέροχο παπιγιόν!

Tangle Teezer

Shampure calming body care trio

Η αγαπημένη εταιρεία Aveda, με τα εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα, δεν θα μπορούσε να λείπει από τις προτάσεις μας. Ένα σετ δώρου που περιλαμβάνει τα hand & body wash, το body lotion και μια Limited-edition hand relief κρέμα, όλα εμπλουτισμένα με το χαρακτηριστικό άρωμα shampure από 25 αγνά αποστάγματα λουλουδιών και φυτών, συσκευασμένο σε ένα όμορφο, πολλαπλών χρήσεων κουτί από 100% ανακυκλωμένο χαρτί, που δημιουργήθηκε με γνώμονα τη βιωσιμότητα. Τα προϊόντα δεν περιέχουν Parabens, συνθετικά αρώματα, ορυκτά πετρελαίου, φορμαλδεΰδη και συστατικά ζωικής προέλευσης. www.aveda.gr

Mayim Bialik

Hεδώ και χρόνια βίγκαν και ακτιβίστρια υπέρ των δικαιωμάτων των ζώων, Mayim, έχει σίγουρα πείσει αρκετούς, μέσα από τα σύντομα και περιεκτικά βίντεό της στο YouTube, να δοκιμάσουν τον vegan τρόπο ζωής. Ένα από τα πιο πετυχημένα της και με χιλιάδες views βίντεο είναι αυτό με τίτλο: «Τα 5 χειρότερα πράγματα να πεις σε έναν βίγκαν». Η Bialik απαντά στην κλασική ερώτηση «Από πού παίρνεις την πρωτεΐνη σου;» και εξηγεί γιατί όλοι πρέπει να δώσουν μια ευκαιρία στο παραδοσιακό vegan τυρί. Αναφέρει επίσης πως το vegan φαγητό, παρόλο που απορρίπτεται ως «απαίσιο» από πολλούς, περιλαμβάνει ποικιλία τροφίμων που καταναλώνουν ήδη οι περισσότεροι παμφάγοι, όπως τηγανητές πατάτες, ζυμαρικά με σάλτσα ντομάτας και τσίλι με φασόλια. Η σταρ αναφέρεται ακόμη στην ιδέα ότι κάποιοι άνθρωποι απλώς δεν ενδιαφέρονται για τα ζώα. «Δεν μπορώ να σε κάνω να νοιάζεσαι [για την ευημερία των ζώων] αν δεν το κάνεις» λέει στο βίντεο. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Bialik, εκείνοι που δεν αισθάνονται την ανάγκη να σταματήσουν να τρώνε ζώα από πλευράς ευημερίας, μπορεί να ενδιαφέρονται για περιβαλλοντικούς λόγους. « Η μαζική κατανάλωση ζωικών προϊόντων και υποπροϊόντων έχει σημαντικό αντίκτυπο σε πληθώρα περιβαλλοντικών ζητημάτων» σημειώνει η Bialik, αναφέροντας την καταστροφή του όζοντος, τη ρύπανση των λιμνών, των ποταμών, των ρεμάτων και των χωραφιών, τις εξαντλημένες πηγές νερού και τη χρήση καλλιεργήσιμης γης, ως ορισμένα μόνο από τα περιβαλλοντικά προβλήματα που επιδεινώνονται από την κτηνοτροφία. «

των ζώων είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη» προσθέτει. Τέλος, η Bialik αντιμετωπίζει τον μύθο ότι το να είσαι vegan είναι απλώς «πολύ δύσκολο». Σε αυτούς τους «φιλικούς προς τους vegan» ανθρώπους, η ηθοποιός λέει: «Αν βοηθάει, μη σκέφτεσαι όλα τα πράγματα που δεν μπορείς να έχεις. Σκέψου όλα τα πράγματα που μπορείς να έχεις… Αφαίρεσε μέρος του προϋπολογισμού των χρημάτων που κανονικά θα ξόδευες για την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών και μετάθεσέ τα σε έναν νέο τρόπο για να εξερευνήσεις φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, σπόρους και ξηρούς καρπούς». Η Bialik είναι επίσης και ιδρυτικό μέλος του Shamayim V’Aretz Institute, μιας εβραϊκής οργάνωσης που υποστηρίζει την ηθική μεταχείριση των ζώων. Τα παιδιά Η ανατροφή των παιδιών της είναι ένα ακό-

πράγμα που έχει μοιραστεί, ελπίζοντας

με αυτόν τον τρόπο θα λύσει τις απορίες

ανθρώπων που αντιμετωπίζουν με

τον βιγκανισμό.

Μπορείς να μεγαλώσεις vegan παιδιά που

υγιή παιδιά» δηλώνει η Bialik

δεν σημαίνει ότι δεν λαμβάνουν αρκετή πρωτεΐνη. Την παίρνουν από άλλες πηγές, όπως η κινόα και το ψωμί.

με διατροφικές πληροφορίες και συμβουλές από παιδίατρο, για να προσφέρει: • Βασικές διατροφικές πληροφορίες για μια φυτική διατροφή, • Μύθους που καταρρίπτονται για την ανατροφή των παιδιών με φυτική διατροφή, • Βίγκαν είδη πρώτης ανάγκης (συμπεριλαμβανομένης μιας λίστας με αυτά που πρέπει να έχετε πάντα στο ντουλάπι), • Συμβουλές και στρατηγικές για εύκολο προγραμματισμό γευμάτων και υγιεινή διατροφή έξω από το σπίτι, • Και, φυσικά, συνταγές για τα αγαπημένα πρωινά, σνακ, μεσημεριανά γεύματα, δείπνα και επιδόρπια.

Συμμετοχή σε καμπάνια της PETA «Δεν χρειάζεται να είσαι επιστήμονας, όπως η Mayim Bialik του “The Big Bang Theory”, για να ξέρεις ότι το να κόψεις το κρέας είναι ο μόνος τρόπος για να προστατέψεις την οικογένειά σου από το να δηλητηριαστεί από το κρέας» ήταν το μήνυμα στην καμπάνια της PETA. Η Mayim εντάχθηκε στην PETA σε αυτή την εκστρατεία, για να διαδώσει το μήνυμα για το πώς μια φυτική διατροφή μάς βοηθά να διατηρούμαστε υγιείς, να σώζουμε ζωές ζώων και να παραμένουμε ασφαλείς από την επόμενη ανάκληση χαλασμένου κρέατος. Τόνισε δε ότι τα ζωικά προϊόντα έχουν συνδεθεί

μερικούς από τους μεγαλύτερους «δολοφόνους» των ΗΠΑ, όπως: καρδιακές παθήσεις,

Ε

νσυναίσθηση είναι η αξιοσημείωτη ικανότητα αντίληψης των σκέψεων, των προθέσεων και των συναισθημάτων άλλων ατόμων. Σε ανθρώπινο επίπεδο, η ενσυναίσθηση μας ενώνει στις διαπροσωπικές και κοινωνικές μας σχέσεις. Οργανώνει τις κοινωνικές μας συμπεριφορές και πυροδοτεί ανιδιοτελείς πράξεις αλτρουισμού και ηρωισμού. Ακριβώς όπως η ενσυναίσθηση είναι ζωτικής σημασίας για τις ανθρώπινες σχέσεις, έτσι θα μπορούσε να είναι κρίσιμη για άλλα κοινωνικά ζώα – μάλιστα υπάρχει πλήθος ερευνών που υποστηρίζει την άποψη αυτή. Τα τελευταία χρόνια, οι νευροεπιστήμονες έχουν αρχίσει να εντοπίζουν τα νευρωνικά κυκλώματα της ενσυναίσθησης σε ζώα – για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας τεχνικές απεικόνισης για τον εντοπισμό περιοχών του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται σε τρωκτικά και πιθήκους ενώ λειτουργούν σε καταστάσεις που δείχνουν την ικανότητα να ανταποκρίνονται με ενσυναίσθηση σε άλλα ζώα. Έτσι διαπιστώθηκε ότι τα ίδια νευρωνικά κυκλώματα που ενεργοποιούνται σε ένα «θύμα» που αντιμετωπίζει μια απειλή ενεργοποιούνται και στον εγκέφαλο του παρατηρητή. Σε επίπεδο νευρικού κυκλώματος, είναι σαν ο παρατηρητής να είχε την ίδια εμπειρία, συμπεριλαμβανομένου του πόνου.

Ο Peter Singer, o Αυστραλός φιλόσοφος και καθηγητής βιοηθικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, γνωστότερος στο βίγκαν αναγνωστικό κοινό από το βιβλίο του Animal Liberation (1975), στο οποίο υποστηρίζει τον βιγκανισμό, γράφει: «Ποτέ δεν μπορούμε να βιώσουμε άμεσα τον πόνο ενός άλλου όντος, είτε αυτό το ον είναι ανθρώπινο είτε όχι. Όταν βλέπω την κόρη μου να πέφτει και να τρίβει το γόνατό της, ξέρω ότι νιώθει πόνο από τον τρόπο που συμπεριφέρεται – κλαίει, μου λέει ότι πονάει το γόνατό

Θεωρίες και μελέτες

Η μελέτη της ενσυναίσθησης είναι ένα διαρκές πεδίο μείζονος ενδιαφέροντος για ψυχολόγους και νευροεπιστήμονες, με νέες έρευνες να έρχονται τακτικά στο προσκήνιο. Πρόκειται για μια ευρεία έννοια που αναφέρεται στις γνωστικές και συναισθηματικές αντιδράσεις ενός ατόμου στις παρατηρούμενες εμπειρίες ενός άλλου. Μάλιστα, το να διαθέτει κανείς ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση αυξάνει την πιθανότητα να βοηθήσει τους άλλους και να δείξει συμπόνια. Σύμφωνα δε με

το Greater Good Science Center, ένα ερευνητικό ινστιτούτο που μελετά την ψυχολογία, την κοινωνιολογία και τη νευροεπιστήμη: «Η ενσυναίσθηση είναι

ένα δομικό στοιχείο της ηθικής, που βοηθά τους ανθρώπους να μπορούν να μπουν στη θέση κάποιου άλλου». Ταυτόχρονα αποτελεί βασικό συστατικό επιτυχίας των ανθρωπίνων σχέσεων, γιατί μας βοηθά να κατανοήσουμε τις προοπτικές, τις ανάγκες και τις προθέσεις των άλλων ανθρώπων. Η συναισθηματική ενσυναίσθηση αποτελείται από τρία ξεχωριστά στοιχεία. «Το πρώτο είναι να αισθάνεται κανείς το ίδιο συναίσθημα με ένα άλλο άτομο, το δεύτερο στοιχείο έχει να κάνει με την προσωπική δυσφορία και αναφέρεται στα συναισθήματα του ατόμου ως απάντηση στην αντίληψη της δυστυχίας του άλλου, ενώ το τρίτο συναισθηματικό στοιχείο, το αίσθημα συμπόνιας για ένα άλλο

άτομο, είναι αυτό που σχετίζεται συχνότερα με τη μελέτη της ενσυναίσθησης στην ψυχολογία».

Ο Πυθαγόρας πίστευε ότι τα ζώα διέθεταν όλο το φάσμα των ανθρώπινων συναισθημάτων. Ενώ, κάπως πιο πρόσφατα, ο Κάρολος Δαρβίνος έγραψε ότι δεν υπάρχει καμία θεμελιώδης διαφορά μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων στις νοητικές τους λειτουργίες. Σήμερα, οι τρέχουσες έρευνες υποστηρίζουν την ιδέα ότι τουλάχιστον ορισμένα ζώα βιώνουν μια σειρά συναισθημάτων, όπως φόβο, χαρά, ευτυχία, ντροπή, οργή, συμπόνια, σεβασμό κ.ά. Φαίνεται ότι η ενσυναίσθηση προκύπτει με την πάροδο του χρόνου ως μέρος της ανθρώπινης ανάπτυξης, ενώ έχει επίσης ρίζες στην εξέλιξη. Στην πραγματικότητα, «στοιχειώδεις μορφές ενσυναίσθησης έχουν παρατηρηθεί σε συγγενή μας πρωτεύοντα θηλαστικά, σε σκύλους, ακόμη και σε αρουραίους» όπως σημειώνει το Greater Good Science Center. Είναι μάλλον αλήθεια ότι πιθανότατα νιώθουμε ενσυναίσθηση λόγω εξελικτικού πλεονεκτήματος: «Η ενσυναίσθηση είναι πολύ πιθανό να εξελίχθηκε στο πλαίσιο της γονικής φροντίδας που χαρακτηρίζει όλα τα θηλαστικά. Σηματοδοτώντας την κατάστασή τους με το χαμόγελο και το κλάμα, τα ανθρώπινα βρέφη παροτρύνουν τον φροντιστή τους να αναλάβει δράση… τα θηλυκά που ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες των απογόνων τους ξεπέρασαν εκείνα που ήταν ψυχρά και απόμακρα».

και όχι τόσο εκδηλωτικότρόπο όταν αισθάνομαι πόνο, και έτσι αποδέχομαι ότι η κόρη μου αισθάνεται κάτι σαν αυτό που νιώθω κι εγώ όταν τρίβω το γόνατό μου. Η βάση της πεποίθησής μου ότι τα ζώα μπορούν να αισθανθούν πόνο είναι παρόμοια».

Και μπορεί η ενσυναίσθηση να μελετάται συχνά για τους ανθρώπους, ωστόσο, υπάρχει ένα όλο και αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη σχέση, την ανάπτυξη και τον αντίκτυπό της σε μη ανθρώπινα ζώα. Ο Dr. Marc Bekoff, καθηγητής και συγγραφέας πολυάριθμων δοκιμίων για τα δικαιώματα των ζώων, υποστηρίζει ότι: «Καθημερινά μαθαίνουμε για τα ζώα όλο και περισσότερα για τις συναρπαστικές γνωστικές και συναισθηματικές τους ικανότητες και την ηθική τους ζωή. Γνωρίζουμε ότι τα ψάρια έχουν συνείδηση και αισθάνονται, οι αρουραίοι, τα ποντίκια και τα κοτόπουλα επιδεικνύουν ενσυναίσθηση και αισθάνονται όχι μόνο τον δικό τους πόνο αλλά και τον πόνο άλλων όντων». Αυτή η κατανόηση των ζώων ως συναισθηματικών όντων δεν είναι κάτι που ταυτίζεται με τις απόψεις όλων των ανθρώπων. Κατά τη διάρκεια της ιστορίας, πολλοί άνθρωποι πίστευαν -και εξακολουθούν να πιστεύουν- ότι διαφέρουμε από τα ζώα λόγω της συνείδησης και της σύνδεσής μας με τους συνανθρώπους μας. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αντί να αποδίδουμε ανθρώπινα συναισθήματα στα ζώα, μπορούμε να εξηγήσουμε τη συμπεριφορά τους μέσω μιας θεωρίας ερεθισμάτων-απόκρισης. Παρόλα αυτά, πληθαίνουν οι αποδείξεις ότι τα ζώα βιώνουν τουλάχιστον κάποιο βαθμό συναισθήματος. Μέσω προηγμένων τεχνολογιών, οι ερευνη -

τές είναι σε θέση πια να παρατηρούν τα ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον κι έτσι αναρωτιούνται ποια είναι αυτά τα συναισθήματα και αν υπάρχει η γραμμή που

βραβευμένος περιβαλλοντικός συγγραφέας του βιβλίου «Beyond Words: How Animals Think and Feel» Carl Safina αναφέρει: «Στην αρχή δεν υπήρχε σχεδόν καθόλου νευρολογία, τί -

ποτα δεν ήταν γνωστό για το πώς λειτουργούσαν οι ψυχικές διεργασίες. Η συμπεριφορά των ζώων βασιζόταν σε μύθους, όπως ότι οι αλεπούδες είναι έξυπνες ή ότι οι χελώνες είναι επίμονες. Έτσι, οι επιστήμονες είπαν: “ Όλα όσα μπορούμε να γνωρίζουμε για τα ζώα βασίζονται σε αυτό που κάνουν. Μπορούμε μόνο να περιγράψουμε τι κάνουν. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα για το μυαλό τους ” Δυστυχώς, αυτό περιορίστηκε σε μια απλή υπόθεση ότι αν δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα για το μυαλό τους, δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε τη συνείδηση. Εν τω μεταξύ, οι άνθρωποι έχουν περάσει δεκαετίες παρακολουθώντας άγρια ζώα. Και όσοι παρακολουθούμε τα άγρια ζώα δεν αναρωτιόμαστε καθόλου για το εάν έχουν αισθήματα ή όχι, επειδή βλέπουμε απίστευτα περίπλοκες συμπεριφορές και μια τεράστια γκάμα προσωπικοτήτων. Μιλάω για σπονδυλωτά: θηλαστικά όπως οι ελέφαντες και οι γάτες, αλλά και τα πτηνά. Είναι απόλυτα ξεκάθαρο, σε όσους τα παρατηρούν, ότι τα ζώα έχουν συνείδηση. Πρέπει να έχουν, για να κάνουν τα πράγματα που κάνουν και να έχουν τις επιλογές που έχουν και να χρησιμοποιούν τις κρίσεις που χρησιμοποιούν. Ωστόσο, στα εργαστήρια το δόγμα παραμένει: μην υποθέτετε ότι τα ζώα σκέφτονται και έχουν συναισθήματα – και πολλοί επιστήμονες επιμένουν ότι δεν το κάνουν. Πολλοί άνθρωποι απλώς υποθέτουν ότι τα ζώα ενεργούν συνειδητά και βασίζουν την πίστη τους στα δικά τους οικόσιτα ή κατοικίδια ζώα. Άλλοι άνθρωποι δεν θέλουν τα ζώα να έχουν συναισθήματα, γιατί μας διευκολύνει να κάνουμε πράγματα σε ζώα που θα ήταν δύσκολο να κάνουμε εάν γνωρίζαμε με βεβαιότητα ότι είναι δυστυχισμένα και υποφέρουν». Η ιδέα της ενσυναίσθησης στα ζώα εισάγει έναν εντελώς νέο τρόπο θεώρησης των μη ανθρώπινων συγκατοίκων μας σε αυτόν τον πλανήτη, υποδηλώνοντας ότι τα συναισθήματά μας προς αυτούς μπορεί να είναι αμοιβαία. Είναι, επίσης, πιθανό να νοιάζονται πραγματικά για τα μέλη του δικού τους είδους με έναν τρόπο που μπορούμε να συσχετιστούμε. Αυτό το σύνθετο συναισθηματικό χαρακτηριστικό έχει παρατηρηθεί σε άλλα πρωτεύοντα

-

Τελικά έχουν συναισθήματα τα ζώα; Ο Safina, στη συνέντευξή του στο National Geographic , απαντά ξεκάθαρα στο ερώτημα: «Παρατηρώντας ζώα σε όλη μου τη ζωή, πάντα με εντυπωσίαζε πόσο μοιάζουν με εμάς. Πάντα με συγκινούσαν οι δεσμοί τους και με εντυπωσίαζαν -κατά καιρούς με τρόμαζαν- τα συναισθήματά τους. Στην πραγματικότητα, όσοι εργάζονται πιο κοντά στα ζώα είναι πεπεισμένοι ότι έχουν ένα ευρύ φάσμα αισθήσεων και συναισθημάτων. Οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι οι συμπεριφορές των ζώων δεν αποτελούν εγγενή απόδειξη ότι βιώνουν περίπλοκα συναισθήματα. Ωστόσο, οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν ότι τα ζώα είναι συνειδητά όντα που βιώνουν διαφορετικούς βαθμούς συναισθηματικών αντιδράσεων. Ενώ απαιτείται πολλή έρευνα ακόμα για τα συναισθήματα των ζώων, υπάρχουν περισσότερα στοιχεία από ποτέ στην ιστορία ότι οι μη-ανθρώπινοι φίλοι μας βιώνουν συναισθήματα όπως εμείς. Πιθανότατα, αυτά τα συναισθήματα παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή και στην επιβίωσή τους». Νιώθουν οι ελέφαντες χαρά και οι σκύλοι ευτυχία και κατάθλιψη; «Οι άνθρωποι συνήθως διαφωνούν σε σχέση με τη φύση των συναισθημάτων σε μη ανθρώπινα ζωικά όντα, ειδικά όσον αφορά το ερώτημα εάν άλλα ζώα εκτός από τον άνθρωπο μπορούν να αισθανθούν συναισθήματα» , όπως αναφέρει ο Ekman. Οι Πυθαγόρειοι, ωστόσο, πίστευαν ήδη πολύ καιρό πριν ότι τα ζώα βιώνουν το ίδιο εύρος συναισθημάτων με τους ανθρώπους, ενώ η σύγχρονη έρευνα παρέχει πειστικές αποδείξεις ότι τουλάχιστον μερικά ζώα πιθανόν να αισθάνονται ένα πλήρες φάσμα συναισθημάτων, όπως φόβο, χαρά, ευτυχία, ντροπή, αμηχανία, αγανάκτηση, ζήλια, οργή, θυμό, αγάπη, ευχαρίστηση, συμπόνια, σεβασμό, ανακούφιση, αηδία, λύπη, απόγνωση και θλίψη. Μάλιστα, ο Carl Safina, έχει αναφέρει: «Πολλοί πιστεύουν ότι η ενσυναίσθηση είναι ένα ιδιαίτερο συναίσθημα που μόνο οι άνθρωποι εκδηλώνουν. Όμως πολλά ζώα εκφράζουν ενσυναίσθηση το ένα για το άλλο. Υπάρχουν τεκμηριωμένες ιστορίες

ελεφάντων που βρίσκουν ανθρώπους που

χάθηκαν. Σε μια περίπτωση, μια ηλικιωμένη γυναίκα, που δεν έβλεπε καλά, χάθηκε και βρέθηκε την επόμενη μέρα με ελέφαντες

να τη φρουρούν. Την είχαν περιορίσει σε ένα είδος κλουβιού με κλαδιά για να την προστατεύσουν από τις ύαινες. Αυτό μας φαίνεται ασυνήθιστο, αλλά είναι φυσικό για τους ελέφαντες».

Ο Lawrence Anthony ήταν ένας συντηρητής που ίδρυσε το καταφύγιο «Thula Thula Reserve», έκτασης 5.000 στρεμμάτων, με αφρικανικούς ελέφαντες. Απέκτησε τη φήμη ότι μπορούσε να παρηγορεί τους ελέφαντες κατά την άφιξή τους στο καταφύγιο. Μάλιστα, κατάφερε να κρατήσει τους ελέφαντες που ήθελαν να φύγουν για να μη βρεθούν ξανά σε κίνδυνο. Στο βιβλίο του «The Elephant Whisperer: My Life with the Herd in the African Wild» αναφέρει ότι έμαθε να επικοινωνεί με τους ελέφαντες, παρατηρώντας πώς επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Όταν ο Anthony πέθανε από ανακοπή, οι ελέφαντες ταξίδεψαν στο σπίτι του για να υποβάλουν τα σέβη τους. Ο γιος του είπε ότι μετά τον θάνατο του πατέρα του, το κοπάδι έρχεται στο σπίτι του στην άκρη του καταφυγίου τους κάθε βράδυ. Αν και το να θρηνούν οι ελέφαντες την απώλεια των μελών του κοπαδιού τους δεν είναι νέο φαινόμενο, η πράξη της απόδοσης σεβασμού σε έναν άνθρωπο που εργάστηκε σκληρά για να τους βοηθήσει είναι αξιοσημείωτη. Άνθρωποι έχουν δει επίσης φάλαινες που βοηθούν τις φώκιες που καταδιώκονται από φάλαινες δολοφόνους.

Υπάρχει μια τεκμηριωμένη αφήγηση για μια καμπουροφάλαινα που έσωσε μια φώκια, σηκώνοντάς την στην πλάτη της έξω από το νερό, μακριά από τις φάλαινες δολοφόνους. Αυτά τα πράγματα μας φαίνονται ασυνήθιστα και καινούρια, αλλά πιθανότατα συμβαίνουν εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Δαρβίνος υποστήριξε πως υπάρχει συνέχεια μεταξύ της συναισθηματικής ζωής των ανθρώπων και των άλλων ζώων και πως οι διαφορές μεταξύ πολλών ζώων εντοπίζονται στον βαθμό και όχι στο είδος. Στο

«The Descent of Man and Selection in Relation to Sex» ο Δαρβίνος ισχυρίστηκε ότι «τα κατώτερα ζώα, όπως ο άνθρωπος, αισθάνονται φανερά ευχαρίστηση και πόνο, ευτυχία και δυστυχία».

Τα στοιχεία που παρατηρούμε Οι ερευνητές έχουν ήδη συγκεντρώσει άφθονα στοιχεία (με τα δεδομένα να αυξάνονται συνεχώς) για να υποστηρίξουν το επιχείρημα ότι τουλάχιστον ορισμένα ζώα έχουν βαθιά, πλούσια και περίπλοκη συναισθηματική ζωή.

Μπορεί, πράγματι, να μην είναι εύκολο να παρακολουθήσουμε την αξιοσημείωτη συμπεριφορά των ελεφάντων κατά τη διάρκεια μιας οικογενειακής ή ομαδικής τελετής χαιρετισμού, κατά τη γέννηση ενός νέου μέλους της οικογένειας ή κατά τη διάσωση ενός συγγενούς, όμως αυτά τα πλάσματα νιώθουν στ’ αλήθεια πολύ έντονα συναισθήματα, όπως χαρά, ευτυχία, αγάπη, φιλία, ευχαρίστηση, συμπόνια, ανακούφιση και σεβασμό.

σεις και υποτιμάται η ύπαρξή τους εάν προσπαθήσουμε να τα κατανοήσουμε μόνο από τη δική μας οπτική γωνία. Σίγουρα, η απόκτηση αυτού του είδους γνώσης είναι δύσκολη, αλλά δεν είναι αδύνατη. Πώς μπορούμε να ξέρουμε αν τα ζώα έχουν ενσυναίσθηση; Το καυτό ερώτημα έρχεται από τον Guardian σε άρθρο που δημοσίευσε πρόσφατα, και στο οποίο επιχειρεί να διερευνήσει εάν μπορούμε πραγματικά να κατανοήσουμε τα συναισθήματα ενός ζώου ή απλώς προβάλλουμε τα δικά μας. «Όταν μας γρυλίζει ένας σκύλος, θυμώνει; Όταν ένας σκίουρος φεύγει από ένα δέντρο καθώς πλησιάζουμε, τρομάζει; Όταν ένας ελέφαντας στέκεται για μέρες σε ένα σημείο όπου ένας άλλος έχει πεθάνει, θρηνεί; Και μπορεί αν ζείτε με ένα ζώο, να θεωρείτε πως η απάντηση είναι προφανής, εντούτοις το επιστημονικό ερώτημα παρέμενε ανοικτό, καθώς για δεκαετίες οι ερευνητές που προσπαθούσαν να μελετήσουν την ενσυναίσθηση των ζώων αντιμετώπιζαν ένα απλό αλλά συνάμα θεμελιώδες ζήτημα: “Υπάρχουν τόσο πολλές πιθανές ερμηνείες της [ενσυναίσθησης] συμπεριφοράς, που όλες πρέπει να εξαλειφθούν, εάν πρόκειται να θεωρήσουμε ότι κάποιο ζώο ανταποκρίνεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο λόγω των συναισθημάτων ενός άλλου ζώου”» εξηγεί ο James Burkett, ερευνητής νευροεπιστήμης στο Emory. Εξάλλου, οι ψυχολόγοι δεν μπορούν να βάλουν έναν αρουραίο σε έναν καναπέ και να τον ρωτήσουν για τα συναισθήματά του. Λόγω αυτού του περιορισμού λοιπόν, τα πρώτα πειράματα που έγιναν για να αποδείξουν ότι τα ζώα έχουν ενσυναίσθηση ήταν όλα μπερδεμένα. Το 1959, ο Russell Church, ο οποίος εξακολουθεί να διεξάγει έρευνα νευροεπιστήμης στο Brown, απέδειξε ότι αρουραίοι που ήταν προετοιμασμένοι να πιέσουν έναν μοχλό για να πάρουν φαγητό σταμάτησαν, όταν διαπίστωσαν ότι η ενέργειά τους είχε σαν αποτέλεσμα ένας άλλος αρουραίος σε ένα παρακείμενο κλουβί να δέχεται ηλεκτρικό σοκ κάθε φο ρ ά Ενσυναίσθηση zώων Ένας γκρίζος σεμνοπίθηκος (Semnopethicus priam) χαϊδεύει στοργικά έναν γιγάντιο γκρι σκίουρο (Ratufa macroura) στο Εθνικό πάρκο Yala της Sri Lanka.

Οι συναισθηματικές καταστάσεις πολλών ζώων είναι εύκολα αναγνωρίσιμες. Τα πρόσωπά τους, τα μάτια τους και οι τρόποι με τους οποίους φέρονται μπορούν να αποτελέσουν φάρο ώστε να εξαχθούν βάσιμα συμπεράσματα σχετικά με αυτό που αισθάνονται. Αλλαγές στον μυϊκό τόνο, στη στάση, στο βάδισμα, στην έκφραση του προσώπου, στο μέγεθος και στο βλέμμα των ματιών, στις φωνές και στις οσμές (φερομόνες) υποδεικνύουν συναισθηματικές αντιδράσεις σε ορισμένες καταστάσεις. Και γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των ερευνητών που μελετούν τα συναισθήματα των ζώων, είναι της γνώμης ότι το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να είναι το μόνο που βιώνει συναισθήματα. Και πράγματι, είναι απίθανο τα δευτερεύοντα συναισθήματα να εξελίχθηκαν μόνο σε ανθρώπους, χωρίς πρόδρομες αναφορές σε άλλα ζώα. Η Poole, που έχει μελετήσει τους ελέφαντες για πολλά χρόνια, επισημαίνει: «Ενώ είμαι βέβαιη ότι οι ελέφαντες νιώθουν κάποια συναισθήματα που εμείς δεν νιώθουμε και αντίστροφα, πιστεύω επίσης ότι βιώνουμε πολλά κοινά συναισθήματα». Είναι πολύ δύσκολο, λοιπόν, να αρνηθεί κάποιος ότι κανένα άλλο ζώο δεν διασκεδάζει όταν παίζει, δεν είναι χαρούμενο όταν ξανασμίγει με κάποιον αγαπημένο του ή δεν λυπάται για την

που αυτοί πίεζαν

μοχλό.

λυψη ότι η ορμόνη/νευροδιαβιβαστής ωκυτοκίνη προκαλεί ενσυναίσθηση και προσκόλληση. Η παραγωγή ωκυτοκίνης εμπλέκεται στην αναπαραγωγή, στη γέννηση, στον γονικό δεσμό με τους απογόνους και σε ένα ευρύ φάσμα ισχυρών κοινωνικών δεσμών και συμπεριφορών. Όταν ο σκύλος σας σας κοιτάζει με αγάπη στα μάτια, τα επίπεδα ωκυτοκίνης αυξάνονται τόσο στο κατοικίδιο ζώο όσο και στον εγκέφαλό σας, σύμφωνα με Ιάπωνες ερευνητές που δημοσιεύουν τα ευρήματά τους σε άρθρο του 2015 στο περιοδικό Science. Σε μελέτες που διεξήχθησαν σε πιθήκους, η έγχυση ωκυτοκίνης στην αμυγδαλή έδειξε ότι ενισχύει την ενσυναίσθηση. Αν και οι δράσεις της ωκυτοκίνης και της φυσιολογικής και μη φυσιολογικής συμπεριφοράς είναι πιο περίπλοκες στους ανθρώπους, αυτές οι μελέτες σε ζώα ανοίγουν τη δυνατότητα της χρήσης φαρμάκων ωκυτοκίνης για τη θεραπεία της αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Η ευγένεια και η ωμότητα εξαρτώνται από τους εξαιρετικά περίπλοκους νευρικούς μηχανισμούς που επιτρέπουν σε ένα άτομο να νιώθει τα ίδια συναισθήματα όταν γίνεται μάρτυρας στα συναισθήματα κάποιου άλλου. Χωρίς ενσυναίσθηση, δεν θα υπήρχε ανθρωπότητα. Η «παρηγοριά» στα ζώα και τον άνθρωπο Σύμφωνα με άρθρο των New York Times, ο βετεράνος του Ιράκ, Benjamin Stepp, επέστρεψε στην πατρίδα του από δύο αποστολές με τραυματική εγκεφαλική βλάβη και πολλαπλές άλλες κακώσεις που προκαλούν πόνο. Κατά τη διάρκεια μιας διάλεξης, ο Stepp προσπάθησε πολύ να συγκεντρωθεί, αλλά ήταν ταραγμένος. Κανείς στην αίθουσα δεν το πρόσεξε, εκτός από έναν σκύλο, ο οποίος πήδηξε στην αγκαλιά του για να τον παρηγορήσει. Οι σκύλοι επιδεικνύουν, επίσης, ενσυναίσθηση. Όταν συνέβησαν τα φρικτά γεγονότα του 2012 στο δημοτικό σχολείο Sandy Hook, οι σκύλοι παρηγοριάς μπόρεσαν να βοηθήσουν τα παιδιά να ανοιχτούν και να επουλώσουν τις τραυματικές τους εμπειρίες. Ορισμένα παιδιά μίλησαν απευθείας στα σκυλιά για όσα είχαν βιώσει. Επιπλέον, μελέτη που δημοσιεύθηκε

γνωρίζουν και τους λόγους που κάποιος άλλος μπορεί να χρειάζεται παρηγοριά. Οι ερευνητές έχουν προτείνει ότι η περίπτωση της παρηγορητικής συμπεριφοράς είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενσυναίσθησης, όπου ένας χιμπατζής αναγνωρίζει τη στενοχώρια σε ένα άλλο άτομο, ανησυχεί και επιδιώκει να μειώσει το επίπεδο της αναστάτωσης που βιώνει, υιοθετώντας συμπεριφορές που πιστεύει ότι θα βοηθήσουν. Αυτή είναι μια πολύ διαφορετική συμπεριφορά σε σχέση με αυτή που επιδεικνύεται σε άλλα είδη, όπως οι ιαπωνικοί μακάκοι, που προσφέρουν περιποίηση και σωματική επαφή ως μορφή κατευνασμού μετά από έναν καβγά, σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν μελλοντικές επιθετικές συμπεριφορές. Φαίνεται ότι οι χιμπατζήδες δεν περιμένουν καμία ανταμοιβή για την παρηγορητική τους συμπεριφορά, αλλά απλώς προσφέρουν παρηγοριά, όπως θα έκαναν οι άνθρωποι. Αυτές οι περιπτωσιολογικές μελέτες παρέχουν στοιχεία ότι τα ζώα μπορούν να συμπάσχουν με μέλη του είδους τους. Ορισμένες μελέτες δείχνουν επίσης ότι τα ζώα είναι ικανά να συμπάσχουν με μέλη άλλων ειδών, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. Τους οφείλουμε να δείξουμε την ίδια ενσυναίσθηση και συμπόνια, βάζοντας τους εαυτούς μας στη θέση τους, δεσμευόμενοι να σταματήσουμε τις σκληρές πρακτικές που προκαλούν οδύνη και πόνο στο ζωικό βασίλειο.

εμπιστοσύνη ότι έχει ελεγχθεί πλήρως, σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα του κλάδου. Ωστόσο, ο βιγκανισμός δεν αφορά μόνο την κατανάλωση τροφής. Στις μέρες μας, οι καταναλωτές συνειδητοποιούν περισσότερο τα συστατικά των καλλυντικών και την επίδρασή τους στο δέρμα. Τα περιστατικά σκληρότητας και

συνδυασμό με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αναδεικνύονται ως ορισμένα από τα κύρια προβλήματα των συμβατικών καλλυντικών προϊόντων. Οι Millennials μποϊκοτάρουν δημόσια εταιρείες που πραγματοποιούν καλλυντικές δοκιμές σε ζώα, συμπεριλαμβανομένων ποντικών, κουνελιών και αρουραίων, για να ελέγξουν την αποτελεσματικότητα των χημικών ουσιών. Πολλές εταιρείες ήδη εγκαταλείπουν αυτές τις διαδικασίες και στρέφονται προς φυσικά καλλυντικά και προϊόντα περιποίησης δέρματος. Η απαγόρευση των πειραμάτων σε ζώα και η αυξανόμενη πίεση από ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων ως προς τη χρήση επικίνδυνων χημικών ουσιών σε αυτά έχει οδηγήσει τις εταιρείες να υιοθετήσουν περισσότερο την τάση των vegan καλλυντικών. Τα πιστοποιημένα vegan καλλυντικά είναι μια κατηγορία προϊόντων που δεν περιέχουν συστατικά ζωικής προέλευσης (όπως ζελατίνη ή κολλαγόνο) ή ζωικά υποπροϊόντα (όπως μέλι, κερί μέλισσας ή γάλα). Επίσης, τα προϊόντα αυτά, αλλά και οι πρώτες ύλες τους, είναι ουσίες που δεν έχουν δοκιμαστεί σε ζώα. Από την άλλη, η πιστοποίηση

cruelty­free δηλώνει ότι σε κάθε φάση της παραγωγικής διαδικασίας ενός προϊόντος δεν έχουν πραγματοποιηθεί δοκιμές σε ζώα. Ως εκ τούτου, ένα προϊόν που είναι crueltyfree δεν είναι απαραίτητα vegan, θα μπορούσε δηλαδή να περιέχει ζωικά συστατικά, όπως μέλι ή γάλα.

Τα φάρμακα είναι vegan; Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα συχνά περιέχουν προϊόντα ζωικής προέλευσης, όπως η λακτόζη και άλλα παρόμοια συστατικά. Πολλά φάρμακα, μάλιστα, χρειάζεται να δοκιμαστούν σε ζώα, προτού εγκριθούν για ανθρώπινη χρήση. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα ηθικό ζήτημα σε ορισμένους ανθρώπους. Η γενική σκέψη πάντως είναι ότι το να είσαι vegan σημαίνει να κάνεις ό,τι είναι «δυνατό και πρακτικό» για να αποφύγεις τα ζωικά προϊόντα, τη σκληρότητα που υφίστανται τα ζώα και ούτω καθεξής. Υπάρχουν μερικές εξαιρετικές συμβουλές στον ιστότοπο της Vegan Society επί του θέματος, ωστόσο ο κανόνας λέει ότι δεν συνιστάται να αποφεύγετε τη λήψη φαρμάκων που μπορούν να σας βοηθήσουν να διατηρήσετε την υγεία σας.

Εκπαίδευσης. Η LiberoAssurance λειτουργεί ως: ­ Φορέας πιστοποίησης, διαπιστευμένος από δύο φορείς Διαπίστευσης, IAS (με έδρα τις ΗΠΑ) και Ε.ΣΥ.Δ. (με έδρα την ΕΕ) ­ Από τις 31/10/2019 η LiberoAssurance έχει πιστοποιηθεί από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ελλάδας ως Κέντρο Δια Βίου Μάθησης και Κατάρτισης επιπέδου 1, με αριθμό αναγνώρισης 2101338. Το Εκπαιδευτικό Κέντρο LiberoAssurance προσφέρει επαγγελματικά σεμινάρια, ζωντανά μαθήματα σε εγκαταστάσεις του LiberoCentre και λύσεις εταιρικής εκπαίδευσης. Δεδομένου ότι οι εταιρείες επενδύουν όλο και περισσότερο στο ανθρώπινο δυναμικό, η

είναι vegan και δεν είναι ζωικής προέλευσης. Το σύστημα πιστοποίησης Vegan έχει ως στόχο την απόκτηση της εμπιστοσύνης του τελικού καταναλωτή, με το να διασφαλίζει πως τα προϊόντα δεν περιέχουν κανένα συστατικό ζωικής προέλευσης ή παράγωγά της, όπως γαλακτοκομικά προϊόντα, μέλι και αβγά.

-

στην

Κόσσοβο. Τα φυτικά υποκατάστατα κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων, ψαριών και προϊόντων αβγών αντικαθιστούν όλο και περισσότερο τα συμβατικά τους αντίστοιχα σε όλες τις χώρες, καθώς οι flexitarians αντιπροσωπεύουν το 90% αυτής της κατανάλωσης. Flexitarians ονομάζονται εκείνοι που ακολουθούν κατά κανόνα χορτοφαγική διατροφή και προχωρούν σε περιστασιακή κατανάλωση κρέατος – εκτιμάται δε ότι αποτελούν το 25­50% του πληθυσμού σήμερα ανάλογα με τη χώρα. Το V­Label είναι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο, καταχωρισμένο σύμβολο για την επισήμανση προϊόντων και υπηρεσιών ως vegan και vegetarian και χρησιμοποιείται από

έναν αυξανόμενο αριθμό επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο.

Ήδη από τη δεκαετία του 1970, το σημερινό V με το φύλλο στην επάνω δεξιά γωνία άρχισε να χρησιμοποιείται ως σύμβολο για τον χορτοφαγικό τρόπο ζωής. Έγινε διεθνώς γνωστό κυρίως μέσω της παρουσίασής του στο πρώτο Ευρωπαϊκό Χορτοφαγικό Συνέδριο το 1985. Την ίδια χρονιά, ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση Χορτοφάγων (EVU) και έκτοτε έκανε το V αναπόσπαστο μέρος του λογοτύπου της. Και το 1997, η πρώτη ­εγκεκριμένη από τη Swissveg­ σειρά προϊόντων με φυτικό κρέας που φέρουν την ετικέτα V ήρθε στην ελβετική αγορά. Από το 2008 η V­Label GmbH στην Ελβετία διαχειρίζεται τα δικαιώματα του εμπορικού σήματος, αλλά το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών πιστοποίησης πραγματοποιείται από τους τοπικούς εταίρους της σε κάθε χώρα, και είναι

του παρόντος σε 27 χώρες.

αποφεύγεται η επιμόλυνσή τους με ζωικά συστατικά στις εγκαταστάσεις παραγωγής από άλλα προϊόντα, ­ Χωρίς πειραματισμούς σε ζώα, ­ Χωρίς/ή από Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (GMOs), ­ Χωρίς ιστούς ζώων.

CERTIFY VEGAN Η Certify Vegan ιδρύθηκε το 2021 και είναι μια ιδιωτική πρωτοβουλία που έχει στόχο να υποστηρίξει την οικονομική ανάπτυξη των vegan εναλλακτικών (παραγωγή προϊόντων / παροχή υπηρεσιών) και μια πιο υπεύθυνη κατανάλωση απέναντι στα ζώα. Η ανάπτυξη της vegan καταναλωτικής τάσης είναι αποτέλεσμα της παγκόσμιας ευαισθητοποίησης σχετικά με τη μεταχείριση των ζώων. Όπως αποδεικνύεται, ο βιγκανισμός αποτελεί εξέλιξη όσον αφορά την προστασία των δικαιωμάτων των ζώων, συντελεί στην προστασία του περιβάλλοντος και βοηθά προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Αυτό αντικατοπτρίζεται στη σημαντική αύξηση των μεριδίων αγοράς των προϊόντων που δηλώνονται «vegetarian»,

«vegan», ακόμη και «οργανικά και vegan» τόσο στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως. Η έρευνα και η καινοτομία στον τομέα αυτό πηγάζουν από διαφορετικά ανθρώπινα κίνητρα με βάση την ηθική, την ευεξία και την οικολογία. Ο Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Certifybio ltd, μέσω του παραρτήματος του, Certify Vegan, διενεργεί έλεγχο και πιστοποίηση σε vegan προϊόντα και υπηρεσίες, βάσει των προτύπων ΕΝ ISO 17065/2012 και ISO 23662/2021. Επιπλέον, λαμβάνονται υπόψη οι σχετικές αποφάσεις και κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αφορούν γενικά τα τρόφιμα και ειδικά την επισήμανση των vegan προϊόντων.

LETRINA

1993

της Πιστοποίησης, διαπιστευμένη από το Εθνικό Σύ στημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ ΑΕ) ως προς το European Standard ISO/IEC 17021, πλήρως ανεξάρτητη και με μόνιμο στόχο τη βελτίωση και αναβάθμιση των υπηρεσιών της. Ως Φορέας Πιστοποίησης εκδίδει πιστοποιητικά που διακρίνονται για την εγκυρότητα και την αξιοπιστία τους σε ένα ευρύτατο φάσμα επιχειρηματικών κλάδων, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα: ­ ISO 9001:2015: Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας

ISO 14001:2015 / E.M.A.S.: Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης

ISO 45001:2018: Συστήματα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία

ISO 27001:2013: Συστήματα Διαχείρισης της Ασφάλειας Πληροφοριών ­ ISO 22000:2005 (ISO 22000:2017): Συστήματα Διαχείρισης Ασφάλειας Τροφίμων ­ AGRO 2.1 & AGRO 2.2: Συστήματα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης

Με αυτή τη Vegan πιστοποίηση, πλέον, κάθε παραγωγός τυποποιημένων προϊόντων αλλά και γενικότερα του επισιτιστικού κλάδου δύναται να απευθυνθεί με μέγιστη σιγουριά στον vegan καταναλωτή, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Με τη σειρά τους, οι vegans που είναι εξαιρετικά προσεκτικοί στην ταυτότητα των προϊόντων που καταναλώνουν θα μπορούν να εμπιστεύονται προϊόντα που φέρουν το Vegan Label.

VEGAN CERT Έλεγχος της γραμμής παραγωγής, των πρώτων υλών, της αποθήκευσης, των διαδικασιών καθαρισμού και αποφυγής «επιμόλυνσης» από ζωικά προϊόντα, καθώς και του τελικού προϊόντος, και πιστοποίηση ότι το προϊόν είναι vegan. ­ VEGAN CHECK Σε συνέχεια του VEGAN­Cert, η ΛΕΤΡΙΝΑ ΑΕ προσφέρει μια ακόμη καινοτόμα υπηρεσία προς τους vegan καταναλωτές. Η υπηρεσία VEGAN­Check αφορά κυρίως τον έλεγχο ετικέτας ανά κωδικό προϊόντος,

AUSTRIA Hellas

«Vegan Life» με το βλέμμα στραμμένο στην Κοινωνία, την Προστασία των Δικαιωμάτων των Ζώων και του Περιβάλλοντος, καθώς και των Δικαιωμάτων του Καταναλωτή. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο Σχήμα Πιστοποίησης με στόχο την πρόληψη και μείωση των χρησιμοποιούμενων προϊόντων ζωικής προέλευσης, προς αποφυγή της εκμετάλλευσης των ζώων και ελαχιστοποίηση όλων των πιθανοτήτων μόλυνσης των χορτοφαγικών (vegan) προϊόντων από ύλες και συστατικά ζωικής προέλευσης. Μέσω του Σχήματος επιτυγχάνεται η ανάδειξη της υπευθυνότητας, της κοινωνικής συνείδησης, της ευαισθησίας, καθώς και της επιχειρηματικής ηθικής που διέπουν την Επιχείρηση, η οποία εξασφαλίζει την παραγωγή προϊόντων απαλλαγμένων από ύλες και συστατικά ζωικής προέλευσης. Το Σχήμα καθορίζει τις ουσίες από τις οποίες θα πρέπει τα προϊόντα ενός Οργανισμού να είναι πλήρως απαλλαγμένα, προκειμένου να λάβει την πιστοποίηση «Ok Vegan», σχετικά με τη συμμόρφωσή τους με τη vegan ιδεολογία,

TÜV HELLAS (TÜV NORD)

Η TÜV HELLAS (TÜV NORD) είναι Οργανισμός Επιθεώρησης, Πιστοποίησης και Εκπαίδευσης, μέλος του Γερμανικού Οργανισμού TÜV NORD Group. Στην Ελλάδα δραστηριοποιείται από το 1987, παρέχοντας ανεξάρτητες υπηρεσίες Επιθεώρησης και Πιστοποίησης (Third Party Inspection­Certification) σε όλο το φάσμα των επιχειρήσεων, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα στο πεδίο της Τεχνολογίας, της Ποιότητας, της Ασφάλειας, της Ενέργειας και του Περιβάλλοντος. Με την Greekexports, τον επίσημο πάροχο του σήματος V­Label σε Ελλάδα, Κύπρο, Βόρεια Μακεδονία και Κόσσοβο, συνεργάζεται η TÜV HELLAS (TÜV NORD), πιστοποιώντας την ορθή χρήση του σήματος για την επισήμανση προϊόντων και υπηρεσιών για προϊόντα vegan και vegetarian στη χώρα μας. Σήμερα, παγκοσμίως, με το σήμα V­Label έχουν πιστοποιηθεί περισσότεροι από 3.000 παραγωγοί προϊόντων

όπως ορίζεται στο παρόν Σχήμα. Το Σχήμα είναι βασισμένο σε δημοσιευ μένες μελέτες, καθώς και στο Διεθνές Πρότυπο ISO 23662:2021. Το Σχήμα Πιστοποίησης και το λο γότυπο «Ok Vegan» βοηθά κάθε Ορ γανισμό να:

Διαθέτει πιστοποίηση των προϊόντων του από αξιόπιστο Φορέα, αποδεκτή από τους πελάτες, αποδεσμεύοντάς τους από την ανάγκη να διενεργήσουν οι ίδιοι τους ελέγχους, μειώνοντας έτσι τον απαιτούμενο χρόνο και κόστος.

Αναδεικνύει τη δέσμευσή του να παρέχει προϊόντα που πληρούν τις προϋποθέσεις της vegan φιλοσοφίας.

Ικανοποιεί τις προσδοκίες των πελατών ­ Συμβάλλει ενεργά στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης του καταναλωτή Επιπλέον, η επιλογή του Ιδιωτικού Σχήματος Πιστοποίη σης «ok vegan» και της TÜV AUSTRIA Hellas προσδίδει προ στιθέμενη αξία σε κάθε Οργανισμό μέσα από την αξιοπι στία και τη δύναμη που αντανακλά το όνομα και το σήμα της εταιρείας (brandname) και αναδεικνύει τη δέσμευση του Οργανισμού να παρέχει προϊόντα με γνώμονα τη συμ μόρφωσή τους με τις απαιτήσεις της vegan φιλοσοφίας.

και πάνω από 40.000 κωδικοί σε όλο τον κόσμο, αριθμοί που αυξάνονται ταχύτατα τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικό είναι πως η συνολική αξία των Vegan (αυστηρά χορτοφαγική διατροφή) και Vegetarian (vegan αλλά και γαλακτοκομικά προϊόντα, αβγά και μέλι) προϊόντων και υπηρεσιών διαμορφώνεται πλέον σε περισσότερα από 100 δισ. ευρώ παγκοσμίως, ενώ αποτελούν πάνω από το 5% του συνόλου των τροφίμων. Σημειώνεται ότι το V­Label είναι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο σύμβολο του χορτοφαγικού τρόπου ζωής, που χρησιμοποιείται ήδη από το 1970, ενώ έγινε ευρύτερα γνωστό το 1985 στο πλαίσιο του πρώτου Ευρωπαϊκού Χορτοφαγικού Συνεδρίου. Από το 2008 έως και σήμερα τα δικαιώματα του εμπορικού σήματος διαχειρίζεται η ελβετική V­Label GmbH, ενώ συνεργάζεται με τοπικούς εταίρους σε καθεμία από τις 30 χώρες στις οποίες δραστηριοποιείται,

www.liberoassurance.org/el

www.letrina.com.gr

Παγκοσμίως, είναι πάρα πολλά τα περιστατικά που έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας και μαρτυρούν ανελέητη κακοποίηση των έμβιων όντων που κρατούνται στους ζωολογικούς κήπους. Ακόμα και στη χώρα μας έχουν συμβεί πολλές περιπτώσεις θανάτωσης, που έχουν προκαλέσει την οργή του κόσμου και την άμεση κινητοποίηση τόσο των φιλοζωικών όσο και των ακτιβιστικών οργανώσεων.

Της Μαρίας Γεωργιάδου

ζωολογικός κήπος ή ζωολογικό πάρκο είναι μια εγκατάσταση στην οποία βρίσκονται διάφορα είδη ζώων μέσα σε περιορισμένους χώρους, με σκοπό να εκτίθενται στο κοινό για την ψυχαγωγία του. Σήμερα, σε ολόκληρο τον κόσμο λειτουργούν περίπου 2.000 ζωολογικοί κήποι, οι οποίοι προσελκύουν περίπου 350 εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο. Οι υπέρμαχοι των ζωολογικών κήπων υποστηρίζουν ότι είναι ένας τρόπος να προστατευτούν κάποια είδη, αλλά και να γνωρίσουν τα παιδιά από κοντά τα ζώα, δηλαδή θεωρούν ότι είναι χρήσιμοι ως εκπαιδευτικοί χώροι… Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι τι μπορεί να μάθει στ’ αλήθεια ένα παιδί από ένα ζώο που δεν βρίσκεται στο φυσικό του περιβάλλον και ως εκ τούτου δεν συμπεριφέρεται όπως αρμόζει στην πραγματική του φύση. «Τίποτα» είναι μια ειλικρινής απάντηση. Ψεύτικα διακοσμητικά δέντρα και φυτά και ζωγραφιές σε τοίχους με ρεαλιστικά τοπία έχουν σκοπό την αισθητική ικανοποίηση του επισκέπτη και όχι την εξοικείωση των ζώων με έναν τέτοιο χώρο. Στη φύση, ένα αιλουροειδές ζει σε 18 χιλιάδες φορές περισσότερα τετραγωνικά μέτρα απ’ ό,τι καθορίζουν τα πρότυπα για τα υπαίθρια κλουβιά στους ζωολογικούς κήπους. Η έλλειψη χώρου επηρεάζει το πόσο κινούνται τα ζώα και, φυσικά, τον ψυχισμό τους. Και ασφαλώς, οι νευρικές διαταραχές εντείνονται και λόγω της συνεχούς ανθρώπινης παρουσίας.

Οι ζωολογικοί κήποι στη χώρα μας Επίσημα, ο πρώτος ζωολογικός κήπος στην Ελλάδα δημιουργήθηκε το 1902 από τον ζωολόγο Νικόλαο Γερμανό. Σήμερα υπάρχουν δημόσιοι και ιδιωτικοί χώροι που εκθέτουν ζώα στο κοινό. « Στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή Χίλια Δένδρα, δίπλα ακριβώς από το περίφημο Θέατρο Δάσους, ο Ζωολογικός Κήπος της πόλης αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα που αξίζει να επισκεφτείτε .» Έτσι παρουσιάζεται στο διαδίκτυο ο δημοτικός ζωολογικός κήπος Θεσσαλονίκης. Οι επισκέπτες, όμως, έχουν διαφορετική άποψη, καθώς μιλούν για παραμελημένα ζώα, δυσωδία και εικόνες εγκατάλειψης. Τα περισσότερα ζώα που φιλοξενεί ο δημοτικός ζωολογικός κήπος Τρικάλων ανήκουν στην ελληνική πανίδα. Οι περισ ­

το ζώο να θανατωθεί. Τον Δεκέμβριο του 2018, οι υπεύθυνοι στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο προχώρησαν στη θανάτωση δύο τζάγκουαρ, καθώς τα αιλουροειδή είχαν δραπετεύσει από τον ελεγχόμενο χώρο φύλαξής τους εν ώρα λειτουργίας του Πάρκου κι ενώ βρίσκονταν σε αυτό επισκέπτες. Για το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο η ΠΦΠΟ υποστηρίζει τα εξής: Το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο πρέπει να μετατραπεί σε καταφύγιο άγριας πανίδας, όπου όσες θέσεις απελευθερώνονται θα καλύπτονται από ζώα της εγχώριας ή/και μη εγχώριας άγριας πανίδας που χρήζουν βοήθειας, με μόνη προϋπόθεση τη μελλοντική απελευθέρωσή τους στο φυσικό τους περιβάλλον στις περιοχές όπου το κάθε είδος ανήκει.

Οι ακτιβιστές Τα άγρια ζώα μέσα στα κλουβιά τους ζουν μια αβάσταχτη ζωή, υποφέροντας από άγχος, πλήξη και σοβαρές διαταραχές που σχετίζονται με τον παρατεταμένο περιορισμό. Είναι ζώα που τα εκμεταλλεύονται πλήρως για οικονομικούς λόγους, με πρόφαση τη διατήρηση και αναπαραγωγή τους. Όσα «φιλοξενούνται» σε ζωολογικούς κήπους είναι καταδικασμένα να υπακούν σε εντολές και να βιώνουν ένα συνεχές μαρτύριο – στα πτηνά κόβουν τα φτερά για να μην μπορούν να πετάξουν, τα δελφίνια ζουν σε δεξαμενές αντί για τον ωκεανό, τα ερπετά σε γυάλινους σωλήνες αντί

Δεν είναι διασκέδαση, δεν είναι εκπαίδευση. Είναι βαναυσότητα. Το να δείχνεις στα παιδιά ζώα που πλήττουν, έχουν κατάθλιψη και περιφέρονται νευρικά στους περιφραγμένους χώρους τους δεν αποτελεί ενημέρωση για την άγρια ζωή. Είναι σαν να πηγαίνουμε τα παιδιά μας σε φυλακή, για να τα διδάξουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά. Η ελευθερία δεν είναι μόνο ανθρώπινο δικαίωμα. Η ελευθερία είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε πλάσματος. Και των Ανθρώπων και των Ζώων, και Δικό μας και Δικό τους. Τα άγρια ένστικτα Περιστατικά όπου άνθρωποι τραυματίστηκαν ή σκοτώθηκαν:

1. Binky, η πολική αρκούδα Το 1994, η πολική αρκούδα Binky στον Ζωολογικό Κήπο Άνκορατζ της Αλάσκα έγινε παγκοσμίως γνωστή, όταν η Kathryn Warburton, μια τουρίστρια από την Αυστραλία, πήδηξε δύο φράχτες και έφτασε κοντά στα κάγκελα του χώρου του άγριου ζώου για να τραβήξει μια κοντινή φωτογραφία μαζί του. Η βάρους 550 κιλών Binky της επιτέθηκε. Η Warburton υπέστη πολλαπλές πληγές και έσπασε το πόδι της στην προσπάθειά της να

Πριν από το μοιραίο περιστατικό, είχε μπει στο κλουβί τους μόλις δύο φορές, μία με έναν επικεφαλής της και μία δεύτερη για να τους ταΐσει. Παρότι όπως δήλωσαν αργότερα οι υπεύθυνοι του κέντρου, οι λύκοι είχαν πάντα την τάση να απομακρύνονται όταν οι υπάλληλοι του πάρκου έμπαιναν στο κλουβί τους και να παρακολουθούν διακριτικά τις δουλειές που αυτοί έκαναν, η Wyman δέχτηκε φονική επίθεση. Το απόγευμα της 18ης Απριλίου 1986, βρέθηκε νεκρή, χωρίς ρούχα, με δεκάδες δαγκωματιές στο κορμί της και με κομμάτια σάρκας να λείπουν από τους ώμους της. Οι λύκοι θανατώθηκαν κι όπως αποδείχθηκε έπειτα από εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκαν, δεν είχαν λύσσα.

3. Mila, ελεφαντίνα (2012, Ζωολογικός Κήπος Franklin, Νέα Ζηλανδία) Στις 25 Απριλίου του 2012, η 42χρονη ιδιοκτήτρια ζωολογικού κήπου Helen Schofield βρίσκει τραγικό θάνατο όταν συνθλίβεται από την προβοσκίδα της Μila, μιας αφρικανικής ελεφαντίνας ηλικίας 39 ετών. Η Μila ζούσε για μικρό χρονικό διάστημα στον ζωολογικό κήπο Franklin. Έχοντας ζήσει για τρεις ολόκληρες δεκαετίες σε

τσίρκο, η Μila είχε υποστεί απίστευτη κακοποίηση και σύμφωνα με μαρτυρίες εργαζομένων στον ζωολογικό κήπο, πάθαινε πολύ συχνά κρίσεις πανικού.

4. Ο γορίλας Jabari Όλα κυλούσαν φυσιολογικά στον ζωολογικό κήπο του Ντάλας, όταν στις 18 Μαρτίου του 2004, ο Jabari, ένας γορίλας ηλικίας 13 ετών, τον οποίο για ώρα πείραζαν μικρά παιδιά που είχαν πλησιάσει το κλουβί του, θύμωσε τόσο που βρήκε τρόπο να σκαρφαλώσει τον τοίχο ύψους 5,5 περίπου μέτρων και να βρεθεί μπροστά στους έντρομους επισκέπτες.

Ο γορίλας επιτέθηκε σε τέσσερα άτομα και τραυμάτισε τα τρία εξ αυτών. Οι υπεύθυνοι του κήπου εκκένωσαν τον χώρο μέσα σε λίγα λεπτά (περίπου 300 επισκέπτες) και προσπάθησαν (όπως τουλάχιστον υποστήριξαν τότε) να ρίξουν αναισθητικά βέλη στον Jabari. Όταν αυτός επιτέθηκε σε δύο υπαλλήλους, τον σημάδεψαν με πραγματικές σφαίρες και τον σκότωσαν.

Οι πιο συγκλονιστικές περιπτώσεις • Παγκόσμια κατακραυγή προκάλεσαν οι εικόνες των εξαθλιωμένων ζώων σε ζωολογικό κήπο της Αλβανίας που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας. Μια αρκούδα με τρία πόδια και ένα λιοντάρι με προχωρημένη μόλυνση στα μάτια ήταν μεταξύ των ζώων που βρέθηκαν στον χώρο που χαρακτηρίστηκε ως ο χειρότερος ζωολογικός κήπος της Ευρώπης. Οι συνθήκες για τα ζώα του Safari Park στο Φιέρι, στην Αλβανία, είναι άθλιες και οι οργανώσεις κινητοποιήθηκαν έντονα, με αποτέλεσμα το Υπουργείο Τουρισμού και Περιβάλλοντος της χώρας να ξεκινήσει τις διαδικασίες απομάκρυνσής τους. Η κυβέρνηση ενήργησε μόνο αφότου οι φωτογραφίες του ζωολογικού κήπου δημοσιοποιήθηκαν στα μέσα Οκτωβρίου και οδήγησαν σε παγκόσμια κατακραυγή.

• Ο ζωολογικός κήπος Surabaya στην Ινδονησία χαρακτηρίστηκε ως ο χειρότερος στον κόσμο. Ένας νεαρός ελέφαντας βρίσκεται δεμένος τόσο καιρό, που τα δεσμά του έχουν πλέον γίνει ένα με το δέρμα του… Είναι δεμένος και από τα πίσω και από τα μπροστινά πόδια κι έτσι δεν μπορεί να κάνει βήμα.

Ο κήπος άνοιξε το 1916 και έκτοτε δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια βελτίωσής του, απλώς όλο και περισσότερα ζώα στοιβάζονται στους ίδιους χώρους. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος της Ινδονησίας κάλεσε τους υπευθύνους του Surabaya να μεταφέρουν τα ζώα σε άλλους ζωολογικούς κήπους, αλλά δεν έγινε τίποτα. Για όσα ζώα υπήρξε κινητοποίηση, η προσπάθεια δεν ευόδωσε, καθώς οι άλλοι ζωολογικοί κή­

ποι αρνήθηκαν να τα παραλάβουν, είτε λόγω της κατάστασής τους είτε λόγω φόβου ότι είναι φορείς ασθενειών. • Σύμφωνα με δημοσίευμα της Daily Mail, υπάρχει τεράστιος κίνδυνος απόδρασης ή θανάτου των αρκούδων, των τίγρεων και των άλλων ζώων που βρίσκονται ακόμα στο The Parque Zoologico Prudencio Navarro, στην Ισπανία. Απ’ ό,τι φαίνεται, τα ζώα εγκαταλείφθηκαν εκεί 2 μήνες μετά

κλείσιμο των εγκαταστάσεων. Ο ζωολογικός κήπος έκλεισε μετά από διαμαρτυρίες ακτιβιστών για τις συνθήκες που επικρατούσαν εκεί και τον θάνατο κάποιων ζώων. Οι ιδιοκτήτες κατηγορήθηκαν ότι αγνοούσαν προσφορές για τη μεταφορά των ζώων σε νέο καταφύγιο, αφήνοντας τα στη μοίρα τους.

άνθρωπος

θα το κάνατε; Όχι, θα το θεωρούσατε αποτρόπαιο… Και όμως, στο παρελθόν έχει συμβεί! Ο Ota Benga ήταν πυγμαίος της φυλής των Μπούτι (Mbuti) από το Κονγκό, ο οποίος έγινε γνωστός όταν χρησιμοποιήθηκε ως ανθρώπινο έκθεμα στην Έκθεση της Λουιζιάνα (Louisiana Purchase Exposition) στο Σαιντ Λούις του Μισούρι το 1904 και αργότερα ως αντιπροσωπευτικό ανθρώπινο δείγμα παλαιότερου σταδίου της ανθρώπινης εξέλιξης στον ζωολογικό κήπο του Μπρονξ στη Νέα Υόρκη.

Ο Benga είχε υποδουλωθεί στην πατρίδα του από Αφρικανούς δουλεμπόρους, οι οποίοι κατόπιν τον πούλησαν στον εξερευνητή Samuel Phillips Verner, έναν Αμερικανό επιχειρηματία, που τον έφερε στις ΗΠΑ.

Το νομοθετικό πλαίσιο στη χώρα μας Η κ. Νατάσα Μπομπολάκη έχει δηλώσει σε συνέντευξή της στον Τύπο τα εξής: « Το νομικό πλαίσιο για τους ζωολογικούς κήπους σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, άρα και στην Ελλάδα, διέπεται από την ευρωπαϊκή Οδηγία 1999/22ΕΚ ΤΟΥ 1999 η οποία αφορά τη διατήρηση άγριων ζώων στους ζωολογικούς κήπους. Βάσει αυτής της οδηγίας τα κράτη-μέλη της ΕΕ πρέπει να θεσπίζουν νόμους προκειμένου να εξασφαλίζουν

δικό για κάθε είδος εμπλουτισμό των χώρων εγκλεισμού τους και διατήρηση υψηλού επιπέδου ζωοτεχνίας, με ανεπτυγμένο πρόγραμμα προληπτικής και θεραπευτικής κτηνιατρικής αγωγής και διατροφής. Τέλος, πρέπει να προλαμβάνεται η διαφυγή των ζώων, προς αποτροπή ενδεχόμενων οικολογικών απειλών σε βάρος αυτόχθονων ειδών, και να παρεμποδίζεται η εισαγωγή εξωτερικών επιβλαβών ζώων και παρασίτων.»

Άποψη

στον τομέα της διατήρησης, και/ή ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη διατήρηση του είδους και/ή, όπου αυτό είναι σκόπιμο, αναπαραγωγή υπό συνθήκες αιχμαλωσίας, ανανέωση του πληθυσμού των ζώων ή επανεισαγωγή των ειδών στη φύση. Επίσης, πρέπει να λαμβάνονται μέτρα όσον αφορά τις συνθήκες διαβίωσης, ώστε να ικανοποιούν τις βιολογικές απαιτήσεις των διαφόρων ειδών αλλά και αυτές της διατήρησής τους, προβλέποντας, μεταξύ άλλων, ει -

Τα παιδιά είναι το μέλλον και αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να τα διδάσκουμε το σωστό, για να το πράττουν και τα ίδια όταν μεγαλώσουν. Ποιο είναι όμως το σωστό; Σημείο συχνής αντιπαράθεσης ανάμεσα σε εμένα προσωπικά και σε αρκετούς φίλους γονείς είναι οι ζωολογικοί κήποι. Η άποψή τους είναι πως τα ζώα έχουν τη φροντίδα των υπαλλήλων και πως αυτά τα άσχημα πράγματα αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά παγκοσμίως … Τότε τους δείχνω ένα παραμύθι που διαβάζω συχνά στον 4χρονο γιο μου, όπου ένα παιδάκι θέλει πολύ ένα κατοικίδιο και στήνει παγίδες προκειμένου να πιάσει ένα. Όταν τα καταφέρνει, το πηγαίνει σπίτι και λέει στη μητέρα του πως τον ακολούθησε, και στη συνέχεια ρωτάει αν μπορεί

Hλοίμωξη από τον ιό COVID-19 στην εγκυμοσύνη είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και μπορεί να απειλήσει τη ζωή της εγκύου, του εμβρύου ή και των δύο. Συγκεκριμένα, κίνδυνοι για την κυοφορούσα γυναίκα, εάν νοσήσει από τον ιό COVID-19 κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, είναι οι εξής: • Έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εισαχθεί στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και να διασωληνωθεί. • Έχει 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αποβιώσει σε σύγκριση με μία άλλη γυναίκα, ιδίας ηλικίας, που έχει τη νόσο, αλλά δεν είναι έγκυος.

• Είναι πιθανό να ταλαιπωρηθεί περισσότερο, διότι τα συμπτώματα από τον ιό COVID-19 στην εγκυμοσύνη είναι πιο έντονα.

• Διατρέχει αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξει προεκλαμψία και φλεβική θρόμβωση.

Κίνδυνοι για το έμβρυο εάν η έγκυος νοσήσει • Ιατρογενής πρόωρος τοκετός. Πρόωρος τοκετός μπορεί να χρειαστεί, εάν απειλείται η ζωή της εγκύου ή υπάρχουν υπερηχογραφικά ευρήματα υπολειπόμενης ανάπτυξης εμβρύου. • Ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου (IUGR –Intrauterine Growth Retardation). Αυτή η επιπλοκή οφείλεται κυρίως στην ελαττωμένη αιμάτωση του εμβρύου λόγω θρομβωτικών και άλλων αγγειακών αλλοιώσεων στο επίπεδο του πλακούντα. • Ενδομήτριος θάνατος

• Δεν προκαλούν συγγενείς ανωμαλίες στο έμβρυο.

• Δεν δημιουργούν προβλήματα στην κύηση, όπως πρόωρο τοκετό, προεκλαμψία, IUGR (σε αντίθεση με τη νόσο).

Δεν αυξάνουν τον κίνδυνο αποβολής, ακόμα και αν χορηγηθούν στο πρώτο τρίμηνο κυήσεως.

της AstraZeneca. Δεν έχει εμφανιστεί σε περιπτώσεις ατόμων που έλαβαν Pfizer/MODERNA εμβόλια.

Συμπεράσματα • Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η έγκυος γυναίκα και το έμβρυό της δεν κινδυνεύουν από το εμβόλιο κατά του ιού COVID-19. Αντιθέτως, κινδυνεύουν και οι δύο πολύ σοβαρά αν η μητέρα νοσήσει από τον ιό COVID-19 κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. • Το εμβόλιο κατά του ιού

ναι η μόνη αποτελεσματική επιλογή που έχει η έγκυος γυναίκα, για να προστατεύσει τον εαυτό της και το έμβρυό της.

συγκεντρώθηκαν από διαφορετικές χώρες ανά τον κόσμο, προκύπτει ότι οι χορτοφάγοι περνούν πιο ήπια τη νόσο. Οι διατροφικές συνήθειες φαίνεται να παίζουν πιο σημαντικό ρόλο απ’ ό,τι νομίζαμε σχετικά με το πόσο βαριά θα νοσήσει κάποιος από κορωνοϊό. Τουλάχιστον, έτσι δείχνει έρευνα από το Νοσοκομείο Στάμφορντ του Κονέ κτικατ. Συγκεκριμένα, όσοι είναι κατά κύριο λόγο χορτοφάγοι έχουν μικρότερες πιθανότητες για μέτρια ή βαριά λοίμωξη κατά 73%. Την ίδια στιγμή, και άλλες μελέτες δείχνουν ότι η διατροφή μπορεί να παίξει ρόλο στη διάρκεια των συμπτωμάτων του κορωνοϊού. Η μελέτη αυτή του Νοσοκομείου Στάμφορντ του Κονέκτικατ ανέλυσε στοιχεία για 2.884 υγειονομικούς με εκτεταμένη έκθεση στον κορωνοϊό, οι οποίοι εργάζονταν σε έξι χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία, Ιταλία, Ισπανία, ΗΠΑ). Οι ερευνητές συνέλεξαν στοιχεία για τη διατροφή του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού κατά το προηγούμενο έτος και συσχέτισαν αυτές τις πληροφορίες με τη σοβαρότητα των λοιμώξεων COVID-19 που εμφανίστηκαν στους συμμετέχοντες (επρόκειτο για 568, από τους οποίους οι 138 είχαν μέτρια έως σοβαρή λοίμωξη από κορωνοϊό, ενώ οι 430 ήπια).

Μεγαλύτερος ο κίνδυνος για τους κρεατοφάγους, καθώς είχαν σχεδόν τετραπλάσια πιθανότητα να αρρωστήσουν με μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα COVID-19. Αυτά ίσχυαν ανεξάρτητα από το βάρος κάποιου και από το

Τόπος Γέννησης: Αθήνα 1969

Σπουδές: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 1989-1996 Λ Επιμέλεια χειρουργείων Μαιευτηρίου Ιασώ 2005-2016 Λ Μαιευτικό Γυναικολογικό Ιατρείο 2005- σήμερα Χειρίζεται με ιδιαίτερη ευαισθησία και κατανόηση προβλήματα γυναικολογικής φύσεως. Υποστηρίζει ένθερμα τον φυσιολογικό τοκετό, διεκπεραιώνοντάς τον υπό τις πλέον φυσικές και φιλικές συνθήκες. Εκτελεί καισαρική τομή μόνο όταν είναι ιατρικώς απολύτως επιβεβλημένη. Νιώθει βαθιά αγάπη κι ειλικρινή σεβασμό για

αν είχε υποκείμενα νοσήματα. Από την άλλη, δεν βρέθηκε κάποια συσχέτιση ανάμεσα στο είδος της διατροφής και στην πιθανότητα κάποιος να μολυνθεί από κορωνοϊό. Καθοριστικής σημασίας, λοιπόν, η χορτοφαγική διατροφή για τη θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος απέναντι στον κορωνοϊό, καθώς περιέχει πολλά θρεπτικά συστατικά, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα επικεφαλής της οποίας ήταν ο Dr. Kim Williams, καρδιολόγος του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Rush. Τα λαχανικά περιέχουν άφθονες πηγές μικροθρεπτικών συστατικών, όπως βιταμίνες Α, C, E, και μέταλλα, όπως σίδηρο, κάλιο, μαγνήσιο, που είναι σημαντικά για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού

συστήματος. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά μπορούν να υποστηρίξουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα, καθώς παίζουν βασικό ρόλο στην παραγωγή αντισωμάτων, στον πολλαπλασιασμό των λεμφοκυττάρων [λευκά αιμοσφαίρια] και στη μείωση του οξειδωτικού στρες. « Όταν τρέφεστε με μη επεξεργασμένα τρόφιμα φυτικής προέλευσης, τα επίπεδα φλεγμονής της καρδιάς μειώνονται, με αποτέλεσμα να ενισχύεται το ανοσοποιητικό σύστημα» αναφέρει ο Dr. Kim Williams, προτρέποντάς μας να ακολουθήσουμε μια κατά βάση χορτοφαγική διατροφή για την πρόληψη κατά του κορωνοϊού. Η ποικιλία σε μια χορτοφαγική διατροφή είναι μεγάλη, καθώς υπάρχουν περισσότερα από 20.000 είδη λαχανικών, φρούτων, δημητριακών και οσπρίων. Εκτός από τα φρούτα και τα λαχανικά, μπορείτε να προτιμήσετε τρόφιμα ολικής άλεσης (βρόμη, σιτάρι, κριθάρι), ψευδοδημητριακά (κεχρί, κινόα, φαγόπυρο), σπόρους (λιναρόσπορος, σπόροι chia, ξηροί καρποί), αλλά και όλων των ειδών τα όσπρια. Συνοψίζοντας, μπορούμε να επισημάνουμε για πολλοστή φορά τα οφέλη μιας φυτικής διατροφής με τρόφιμα μη επεξεργασμένα, καθώς και ότι αποτελεί και ιδανική διατροφή για την ιδιαίτερη περίοδο της εγκυμοσύνης στη ζωή μιας γυναίκας, προστατεύοντάς τη ταυτόχρονα από βαριά νόσηση με κορωνοϊό.

είναι και το πιο εμπορικό και εύκολο να βρείτε σε όλα σχεδόν τα σούπερ μάρκετ. Το να φτιάξουμε ένα ριζότο είναι σχετικά εύκολο, αρκεί να ακολουθήσουμε προσεκτικά τα βήματα κάθε συνταγής, να μαγειρέψουμε σωστά το ρύζι και να χυλώσει το ριζότο μας. Όπως λένε και οι Ιταλοί, το ριζότο έχει τέσσερα στάδια: το σοτάρισμα του ρυζιού, ώστε να θωρακιστεί και να μη

πάρα πολύ κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος, το σβήσιμο με κρασί, που θα

νοστιμιά και την απαραίτητη οξύτητα και ένταση στη γεύση, την ενσωμάτωση με το βούτυρο και το τυρί για το σωστό χύλωμα (φυτικό βούτυρο στις Vegan συνταγές), και την απαραίτητη ξεκούραση για λίγα λεπτά πριν το σερβίρουμε (tostatura, sfumatura, madecatura, riposo). Ακόμα ένα σημαντικό στοιχείο του ριζότο είναι ο ζωμός. Είναι πολλές οι επιλογές που έχουμε σε ζωμό, π.χ. λαχανικών, μανιταριών, με μπαχαρικά ή χωρίς, έτοιμο ή δικής μας παρασκευής. Πρέπει να τον προσθέτουμε πάντα ζεστό, ώστε να μην πέφτει η θερμοκρασία την ώρα που μαγειρεύουμε, και το καλύτερο είναι σε 3 δόσεις. Τέλος, πρέπει να διαλέξουμε το κατάλληλο σκεύος για να μαγειρέψουμε το ριζότο μας. Ιδανικά θέλει ένα κατσαρολάκι με ψηλά και χοντρά τοιχώματα ώστε να διατηρεί τη θερμότητα. Η πρώτη συνταγή περιέχει έναν πάρα πολύ νόστιμο και απλό ζωμό για να χρησιμοποιήσετε σε όλες τα συνταγές με τα ριζότι αλλά και όχι μόνο. Ακολουθήστε τις οδηγίες μου και εντυπωσιάστε φέτος τις Γιορτές τους καλεσμένους και την οικογένειά σας.

1 ποτηράκι λευκό κρασί

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Βράζουμε ή ατμίζουμε την κολοκύθα μέχρι να μαλακώσει. Βάζουμε στο μπλέντερ την κολοκύθα και το γάλα αμυγδάλου και χτυπάμε καλά να γίνει πουρές. Σοτάρουμε το κρεμμύδι μέχρι να αρχίσει να καραμελώνει και βάζουμε το ρύζι και το σοτάρουμε για 1-2 λεπτά. Σβήνουμε με το κρασί και αφήνουμε να εξατμιστεί το αλκοόλ. Προσθέτουμε ζωμό μέχρι να σκεπάσει το ρύζι και δύο δάχτυλα παραπάνω. Χαμηλώνουμε τη φωτιά και ανακατεύουμε διαρκώς μέχρι να εξατμιστεί ο ζωμός και επαναλαμβάνουμε την διαδικασία. Μόλις εξατμιστεί για δεύτερη φορά ο ζωμός, προσθέτουμε τον πουρέ κολοκύθας αλάτι και πιπέρι και ζωμό να σκεπάσει το ρύζι και λίγο παραπάνω. Σε χαμηλή φωτιά ανακατεύουμε διαρκώς μέχρι να εξατμιστεί για τρίτη φορά ο ζωμός, κλείνουμε τη φωτιά και προσθέτουμε τρούφα ή λάδι τρούφας, βούτυρο και παρμεζάνα και ανακατεύουμε.

Σοτάρουμε το κάστανο στο βούτυρο μέχρι να τραγανίσει. ΕΚΤΕΛΕΣΗ Χτυπάμε στο μπλέντερ τα 2/3 από τα κάστανα με την κρέμα μέχρι να γίνουν πουρές. Σοτάρουμε το κρεμμύδι στο ελαιόλαδο για λίγα λεπτά και στη συνέχεια προσθέτουμε το μαύρο σκόρδο και το ρύζι. Συνεχίζουμε το σοτάρισμα για μερικά λεπτά και σβήνουμε με το κρασί. Μόλις εξατμιστεί το αλκοόλ, προσθέτουμε ζωμό να σκεπάσει το ρύζι και δύο δάχτυλα παραπάνω και συνεχίζουμε το μαγείρεμα σε χαμηλή φωτιά, ανακατεύοντας διαρκώς, μέχρι να εξατμιστεί τελείως ο ζωμός. Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία άλλη μία φορά και αφού σωθεί για δεύτερη φορά ο ζωμός, προσθέτουμε τον πουρέ από κάστανα, το μοσχοκάρυδο, αλατοπιπερώνουμε και προσθέτουμε και λίγο ζωμό. Ανακατεύουμε διαρκώς μέχρι να εξατμιστεί ο ζωμός και κλείνουμε τη φωτιά. Βάζουμε το βούτυρο και τη διατροφική μαγιά και ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει το βούτυρο. Σερβίρουμε σε βαθύ πιάτο και πασπαλίζουμε με τραγανό κάστανο.

ΥΛΙΚΆ

φλιτζάνι ρύζι για ριζότο

κρεμμύδι ψιλοκομμένο

φράουλες κομμένες σε τέταρτα

κ.σ. ελαιόλαδο

κ.σ. φυτικό βούτυρο

κ.σ. φυτική παρμεζάνα

ποτηράκι ροζέ κρασί

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Σοτάρουμε το κρεμμύδι μέχρι να αρχίσει να καραμελώνει και προσθέτουμε το ρύζι και τις μισές φράουλες. Σοτάρουμε για 1-2 λεπτά ακόμη και σβήνουμε με το κρασί. Μόλις εξατμιστεί το αλκοόλ, προσθέτουμε ζωμό να σκεπάσει το ρύζι και δύο δάχτυλα παραπάνω. Χαμηλώνουμε τη φωτιά και μαγειρεύουμε μέχρι να εξατμιστεί ο ζωμός, ανακατεύοντας διαρκώς με ξύλινη κουτάλα. Προσθέτουμε για δεύτερη φορά ζωμό να σκεπάσει το ρύζι και δύο δάχτυλα παραπάνω και επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία μέχρι να εξατμιστεί ο ζωμός. Προσθέτουμε για τρίτη φορά ζωμό να σκεπάσει το ρύζι και ένα δάχτυλο παραπάνω, αλατοπιπερώνουμε και μόλις εξατμιστεί ο ζωμός, κλείνουμε τη φωτιά. Βάζουμε βούτυρο και παρμεζάνα και ανακατεύουμε διαρκώς να χυλώσει καλά το ριζότο.

•

•

•

•

•

•

•

•

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Σε ένα κατσαρολάκι βάζουμε το σπανάκι μαζί με μία κουταλιά της σούπας ελαιόλαδο και σε πολύ χαμηλή φωτιά το αφήνουμε να βγάλει τα πολλά υγρά του. Σε ένα άλλο κατσαρολάκι βάζουμε το υπόλοιπο ελαιόλαδο και σοτάρουμε το κρεμμύδι για 2-3 λεπτά. Προσθέτουμε το ρύζι και το περνάμε από το λάδι μέχρι να αρχίσει να παίρνει χρώμα. Σβήνουμε με το κρασί και αφήνουμε να εξατμιστεί το αλκοόλ. Προσθέτουμε ζεστό ζωμό να σκεπάσει το ρύζι και δύο δάχτυλα παραπάνω. Ανακατεύουμε διαρκώς με ξύλινη κουτάλα μέχρι να εξατμιστεί ο ζωμός, προσθέτουμε ξανά την ίδια ποσότητα ζωμού και επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία μέχρι να εξατμιστεί και πάλι. Προσθέτουμε για τρίτη φορά ζωμό μέχρι να σκεπάσει το ρύζι και ένα δάχτυλο παραπάνω, βάζουμε

κ.σ. ελαιόλαδο • 2 κ.σ. φυτικό βούτυρο • 3 κ.σ. φυτική παρμεζάνα • 1 κλαδάκι φρέσκο θυμάρι • Αλάτι, πιπέρι κατά βούληση

ΕΚΤΕΛΕΣΗ Σοτάρουμε στο ελαιόλαδο για λίγα λεπτά το κρεμμύδι και βάζουμε και τα σπαράγγια. Μόλις καραμελώσει το κρεμμύδι σβήνουμε με το κρασί και αφήνουμε να εξατμιστεί το αλκοόλ. Προσθέτουμε ζωμό να σκεπάσει το ρύζι και δύο δάχτυλα παραπάνω και μαγειρεύουμε σε χαμηλή φωτιά μέχρι να εξατμιστεί ο ζωμός. Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία ακόμα μία φορά. Μόλις εξατμιστεί και δεύτερη φορά ο ζωμός, ρίχνουμε τα πορτσίνι μαζί με το νερό όπου τα μουλιάσαμε, το θυμάρι, αλάτι και πιπέρι και αν χρειαστεί, προσθέτουμε ζωμό τόσο ώστε να σκεπάσει το ρύζι και ένα δάχτυλο παραπάνω. Ανακατεύουμε διαρκώς μέχρι να εξατμιστούν τα υγρά, κλείνουμε τη φωτιά και βάζουμε το βούτυρο και το τυρί. Ανακατεύουμε καλά μέχρι να λιώσει το βούτυρο.

Όπως μπορείτε να διαβάσετε στην ειδησεογραφία του τεύχους, η εταιρεία Upside Foods (πρώην Memphis Meat) είναι πλέον η πρώτη εταιρεία παραγωγής εργαστηριακού κοτόπουλου, που λαμβάνει θετική κρίση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Ποτών των ΗΠΑ (FDA) σε σχέση με το προϊόν της. Η επιστολή «No Questions» που έλαβε η εταιρεία σημαίνει ότι ο FDA δεν έχει πρόσθετες ερωτήσεις σε σχέση με το καλλιεργημένο κοτόπουλο της εταιρείας και το θεωρεί ασφαλές για κατανάλωση (GRAS). Η Upside Foods δεν έχει λάβει ακόμα έγκριση για διάθεση του κοτόπουλου στο κοινό, αλλά αυτό θεωρείται πλέον καθαρά θέμα χρόνου. Όπως δήλωσε και ο CEO και ιδρυτής της εταιρείας, καρδιολόγος, Δρ. Uma Veleti, «Πρόκειται για μια ιστορική στιγμή. Το ορόσημο αυτό αποτελεί ένα μεγάλο βήμα προς μια νέα εποχή … όπου οι καταναλωτές

τάσης, στη Γαλλία, έχει επικρατήσει αρνητικό κλίμα για την παραγωγή clean meat, με αποτέλεσμα να υπάρχουν απαγορεύσεις παραγωγής εργαστηριακού κρέατος σε εθνική εμβέλεια. Μάλιστα, τον Απρίλιο του 2021 έγινε προσθήκη στη σχετική νομοθεσία, που απαγορεύει τη διάθεση προϊόντων εργαστηριακού κρέατος σε καντίνες. Η απαγόρευση έγινε προτού