Τουριστική Αγορά #288

συγκριτικά

(κάποιοι εμφανίζουν καλύτερα ποσοστά κάλυψης του χαμένου εδάφους με βάση το 2019), η Ελλάδα είναι ελκυστική στην ευρωπαϊκή –και όχι μόνο– αγορά. Aυτό αντικατοπτρίζεται σε βραβεία, έρευνες και στατιστικά επιθυμητών προορισμών, αλλά και στις προκρατήσεις, το ενδιαφέρον για κλείσιμο συμβολαίων, τον προγραμματισμό πτήσεων κ.ά. Όλα δείχνουν ότι τα τουριστικά μεγέθη σε εθνικό επίπεδο θα είναι ανοδικά και θα φτάσουν στο επίπεδο που λίγους μήνες πριν προέβλεπαν τα πλέον αισιόδοξα σενάρια. Και αυτό είναι αναμφισβήτητα σημαντικό. Δυστυχώς, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα νέα από τις εξελίξεις στο μέτωπο του κορωνοϊού γίνονται πάλι ανησυχητικά, με κρούσματα και θανάτους να αυξάνονται τόσο στη χώρα μας όσο και σε ευρ ωπαϊκό επίπεδο. Το γεγονός αυτό άρει κάθε τάση εφησυχασμού για επάνοδο σε κατάσταση σταθερότητας στη διεθνή αγορά ταξιδιών. Πώς θα αντιδράσουν οι χώρες προορισμοί; Πόσο και πώς θα επιδράσουν όλα αυτά στη διάθεση για ταξίδια, που σήμερα είναι ιδιαίτερα υψηλή; Πόσο θα διατηρηθεί η καλή (ασφαλής) εικόνα της χώρας, με τα ποσοστά των εμβολιασμένων να μην είναι από τα ιδανικότερα; Όλα αυτά μένει να τα δούμε. Προς το παρόν, πάντως, έχουμε λόγους να είμαστε (επιφυλακτικά) αισιόδοξοι και να ετοιμαζόμαστε για μια έντονα αυξητική πορεία στην τουριστική μας κίνηση. Η ανάκαμψη ξεκίνησε δυναμικά και αυτό είναι πλέον δεδομένο και με μεγάλη σημασία. Εξίσου σημαντικό όμως –ιδιαίτερα σε περιόδους ανάκαμψης από καταστάσεις κρίσης– είναι να εξεταστεί πώς διαμορφώνεται ο νέος χάρτης: κατά πόσο τα θετικά αποτελέσματα τους αφορούν όλους; Ήδη φορείς μι λούν για ανισομερή κατανομή των θετικών αποτελεσμάτων, κάνοντας λόγο για τους χειμερινούς και ορεινούς προορισμούς, που δεν πρόλαβαν να δουν ανάκαμψη, και τα 12μηνης λειτουργίας ξενοδοχεία. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να δούμε ποιες άλλες πιθανές ομαδοποιήσεις –ευνοημένων και μη– μπορούν να προκύψουν με βάση (ενδεικτικά και όχι περιοριστικά): τον τόπο/την περιοχή, τον χρόνο λειτουργίας, το είδος/τη μορφή, το μέγεθος, τον βαθμό εξάρτησης από τους τour operators, τις τιμές, την κατηγορία (αστέρια-κλειδιά), την ποιότητα, τις επιδοτήσεις-στήριξη, τα στατιστικά εξέλιξης της Covid (μολύνσεις –εμβολιασμένοι και μη κ.λπ.) ανά περιοχή. Η αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων, είτε σε «μεγάλο» επίπεδο (εθνικό, περιφερειακό κ.λπ.) είτε σε «μικρό» επίπεδο (επιχείρησης, ατομικής απασχόλησης) απαιτεί γνώση και εδώ, λόγω των πρωτόγνωρων καταστάσεων, η γνώση αυτή δεν υπάρχει –ακόμα τουλάχιστον– σε ικανοποιητικό βαθμό. Αλλιώς, η ανάκαμψη θα δημιουργήσει και συνακόλουθα θα εντείνει το φαινόμενο της δημιουργίας ενός τουρισμού δύο ταχυτήτων. Σπύρος Ζούγρης

των ΗΠΑ και της Ρωσίας διατηρούν τη σημαντικότητά τους.

ιδιαίτερη ομάδα για την προσέλκυση της οποίας έχουμε πρόσφατα νομοθετήσει ειδικό φορολογικό καθεστώς. Πρόκειται

Σε δημόσια διαβούλευση από τις 3-17 Νοεμβρίου έχει τεθεί το σχέδιο νόμου «Αναπτυξιακός Νόμος – Ελλάδα Ισχυρή Ανάπτυξη», με τον τουρισμό να συμμετέχει σε δύο τουλάχιστον συγκεκριμένες κατηγορίες: τις «Ενίσχυση τουριστικών επενδύσεων» και «Εναλλακτικές μορφές τουρισμού». Το νομοσχέδιο προωθεί την οικονομική ανάπτυξη μέσω κινήτρων σε στοχευμένες δραστηριότητες για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, την πράσινη μετάβαση, τη στήριξη καινοτόμων επενδύσεων και επενδύσεων σύμφωνα με τις προτεραιότητες της «Βιομηχανίας 4.0», την ενίσχυση της απασχόλησης, τη στήριξη της νέας επιχειρηματικότητας, καθώς και για την ενίσχυση των περιοχών που εντάσσονται στο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Επιπλέον, επιδιώκεται η βελτίωση και επιτάχυνση των διαδικασιών

ένταξης επενδυτικών σχεδίων στα θεσπιζόμενα καθεστώτα χορήγησης κρατικών ενισχύσεων.

Θεματικά καθεστώτα ενίσχυσης επενδύσεων

Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις, θεσπίζονται θεματικά καθεστώτα χορήγησης κρατικών ενισχύσεων σε επενδυτικά σχέδια, τα οποία δύνανται να υπάγονται σε μια ή περισσότερες από τις παρακάτω κατηγορίες:

1. Ψηφιακός και τεχνολογικός μετασχηματισμός επιχειρήσεων,

2. Πράσινη μετάβαση – Περιβαλλοντική αναβάθμιση επιχειρήσεων, 3. Νέο επιχειρείν, 4. Δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση, 5. Έρευνα και εφαρμοσμένη καινοτομία, 6. Αγροδιατροφή – Πρωτογενής παραγωγή και μεταποίηση γεωργικών προϊόντων –Αλιεία,

7. Μεταποίηση – Εφοδιαστική αλυσίδα, 8. Επιχειρηματική εξωστρέφεια, 9. Ενίσχυση τουριστικών επενδύσεων, 10. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού, 11. Μεγάλες επενδύσεις, 12. Ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας και 13. Επιχειρηματικότητα 360 μοίρες. Όλες οι προτεινόμενες διατάξεις εντάσσονται στη γενικότερη στόχευση της κυβερ-

νητικής πολιτικής για την ενίσχυση των επιχειρήσεων, με την πρόβλεψη ενός αποτελεσματικού εργαλείου χορήγησης κρατικών ενισχύσεων, το οποίο έχει δομηθεί στη βάση ταχύτερων και ευέλικτων διαδικασιών. Για πρώτη φορά αξιοποιούνται δυνατότητες που παρέχει ο Γενικός Απαλλακτικός Κανονισμός 651/2014 και αφορούν την υπαγωγή επενδυτικών σχεδίων αυτοτελώς στα λοιπά τμήματά του, πέραν των ενισχύσεων με περιφερειακό χαρακτήρα.

Τέσσερα νέα ξενοδοχεία στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία απέκτησε ο όμιλος Sani/Ikos, ενώ προγραμματίζει την επέκταση δύο resorts του, στο πλαίσιο επενδύσεων συνολικού ύψους 520 εκατ. ευρώ. Τα νέα ξενοδοχεία του ομίλου και η επέκταση των resorts του αναμένεται να δημιουργήσουν πάνω από 2.600 θέσεις εργασίας. Η εταιρεία θα επενδύσει 100 εκατ. ευρώ στη Μαγιόρκα σε πεντάστερο allinclusive resort, με το brand «Ikos Resorts». Το δεύτερο resort του ομίλου στην Ισπανία αναμένεται να ανοίξει

το 2023. Θα διαθέτει 324 δωμάτια, σουίτες και βίλες.

Στην Πορτογαλία, το Alfamar Beach Resort στο Αλγκάρβε, με επένδυση ύψους 140 εκατ.

ευρώ, θα ανοίξει εκ νέου ως Ikos Cortesia το 2024. Θα περιλαμβάνει 448 δωμάτια,

σουίτες, μπανγκαλόου και βίλες. Στην Κέρκυρα, το πρώην Club Med Resort, με ανακαίνιση 125 εκατ. ευρώ, θα λειτουργήσει ως Ikos Odisia το 2023 με 395 νέα δωμάτια, σουίτες και μπανγκαλόου. Για τη δημιουργία του πρώ-

του resort του ομίλου στην Κρήτη, το κόστος θα ανέλθει σε 125 εκατ. ευρώ και αναμένεται να λειτουργήσει το 2025 με 400 νέα δωμάτια, σουίτες και μπανγκαλόου.

Παράλληλα, το Ikos Andalusia θα επεκταθεί με 19 νέες πολυτελείς βίλες και σουίτες. Στο Porto Sani αναμένεται προσθήκη επένδυσης ύψους 13 εκατ. ευρώ για 50 νέες σουίτες, το 2022.

Όλα τα resorts αξιοποιούν 100% ανανεώσιμο ηλεκτρισμό, η ποσότητα λυμάτων ανακυκλώνεται και στηρίζεται ένα δίκτυο περισσότερων από 40 οργανισμών με στόχο την προστασία της βιοποικιλότητας.

Οι 6 τάσεις στα ταξίδια καταγράφονται σε παγκόσμια έρευνα της American Express

«Ανεβαίνουν» τα τουριστικά γραφεία

Οι καταναλωτές απευθύνονται σε ταξιδιωτικούς συμβούλους, για να τους βοηθήσουν σε ένα πολύπλοκο περιβάλλον ταξιδιών.

Μεγαλύτερα ταξίδια – λιγότερες αγορές

Μια θετική εμπειρία στα μέρη όπου ταξιδεύουν, αναζητούν οι ταξιδιώτες.

Το 83% συμφωνούν ότι πάντα ψωνίζουν και γευματίζουν σε μικρές επιχειρήσεις στο ταξίδι τους, προκειμένου να στηρίξουν την τοπική οι -

κονομία, και το 82% δηλώνουν ότι αναζητούν προορισμούς όπου μπορούν να ενσωματωθούν στην τοπική τους κουλτούρα.

Πιστώσεις και vouchers Οι καταναλωτές αναζητούν

νέους τρόπους δαπανών για τα ταξίδια τους με πιστώσεις και vouchers, όπως τα eCredits και τα ταξιδιωτικά vouchers, αρκεί να μπορούν εύκολα να δουν τι έχουν και πότε λήγουν. Στροφή στην αειφορία και τον υπεύθυνο τουρισμό Η νοοτροπία των καταναλωτών έχει αλλάξει. Το 50% των ταξιδιωτών δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται περισσότερο για υπεύθυνο τουρισμό και το

87% ότι θέλουν να έχουν θετικό αντίκτυπο στην κοινότητα που επισκέπτονται. Αυξημένες δυνατότητες για συμμετοχή των brands Δύο στους πέντε καταναλωτές δηλώνουν ότι δεν λαμβάνουν αρκετές πληροφορίες σχετικά με τις κοινωνικές

και περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ταξιδιών τους.

Ευελιξία: η λέξη-κλειδί Με το μέλλον των ταξιδιών να παραμένει αβέβαιο λόγω των διακυμάνσεων των ταξιδιωτικών περιορισμών, είναι σημαντικό να υπάρχει σχέδιο Α, Β ακόμα και Γ.

Η επιβατική κίνηση του Αεροδρομίου Αθηνών εμφανίζει μείωση κατά 57,9% στο εννεάμηνο, σε σύγκριση με το 2019, και αύξηση έναντι του 2020 κατά 22,5%. Στην εγχώρια αγορά, η επιβατική κίνηση ήταν κατά 24,2% μειωμένη σε σχέση με το 2019, ενώ η διεθνής επιβατική κίνηση παρουσίασε μείωση κατά 38,4% σε σύγκριση με το 2019. Εξετάζοντας την

το εγχείρημα της Brown Hotels δεν είναι μόνο επενδυτικό, αλλά μια κοινωνική και πολιτιστική αλλαγή που συντελείται στην

προσεχές διάστημα πέριξ της πλατείας θα διαθέτουν ιδιαίτερα εστιατόρια, rooftops με πανοραμική θέα της πόλης και ιδιαίτερα clubs, ώστε να δημιουργηθεί στο κέντρο μια μοναδική πρόταση φιλοξενίας και διασκέδασης.

από τον Ιούνιο και μετά, η οποία προσπαθεί να σταθεροποιηθεί. Σε επίπεδο εννεαμήνου, οι επιβάτες εσωτερικού ξεπέρασαν τα επίπεδα του 2020 κατά 27,1%, ενώ οι διεθνείς επιβάτες κατά 19,7%, όμως τόσο οι επιβάτες εσωτερικού όσο και οι εξωτερικού παρέμειναν κάτω από τα επίπεδα του 2019 κατά 46,9% και 62,8% αντίστοιχα.

World Travel Market 2022

Αύξηση πτήσεων και προκρατήσεων για το 2022 από τη βρετανική αγορά

Μέχρι και 35% αναμένεται να αυξηθεί η τουριστική κίνηση, όπως προβλέπει ο υπουργός Τουρισμού. Ισχυροί παραμένουν οι παραδοσιακοί ελληνικοί προορισμοί, αλλά παράλληλα οι Βρετανοί δείχνουν ενδιαφέρον για νέες ιδέες. Η διεθνής τουριστική έκθεση World Travel Market (WTM) που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο –σε υβριδική μορφή λόγω της πανδημίας Covid-19 (1-3/11 με φυσική παρουσία και 8-9/11 διαδικτυακά)– έδωσε την ευκαιρία για επαφές και εκτιμήσεις σχετικά με την πορεία της βρετανικής αγοράς. Μιας αγοράς που φέτος άργησε να ανακάμψει, αλλά επανέρχεται δυναμικά. Στην έκθεση συμμετείχαν φέτος 5.000 εκθέτες, εκπροσωπώντας περισσότερες από 65 χώρες. Είναι ενδεικτικό ότι οι συμφωνίες που συνάπτονται στο πλαίσιο της έκθεσης ξεπερνούν τις 2 δισεκατομμύρια λίρες. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μία εξαιρετικά σημαντική αγορά για την τουριστική βιομηχανία της Ελλάδας, της Ευρώπης αλλά και διεθνώς. Έτσι η άνοδος της διάθεσης των Βρετανών να ταξιδέψουν είναι ένα καλό νέο για όλους. Αποτελέσματα έρευνας που γνωστοποιήθηκε στην WTM καταγραφούν ότι 4 στους 10 Βρετανούς σκοπεύουν να ξοδέψουν περισσότερο το 2022 από ό,τι το 2019 και ότι το 70% σχεδιάζει να ταξιδέψει τουλάχιστον μία φορά για διακοπές το 2022. Από την πλευρά των επαγγελματιών του τουρισμού, η ίδια έρευνα αναφέρει ότι το 44% των

εταιρειών αναμένει πως οι

κρατήσεις τους θα φτάσουν

ή θα ξεπεράσουν τα επίπεδα του 2019. Επανερχόμενοι στα δικά μας, υπενθυμίζουμε ότι παραδοσιακά αγαπημένοι ελληνικοί προορισμοί για τους Βρετανούς είναι η Κρήτη, η Κέρκυρα, η Χαλκιδική, η Κεφαλλονιά, η Ρόδος, η Κως και η Σκιάθος. Νέα τάση η αύξηση των προκρατήσεων: έως και 30% για το καλοκαίρι του 2022

Παράγοντες της ελληνικής ξενοδοχειακής αγοράς ανέφεραν ότι είναι εμφανής η τάση για επάνοδο των προκρατήσεων για το καλοκαίρι του 2022, κάτι που αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη μας ότι τα τελευταία χρόνια (και προ κρίσης) οι κρατήσεις της τελευταίας στιγμής (last minute) κέρδιζαν έδαφος. Παρά την αστάθεια του κλίματος που συνεχίζει να επικρατεί στα διεθνή ταξίδια, οι Βρετανοί δείχνουν την έντονη επιθυμία τους για ταξίδια γενικότερα, και ειδικότερα για την Ελλάδα. Για να διασφαλίσουν ότι θα

βρουν αυτό που επιθυμούν (με τα κριτήρια επιλογής καταλύματος και προορισμού να έχουν αναβαθμιστεί), προχωρούν σε προκρατήσεις. Όπως είναι αναμενόμενο, η τάση αυτή αντικατοπτρίζεται και στις κρατήσεις των tour operators αλλά και των αεροπορικών θέσεων. Μεγάλοι tour operators έκαναν λόγο για αύξηση 30% στις προκρατήσεις στη βρετανική αγορά για το καλοκαίρι του 2022, φέτος τον Οκτώβριο, σε σύγκριση με τον Οκτώβριο 2018 για το καλοκαίρι του 2019. Όλα τα παραπάνω αποτελούν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά στοιχεία, αν οι τάσεις αυτές διατηρηθούν στην ίδια κατεύθυνση μέχρι το καλοκαίρι που μας έρχεται. Προσθήκη νέων προορισμών και νέων ταξιδιωτικών «προτάσεων» Παράλληλα, σημαντικό είναι το ενδιαφέρον που υπάρχει για νέους προορισμούς και καινούργια τουριστικά προϊόντα εν γένει. Η τάση

αυτή επικράτησε τόσο στους μεγάλους όσο και στους ανεξάρτητους tour operators.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως σπουδαίοι ανεξάρτητοι operators πρόσθεσαν για πρώτη φορά στα προγράμματά τους για το 2022 τη Λέσβο (Sunvil), τη Σκύρο και τα Κουφονήσια (Planet Holidays).

Ο Sunvil επίσης ενέταξε στα προγράμματά του ταξίδια με τρένο από το Σαιντ Πάνκρας σε νησιά του Ιονίου, μέσω των Άλπεων και του Μιλάνου. Το τρένο, ως εναλλακτικό μέσο μεταφοράς, μπαίνει στις προτάσεις των tour operators, κάτι που όμως δεν είναι κάτι συνηθισμένο για την Ελλάδα. Εκτός του Sunvil, ταξίδια με τρένο από την Αθήνα μέχρι την Αρχαία Ολυμπία προτείνει και ο

Great Rail Journeys. Η τάση για ανανέωση των προσφερόμενων πακέτων με νέους προορισμούς αφόρα και άλλους tour operators. H Jet2.com και η Jet2CityBreaks θα προσφέρουν, για πρώτη φορά,

πτήσεις και city breaks στην Αθήνα, από τον Απρίλιο του 2022, με αναχώρηση από τρεις βάσεις της εταιρείας στο Ηνωμένο Βασίλειο: Μπέρμιγχαμ, Μάντσεστερ και Στάνστεντ. Στο πλαίσιο προβολής και προώθησης νέων προορισμών σε μικρές αγροτικές κοινότητες που εκμεταλλεύονται τη δύναμη του τουρισμού διατηρώντας τις τοπικές παραδόσεις, την πολιτιστική κληρονομιά και τη βιώσιμη ανάπτυξη, ο ΕΟΤ ανακοίνωσε ότι η Ελλάδα έχει προτείνει στην πρωτοβουλία «Καλύτερα τουριστικά χωριά» του ΠΟΤ το Σουφλί, τη Δυτική Σάμο και την Αλόννησο. Ο υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας στην WTM Ιδιαίτερα αισιόδοξος εμφανίζεται ο κ. Κικίλιας ως προς την πορεία της βρετανικής αγοράς. Σε δήλωσή του στους «Financial Times», ο υπουργός επεσήμανε ότι «το 2022 η Ελλάδα αναμένει 35% περισσότερους επισκέπτες από το Ηνωμένο Βασίλειο σε σχέση με το 2021». Ο υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας επισκέφτηκε την έκθεση, κλείνοντας μάλιστα μία σημαντική συμφωνία με την Jet2. Στη συνάντηση που είχε με τον διευθύνοντα σύμβουλο του ομίλου Jet2.com και Jet2holidays, Steve Heapy, εξασφάλισε επιπλέον 600.000 νέες αεροπορικές θέσεις σε ελληνικούς προορισμούς για το 2022, σε σχέση με το 2019. Συγκεκριμένα, αυτές θα αφορούν νέες πτήσεις της εταιρείας από 10 βρετανικά αεροδρόμια προς 15 ελληνικά, ενώ προστίθενται και δύο πτήσεις από το Μάντσεστερ και το Μπέρμιγχαμ προς την Αθήνα, από τα μέσα Απριλίου. Ο υπουργός ανέφερε ότι βρίσκεται σε συζητήσεις και με άλλες μεγάλες βρετανι -

κές αεροπορικές εταιρείες, όπως είναι η British Airways και η EasyJet. Συγκεκριμένα, σε συνέχεια της συνάντησης

με τον CEO της EasyJet, Johan Lundgren, και τον CEO της EasyJet Holidays, Garry Wilson, ανακοινώθηκε η αύξηση της διαθεσιμότητας της εταιρείας κατά 500.000 θέσεις σε σχέση με το 2019. Όπως προβλέπει η συμφωνία, οι διαθέσιμες αεροπορικές θέσεις της εταιρείας για την Ελλάδα το 2022 θα είναι 1,6 εκατομμύρια, από 1,1 εκ. το 2019, ενώ διατυπώθηκε η πρόθεση να φτάσουν στις 2 εκατομμύρια θέσεις.

Οι στόχοι για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού Στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ο υπουργός Τουρισμού, επεσήμανε ότι βασικότερη φιλοδοξία της χώρας είναι να επεκτείνει την τουριστική περίοδο. Στην κατεύθυνση αυτή, παρουσίασε τους χειμερινούς προορισμούς και το city break, ενώ τόνισε ότι και τα ελληνικά νησιά έχουν τη δυνατότητα να δέχονται τουρίστες ακόμα και από τις αρχές Απριλίου. Ένας ακόμα στόχος που ανέφερε ο κ. Κικίλιας είναι η ανάπτυξη του βιώσιμου τουρισμού, με έμφαση στο «πράσινο προφίλ» των ελληνικών νησιών. Ελληνικές συμμετοχές στην WTM

Από πλευράς ελληνικής παρουσίας, η διευθύντρια του Γραφείου ΕΟΤ Ηνωμένου Βασίλειου και Ιρλανδίας, Ελένη Σκαρβέλη, υποστήριξε πως «η ελληνική συμμετοχή αριθμητικά είναι όση κάθε

χρονιά, παρά τα αυστηρά μέ -

τρα της έκθεσης για τήρηση

των αποστάσεων στα περί -

πτερα των συνεκθετών, γεγο -

νός που φανερώνει το ανάλο -

γο ενδιαφέρον και την ανάγκη

για επιστροφή στην κανονικό -

τητα».

Οι επιπτώσεις του τουρισμού στο περιβάλλον, η οικονομική ανάκαμψη που αργεί να έλθει για τα τουριστικά γραφεία της Γερμανίας και τα σοβαρά προβλήματα λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού ήταν τα βασικότερα θέματα στα οποία αναφέρθηκε ο πρόεδρος του DRV, Norbert Fiebig. Στο ετήσιο συνέδριο των Γερμανών τουριστικών πρακτόρων, που πραγματοποιήθηκε στο Costa Navarinο, συναντήθηκαν 450 παράγοντες της γερμανικής αγοράς, μέλη του DRV, και συζήτησαν τα αποτελέσματα της σαιζόν 2021 αλλά και τις προοπτικές για το 2022. Η πανδημία του κορωνοϊού πλήττει ιδιαίτερα τον κλάδο για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, με τις πωλήσεις να εμφανίζουν μείωση σχεδόν 70% σε σύγκριση με την περίοδο πριν από τον κορωνοϊό. Ο πρόεδρος του DRV ανέφερε ότι: «Ακόμα και αν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο έδειξαν ξεκάθαρα ότι η αγάπη των Γερμανών για τα ταξίδια επέστρεψε, συνεχίζει να απαιτείται σταθερότητα και προβλεψιμότητα για τις επιχειρήσεις». Επίσης, έκανε αναφορά στην κλιματικά ουδέτερη κινητικότητα, που εξασφαλίζει ελευθερία ταξιδιών μακροπρόθεσμα, υπογραμμίζοντας ότι η ταξιδιωτική βιομηχανία μπορεί και πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα, υιοθετώντας βιώσιμες και φιλικές προς το κλίμα λύσεις. «Εμείς, ως ταξιδιωτική βιομηχανία, είμαστε μέρος του προβλήματος, αλλά είμαστε και μέρος της λύσης» υπογράμμισε. Ιδιαίτερη σημασία έχει η δήλωση του κ. Fiebig ότι: «Η προστασία του κλίματος δεν

είναι δωρεάν και πρέπει να πείσουμε και τους ταξιδιώτες για αυτό».

Το τρίτο σημείο που τόνισε ο πρόεδρος του DRV αφορούσε το πρόβλημα εύρεσης προσωπικού, που είναι ιδιαίτερα έντονο. Πολλοί καλοί επαγγελματίες του τουρισμού εγκατέλειψαν τον κλάδο κατά την περίοδο της υγειονομικής κρίσης. Το 50% των ταξιδιωτικών γραφείων επιβεβαίωσε ότι έχασε υπαλλήλους στην πανδημία ενώ το 60% αντιμετωπίζει προβλήματα με την κάλυψη κενών θέσεων. «Αυτή είναι μια από τις μεγάλες προκλήσεις του μέλλοντος και το ερώτημα είναι πώς μπορούμε να σταματήσουμε αυτή την εξέλιξη, πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε. Στην παρούσα κατάσταση, είναι εξαιρετικά δύσκολο να εμπνεύσουμε νέους ανθρώπους για τον κλάδο μας» δήλωσε ο πρόεδρος του DRV.

Δημήτρης Φραγκάκης: Τι ζητούν οι Γερμανοί ταξιδιωτικοί πράκτορες Αναφορικά με την τουριστική κίνηση από τη Γερμανία προς την Ελλάδα, αξίζει να σημειωθεί ότι το 2019 πραγματοποιήθηκαν 3,7 εκατομμύρια αφίξεις Γερμανών ταξιδιωτών. Κατά τη διάρκεια της τελετής λήξης του συνεδρίου, ο γ.γ. του ΕΟΤ Δημήτρης Φραγκάκης δήλωσε μεταξύ άλλων: «Φέτος η Γερμανία ήταν και πάλι η σημαντικότερη αγορά για τη χώρα μας, ενώ και οι προοπτικές για τα επόμενα χρόνια είναι εξίσου καλές. Γι’ αυτό και συζητήσαμε με τη γερμανική αγορά τους στρατηγικούς στόχους για τη χώρα μας, όπως το άνοιγμα νέων ελληνικών προορισμών, την επένδυση στην αυθεντικότητα, τις πρωτοβουλίες του κλάδου για την αειφορία». Ο γ.γ. του ΕΟΤ είχε σειρά επαφών και γεύμα εργασίας με τον Thomas Ellerbeck,

(TUI group) τον διευθύνοντα σύμβουλο της DER Touristik, Mark Tantz, τον εμπορικό διευθυντή της CONDOR, Paul Schwaiger, και εκπροσώπους μέσων μαζικής ενημέρωσης (FVW).

Σε ερώτηση που του θέσαμε σχετικά με το τι ζητούν οι Γερμανοί τουριστικοί πράκτορες ανέφερε: «Στις συζητήσεις που πραγματοποιήσαμε με τους Γερμανούς τουριστικούς πράκτορες μάς ρώτησαν εάν έχουμε να τους προτείνουμε κάποιους προορισμούς που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστοί. Είναι σημαντικό ότι υπάρχει ενδιαφέρον από την πλευρά τους για διεύρυνση των προορισμών, για νέες κατευθύνσεις, μια και αυτό ταυτίζεται και με τους δικούς μας στόχους για προώθηση τέτοιων προορισμών». Στο μήνυμά του ο κ. Φραγκάκης αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες αναβάθμισης του τουριστικού γίγνεσθαι, ώστε να μπορούμε να απευθυνόμαστε σε όλες τις ηλικίες, σε όλο τον κόσμο.

Η Xenia, η γνωστή στον ξενοδοχειακό κλάδο έκθεση, επανέρχεται δυναμικά στις 27-29 Νοεμβρίου 2021 στο Μetropolitan Expo, σε ασφαλείς συνθήκες και σε Covid-free περιβάλλον. Η έκθεση για την ξενοδοχία επιστρέφει δυναμικά και θα αποτελέσει ευκαιρία για εμπορικές συναντήσεις των ανθρώπων του κλάδου. Μέσα από τις παράλληλες εκδηλώσεις θα αναδείξει τους βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους θα στηριχτεί το νέο μοντέλο του ελληνικού τουρισμού. Με τη συμμετοχή μεγάλων και σημαντικών επιχειρήσεων της κατασκευαστικής και προμηθευτικής αγοράς, η XENIA θα υποδεχτεί για ακόμη μία φορά τους επιχειρηματίες και επαγγελματίες του ξενοδοχειακού αλλά και του ευρύτερου κλάδου του τουρισμού σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Σε μια περίοδο κατά την οποία ο κλάδος της τουριστικής βιομηχανίας ανακάμπτει, η Xenia θέτει ως στόχο να συνεισφέρει στην ανάδειξη της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος της χώρας μας και να δημιουργήσει μια μοναδική ευκαιρία ανταλλαγής εμπειριών και σύναψης εμπορικών συμφωνιών. Οι ξενοδόχοι και γενικότερα οι επαγγελματίες του τουρισμού που θα επισκεφτούν την έκθεση θα βρουν όλες τις λύσεις και προτάσεις για την αναβάθμιση των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και την προσαρμογή τους στα απαιτητικά δεδομένα των καιρών, προκειμένου να παρέχουν ποιοτικές και ασφαλείς υπηρεσίες στους πελάτες τους. Η επιτυχία –παρά τις αντί -

ξοες συνθήκες– που σημείωσε ο ελληνικός τουρισμός τη φετινή σαιζόν διαμορφώνει έντονο κλίμα αισιοδοξίας για μια ακόμη πιο πετυχημένη τουριστική σαιζόν το 2022. H Xenia 2021, με περισσότερους από 300 εκθέτες και με εμπλουτισμένους όλους τους θεματικούς τομείς της, αναμένεται να αποτελέσει και πάλι εκθεσιακό πυλώνα για την τουριστική βιομηχανία της χώρας μας, κομβικό σημείο συνάντησης και κέντρο επενδυτικών επιλογών για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού τουριστικού προϊόντος.

Mια έκθεση Covid-free! H διοργανώτρια εταιρεία θα επιτρέψει την είσοδο στην έκθεση μόνο στους κατόχους Green Pass, εφαρμόζοντας πιστά όλες τις οδηγίες και τους όρους του υγειονομικού πρωτοκόλλου που αφορούν

τη λειτουργία των εμπορικών εκθέσεων.

Με φυσική παρουσία στο 5ο Διεθνές Φόρουμ Φιλοξενίας Οι συνέπειες της πανδημίας που ανατρέπουν όλα τα συνήθη δεδομένα, η ικανότητα προσαρμογής του ξενοδοχειακού κλάδου στις επιταχυνόμενες αλλαγές και η διάσταση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας και αειφορίας του τουριστικού προϊόντος θα βρεθούν στο επίκεντρο των εργασιών του Forum, το οποίο θα διοργανωθεί από το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, με φυσική παρουσία, στο πλαίσιο της Xenia 2021.

Sustainability: H αειφορία του τουρισμού αναδεικνύεται στην Xenia Ο κομβικός ρόλος των ξενοδοχειακών υποδομών στην αειφόρο τουριστική ανάπτυξη και η σημαντικότητα του κατασκευαστικού κλάδου θα αναδειχθούν μέσα από το project «Sustainability:

Design and Challenges» στο stage του Χenia Build Hotel στο Hall 2.

Digi Hotel: Οι προκλήσεις της νέας εποχής & οι digital λύσεις Καταξιωμένα στελέχη και ειδικοί του digital marketing θα παρουσιάσουν τις εξελίξεις, τάσεις και προκλήσεις στον παγκόσμιο τουρισμό στην post Covid εποχή και τον κυρίαρχο ρόλο του digital στη βιωσιμότητα της βιομηχανίας της φιλοξενίας.

«Ελληνικό Πρωινό»: Η σημαντική δράση του ΞΕΕ Το κοινό της έκθεσης, και συγκεκριμένα οι ξενοδόχοι που θα επισκεφθούν το ειδικά διαμορφωμένο περίπτερο του «Ελληνικού Πρωινού», θα έχουν τη δυνατότητα να λάβουν μέρος σε ένα ιδιαίτερο γαστρονομικό ταξίδι στους χειμερινούς αλλά και καλοκαιρινούς προορισμούς της χώρας μας.

Ο

ελληνικός τουρισμός βλέπει τις αφίξεις και τις εισπράξεις να ανακάμπτουν με ταχύτητα, από τα μέσα του καλοκαιριού και μετά. Επιπλέον, η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους πλέον «κερδισμένους» προορισμούς αυτής της τουριστικής περιόδου, μέσα σε ένα γενικότερο κλίμα ανάκαμψης των διεθνών ταξιδιών. Μιας τουριστικής περιόδου η οποία διευρύνεται τουλάχιστον μέχρι τον Οκτώβριο, όπου και γράφονται αυτές οι γραμμές. Όλα δείχνουν ότι η αναμενόμενη ανάκαμψη προχωράει με ρυθμούς ταχύτερους από αυτούς που πρόβλεπαν ακόμα και οι πλέον αισιόδοξοι στις αρχές του καλοκαιριού, με τις προβλέψεις πια να μιλούν για πιθανή πλήρη ανάκαμψη το 2022. Όπως ανέφερε ο υπ. Τουρισμού Β. Κικίλιας στο συνέδριο Συνδέσμου Γερμανών Τουριστικών Πρακτόρων (DRV), ο ελληνικός τουρισμός, επιδεικνύοντας αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, κατάφερε φέτος να ξεπεράσει το 50% του 2019 που είχε τεθεί ως στόχος. Ο ίδιος δηλώνει ότι τον Σεπτέμβριο φθάσαμε στο 75% των αφίξεων του Σεπτεμβρίου του 2019. Αυτή είναι η φωτεινή πλευρά του νομίσματος, που στηρίζεται κυρίως σε αποτελέσματα σε εθνικό επίπεδο. Η άλλη πλευρά σχετίζεται με την ανισομερή κατανομή αυτής της ανάκαμψης, τις ακόμα ανοιχτές οικονομικές πληγές των τουριστικών επιχειρήσεων, την ανησυχία για μη επιθυμητές εξελίξεις στο υγειονομικό μέτωπο, τη δυσκολία ανάκαμψης των τιμών στα ξενοδοχεία που εξαρτώνται από συμβόλαια με tour operators, τα συνέδρια, τις εκθέσεις και τους ορεινούς και χειμερινούς προορισμούς που δεν πρόλαβαν να πάρουν μερίδιο από την ανάκαμψη και τώρα περιμένουν το κομμάτι τους, αλλά και άλλα πολλά. Σε αυτό τον φάκελο θα επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε την υπό διαμόρφωση νέα

τη μέχρι σήμερα πορεία εσόδων και αφίξεων αλλά και τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς της τουριστικής αγοράς μέσα από συνεντεύξεις, έρευνες και στατιστικά στοιχεία. Επίσης, θα αναφερθούμε στα βασικότερα χαρακτηριστικά των σημαντικότερων αγορών που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ανάκαμψη και τις ανάλογες προοπτικές.

-87,2

2019-2021

Ιανουάριος-89 Φεβρουάριος-88,2 Μάρτιος -89,3 Απρίλιος-92,1 Μάιος -89,3 Ιούνιος -69,1 Ιούλιος -38,6

-10 Ιανουάριος-85,4 Φεβρουάριος-85,3 Μάρτιος

2019-2021

-84,9

-20 ΠΏΣ ΚΙΝΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΓΟΡΕΣ

-88,2

-79,2

Μάιος -88 Ιούνιος -73,9 Ιούλιος -50,3 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10

0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -90 Απρίλιος

-20 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΟΔΙΚΕΣ ΑΦΙΞΕΙΣ ανά μήνα - Μεταβολή%

-30 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος

-40 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος

-80 Μάιος

-70 Ιούνιος

-69,4 Ιούλιος -56,2 Αύγουστος-57,7 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0

-40 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος

-30 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος “ Οι βασικές αγορές της Γερμανίας, του Ηνωμένου Βασίλειου, της Γαλλίας, των ΗΠΑ και της Ρωσίας διατηρούν τη σημαντικότητά τους.”

-50 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος

-50 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος

-10

-60 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος

0 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0

ερχόμενους 6 έως 12 μήνες, έναντι μόλις του αντίστοιχου ποσοστού 10% τον Ιούλιο. Για τη χώρα μας οι πληροφορίες από τη WTM αναφέρουν αύξηση των προκρατήσεων για την επόμενη χρονιά. Συμφωνία που έκλεισε την πρώτη ημέρα της διεθνούς έκθεσης WTM στο Λονδίνο ο υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας με τον όμιλο Jet2.com και Jet2holidays, προβλέπει αύξηση των διαθέσιμων αεροπορικών θέσεων κατά 600.000 σε ελληνικούς προορισμούς το 2022, σε σχέση με το 2019, με νέες πτήσεις από το Μάντσεστερ και το Μπέρμιγχαμ προς την Αθήνα από τις 15 Απριλίου. Το καλοκαίρι για τους Βρετανούς ξεκινά νωρίς στην Ελλάδα, συγκεκριμένα από την 1 Απριλίου, με πρώτο προορισμό το Ηράκλειο και με πάνω από 15 ελληνικούς προορισμούς. Παράλληλα, ο κ. Κικίλιας συζητά να παραμείνουν ανοιχτοί κάποιοι από τους προορισμούς αυτούς και τον χειμώνα του 2022. Αεροπορικές αφίξεις, Αύγουστος 2021: Διεθνείς αφίξεις στα κυριότερα αεροδρόμια Μύκονος, Σαντορίνη και Κυκλάδες πέτυχαν τα καλύτερα ποσοστά ανάκαμψης στις αεροπορικές αφίξεις κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, ενώ στον αντίποδα της ανάκαμψης βρίσκεται το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης (–62,9%).

Όπως αναφέρει το ΣΕΤΕ Intelligence, βασιζόμενο σε στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος: Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021 καταγράφηκαν 7,7 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις έναντι 15,8 εκατ. της περιόδου Ιανουαρίου-Αυγούστου 2019, παρουσιάζοντας μείωση κατά 51,2% (–8,1 εκατ. αφίξεις). Το πρώτο τρίμηνο του 2021, οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις κατέγραψαν σημαντική μείωση. Ειδικότερα, τον Ιανουάριο καταγράφηκαν μόλις 60 χιλιάδες αφίξεις παρουσιάζοντας μείωση κατά 84,1% (–316 χιλιάδες), τον Φεβρουάριο 50 χιλιάδες αφίξεις παρουσιάζοντας μείωση κατά 86,1% (–308 χιλιάδες) και τον Μάρτιο 66 χιλιάδες σημειώνοντας μείωση κατά 86,6% (–429 χιλιάδες αφίξεις).

Ιανουάριος-76,4 Φεβρουάριος-78

-20

-30

-40

-50

-60

-100 -90 -80 -70 -90

Το δεύτερο τρίμηνο άνοιξε με αντίστοιχο τρόπο, καθώς η μείωση τον Απρί λιο ανήλθε στο 91,8% (–1,1 εκατ.), ενώ καταγράφηκαν 101 χιλιάδες διεθνείς αεροπορικές αφίξεις. Επιβράδυνση στη μείωση των διεθνών αεροπορικών αφίξεων καταγράφηκε πρώτη φορά τον Μάιο (–83,8%/–2,0 εκατ.) με τις αφίξεις να ανέρχονται σε 382 χιλιάδες. Τον Ιούνιο, η επιβράδυνση συνεχίστηκε (–63,4%/–2 εκατ.), ενώ σημειώθηκαν 1,2 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις. Τον Ιούλιο συνεχίστηκε η βελτίωση του ρυθμού ανάκαμψης, η οποία ανήλθε σε –27,4%/–1,1 εκατ., ενώ καταγράφηκαν 2,8. εκατ. διεθνείς αφίξεις. Τέλος, τον Αύγουστο καταγράφηκαν για πρώτη φορά το 2021 πάνω από 3 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις, με τον ρυθμό ανάκαμψης να ανέρχεται σε –20,9% ή –802 χιλιάδες αφίξεις. Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021, τρία αεροδρόμια είχαν μείωση μεγαλύτερη από 1 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις. Συγκεκριμένα, στο Διεθνές Αεροδρόμιο Αθηνών καταγράφηκαν 2,0 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις παρουσιάζοντας μείωση 2,4 εκατ. (–54,0%). Ακολούθησε το αεροδρόμιο του Ηρακλείου, όπου σημειώθηκαν 1,4 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις, παρουσιάζοντας μείωση 1,1 εκατ. (–44,1%). Στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης καταγράφηκαν 603 χιλιάδες διεθνείς αεροπορικές αφίξεις, με μείωση 1,0 εκατ. (–62,9%). Στα υπόλοιπα αεροδρόμια η μείωση ήταν μικρότερη από 1 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις. Στο αεροδρόμιο της Ρόδου καταγράφηκαν 869 χιλιάδες διεθνείς αεροπορικές αφίξεις, παρουσιάζοντας μείωση 885 χιλιάδες (–50,5%). Στο αεροδρόμιο της Κέρκυρας σημειώθηκε μείωση κατά 538 χιλιάδες (–47,6%), ενώ οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις ανήλθαν στις 592 χιλιάδες και στο αεροδρόμιο

-70

-80

0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος

-10 Ο∆ΙΚΕΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ

Μύκονος, Σαντορίνη και Κυκλάδες πέτυχαν τα καλύτερα ποσοστά ανάκαμψης στις αεροπορικές αφίξεις κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021.”

“

της Κω υπήρξε μείωση κατά 461 χιλιάδες (–51,8%), ενώ καταγράφηκαν μόλις 428 χιλιάδες διεθνείς αεροπορικές αφίξεις. Στo αεροδρόμιo των Χανίων καταγράφηκαν 411 χιλιάδες αφίξεις, παρουσιάζοντας μείωση 450 χιλιάδες (–52,3%). Τέλος, στο αεροδρόμιο της Ζακύνθου καταγράφηκαν 339 χιλιάδες, παρουσιάζοντας μείωση κατά 344 χιλιάδες (–50,4%). Η μεγαλύτερη βελτίωση στον ρυθμό ανάκαμψης (–86 χιλιάδες/–21,4%) σημειώθηκε στο αεροδρόμιο της Σαντορίνης, όπου έγιναν 316 χιλιάδες αφίξεις. Αντίστοιχα, στο αεροδρόμιο της Μυκόνου, ο ρυθμός ανάκαμψης ανήλθε σε –105 χιλιάδες (–27,3%), ενώ καταγράφηκαν 279 χιλιάδες αφίξεις. Η γεωγραφική ενότητα με τη μεγαλύτερη βελτίωση στον ρυθμό ανάκαμψης ήταν οι Κυκλάδες (–190 χιλιάδες/–24,3%), καταγράφοντας 595 χιλιάδες διεθνείς αεροπορικές αφίξεις. Οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις στα αεροδρόμια των Δωδεκανήσων ανήλθαν σε 1,3 εκατ., σημειώνοντας μείωση 1,4 εκατ. (–51,2%). Σε επίπεδο απόλυτων διαφορών, η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στην Κρήτη (–1,5 εκατ./–46,3%), καταγράφοντας 1,8 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις. Η βρετανική αγορά, μέχρι τον Αύγουστο, «κράτησε πίσω» την πορεία προς την ανάκαμψη σ τη γεωγραφική ενότητα των Ιονίων Νήσων, όπου καταγράφηκε μείωση 1,2 εκατ. (–51,5%), ενώ σημειώθηκαν 1,1 εκατ. αφίξεις. Τέλος, η μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση παρουσιάστηκε στη

γεωγραφική ενότητα της Πελοποννήσου, κατά 110 χιλιάδες (–61,1%), ενώ οι αεροπορικές αφίξεις ανήλθαν μόλις σε 70 χιλιάδες. Αφίξεις εσωτερικού στα κυριότερα αεροδρόμια Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021 καταγράφηκαν 2,8 αεροπορικές αφίξεις εσωτερικού έναντι 5,6 εκατ. της περιόδου Ιανουαρίου-Αυγούστου 2019, παρουσιάζοντας μείωση κατά 50,3% (–2,8 εκατ. αφίξεις). Το πρώτο τρίμηνο του 2021, οι αεροπορικές αφίξεις εσωτερικού είχαν σημαντική μείωση. Ειδικότερα, τον Ιανουάριο καταγράφηκαν μόλις 112 χιλιάδες αφίξεις, παρουσιάζοντας μείωση κατά 76,4% (–364 χιλιάδες), τον Φεβρουάριο 102 χιλιάδες αφίξεις, με μείωση κατά 78,0% (–362 χιλιάδες) και τον Μάρτιο 121 χιλιάδες παρουσιάζοντας μείωση κατά 77,8% (–425 χιλιάδες αφίξεις). Το δεύτερο τρίμηνο άνοιξε παρουσιάζοντας μικρή βελτίωση, καθώς η μείωση τον Απρίλιο ανήλθε σε 73,2% (–442 χιλιάδες), ενώ καταγράφηκαν 162 χιλιάδες αεροπορικές αφίξεις. Βελτίωση στον ρυθμό ανάκαμψης των αεροπορικών αφίξεων εσωτερικού σημειώθηκε πρώτη φορά τον Μάιο (–61,0%/–442 χιλιάδες ), με τις αφίξεις να ανέρχονται σε 283 χιλιάδες. Τον Ιούνιο, η βελτίωση του ρυθμού ανάκαμψης συνεχίστηκε (–42,7%/–353 χιλιάδες), ενώ σημειώθηκαν 475 χιλιάδες αεροπορικές αφίξεις. Τον Ιούλιο, η ανάκαμψη ανήλθε σε –24,9% (–238 χιλιάδες), με 716 χιλιάδες αφίξεις. Τέλος, τον Αύγουστο καταγράφηκαν 794 χιλιάδες αεροπορικές αφίξεις, όπου ο ρυθμός ανάκαμψης ανήλθε σε –18,2% (–176 χιλιάδες αφίξεις).

Ο ρυθμός ανάκαμψης στα περιφερειακά αεροδρόμια ανήλθε σε –49,7% (–1,4 εκατ.), ενώ ταυτόχρονα δεν παρουσιάστηκε μεγάλη απόκλιση από τον μέσο όρο σ τις επιμέρους γεωγραφικές ενότητες. Στη γεωγραφική ενότητα των Δωδεκανήσων καταγράφηκε μεγαλύτερη βελτίωση στον ρυθμό ανάκαμψης, κατά –179 χιλιάδες (–44,8%), με 220 χιλιάδες αεροπορικές αφίξεις. Οι αεροπορικές αφίξεις εσωτερικού στα αεροδρόμια των Κυκλάδων ανήλθαν σε 334 χιλιάδες, σημειώνοντας μείωση 351 χιλιάδες (–51,2%). Οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις στα αεροδρόμια των Ιονίων Νήσων ανήλθαν σε 102 χιλιάδες, σημειώνοντας μείωση 88 χιλιάδες (–46,2%). Τέλος, στην

-40

-50

-60

-70

-80

-90

-100

Κρήτη καταγράφεται ρυθμός ανάκαμψης κατά –336 χιλιάδες (–50,6%), ενώ οι αεροπορικές αφίξεις ανήλθαν στις 327 χιλιάδες. Οδικές αφίξεις, Αύγουστος 2021 Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021 καταγράφηκαν 2,8 εκατ. διεθνείς οδικές αφίξεις, έναντι 8,6 εκατ. της περιόδου Ιανουαρίου-Αυγούστου 2019, παρουσιάζοντας μείωση κατά 67,5% (–5,8 εκατ. οδικές αφίξεις). Το πρώτο τρίμηνο του 2021, οι οδικές αφίξεις είχαν σημαντική μείωση. Ειδικότερα, τον Ιανουάριο καταγράφηκαν μόλις 67 χιλιάδες αφίξεις, παρουσιάζοντας μείωση κατά 85,4% (–394 χιλιάδες), τον Φεβρουάριο 66 χιλιάδες αφίξεις, με μείωση κατά 85,3% (–385 χιλιάδες) και τον Μάρτιο 69 χιλιάδες, παρουσιάζοντας μείωση κατά 84,9% (–386 χιλιάδες αφίξεις). Το δεύτερο τρίμηνο άνοιξε με αντίστοιχο τρόπο, καθώς η μείωση τον Απρίλιο ανήλθε σε 88,2% (–585 χιλιάδες), ενώ σημειώθηκαν μόλις 78 χιλιάδες οδικές αφίξεις. Ο ρυθμός ανάκαμψης των οδικών αφίξεων παρουσίασε, για πρώτη φορά το 2021, επιτάχυνση τον Μάιο (–79,2%/–539 χιλιάδες), με τις οδικές αφίξεις να ανέρχονται σε 142 χιλιάδες. Τον Ιούνιο, ο ρυθμός ανάκαμψης συνεχίστηκε (–69,4%/–925 χιλιάδες), με τις οδικές αφίξεις να φτάνουν τις 409 χιλιάδες. Τον Ιούλιο, ο ρυθμός ανάκαμψης ανήλθε σε –56,2% (–1,2 εκατ.), ενώ κατα-

Ιανουάριος-85,4-76,4 Φεβρουάριος-85,3-78

περίοδο του 2019, ενώ η ταξιδιωτική κίνηση από τις χώρες εκτός της ΕΕ-27 μειώθηκε κατά 79,7% και διαμορφώθηκε στις 1.305 χιλιάδες. Η ταξιδιωτική κίνηση από τις χώρες της ζώνης του ευρώ μειώθηκε κατά 60,3%, ενώ η ταξιδιωτική κίνηση από τις χώρες της ΕΕ-27 εκτός της ζώνης του ευρώ μειώθηκε κατά 66,2%. Ειδικότερα, η ταξιδιωτική κίνηση από τη Γερμανία παρουσίασε πτώση κατά 58,7% και διαμορφώθηκε στους 801 χιλιάδες ταξιδιώτες, ενώ αυτή από τη Γαλλία μειώθηκε κατά 52,2% και διαμορφώθηκε στις 389 χιλιάδες.

Αναφορικά με τις χώρες εκτός της ΕΕ27, η ταξιδιωτική κίνηση από το Ηνωμένο Βασίλειο μειώθηκε κατά 84,7% και διαμορφώθηκε στους 268 χιλιάδες ταξιδιώτες, αλλά και αυτή από τις ΗΠΑ μειώθηκε κατά 77,3% και διαμορφώθηκε στις 135 χιλιάδες. Τέλος, η ταξιδιωτική κίνηση από τη Ρωσία μειώθηκε κατά 88,2% και έφτασε τις 31 χιλιάδες.

-10 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος

Εισπράξεις

-40

-50

-30 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 -90

γράφηκαν 922 χιλιάδες αφίξεις. Τον Αύγουστο καταγράφηκαν, για πρώτη φορά το 2021, πάνω από 1 εκατ. οδικές αφίξεις, παρ’ όλο που ο ρυθμός ανάκαμψης επιβραδύνθηκε (–57,7%/–1,4 εκατ. αφίξεις). Κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2021, η μεγαλύτερη μείωση σε απόλυτες διαφορές σημειώθηκε στον Προμαχώνα (–1,3 εκατ./–57,4%), με τις οδικές αφίξεις να ανέρχονται στις 995 χιλιάδες. Ακολούθησε ο μεθοριακός σταθμός της Νυμφαίας, με μείωση 1,1 εκατ. (–88,0%), όπου καταγράφηκαν μόλις 153 χιλιάδες οδικές αφίξεις. Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου του 2021 μείωση καταγράφηκε από όλες τις γειτονικές χώρες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη μείωση σε απόλυτες διαφορές καταγράφεται από τη Βουλγαρία κατά 2,8 εκατ. χιλιάδες (–67,7%), ενώ η μεγαλύτερη μείωση σε ποσοστιαίες διαφορές έρχεται από την Τουρκία, κατά 639 χιλιάδες (–83,7%). Η μείωση από την Αλβανία ανήλθε σε 952 χιλιάδες (–74,4%), ενώ η μεγαλύτερη βελτίωση του ρυθμού ανάκαμψης καταγράφηκε από την αγορά της Βόρειας Μακεδονίας, με μείωση κατά 1,5 εκατ. οδικές αφίξεις (–58,8%). Ταξιδιωτικό ισοζύγιο, Ιούλιος 2021 Αφίξεις Την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2021, η εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση μειώθηκε κατά 69,8% και διαμορφώθηκε στους 4.550 χιλιάδες ταξιδιώτες, έναντι 15.080 χιλιάδων ταξιδιωτών την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Κατά την επισκοπούμενη περίοδο, η ταξιδιωτική κίνηση από τις χώρες της ΕΕ27 διαμορφώθηκε στους 3.245 χιλιάδες ταξιδιώτες, παρουσιάζοντας πτώση κατά 62,5% σε σύγκριση με την αντίστοιχη

-60

-70

-20 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος

0 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος “ Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου του 2021 μείωση καταγράφηκε από όλες τις γειτονικές χώρες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019.”

-30 Ο∆ΙΚΕΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ

-80

ΦΑΚΕΛΟΣ: ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΝ Α ΚΑΜ ΨΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ

Ο εισερχόμενος τουρισμός από τη Γερμανία την περίοδο 20162019 σημείωσε αύξηση κατά 28,3% (από 3,1 εκατ. το 2016 σε 4,0 εκατ. το 2019). Την περίοδο 2019-2020, οι αφίξεις από τη Γερμανία κατέγραψαν μείωση κατά 62,1% (σε 1,5 εκατ.). Το μερίδιο αγοράς της γερμανικής αγοράς σε όρους αφίξεων για το 2020 ανήλθε στο 20,7%. Οι αφίξεις των τουριστών από τη Γερμανία για το 2020 εμφάνισαν εποχικότητα, με το 62,6% να καταγράφεται στο Q3 ενώ τα αντίστοιχα μεγέθη για τα Q1, Q2 και Q4 ήταν 8,7%, 1,0% και 27,7%. Οι δημοφιλέστεροι προορισμοί των τουριστών από τη Γερμανία στην Ελλάδα σύμφωνα με την ΤτΕ το 2020 ήταν η Κρήτη, το νότιο Αιγαίο και η κεντρική Μακεδονία. Αναφορικά με τις διανυκτερεύσεις, την περίοδο 2016-2019 σημειώθηκε αύξηση κατά 13,1% (από 33,0 εκατ. το 2016 σε 37,3 εκατ. το 2019), ενώ την περίοδο 2019-2020 καταγράφηκε μείωση κατά 54,0% (17,2 εκατ.).

Οι εισπράξεις από τη Γερμανία την περίοδο 2016-2019 εμφάνισαν αύξηση κατά 39,0% (από 2,1 δισ. € το 2016 σε 3 δισ. € το 2019) ενώ αντίθετα την περίοδο 2019-2020 μείωση κατά 61,7% (1,1 δισ. €). Το μερίδιο της γερμανικής αγοράς το 2020 σε όρους εισπράξεων ανήλθε στο 26,3%. Η πλειοψηφία των εισπράξεων σημειώθηκε στο Q3 (71,2%), ενώ τα αντίστοιχα μεγέθη για το Q1, Q2, Q4 ήταν 4,4%, 1,7% και 22,7%.

Συμπερασματικά, η αύξηση την περίοδο 2019-2020 της

ταχείας ανάκαμψης, αφού με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος κατάφερε, ανακάμπτοντας κατά 157% συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδο του 2020, να περιορίσει τη μείωση έναντι του 2019 στο 54% στις εισπράξεις και στο 59% στις αφίξεις. άνοδο που

σημείωσε η Μέση Διάρκεια

ύμφωνα με τo Office for National Statistics, οι τουρίστες από το Η.Β. πραγματοποίησαν το 2020 23,8 εκατ. διεθνή ταξίδια (–74% σε σύγκριση με το 2019, όπου ήταν αντίστοιχα 93,1 εκατ.) και δαπάνησαν 13,8 δισ. £ (–78% σε σύγκριση

με το 2019, όπου ήταν αντίστοιχα 62,3 δισ. £). Το κύριο κίνητρο για την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού ήταν οι διακοπές (60%) και ακολούθως η επίσκεψη σε φίλους και συγγενείς (29%), τα επαγγελματικά ταξίδια (10%) και άλλοι λόγοι (2%).

εισερχόμενος τουρισμός από το Ηνωμένο Βασίλειο την περίοδο 2016-2019 σημείωσε αύξηση κατά 20,9% (από 2,9 εκατ. το 2016 σε 3,5 εκατ. το 2019). Την περίοδο 2019-2020 οι αφίξεις από το Ηνωμένο Βασίλειο κατέγραψαν μείωση κατά 69,5% (σε 1,1 εκατ.). Το μερίδιο αγοράς της βρετανικής αγοράς σε όρους αφίξεων για το 2020 ανήλθε στο 14,5%. Οι αφίξεις των τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο το 2020 εμφάνισαν εποχικότητα, με το 66,5% να καταγράφεται στο Q3 ενώ τα αντίστοιχα μεγέθη για τα Q1 και Q4 ήταν 10,9% και 22,6%. Οι δημοφιλέστεροι προορισμοί των τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ελλάδα σύμφωνα με την ΤτΕ 2020 ήταν το νότιο Αιγαίο και τα Ιόνια Νησιά. Αναφορικά με τις διανυκτερεύσεις, την περίοδο 2016-2019 σημειώθηκε αύξηση κατά 14,2% (από 26,6 εκατ. το 2016 σε 30,3 εκατ. το 2019), ενώ την περίοδο 2019-2020 μείωση κατά 65,6% (σε 10,4 εκατ.). Το μερίδιο της βρετανικής αγοράς σε όρους διανυκτερεύσεων για το 2020 ανήλθε στο 16,3%. Η πλειονότητα των διανυκτερεύσεων (73,5%) καταγράφεται στο Q3, ενώ τα αντίστοιχα μεγέθη για τα Q1 και Q4 ήταν 7,3% και 19,2%.

Ο

κατά 14,4% (στα 72,4€). Επίσης, η ΜΔΔ των τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο το 2020 ήταν υψηλότερη κατά 7,5% από αυτήν που καταγράφεται στο σύνολο της χώρας (72,4€ έναντι 67,3€). Η Μέση Διάρκεια Παραμονής των τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο την περίοδο 2016-2019 κατέγραψε μείωση 5,6% (από 9,2 διανυκτερεύσεις το 2016 σε 8,7 διανυκτερεύσεις το 2019), ενώ αντίθετα την περίοδο 2019-2020 η ΜΔΠ εμφάνισε αύξηση κατά 12,7% (9,8 διανυκτερεύσεις). Η ΜΔΠ των τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο το 2020 ήταν υψηλότερη κατά 12,6% αυτής του συνόλου της χώρας (9,8 διανυκτερεύσεις έναντι 8,7 διανυκτερεύσεων).

Συμπερασματικά, την περίοδο 2019-2020 η μείωση της ΜΚΔ των τουριστών ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΑΣΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ

Σ

ύμφωνα με στοιχεία από την Επιτροπή Τουρισμού του ΟΟΣΑ (OECD Tourism Committee), το 2019 οι Γάλλοι πραγματοποίησαν περίπου 216,6 εκατ. ταξίδια (–1,6% σε σύγκριση με το 2018). Από αυτά, τα 186,2 εκατ. (85,9% του συνόλου) ήταν εγχώρια (–1,8% σε σύγκριση με το

2018). Τα διεθνή ταξίδια το 2019 ανήλθαν σε 30,4 εκατ. (14,1% του συνόλου, –0,3% σε σχέση με το 2018). Οι κύριοι προορισμοί για το 2018 (δεν υπάρχουν πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία) ήταν η Ισπανία (14,8%), η Ιταλία (10,8%), το Ηνωμένο Βασίλειο (5,9%) και η Πορτογαλία (5,3%).

εισερχόμενος τουρισμός από τη Γαλλία την περίοδο 2016-2019 σημείωσε αύξηση κατά 17,4% (από 1,3 εκατ. το 2016 σε 1,5 εκατ. το 2019). Την περίοδο 2019-2020, οι αφίξεις από τη Γαλλία παρουσίασαν μείωση κατά 69,6% (469 χιλιάδες). Το μερίδιο αγοράς της γαλλικής αγοράς στον εισερχόμενο τουρισμό το 2020 ήταν 6,4%, όταν το 2016 ήταν 5,3% και το 2019, 4,9%. Οι αφίξεις από τη Γαλλία εμφανίζουν έντονη εποχικότητα, με το 74,8% των αφίξεων για το 2020 να καταγράφεται στο Q3, ενώ τα αντίστοιχα μεγέθη για το Q1 και Q4 ήταν 7,2% και 18,2%. Οι δημοφιλέστεροι προορισμοί των τουριστών από τη Γαλλία στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ΤτΕ, το 2020 ήταν το νότιο Αιγαίο, η Κρήτη και η Αττική. Σε ό,τι αφορά τις διανυκτερεύσεις, την περίοδο 2016-2019 σημειώθηκε αύξηση κατά 11,9% (από 11,6 εκατ. το 2016 σε 12,9 εκατ. το 2019), ενώ την περίοδο 2019-2020 μείωση κατά 64,6% (4,6 εκατ.). Το μερίδιο της γαλλικής αγοράς σε όρους διανυκτερεύσεων για το 2020 ανήλθε στο 7,2%, όταν το 2016 ήταν 6,1% και το 2019, 5,6%. Η πλειονότητα των διανυκτερεύσεων (79,5%) καταγράφεται στο Q3 ενώ τα αντίστοιχα μεγέθη για τα Q1 και Q4 ήταν 3,5% και 17,0%.

Οι εισπράξεις από τη Γαλλία την περίοδο 20162019 εμφάνισαν αύξηση κατά 22,6% (από 889 εκατ. € το 2016 σε € 1,1 δισ. το 2019), ενώ αντίθετα την περίοδο 2019-2020 κατέγραψαν μείωση κατά 66,3% (367 εκατ. €). Το μερίδιο της γαλλικής αγοράς το 2020 σε όρους εισπράξεων ανήλθε στο 8,5%, όταν το 2016 ήταν 7,0% και το 2019, 6,2%. Η πλειονότητα των εισπράξεων παρουσιάζεται στο Q3 (81,2%), με τα αντίστοιχα μεγέθη για τα Q1 και Q4 να είναι 4,1% και 14,7%. Η Μέση κατά Κεφαλή Δαπάνη (ΜΚΔ) την περίοδο 2016-2019 σημείωσε αύξηση κατά 4,4% (από 676,7€ το 2016 σε 706,8€ το 2019), ενώ την περίοδο 2019-2020 είχε αύξηση 10,9% (στα 783,8€). Η ΜΚΔ των τουριστών από τη Γαλλία, το 2020, ήταν 34,1% υψηλότερη από αυτή του συνόλου της χώρας (783,8€ έναντι 584,4€).

2016 σε 84,2€ το 2019). Αντίθετα, την περίοδο 2019-2020 η ΜΔΔ σημείωσε μείωση κατά 4,7% (80,2€). Επίσης, η ΜΔΔ των τουριστών από τη Γαλλία το 2020 ήταν υψηλότερη κατά 19,2% σε σύγκριση με εκείνη που καταγράφεται στο σύνολο της χώρας (80,2€ έναντι 67,3€). Συμπερασματικά, την περίοδο 2019-2020 η αύξηση της ΜΚΔ των τουριστών

9,6% (από 76,8€

ρεσης προσωπικού στα ξενοδοχεία που έπρεπε να ανοίξουν. Γιατί υπάρχει έλλειψη εργαζομένων στον τουρισμό; Τι συμβαίνει, και σε όλη την Ευρώπη οι τουριστικές επιχειρήσεις ψάχνουν για εργαζόμενους και δεν βρίσκουν; Με το κλείσιμο των επιχειρήσεων λόγω των μέτρων, πολλοί από τους σταθερά εργαζομένους στον τουρισμό αναζήτησαν δουλειά σε άλλους τομείς της οικονομίας, από τους οποίους δεν αποχώρησαν για να επιστρέψουν τώρα που επανέρχεται η ζήτηση. Η κρίση και το «άνοιξε κλείσε» των επιχειρήσεων έχουν δημιουργήσει ένα επισφαλές και καθόλου ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον, καθιστώντας τον κλάδο λιγότερο δελεαστικό.

Οι επι-

την

εκπαίδευση.

«Η

επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου είναι ένα α πό τα βασικά ζητούμενα για τον ελληνικό τουρισμό. Είναι και λογικό και εφικτό, διότι από τα μέσα της άνοιξης έως και τον Οκτώβριο, η Ελλάδα είναι ένας πολύ ελκυστικός προορισμός για εκατοντάδες χιλιάδ ες επισκέπτες που επιλέγουν μια διαφορετική εμπειρία διακοπών, σε ένα πιο χαλαρό και ήρεμο περιβάλλον –συγκριτικά με τους μήνες της τουριστικής αιχμής–, επισκέπτες με ξεχωριστά ενδιαφέροντα που εκτείνονται και πέρα α πό το κλασικό μας asset “ήλιος και θάλασσα”» δηλώνει σε τοποθέτησή του ο υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας.

Μιλώντας για τις πρωτοβουλίες του Υπουργείου Τουρισμού έτσι ώστε το 2022 να επιφέρει αντίστοιχα τουριστικά έσοδα με το 2019, ο υπουργός τονίζει πως από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο, οι αφίξεις μη κατοίκων ταξιδιωτών αυξήθηκαν κατά 79,2% και οι σχετικές εισπράξεις κατά 135,7% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2020, ενώ αντιστοιχούν στο 50% των εισπράξεων του 2019. Για το 2022, μεταξύ άλλων, με στοχευμένες κινήσεις έχουν επιτευχθεί τα εξής: Πρώτον, αναφορικά με τη Γαλλία, η αύξηση κατά 50% των αεροπορικών θέσεων μόνο από την Transavia –με νέους προορισμούς όπως τη Σκιάθο–, ενώ και η Air France θα αυξήσει κατά πολύ τις διαθέσιμες αεροπορικές της

θέσεις. Αυτές είναι οι συμφωνίες που κλείστηκαν στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια της τουριστικής έκθεσης Top Resa. Δεύτερον, έπειτα από συνεχείς συναντήσεις με Βρετανούς tour operators, ταξιδιωτικά γραφεία και αεροπορικές εταιρείες, θα υπάρξουν περισσότερες πτήσεις και προς νέους προορισμούς από τη Μεγάλη Βρετανία. Τρίτον, βρισκόμαστε σε ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με την άλλη άκρη του Ατλαντικού αναφορικά με τις αεροπορικές συνδέσεις από τις ΗΠΑ, που φέτος αυξήθηκαν. Στον τουρισμό, το αύριο προετοιμάζεται από σήμερα «Στο πλαίσιο αυτό, το μήνυμα προς τους Έλληνες ξενοδόχους αλλά και στους δήμους και στις περιφέρειες είναι πως πρέπει να είμαστε έτοιμοι για τη νέα τουριστική σαιζόν από τα μέσα Μαρτίου του 2022. Αυτό σημαίνει, πέρα από τα ανοιχτά ξενοδοχεία, ανοιχ τά εστιατόρια, καταστήματα, οργανωμένες παραλίες. Στον τουρισμό, το αύριο προετοιμάζεται από σήμερα.»

Η Ελλάδα παρέχει ασφάλεια Αναφορικά με το αίσθημα ασφάλειας που νιώθουν οι τουρίστες στη χώρα μας σε σχέση με τα μέτρα ασφαλείας για τον Covid, ο υπουργός σημειώνει πως οι τουρίστες που ήρθαν και οι πολλοί περισσότεροι που θα έρθουν την επόμενη χρονιά συνυπολόγισαν την ασφάλεια που παρέχει η Ελλάδα με την τήρηση των μέτρων, αλλά και το υπό εξέλιξη εμβολιαστικό πρόγραμμα. Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη Μιλώντας για το οικονομικό μέλλον του τουρισμού αλλά και τη στήριξη που είναι απαραίτητη στον κλάδο, ο κ. Κικίλιας ανέφερε πως οι πολύ σημαντικοί πόροι που αναμένεται να εισρεύσουν στη χώρα –με σκοπό την ενίσχυση των επενδύσεων σε νευραλγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας– αναμένεται να δώσουν την ώθηση που χρειάζεται ο τουρισμός για να αποκτήσει ανθεκτικότητα και, κυρίως, να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα του ψηφιακού μετασχηματισμού.

«Στο πλαίσιο αυτό, η προώθηση της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, η ενίσχυση της εξωστρέφειας και η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου αποτελούν σημαντικά ορόσημα της νέας μας στρατηγικής.

Παράλληλα, η συστηματική ανάδειξη του πλούτου της ηπειρωτικής Ελλάδας –τω ν ορεινώ ν και ακριτικών περιοχών των προορισμών αυτών που δεν έχουν μπει ακόμη στην καθημε

και που μπορούν να προσφέρουν τις αυθεντικές εμπειρίες που τόσο αναζητά ο σύγχρονος ταξιδιώτης– μπαίνει δυναμικά σ το κάδρο των προτεραιοτήτων μας. Αυτό δε ν σ ημαίνει ότι παραμελούμε τους προορισμούς εκείνους που πρωταγωνιστούν. Αντιθέτως, στόχος μας είναι να αν αδ είξουμε νέες δυνατότητες που θα δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία για τη χώρα.» Αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης «Το τουριστικό οικοσύστημα απαρτίζεται από βασικούς και υποστηρικτικούς κλάδους, αρκετοί από τους οποίους ξ εφεύγουν από τις στενές αρμοδιότητες του Υπουργείου Τουρισμού και οι οποίοι πρέπει να συνεργαστούν αρμονικά, ώστε η ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας να αποδώσει στην πλήρη δυναμική του. Για να επιτύχουμε το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα από την α ξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, πρέπει να συνεργαστούμε στενά με τα συν αρμόδια υπουργεία και τους σχετικούς φορείς. Έτσι, προωθούνται

όλες οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα διευκολύνουν την απρόσκοπτη υλοποίηση των έργων που έχουν ενταχθεί στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθε κ τικότητας, αλλά και αυτές που απαιτούνται για την προστασία και κινητροδότηση (incentivization) των ιδιωτών επενδυτών.»

Σκοπός μας η ενίσχυση των επενδύσεων «Στα έργα του τουρισμού, οι ιδιωτικοί πόροι αναμένεται να μοχλευτούν για επενδύσεις σε σημαντικές τουρισ τικ ές υποδομές. Για τον σκοπό αυτό, έχει προβλεφθεί η εισαγωγή νέων νομοθετικών ρυθμίσεων για την τροποποίηση και αντικατάσταση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, προκειμένου να απλοποιηθεί η διαδικασία χωροτα ξικού σχεδιασμού, αδειοδοτήσεων  και άλλων λειτουργικών θεμάτων. Στόχος του νέου πλαισίου είναι η ενίσχυ σ η μιας ευρύτερης σειράς τουριστικών επενδύσεων που αφορούν κυρίως τη δημιουργία, την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό μιας ολοκληρωμένης μορφής τουριστικών καταλυμάτων στο σύνολο της επικράτειας, με α πώτερο σ κοπό την αναβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος. Τα υπαγόμενα επενδυτικά σχέδια αφορούν την ίδρυση ή επέκταση ξενοδοχειακών μονάδων τουλάχιστον 3 αστέρων και τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων, τη δημιουργία σύνθε -

των τουριστικών καταλυμάτων, την ίδρυσ η, επέκταση και τον εκσυγχρονισμό της ολοκληρωμένης μορφής τουριστικών οργανωμένων κατασκηνώσεων (camping και glamping), καθώς και την αν αβ άθμιση σε τουριστικούς λιμένες, σε τουριστικές μαρίνες και υποδομές.

Οι δράσεις αυτές δεν παύουν να έχουν στο επίκεντρο την προστασία του χαρακτήρα του προσφερόμενου προϊόντος μας με βάση τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.

Όπως ανέφερε άλλωστε και ο πρωθυπουργός στη Μασσαλία, δεσμευόμαστε να αναπτύξουμε μια στρατηγική βιώσιμου τουρισμού, που θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμά του και θα θέτει τα ζητήματα βιοποικιλότητας στο επίκεντρο του σχεδιασμού του θαλάσσιου και παράκτιου τουριστικού σχεδιασμού, ιδίως σε ό,τι αφορά τις υπερβολικά ευάλωτες τοπικές κοινωνίες, όπως είναι τα μικρότερα νησιά μας.

Στον σ χεδιασμό μας συνυπάρχουν, από τη μία, η αντιμετώπιση ζητημάτων υποδομών που παρουσιάζονται σε ορισμέ νου ς δημο φιλείς προορισμούς και, από την άλλη, η βιώσιμη ανάπ τυξ η άλλων προορισμών.» Όσο πιο δυνατό το brand, τόσο πιο δυνατή η χώρα Αναφορικά με τη διαφύλαξη της ποιότητας του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος, ο υπουργός υποστήριξε πως συνδέεται με τη φέρουσα ικανότητα και τους διακηρυγμένους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, αποτελεί κύρια προτεραιότητα και, παρά τις επιμέρους συναρμοδιότητες, θα επιδιωχθούν άμεσες και απτές λύσεις. «Ταυτόχρονα, αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες διαφύλαξης της αυθεντικότητας της εμπειρίας του επισκέπτη, μέσα από τη διατήρηση και την ενίσχυ σ η της τουριστικής μας ταυτότητας. Εδώ εντάσσεται και η ενίσχυση και εκ παίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, που αποτελεί την ψυχή του κλάδου, με νέες δεξιότητες, ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις της εποχής. Το brand του ε λληνικού τουριστικού προϊόντος είναι ένα από τα ισχυρό -

τερα παγκοσμίως, είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα και ποιοτικά. Καθίσταται αναγκαία η συστράτευση όλων των εμπλεκόμενων φορέων, του πολιτισμού και της αγοράς, με σκοπό να μετουσιώσουμε τα πλεονεκτήματά μας σε ποιοτικότερο τουρισμό, αύξηση των εσόδων και των θέσεων εργασίας. Όσο πιο δυνατό το brand, τόσο πιο δυνατή η χώρα.» Ολιστική η προσέγγισή μας στον τουρισμό

Ο κ. Κικίλιας μίλησε για μια ολιστική προσέγγιση στον τουρισμό με τεχνοκρατικά δεδομένα και στόχους τη βιωσιμότητα, τη διάρκεια και το χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα – ζητούμενο ολοένα αυξανόμενο παγκοσμίως. «Η πολιτική μας για τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της χώρας στοχεύει στην ε ξασφάλιση της δυνατότητας για διαχείριση των υδάτινων πόρων τους, στην ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, στην ψηφιοποίηση και στην ενδυνάμωση επιμέρους κλάδ ω ν, όπως είναι η κρουαζιέρα» ανάφερε χαρακτηριστικά. Ο τουρισμός είναι η ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας «Το Υπουργείο Τουρισμού είναι ένα καθαρά οικονομικό υπουργείο, καθώς φέρνει το 25% του ΑΕΠ της χώρας. Ένα στα τέσσερα ευρώ φτάνει άμεσα ή έμμεσα στο πορτοφόλι της μέσης ελληνικής οικογένειας από τον ελληνικό τουρισμό» σημειώνει ο κ. Κικίλιας, τονίζοντας ότι «μέσω του τουριστικού προϊόντος, θα προκύψουν νέες, ποι -

οτικές και καλά πληρωμένες θέσεις εργασίας». Χαρακτήρισε τον τουρισμό «ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας» και έθεσε ως ζητούμενα την καλύτερη ποιότητα, τα μεγαλύτερα έσοδα –ήδη η μέση δαπάνη έχει φτάσει τα 600 ευρώ ανά επισκέπτη από 450-500 ευρώ που ήταν μέχρι πρότινος– και τη μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής σε υψηλότερου επιπέδου ξενοδοχειακά καταλύματα. Ακόμη, αναφέρθηκε στα αποτελέσματα που έχουν ως τώρα οι διεθνείς επαφές του, επισημαίνοντας τη συμφωνία με την Air France αλλά και με την Transavia για 50% αύξηση των διαθέσιμων αεροπορικών θέσεων από τη Γαλλία –σε σxέση με το 2019– για την επόμενη σαιζόν. «Επίσης συμφωνήσαμε με Βρετανούς tour operators, τα ξιδιωτικά γραφεία και τις αεροπορικές εταιρείες Jet2 και EasyJet για έν αρξη της σαιζόν φέτος από τα μέσα Μαρτίου – αρχές Απριλίου, με επέκταση των προορισμών και στα νησιά μας, στην ηπειρωτική Ελλάδα και με επιπλέον πτήσεις για Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Τέλος, συμφωνήσαμε στην αύξησ η τω ν πτήσεων από τις ΗΠΑ, οι οποίες μετά το τέλος της φετινής σαιζόν θα ξαναξεκινήσουν από τα τέλη Μαρτίου.» Υπουργείο οικονομίας το Υπουργείο Τουρισμού «Έχουμε αύξηση των εισπράξεων 371% από επισκέπτες από τις ΗΠΑ, 207% από τη Γαλλία και 115% από τη Γερμανία» αποκάλυψε και επισήμανε ότι «το Υπουργείο Τουρισμού είναι

“ Το Υπουργείο Τουρισμού είναι υπουργείο οικονομίας, είναι η πηγή, η καρδιά της προσπάθειας που θα κάνουν η κυβέρνηση και η ελληνική κοινωνία.”

υπουργείο οικονομίας, είναι η πηγή, η καρδιά της προσπάθειας που θα κάνουν η κυβέρνηση και η ελληνική κοινωνία να επανέλθει ευημερία στη μέση ελληνική οικογένεια». «Κάνοντας συμφωνίες με μεγάλες εταιρείες, tour operators και ταξιδιωτικές αεροπορικές εταιρείες από όλο τον κό σμο, βλέπω ότι η ζήτηση, τα εισιτήρια και οι κρατήσεις ξεκινούν από τον Μάρτιο φέτος για την Ελλάδα. Διπλασιάζουν τις πτήσεις τους οι Γάλλοι (η Transavia και η Air France) προς την Ελλάδ α. Επίσης και η Jet2, η TUI, η British Airways και η EasyJet από την Αγγλία. Δώδεκα πτήσεις θα έχουμε, ξεκινώντας από τον Μάρτιο, από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Θα ακολουθήσω τον πρωθυπουργό στο ταξίδι του στη Ρωσία, θα κάνουμε κρατική συμφωνία με τη Ρωσία για τον τουρισμό» τόνισε χαρακτηριστικά κατά την επίσκεψή του στη Ρόδο και ζήτησε από τους ξενοδόχους του νησιού να είναι έτοιμοι από αρχές Μαρτίου. Ο κ. Κικίλιας επισήμανε τη στήριξη στους εργαζομένους στα ξενοδοχεία και στον κλάδο γενικότερα, αλλά και στους εργαζομένους στο εμπόριο, καθώς, όπως είπε: «Το εμπόριο και τα καταστήματα του λιανεμπορίου βρίσκονται τις πιο πολλές φορές μέσα σε τουρισ τικές περιοχές».

«Με το 25% του ΑΕΠ να προέρχεται από τον τουρισμό, φιλοδοξούμε να ε πιστρέψουμε το μέρισμα στην ελληνική οικογένεια, στη μικρή και μεσαία επιχείρηση και να στηρίξουμε την ελληνική οικονομία» υπογράμμισε τέλος ο υπουργός. •

Ογ.γ. του ΕΟΤ Δημήτρης Φραγκάκης, από αυτό το πόστο, έχει ζήσει και συμμετάσχει ενεργά στην αντιμετώπιση της κρίσης και τον σχεδιασμό των κινήσεων από πλευράς του ΕΟΤ. Παράλληλα, έχει πρωτοστατήσει μέσα από τις επαφές του στο άνοιγμα αγορών και σε συμφωνίες με επιχειρηματικό ενδιαφέρον, οι οποίες βοήθησαν στην ανάκαμψη που βιώνει σ ήμερα ο ε λληνικός τουρισμός. Παρότι συνεχίζει να παρακολουθεί από κοντά τις αγορές και την πορεία τους, όπως δηλώνει στη συνέντευξή του στο περιοδικό «Τουριστική Αγορά», αποφεύγει να σκιαγραφήσει τον νέο χάρτη της τουριστικής ζήτησης, λόγω της ρευστότητας που επικρατεί στην παγκόσμια αγορά. Στρατηγικά, δίνει σημασία στο άνοιγμα νέων αγορών, παράλληλα με την υποστήριξη των παραδοσιακών. Έχοντας φέτος ο ΕΟΤ στη διάθεσή του 27 εκατομμύρια ευρώ για προβολή, προτάσσει τα ψηφιακά μέσα. Διαθέτει σε αυτά το 80% του σχετικού προϋπολογισμού μίας καμπάνιας 4-6 μηνών, ενώ επίσης ετοιμάζει τα προγράμματα προβολής του χειμερινού τουρισμού και του 2022. Στο παιχνίδι της προβολής έχουν μπει πλέον και οι τουριστικές εκθέσεις με «πολύ καλά αποτελέσματα» , όπως δηλώνει. Ιδιαίτερη σημασία δίνει στη στενή συνεργασία του με τον ιδιωτικό τομέα και τους επιχειρηματίες, μαζί με τους οποίους σχεδιάζει τη στρατηγική της

προβολής και της προώθησης του ελληνικού τουρισμού. Μάλιστα, μεγάλο μέρος της ε πιτυχίας της επανάκαμψης της τουριστικής ζήτησης για τη χώρα μας την αποδίδει στις προσπάθειές τους. Χαρακτηριστικό της αναγνώρισης της προσπάθειας του ΕΟΤ είναι ότι στην WTM του Λονδίνου, όπου ο κ. Φραγκάκης συναντήθηκε με τη Βρετανίδα ομόλογό του κα Sally Balcombe, CEO VisitBr itain, αυτή του έδωσε θερμά συγχαρητήρια επειδή «η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που "άνοιξε" και επανήλθε τόσο γρήγορα στην τουριστική αγορά μετά την πανδημία». Αυτά συνέβησαν όταν ο κ. Φραγκάκης παρέλαβε το χρυσό βραβείο του καταξιωμένου βρετανικού τουριστικού περιοδικού «Wanderlust» για τα ελληνικά νησ ιά. Η νησ ιωτική μας χώρα βγήκε πρώτη στην κατηγορία του «Πιο επιθυμητού προορισμού», ανάμεσα σε 10 υποψηφιότητες από όλον τον κόσμο, με το δεύτερο και το τρίτο βραβείο να απονέμεται στις Αζόρες και τη Σικελία αντίστοιχα. Παραλαμβάνοντας το βραβείο, ο Γενικός Γραμματέας ΕΟΤ δήλωσε: «Είναι μία επιβ εβαίωση της εξαιρετικής δουλειάς που έχει γίνει στον τουρισμό από τη χώρ α μας, τα τελευταία δύο δύσκολα χρόνια της πανδημίας. Αφιερώνω αυτή τη διάκριση σε όλους τους επαγγελματίες του τουρισμού: τους επιχειρηματίες, τους εργαζόμενους στον κλάδο και γενικά σε όλους εκείνους, που με σκληρή δουλειά κατάφεραν να κρα -

σχέδιο για τον τουρισμό, από τις αρχές του έτους.

τήσουν όρθιο τον ελληνικό τουρισμό στη μεγ α λύτερη κρίση της ιστορίας του». Τέλος, δίνει ιδιαίτερη σημασία στις ειδικές μορφές τουρισμού, τονίζοντας ότι «ο βιώσιμος τουρισμός μπορεί να αποτελέσει εθνικό στόχο της δεκαετίας που διανύουμε, ένα όραμα που μπορούμε όλοι μαζί να το κάνουμε πράξη» Αλλά ας δούμε ανα λυτικότερα τις απαντήσεις που έδωσε ο κ. Φραγκάκης στη συνέντευξή του στο περιοδικό μας. Στρατηγική και τάσεις ανά αγορά –Νέες αγορές Πώς διαμορφώνεται ο χάρτης της ζήτησης του ελληνικού τουρισμού στη μετά Covid εποχή; Υπάρχουν αγορές που έχουν παρουσιάσει ιδιαίτερη ανάπτυξη και άλλες που η σ ημασ ία τους έχει υποβαθμιστεί; Τα πράγματα πήγαν καλά φέτος, γιατί στην κυβέρνηση είχαμε ένα πολύ συγκεκριμένο σχέδιο για τον τουρισμό, από τις αρχές του έτους. Ήμασταν η πρώτη χώρα που ανακοίνωσε από νωρίς το άνοιγμα του τουρισμού, στις 14 Μαΐου, δίνοντας έτσι ένα ξεκάθαρο, θετικό σήμα στην

υγειονομικά πρωτόκολλα και ταξιδιωτικές διαδικασίες που εφαρμόστηκαν από όλους, ενισχύοντας έτσι το αίσθημα ασφά λ ειας στους επισκέπτες και τους εργαζομένους, ενώ ο πρωθυπουργός πρότεινε έγκαιρα το Πράσινο Ψηφιακό Πισ τοποιητικό στην ΕΕ, του οποίου η υιοθέτηση διευκόλυνε τα ταξίδια μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Όλα αυτά α πέδωσαν αρκετά. Έτσι, σε όλη τη χώρα είδαμε πολλές διαφοροποιήσεις όσον αφορά το μείγμα προέλευσης των μέχρι σήμερα παραδοσιακών επισκεπτών κάθε περιοχής. Αυτό οφεί λ εται σε πολλούς παράγοντες, μεταξύ αυτών και στη νέα στρατηγική προβολής του ΕΟΤ, που είχε ως έναν από τους κεντρικούς πυλώνες τη μεγαλύτερη διείσδυση σε λιγότερο παραδοσιακές αγορές. Εστιάσαμε φέτος συ στηματικά σε αγορές όπως είναι η Γαλλία, η Πολωνία, η Ολλανδία, η Ρουμανία αλλά και οι ΗΠΑ και οι αραβικές χώρες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υποβαθμίστηκαν άλλες διαχρονικά κλασικές αγορές της χώρας μας. Δίνουμε ιδιαίτερη σημασία σε αυτά τα δεδομένα, αλλά είναι νωρίς να εκτιμήσουμε πώς θα διαμορφωθεί ο «χάρτης της ζήτησης» για την επόμενη ημέρα. Σε κάθε περίπτωση, σκοπός μας είναι το άνοιγμα όσο το δυνατόν περισσότερων αγορών τα επόμενα χρόνια. Αναφέρω ενδεικτικά τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, που είναι μία long-haul αγορά με σοβαρές προοπτικές για την Ελλάδα. Ήδη από φέτος ξεκινήσαμε συνεργασία με αεροπορική εταιρεία που δραστηριοποιείται στην περιοχή, ενώ το επόμενο διάστημα

θα λειτουργήσουμε γραφείο του ΕΟΤ στην Ισπανία, το οποίο κατά βάση θα ασχολείται με την εν λόγω αγορά. Θα εντείνουμε επίσης τις πρωτοβουλίες

μας στην αγορά των ΗΠΑ, που φέτος έδειξε τις δυνατότητές της για την Ελλάδα, αλλά και σε εκείνη του Καναδά, μια αγορά ε πίσης σημαντική.

Προβολή – Προώθηση

Ποια είναι η συνολική εικόνα του επικοινωνιακού προγράμματος του ΕΟΤ και της σχετικής κατανομής κονδυλίων ανά αγορά/χώρα;  Ο ΕΟΤ υλοποιεί φέτος ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα προβολής των τελ ευταίων ετών: συνεργασίες συνδιαφήμισης με μεγάλες αεροπορικές εταιρείες και tour operators, απευθείας

διαφήμιση σε πλατφόρμες και μέσα ενημέρωσης του εξωτερικού αλλά και μία νέα δημιουργική καμπανιά με καινούργιο αφήγημα και συγκεκριμένη στόχευση. Πάνω από 27 εκατομμύρια ευρώ είναι ο προϋπολογισμός προβολής του οργανισμού φέτος για όλα τα παρα πάνω. Χρήματα που επενδύονται πολύ μελετημένα, ώστε να πιάσουν τόπο: σε ποσοστό 80% σε ψηφιακά μέσα, με μια δυναμική καμπάνια που έχει χρονική διάρκεια 4-6 μήνες και στοχεύει τις αγορές της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Προετοιμάζουμε ακόμη καμπάνια για τον χειμερινό τουρισμό και ήδη έχουμε ξ εκινήσει το πλάνο για το πρόγραμμα προβολής του πρώτου τρίμηνου του 2022. Από την ά λλη πλευρά, δεκάδες δημοσιογράφοι, διαμορφωτές κοινής γνώμης και τουριστικοί παράγοντες από το εξωτερικό έρχονται σε απευθεί -

ας επαφή με ελληνικούς προορισμούς, μέσω των συνολικά 28 προγραμμάτων που διοργανώθηκαν ή τελούν υπό κατασκευή από τον ΕΟΤ. Ήδη έχει κάνει την εμφάνισή της, και πάλι μετά από πολλούς μήνες, η παρουσία μας στις εκθέσεις του εξωτερικού με καλά αποτελέσματα και θετικά μηνύματα ενόψει του 2022. Στη μεγάλη μάχη για την πλήρη ανάκαμψη του ελληνικού τουρισμού, ο ΕΟΤ αξιοποιεί όλα τα μέσα που διαθέτει – και το ίδιο θα συνεχίσει να κάνει το επόμενο διάστημα.

Η κατανόηση των επιμέρους τμημάτων της επικοινωνιακής στρατηγικής σας θα βοηθούσε και τις επιχειρήσεις να κινηθούν παράλληλα και να υπο στηρίξουν την πολιτική σας; Είμαστε σε ανοιχτή επικοινωνία με την αγορά του τουρισμού και συνεργαζόμαστε πολύ καλά με όλους τους θεσμικού ς φορείς και τους παράγοντές του στη χώρα μας. Πιστεύω ότι η δουλειά που κάνει ο ΕΟΤ αντανακλάται σημαντικά στις τουριστικές επιχειρήσεις και του ς εργαζομένους σε αυτές, άρα οφείλουμε να έχουμε έναν κοινό βηματισμό. Και αυτό κάνουμε. Άλλωστε το γε γονός ότι ο τουρισμός μας έμεινε όρθιος μέσα σε αυτήν τη μεγάλη υγειονομική κρίση που μας χτύπησε, οφείλεται και στις τιτάνιες προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα. Η τριετής στρατηγική προβολής του ΕΟΤ προέκυψε μετά από εκτενή και αναλυτική διαβούλευση με όλους τους φορείς, σε όλη τη χώρα, γεγονός που μας επέτρεψε να τη διαμορφώσουμε από κοινού. Πάνω σε αυτή τη στρατηγική θα πατήσει και η

νέα καμπάνια για τον χειμερινό τουρισμό, αλλά και η καμπάνια του 2022, και θέλω να πισ τεύω ότι θα έχουν εξίσου καλά αποτελέσματα. Ειδικές μορφές τουρισμού Αντίστοιχα με τις αγορές/χώρες υπάρχουν target groups ή ειδικές μορφές τουρισμού (π.χ. ψηφιακοί νομάδες, ιατρικός τουρισμός κ.λπ.), στις οποίες διακρίνετε ιδιαίτερες προοπτικές ανάπτυξης; Οι ειδικές/εναλλακτικές μορφές τουρισμού αποτελούν έναν πολυσυζητημένο αλλά και απόλυτα εφικτό στόχο, ειδικά στη δική μας χώρα, αφού η τελευταία διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις για να το πετύχει. Θα έλεγα μάλισ τα ότι η ενίσχυση των λεγόμενων «εναλλακτικών» μορφών τουρισμού αποτελεί απαραίτητη συνθήκη, προκειμένου να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόν τος. Η επόμενη μέρα μετά την πανδημία απαιτεί εμπλουτισμό, επένδυση στην αυθεντικότητα και την ξεχωριστή ταυτότητα του τόπου μας και των αν -

θρώπων του, προστασία του φυσικού πλούτου και υποδομές. Οι εναλλακτικές μορφές έρχονται να απαντήσουν σε όλα τα παραπάνω ζητούμενα αλλά και σε ένα ακόμα – που είναι ίσως και το πιο σημαντικό: τον βιώσιμο τουρισμό, που θα προσφέρει περισσότερες και κα λύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, θα συνδέει αβίαστα την τοπική παραγωγή προϊόντων με την κατανάλωση και θα παρέχει τις δυνατότητες για ένα κα λύτερο επαγγελματικό μέλλον για τις νέες γενιές. Αυτός ο βιώ σ ιμος τουρισμός μπορεί να αποτελέσει εθνικό στόχο της δεκαετίας που διανύουμε, ένα όραμα που μπορούμε όλοι μαζί να το κάνουμε πράξη. Οι τρεις πυλώνες του νέου αφηγήματος του ελληνικού τουρισμού Τρείς είναι οι βασικοί πυλώνες του νέου εγχειρήματος του ελληνικού τουρισμού, πάνω στους οποίους στηρίζουμε τον σχεδιασμό της προβολής και προ ώθησής του στις αγορές: • Προορισμοί για όλο τον χρόνο Στόχος είναι να πετύχουμε την πο -

“

Στόχος είναι να πετύχουμε την

πολυπόθητη και ιδιαίτερα σημαντική επέκταση της τουριστικής περιόδου. ”

λυπόθητη και ιδιαίτερα σημαντική επέκταση της τουριστικής περιόδου. Προωθούμε την ιδέα του τουρισμού στην Ελλάδα για 12 μήνες τον χρόνο. Προβάλλουμε τα πλεονεκτήματα και τις δυνατότητες της χώρας και τους προορισμούς που μπορούν να υποστηρίξουν τον 12μηνο τουρισμό. • Αυθεντικότητα και ταυτότητα Πρόκειται για δύο βασικά συστατικά που διαφοροποιούν τον κάθε προορισμό μέσα από την πολιτιστική ιδιαιτερότητά του, τους ανθρώπους του αλλά και τα άλλα τοπικά χαρακτηριστικά του, που τον καθιστούν μοναδικό. Η ανάδειξη αυτής της μοναδικότητας αποτελεί τον δεύτερο βασ ικό πυλώνα της στρατηγικής μας. • Θεματικός τουρισμός Η δυναμική του θεματικού τουρισμού είναι ο τρίτος βασικός πυλώνας της επικοινωνιακής μας στρατηγικής. Ιδιαίτερη έμφαση έχουμε δώσει σε τρεις θεματικές όψεις του τουριστικού μας προϊόντος: στη γαστρονομία, στις υπαίθριες δραστηριότητες (outdoor activities) και στον πολιτισμό. Τι ζητούν οι ξένοι tour operators; Πέρα από τα θέματα συνεργασίας, σε επίπεδο προβολής και προώθησης που υλοποιούνται μέσω συνδιαφήμισης, ζητούν πρωτότυπες ιδέες: προτάσεις για νέους, λιγότερο γνωστούς, προορισμού ς. Το θετικό είναι ότι βλέπουμε να προσθέτουν νέες θέσεις στα προγράμματά τους, διευρύνοντάς παράλληλα τις επιλογές που προσφέρουν στου ς πελάτες τους. Η διεύρυνση της διασποράς της τουριστικής ζήτησης είναι ιδιαίτερα σημαντική, τόσο σε ό,τι αφορά την επέκταση της τουριστικής περιόδου όσο και της «ανακάλυψης» καινούργιων, λιγότερο γνωστών, προορισμών.

την κορυφή των προτεραιοτήτων μας βρίσκεται η γεφύρωση πολιτισμού και άυλης κληρονομιάς, με τον τουρισμό αλλά και την τοπική ανάπτυξη.

Βιώσιμη-ισόρροπη ανάπτυξη – Πολιτισμός και τουρισμός: πού υπάρχουν προβλήματα και πού διακρίνετε ευκαιρίες ανάπτυξης; Όλοι πλέον γνωρίζουμε ότι η επιτυχής ανάκαμψη του κλάδου απαιτεί νέα αφηγήματα και επιχειρηματικές πρακτικές, καθώς και επενδύσεις που ενθαρρύνουν μια πλήρη αλλαγή αλλά και νέους κανόνες. Γι’ αυτό αναφέρομαι συχνά στην εφαρμογή μιας βιώσιμης και ισόρροπης ανάπτυξης στον τουρισμό αλλά και στον πολιτισμό, καθώς αυτά τα δύο πάνε μαζί! Οφείλουμε λοιπόν να προωθήσουμε και να υποστηρίξουμε, τώρα περισσότερο από ποτέ, τις καλές πρακτικές και να πάψουμε να κοιτάμε συνεχώς προς το πρόβλημα. Να μειώσουμε δηλαδή τις αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό, με την υιοθέτηση θετικών εφαρμογών. Η αναζωογόνηση και η στήριξη στις τοπικές οικονομίες είναι σίγουρα μία ευκαιρία, καθώς διατηρούν ζωντανούς τους τοπικούς πολιτισμούς και τη βιοποικιλότητα, προσφέρουν αξέχαστες, αυθεντικές, «μεταμορφωτικές» εμπειρίες στους επισκέπτες και παράλληλα δίνουν τη δυνατότητα στους προορισμούς μας να ανθίσουν. Για παράδειγμα, στις ευκαιρίες ανάπτυξης διακρίνω τον βιωματικό τουρισμό για όλο τον χρόνο αλλά και τις δραστηριότητες ενός πιο κυκλικού τουρισμού: δραστηριότητες που θα

μπορούν να συντονιστούν ανάλογα με

τις εποχές του χρόνου. Ως βασικά στοιχεία στην προσπάθεια καθιέρωσης ενός τοπόσημου που συνδέεται με τον βιώσιμο τουρισμό αναφέρω τα παραδοσιακά μας προϊόντα και τις χειροτεχνίες. Η προώθηση της αργυροχοΐας στα Ιωάννινα και η παραγωγή μεταξιού στο Σουφλί είναι δύο από τις καλύτερες σχετικές ελληνικές επιτυχίες, με διεθνή βραβεία. Κοινό στοιχείο των δύο αυτών πόλεων είναι ότι ξεκίνησαν πρόσφατα εκεί τη λειτουργία τους και μουσεία, οδηγώντας σε μια συζήτηση μεταξύ των τοπικών ενδιαφερομένων σχετικά με την αναβίωση και την περαιτέρω προώθηση αυτών των παραδοσιακών διαδικασιών παραγωγής. Ποια είναι η στρατηγική και ο ρόλος του ΕΟΤ στη διασύνδεση τουρισμού-πολιτισμού; Μπορείτε να μας αναφέρετε τις σημαντικότερες δράσεις, τις οποίες ο ΕΟΤ υποστήριξε, στον συγκεκριμένο τομέα;

Στην κορυφή της λίστας των προτεραιοτήτων μας βρίσκεται η γεφύρωση πολιτισμού και άυλης κληρονομιάς, με τον τουρισμό αλλά και την τοπική ανάπτυξη προορισμού σε μικρές πόλεις της Ελλάδας.

Ήδη τελούν υπό την αιγίδα μας πολλές σημαντικές δράσεις σύνδεσης με τον πολιτισμό, καθώς και πολλές συνέργειες με φορείς, όπως το μνημόνιο συνεργασίας με την ΕΡΤ και με το Μέγαρο Μουσικής. Άξια λόγου επίσης είναι τα φεστιβάλ, οι πολιτιστικές διαδρομές (όπως ο «Δρόμος Ιστορικών

Καφέ» στα Χανιά της Κρήτης) και πολλά άλλα.

Μεγάλης σημασίας δράση για εμάς αποτελεί ακόμη το Γεωπάρκο Λαυρεωτικής, που εκτός από πυρήνας περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής και διεθνούς κοινής γνώμης, μπορεί να αναδειχθεί σε μοχλό ανάπτυξης πολλαπλών, εναλλακτικών μορφών τουρισμού, με επίκεντρο τον γεωτουρισμό.

Μέσα σε όλες τις δράσεις αυτές έχουμε ήδη παρουσιάσει μία ειδική ομάδα εργασίας για τη σύνδεση της οικονομίας της φιλοξενίας με τη διατροφή και τα αυθεντικά τοπικά προϊόντα.

Φυσικά ένα μέρος αυτής της εξίσωσης είναι οι αγροτικές περιοχές, ένας βασικός μας στόχος αλλά και το κλειδί για την τουριστική ανάπτυξη σε μικρές πόλεις και χωριά σε όλη την Ελλάδα. Εδώ θα προσθέσω και έναν ακόμα όρο του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού: «regenerative» (αναζωογονητικός) τουρισμός. Είναι κάτι περισσότερο από ό,τι έχουμε κατά νου: υπερβαίνει ακόμα και τον αειφόρο, ενώ επικεντρώνεται στην «ανταπόδοση» και στην

κληρονομιάς, τόπων, τοπίων κ.λπ. Στόχος όλων μας θα πρέπει να είναι να ξεπεράσουμε τις παραδοσιακές, μη ρεαλιστικές, προσεγγίσεις και να είμαστε περισσότερο επικεντρωμένοι στην παρακολούθηση των αποτελεσμάτων της βιώσιμης ανάπτυξης όσον αφορά τον «βιώσιμο τουρισμό», που δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και προωθεί τον τοπικό πολιτισμό. Επιπλέον με τις καμπάνιες και δράσεις στηρίζουμε περισσότερες γυναίκες επιχειρηματίες ώστε να αλληλεπιδρούν στον τουριστικό κλάδο. Επιπρόσθετα, η διεξαγωγή διεθνών ταινιών στη χώρα μας βοηθά αναμφισβήτητα την τουριστική της προβολή. Εμείς, σε συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, εργαζόμαστε σκληρά για να προωθήσουμε το «γόνιμο έδαφος» της Ελλάδας και γι’ αυτή την πραγμάτωση. Στοχεύουμε όλο και περισσότερο στην προσέλκυση αλλά και στην προβολή διεθνών οπτικοακουστικών παραγωγών στην Ελλάδα, ενισχύοντας την προβολή του νέου νομοσχεδίου του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης που αφορά το cash rebate (επιστροφή μετρητών), των επιλέξιμων δαπανών για την παραγωγή ταινιών, τηλεοπτικών

σειρών, ντοκιμαντέρ, animation και ψηφιακών παιχνιδιών από το 35% στο 40%.

Εκεί, το ψηφιακό κομμάτι είναι και ένα ακόμα κρίσιμο σημείο, καθώς ήδη αναβαθμίσαμε την κεντρική διαδικτυακή πύλη του visitgreece.gr και τις διαδικασίες λειτουργίας του ΕΟΤ. Η ψηφιακή αναβάθμιση αποτελεί σημαντικό κλειδί για τη διαχείριση αυτής της κρίσης αλλά και κάθε μελλοντικής κρίσης, γιατί μόνο με τη βοήθεια της τεχνολογίας μπορούμε να διαχειριστούμε τόσες πολλές πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο. Γι’ αυτό έχουμε κάνει μνημόνια και συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα για τη συγκέντρωση ποιοτικών πληροφοριών.

Ποιες θα θεωρούσατε τις βασικότερες τάσεις της ζήτησης; Παρά τις πρόσφατες παγκόσμιες εξωγενείς εξελίξεις που μας έφερε η πανδημική κρίση, γίνεται πλέον αντιληπτό σε όλους πως ο ανταγωνισμός συνεχώς αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Συνεπώς, οι προορισμοί επιζητούν τη διαφοροποίηση και τη συνεχή βελτίωση του προϊόντος τους και της προώθησής τους, με στόχο να καταφέρουν να

ξεχωρίσουν από τη συνολική τουριστική προσφορά, να προσεγγίσουν και να προσελκύσουν τους επισκέπτες. Η αναζήτηση διαφορετικών προορισμών αποτελεί μια σημαντική τάση.

Τα θέματα της υγειονομικής ασφάλειας είναι επίσης ιδιαιτέρως σημαντικά δημιουργώντας νέες ανάγκες και απαιτήσεις.Έχοντας λοιπόν τον παραπάνω ως βασικό σκοπό, οι προορισμοί οφείλουν να σχεδιάζουν τη στρατηγική τους, είτε με μεσοπρόθεσμο είτε με μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, συνυπολογίζοντας τις παγκόσμιες τάσεις στον κλάδο. Η στροφή προς ένα ποιοτικά διαφοροποιημένο τουριστικό προϊόν, με την αλλαγή του εποχικού προτύπου, είναι μια βασική τάση που οφείλουμε να λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη, εάν θέλουμε να πετύχουμε την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Βασικός στόχος μας στον ΕΟΤ είναι να επιτύχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για τη διαχείριση των αναγκών, τόσο του εισερχόμενου όσο και εσωτερικού τουρισμού, δημιουργώντας σύγχρονες καμπάνιες, ένα μητρώο για τους επαγγελματίες του τουρισμού, έναν ψηφιακό χάρτη τουρισμού, νέα προϊόντα και ενημερωμένες πληροφορίες για τους σημερινούς ταξιδιώτες.

Επίσης εκτός από τους διεθνείς επισκέπτες, ενθαρρύνουμε και ισχυροποιούμε με τις δράσεις μας και τον εγχώριο τουρισμό, ο οποίος αποδεικνύεται ανθεκτικός σε κρίσεις, αυξάνοντας έμμεσα τη σημασία των ντόπιων πολιτών, για τη στήριξη της δική τους φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο δημιουργικός τουρισμός, ως τάση, μπορεί να αποτελέσει ένα μονοπάτι για την ανάπτυξη παραδειγμάτων μικρής κλίμακας: ανάπτυξη για όλα τα είδη του κλάδου στα οποία οι ιδιαιτερότητες του τόπου, η πολιτιστική βιωσιμότητα, η κοινωνική ένταξη και η βελτίωση της τοπικής ποιότητας ζωής, μέσω «εναλλακτικών ειδών τουρισμού», θα πρωταγωνιστούν. Προσωπικά, πιστεύω ακράδαντα ότι η συμμετοχή της τοπικής κοινότητας χωρίς αποκλεισμούς θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση και κατανόηση της μοναδικότητας κάθε τόπου και στην εκφορά των αφηγήσεων που προκύπτουν

Ητομεάρχισσα τουρισμού του ΣΥΡΙΖΑ Κ. Νοτοπούλου, στη συνέντευξή της στην «Τουριστική Αγορά», αναφέρεται σε προβλήματα και προβληματισμούς για τη μέχρι σήμερα κατάσταση και τις προοπτικές του ελληνικού τουρισμού τονίζοντας –μεταξύ άλλων– ότι τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους εργαζόμενους τα «καλά» νέα στον κλάδο δεν αφορούν όλους. Σε κάποια από τα βασικότερα σημεία στη συνέντευξή της αναφέρει: • Η κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχει εμβαθύνει στην ανάλυση της κατάστασης που αν τιμετωπίζει ο κλάδος: τα στοιχεία που τόνωσαν τον τουρισμό είναι παροδικά φαινόμενα της πανδημίας. • Η Τουρκία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία είχαν ανακάμψει σε πολύ σημαντικότερο επίπεδο σε σχέση με την Ελλάδα. • Η χώρα είναι «στο κόκκινο» (δεν έχει ακόμα καλύψει το χαμένο έδαφος από το 2019), με δυσοίωνες προβλέψεις για τον χειμερινό τουρισμό. • Απαιτούνται νέα, ουσιαστικά μέτρα στήριξης, για να αποφευχθεί ένα μαζικό κύμα πτωχεύσεων στον τουρισμό και την εστίαση.

• Πρέπει να κηρυχθούν ως γενικώς υποχρεωτικές οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις που έχουν υπογραφεί από την ΠΟΕΕΤ.

• Η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, η διασφάλιση και προστασία της εργασίας και των δικαιωμάτων των εργαζομένων, αλλά και η συνεχής εκπαίδευσή τους αποτελούν το τρίπτυχο της επι-

τυχίας στο νέο εργασιακό περιβάλλον που διαμορφώνεται. • Στις 26.10.2021 εντάχθηκαν μόλις 2.428 τουριστικές επιχειρήσεις για 72 εκατ. ευρώ, ενώ είχαν προϋπολογιστεί

350 εκατ. ευρώ για τη στήριξη των συγκεκριμένων επιχειρήσεων. Μόνο ο κλάδος των καταλυμάτων αριθμεί

28.528 επιχειρήσεις που απασχολούν 161.000 εργαζόμενους. Αφέθηκε όμως χωρίς χρηματοδότηση το 91,5% αυτών των επιχειρήσεων! • Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν αποκλειστεί από τον τραπεζικό δανεισμό. Οι νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στον τουρισμό, εξαιτίας της πανδημίας, φέρνουν δυσκολίες αλλά και απαιτήσεις στον κλάδο. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες απαιτήσεις στις οποίες καλούνται οι επιχειρηματίες να αντεπεξέλθουν; Η πανδημία έφερε μια πρωτόγνωρη κρίση στον κλάδο του τουρισμού, που θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των εν λόγω επιχειρήσεων και ταυτόχρονα αναδιαμορφώνει τις συνθήκες της τουριστικής δραστηριότητας. Μπορεί τα μηνύματα του καλοκαιριού να ήταν ενθαρρυντικά, ωστόσο δεν είναι βέβαιο ότι οι εισπράξεις θα μπορέσουν να περιορίσουν το τεράστιο οικονομικό κενό του πρώτου εξαμήνου και να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα σε όλους. Η κυβέρνηση διαφημίζει τις επιδόσεις του τουρισμού, όμως σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος οι διεθνείς αφίξεις στο οκτάμηνο

“

Η κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχει εμβαθύνει στην ανάλυση της κατάστασης που αντιμετωπίζει ο κλάδος.”

του 2021 είναι δυστυχώς στο 40% του 2019 (8,624 εκατ. ταξιδιώτες το οκτάμηνο 2021 έναντι 21,842 εκατ. του αντίστοιχου οκταμήνου του 2019). Η καθυστερημένη δε έναρξη της σαιζόν και οι συνεπακόλουθες αναιμικές επιδόσεις μέχρι και τον Ιούλιο (μείωση κατά 69% στις αφίξεις και κατά 63% στις εισπράξεις, σε σχέση με το αντίστοιχο επτάμηνο του 2019), δημιούργησαν εξαρχής ένα μεγάλο κενό. Υπήρξε όντως μεγάλη ώθηση του γενικού τουρισμού από τον εσωτερικό τουρισμό και το μεγαλύτερο διάστημα παραμονής, σχεδόν διπλάσιο διάστημα, των εισερχόμενων επισκεπτών από το εξωτερικό. Η κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχει εμβαθύνει στην ανάλυση της κατάστασης που αντιμετωπίζει ο κλάδος, διότι δυστυχώς όλα αυτά τα στοιχεία που τόνωσαν τον κλάδο είναι παροδικά φαινόμενα της πανδημίας. Δεν εξετάζει καν τις αιτίες που οδήγησαν τους ανταγωνιστές μας στην Ευρώπη σε πολύ ταχύτερη ανάκαμψη σε σχέση με εμάς. Με βάση τα στοιχεία της Eurostat για τις αφίξεις στα τουριστικά καταλύματα το πρώτο επτάμηνο του 2021, η Τουρκία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία είχαν ανακάμψει σε πολύ σημαντικότερο επίπεδο σε

βρέθηκε μόλις στο –13,62 %, η Ισπανία στο –36,57% και η Πορτογαλία –37,91% του αντίστοιχου διαστήματος του 2019, ενώ η Ελλάδα ήταν στο –65%. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι έρχονται οι χειμερινοί μήνες, που αντιπροσωπεύουν ένα ολοένα και αυξανόμενο μερίδιο των εισπράξεων. Η χώρα όμως είναι «στο κόκκινο», με δυσοίωνες προβλέψεις για τον χειμερινό τουρισμό. Το χρηματοδοτικό κενό και η δυσκολία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων να αντεπεξέλθουν στα βάρη που έχουν συσσωρευτεί από το παρατεταμένο Lockdown και τα ανεπαρκή μέτρα στήριξης απαιτούν νέα, ουσιαστικά μέτρα στήριξης, για να αποφευχθεί ένα μαζικό κύμα πτωχεύσεων στον τουρισμό και την εστίαση. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν αποκλειστεί από τον τραπεζικό δανεισμό εξαιτίας των αυστηρών τραπεζικών κριτηρίων δανεισμού. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τόσο της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος όσο και της ΓΣΒΕΕ, περίπου το 90% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα αποκλείονται από τον τραπεζικό δανεισμό, καθιστώντας απαραίτητη την αναπροσαρμογή των κριτηρίων και των προϋποθέσεων πρόσβασης. Η βιωσιμότητα των τουριστικών επιχειρήσεων εξακολουθεί να είναι επισφαλής. Πρέπει να υπάρξει συνεχής στήριξη και να δοθεί «ζεστό» χρήμα στις επιχειρήσεις, με κριτήρια, να στηριχθούν οι εργαζόμενοι και να αναβαθμίσουμε το τουριστικό μας προϊόν, ώστε να ανταποκρίνεται στις καινούργιες προκλήσεις. Πώς διαμορφώνεται το εργασιακό περιβάλλον στον τουρισμό; Ο τουρισμός περνάει μια παγκόσμια κρίση με μεγάλη επίπτωση στις θέσεις εργασίας στην τουριστική βιομηχανία. Και δεν είναι μόνο το σοκ της δραματικής μείωσης των θέσεων εργασίας και της βίαιης αναπροσαρμογής των οικονομικών δεδομένων, που οδήγησαν μεγάλο αριθμό εργαζομένων στην ανεργία και στα όρια της φτώχειας. Είναι και οι νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στην μεταπανδημική εποχή, σε ένα διαφορετικό ανταγωνιστικό περιβάλλον που απαιτεί νέες δεξιότητες από τους εργαζομένους, ώστε να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις συνθήκες που διαμορφώνει ο ψηφιακός μετασχηματισμός, οι νέες συνήθειες των ταξιδιωτών, αλλά και οι σύγχρονες

τάσεις στην παγκόσμια αγορά. Σε αυτό το περιβάλλον, ο ελληνικός τουρισμός χρειάζεται θωράκιση ώστε να διατηρήσει τα συγκριτικά του ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, με την άμεση ανάπτυξη ενός πλέγματος προστασίας των εργαζομένων και την ταυτόχρονη αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους. Διότι η τουριστική ανάπτυξη δεν είναι μόνο έσοδα και αφίξεις. Πίσω από το κυβερνητικό αφήγημα, υπάρχουν άνθρωποι που αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης, άνθρωποι που βγήκαν στην ανεργία, που ακόμη δεν έχουν λάβει τα ένσημά τους. Η κυβέρνηση έχει γυρίσει την πλάτη στα προβλήματά τους, στους ανθρώπους που στις πιο σκληρές συνθήκες υπηρετούν με αξιοπρέπεια τον ελληνικό τουρισμό. Δεν έχει ανακοινώσει κανένα απολύτως μετρό στήριξης, καταδικάζοντάς τους σε πλήρη οικονομική εξαθλίωση, όχι μόνο τώρα αλλά και για τον χειμώνα αφού δεν θα είναι δικαιούχοι επιδόματος ανεργίας. Πρόσφατα δηλώσατε πως θα πρέπει να πέσει «ζεστό» χρήμα στις τουριστικές επιχειρήσεις, αλλά με κριτήρια. Αναπτύξτε αυτή την πρόταση. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ εγκαίρως, από την έναρξη της πανδημικής κρίσης, πρότεινε με τα διαδοχικά προγράμματα για την οικονομική διαχείριση της πανδημίας («Μένουμε Όρθιοι» 1 και 2) σημαντικές και γενναιόδωρες ρυθμίσεις για την απευθείας μη επιστρεπτέα ενίσχυση του κλάδου, την τόνωση του εσωτερικού τουρισμού και τη σημαντική αναπλήρωση των μισθών των εποχικών εργαζομένων. Από τον Νοέμβριο του 2020, στον

κοινοβουλευτικό έλεγχο είχαμε επισημάνει την αδράνεια της κυβέρνησης να ενισχύσει με επιδοτήσεις τον κλάδο και τη δυσπραγία της να αξιοποιήσει τα νέα εργαλεία του αναθεωρημένου ευρωπαϊκού πλαισίου που επέτρεπαν να ενισχυθούν απευθείας οι βαθιά πληττόμενες μικρές τουριστικές επιχειρήσεις. Παράλληλα είχαμε ζητήσει, στα προγράμματα ενίσχυσης, τα κριτήρια να είναι προοδευτικά και αντικειμενικά με μεγαλύτερες απευθείας ενισχύσεις στις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις ιδιαίτερα, γιατί αυτές δεν έχουν πρόσβαση σε άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία που συνδέονται με τα κριτήρια των τραπεζών και σε απευθείας τραπεζικό δανεισμό. Η κυβέρνηση όμως αδιαφόρησε επιδεικτικά για έναν κλάδο που υπέστη το μεγαλύτερο πλήγμα. Μετά την καθίζηση του τουρισμού το 2020, και ενώ διανύαμε το Α’ εξάμηνο του 2021, με εισπράξεις και αφίξεις στο –80% του 2019, η κυβέρνηση εξήγγειλε εξαιρετικά καθυστερημένα την ενίσχυση των τουριστικών επιχειρήσεων με επιδοτήσεις μόλις στο 5% του τζίρου του 2019 και προϋπολογισμό 350 εκατ. ευρώ. Εξαρχής ωστόσο γνώριζε ότι η ένταξη σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ μέχρι την εκταμίευση θα είχε καθυστερημένα αποτελέσματα και ότι το 5% της επιδότησης ήταν πολύ μικρό! Το επισημάναμε από την πρώτη στιγμή. Το αποτέλεσμα ήταν ότι, τελικά, εντάχθηκαν στις 26.10.2021 μόλις 2.428 τουριστικές επιχειρήσεις για 72 εκατ. ευρώ, ενώ είχαν προϋπολογιστεί 350 εκατ. ευρώ προς στήριξη αυτών των επιχειρήσεων. Μόνο ο κλάδος των καταλυμάτων αριθμεί 28.528

θηκε χωρίς χρηματοδότηση το 91,5% των συγκεκριμένων επιχειρήσεων! Η κυβέρνηση εντέλει ενέκρινε μόνο 72 εκατ. ευρώ, μόλις στο 8% του συνόλου των καταλυμάτων. Επιπρόσθετα, σήμερα, οι αμιγώς τουριστικές επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις τουριστικού ενδιαφέροντος καλούνται να επιστρέψουν μεγάλο μέρος των 4 δισ. των επιστρεπτέων προκαταβολών των δανείων της ΑΑΔΕ, σε ένα καθεστώς πρωτοφανούς δημοσιονομικής λιτότητας.

Αναλύστε μας την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ για τη στήριξη αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα μας. Ο τουρισμός είναι και θα παραμείνει βασικός μοχλός ανάπτυξης της εθνικής μας οικονομίας. Για αυτόν τον λόγο, ο αναπτυξιακός στόχος του σχεδίου μας για αυτόν, πέραν της συμβολής στο ΑΕΠ και την αύξηση της απασχόλησης, είναι να προσελκύει τουρίστες όλο τον χρόνο, να δημιουργεί αλληλεπιδράσεις με τους προορισμούς και να συντηρεί βιώσιμες επιχειρήσεις σε όλο το τουριστικό οικοσύστημα. Ας συζητήσουμε τι δεν είναι η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Η πρόταση του

“ Είναι απαραίτητο να κατανεμηθεί η ροή των επισκεπτών, με την αναζωογόνηση παραμελημένων περιοχών.”

ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν ήταν η καθυστερημένη απόδοση πενιχρών επιδοτήσεων στο 8% των επιχειρήσεων του κλάδου, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των πραγματικά πληττόμενων της

πανδημικής κρίσης και των «επίλεκτων» της κυβέρνησης. Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν είναι να δίνονται πολλά χρήματα σε λίγους, με την ελπίδα ότι αυτό θα τονώσει τους πολλούς. Είτε με τη σωρεία των απευθείας αναθέσεων –αποκαλύφθηκε από το ΚΗΜΔΗΣ ότι το 65% των συμβάσεων στην περίοδο της πανδημίας ήταν απευθείας αναθέσεις– είτε με τις εκλεκτικές επιλογές για επιχορηγήσεις, ζούμε την αναβίωση των παλαιών πελατειακών συστημάτων που κατέστρεψαν τη χώρα και θα αποψιλώσουν τον μικρό και τον μεσαίο τουριστικό κλάδο. Ο τουρισμός χρειάζεται το οριζόντιο και όχι το καθετοποιημένο και αδιαφανές σύστημα της ΝΔ. Χρειάζεται επενδύσεις ιδιωτικές και κρατικές και τη μεγαλύτερη συνεισφορά των μικρών και των μεσαίων στην αύξηση προστιθέμενης αξίας και την ποιότητα του προϊόντος. Χρειάζεται περισσότερα προγράμματα ενίσχυσης αυτών των τουριστικών επιχειρήσεων και αντιστροφή της καταστροφικής δράσης της ΝΔ που αντιμετωπίζει τον κλάδο ως γάγγραινα και τις επιχειρήσεις ως ζόμπι ή «συγχωνεύσιμες». Το οικονομικό σκέλος όμως του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ για τον τουρισμό ανταποκρίνεται σε ένα στρατηγι-

κό σχέδιο για την επόμενη ημέρα. Ένα σχέδιο που αναπτύχθηκε και επικαιροποιείται διαρκώς μέσα από εκτεταμένη συνεργασία με τους φορείς του τουρισμού. Ένα σχέδιο που έχει ως στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουριστικού κλάδου και της ικανότητάς του να αναπτύσσεται με βιώσιμο τρόπο, απαντώντας πειστικά στις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, της νέας γενιάς ταξιδιωτών και του ψηφιακού μετασχηματισμού του κλάδου.

Πώς φαντάζεστε την επομένη ημέρα του ελληνικού τουρισμού, μετά το ισχυρό πλήγμα που δέχτηκε στα χρόνια της πανδημίας; Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έχει ξεκάθαρη απάντηση: ανάπτυξη με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, στην πολιτιστική μας κληρονομιά, στην κοινωνία. Ιδιαίτερα όσον αφορά το περιβάλλον, οι δραματικές συνέπειες των πρόσφατων φυσικών καταστροφών μας επιβάλλουν το αίτημα της αειφορίας (sustainability) και της ανθεκτικότητας (resilience) στον τουρισμό, όχι ως έναν γενικόλογο προσανατολισμό αλλά ως προτεραιότητα. Διότι, ως αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης, οι πρωτοφανείς περιβαλλοντικές ανατροπές που βιώνει η χώρα, μαζί με την υφήλιο, υπαγορεύουν στρατηγικές διαφύλαξης, διαρκούς επικαιροποίησης και δημόσιων επενδύσεων που θα διασφαλίζουν την ανθεκτικότητα.

Είναι απαραίτητο λοιπόν να αναπτυχθεί μια κοινή στρατηγική για την ανάπτυξη του τουρισμού με επίκεντρο το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής, τις υποδομές, τη διά βίου εκπαίδευση ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και τα χαρακτηριστικά των «έξυπνων» προορισμών.

Επιπλέον, είναι απαραίτητο να κατανεμηθεί η ροή των επισκεπτών για την ανακούφιση των κέντρων, με την αναζωογόνηση παραμελημένων περιοχών και τη διαφήμισή τους στους τουρίστες. Η υλοποίηση ενός τέτοιου οράματος θα προσδώσει στη χώρα μας συγκριτικά πλεονεκτήματα και ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά, δρομολογώντας μια παραγωγική, σφύζουσα οικονομία, απελευθερώνοντας την παγιδευμένη αξία των προορισμών μας – και μάλιστα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον με εντεινόμενο ανταγωνισμό. •

Κερδίσαμε όλοι καταφέρνοντας να ανοίξουμε με ασφάλεια. Και η χώρα μας πήρε τα εύσημα από διεθνείς οργανισμούς για τον υποδειγματικό τρόπο επανεκκίνησης του τουρισμού, αναφέρει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων, Γρηγόρης Τάσιος. Από κει και πέρα, κερδισμένο είναι το μαζικό μοντέλο τουρισμού. Εδώ έπαιξαν ρόλο και τα voucher από την αναβολή των διακοπών της προηγούμενης χρονιάς. Σίγουρα δεν μιλάμε φέτος για μία χαμένη τουριστική χρονιά. Η ανάκαμψη έχει ξεκινήσει. Υπάρχουν κερδισμένοι και λιγότερο ή καθόλου κερδισμένοι; Παρακαλώ να αναφερθείτε στις διαφοροποιήσεις ανά περιοχή της χώρας και κατηγορίες καταλυμάτων. Είδαμε μια ισχυρή παγκόσμια τάση των ανθρώπων να ταξιδέψουν μετά την εμπειρία της πανδημίας και όλες οι εκτιμήσεις συμφωνούν πως το μαζικό

συνεχίσει

στα επόμενα χρόνια.

σημαντικό

φετινής χρονιάς είναι επίσης πως αναδείχθηκαν οι προορισμοί με οδική πρόσβαση, με πιο τρανταχτό παράδειγμα την Πελοπόννησο, εξαιτίας του αισθήματος ασφάλειας που εμπνέει στους επισκέπτες ο οδικός τουρισμός. Πρέπει, τέλος, να σημειώσουμε πως η καλή υγειονομική διαχείριση και η αξιόπιστη εικόνα της χώρας έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στο να δούμε αξιοσημείωτη τουριστική ροή από τις ΗΠΑ, που δεν

είχαμε δει ούτε προ πανδημίας, όπως επίσης και στο να αυξηθούν οι ροές από δύο αγορές που πρωταγωνίστησαν το καλοκαίρι, αυτές της Γαλλίας και της Πολωνίας. Οι τουριστικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε έναν διαρκή αγώνα δρόμου για να «βγάλουν τα σπασμένα» των τελευταίων ετών. Υπάρχει επαρκής κρατική βοήθεια; Χρειάζεται αυτή η βοήθεια να συνεχιστεί με δεδομένη την τουριστική ανάκαμψη; Τα όποια μέτρα στήριξης θα πρέπει να αφορούν όλους ή να εξειδικευτούν; Αν ναι, πώς; Η στήριξη της πολιτείας υπήρξε πολύ σημαντική για όλο το προηγούμενο διάστημα και βοήθησε να αντέξουν και να κερδίσουν τη μάχη της επιβίωσης επιχειρήσεις που αποδεδειγμένα υπέστησαν καθίζηση του τζίρου τους. Με υπεύθυνη συνδικαλιστική προσέγγιση και τεκμηριωμένες προτάσεις επικεντρώνουμε τώρα το ενδιαφέρον μας εκεί όπου εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ανάγκες: στα συνεχούς λειτουργίας ξενοδοχεία πόλης ή τα αντίστοιχα των ορεινών προορισμών. Ταυτόχρονα, αναμένουμε και αναπτυξιακά μέτρα (όπως το «Εξοικονομώ» των τουριστικών επιχειρήσεων που αναμένεται να ανακοινωθεί άμεσα, συμβάλλοντας στην ανάκαμψη). Ένα ισχυρό αίτημα των ξενοδόχων είναι η ρύθμιση των οφειλών του ΕΦΚΑ. Σε τι σημείο βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις;

Δυστυχώς ο ΕΦΚΑ δεν έχει κατανοήσει και δεν έχει προσαρμόσει την πολιτική του στα πραγματικά δεδομένα της σημερινής συγκυρίας. Γιατί να μην υπάρχουν ως και 72 δόσεις; Γιατί να ξεκινήσουμε από τον Ιανουάριο του ’22; Γιατί να μη συμπεριλαμβάνονται όλες οι οφειλές; Δεν είναι νέα χρέη που δημιουργήθηκαν, αφού οι επιχειρήσεις ήταν κλειστές. Πρόκειται για ρυθμισμένες οφειλές που δεν μπορούσαν να εξυπηρετηθούν, διότι φτάσαμε στο απόλυτο μηδέν. Χρειάζονται λοιπόν καλύτερη κατανόηση του περιβάλλοντος και περισσότερη ευελιξία τόσο από τον ΕΦΚΑ – όσο και από την ΑΑΔΕ, διότι και εκεί έχουμε αντίστοιχα ζητήματα. Η δυσκολία εύρεσης προσωπικού ήταν φέτος σημαντικό πρόβλημα σε πολλά ξενοδοχεία. Ποιους θεωρείτε τους βασικότερους λόγους που συνέβη κάτι τέτοιο; Ποιο ήταν το μέγεθος του προβλήματος; Πώς μπορεί

Πράγματι εμφανίστηκαν πολλά τέτοια προβλήματα λόγω της αναστάτωσης που επέφερε στην αγορά εργασίας η πανδημία. Κάποιοι μετακινήθηκαν σε άλλους κλάδους για να εργαστούν, καθώς δεν τους έφταναν τα χρήματα της αναστολής, άλλοι πήραν τα χρήματα της αναστολής και αναζήτησαν και συμπληρωματική «μαύρη εργασία». Πιστεύω πως η κατάσταση θα εξομαλυνθεί, μπαίνοντας σε τροχιά ανάκαμψης, με τη σαιζόν επίσης να έχει διάρκεια για 6-7 μήνες. Για τους υπόλοιπους μάλιστα είναι σημαντικό το Ταμείο Ανεργίας, που τους καλύπτει, να συνδυαστεί και με δυνατότητες εκπαίδευσης, επιμόρφωσης και αναβάθμισης δεξιοτήτων. Βλέπετε την «εισαγωγή» προσωπικού από τρίτες χώρες ως λύση που θα λάβει έκταση; Αυτό συμβαίνει εδώ και 30 χρόνια και

πλέον είναι εγκατεστημένα άτομα της δεύτερης γενιάς από ανθρώπους που ήρθαν από άλλες χώρες. Κάθε εργαζόμενος που βρίσκεται νόμιμα στη χώρα μας έχει δικαίωμα να δουλέψει.

Πώς κρίνετε τον βαθμό εκπαίδευσης, την ποσοτική επάρκεια του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού; Η εκπαίδευση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και μάλιστα θα έλεγα πως η τουριστική συνείδηση θα πρέπει να αρχίσει να καλλιεργείται ακόμη και από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Η φιλοξενία είναι το ισχυρό χαρτί για την ανάπτυξη της χώρας και το μέλλον των νέων γενιών θα εξαρτηθεί από τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες που θα έχουν να κάνουν καριέρα στον τουρισμό. Από κει και πέρα, σπουδαίο ρόλο στον σωστό προσανατολισμό της νέας γενιάς, προκειμένου να αποκτήσει γνώ -

“

Η τουριστική συνείδηση θα

πρέπει να αρχίσει να καλλιεργείται ακόμη και

από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.”

σεις και δεξιότητες με αντίκρισμα στην αγορά εργασίας, μπορούν να παίξουν η μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση και τα δημόσια ΙΕΚ τουριστικής εκπαίδευσης, μέσα από το μηχανογραφικό των πανελλαδικών εξετάσεων. Ο ανθρώπινος παράγοντας πάντα έχει κρίσιμη σημασία. Ο τουρισμός μας είναι οι άνθρωποί του. Όσο καλύτερα εκπαιδευμένοι είναι και όσες περισσότερες δεξιότητες έχουν, τόσο περισσότερο κερδίζουν και οι ίδιοι και η τουριστική εικόνα της χώρας συνολικά. •

Η κατάσταση στην αγορά σε τίτλους από τον Πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων, Γρηγόρη Τάσιο Ανοίξαμε με ασφάλεια και η χώρα μας πήρε εύσημα για αυτό. Κερδισμένο είναι το μαζικό μοντέλο τουρισμού. Αναδείχθηκαν οι προορισμοί με οδική πρόσβαση. Αξιοσημείωτη ήταν η τουριστική ροή από τις ΗΠΑ. Γαλλία και Πολωνία πρωταγωνίστησαν το καλοκαίρι. Η στήριξη της πολιτείας υπήρξε πολύ σημαντική. Υπάρχουν σοβαρές ανάγκες στα ξενοδοχεία συνεχούς λειτουργίας πόλης και στα ξενοδοχεία ορεινών προορισμών. Αναμένουμε αναπτυξιακά μέτρα, όπως το «Εξοικονομώ». Φτάσαμε στο απόλυτο μηδέν. Χρειάζονται κατανόηση και ευελιξία από τον ΕΦΚΑ και από την ΑΑΔΕ. Εμφανίστηκαν πολλά προβλήματα στην αγορά εργασίας. Πιστεύω όμως πως η κατάσταση θα εξομαλυνθεί.

Με καλύτερη εκπαίδευση, οι εργαζόμενοι κερδίζουν και οι ίδιοι και η τουριστική εικόνα της χώρας.

σαιζόν εξελίχθηκε έχοντας ως βάση τα καλύτερα από τα αναμενόμενα σενάρια, τόσο ως προς τη ροή επισκεπτών όσο και από την αύξηση της δαπάνης ανά επισκέπτη. Η επανεκκίνηση δεν έχει την ίδια, οριζόντια δυναμική για όλους. Το 85% της τουριστικής κίνησης αφορά μόνον 5 από τις 13 περιφέρειες, ενώ κάποιες κατηγορίες καταλυμάτων και μορφές τουρισμού δεν έχουν δει ακόμα τα αποτελέσματα της ανάκαμψης. Βρισκόμαστε σε μία διαφορετική τουριστική σαιζόν. Ποια είναι τα βασικότερα χαρακτηριστικά της; Το πρώτο και βασικό είναι ότι καταφέραμε και ανοίξαμε. Όπως και πέρυσι, έτσι και φέτος, μέσα σε πρωτόγνωρες και απρόβλεπτες συγκυρίες, καταφέραμε με σοβαρότητα και υψηλό αίσθημα ευθύνης να ανταποκριθούμε στην πρόκληση. Ο κλάδος έδωσε «τον καλύτερο εαυτό του» στην εφαρμογή των υγειονομικών πρωτοκόλλων, τα οποία αναβαθμίστηκαν μάλιστα φέτος – γι’ αυτό και εγγυηθήκαμε την ανοιχτή και ασφαλή φιλοξενία. Έτσι, η σαιζόν εξελίχθηκε έχοντας ως βάση τα καλύτερα

από τα αναμενόμενα σενάρια, τόσο ως προς τη ροή επισκεπτών όσο και από την αύξηση της δαπάνης ανά επισκέπτη. Τα Lockdown των προηγούμενων 18 μηνών σε όλο τον κόσμο έδωσαν ευκαιρία για αποταμιεύσεις. Οπότε είδαμε τους πελάτες μας όχι μόνο με διάθεση να ταξιδέψουν, επειδή είχαν αρκετό καιρό να το κάνουν, αλλά και με δυνατότητα να ξοδέψουν περισσότερο από το σύνηθες. Κάνον τας «ταμείο», τι έχετε να επισημάνετε για το καλοκαίρι που έφυγε, αναφορικά με την αναμόρφωση του χάρτη της ζήτησης; Υπάρχουν νέες αγορές που άνοιξαν; Ποιες; Ποια είναι η δυναμική τους και πώς θα μπορούσαμε να τις διατηρήσουμε; Φέτος είδαμε τις κλασικές αγορές μας να δείχνουν τη δυναμική ανάκαμψης. Επίσης, έγινε σοβαρή δουλειά στο πλαίσ ιο της τουριστικής διπλωματίας από την πλευρά του Υπουργείου Τουρισμού για να υπογραφούν διμερείς συμφωνίες και να ανοίξουν αγορές. Σίγουρα όμω ς είναι μια χρονιά ειδικών συνθηκών και όχι του πραγματικού ανταγωνισμού, γι’ αυτό και δεν μπορούμε να βγάλουμε μόνιμα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, οι διηπειρωτικές πτήσεις ήταν εξαιρετικά μειωμένες, καθώς τα long-haul ταξίδια

δεν είχαν ζήτηση. Συνεπώς, το άνοιγμα

νέων αγορών πρέπει να είναι σταθερή προτεραιότητά μας, λαμβάνοντας υπόψη τον πραγματικό ανταγωνισμό με την επιστροφή στην τουριστική κανονικότητα.

Πρόσφατα, σε τοποθέτησή σας μάλιστα ενώπιον και του υπουργού Τουρισμού Βασίλη Κικίλια, τονίσατε πως η επανεκκίνηση του τουρισμού στη χώρα μας δεν σημαίνει αυτόματα και ανάκαμψη. Εξηγήστε μας αυτή την πρόταση. Πράγματι σε κάποιους προορισμούς είδαμε εντυπωσιακή αύξηση και των αφίξεων και των εσόδων. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ισχύει οριζόντια και για όλους. Ένας καλός Αύγουστος δεν λύνει όλα τα σοβαρά προβλήματα του κλάδου και της ελληνικής φιλοξενίας γενικότερα. Για παράδειγμα, το γεγονός πως το 85% της τουριστικής κίνησης αφορά μόνον 5 από τις 13 περιφέρειες της χώρας είναι μια δομική ανισορροπία που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Όπως επίσης είναι ένδειξη ανισορροπίας το 75% των τουριστικών εσόδων να αφορά κατά μέγιστο μόνο τις 100 από τις 365 μέρες του χρόνου. Αυτά τα προβλήματα δεν επιλύθηκαν στη φετινή σαιζόν και εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση – μαζί με το γε γονός βέβαια πως η τουριστική επανεκκίνηση δεν έχει όμοια δυναμική για όλες τις θεματικές του τουρισμού. Τα ταξίδια διακοπών έκαναν την έκ πληξη, δεν συμβαίνει το ίδιο όμως ακόμη με τα εταιρικά ταξίδια ή τα συνέδρια, τις εκθέσεις και τους ορεινούς προορισμού ς. Ανάκαμψη σημαίνει να ανέβουμε όλοι στο «τρένο» της

Ποιοι είναι οι βασικότεροι κίνδυνοι για την τουριστική βιομηχανία της χώρας στις παρούσες συνθήκες; Τι μπορεί και πρέπει να κάνει το κράτος; Σε ποιους από αυτούς ανταποκρίνεται επαρκώς και σε ποιους θα πρέπει να βελτιώσει τη στρατηγική της και την εφαρμογή της; Ο βασικότερος κίνδυνος είναι να αφήσουμε τη φιλοξενία να εξελίσσεται χωρίς στρατηγικό πλάνο. Αυτή η ανάγκη που είχε έχει γίνει αντιληπτή απ’ όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πολύ πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, έχει προσλάβει πλέον κατεπείγοντα χαρακτήρα. Πρέπει να ορίσουμε αυτό που θέλουμε να πετύχουμε και τους κανόνες του παιχνιδιού για το πού και πώς θέλουμε να φτάσουμε, χωρίς να μας παρασύρουν κάθε φορά οι συγκυριακές διακυμάνσεις της ζήτησης. Πρέπει εμείς να είμασ τε οι leaders και όχι οι followers των εξελίξεων. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεται συγκροτημένο σχέδιο για κάθε προορισμό, για τις υποδομές του, για την ποιότητα των υπηρεσιών φιλοξενίας, αλλά και την ποιότητα σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας. Στο ΞΕΕ αισθανόμαστε δικαιωμένοι για τις πρωτοβουλίες που σχεδιάσαμε και ήδη υλοποιούμε, καθώς είναι πιο επίκαιρες από ποτέ. Είτε πρόκειται για

τον CapsuleT, για τη δημιουργία ενός start-up οικοσυστήματος στον τουρισμό με στόχο την τεχνολογική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού κλάδου, είτε πρόκ ειται για το «Ελληνικό Πρωινό» και τη διασύνδεση με τον πρωτογενή τομέα και την ποιοτική παραγωγή της χώρας, είτε για τα boutique hotels, τα οποία γίνονται σημαντική δύναμη για τον ελληνικό τουρισμό και τη στροφή προς την ποιότητα. Έχετε αναφερθεί στην ανάγκη ύπαρξης ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για την ελληνική φιλοξενία στις κατευθύνσεις της βιωσιμότητας. Σε τι επίπεδο θεωρείτε ότι βρισκόμαστε σήμερα σε σύγκριση με άλλες ανταγωνίστριες χώρες; Τι πρέπει να κάνουν οι επιχειρηματίες και τι το κράτος; Το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο έκανε τέσσερις σημαντικές μελέτες που καταγράφουν με επιστημονική ακρίβεια το πού βρισκόμαστε σήμερα στον ξενοδοχειακό κλάδο σε ό,τι αφορά ζητήματα εκπαίδευσης, ενέργειας, τεχνολογίας και προσβασιμότητας. Είναι τέσσερις κρίσιμοι πυλώνες για το μέλλον της ελληνικής φιλοξενίας και, για να βάλουμε τους ορθούς στόχους, πρέπει να γνωρίζουμε από πού

ξεκινάμε. Αυτό κάναμε: καταγράψαμε την πραγματικότητα, προωθήσαμε τις μελέτες αυτές στα αρμόδια υπουργεία και με συνεχή συνεργασία επιδιώκουμε να κινηθούμε με αποφασιστικότητα μπροσ τά. Αξιοποιήθηκε το θετικό momentum με τους πολύτιμους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης για τη χώρα και τη δεδομέ νη πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επενδύσει στην ευρωπαϊκή φιλοξενία, αναγνωρίζοντας τη σημασ ία της για το σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας. Μπορούμε μεθοδικά, οργανωμένα, με νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και δράσεις να βάλουμε υψηλού ς σ τόχους σε αυτές τις κατευθύνσεις και να τους πετύχουμε. Έχουμε τη δυνατότητα και την τεχνογνωσία να το κάνουμε και ο σωστός χρόνος είναι τώρα, χωρίς να χαθεί ούτε μισό λεπτό, ούτε μισό ευρώ. Σίγουρα και άλλες χώρες βρίσκονται σε αντίστοιχη φάση, άλλες λίγο πιο μπροστά, άλλες λίγο πιο πίσω. Σημασία έχει τι θα κάνουμε εμείς και πώς μπορούμε να αναδειχθούμε πρωτοπόροι. Μάλιστα το ΞΕΕ, σε συνεργασία με το Υπουργείο Τουρισμού, προχώρησε στη σύσταση ενός νέου φορέα με την επωνυμία HOTELS FOR και με αποκλειστικό αντικείμενο την ανάπτυξη πρ ωτοβουλιών κοινωνικής ευθύνης, στηρίζοντας αυτούς που έχουν ανάγκη και προωθώντας τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης που έχει θέσει ο ΟΗΕ. Μέσα από την πρωτοβουλία μας αυτή κρατάμε την πρωτοπορία του ξενοδοχειακού κλάδου παγκοσμίως, επιβεβαιώνουμε τον ηγετικό ρόλο της χώρας μας στον παγκόσμιο τουρισμό και συμβάλλουμε στην εθνική προσπάθεια για την ενίσχυση της διεθνούς εικόνας της χώρας. Η βιώσιμη φιλοξενία δεν είναι ουτοπία, είναι ο ρεαλιστικός στόχος μιας νέας, αναβαθμισμένης Ελλάδας, που ξέρει, θέλει και μπορεί να

και τα συνεχούς λειτουργίας ξενοδοχεία των πόλεων, που δίνουν αγώνα επιβίωσης, καθώς η επανεκκίνηση δεν έχει την ίδια οριζόντια δυναμική, όπως σας είπα. Τέλος, δεν πρέπει να παραλειφθεί ότι τα εταιρικά ταξίδια, τα συνέδρια, οι εκθέσεις, οι μεγάλες διοργανώσεις δεν έχουν ανοίξει ακόμη με τρόπο συγκρίσιμο με την προ πανδημίας περίοδο. Οι θετικές εκπλήξεις τελείωσαν με το καλοκαίρι, οπότε για αυτές τις κατηγορίες ακολουθεί ένας ακόμη δύσκολος χειμώνας, όπου τα ξενοδοχεία καλούνται να λειτουργήσουν και με πολύ αυξημένα έξοδα λόγω της ανατίμησης της ενέργειας και άλλων προϊόντων.

“

Τα ξενοδοχεία του ορεινού όγκου έκλεισαν πρώτα και ανοίγουν

τελευταία, έχοντας χάσει όλες τις περιόδους αυξημένης ζήτησης. Τα συνεχούς λειτουργίας ξενοδοχεία των πόλεων δίνουν αγώνα επιβίωσης, ενώ τα εταιρικά ταξίδια, τα συνέδρια, οι εκθέσεις, οι μεγάλες διοργανώσεις δεν έχουν ανοίξει ακόμη.”

Η επέκταση της τουριστικής περιόδου αποτελεί έναν στόχο του ελληνικού τουρισμού εδώ και πολλά χρόνια, με πολύ μεγάλη και πολυεπίπεδη σημασία. Φέτος φαίνεται ότι υπό τις «ασυνήθιστες» συνθήκες λειτουργίας της παγκόσμιας αγοράς καταφέραμε κάτι που επιδιώκαμε χρόνια. Θεωρείτε συγκυριακό το γεγονός; Θα μπορούσαμε να σ ταθεροποιήσουμε αυτή τη ζήτηση; Η επέκταση της τουριστικής σαιζόν αποτελεί ένα ζήτημα που μας απασχολεί πάρα πολλά χρόνια. Πρέπει όμως να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Η επέκταση αυτή δεν γίνεται με το πάτημα ενός κουμπιού, ούτε είναι ζήτημα μιας απόφασης. Είναι ένα συνονθύλευμα αποφάσεων και δράσεων σε πολλά επίπεδα, από το κεντρικό κράτος μέχρι τον κάθε τοπικό προορισμό. Δεν φτάνει να

πετάξει ένα αεροπλάνο τον Νοέμβρη. Χρειάζονται θεματικός εμπλουτισμός και αναβαθμισμένες υποδομές. Προφανώς μπορούν να έρθουν Σκανδιναβοί γκόλφερ να παίξουν τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο στην Ελλάδα, αλλά θα πρέπει

να υπάρχουν γήπεδα γκολφ – τόσο απλά. Και να έχουμε γήπεδα γκολφ ανάλογης ποιότητας αυτών που έχουν αρχίσει να γίνονται τα τελευταία χρόνια. Οι υποδομές διαμορφώνουν και το θεματικό προϊόν, το οποίο μπορεί πραγματικά να δώσει λύσεις για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Υπάρχουν όμως και άλλα ζητήματα που είναι αναγκαίο να απαντηθούν από τις τοπικές κοινωνίες, διότι η εποχικότητα του τουρισμού εξυπηρετεί την εποχικότητα άλλων δραστηριοτήτων, κυρίως της πρωτογενούς παραγωγής. Γι’ αυτό λοιπόν χρειάζεται επεξεργασμένη στρατηγική, με βάση τις ιδιαιτερότητες κάθε τόπου, ώστε με λογική να βρίσκεται η «χρυσή τομή». Έχετε αναφερθεί στην ανισομερή κατανομή της ανάκαμψης. Παρακαλώ διευκρινίστε ποιοι είναι οι «περισσότερο ωφελημένοι» και ποιοι οι «λιγότερο ωφελημένοι». Πώς εκφράζεται αυτή η ανισομερής κατανομής σε επίπεδο κατηγοριών ξενοδοχείων; Πρώτα απ’ όλα, να ξεκαθαρίσουμε πως ο κλάδος στο σύνολό του είναι τραυματισμένος από τις μεγάλες απώλειες της διετίας. Επιπλέον, καλείται να λειτουργήσει με χρηματοδοτικό κενό, καθώς εδώ και δύο χρόνια δεν καταβάλλονται από τους operators προκαταβολές, ανατρέποντας ένα χρηματοδοτικό σύστημα δεκαετιών. Βεβαίως, τα εποχικά ξενοδοχεία είχαν την ευκαιρία να ανοίξουν έστω και για περιορισμένο διάστημα. Υπάρχουν όμως και κατηγορίες που βρίσκονται σε δυσκολότερες συνθήκες: τα ξενοδοχεία του ορεινού όγκου, για παράδειγμα, που έκλεισαν πρώτα και ανοίγουν τελευταία, έχοντας χάσει μέχρι σήμερα όλες τις περιόδους αυξημένης ζήτησης. Όπως

Πιστεύετε ότι, παρά την ανάκαμψη που δείχνει να παρουσιάζει ο τουρισμός στη χώρα μας, θα πρέπει να συνεχιστεί η στήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων; Αν ναι, γιατί; Τι είδους στήριξη χρειάζεται να δοθεί στις τουριστικές επιχειρήσεις; Με τι κριτήρια θα πρέπει αυτή να κατανεμηθεί; Η κρατική στήριξη στον κλάδο ήταν εξαρχής ουσιαστική και έδωσε την ευκαιρία στη φιλοξενία να δείξει τις δυνατότητές της, αποφεύγοντας τα χειρότερα σενάρια, όπου θα συζητούσαμε σήμερα πάνω από ένα τοπίο καταστροφής. Καταφέραμε την επιβίωση των επιχειρήσεων και τώρα πρέπει να υπάρξει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για την ανάκαμψή τους. Όλοι οι παγκόσμιοι οργανισμοί εκτιμούν ότι θα φτάσουμε στο 2024 για να ξαναβρεθούμε σε μεγέθη συγκρίσιμα με αυτά του 2019. Άρα η ανάκαμψη δεν είναι αγώνας ταχύτητας, είναι μαραθώνιος –και μάλιστα μαραθώνιος μετ’ εμποδίων– όσο ακόμη δεν έχει κλείσει οριστικά το ζήτημα της πανδημίας. Θα χρειαστεί λοιπόν η στήριξη αλλά ασφαλώς σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά της διετίας. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ανοιχτές πληγές και εκεί πρέπει να είναι στοχευμένη η βοήθεια. Σε αυτή συμπεριλαμβάνω και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας αλλά και μέτρα για την προστασία από την αύξηση του κόστους της ενέργειας, μέσα σε έναν έτσι και αλλιώς δύσκολο χειμώνα. Όσον αφορά τα κριτήρια, έχουμε πλέον όλα τα εργαλεία για την καταγραφή και την παρακολούθηση της εξέλιξης του τζίρου μιας επιχείρησης, διασφαλίζοντας την αντικειμενικότητα και τη διαφάνεια. •

ελληνικός τουρισμός

κατά τη φετινή χρονιά επέδειξε αξιοσημείωτη

αντοχή, προσφέροντας μια βαθιά ανάσα στην οικονομία και συμβάλλοντας στην προς τα πάνω αναθεώρηση του ΑΕΠ» δήλωσε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, Γιάννης Ρέτσος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού. Ο κ. Ρέτσος εξηγεί τους λόγους για τους οποίους ο ελληνικός τουρισμός άντεξε στις δύσκολες συνθήκες και αυτής της σαιζόν, εξαιτίας της πανδημίας: «Ο πρώτος λόγος είναι ότι ο τουριστικός τομέας, οι επιχειρηματίες και οι εργαζόμε νοι έδειξαν αξιοθαύμαστη ωριμότητα και επαγγελματισμό, στοιχεία απαραίτητα για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε κρίσης. Ο δεύτερος λόγος είναι οι άμεσες παρεμβάσεις της πολιτείας και ο τρίτος –και ιδιαίτερα σημαντικός– είναι το ισχυρό brand της χώρας». Τα δύσκολα είναι μπροστά μας Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ εκτιμά πως τα δύσκολα είναι μπροστά μας και πως οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο τομέας είναι τεράστιες: «Τα χρόνια που οι αφίξεις ήταν ο μόνος δείκτης επιτυχίας έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί. Για να διατηρηθούν το brand του ε λληνικού τουρισμού ισχυρό και η ανταγωνιστικότητά του ψηλά, θα πρέπει ο επισκέπτης να

γυρίζει στην πατρίδα του ικανοποιημένος. Και για να συμβεί αυτό, βασική προϋπόθεση είναι η άμεση ενίσχυση των υποδομών, ώστε να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση που θα υπάρξ ει τα επόμενα χρόνια. Από την άλλη, απαιτούνται γενναίες κινήσεις και αποφάσεις, τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Αρχικά θα θεωρηθεί ότι έχουν κόστος, είναι εκείνες όμως που θα πρ οστατεύσουν τη μελλοντική ποιότητα του προϊόντος». Προστασία του περιβάλλοντος, το νέο μοντέλο ανάπτυξης «Είναι σίγουρο ότι κάθε επένδυση στον τουρισμό επιστρέφει στην ελληνική οικονομία πολλαπλάσια και η ανταπόδοση μπορεί να είναι εντυπωσιακή. Αυτή η νέα κατεύθυνση, το νέο μον τέ λο ανάπτυξης, σημαίνει προστασία του περιβάλλοντος, ισόρροπη ανάπτυξη, κοινωνική ανταποδοτικότητα, ρευστότητα στην οικονομία, ε νίσχυ σ η της τοπικής απασχόλησης, κοινωνική συνοχή, διατήρηση και ανάδειξη του τοπικού πολιτισμού, διαφύλαξη του μέτρου και της ισορροπίας. Η ολιστική βιώ σ ιμη ανάπτυξη είναι

η αναγκαία προϋπόθεση, ο μόνος δρόμος για να μπορέσει η Ελλάδα να πρωταγωνιστήσει με αξιώσεις και την επόμενη, μετά την πανδημία, ημέρα» . Ο κ. Ρέτσος τονίζει ότι απαιτείται συνεργασία των τοπικών αρχών με τους εκπροσώπους επιμέρους τουριστικών κλάδων, ώστε να καταστεί βιώσιμο το εγχώριο τουριστικό προϊόν. Τουριστικά έσοδα, το «μαξιλάρι» για την εθνική οικονομία

Κατά την πρόσφατη συνάντηση που είχε με τον υπουργό Τουρισμού Βασίλη Κικίλια, ο Πρόεδρος του ΣΕΤΕ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο «μαξιλάρι» που δημιούργησαν για την εθνική οικονομία τα τουριστικά έσοδα της φετινής χρονιάς, επισημαίνοντας την ανάγκη να μείνει ζωντανή η τουριστική δραστηριότητα μέσα στην πανδημία –και κατά την ιδιαίτερη φθινοπωρινή και χειμερινή φάση–, να συνεχιστεί η ανάκαμψη των αστικών προορισμών και να επαναλειτουργήσουν οι ορεινοί και ημιορεινοί προορισμοί – για πρώτη φορά από τον Φεβρουάριο του 2020.

Παράλληλα, έθεσε το θέμα της διασφάλισης για τη συνέχιση της λειτουργίας βασικών αγορών μας, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Βρετανία, η Γαλλία, το Ισραήλ κ.ά. «Θα πρέπει να δούμε κινήσεις άμεσου ενδιαφέροντος που έχουν να κάνου ν με το πώς θα δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις

νομική δραστηριότητα ενεργή και να έχουμε δραστηριότητες που να συνεχίσουν να εξελίσσονται τους επόμενους μήνες.» Δέσμευση του ΣΕΤΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής Στο πλαίσιο των σημαντικών θεμάτων που αφορούν ευρύτερα τον τουριστικό τομέα, ο κ. Ρέτσος δηλώνει τη στήριξη του ΣΕΤΕ στις σημαντικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την εφαρμογή του σχεδίου δράσης σε σχέση με την πρωτοβουλία «Μεσόγειος, μία υποδειγματική θάλασσα έως το 2030», μέρος μιας στρατηγικής που θέτει τη βιοποικιλότητα στο επίκεντρο του σχεδιασμού. Ο τουρισμός πάει μαζί με τη μεταποίηση Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ, μιλώντας στο πάνελ συζήτησης «Τουρισμός και Μεταποίηση. Ανταγωνιστικοί ή συμπληρωματικοί τομείς της ελληνικής οικονομίας;» του συνεδρίου «Η Ελλάδα μετά V», τόνισε ότι ο τουρισμός συνδέεται με τη μεταποίηση καθώς και με άλλους τομείς, σημαντικούς για την ελληνική οικονομία. Όπως ανέφερε συγκεκριμένα: «Ο ΣΕΤΕ, ο φορέας που εκπροσωπεί το σύνολο του τουρισμού, έχει αρνηθεί την ιδιότητα της μονοκαλλιέργειας του κλάδου, πολύ πριν από την κρίσ η της πανδημίας. Να σας θυμίσω ότι πρόκειται για έναν από τους ελάχιστους τομείς οικονομίας που υπεραναπτύχθηκε από το 2012 έως το 2019, μέσα σ την καρδιά δηλαδή της δημοσιονομικής κρίσης, δημιουργώντας θέσεις εργ ασ ίας και αναβιώνοντας ή συντηρώντας τοπικές κοινωνίες. Το γεγονός ότι δεν βλέπουμε εμείς, οι του τουρισμού, τον τουρισμό σαν μονοκαλλιέργεια φαίνεται από τις στρατηγικές που έχουμε αναπτύξει στον ΣΕΤΕ, πάλι πριν από την πανδημία. Οι στρατηγικές αυτές ουσιαστικά μιλάνε για εμπλουτισμό του προϊόντος και τη διασύνδεσή του με βασικούς τομείς της οικονομίας, όπως είναι ο πρωτογενής τομέας και ο πολιτισμός. Από τα συμπεράσματα σημαντικών μελετών που έχουν γίνει την τελευταία δεκαετία, ενδεικτικά αναφέρω μελέτες του ΚΕΠΕ και του ΙΟΒΕ, προκύπτει ότι ο πολλαπλασιαστής του τουρισμού

“

Του χρόνου φαίνεται ότι

τα πράγματα θα είναι ακόμα καλύτερα και

ίσως φτάσουμε και τα νούμερα του 2019.”

ξεπερνάει το 2 – είναι από 2,25 έως 2,65 σε όλη την οικονομία. Άρα λοιπόν η διασύνδεση υπάρχει. Το ζήτημα το μεγάλο είναι πώς θα αναδείξουμε αυτή τη διασύνδεση και πώς θα συνεχίσει ο τουρισμός να αναπτύσσεται, τρ αβώ ντας μαζί και άλλους τομείς της οικονομίας, οι οποίοι αποκτούν και οι ίδιοι αξία αλλά και ο τουρισμός παίρνει αξία από αυτούς. Σε ό,τι αφ ορ ά το μέλλον και αυτό που περιμένουμε από εδώ και πέρα: Η φετινή χρονιά ήταν απρόβλεπτη. Δεν περιμέναμε αυτό που προέκυψε. Οι δικές μας προβλέψεις ήταν πολύ χαμηλότερες από το διαφαινόμενο αποτέλεσμα φέτος. Του χρόνου λοιπόν φαίνεται ότι τα πράγματα θα είναι

ακόμα καλύτερα και ίσως φτάσουμε

και τα νούμερα του 2019. Εδώ είναι η

μεγάλη πρόκληση. Διότι για να μπορέσουμε να αντέξουμε σαν τουριστικός προορισμός, δεχόμενοι τόσο πολύ κόσμο για μεγάλη περίοδο πλέον της χρονιάς, πρέπει να αυξήσουμε την

ποιότητα του προϊόντος μας. Και για να αυξήσουμε την ποιότητα του προϊόντος μας, πρέπει να διασυνδέσουμε τη δραστηριότητα με άλλους τομείς. Αν δεν βελτιώσουμε, για παράδειγμα, τα υλικά που προσφέρουμε στους τουρίστες μας, δεν μπορούμε να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί. Και για να το κάν ουμε αυτό, πρέπει οπωσδήποτε να διασυνδεθούμε με τον ελληνικό πρωτογενή τομέα και την παραγωγή. Είναι μια τεράσ τια πρόκληση, μια και θέλει αλλαγή νοοτροπιών, θέλει όμως και να βρεθεί κοινό πεδίο συνεννόησης και στις δύο μεριές». Η πανδημία φέρνει και μια μεγάλη ευκαιρία Κάνοντας λόγο για τις νέες ανάγκες που προκύπτουν σε πολλές τουριστικές περιοχές μας από τα μεγάλα τουριστικά κύματα του καλοκαιριού, υπογράμμισε πως για τη βελτίωση των προορισμών και των υποδομών μιλάνε πολλά χρόνια τώρα: «Δεν μιλήσαμε για πρώτη φορά τώρα ή φέτος το καλοκαίρι, που είδαμε προορισμούς να δέχονται, μέσα σε ένα δίμηνο, όγκο κόσμου που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα τον δέχονταν σε 4, σε 5 μήνες· που είδαμε να εξαντλούνται τα όριά τους και να σκάνε, έχοντας για παραδείγματα γνωστούς αλλά και λιγότερο αναγνωρίσιμους προορισμούς. Τα προβλήματα

είναι ποικίλα και μπορεί να αφορούν τα λιμάνια και τον τρόπο λειτουργίας τους, την κίνηση στους δρόμους, το νερό που δεν υπήρχε, τους βιολογικούς καθαρισμούς που δεν υπάρχουν ή είν αι πα λαιωμένοι –με ό,τι αυτό συνεπάγεται– και την ηλεκτροδότηση. Ξέρετε ότι έχει πάει για παράδειγμα –και είναι πάρα πολύ μεγάλη, αν θέλετε, εξέλιξη και τομή αυτή– ηλεκτρικό ρεύμα από το Λαύριο σε πολλά από τα νησιά μας, τα οποία όμως δεν μπορούν να διαχειριστούν το παραπάνω ρεύμα, γιατί είν αι παλαιωμένο το δικό τους δίκτυο; Και ότι πρέπει πρώτα να αλλάξει για να μπορέσουν να πάρουν περισσότερο ρεύμα; Τα έχουμε πει επομένως εδώ και πάρα πολύ καιρό (ότι δηλαδή, επειδή ακριβώς με τις 33 εκατ. αφίξεις του 2019 από τους μήνες Μάιο ουσιαστικά μέχρι Οκτώβριο, πολλοί προορισμοί φτάνουν στα όριά τους) και εάν θέλουμε να συνεχίσουμε να βλέπουμε ανάπτυξη, πρέπει πρώτα από όλα να διαχειριστούμε τους προορισμούς αυτούς βελτιώνοντας προφανώς τις υποδομές. Και από την άλλη εμείς, ως ιδιώτες και ως πάροχοι της υπηρεσίας, να βελτιώσουμε το προϊόν μας σε επίπεδο τέτοιο, που να δεχόμαστε πλέον περισσότερο συνάλλαγμα με τον ίδιο κόσμο ή ακόμα και με λιγότερο κόσμο. Πρόκειται για μία τεράστια πρόκληση βέβαια, που, για να γίνει, θέλει τρομερή συνέργεια. Δεν είναι μόνο έργο της κεντρικής κυβέρνησης. Πολύ μεγάλο βάρος πέφτει και στην τοπική αυτοδιοίκηση, πολύ μεγάλο βάρος πέφτει και στον ιδιωτικό τομέα. Η πανδημία, που αυτήν τη στιγμή ουσιαστικά δημιούργησε μία πρόσκαιρη κατασ τροφή, έχει γεννήσει και μία τεράστια ευκαιρία. Δημιούργησε την προϋπόθεση του RRF, που ουσιαστικά έχει κονδύλια για να ενισχύσει δράσεις στο πλαίσιο το οποίο προαναφέρθηκα. Αν λοιπόν εκμεταλλευτούν σωστά αυτά τα κονδύλια και ο ιδιωτικός τομέας, αλλά κυριότερα η κεντρική κυβέρνηση και η τοπική αυτοδιοίκηση, προκειμένου να βελτιωθούν οι υποδομές σε προορισμούς, τότε θα είναι σε θέση ο κλάδος να συνεχίσει να αναπτύσσεται, να καλύπτει πολύ μεγάλο μέρος της περιόδου και οι προορισμοί να εξελι­

χθούν και να μπορούν να συμβιώνουν οι κάτοικοι με τους τουρίστες σε πάρα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο»

Βελτίωση των υποδομών σημαίνει βελτίωση του τουριστικού μας προϊόντος «Όταν μιλάμε για βελτίωση υποδομών, δεν μιλάμε μόνο για τις βαριές υποδομές και για τις κλασικές υποδομές, για δρόμους, αεροδρόμια, λιμάνια. Μιλάμε και για βελτίωση των υποδομών που έχουν σχέση με την παροχή της υπηρεσίας, τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, τη διαχείριση των απορριμμάτων: τομείς στους οποίους δυστυχώς έχουμε μείνει πίσω πάρα πολλά χρόνια. Έχουμε απαρχαιωμένα δίκτυα στους περισσότερους προορισμούς μας, αν εξαιρέσουμε ίσως τα μεγάλα αστικά κέντρα μας. Όμως αν δεν κινηθούμε άμεσα για τη βελτίωση των συγκεκριμένων υποδομών, τότε είναι βέβαιο ότι από του χρόνου κιόλας θα αρχίσουμε να πέφτουμε θύματα της επιτυχίας μας. Είναι σίγουρο ότι το 2022 θα έχουμε πολύ μεγαλύτερη δυναμική στον τουρισμό. Τα επόμενα χρόνια φαίνεται ότι η αποκατάσταση της προ πανδημίας κατάστασης θα γίνεται πολύ πιο σύντομα απ’ ό,τι την περιμέναμε. Άρα λοιπόν θα πρέπει να προσανατολιστούμε προς τη βελτίωση αυτή. Ως ΣΕΤΕ, έχουμε ήδη καταθέσει μελέτη με εμβληματικές υποδομές που θεωρούμε ότι θα μπορούσαν ουσιαστικά να ικανοποιήσουν αυτό το αίτημά μας. Θεωρούμε το RRF τεράστια ευκαιρία, όμως είναι και

πάρα πολύ μεγάλη πρόκληση. Διότι η επένδυση των χρημάτων αυτών έχει να κάνει και με τις δομές του κράτους, οι οποίες θα πρέπει και εκείνες με τη σειρά τους να εκσυγχρονιστούν πολύ γρήγορα, έχει να κάνει και με τις δομές της τοπικής αυτοδιοίκησης, που ουσιαστικά ξέρουμε τα προβλήματά τους και τις παθογέ νειές τους. Όμως, η τοπική αυτοδιοίκηση στο συγκεκριμένο ζήτημα ουσιαστικά έχει ρόλο, σε πολλές περιπτώσεις, σημαντικότερο και α πό αυτόν του κράτους. Άρα λοιπόν η πρόκληση είναι εδώ. Υπάρχουν τα όπλα και τα εργαλεία. Από την άλλη, ελλοχεύουν και μεγάλοι κίνδυνοι. Διότι αν ο τρόπος με τον οποίο θα διοχετευτούν αυτά τα χρήματα προς την κατεύθυνση την οποία ανέλυσα προηγουμένως δεν γίνει με σύγχρονες μεθόδους, τότε κινδυνεύουμε πάλι να πέσουμε σε επενδύσεις, στις παραδοσιακές –αν θέλετε–υποδομές, τις μεγάλες υποδομές, που δεν θα μας λύσουν όμως το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σχετικά με την επόμενη μέρα του τουρισμού μας και τη βελτίωση του προϊόντος μας.» •

Οι

προκρατήσεις για το 2022 είναι ενθαρρυντικές. Ωστόσο, οι τιμές που υπογράφηκαν για τα συμβόλαια του 2022, σε πολλ ές περιπτώσεις παρουσιάζουν μείωση από 10% έως ίσως και 20% σε σχέση με τις τιμές του 2019, σημειώνει ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Ηρακλείου, Μανώλης Μανούσος. Παράλληλα, ως τάση καταγράφεται η ζήτηση για ξενοδοχεία και γενικότερα καταλύματα υψηλών προδιαγραφών, όπως για βίλες και κατοικίες, με ατομικές πισίνες, λόγω του αισθήματος ιδιωτικότητας και υγειονομικής ασφάλειας έναντι των κινδύνων μετάδοσης του ιού που παρέχουν. Τέλος, ο κ. Μανούσος υπογραμμίζει τη σημασία αναβάθμισης και διασύνδεσης με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς των κρατικών σ χολών τουριστικής εκπαίδευσης. Η Κρήτη αποτελεί έναν από τους πλέον ευνοημένους προορισμούς της Ελλάδας σε ό,τι αφορά την ανάκαμψη της τουριστικής ζήτησης. Ποιες είναι οι αγορές/χώρες που πρωτοστατούν; Η Κρήτη αποτελεί σταθερή αξία για τον ελληνικό τουρισμό και έτσι και φέτος, εν μέσω αρνητικής συγκυρίας, αποδείχτηκε πως ήταν το «δυνατό χαρτί» της Ελλάδας. Οι αγορές οι οποίες επισ κέπτονται την Κρήτη κάθε χρόνο με μεγάλη ροή είναι η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Πολωνία. Η τελευταία είχε μία έξαρση φέτος στις κρατήσεις

και βοήθησε αρκετά ξενοδοχεία. Επίσης, χώρες όπως οι σκανδιναβικές και το Ισραήλ, που αποτελούν εξίσου δυνατούς «παίκτες» για την αγορά, φέτος, λόγω και των δικών τους απαγορεύσεων, δυστυχώς δεν κατάφεραν να φέρουν τα νούμερα που περιμέναμε. Υπάρχει ζήτηση από νέες αγορές; Θεωρείτε ότι είναι συγκυριακή; Τι θα

ότι θα παραμείνουν για μερικά ακόμα χρόνια– είναι η ζήτηση σε ξενοδοχεία υψηλών προδιαγραφών, με ατομικές

βίλες και κατοικίες υψηλού βαλαντίου από πελάτες που σαν πρωταρχικό σκοπό είχαν –κατά τη γνώμη μου– την απομόνωση από το πλήθος, φοβούμενοι τον κίνδυνο της Covid-19. Τέλος, η τάση για απομακρυσμένη εργασία είναι μια πραγματικότητα και η Κρήτη θα μπορούσε να συμμετάσχει και σε αυτή τη θεματική με επιτυχία. Είναι ισομερής η κατανομή της τουριστικής ζήτησης ανάμεσα σε περιοχές και κατηγορίες καταλυμάτων; Με εξαίρεση κάποια ξενοδοχεία, ιδιαίτερα στον Νομό Χανίων που εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από τη σκανδιναβική αγορά και τα οποία αντιμετώπισαν κάποια προβλήματα πληρότητας σ την αρχή της σαιζόν –δηλαδή τον Ιούλιο–, γενικά υπήρξε ισομερής κατανομή από την ανατολή προς τη δύση και α πό τον βορρά προς τον νότο στο νησί της Κρήτης. Ποια ήταν η πορεία των τιμών; Σίγουρα υπήρχε ένα στοίχημα σχετικά με την τιμολογιακή πολιτική των ξε νοδοχείων. Και εδώ σημειώθηκε διαφοροποίηση σε κάποια ξενοδοχεία. Ορισμένοι κατάφεραν να διατηρήσουν ή ακόμα και αυξήσουν τις τιμές τους. Ο κανόνας πάντως ήταν οι τιμές που υπογράφηκαν για τα συμβόλαια του 2022 –και είχαν ως βάση τις τιμές του 2019– να έχουν μείωση από 10% έως ίσως και 20% σε σχέση με τις τιμές του 2019. Πώς πάνε οι προκρατήσεις για το 2022 από πλευράς ποσότητας αλλά και τιμών; Σε ποιες αγορές – tour operators παρουσιάζεται μεγαλύτερο ενδιαφέρον; Τα νέα των προκρατήσεων είναι θετικά. Υπάρχει αρκετά μεγάλη ζήτηση και προσ βλέπουμε όλοι στην επιστροφή στην κανονικότητα από τον Μάρτιο του 2022. Ποια ήταν τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίσατε κατά την περίοδο των προηγούμενων μηνών και πώς τα

Τo βασ ικό πρόβλημα ήταν κατά κύριο λόγο η αργοπορία του ξεκινήματος της σαιζόν, με αποτέλεσμα να χαθούν δύο μήνες λειτουργίας. Όλα τα ξενοδοχεία της Κρήτης ήταν προετοιμασμένα

“ Η τάση για απομακρυσμένη εργασία είναι μια πραγματικότητα και η Κρήτη θα μπορούσε να συμμετάσχει και σε αυτή τη θεματική με επιτυχία.”

για τη διαχείριση και τη συνύπαρξη με την πανδημία και αντιμετώπισαν τη χρονιά με ασφάλεια και υψηλό επίπεδο service. Ένα δευτερεύον θέμα ήταν οι μη εμβολιασμένοι υπάλληλοι στα ξενοδοχεία. Το ποσοστό ήταν μικρό βέβαια, αλλά δε ν παύει να δημιουργεί ένα πρόβλημα στην εν γένει λειτουργία του ξε νοδοχείου. Πολλά ξενοδοχεία της Κρήτης αλλά και η ΠΟΞ αναφέρθηκαν σε μεγάλο πρόβλημα στην εύρεση προσωπικού εν μέσω καλοκαιριού. Ποιο ήταν το μέγεθος του προβλήματος, ποια η αιτία του, πώς αντιμετωπίστηκε; Η μη επάρκεια προσωπικού, κατά την περίοδο την οποία τα ξενοδοχεία ήταν γεμάτα, όντως παρουσιάστηκε σε κάποιες μονάδες. Κατά τη γνώμη μου, οι λόγοι ήταν ότι, αρχικά, το προσωπικό ήταν σε αναστολή με αποζημίωση από το κράτος έως τα τέλη Ιουλίου. Έτσι, κάποιοι σίγουρα δυσανασχέτησαν με την επαναφορά στη δουλειά, εφόσον είχαν ήδη εξασφαλίσει και το ταμείο ανεργίας για τον χειμώνα.

Μια άλλη παράμετρος αφορά την αυξημένη ζήτηση για προσωπικό. Νέα ξενοδοχεία μπήκαν στην αγορά, τα οποία απορρόφησαν έναν σημαντικό αριθμό.

Το κυριότερο όμως, για εμένα, είναι η μη σωστή λειτουργία των πρώην βασικών σχολών του ΕΟΤ, που στην πραγματικότητα έβγαζαν μεσαίου επιπέδου στελέχη. Εκείνοι όμως πλέον εργάζονται στα ξενοδοχεία ως συνειδητοποιημένοι ξενοδοχοϋπάλληλοι. Οι δημόσιες σ χολές, λοιπόν, θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν ως προς την αποτελεσματική εκπαίδευση των φοιτητών (από την πλευρά των πραγματικών αναγκών των ξενοδοχείων και των τουριστικών επιχειρήσεων). Με άλλα λόγια, χρειάζεται να αναβαθμιστούν οι δημόσιες σχολές και η λειτουργία τους, ώστε να μην αρκούμαστε στα στελέχη που αποφοιτούν από την ιδιωτική εκπαίδευ ση. Μάλιστα οι τελευταίοι τείνουν να αποκτήσουν μονοπωλιακή θέση μέσω των κολεγίων και των διαφόρ ων ΙΕΚ , πιστεύοντας κιόλας ότι βγαίνοντας απ’ αυτά θα πιάσουν δουλειά ως σεφ ή διευθυντές. •

Μανώλης Μανούσος

σειρά

διευθύνων σύμβουλος της CYAN Group of Hotels. Το 2020, μετά την πώληση του group, προχώρησε στην ίδρυση της FULL HOUSE Hospitality Solutions, που δραστηριοποιείται αυτήν την περίοδο στην Κρήτη και τη Θεσσαλονίκη.

Οελληνικός τουρισμός έχει να αντιμετωπίσει σοβαρές προκλήσεις στη μετά Covid εποχή, από τη σ τιγμή που ο κορωνοϊός στιγμάτισε την παγκόσμια οικονομία,  επανακαθορίζοντας το πλαίσιο λειτουργίας στους περισσότερους τομείς της.  Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι προκλήσεις για τα ελληνικά ξενοδοχεία, ιδίως για τα 1 και 2 ασ τέρων. Πρόκειται, σε αρκετά μεγάλο ποσοστό, για μικρές και μικρομεσαίες –οικογενειακού χαρακτήρα– επιχειρήσεις, όπου ο επισκέπτης βιώνει την παραμονή του ως, κατά κάποιο τρόπο, ντόπιος, απολαμβάνοντας προσωποποιημένη παροχή υπηρεσιών και μία συνολικά ποιοτική εμπειρία. Επίσης, έρχεται σε επαφή –πέρα από το δίπτυχο «ήλιος-θάλασσα»– και με το υπόλοιπο ιστορικό, αρχαιολογικό, φυσικό, θρησκευτικό και γαστρονομικό υπόβαθρο της περιοχής. Με άλλα λόγια, έρχεται σε επαφή με τους ανθρώπους και τον πολιτισμό του τόπου. Είναι σίγουρα ένα φαινόμενο που συνάδει με τη διεθνή τάση για τουρισμό εμπειρίας, που ξεφεύγει δηλαδή από τη μέχρι τώρα κατάσταση του μαζικού και απρόσωπου τουρισμού.

που κρύβει η κάθε γωνιά της πατρίδας μας, απαλλαγμένος από το σφικτό πρόγραμμα ενός οργανωμένου γκρουπ.

Ο σημαντικός ρόλος των μικρών ξενοδοχείων 1 και 2 αστέρων Το ξενοδοχειακό μας δυναμικό στα 1 και 2 αστερια είναι περίπου το 49% του συνολικό αριθμού των ξενοδοχείων. Είναι επιχειρήσεις, κατά κύριο λόγο, οικογενειακού χαρακτήρα, με μέσο μέγεθος τα 25 δωμάτια. Έχουν έναν έντονα αναδιανεμητικό ρόλο του εισερχόμενου τουριστικού εισοδήματος στην τοπική οικονομία, συμβάλλοντας –μέσω της μόχλευσης– τα μέγιστα σ την τοπική ανάπτυξη και απασχόληση και στη συνεκτικότητα του κοινωνικού ιστού, μειώνοντας την αστυφιλία.  Δίνουν εξαγωγική διέξοδο τόσο στον πρωτογενή όσο και στον τριτογενή τομέα, όντας επιχειρήσεις σταθερά προσδεδεμένες με τον παραγωγικό ιστό της κάθε περιοχής. Αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα των μικρών ξενοδοχείων στη μετά Covid εποχή. Αξίζει να σημειωθεί μια σημαντική αλλαγή που επέφερε η υγειονομική κρίση στις προοπτικές αυτών των επιχειρήσεων. Στην προ Covid εποχή, το μικρό μέγεθος αποτελούσε σαφέστατα μειονέκτημα έναντι των μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Στη μετά Covid εποχή, τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Λόγω του μεγέθους τους είναι επιχειρήσεις ευέλικτες στη λειτουργία τους, γεγονός που μπορεί να αποτελέσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα –μαζί

με την αυξανόμενη ζήτηση– για τον τουρισμό εμπειρίας. Αυτές οι πολλές μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις μπορούν και πρέπει να συμμετάσχουν ενεργά σε ένα νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, όπου ο επισκέπτης θα γνωρίσει πραγματικά τον τόπο που επισκέπτεται, θα έλθει σε επαφή με τον πολιτισμό και τον ντόπιο πληθυσμό. Παράλληλα, λόγω της ευελιξίας τους, μπορούν να αποτελέσουν αποτελεσματικά εργαλεία για να ζωντανέψουν οι περιοχές στις οποίες δραστηριοποιούνται – όλο τον χρόνο και όχι μόνο την περίοδο αιχμής.   Να αναγνωριστεί και να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος των ξενοδοχείων 1 και 2 αστέρων. Για να αποτελέσουν τον μοχλό ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας απαιτείται μία σειρά από δράσεις και παρεμβάσεις, ώστε να διευκολυνθεί αυτή η συνεισφορά τους. Καταρχάς, θα πρέπει να αναγνωριστεί η συμβολή τους στην απασχόληση μέσω  της δημιουργίας και διατήρησης θέσεων εργασίας των μελών της οικογένειας, παρότι αυτό δεν αποτυπώνεται πάντοτε στις κατασ τάσεις του ΕΡΓΑΝΗ. Τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια (2015 έως σήμερα) αποκλείονται λόγω αυτού του γεγονότος και των εκάστοτε απαιτούμενων ΕΜΕ (Ετήσιες Μονάδες Εργασίας) τόσο από τα διάφορα προγράμματα ΕΣΠΑ αλλά και από τα προγράμματα ενίσχυσης των επιχειρήσεων, λόγω Covid. Επίσης, επειδή είναι σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ατομικές επιχειρήσεις, αντιμετωπίζονται συχνά

από τον συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ για τα ιδιοχρησιμοποιούμενα ακίνητά τους. Η ποιότητα δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με την πολυτέλεια, αλλά καθορίζεται από τον σεβασμό στον πελάτη και το «value for money. Είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα αντίστοιχο πρότυπο ποιότητας για τα συγκεκριμένα ξενοδοχεία, όπως πάρα πολύ πετυχημένα έχει αποσυνδεθεί η ποιότητα από το μέγεθος, μέσω της θέσπισης του προτύπου των ξενοδοχείων «boutique», κυρίως για τα 3 και άνω αστεριών ξενοδοχεία. Είναι σημαν τικό να γίνει ευρύτερα κατανοητό και αποδεκτό ότι η ποιότητα δεν ταυτίζεται, σε καμία περίπτωση, αποκλειστικά με την πολυτέλεια. Ποιότητα σημαίνει αξία ίση ή και μεγαλύτερη από αυτή που αναμένει να λάβει ο πελάτης με βάση τα χαρακτηριστικά του προϊόντος που έχει επιλέξει (π.χ., στην περίπτωση ενός καταλύματος, μπορεί να αφορά τις διαθέσιμες παροχές υπηρεσιών και υποδομών), προκαλώντας το wow-effect. Με άλλα λόγια, η ποιότητα δεν συνδέεται ευθέως με το μέγεθος, ενώ σίγουρα εμπεριέχει αυτό που αποκαλείται με οικονομικούς όρους «value for money». Πρέπει παράλληλα να ενθαρρυνθεί η επιμόρφωση και κατάρτιση των απασχολούμενων και να υπάρξει διασύνδεση με τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού της κάθε περιοχής, καθώς και με ποιοτικά τοπικά προϊόντα του αγροδιατροφικού τομέα με την κατάλληλη τυποποίηση. Εν κατακλείδι, χρειάζεται να αναγνωριστεί ουσιαστικά ο ρόλος των ξενοδοχείων 1 και 2 ασ τεριών αλλά και η συνεισφορά τους στην τοπική οικονομία. Έτσι, θα πάψουν να θεωρούνται η δεύτερη, μειονεκτική ταχύτητα του ελληνικού τουρισμού. Επίσης, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι κανένας σχεδιασμός τουριστικής πολιτικής –τουριστικής ανάπτυξης– δεν μπορεί να

κριτήριο το μέγεθος ή την επιλογή τους να ενταχθούν σε μία από τις «budget» υφιστάμενες κατηγορίες ξενοδοχείων (1 και 2 αστέρια). Μια τέτοια πολιτική περιορίζει σημαντικά την αποτελεσματικότητα

της όποιας σ τρατηγικής και φυσικά είναι άδικη απέναντι στις νόμιμες και φορολογούμενες μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις. Τρίτον και σημαντικότερο, αγνοείται με αυτόν τον τρόπο η διεθνής τάση για προσωποποιημένη παροχή υπηρεσιών και βιωματικό τουρισμό εμπειρίας. Αυτός ο ιδιότυπος «ρατσισμός» απέναντι στα ξενοδοχεία 1 και 2 αστεριών μπορεί και πρέπει να ξεπεραστεί, ώστε να συνεχίσουν τη σπουδαία συμμετοχή τους στην τοπική ανάπτυξη και απασχόληση.

Πώς μπορούν να συνεισφέρουν

τα ξενοδοχεία 1-2 και 3 αστέρων στη νέα εποχή του ελληνικού τουρισμού Υπάρχουν περιοχές/περιφέρειες όπου η σημασία των ξενοδοχείων 1-2 και 3 αστέρων είναι καθοριστική, αφού αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των ξενοδοχειακών τους επιχειρήσεων. Αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα: Οι ξενοδοχειακές μονάδες 1-2 και 3 αστέρων αποτελούν το σχεδόν 90% του συνόλου των μονάδων στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, Βορείου Αιγαίου και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Τα αντίστοιχα ποσοστά φθάνουν στο 84% στη δυτική Μακεδονία, το 83% στην κεντρική Μακεδονία και το 82% στη δυτική Ελλάδα. Ασφαλώς, σε όλες τις περιοχές της χώρας είναι σημαντική. Με προοπτική και όραμα για το αύριο, αλλά ακόμα και στη σημερινή υφιστάμενη κατάσταση, τα μικρά οικογενειακά ξενοδοχεία μπορούν να στηρίξουν τους 3 πυλώνες που προσδιορίζει το Υπουργείο Τουρισμού ως εθνικούς στρατηγικούς στόχους για την επόμενη μέρα του ελληνικού τουρισμού. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλισ τα, οι μικρές οικογενειακές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις μπορούν να ανταποκριθούν με μεγαλύτερη ευελιξία από

ό,τι μια μεγάλη ή πολυτελής μονάδα που δύσκολα ανοίγει, δύσκολα κλείνει και επίσης απαιτεί πολύ μεγαλύτερο ρίσκο για να παραμείνει ανοιχτή εάν δεν έχει εξασφαλίσει κάποιες ελάχιστες πληρότητες. Οι προαναφερθέντες πυλώνες είναι: • Προορισμοί για όλο τον χρόνο Η πολυπόθητη και ιδιαίτερα σημαντική επέκταση της τουριστικής περιόδου είναι εξίσου σημαντικό να ακολουθηθεί και από μια διασπορά στον χώρο: να μην αφορά μόνο ήδη γνωστές και ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές, αλλά και νέες και λιγότερο ανεπτυγμένες. Τα οικονομικά οικογενειακά καταλύματα, λόγω της ευελιξίας τους, μπορούν να στηρίξουν τέτοιες προσπάθειες, ιδιαίτερα στην αρχή τους, όπου τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα. • Αυθεντικότητα και ταυτότητα Πρόκειται για δύο βασικά συστατικά που διαφοροποιούν τον κάθε προορισμό μέσα από την πολιτιστική ιδιαιτερότητά του, τους ανθρώπους του τόπου αλλά και τα υπόλοιπα τοπικά χαρακτηριστικά που τον καθιστούν μοναδικό. Η ανάδειξη αυτής της μοναδικότητας ίσως είναι ευκολότερο επιτευχθεί μέσω των μικρών οικογενειακών ξενοδοχείων παρά ενός μεγάλου, όπου τα μεγέθη παραπέμπουν σε διεθνή και σχετικά τυποποιημένα πρότυπα. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως τα μεγάλα ξενοδοχεία δεν μπορούν να υποστηρίξουν αυτούς τους στόχους, αλλά ότι οι έννοιες αυτές είναι πλησιέστερες στη δομή των μικρών μονάδων. Σίγουρα ένα τέτοιο σχέδιο χρειάζεται εκπαίδευση, ενημέρωση και στήριξη, αλλά τα οφέλη θα είναι πολλαπλά. • Θεματικός τουρισμός Η δυναμική του θεματικού τουρισμού είναι ο τρίτος βασικός πυλώνας της επικοινωνιακής στρατηγικής του ΕΟΤ. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί σε τρεις θεματικές όψεις του τουριστικού μας προϊόντος: στη γαστρονομία, στις υπαίθριες δραστηριότητες (outdoor activities) και σ τον πολιτισμό. Οι μικρές ξενοδοχειακές μονάδες 1-2 και 3 αστέρων, με τις κατάλληλες πολιτικές και την ανάλογη υποστήριξη, μπορούν να προωθήσουν την εξέλιξη του θεματικού τουρισμού, μέσα από τις επιλογές τους σε πολλά επίπεδα εντός της επιχείρησης (όπως το design, τα προσφερόμενα προϊόντα, τη διάθεση, προβολή και προώθηση τοπικών δραστηριοτήτων κ.ά.) αλλά και μέσω συνεργασιών με άλλες τοπικές επιχειρήσεις. •

στη χώρα τους μεταβάλλονται – κρύβοντας

απρόβλεπτες «επιπτώσεις», όπως την αναγκαστική παραμονή μερικών ημερών σε καραντίνα, την απ οδοχή ή όχι κάποιων εμβολίων, την αποδοχή πιστοποιητικών τεστ ή την αναγκαστική υποβολή σε τεστ με το κόστος να βαρύνει τον κάθε ταξιδιώτη και

έχει αποκτήσει σημαντικότατες διαστάσεις. Θεωρώντας το υφιστάμενο σύστημα (κατάταξης των χωρών σε χρωματικό πίνακα επικινδυνότητας) ξεπερασμένο, ανώφελο και επιβλαβές για την τουριστική ανάκαμψη, φορείς καλούν τις κυβερνήσεις της ΕΕ να αφαιρέσουν όλα τα συστήματα χρωματικής κωδικοποίησης και να κινηθούν προς μία προσέγγιση κινδύνου ανά ταξιδιώτη, και όχι ανά χώρα. Εντείνονται οι φωνές για την κατάργηση του υφιστάμενου συστήματος του χρωματικού χάρτη. Τα διεθνή Ταξιδια επισΤρεφουν ΦΑΚΕΛΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ:COVID δυν Α μι Κ η Α ν ΑΚΑ μψη

Το κομφούζιο βλάπτει σοβαρά την τουριστική ανάκαμψη

Πρόσφατη έρευνα της Amadeus, στα μέσα Οκτωβρίου, σε 9.037 άτομα καταγράφει ότι περίπου 8 στους 10 δηλώνουν πρόθυμοι να ταξιδέψουν την ερχόμενη χρονιά, αλλά μόνο 4 στους 10 θεωρούν ξεκάθαρους τους διεθνείς περιορισμούς και κανόνες. Πώς επιδρά αυτό στα ταξίδια; Το 27% δήλωσε ότι λόγω των περίπλοκων και αυστηρών κανονισμών δεν προγραμματίζει να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Παράλληλα, το 35% δηλώνει ότι οι ασαφείς κανόνες των ταξιδιωτικών περιορισμών τους αποθαρρύνει να προχωρήσουν σε κρατήσεις αυτή τη στιγμή. Σε αυτούς που πιστεύουν ότι οι κανονισμοί στα ταξίδια είναι περίπλοκοι τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν οι Βρετανοί (25%) και οι κάτοικοι της Σιγκαπούρης (36%). Στον αντίποδα, οι πιο «θαρραλέοι», που βρίσκουν τους κανόνες απλούς και ξεκάθαρους, εμφανίζονται στη σχετική κατάταξη οι Ρώσοι (54%), ακολουθούν οι Ισπανοί (42%), οι Γάλλοι (38%), οι Άραβες (38%), οι Ινδοί (36%), οι Αμερικανοί (36%) και οι Γερμανοί (34%).

Η έρευνα αποκάλυψε ακόμα ότι οι Millennials (ηλικίας από 25 έως 40 ετών) επιθυμούν να ταξιδέψουν για επαγγελματικούς λόγους, ενώ η Gen Z (κάτω των 24 ετών) σκοπεύει να ταξιδέψει για λόγους αναψυχής στην Ασία, τη Β. Αμερική, τη Λατινική Αμερική, την Αυστραλία και τη Μ. Ανατολή το επόμενο έτος. Οι Baby Boomers (από 57 έως 66 ετών) προσδοκούν ότι θα ταξιδέψουν στην Ευρώπη και είναι οι πιο πρόθυμοι να ταξιδέψουν και πάλι την επόμενη χρονιά (84%), ενώ ακολουθεί η Gen X (το 78% των ηλικιών 41 έως 56). Το 77% των Millennials προτίθενται να ταξιδέψουν την ερχόμενη χρονιά έναντι 72% των Gen Z. Επτά στους δέκα ταξιδιώτες, ή το 70% των ερωτηθέντων, αποκάλυψαν ότι είναι πρόθυμοι να παρουσιάζουν δεδομένα υγείας τους και προσωπικές πληροφορίες χρησιμοποιώντας το ψηφιακό διαβατήριο υγείας στα ταξίδια τους στο εξωτερικό. Ωστόσο, μόνο το 45% δήλωσε ότι θα έκανε το ίδιο και στα ταξίδια εσωτερικού. Λιγότεροι ερωτηθέντες δήλωσαν πρόθυμοι να κοινοποιούν τέτοιες πληροφορίες στα ταξίδια που γίνονται

για επαγγελματικούς λόγους (39%). Οι τρεις κύριες ανησυχίες που απασχολούν τους ταξιδιώτες περιλαμβάνουν τον φόβο νόσησης από κορωνοϊό, το 41% αναφέρει την απομόνωση πριν και μετά το ταξίδι και το 37% τις συνεχείς αλλαγές στους ταξιδιωτικούς περιορισμούς, οι οποίες οδηγούν σε ακυρώσεις της τελευταίας στιγμής.

Για τους ταξιδιώτες από την Ισπανία (49%), τη Γερμανία (39%), τη Ρωσία (39%) και τη Γαλλία (41%), βασική ανησυχία είναι η καραντίνα πριν και μετά το ταξίδι.

Για τους ταξιδιώτες από την Ινδία (54%), τις ΗΠΑ (43%), τα ΗΑΕ (45%) και τη Σιγκαπούρη (54%), κυριότερη ανησυχία είναι ο φόβος να νοσήσουν από κορωνοϊό, ενώ οι Βρετανοί ταξιδιώτες ανησυχούν περισσότερο για το κόστος των τεστ πριν και μετά το ταξίδι (34%). Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που δημοσίευσαν οι «New York Times» στα μέσα Οκτωβρίου: «Όταν η Τουρκία απομακρύνθηκε από την κόκκινη λίστα της Βρετανίας για ταξίδια, η Sally Morrow, Αγγλίδα που ζούσε στην τουρκική πρωτεύουσα, την Άγκυρα, έκανε κράτηση πτήσης για το Λονδίνο, για να επισκεφτεί εκεί τους άρρωστους γονείς της. Αμέσως όμως μετά την επιβεβαίωση του εισιτηρίου της, η κυρία Morrow διάβασε ότι το πιστοποιητικό που έλαβε όταν εμβολιάστηκε στην Τουρκία –με το εμβόλιο κορωνοϊού Pfizer-BioNTech– δεν θα γινόταν αποδεκτό στη Βρετανία. Κατά συνέπεια, θα έπρεπε να τεθεί σε καραντίνα για 10 ημέρες και να κάνει τουλάχιστον τρία

“ Mόνο 4 στους 10 θεωρούν

ξεκάθαρους τους διεθνείς περιορισμούς και κανόνες. ”

της επιτραπεί να αφήσει την απομόνωση εκεί». Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, όπως αναφέρουν οι «NY Times», πάνω από 2,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είχαν εμβολιαστεί πλήρως με μια σειρά εμβολίων που ποικίλλουν σε βαθμό αποτελεσματικότητας, σύμφωνα με το «Our World in Data», μια βάση δεδομένων Covid-19 του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Σε όλη την Ασία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Νότια Αμερική, εκατομμύρια άτομα έχουν λάβει τα Sinopharm, Sinovac και άλλα εμβόλια που κατασκευάζονται στην Κίνα, αλλά η ανησυχία για την αποτελεσματικότητά τους έχει ως αποτέλεσμα πολλές χώρες να μην τα αναγνωρίζουν για τα ταξίδια. Εκατομμύρια ακόμη που έλαβαν εγχώρια εμβόλια, όπως το Sputnik V στη Ρωσία και το Covaxin στην Ινδία –τα οποία δεν έχουν λάβει έγκριση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας–, είναι επίσης περιορισμένα στο πού μπορούν να πάνε. Την ίδια περίοδο η Βρετανία χαλάρωσε τους ταξιδιωτικούς κανόνες, διευρύνοντας τον κατάλογο των πιστοποιητικών εμβολιασμού που αναγνωρίζει από άλλες χώρες. Στον κατάλογο συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η Τουρκία και η Ινδία. Ωστόσο τα πιστοποιητικά από πολλά έθνη στην Αφρική και τη Νότια Αμερική αποκλείστηκαν. Όσον αφορά τα εμβόλια, το Ηνωμένο Βασίλειο, η 27μελής Ευρωπαϊκή Ένωση και ο χώρος Σένγκεν

ΦΑΚΕΛΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ:COVID δυν Α μι Κ η Α ν ΑΚΑ μψη

Πηγή: Επίσημα στοιχεία Πλήρως εμβολιασμένοι Μερικώς εμβολιασμένοι

*(βασικών United Arab Emirates 97% Po r tugal 89% C uba 88% Chile 86% M alta 84% Spain 81% Singapor e 81% C anada 79% Japan 78% I taly 77% D enmar k 77% Ir eland 77% Finland 76% Fr anc e 76% Brazil 74% United Kingdom 73% Sweden 71% Israel 71% European Union 69% German y 69% S audi Arabia 69% Cyprus 68% United States 66% Switzerland 66% Turkey 65% Morocco 65% Greece 64% Hungary 62% Europe 60% Vietnam 60% Czechia 59% Slovenia 57% Poland 54% India 53% World 50% Tunisia 47% Croatia 47% Slovakia 46% Serbia 46% Russia 39% Albania 36% Egypt 18% Africa 9.2%

Στο υψηλό ποσοστό εμβολιασμένων στις περισσότερες χώρες στηρίζεται η άποψη του ETC: «...με το 74% των Ευρωπαίων να είναι πλήρως εμβολιασμένο και με τους εμβολιασμούς να συνεχίζονται, ο αντίκτυπος της πανδημίας στη δημόσια υγεία έχει τεθεί υπό έλεγχο εντός της ΕΕ». Παρατηρούμε απόκλιση στα εκτιμώμενα νούμερα για τους εμβολιασμούς στην ΕΕ (ETC 74% - OWiD 69%), αλλά η ουσία του σκεπτικού δεν επηρεάζεται. Ποσοστά εμβολιασμένων έναντι της Covid-19 στο σύνολο του πληθυσμού περιοχών και χωρών* 27 Οκτωβρίου 2021 0% 20% 40% 60% 80%

τα τέσσερα εμβόλια που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (AstraZeneca, Pfizer-BioNTech, Moderna και Johnson & Johnson), αλλά η Βρετανία και πολλά κράτη της ΕΕ δεν αναγνωρίζουν τα εμβόλια Sinopharm και Sinovac, παρά την έγκρισή τους από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

αυτό το άρθρο, ήδη έχουν τοποθετηθεί σχετικά, μεταξύ άλλων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ταξιδιών (ETC), το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού (WTTC), το Διεθνές Συμβούλιο Αεροδρομίων (Airports Council International) και η Παγκόσμια Ένωση Κρουαζιέρας. Οι φορείς καλούν τις κυβερνήσεις της ΕΕ να αφαιρέσουν όλα τα συστήματα χρωματικής κωδικοποίησης και να κινηθούν προς μια προσέγγιση κινδύνου ανά ταξιδιώτη και όχι ανά χώρα.

που δρα ανασταλτικά στο να ταξιδέψει κανείς, είχαν παρουσιαστεί σχεδόν από την αρχή τόσο σε επίπεδο πολιτών όσο και φορέων της ΕΕ. Οι φωνές αυτές πληθαίνουν και δυναμώνουν από διεθνούς και ευρωπαϊκής εμβέλειας φορείς του τουρισμού. Προς τα τέλη Οκτωβρίου, όπου γράφεται

λέει η ETC H ETC προτείνει την πλήρη κατάργησή του χάρτη και συγκεκριμένα την άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών για όλους τους κατόχους Ψηφιακού Πιστοποιητικού Covid, ανεξάρτητα από τη χώρα/περιοχή προέλευσής τους. Τα δεδομένα έχουν αλλάξει, αναφέρει η Επιτροπή. Με το 74% των Ευρωπαίων να είναι πλήρως εμβολιασμένοι και με τους εμβολιασμούς να συνεχίζονται, ο

εξακολουθούν να αποθαρρύνουν τα μη απαραίτητα ταξίδια σε οποιαδήποτε χώρα δεν περιλαμβάνεται στον πολύ περιορισμένο κατάλογο ασφαλών χωρών. Τα διεθνή ταξίδια θα πρέπει να είναι εφικτά με τους ίδιους όρους που ισχύουν για τα ταξίδια εντός ΕΕ: με βάση τον εμβολιασμό, την ανάρρωση ή το αρνητικό τεστ Covid-19, με απαιτήσεις καραντίνας και συστάσεις για μη απαραίτητα ταξίδια αυστηρά σε περιοχές με πολύ υψηλά κρούσματα ή περιοχές ανησυχίας λόγω μεταλλάξεων. Σε αυτή τη βάση, η ETC προτείνει την κατάργηση αυτού του συστήματος και καλεί επίσης τα κράτη μέλη να μην αξιοποιούν τη «Λευκή Λίστα» χωρών της ΕΕ. Παράλληλα, η ΕΤC επισημαίνει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να αποκτήσουν «κοινή γραμμή» στον κατάλογο των αναγνωρισμένων εμβολίων, στη διάρκεια ισχύος των τεστ και των εμβολιασμών, στις απαιτήσεις για παιδιά (στα οποία πρέπει να επιτρέπεται να ακολουθούν τους ίδιους ισχύοντες κανόνες με τους ενήλικες ανεξάρτητα από τη δική τους κατάσταση εμβολιασμού) καθώς και στην αναγνώριση μικτών εμβολιασμών και αναμνηστικών δόσεων. Σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη χρειάζεται να εργαστούν για ένα συντονισμένο σχέδιο εξόδου από την Covid για τα ταξίδια και τον τουρισμό. Αυτό περιλαμβάνει τα ακόλουθα: • Εναρμονισμένη προσέγγιση για την πλήρη αποκατάσταση της ελευθερίας κινήσεων, αναγνωρίζοντας την ενδημική φύση της Covid-19 και αντικαθιστώντας πολύπλοκα συστήματα χρωματικής κωδικοποίησης. • Κοινά κριτήρια για το πότε θα διακοπεί η τακτική ιχνηλάτησης επιβατών (PLF) καθώς και τα πρότυπα υγιεινής σε μεταγενέστερο στάδιο (μάσκες προσώπου, κοινωνική αποστασιοποίηση κ.λπ.)

• Απλούς και σαφείς κανόνες, ενιαίους σε όλη την Ευρώπη, προκειμένου να αποφευχθεί ένα συνονθύλευμα μέτρων εξόδου, παρόμοια με αυτά που είδαμε στην αρχή της κρίσης. Επίσης, θα πρέπει: • Όλα τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν τα επτά εμβόλια που εγκρίθηκαν από τον ΠΟΥ στα διεθνή ταξίδια, όπως έκαναν οι ΗΠΑ. Αυτή η επιλογή περιλαμβάνεται ήδη στον κανονισμό DCC και θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για μια πιο εναρμονισμένη προσέγγιση. Η πιστοποίηση εμβολίου που γίνεται αποδεκτή στα σύνορα χρειάζεται επίσης να γίνεται αποδεκτή και κατά την είσοδο σε εγκαταστάσεις του προορισμού. Αυτό το μέτρο θα επαναφέρει τη συνοχή εντός του χώρου Σένγκεν και θα απλοποιήσει τους ταξιδιωτικούς κανόνες για ταξιδιώτες εκτός ΕΕ.

Ενημερωτικό γράφημα Κοινή προσέγγιση για τα ταξιωτικά μέτρα λόγω COVID-19 στην EE

Για το 2022, η συμβολή των ταξιδιών και του τουρισμού στην ευρωπαϊκή οικονομία μπορεί να παρουσιάσει ετήσια αύξηση κατά 38%, δηλαδή κατά 439 δισ. ευρώ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα επίπεδα αυτά βρίσκονται μακριά από την εποχή προ πανδημίας. Οι εγχώριες δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν το 2021, σε ετήσια βάση, κατά 30,2%, ενώ οι διεθνείς δαπάνες αναμένεται να σημειώσουν φέτος μικρότερη αύξηση, μόλις 19,3%, φτάνοντας τα 242 δισεκατομμύρια ευρώ – πολύ πιο κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα των 560 δισ. ευρώ το 2019.

“

Αν και δεν μπορεί να υπάρξει ενιαία προσέγγιση σε όλες τις περιπτώσεις για σταδιακή, επιστημονικά τεκμηριωμένη και αποτελεσματική άρση των μέτρων ανάσχεσης, ο στενός συντονισμός της μελλοντικής πορείας είναι προς το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον.”

• Τα τεστ αντιγόνου να γίνονται συστηματικά αποδεκτά ως εναλλακτική λύση στα πιο χρονοβόρα και ακριβά τεστ PCR.

• Αποφάσεις ισοδυναμίας DCC: Για τη διευκόλυνση της ανάκαμψης των διεθνών ταξιδιών, υποστηρίζουμε σθεναρά το τρέχον έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην αναζήτηση συμφωνιών με τρίτες χώρες για αμοιβαία αναγνώριση των πιστοποιητικών Covid-19. Υποστηρίζουμε ότι το DCC πρέπει να γίνει η βάση για ένα παγκόσμιο πρότυπο ψηφιακών πιστοποιητικών. • Ψηφιοποίηση των διαδικασιών πιστοποίησης: Οι χειροκίνητοι έλεγχοι DCC και PLF από το πλήρωμα εξακολουθούν να προκαλούν περιπλοκότητα και μεγάλες ουρές σε αεροδρόμια και λιμάνια. Η κατάσταση μπορεί να γίνει εξαιρετικά δύσκολα διαχειρίσιμη, καθώς ο όγκος επισκεψιμότητας θα αναπτύσσεται όλο και περισσότερο. Καλούμε, λοιπόν, τις εθνικές κυβερνήσεις να υποστηρίξουν την ψηφιοποίηση της διαδικασίας πιστοποίησης παρέχοντας ένα απλό μήνυμα τύπου «οκ για το ταξίδι», στο πλαίσιο της διαδικτυακής διαδικασίας check-in.

Αλλαγές για να διασωθεί η ευρωπαϊκή οικονομία και εκατομμύρια θέσεις εργασίας προτείνει το WTTC Νεότερη έρευνα που διενήργησε η Oxford Economics για λογαριασμό του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού (WTTC) αναφέρει ότι αναμένεται να περιοριστεί η ανάκαμψη του ευρωπαϊκού κλάδου ταξιδιών και τουρισμού αυτή τη χρονιά στο 23,9%. Βασική αιτία θεωρεί τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ιδιαίτερα κατά το πρώτο ήμισυ, οι οποίοι βέβαια συνέχισαν να εμποδίζουν την ανάκαμψη του κλάδου. Τα επιτυχημένα προγραμμάτα εμβολιασμού και το Ψηφιακό Πιστοποιητικό Εμβολιασμού επέδρασαν θετικά στην ενδοευρωπαϊκή κινητικότητα, όμως, με τα σύνορα κλειστά για τον διεθνή τουρισμό, η Ευρώπη δυσκολεύεται να ανακάμψει. Πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, η συμβολή του κλάδου στο ΑΕΠ ανερχόταν στα 1,92 τρισ. ευρώ, ή το 9,5% του συνόλου της οικονομίας. Το 2021 ο κλάδος αναμένει ανάπτυξη 30,7% σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ στην Ευρώπη η αντίστοιχη ανάπτυξη περιορίζεται σε 23,9% – μικρότερη από το ένα τέταρτο.

Το 2022, οι εγχώριες δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν κατά 27,7%. Ωστόσο, εξαιτίας των χαλαρών περιορισμών που ισχύουν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και με εκατομμύρια περισσότερους Ευρωπαίους πολίτες πλήρως εμβολιασμένους, οι διεθνείς δαπάνες αναμένεται να ανακάμψουν κατά 77,2% σε ετήσια βάση.

Το 2019, ο κλάδος των ευρωπαϊκών ταξιδιών και τουρισμού δημιούργησε περισσότερες από 38 εκατ. θέσεις εργασίας. Μετά την απώλεια 3,6 εκατ. θέσεων εργασίας πέρυσι, όταν η πανδημία οδήγησε τα διεθνή ταξίδια σε σχεδόν πλήρες αδιέξοδο, η αύξηση της απασχόλησης αναμένεται να παραμείνει στάσιμη φέτος.

Για το 2022 το WTTC εκτιμά αύξηση των θέσεων εργασίας κατά 5,5 εκατ. (15,7%).

Η πρόεδρος του WTTC, Julia Simpson, δήλωσε ότι ο δρόμος της ανάκαμψης είναι μακρύς ακόμα, θεωρώντας απαραίτητο να αντικατασταθεί η εικόνα των κατακερματισμένων περιορισμών με μια δέσμη εναρμονισμένων κανονισμών στα ταξίδια.

Τα 5 μέτρα του WTTC για επιτάχυνση της τουριστικής ανάκαμψης στην Ευρώπη

Η έρευνα της Oxford Economics εκτιμά ότι ο ρυθμός ανάκαμψης θα επιταχυνθεί με την εφαρμογή πέντε μέτρων από τις κυβερνήσεις παγκοσμίως. Τα μέτρα αυτά αφορούν: • την ελεύθερη κυκλοφορία των πλήρως εμβολιασμένων ταξιδιωτών, ανεξάρτητα από την προέλευση ή τον τελικό προορισμό τους, • την εφαρμογή ψηφιακών λύσεων που

επιτρέπουν εύκολα σε όλους τους ταξιδιώτες να αποδείξουν την κατάσταση ανοσίας Covid (όπως το ψηφιακό πιστοποιητικό Covid της ΕΕ), επιταχύνοντας τη διαδικασία στα σύνορα σε όλο τον κόσμο, • την αναγνώριση από τις κυβερνήσεις όλων των εμβολίων που έχουν εγκριθεί από τον ΠΟΥ, • τη συνεχή υποστήριξη της πρωτοβουλίας COVAX/UNICEF για τη διασφάλιση της δίκαιης διανομής των εμβολίων σε όλο τον κόσμο, • την εφαρμογή ενισχυμένων πρωτοκόλλων υγείας και ασφάλειας, τα οποία θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Εάν ακολουθηθούν αυτά τα πέντε ζωτικής σημασίας μέτρα πριν από το τέλος του 2021, η έρευνα δείχνει ότι ο αντίκτυπος στην οικονομία και τις θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την Ευρώπη θα μπορούσε να είναι σημαντικός. Η συμβολή του κλάδου στο ΑΕΠ θα μπορούσε να αυξηθεί:

• το 2021 κατά 28,8% (σχεδόν 270 δισ. ευρώ), • το 2022 κατά 40,3% (πάνω από 480 δισ. ευρώ). Οι διεθνείς δαπάνες θα μπορούσαν να αυξηθούν:

• το 2021 κατά 26,3% και

• το 2022 κατά το εντυπωσιακό νούμερο του 81,8%.

Η απασχόληση θα μπορούσε να αυξηθεί:

• το 2021 κατά 4% και

• το 2022, με τα σωστά μέτρα για τη στήριξη του κλάδου, ο αριθμός των απασχολουμένων το επόμενο έτος θα μπορούσε να ξεπεράσει τα προ πανδημίας επίπεδα, με ετήσια αύξηση 17,6% και φτάνοντας σχεδόν τα 43 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Εν κατακλείδι Εφόσον μέχρι σήμερα δεν είχαμε τη δυνατότητα λήψης κάποιων κοινών αποδεκτών αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα διαχείρισης των μέτρων προφύλαξης έναντι της υγειονομικής κρίσης ούτε σε ευρωπαϊκό και πόσο μάλλον σε διεθνές επίπεδο, θεωρούμε δύσκολο να επιτευχθεί κάτι τέτοιο στο μέλλον – τουλάχιστον σε απόλυτο βαθμό. Σίγουρα πάντως αυτή η κρίση μάς έδειξε το κατά πόσο και πώς θα μπορούσε να συνεργαστεί η διεθνής κοινότητα κάτω από μια κοινή απειλή. Και η κρίση αυτή δεν έχει τελειώσει. Συνεχίζεται, όπως συνεχίζονται και τα μαθήματα διερεύνησης της αποτελεσματικής διεθνούς συνεργασίας προς όλους: από τις κυβερνήσεις έως τους απλούς πολίτες, που καλούνται να αντιμετωπίσουν στην καθημερινότητά τους τις διαφορετικές απόψεις και συμπεριφορές, μεταξύ εμβολιασμένων και μη. Εμείς από την πλευρά μας παρακολουθούμε τις εξελίξεις και θα είμαστε εδώ να σας ενημερώνουμε για αυτές μέσα από το περιοδικό όσο και μέσα από το site μας. •

ζωή, παραλείπουν το πρωινό εντελώς. Έπειτα από τη «νηστεία» της νύχτας, ο οργανισμός έχει ανάγκη από ενέργεια για να λειτουργήσει σωστά και το πρωινό γεύμα, όπως αναφέρει και η αγγλική

λέξη «breakfast» (break the fast = διακόπτω τη νηστεία), προσφέρει στον οργανισμό αυτήν την απαιτούμενη ενέργεια. Ο σύγχρονος επισκέπτης ενός προορισμού συμπεριλαμβάνει τη γαστρονομία στην ταξιδιωτική του εμπειρία και πολλές φορές αυτή έχει καταλυτικό ρόλο στις επιλογές του. Η διατροφή παίζει πλέον βασικό και καθοριστικό, πολλές φορές, ρόλο. Οι τουρίστες δεν αρκούνται στο τρίπτυχο «ήλιος-θάλασσα-αμ-

μουδιά», αλλά διευρύνουν καθημερινά τα ενδιαφέροντα, και κατ’ επέκταση τις απαιτήσεις τους. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού όρισε τον «γαστρονομικό τουρισμό» ως τον κλάδο που αφορά ταξιδιώτες και επισκέπτες, οι οποίοι σχεδιάζουν το ταξίδι τους, πρωτίστως, με στόχο να γευτούν την κουζίνα του προορισμού ή να εμπλακούν σε δραστηριότητες που σχετίζονται με τη γαστρονομία. Η χώρα μας είναι ένας ευλογημένος τόπος και μας προσφέρει απλόχερα τα αγαθά της. Όλα αυτά τα αγαθά συγκεντρώνονται στην ελληνική γαστρονομία, στην ελληνική διατροφή, και συνθέτουν τα εδέσματα που προσφέρονται από τα ξενοδοχεία-μέλη της κάθε περιοχής. Ανάλογα με το τι παράγει ο κάθε τόπος, σύμφωνα με τις κλιματολογικές συνθήκες, το έδαφος και την ιστορική του πορεία και τις επιρροές του, διαμορφώνεται η ιδιαίτερη γαστρονομική κουλτούρα του, με σκοπό να την αναδείξει και να την κάνει γνωστή σε Έλληνες και ξένους περιηγητές. Πολύ γρήγορα η ιδέα της διάδοσης της ελληνικής γαστρονομίας, με εφαλτήριο την ποιότητα και την ποικιλία των πρώτων υλών αλλά και την καθιέρωση της «μεσογειακής διατροφής» παγκοσμίως, έδωσε έναυσμα σε πολλές ξενοδοχειακές μονάδες που εστιάζουν στην ποιότητα –όπως τα boutique hotels– να αναδείξουν μέσα από τις προτάσεις τους την παραδοσιακή κουζίνα και τα παραδοσιακά προϊόντα.

Το πρωινό στα ξενοδοχεία

Στα ξενοδοχεία, το πρώτο γεύμα της ημέρας συμπεριλαμβάνεται συνήθως μέσα στην τιμή της διανυκτέρευσης. Ως εκ τούτου, ήταν εύκολο να θεωρηθεί περισσότερο ως ανταποδοτικό όφελος, που οι επιχειρήσεις καλούνταν να διαχειριστούν στο πλαίσιο της κατά το δυνατόν συμπίεσής του. Η ζήτηση και η σημασία που έδιναν οι πελάτες στο πρωινό όμως οδήγησαν τα ξενοδοχεία να συνειδητοποιήσουν ότι το γεύμα αυτό αποτελούσε σημαντικό κομμάτι του προσφερόμενου πακέτου υπηρεσιών και της εικόνας τους. Από κόστος προς συμπίεση, πέρασε στη φάση της επένδυσης στις προσφερόμενες υπηρεσίες. Πολύ γρήγορα, το πρωινό κατέκτησε ένα σημαντικό μέρος της δραστηριότητας του τμήματος F&B των τουριστικών μονάδων. Οι ξενοδοχειακές μονάδες, στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν το προσφερόμενο πακέτο υπηρεσιών και γενικότερα στο πλαίσιο της υιοθέτησης της παραδοσιακής κουζίνας και των παραδοσιακών προϊόντων, οδηγήθηκαν στην ανάγκη μιας πρότασης για το ελληνικό πρωινό, η οποία όμως αρχικά χρησιμοποιούσε αποσπασματικά κάποια παραδοσιακά τοπικά προϊόν τα. Σε αυτή την αποσπασματική υιοθέτηση τοπικών προϊόντων έχει τη βάση της και η ιδέα του «Ελληνικού Πρωινού» του ΞΕΕ, αλλά η πιστοποίηση αυτή έχει συγκεκριμένους όρους και διαδικασ ίες.

“ Στόχος του προγράμματος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους επισκέπτες των ελληνικών ξενοδοχείων να γνωρίσουν τον γαστρονομικό πλούτο της χώρας μας.”

Το «Ελληνικό Πρωινό»

Το «Ελληνικό Πρωινό» είναι, λοιπόν, το εμπνευσμένο εγχείρημα του Ελληνικού Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος να συνδέσει τον γαστρονομικό πλούτο της χώρας μας με την εμπειρία του επισκέπτη των ξενοδοχείων. Σκοπός του είναι να προωθήσει τη γαστρονομική κληρονομιά του κάθε τόπου μέσα α πό ένα πρόγραμμα σχεδιασμένο να ξεχωρίσει προϊόντα και σπεσιαλιτέ από την κάθε περιοχή. Με τη σφραγίδα πιστοποίησης του Ελληνικού Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου, το «Ελληνικό Πρωινό» αποτελεί μία καινοτομία: ένα δομημένο πρόγραμμα, το οποίο απαιτεί αυστηρή τήρηση συγκεκριμένων παραμέτρων από τα ξενοδοχεία-μέλη, ώστε να εξασφαλιστεί η ποιότητα και η αυθεντικότητα των προσφερόμενων προϊόντων και συνταγών. Για τον επισκέπτη, θα λέγαμε πως είναι μία ε ξαιρετική ευκαιρία να ανακαλύψει τη γαστρονομική και πολιτιστική κληρονομιά του προορισμού που έχει επιλέξει. Διαλέγοντας το πιάτο της προτίμησής του, μέσα από μία ποικιλία αγαθών και παραδοσιακών συνταγών, βιώνει την εμπειρία της τοπικής κουζίνας και των εθίμων του κάθε τόπου. Όλα τα προϊόντα που διατίθενται στο «Ελληνικό Πρωινό», είτε μεμονωμένα είτε ως συστατικά των συνταγών του, βρίσκονται στην καρδιά της μεσογειακής διατροφής. Ψωμί, παξιμάδια, ελαιόλαδο και ελιές, γιαούρτι, μέλι και φρέσκα φρούτα αποτελούν ορισμένα από αυτά.

Το «Ελληνικό πρωινό» είναι λοιπόν μια ιδέα που στηρίζεται από το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Ο Γιώργος Πίτ τας το έστησε και το υποστήριξε αρχικά ως σύμβουλος. Τα τελευταία 5 χρόνια, υποστηρίζεται συμβουλευτικά υπό την επίβλεψη του Άρη

Ένα παράδειγμα «Ελληνικού Πρωινού»: Η Σίφνος προτείνει

Στον μπουφέ του «Ελληνικού Πρωινού», όσοι επισκεφτείτε τη Σίφνο θα γευτείτε: • Ροφήματα και αναψυκτικά: ελληνικό καφέ, φασκόμηλο, τσάι του βουνού, λεμονάδα και πορτοκαλάδα (φρέσκο χυμό).

• Αρτοσκευάσματα: παραδοσιακά βουτήματα, κουλούρια γλυκάνισου, κρασοκούλουρα, παξιμάδια, χωριάτικο ψωμί.

• Γαλακτοκομικά/τυροκομικά: τυρί μανούρα, κατσικίσιο, ξινομυζήθρα.

• Αλλαντικά: λουκάνικα χωριάτικα.

• Σαλάτες: ντομάτες, αγγούρια.

• Πίτες: τυρόπιτα με μυζήθρα, λωλή, γλυκιά κολοκυθόπιτα.

• Αυγά ομελέτες: στραπατσάδα, αυγά βραστά, ομελέτα.

• Γλυκά: ρυζόγαλο, γλυκά κουταλιού, αμυγδαλωτά, μελόπιτα από μυζήθρα και μέλι.

• Ελαιόλαδο και ελιές.

• Μέλι θυμαρίσιο, χειροποίητες μαρμελάδες.

• Αποξηραμένα φρούτα: σύκα, σταφίδες.

• Ξηρούς καρπούς: καρύδια, φουντούκια.

Σολούνια, μέλους του ΔΣ του ΞΕΕ, και από τη Σίσσυ Αγγελοπούλου, εσωτερική συνεργάτιδα του ΞΕΕ, που μάλιστα παρακολουθεί το έργο από την αρχή. Την ιδέα έχουν υιοθετήσει περίπου

1.200 ξενοδοχεία, στην πλειοψηφία

τους 3 και 4 αστέρων. Τον έλεγχο και την έγκριση απονομής του σήματος «Ελληνικό Πρωινό» έχουν αναλάβει εταιρείες εξειδικευμένες σε συστήματα πιστοποίησης, αφού πρώτα εκπαιδεύτηκαν κατάλληλα από το ΞΕΕ. Το πρόγραμμα προσφέρεται από το μουσείο της Ακρόπολης μέχρι την Κάλυμνο και από την Ίο μέχρι την Πρέβεζα και ξεκίνησε το 2010, την περίοδο της κρίσης. Μέχρι τότε τα πρωινά που έδιναν τα ξενοδοχεία ήταν τύπου american breakfast, continental breakfast κτλ. Με αυτόν τον τρόπο, ωστόσο, παρουσιάστηκε στους επισκέπτες μας ο πλούτος της γαστρονομίας των περιοχών της χώρας μας. Ο σχεδιασμός αφορούσε τη διερεύνηση των συνταγών και των πρώτων υλών των τροφίμων σε όλ ες τις περιοχές της χώρας, γι’ αυτό και η ανάπτυξη ξεκίνησε όχι βγάζοντας ένα πρότυπο ελληνικό πρωινό, δηλαδή δέκα χαρακτηριστικά ελληνικά προϊόντα, αλλά χρησ ιμοποιώντας σε κάθε περιοχή τα εκάστοτε τοπικά προϊόντα: αρτοσκευάσματα, λάδι, ελιές, γιαούρτι, μέλι, μαρμελάδες, τυροκομικά, αλλαντικά, πίτες, φρούτα, γλυκά, ροφήματα.

Οι προϋποθέσεις του «Ελληνικού Πρωινού»

Πρόκειται για ένα σήμα που επικεντρώνεται στην ελληνική γαστρονομική παράδοση, με στόχο να αποτελέσει κύριο στοιχείο της ταυτότητας του ελληνικού ξενοδοχειακού προϊόντος – και κατ’ επέκταση εργαλείο προώθησης του ελληνικού τουρισμού. Το σήμα «Ελληνικό Πρωινό» του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΞΕΕ) έχει ως αντικείμενο τον εμπλουτισμό του εν λόγω γεύματος που προσφέρεται στα ελληνικά ξενοδοχεία με εγχώρια αγροδιατροφικά προϊόντα, καθώς και τοπικά εδέσματα τα οποία αναδεικνύουν τη γαστρονομική παράδοση και ταυτότητα κάθε ελληνικού τουριστικού προορισμού. Αποδίδεται από το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο κατόπιν επιθεώρησης από διαπιστευμένο/αναγνωρισμένο φορέα, εφόσον επιβεβαιωθεί η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις, όπως αυτές προκύπτουν από δύο κεντρικούς πυλώνες: • Ο πρώτος πυλώνας επικεντρώνεται στην παρουσίαση των εδεσμάτων και στη διασφάλιση προκαθορισμένων προδιαγραφών αισθητικής, στην ασφάλ εια των τροφίμων και στην υγιεινή του χώρου, στην τήρηση ορθών πρακτικών χειρισμού των τροφίμων, στη δυνατότητα του προσωπικού να υποστηρίξει τη φιλοσοφία του και σ τον δείκτη ικανοποίησης του πελάτη.

• Ο δεύτερος πυλώνας απορρέει από την κεντρική φιλοσοφία του σήματος και αφορά τη σύνθεση του μπουφέ και την επιλογή των εδεσμάτων, έτσι ώστε ο επισκέπτης να «πάρει μία γεύση» από τον τόπο που έχει επισκεφθεί. Η αξιολόγηση για το σήμα «Ελληνικό Πρωινό» απευθύνεται σε όλες τις ξενοδοχειακές μονάδες που διαθέτουν ΕΣΛ/ γνωστοποίηση σε ισχύ και παρέχουν πρωινό. Πρόκειται για ένα καινοτόμο πρόγραμμα, ιδιαίτερης σημασίας, τόσο για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών ξενοδοχείων –και ιδιαίτερα των μικρών και μεσαίων μονάδων–όσο και για την προαγωγή της ελληνικής γαστρονομίας ως χαρακτηριστικού διαφοροποίησης και ανάπτυξης του τουρισμού της χώρας. Το σήμα αποτελεί ένα διαφοροποιημένο και αναγνωρισμένο brand, που υποστηρίζεται διαρκώς και μπορεί να προσδώσει προστιθέμενη αξία σε μία τουριστική επιχείρηση, καθώς: • συμβάλλει στην αύξηση της ενεργής ζήτησης, δεδομένου ότι ο γαστρονομικός τουρισμός αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα trends παγκοσμίως, • συντείνει στην αύξηση των δεικτών ικανοποίησης για τις ανάγκες των πελατών και τη θεμελίωση ευκαιριών διατήρησης της επισκεψιμότητας, αφού το πρωινό αποτελεί βασικό κριτήριο επιλογής καταλύματος στις περισσότερες σχετικές εφαρμογές, • εντάσσει την πιστοποιημένη επιχείρηση σε ένα διαρκώς διευρυνόμενο δίκτυο συνεργατών και

• δημιουργεί ισχυρούς δεσμούς με τις τοπικές κοινωνίες και επιχειρήσεις. Επιπρόσθετα, η απόδοση 250 μορίων για την κατάταξη της ξενοδοχειακής μονάδας σε κατηγορίες αστέρων αποτελεί σημαντικό κίνητρο για την ενσωμάτωση της εν λόγω υπηρεσίας στις παροχές μιας δομής φιλοξενίας.

Τοπικό σύμφωνο «Ελληνικό Πρωινό» Ένα βασικό εργαλείο για τη λειτουργία και την εξέλιξη του προγράμματος είναι το Τοπικό Σύμφωνο του «Ελληνικού Πρωινού» (ΤΣΕΠ), με βασικό στόχο τη σύνθεση των αγαθών, των υπηρεσιών, των ανθρώπων και των πρεσβευτών του κάθε τόπου. Για την επιτυχία και την αποδοτική λειτουργία του ΤΣΕΠ είναι απαραίτητη η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων τοπικών φορέων (αγρότες, παραγωγοί, βιοτέχνες, μάγειρες, ξενοδόχοι, τοπική αυτοδιοίκηση, εμπορικά επιμελητήρια) με τις τοπικές ενώσεις ξενοδόχων και του ΞΕΕ. Η τοπική ένωση των ξενοδόχων κάθε περιοχής έχει την υποχρέωση να συγκαλεί συναντήσεις με σκοπό την παρουσίαση του γαστρονομικού χαρτοφυλακίου κάθε περιοχής, όπου παρουσιάζονται: • οι ξενοδοχειακές μονάδες που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα, • οι τοπικοί παραγωγοί και μεταποιητές, • τα προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ, • οι μάγειρες που θα υλοποιήσουν δημιουργικές τοπικές συνταγές, • οι ερευνητές, μελετητές και συγγραφείς γαστρονομικών εκδόσεων και

• η τοπική αυτοδιοίκηση και οι σχετικοί φορείς και οργανισμοί. Κάθε τοπικό σύμφωνο αναπτύσσει δράσεις στοχεύοντας:

• στην ανάδειξη του γαστρονομικού πολιτισμού, • στη δημιουργία συνθημάτων (σλόγκαν), • στην παρουσίαση των προϊόντων, • στη δημιουργία εδεσμάτων,

• στη δημοσιοποίηση των συνταγών και

• στην οργάνωση εκδηλώσεων.

Αξίζει να δοκιμάσετε

Στο ελληνικό πρωινό εξέχουσα θέση κατέχουν προϊόντα όπως:

• Ψωμί και αρτοσκευάσματα (κουλούρι Θεσσαλονίκης, παξιμάδια κ.ά.),

• Τυριά – τυροκομικά, γιαούρτι, γάλα, • Αλλαντικά (σύγκλινο Μάνης, καβουρμάς κ.ά.),

• Ελιές και ελαιόλαδο, • Πίτες, • Γλυκά (κουταλιού, ταψιού κ.ά.), • Μέλι, • Φρούτα – ξηροί καρποί, καθώς και μια σειρά άλλων προϊόντων, όπως η μαστίχα Χίου, ο κρόκος Κοζάνης και πολλοί ακόμα «θησαυροί» της ελληνικής διατροφής. “ Όλα τα προϊόντα που διατίθενται στο «Ελληνικό Πρωινό» βρίσκονται στην καρδιά της μεσογειακής διατροφής.”

Πρωινό με μέτρα Covid Αυστηρά πρωτόκολλα εφαρμόζονται στο πλαίσιο της πανδημίας στους χώρους εστίασης και φιλοξενίας που προβλέπουν πιστή εφαρμογή μέτρων, όπως: • Τον κλιματισμό και αερισμό χώρων. • Τα προβλεπόμενα στην εγκύκλιο με αρ. Δ1(δ)/ΓΠ οικ.26635/23.04.2020 του Υπουργείου Υγείας «Λήψη μέτρων διασφάλισης της Δημόσιας Υγείας από ιογενείς και άλλες λοιμώξεις κατά τη χρήση κλιματιστικών μονάδων» (ΑΔΑ: 6ΒΟ5465ΦΥΟ-ΨΓΣ) όπως ισχύει, με έμφαση –στη μη ανακυκλοφορία του αέρα και– τον καλό φυσικό αερισμό στα δωμάτια και στους υπόλοιπους χώρους (διακοπή του συστήματος μη λειτουργίας κλιματισμού όταν είναι ανοιχτές οι πόρτες).

• Την παροχή απολυμαντικού μέσου χεριών στην είσοδο του μπουφέ και τον έλεγχο από το προσωπικό ότι χρησιμοποιείται από τους πελάτες.

• Την τήρηση των απαιτούμενων αποστάσεων κατά το σερβίρισμα των πελατών στον μπουφέ.

• Την υποχρεωτική τοποθέτηση διαχωριστικού προστατευτικού (sneeze guards)

• Το σερβίρισμα στον μπουφέ να πραγματοποιείται μόνο από το προσωπικό εστίασης, το οποίο θα φέρει τα ενδεδειγμένα ΜΑΠ και θα τηρεί τα βασικά μέτρα αποφυγής μετάδοσης του κορωνοϊού – COVID-19. Σκοπός των μέτρων είναι να μην υπάρχει επαφή του πελάτη με τα φαγητά και τα σκεύη στον μπουφέ. • Συνιστάται η παράθεση των προϊόντων σε ατομικά σκεύη στον μπουφέ, όπου δεν είναι δυνατό το σερβίρισμα από το προσωπικό. • Τη χρήση κοινόχρηστων σκευών/ αντικειμένων

Επιμελητηρίου

ας, που εκφράζει, εδώ και μία δεκαετία, το όραμά

να επενδύσει στην ανάδειξη

τοπικών παραγωγών και προϊόντων και στην προώθηση της τοπικής γαστρονομίας και παράδοσης, παντρεύοντάς τα με την εμπειρία του ελληνικού πρωινού, όπως αυτό προσφέρεται μέσα από τα 1.200 πιστοποιημένα ξ ε ν οδοχεία-μέλη του προγράμματος. Πρόκ ειται για ένα βιωματικό προϊόν, το οποίο αναβαθμίζει ποιοτικά και εμπλουτίζει τις υπηρεσίες που παρέχουν τα ξενοδοχεία. Επίσης, αποτελεί βασικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τον ελληνικό τουρισμό, λειτουργώντας ως ασ πίδα προστασίας στον εντεινόμενο παγκόσμιο ανταγωνισμό. Προσδίδει προστιθέμενη αξία και ενισχύει τη βιώσιμη

ξενοδοχειακού προϊόντος, ώστε να τοποθετηθεί επάξια στη διεθνή τουριστική αγορά και να διεκδικήσει το μερίδιο που της αναλογεί. Είναι ένα μοντέρνο και σύγχρονο τουριστικό προϊόν και πρέπει να ενταχθεί στο προϊοντολόγιο των tour operators, των travel agents και των travel consortia, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο υπεραξία στην επιχειρηματική τους σχέση με τους Έλληνες ξενοδόχους. Επιπλέον, στόχος μας είναι να ενεργοποιηθούν κάτω από την ομπρέλα του «Greek Breakfast» όλοι οι stakeholders του ελληνικού τουρισμού, ώστε να βγούμε προς τα έξω με ενιαία μηνύματα και επικοινωνία. Πιστεύετε, με βάση τη μέχρι σήμερα εμπειρία σας, ότι το κόνσεπτ χρειάζεται ανανέωση; Και εάν ναι, προς ποια κατεύθυνση; Όπως προανέφερα, το πρόγραμμα ήδη μετρά μία δεκαετία. Τόσο οι στόχοι όσο και οι ανάγκες αλλά και το κοινό όπου απευθύνεται έχουν αλλάξει. Για να είναι σύγχρονο, ενδιαφέρον και προκλητικό, πρέπει να εκσυγχρονιστεί με καινούργια αισθητική και μηνύματα. Η νέα μας επικοινωνία θα προβάλει όλες τις συνιστώσες: από τον παραγωγό και τα προϊόντα μέχρι τις συνταγές, την παράδοση του τόπου και τον ξενοδόχο. Θα είναι πολυδιάσταση και θα περιλαμβάνει ένα μείγμα σύγχρονων τεχνικών που πρόκειται να ενεργοποιηθούν άμε -

σα. Το στίγμα της νέας επικοινωνίας θα έχετε την ευκαιρία να το δείτε στο περίπτερο του «Ελληνικού Πρωινού» στην ΧΕΝΙΑ, όπου οι επισκέπτες μας θα μπορούν να ενημερωθούν για αυτό, ενώ θα προωθούνται ισότιμα οι παραγωγοί, τα τοπικά προϊόντα, οι προορισμοί και τα ξενοδοχεία. Μέσα από το φωτογραφικό υλικό και το «ντύσιμο» του περιπτέρου, θα διηγηθούμε την ιστορία του «Ελληνικού Πρωινού»: μία ιστορία όπου η συμβολή του ανθρώπινου στοιχείου είναι καθοριστική και αναπόσπαστη. Θεωρείτε ικανοποιητική –από πλευράς αριθμού επιχειρήσεων– τη μέχρι σήμερα πορεία του Ε.Π.;  Είναι γεγονός ότι έχουμε πετύχει τον αρχικό μας στόχο σε επίπεδο ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το «Ελληνικό Πρωινό» είναι ένα δομημένο πρόγραμμα και προϋποθέτει την τήρηση συγκεκριμένων προδιαγραφών που οδηγούν στην πιστοποίηση. Μόνο διασφαλίζοντας την απαιτούμενη εμπειρία του πελάτη μας, θα μπορούμε να πείσουμε το κοινό να επιλέξει αυτή τη βιωματική γαστρονομική εμπειρία. Τα standards θα συνεχίσουν να είναι υψηλά, αφού η πιστοποίηση τόσο των παραγωγών όσο και των ξενοδόχων καθώς και η σφραγίδα του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου είναι εγγύηση και αποτελούν αδιαπραγμάτευτες αρχές.

“

Στόχος μας είναι να ενεργοποιηθούν κάτω από την ομπρέλα του «GreekBreakfast» όλοι οι stakeholders του ελληνικού τουρισμού.”

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποιες οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια επιχείρηση που υιοθετεί το Ε.Π.;

Τα ανταποδοτικά οφέλη των μελών μας είναι πολλαπλά και στόχος μας είναι να τα κάνουμε περισσότερα. Για τους ξενοδόχους δημιουργούνται νέες προοπτικές συνεργασίας αλλά και επικοινωνία με ειδικά τμήματα της αγοράς που ενδιαφέρονται για ταξιδιωτικές γαστρονομικές εμπειρίες. Η αναβαθμισμένη εμπειρία που προσφέρουν στους πελάτες τους αλλά και η σφραγίδα και αξιοπιστία του Επιμελητηρίου τούς βοηθάνε να αναδειχθούν και να προχωρήσουν μαζί με πράκτορες που ειδικεύονται στην πώληση τέτοιων πακέτων. Επιπλέον, το πρόγραμμα διαφημιστικής προβολής του «Ελληνικού Πρωινού» αλλά και η εκπαίδευση, η τεχνογνωσία και οι βέλτιστες πρακτικές που τους προσφέρουμε προσμετρώνται στα συν του προγράμματος. Πολύ σύντομα θα είμαι σε θέση να ανακοινώσω ένα νέο πλέγμα δράσεων, το οποίο θα προσφέρει ακόμα περισσότερα πλεονεκτήματα στις επιχειρήσεις που υιοθετούν το πρόγραμμα. Η πρόκληση που ίσως μπορώ να αναφέρω εντοπίζεται στην εσωτερική οργάνωση των επιχειρήσεων για την καθημερινή τήρηση των προδιαγραφών ή τη συνεργασία με τοπικούς παραγωγούς που είναι σε θέση να καλύψουν τη ζήτηση, τηρώντας τα ποιοτικά κριτήρια. Από την πλευρά μας, είμαστε πάντα δίπλα τους να προσφέρουμε την τεχνική βοήθεια και τις βέλτιστες πρακτικές. •

}H ALFA ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ:

Λεπτή ζύμη ιταλικού τύπου, αλειμμένη με σάλτσα ντο μάτας και προψημένη σε ξυλόφουρνο! Το μόνο που χρειάζεται είναι φαντασία και 6 λεπτά ψησίματος. Η βάση πίτσας έχει όψη παραδοσιακού, χωριάτι κου, χειροποίητου ζυμαριού. Στοφαρισμένο κρουασάν τσουρεκιού, με ζύμη και γεύση τσουρεκιού σε σχήμα κρουασάν. Το ατομικό μέγεθος είναι μεγάλο και χορ ταστικό, έχει γεμάτη γεύση και αποτελεί πρόταση για πρωινό ή σνακ. Υπάρχει δυνατότητα για γέμιση κατά παραγγελία. Alfa www.alfapastry.com

ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ – ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΖΥΜΗ Κουλούρια Θεσσαλονίκης Διατίθενται σε πολλά σχήματα και μεγέθη για να ικανοποιήσουν όλες τις τάσεις διατροφής. Πρόκειται για ένα από τα πιο δημοφιλή σνακ στην Ελλάδα και κατατάσσεται πλέον στα παραδοσιακά προϊόντα. Στρογγυλά, μπαστούνια, μίνι ή μεσαίου μεγέθους, με ζύμη απλή ή ολικής άλεσης, απλά ή με γέμιση – δελεαστικά και για τους vegan καταναλωτές.

}BAKE Hellas

και με προσθήκη υλικών, όπως ελιά και ντομάτα. Στον ίδιο κατάλογο συναντώνται, ανάμεσα στη μεγάλη ποικιλία προϊόντων ειδικά για τα ξενοδοχεία, και μπριός βουτύρου, απλά κουβέρ και κουβέρ σίκαλης.

Bake Hellas www.bakehellas.gr

Νόστιμα, έτοιμα, εύκολα και γρήγορα, σε ποικιλία επιλογών: τα Μίνι Τριφτά με τραγανή ζύμη, τα Μίνι Πιτάκια με ζύμη σφολιάτας, πιτάκια σε στρογγυλό σχήμα με πλούσια γέμιση και ζύμη με γάλα και αυγό, και τέλος τα Σουσαμάκια, που συνδυάζουν την αφράτη ζύμη με το σουσάμι.

βουτύρου και τραγανό φύλλο. Η ζύμη παρασκευάζεται με αργό ζύμωμα και λεπτές κινήσεις, εμπνευσμένες από τη γαλλική τεχνογνωσία αρτοποιίας. Délifrance www.delifrance.com/gr

Συγκεντρώνοντας σχεδόν 20.000 θεατές, η 9η Athens

Flying Week - Tanagra

International Airshow 2021 πραγματοποιήθηκε πιο δυναμικά και εντυπωσιακά από ποτέ, προσφέροντας έντονες συγκινήσεις σε μικρούς και μεγάλους με ένα μοναδικό υπερθέαμα στους αιθέρες! Η αεροπορική επίδειξη του Σαββάτου έγινε Sold Out, αγγίζοντας το όριο των 10.000 θεατών που προέβλεπε η σχετική άδεια του Υπουργείου Ανάπτυξης, ενώ την Κυριακή σχεδόν 9.500 φίλοι παρακολούθησαν από κοντά τη δεύτερη ημέρα του Air Show! Για πρώτη φορά, η 9η Athens Flying Week μεταδόθηκε ζωντανά μέσω Livestream, ούτως ώστε όσοι δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν το εισιτήριο τους, λόγω του περιορισμού στον αριθμό των θεατών (10.000 ανά ημέρα) που επέβαλαν τα υγειονομικά μέτρα, να παρακολουθήσουν από την άνεση του σπιτιού τους το φαντασμαγορικό Airshow.

Τις εντυπωσιακές αεροπορικές επιδείξεις απόλαυσαν σχεδόν 500.000 θεατές μέσω του Livestream, των Social Media, ή με φυσική παρουσία στην Αεροπορική Βάση της Τανάγρας. Αξίζει να σημειώσουμε

ότι περίπου 4.000 θεατές και αρκετοί Spotters και δημοσιογράφοι ήρθαν από το εξωτερικό για να παρακολουθήσουν από κοντά το θέαμα και τις συγκινήσεις της Athens

Flying Week, ενώ πολλοί από αυτούς συνδύασαν το Airshow με τις διακοπές τους στη χώρα μας. Εικόνες με τα αεροσκάφη φωτογραφημένα με φόντο τα μαγευτικά τοπία της Ελλάδας ταξίδεψαν σε ολόκληρο τον κόσμο, με αναφορές σε ιστοσελίδες, περιοδικά και Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, από την Ιαπωνία και την Κίνα μέχρι το Μεξικό, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, τη βόρεια και κεντρική Ευρώπη, τις αραβικές χώρες και φυσικά τη Μεσόγειο. Η ακτινοβολία της Ελλάδας μέσω της Athens Flying Week και το μήνυμα ότι η χώρα μπορεί να φιλοξενήσει μεγάλες διοργανώσεις με χιλιάδες

θεατές και με όλα τα προβλεπόμενα υγειονομικά μέτρα ταξίδεψαν σε κάθε αποδέκτη, ενισχύοντας την εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό και λειτουργώντας ως μέσο που θα φέρει ακόμη περισσότερους επισκέπτες την επόμενη τουριστική σαιζόν. Πρόκειται άλλωστε για τη μεγαλύτερη, σε προσέλευση κόσμου, διοργάνωση από το φθινόπωρο του 2019! Και γι’ αυτό η αρωγή του ΕΟΤ στην Athens Flying Week είναι πολύ σημαντική, καθώς ο ΕΟΤ στηρίζει τον θεματικό τουρισμό και το Airshow αποτελεί σημαντικό τουριστικό προϊόν για τη χώρα. Οι χιλιάδες θεατές έζησαν

μια μοναδική εμπειρία και απόλαυσαν δύο ηλιόλουστες ημέρες γεμάτες αδρεναλίνη και μοναδικές εικόνες. Γευμάτισαν στα πλήρως εξοπλισμένα εστιατόρια με χώρους σκίασης, δροσίστηκαν στα ευρύχωρα bars και επισκέπτηκαν την εμπορική έκθεση.

Η Athens Flying Week εδραιώνει την Ελλάδα ως προορισμό θεματικού τουρισμού, με το μεγαλύτερο αεραθλητικό γεγονός της χώρας να μπαίνει δυναμικά στη νέα εποχή!

Οι ημερομηνίες διεξαγωγής της 10ης Athens Flying Week ορίστηκαν στις 17-18 Σεπτεμβρίου 2022, ενώ της 11ης στις 2-3 Σεπτεμβρίου

Ο υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας συναντήθηκε στα τέλη Οκτωβρίου στο Υπουργείο Τουρισμού με τον Σύνδεσμο Ελλήνων Επαγγελματιών Οργανωτών Συνεδρίων και Εκδηλώσεων (HAPCO & DES). Στη συνάντηση συμμετείχαν η πρόεδρος Ειρήνη Τόλη, η γενική γραμματέας Σίσσυ Λυγνού και το μέλος του Δ.Σ. Γιώργος Κιαγιάς. Στο επίκεντρο της συνάντησης βρέθηκαν θέματα που απασχολούν τον κλάδο του επαγγελματικού και συνεδριακού τουρισμού και η στρατηγική για την ανάπτυξη της εθνικής συνεδριακής βιομηχανίας. Ο κ. Κικίλιας επισήμανε ότι ο συνεδριακός τουρισμός είναι ένας τομέας στον οποίο η Ελλάδα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα που πρέπει να αξιοποιηθούν, αναγνωρί -

ζοντας τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην ανάπτυξη της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, τόνισε πως είναι κομβικής σημασίας η δημιουργία Μητροπολιτικού Συνεδριακού Κέντρου

στην Αθήνα, που θα προσδώσει υψηλή προστιθέμενη αξία στο τουριστικό προϊόν της πόλης, ιδιαίτερα σε περιόδους μη τουριστικής αιχμής. Επιπροσθέτως, ο υπουργός

γιατί ακόμα δεν έχει επιτραπεί η λειτουργία τους) και Γ. Να παρέχεται η δυνατότητα και στα ξενοδοχεία που διαθέτουν μόνο έναν χώρο εστίασης να τον ορίσουν ως χώρο μόνο για εμβολιασμένους-νοσήσαντες (για διαμένοντες και εξωτερικούς πελάτες)». Η άμεση επίλυση των ανωτέρω ζητημάτων είναι ζωτικής σημασίας για τα συνεχούς λειτουργίας ξενοδοχεία στα αστικά κέντρα, καθώς και στους ορεινούς προορισμούς κ.λπ. που επί της ουσίας τώρα ξεκινούν τη

Τουρισμού συζήτησε με τους εκπροσώπους του HAPCO & DES την προοπτική προβολής του συνεδριακού τουρισμού, μέσω της καμπάνιας του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού. Την έναρξη λειτουργίας των συνεδριακών χώρων με πληρότητα 100% ζήτησε η ΠΟΞ με επιστολή της στο Υπουργείο Τουρισμού. Παράλληλα, ζητάει και τη λειτουργία των εσωτερικών πισινών με την ίδια πληρότητα (100%). Στην επιστολή αναφέρεται: «Σε συνέχεια των αλλαγών που επήλθαν από το Σάββατο (τέλη Οκτωβρίου) στους όρους λειτουργίας των κλειστών χώρων εστίασης κ.λπ., παρακαλούμε για τις ενέργειές σας προκειμένου: Α. Οι χώροι στους οποίους διεξάγονται συνέδρια να λειτουργούν και αυτοί στο 100% της δυναμικότητάς τους (από τη στιγμή που η είσοδος επιτρέπεται μόνο σε εμβολιασμέ-

Σε ανακοίνωσή του προς τα μέλη του στις αρχές Οκτωβρίου, ο Σύνδεσμος Ελλήνων Επαγγελματιών Οργανωτών Συνεδρίων – HAPCO ανέφερε ότι: «Μετά τις συνεχείς εισηγήσεις, προτάσεις και πιέσεις των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του HAPCO & DES, καταργήθηκε η δεσμευτική απόσταση του 1,5 μέτρου μεταξύ των συνέδρων με φυσική παρουσία, σύμφωνα με το ΦΕΚ-Τεύχος Β΄4577/03.10.2021 (Παράρτημα 10-σελ. 60832)». Συγκεκριμένα, στο σχετικό ΦΕΚ υπάρχει η ακόλουθη αναφορά: «Ο αριθμός των συνέδρων με φυσική παρουσία (μόνο πλήρως εμβολιασμένοι ή νοσήσαντες το τελευταίο εξάμηνο) περιορίζεται με βάση τη χωρητικότητα της αίθουσας του συνεδρίου μέχρι ποσοστού πληρότητας ογδόντα τοις εκα-

τό (80%) και με κατάλληλη ταξιθεσία ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή απόσταση μεταξύ των συμμετεχόντων. Οι ανεμβολίαστοι σύνεδροι δύνανται να παρακολουθούν το συνέδριο διαδικτυακά». «Κατορθώσαμε να υπερπηδήσουμε», σημειώνει ο HAPCO προς τα μέλη του, «ένα εμπόδιο που δυσχέ-

ραινε την επανεκκίνηση των συνεδρίων και εκδηλώσεων και συνεχίζουμε με εντατικές προσπάθειες και δράσεις ενδυνάμωσης και εξωστρέφειας την προώθηση του κλάδου». «Στόχος μας είναι η συλλογική και οργανωμένη δράση, καθώς και η συνεργασία μας με όλους τους φορείς, για την αξιοποίηση και ανάπτυξη του

συνεδριακού και MICE τουρισμού» καταλήγει η σχετική ανακοίνωση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα συνέδρια είναι από τους τομείς που ακόμη «ψάχνουν» να βρουν τον δρόμο τους ανάμεσα στα εικονικά συνέδρια, τα υβριδικά και αυτά με φυσική παρουσία συνέδρων. Η συνεισφορά των συνεδρίων με φυσική παρουσία για την ανάκαμψη τομέων του τουρισμού, όπως του τουρισμού πόλεων, είναι ιδιαίτερα σημαντική. Ο HAPCO δημοσίευσε επίσης τον εικονιζόμενο χάρτη οδηγιών προς οργανωτές συνεδρίων και συνεδριακά κέντρα, με τα μέτρα που απαιτείται να λαμβάνονται για τη συμμετοχή στα συνέδρια. Ο εν λόγω χάρτης είναι ενημερωμένος με τα στοιχεία και τα δεδομένα που ήταν σε ισχύ μέχρι την 11η Οκτωβρίου.

δοχεία του Radisson Hotel Group, αναδεικνύοντας τον όμιλο ως τον πρώτο στον κόσμο που επιτυγχάνει ένα τέτοιο εγχείρημα. Για κάθε εκδήλωση που λαμβάνει χώρα στα ξενοδοχεία του, το Radisson Hotel Group αντισταθμίζει το αποτύπωμα άνθρακα, για να διασφαλίσει ότι κάθε εκδήλωση θα έχει θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον. Για συναντήσεις που έχουν κλειστεί μεταξύ 18 Οκτωβρίου 2021 και 31 Ιανουαρίου 2022 και θα πραγματοποιηθούν πριν από την 31η

Μαρτίου 2022, το πρόγραμμα

Carbon Negative, Planet Positive θέτει ένα νέο πρότυ-

παγκό-

βιομηχανία φιλοξενίας. Το πρόγραμμα επιτρέπει στους πελάτες να φιλοξενούν συνεδριάσεις με βιώσιμο τρόπο και χωρίς το αντίστοιχο

κόστος, αντισταθμίζοντας διπλά τις εκπομπές άνθρακα από συναντήσεις και εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται σε 1.600 ξενοδοχεία του ομίλου παγκοσμίως. Η πρωτοβουλία αποτελεί μέρος του ευρύτερου προγράμματος Responsible Business,

που στοχεύει στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα κατά 30%. Από την έναρξη του προγράμματος, ο όμιλος έχει αντισταθμίσει πάνω από 30.300 τόνους CO2 χωρίς κόστος για τους πελάτες του, που ισοδυναμεί με παύση λειτουργίας περισσότερων των 6.500 αυτοκινήτων. Σημειώνεται ότι οι συναντήσεις Carbon Negative, Planet Positive συμπληρώνουν τις υβριδικές λύσεις συναντήσεων Hybrid Meetings, που ξεκίνησαν το 2020 και προσφέρουν ευελιξία και βελτιστοποίηση του χώρου που χρειάζονται οι ταξιδιώτες ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ραγδαίες αλλαγές του τρόπου ζωής.

ΟΑλέξανδρος Αγγελόπουλος έχει δείξει ενδιαφέρον για τη σημασία της σύνδεσης των ξενοδοχείων με πρακτικές που άπτονται στη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη πριν αρχίσουν οι έννοιες αυτές να γίνονται ευρέως γνωστές. Εργάζεται συστηματικά στην κατεύθυνση της εφαρμογής νέων ιδεών και πολιτικών, οι οποίες χαράζουν καινοτόμους ορίζοντες στην ελληνική ξενοδοχεία τόσο ως Διευθύνων Σύμβουλος του oμίλου Aldemar Resorts Aldemar όσο και από τις κατά καιρούς θέσεις του σε επιχειρηματικούς και κλαδικούς φορείς. Η βράβευσή του ως «Υπεύθυνου Ηγέτη Βιωσιμότητας» αντικατοπτρίζει τις ανησυχίες του αλλά και την πρακτική που ακολουθεί στα ξενοδοχεία όπου είναι διευθύνων σύμβουλος. Η «Τουριστική Αγορά» του έθεσε μια σειρά από σχετικά ερωτήματα. Ποια είναι η σημασία του βιώσιμου τουρισμού; Πόσο έχει υιοθετηθεί και από τα ελληνικά ξενοδοχεία; Τι θα μπορούσε να γίνει ώστε να επεκταθεί η συγκεκριμένη τάση σε αυτά; Για αρχή πρέπει να κατανοήσουμε

τον όρο «βιώσιμος τουρισμός».

είμαστε ακόμη πολύ μακριά από αυτόν, και μάλιστα ατυχώς συναντά κανείς αναφορές στον εν λόγω όρο σε δηλώσεις ανθρώπων που έχουν θέσεις ευθύνης. Στη συνέχεια, πρέπει να λυθεί η διαχρονική παθογένεια του ελληνικού τουριστικού προϊόντος: η διάσπαση των αρμοδιοτήτων σε πολλούς πολιτικούς προϊσταμένους. Είναι γνωστό τοις πάσι

πως, με εξαίρεση κάποιους πολύ ταλαντούχους υπουργούς που πέρασαν από το Υπουργείο Τουρισμού, οι περισσότεροι έδιναν άλλοθι στις κυβερνήσεις να μην ασχολούνται σε βάθος με τον κλάδο. Η ουσιαστική στήριξη του κλάδου και η ευκολότερη πρόσβαση σε κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία θα βοηθούσε να μεταβούμε στη νέα εποχή και να ξεφύγουμε από το παραδοσιακό μοντέλο φιλοξενίας, μεταβαίνοντας σε ένα μοντέλο βιώσιμο. Κάνοντας μία γρήγορη αποτίμηση της μέχρι σήμερα πορείας της τουριστικής ζήτησης, τι θα θέλατε να επισημάνετε για τον ελληνικό τουρισμό μετά την πανδημία; Το μοντέλο του τουρισμού αλλάζει. Μετά την πανδημία τα πράγματα δεν (θα) είναι όπως τα ξέραμε. Δεν έχει να κάνει με ποσοτική αντιμετώπιση, όσο με τη δημιουργία ζωνών. Από τη μία υπάρχουν περιοχές της Ελλάδας που επιλέγουν τον μαζικό τουρισμό, με κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, και από την άλλη περιοχές που από τη φέρουσα ικανότητά τους (για τροφή, νερό, πληθυσμό) θέλουν λιγότερους αλλά «καλύτερους» επισκέπτες. Θεωρώ πως αυτή τη στιγμή το τουριστικό ενδιαφέρον μετατοπίζεται σε περιοχές όπως είναι η Πελοπόννησος και αυτό φάνηκε από την κίνηση και της ελληνικής αγοράς, που τίμησε το κομμάτι της ηπειρωτικής Ελλάδας. Επίσης, οι όροι βιωσιμότητας που θα αρχίσουν να απασχολούν τον ξενοδοχειακό κλάδο, κατά προτεραιότητα και σε ευρύτερο πλαίσιο, θα δείτε ότι θα αλλά-

ξουν τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται ο κόσμος, όχι μόνο ως επισκέπτης/ τουρίστας, αλλά συνολικά στη ζωή του. Αυτό που θα αρχίσει να αναζητά θα είναι μια μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ της κοινωνίας, του ανθρώπου και του περιβάλλοντος. Και σε όλα τα παραπάνω, η Πελοπόννησος πλεονεκτεί σοβαρά. Στη διαχείριση αυτής της κρίσης από το κράτος ποια είναι αυτά που έγιναν «καλά», ποια αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν «καλύτερα» και ποια θα έπρεπε να γίνουν διαφορετικά; Γενικά, η χρονιά μάς εξέπληξε ευχάριστα από άποψη εισροών και κρατήσεων. Παρ’ όλο που δεν περιμέναμε πολλά, το αποτέλεσμα ήταν καλύτερο από αυτό που αναμέναμε, χωρίς όμως να λύνεται κανένα ουσιαστικό πρόβλημα. Δυστυχώς φέτος, εκτός από τον κορωνοϊό, είχαμε να αντιμετωπίσουμε πολλές επιπρόσθετες έκτακτες καταστάσεις: πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμούς. Όσον αφορά την πανδημία, κράτος και επιχειρήσεις, έχοντας ήδη την περσινή εμπειρία, στάθηκαν στο ύψος τους με υπευθυνότητα. Όσον αφορά τα μη προβλεπόμενα δυσάρεστα συμβάντα, αναμένουμε τη στήριξη του Υπουργείου Τουρισμού –χρηματοδοτικά και επικοινωνιακά–, κυρίως σε περιοχές όπως η Πελοπόννησος, που είναι η μεγαλύτερη ξενοδοχειακή περιφέρεια αλλά και μια περιοχή η οποία κάηκε από άκρη σε άκρη. Νομίζω ότι, εφόσον λυθούν αυτά και δοθεί η ανάλογη στήριξη, θα μπορέσουμε

της Αιγύπτου. Τότε βέβαια δεν γινόταν λόγος για τουρισμό, ενώ τώρα όλα οδηγούν προς τα εκεί.

Έναν αιώνα μετά, τα υδροπλάνα ετοιμάζονται να επιστρέψουν, μεταφέροντας πλήθος ταξιδιωτών και δίνοντας, έτσι, ώθηση στην τουριστική οικονομία της χώρας. Η εγγύτητα των νησιών μεταξύ τους αλλά και των ηπειρωτικών λιμανιών με τις λίμνες και τα νησιά καθιστούν την Ελλάδα ιδανικό προορισμό. Με πτήσεις που θα διαρκούν έως 45 λεπτά και το αντίτιμο να μην ξεπερνάει τα 90 ευρώ, το ταξίδι με υδροπλάνο μοιάζει

ιδιαίτερα ελκυστικό. Εκτός όμως από τον τουρισμό, και ο τομέας της υγείας πρόκειται να ωφεληθεί, καθώς η άμεση και γρήγορη διακομιδή ανθρώπων που χρήζουν νοσηλείας, αποτελεί σε κάθε περίπτωση μία ανάσα, ιδιαίτερα για τους κατοίκους των μικρών ή απομακρυσμένων νησιών. Αντίστοιχα, η παρουσία ειδικού στόλου υδροπλάνων κατάσβεσης πυρκαγιών

Για την έναρξη των πτήσεων με τα υδροπλάνα εμπλέκονται ορισμένα υπουργεία –με σημαντικότερα αυτά της Ναυτιλίας και των Μεταφορών– έως την Πολιτική Αεροπορία, τις περιφέρειες, τα δασαρχεία και τις αρχαιολογικές υπηρεσίες. Αν λάβουμε υπόψη και μία σειρά λαθών και παραλείψεων όπου υπέπεσαν όλες οι κυβερνήσεις έως σήμερα, τότε ίσως θεωρήσουμε λογικό το διάστημα των 17 ετών που έχουν παρέλθει για να δημιουργηθεί το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο που θα συμπεριλάβει τα υδροπλάνα στο συγκοινωνιακό μας δίκτυο. Το γε γονός ότι αυξάνονται οι εταιρείες υδροπλάνων, άλλες με καθαρά πτητικό ενδιαφέρον, άλλες με πεδίο την κατασκευή και αδειοδότηση υδατοδρομίων, αποτελεί ένα θετικό σημάδι. Σε αρκετές περιπτώσεις δημιουργούνται κοινοπραξίες, όπως για παράδειγμα αυτή που πραγματοποίησαν δύο εκ των παλαιότερων εταιρειών στον χώρο, οι Hellenic Seaplanes και Ελληνικά Υδατοδρόμια, αναλαμβάνοντας μεταξύ άλλων την αδειοδότηση των υδατοδρομίων της Χαλκίδας, της Αιδηψού, της Κύμης, της Καρύστου και του Αλιβερίου, για λογαριασμό του Οργανισμού Λιμένων Ν. Ευβοίας. Μάλιστα, ο κ. Γκόβας, διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικά Υδατοδρόμια, είχε δραστηριοποιηθεί, την πρώτη περίοδο που πραγματοποιούνταν πειραματικές πτήσεις των υδροπλάνων, στο δίκτυο που συνέδεε την Κέρκυρα με τους Παξούς, τη λίμνη των Ιωαννίνων και την Πάτρα. Τότε, όπως είχε δηλώσει ο ίδιος, πραγματοποιήθηκαν 15.000 δρομολόγια, εξυπηρετώντας 180.000 ε πιβάτες. Ο διευθύνων σύμβουλος της Hellenic Seaplanes, Νικόλαος Χαρα λάμπους, τονίζει στη συνέντευξη που μας παραχώρησε ότι «εάν κυλήσουν όλα βάσει του σχεδιασμού που έχει κάνει η Hellenic Seaplanes για τις πρώτες αποθαλασσώσεις των υδροπλάνων μας μέσα στο 2022, θεωρούμε εφικτό το σενάριο της εξυπηρέτησης πάνω από 50.000 επιβατών». Οι φωνές για το δίκτυο δεκάδων υδατοδρομίων ανά την Ελλάδα πυκνώνουν. Ένας από τους ανθρώπους που είναι συγκρατημένα αισιόδοξος, γνωρίζοντας πολύ καλά το πλαίσιο, είναι ο κ. Αντωνόπουλος, πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου Σκύρου. Αποτελεί τον πρώτο φορέα σ την Ελλάδα που, ήδη από το 2014, προχώρησε σε διακήρυξη διαγωνισμού

για τη λειτουργία υδατοδρομίου σε λιμάνι, μεταδίδοντας τη γνώση του σε δεκάδες λιμενικούς φορείς. Η συνέντευξη του κ . Αντωνόπουλου, που θα διαβάσετε παρακάτω, αποτελεί ουσιαστική καταγραφή μιας σειράς παραγόντων που σχετί ζονται με τα υδροπλάνα. Ασφαλώς, ο ίδιος αναμένει την έγκριση του τεχνικού φακέλου για την αδειοδότηση του υδατοδρομίου στο λιμάνι της Σκύρου. Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι, στο εγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο, τα υδροπλάνα νομιμοποιούνται να πετά ξουν –εκτός από τα υδατοδρόμια– και στα λεγόμενα «υδάτινα πεδία».

Ως τέτοια χαρακτηρίζονται οι υδάτινες περιοχές χωρίς υδατοδρόμια.

Η χρήση τους, πέραν των άλλων προϋποθέσεων, επιτρέπεται εφόσον υφίσταται πλησίον του υδάτινου πεδίου κάποιο σκάφος ή κατάλληλη υποδομή (π.χ. ξενοδοχειακός λιμένας) για την ασφαλή επιβίβαση και αποβίβαση των επιβατών του αεροσκάφους. Αυτή η προοπτική δίνει ακόμα μεγαλύτερη δυναμική στις μεταφορές με το συγκεκριμένο μέσο, καθώς, αυξάνοντας τις παροχές, εμπλουτίζεται το τουριστικό προϊόν κάθε περιοχής, άρα και η οικονομική

ανάπτυξη.

Νικόλαος Χαραλάμπους Διευθύνων Σύμβουλος της Hellenic Seaplanes Τουριστική Αγορά: Πόσα υδατοδρόμια χρειάζεστε για να ξεκινήσετε τακτικές πτήσεις στο Αιγαίο και πόσα στο Ιόνιο; Νικόλαος Χαραλάμπους: Ένα ικανοποιητικό δίκτυο υδατοδρομίων που εμπορικά και οικονομικά δύναται να καλύψει τον αερομεταφορέα απαρτίζεται από τουλάχιστον 8 υδατοδρόμια. Παρ’ όλα αυτά, δεδομένου ότι η αγορά και οι κλάδοι των υδροπλάνων και των υδατοδρομίων βρίσκονται ακόμα σε αναπτυσσόμενη φάση και με το εθνικό δίκτυο να δομείται αποφασιστικά μέρα με τη μέρα, έχουμε δημιουργήσει ήδη πλάνο πτητικής λειτουργίας, που αποτελείται από μεγάλο αριθμό ημερήσιων δρομολογίων σε μικρότερο αριθμό προορισμών. Συγκεκριμένα, η Hellenic Seaplanes δρομολογεί να πραγματοποιήσει πτήσεις μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2022, εάν όλα κυλήσουν βάσει του προγράμματος που έχει συμφωνηθεί με τους συνεργαζόμενους δημόσιους φορείς και τα λιμενικά ταμεία, σε δύο νησιά του Αιγαίου, την Τήνο και την Πάτμο. Οι δύο αυτοί προορισμοί προκρίνονται μέχρι αυτή τη στιγμή, καθώς στην Τήνο έχει εγκριθεί η νέα χωροθέτηση της υποδομής και πλέον μπαίνουμε στη φάση της υλοποίησης, ενώ στο υδατοδρόμιο Πάτμου έχει εγκατασταθεί ο οικίσκος και η πλωτή πλατφόρμα πρόσδεσης υδροπλάνων. Στον αντίποδα, στο Ιόνιο Πέλαγος, η Hellenic Seaplanes βολιδοσκοπεί την αξιοποίηση πιθανών υδάτινων πεδίων σε νησιά που μπορούν να αδειοδοτηθούν έως την εκκίνηση της προσεχούς τουριστικής σαιζόν, ώστε μαζί με τα αδειοδοτημένα υδατοδρόμια της Κέρκυρας και των Παξών να σχηματίσουν ένα ικανοποιητικό δίκτυο υδατοδρομίου. Τ.Α.: Θα επικοινωνούν μεταξύ τους ή θα είναι διαφορετικά δίκτυα; Ν.Χ.: Το πλάνο πτήσεων της Hellenic Seaplanes αποσκοπεί –μέσω των

της– να εξασφαλίσει τη διασύνδεση νησιωτικών και παράκτιων περιοχών μεταξύ τους αλλά και με την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα, πετώντας από περιοχή σε περιοχή. Το γεγονός αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να εξασφαλιστεί η διασύνδεση π.χ. νησιών Ιονίου με τα αντίστοιχα του Αιγαίου με

“

Η Hellenic

Seaplanes δρομολογεί να πραγματοποιήσει πτήσεις μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2022.”

μία και μόνο πτήση, καθώς αυτό θα σήμαινε πτήσεις παραπάνω από 40-45 λεπτά, διάρκεια που έχουμε οριοθετήσει ως ανώτατη για την εκάστοτε πτήση. Ο περιορισμός αυτός παύει να υφίσταται με τη δημιουργία πολλών υδατοδρομίων ανά γεωγραφική περιοχή, ενώ σε συνδυασμό με τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των υδροπλάνων, που προσφέρουν γρήγορη, άμεση και ασφαλή αερομεταφορά, επιτυγχάνεται η απόλυτη διασύνδεση της χώρας, γεγονός που για την Hellenic Seaplanes αποτελεί θεμελιώδη φιλοδοξία. Τ.Α.: Πόσα υδατοδρόμια θα λειτουργήσουν το 2022 και σε ποια μέρη; Ν.Χ.: Πάντα έχουμε στο μυαλό μας ότι η υγειονομική κρίση μπορεί να φέρει ενδεχόμενες επιβραδύνσεις που να επηρεάσουν άμεσα τον τουρισμό και τη μεταφορά, όμως δεν παρεκκλίνουμε από τον στόχο μας, την αξιοποίηση δηλαδή των υποδομών που θα έχουν διαμορφωθεί έως τις αρχές του νέου έτους, ώστε τα υδροπλάνα να «ξανασυστηθούν» στο κοινό με τις πρώτες αποθαλασσώσεις. Τα υδατοδρόμια που πρωτοστατούν στη διαδικασία απόκτησης της άδειας λειτουργίας είναι η Πάτρα, η Κέρκυρα και οι Παξοί –οι τρεις προορισμοί που εξυπηρετούσαν πτήσεις με υδροπλάνα κατά το παρελθόν–,

ενώ ακολουθούν ο Βόλος –που εξασφάλισε τον προηγούμενο Μάιο την άδεια ιδρύσεως υδατοδρομίου, όταν ανέλαβε η Hellenic Seaplanes σε συνεργασία με τον ΟΛΒ τη διαδικασία αδειοδότησης–, η Πάτμος και η Τήνος. Σε πρώτο πλάνο βρίσκονται επίσης οι αδειοδοτήσεις υδατοδρομίων που αφορούν τα πέντε υδατοδρόμια της Εύβοιας και συγκεκριμένα του Αλιβερίου, της Κύμης, της Αιδηψού, της Χαλκίδας και της Καρύστου, ακολουθούν τα υδατοδρόμια σε Σκόπελο και Σκύρο, ενώ γερή υποψηφιότητα βάζουν και τα υδατοδρόμια Καλαμάτας, Χίου, Ψαρών, Οινουσσών, που ο τεχνικός φάκελος αδειοδότησης τους βρίσκεται σε πολύ καλό στάδιο. Τ.Α.: Πόσοι επιβάτες υπολογίζετε ότι θα επιβιβαστούν στα υδροπλάνα το 2022; Ν.Χ.: Εάν κυλήσουν όλα βάσει του σχεδιασμού που έχει κάνει η Hellenic Seaplanes για τις πρώτες αποθαλασσώσεις των υδροπλάνων μας μέσα στο 2022, θεωρούμε εφικτό το σενάριο της εξυπηρέτησης περισσότερων από 50.000 επιβατών. Όλα αυτά θα εξαρτηθούν από την ετοιμότητα των υδατοδρομίων, τη γενικότερη δυναμική των προορισμών όπου θα πετάξουμε τη προσεχή σαιζόν και τις τάσεις των τουριστών για να τους επισκεφθούν. Το υδροπλάνο, εκτός από ένα σημαντικό μέσο στο χαρτοφυλάκιο των μεταφορικών δυνατοτήτων της Ελλάδας και των ντόπιων επιβατών, συνδέεται αναπόσπαστα με τον τουριστικό κλάδο και τον τουρίστα που επιθυμεί να επισκεφθεί τους προορισμούς μας.

Τ.Α.: Ποια θα είναι η τιμή του εισιτηρίου από Κέρκυρα για Παξούς και από Βόλο για Σκύρο; Ν.Χ.: Το κόστος αποτελούσε και αποτελεί σημαντικότατο παράγοντα για την τελική επιλογή του μέσου μετακίνησης. Τον παράγοντα αυτόν έρχεται να καταρρίψει η έλευση των υδροπλάνων, αφού στα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά τους συγκαταλέγεται, μεταξύ άλλων, το προσιτό κόστος χρήσης τους και ο value-for-mοney χαρακτήρας τους. Ενδεικτικά, ένα ταξίδι με απόσταση 160-170 χλμ θα καλύπτεται σε λιγότερο από 37’ και θα κοστίζει έως 85 ευρώ, αναλόγως των αποσκευών, των κατοικίδιων ή του ενδεχόμενου έξτρα εξοπλισμού που θα φέρει ο εκάστοτε επιβάτης, όπως ακριβώς ισχύει και στις υπόλοιπες αεροπορικές εταιρείες. Το κόστος θα διαμορφώνεται επίσης αναλόγως των χρονικών αποστάσεων που καλύπτουν τα υδροπλάνα, όπως επίσης και της ζήτησης που έχει το κάθε δρομολόγιο. Η εταιρεία

μας οργανώνει το πλάνο της με γνώμονα πτήσεις που δεν θα ξεπερνούν τα 45’, επομένως το κόστος θα έχει εκ των πραγμάτων ανώτατο όριο γύρω στα 90 ευρώ. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι το δρομολόγιο Κέρκυρα-Παξοί κυμαίνεται γύρω στα 50 ευρώ ανά πτήση ενώ το δρομολόγιο Βόλος-Σκύρος τιμολογείται περίπου στην ίδια κλίμακα.

Τ.Α.: Ποιο εκτιμάτε ότι θα είναι το όφελος για την ελληνική οικονομία; Ν.Χ.: Η επανεμφάνιση των υδροπλάνων έρχεται να παίξει καθοριστικό ρόλο στις ήδη υπάρχουσες εθνικές μεταφορικές λύσεις που προσφέρει η Ελλάδα και αυτομάτως δημιουργεί πολλαπλά οφέλη για τους επιβάτες που θέλουν να μετακινηθούν γρήγορα, άνετα και προπαντός με ασφάλεια. Εδώ, διαχωρίζονται οι επιβάτες που θέλουν να μεταφερθούν σε κάποιο ελληνικό νησί από τους ντόπιους κατοίκους νησιών ή παραθαλάσσιων περιοχών. Τα υδροπλάνα γενικά θα αποτελέσουν ένα ανταγωνιστικό μέσο, καθώς θα συμβάλουν στην άρση της απομόνωσης μικρών αλλά και μεγαλύτερων νησιών, όπου δεν είναι δυνατή η κατασκευή αεροδρομίων, ενώ η μεταξύ τους ακτοπλοϊκή σύνδεση είναι δυσχερής, ειδικά κατά τη χειμερινή περίοδο. Ειδικότερα, η άφιξη των υδροπλάνων θα αποτελέσει πόλο έλξης για τους τουρίστες, που αυτομάτως θα φέρει το άνοιγμα νέων θέσεων εργασίας – σύμφωνα με προβλέψεις μας μπορεί να φτάσει, μόνο στα υδατοδρόμια της Ελλάδας, έναν αριθμό της τάξεως των 1.000 ατόμων και θα αφορά πολλές και διαφορετικές ειδικότητες. Αναμφίβολα, η έλευση των

υδροπλάνων καθώς και η δημιουργία της υποδομής υδατοδρομίων θα αναπτύξει νέες εμπορικές συνεργασίες με τοπικές επιχειρήσεις.

Τ.Α.: Η τροποποίηση του νομοσχεδίου έγινε τον Δεκέμβριο του 2020 και τότε εκτιμούσατε ότι θα πετάξουν τα υδροπλάνα μέσα στο 2021, κάτι το οποίο δεν συνέβη. Πιστεύετε ότι θα ξεκινήσουν οι πτήσεις των υδροπλάνων το 2022 και, αν ναι, πού το στηρίζετε; Ν.Χ.: Το ανανεωμένο νομοθετικό πλαίσιο για τα υδατοδρόμια (Νόμος 4663/20) έδωσε τη λύση για τη μόνιμη αδειοδότηση των υδατοδρομίων, καθώς ρυθμίζει εκ νέου τις διαδικασίες ίδρυσης, λειτουργίας και εκμετάλλευσής τους και έτσι δίνει την κατάλληλη ώθηση που χρειάζονταν τα υδροπλάνα για την επαναλειτουργία τους. Βάσει του νόμου, με την εξασφάλιση της άδειας ιδρύσεως υδατοδρομίου στην ουσία νομιμοποιείται η υποδομή, αφού πληροί όλα τα κριτήρια που προβλέπονται, ενώ μετέπειτα, με την κατοχή της άδειας λειτουργίας υδατοδρομίου, η ανάδοχη εταιρεία είναι πλέον αρμόδια να αναλάβει την κατασκευή του και το ολικό management του. Παρ’ όλα αυτά, ο παράγοντας κορωνοϊός στάθηκε καθοριστικός για να κάνουν τα υδροπλάνα το 2021 ένα προσωρινό βήμα πίσω, πριν από την οριστική επανεμφάνισή τους στο προσκήνιο, αρχής γενομένης την τουριστική σαιζόν του 2022. Βλέποντας την αρνητική επιρροή που είχε ο κορωνοϊός στους κλάδους του τουρισμού και της μεταφοράς, επικεντρωθήκαμε στην ανάπτυξη του δικτύου υδατοδρομίων, στην επικαιροποίηση των τεχνικών φακέλων των ήδη αδειοδοτημένων υδατοδρομίων, στην αδειοδότηση νέων, στη σύναψη στρατηγικών συνεργασιών που σχετίζονται άμεσα με την τεχνολογία, την αερομεταφορά και άλλους κλάδους, ώστε να παρουσιαστούμε έτοιμοι σε όλα τα επίπεδα και ώστε το πτητικό μας πλάνο να ανταποκριθεί στις ανάγκες της αγοράς. Οφείλουμε να αναφέρουμε ότι η κυβέρνηση στάθηκε αρωγός της προσπάθειας που γίνεται για την ανάπτυξη του κλάδου των υδροπλάνων, απλοποιώντας αρκετά τις απαιτούμενες διαδικασίες. Πλέον μπορούμε να πούμε ότι η φιλοδοξία μας να ενώσουμε την Ελλάδα με υδροπλάνα αρχίζει να παίρνει «σάρκα και οστά».

Κυριάκος Αντωνόπουλος Πρόεδρος Λιμενικού Ταμείου Σκύρου Ο μακροβιότερος πρόεδρος Λιμενικού Ταμείου της Ελλάδας συμπλήρωσε αισίως τα 16 χρόνια, έχοντας καταφέρει μεταξύ άλλων να αναμορφώσει και να εκσυγχρονίσει πλήρως το λιμάνι της Σκύρου. Συνέβαλε, επίσης, καθοριστικά στην αύξηση της επισκεψιμότητας των τουριστικών σκαφών κατά 1.400%, απ’ όταν ανέλαβε τη θητεία του. Τα τελευταία 7 χρόνια, το λιμάνι και η μαρίνα του βραβεύονται ετησίως στα βραβεία Τουρισμού Και Περιβάλλοντος, ενώ με τη συνεργασία του καινοτόμου προγράμματος «Skyros Project» (https:// skyrosproject.uniwa.gr/), το λιμάνι μετρά 26 βραβεύσεις: εθνικές, ευρωπαϊκές και μια παγκόσμια. Το λιμάνι της Σκύρου είναι ένα από τα 116 οικολογικά λιμάνια της Ευρώπης (ECO PORTS), ενώ θεωρείται το πληρέστερο και φιλικότερο δημόσιο λιμάνι της χώρας. Το ενδιαφέρον του κ. Αντωνόπουλου για την έλευση των υδροπλάνων στο νησί του είχε ως αποτέλεσμα τη διενέργεια, το 2014, του πρώτου διαγωνισμού που έγινε στην Ελλάδα για την ίδρυση, κατασκευή, εκμετάλλευση και λειτουργία υδατοδρομίου από ιδιωτικό φορέα. Τη διακήρυξη του διαγωνισμού και τον τρόπο ενεργειών του Λ.Τ. Σκύρου ακολούθησαν δεκάδες φορείς που ήταν σε στάση αναμονής. Το υδατοδρόμιο της Σκύρου, στο λιμάνι της Λιναριάς, αναμένεται να είναι από τα πρώτα που θα λάβουν τη σχετική άδεια, αποτελώντας μία επιβράβευση των χρόνιων προσπαθειών.

Τουριστική Αγορά: Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά και οι αρμοδιότητές σας ως Προέδρου του Λιμενικού Ταμείου Σκύρου; Κυριάκος Αντωνόπουλος: Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι το Λιμενικό Ταμείο Σκύρου είναι ένα κρατικό ΝΠΔΔ, εποπτευόμενο από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Είναι ένα από τα δέκα κρατικά λιμε νικά ταμεία που έχουν μείνει στην Ελλάδα, αφού περί τα 75 έχουν περάσει στους δήμους. Ο ρόλος του Π ροέδρου του λιμενικού ταμείου, κατά τη γνώμη μου, είναι εθνικά σημαντικός, διότι

εκπροσωπεί μία πύλη εισόδου, όπως είναι ένα νησιωτικό λιμάνι. Από την ποιότητα των υπηρεσιών που θα παρασχεθούν και την αρτιότητα των υποδομών του επηρεάζεται και η γνώμη για τον τόπο, αφού –ως γνωστόν– η πρώτη εντύπωση δεν έχει δεύτερη ευκαιρία. Ο ρόλος του Π ροέδρου είναι πολυσύνθετος και απαιτητικός. Τα προσόντα που θεωρ ώ πω ς α παιτούνται αποτελούν μια σύνθεση οραματισμού, διοικητικής ικανότητας, ναυτικής γνώσης, δυνατότητας αξιολόγησης, κοινωνικής αντίληψης, κατανόησης των λιμενικών θεμάτων –είτε σε επίπεδο αναγκών είτε σε τεχνικό επίπεδο– και βεβαίως τουριστικής ευαισθησίας, που εκφράζεται με τη φιλοξενία. Στην περίπτωσή μου απαιτείται και συνεχής ετοιμότητα, γνώση γραμματειακής υποστήριξης, διεκπεραίωσης διοικητικών και οικονομικών θεμάτων άλλα και καθημερινή εργασία στο πεδίο, αφού το Λ.Τ. Σκύρου λ ειτουργεί, από το 2008, χωρίς ούτε έναν υπάλληλο!

Τ.Α.: Πότε ξεκίνησε το ενδιαφέρον σας για την έλευση των υδροπλάνων στη Σκύρο και για ποιους λόγους; Κ.Α.: Έχοντας συμπληρώσει και ενεργώντας 16 χρόνια σε αυτή τη θέση, παρακολουθώ τη γέννηση του εγχειρήματος και μπορώ να σας δώσω τις πληροφορίες από «πρώτο χέρι». Από το 2005-2006, όπου έγιναν κάποιες δοκιμαστικές πτήσεις με ένα νομοθετικό πλαίσιο που δεν προχώρησε, ήδη ονειρευόμουν την ένταξη της Σκύρου στη μελλοντική προσπάθεια που θα ακολουθούσε. Όταν το 2013 ψηφίστηκε

οποίες κατέληξαν στη διενέργεια του πρώτου διαγωνισμού στην Ελλάδα για την ίδρυση, λειτουργία και εκμετάλλευση υδατοδρομίου σε ζώνη λιμένα χωρίς κόστος για το Λιμενικό Ταμείο Σκύρου, τον Απρίλιο του 2014.

Τ.Α.: Ποιες είναι οι ενέργειες που έχετε πραγματοποιήσει έως τώρα; Κ.Α.: Σημαντικότερη όλων θεωρώ τη διενέργεια του πρώτου και επιτυχημένου διαγωνισμού, που άνοιξε τον δρόμο σε δεκάδες άλλους φορείς να ακολουθήσουν το πρότυπο του διαγωνισμού της Σκύρου.

Τ.Α.: Πώς θα βλέπατε ιδανικά το πτητικό έργο των υδροπλάνων στη Σκύρο και τη διασύνδεσή του με το τουριστικό προϊόν του νησιού; Κ.Α.: Το υδροπλάνο θα αποτελέσει ένα ακόμα μέσο που θα συμβάλει τα μέγιστα στην εξωστρέφεια των νησιών μας. Για μένα, αυτό που θα πετύχει η δραστηριοποίηση των υδροπλάνων θα είναι πρώτα απ’ όλα η αύξηση της ψυχικής ηρεμίας των νησιωτών, οι οποίοι θα γνωρίζουν ότι ο απομονωτισμός και η ανασφάλεια θα περιοριστούν σημαντικά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνία των μικρών νησιών. Αυτονόητο είναι ότι στον τουριστικό τομέα θα φυσήξει φρέσκος αέρας. Η σύνδεση μιας σειράς προορισμών, οι οποίοι από τη μια στιγμή στην άλλη θα γίνουν κοντινοί και προσιτοί, αναμένεται να δώσει μεγάλη ώθηση και ευελιξία

στις προσφερόμενες τουριστικές υπηρεσίες. Η Σκύρος, με όρους ναυτιλίας, είναι ένας τόπος αρκετά μακριά από τις Κυκλάδες και τα νησιά του ανατολικού και βόρειου Αιγαίου, ένας τόπος που ιστορικά πάντοτε αποτελούσε «προκεχωρημένη βάση» στο κέντρο του Αιγαίου. Η απευθείας σύνδεση της Σκύρου τόσο με τα νησιά που προανέφερα, όσο και με την ηπειρωτική Ελλάδα, θα αποτελέσει ιστορικό γεγονός. Όταν ολοκληρωθεί το δίκτυο των υδατοδρομίων, θα παρέχεται η δυνατότητα για 6-8 απευθείας νέες συνδέσεις, χώρια τις ανταποκρίσεις και δίχως να υπολογίσουμε τις ναυλώσεις οι οποίες δεν απαιτούν την ύπαρξη υδατοδρομίων. Εκτός από τις τακτικές συνδέσεις της Σκύρου, η ναύλωση υδροπλάνων από επιχειρήσεις τουρισμού και ιδιώτες, με σκοπό τη διακίνηση τουριστών σε τόπους που μέχρι τώρα φάνταζε αδύνατο ή για τη δημιουργία εκδρομικών πακέτων, είναι κάτι που ο καθένας μπορεί μόνο θετικά να εκτιμήσει. Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε τον τομέα της υγείας και την πολύτιμη συνδρομή τους σε αυτόν, αφού μπορούν να εκκινούν από το αδειοδοτημένο υδατοδρόμιο της Σκύρου για να πραγματοποιήσουν διακομιδή ασθενούς με γρήγορο και ασφαλή τρόπο, χωρίς ταλαιπωρία. Τ.Α.: Πόσο πιθανό είναι να συνδεθεί το τακτικό δρομολόγιο του πλοίου που προσεγγίζει τη Σκύρο με αυτό του υδροπλάνου;

Κ.Α.: Θεωρώ πως η συνεργασία των ακτοπλοϊκών εταιρειών με αυτές των υδροπλάνων είναι μονόδρομος. Τα διαφορετικά συγκοινωνιακά μέσα θα πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται.

Τ.Α.: Γιατί θεωρείτε ότι η έλευση των υδροπλάνων θα ωφελήσει την τοπική κοινωνία; Κ.Α.: Τα νησιά μέχρι τώρα κατέχουν τα ρεκόρ της απομόνωσης. Η Σκύρος δεν ανήκει στα δυσπρόσιτα νησιά, αφού η βασική της σύνδεση γίνεται με δικό της πλοίο, ενώ έχει και αεροπορική σύνδεση με την Αθήνα και τη Θεσσα λονίκη. Όμως το υδροπλάνο θα προσθέσει μια μοναδική ταξιδιωτική εμπειρία! Το κόστος θα είναι σχετικό, συγκρινόμενο μάλιστα με αυτό της προ υδροπλάνων εποχής. Για παράδειγμα, το κόστος μετάβασης γονέων από τη Σκύρο σ τη Λέσβο για να δουν το παιδί τους, το οποίο σπουδάζει στο πανεπιστήμιο Αιγαίου, και κάνουν χρήση δύο ή τριών μεταφορικών μέσων για να φθάσουν μετά από ένα 24ωρο, θα είναι απαγορευτικό, συγκρινόμενο με το κόστος μιας απευθείας 25λε π της πτήσης ενός υδροπλάνου από τη Σκύρο στη Μυτιλήνη. Το ίδιο θα ισχύει για τη μεταφορά γκρουπ ατόμων και τουριστών ώστε να μεταβούν α πό ή προς ανάλογους προορισμούς. Οι συγκοινωνιακές επιλογές αποτελούν ένα ισχυρό κίνητρο για να θέλει κά ποιος να επισκεφθεί ή να κατοικήσει μόνιμα σε ένα νησί. Για να έλθει, πρέπει να γνωρίζει ότι μπορεί και να φύγει, χωρίς περιορισμούς.

ΘΕΜΑ

αγοραστές εστιάζει σε περιοχές όπου υπάρχει τουριστική ζήτηση. Μια αναδρομή στην πορεία των δύο μεγάλων συνδρομητών της εθνικής οικονομίας την

τελευταία δεκαετία παρουσιάζει

Με

στις

πλήρως

“

Από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι και τον Μάιο του 2021, η αγορά του real estate, του τουρισμού, της Airbnb και της golden visa πληγώθηκε, και –σαν συγκοινωνούντα δοχεία–επηρεάστηκαν περίπου ισόποσα, φθάνοντας να χάνουν μέχρι και 70% του τζίρου τους.”

εξαίρεση κάποια παραθαλάσσια ηπειρωτικά κομμάτια της. Και γιατί αυτό; Μα γιατί οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια, όσο και να θέλουμε να κάνουμε το άσπρο μαύρο και τούμπαλιν. Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη πληθυσμιακά αντιπροσωπεύουν το 37,3% της χώρας, στις αγοραπωλησίες ακινήτων του 2019 το 50,4% και στο ΑΕΠ το 61%. Αντίστοιχες λοιπόν είναι και οι επενδύσεις στις υποδομές, στις αναπλάσεις αλλά και στα ιδιωτικά κεφάλαια που επενδύονται για τη μετατροπή της Αθήνας σ’ ένα μητροπολιτικό κέντρο διεθνών προδιαγραφών. Τουρισμός και κατασκευαστικός τομέας στηρίζουν την ελληνική οικονομία Η χώρα ανέκαθεν στηριζόταν και στηρίζεται σε δύο τρεις τομείς δραστηριοτήτων για την κίνηση της οι -

κονομίας της, είτε με ανακυκλούμενο εσωτερικό χρήμα είτε με εισερχόμενο ξένο χρήμα. Αυτοί είναι ο κατασκευαστικός κλάδος, ο τουριστικός και ο ναυτιλιακός τομέας. Προ της κρίσης 2008-2016, ο κατασκευαστικός κλάδος δημιουργούσε περίπου 100.000 νέα σπίτια τον χρόνο, που –με μία μέση τιμή πώλησης των 150.000 € ανά διαμέρισμα– έδινε έναν τζίρο γύρω στα 15 δισ. ευρώ τον χρόνο, ενώ ο τουρισμός έδινε έναν τζίρο της τάξης των 10 δισ. τον χρόνο. Στη διάρκεια της κρίσης καταβαραθρώθηκε ο κατασκευαστικός κλάδος, χάνοντας περίπου το 90% της οικοδομικής του δραστηριότητας (από 20 εκατ. τ.μ. το 2007 έπεσε στα 2,3 εκατ. τ.μ. το 2016). Σε αξία έχασε, από τη συνολική «πίτα» των αγοραπωλησιών, το 78,8%, δηλαδή το 2007 έγιναν

167.000 πράξεις με μέσο όρο 150.000€ και τζίρο περίπου 25 δισ. €, ενώ το 2016 έγιναν 60.000 πράξεις με μέσο όρο 88.500€ (λόγω μείωσης της μέσης τιμής κατά 41%) και τζίρο 5,3 δισ. €. Και ενώ κατέρρεε ο κατασκευαστικός κλάδος και γενικότερα το real estate, ξαφνικά το 2013 αρχίζει να γίνεται κάτι παράδοξο: ο τουρισμός εμφανίζει άνοδο κατά 15% (2,5 εκατ. τουρίστες) σε σχέση με το 2012, όταν επί μία δεκαπενταετία περίπου ήταν κολλημένος μεταξύ των 12-16 εκατ. τουριστών τον χρόνο. Και αυτό ήταν μόνο η αρχή: Από το 2013 έως το 2019 άρχισε να ανεβάζει ταχύτητα και κατέληξε να υπερδιπλασιαστεί, φθάνοντας το 2019 τους 34 εκατ. τουρίστες. Και έτσι τελικά έγινε κάτι πρωτοφανές! Τον τζίρο που έχασε το real estate από το 2007 έως το 2016 τον υποκατέστησε τελικά ο τουρισμός. Δηλαδή, από τα 19,7 δισ. € (25 δισ. € – 5,3 δισ. €) που έχασε, κέρδισε μέσω του τουρισμού 7 δισ. € (από τα 10 δισ. € του 2013 πήγε στα 17 δισ. € το 2019). Συγχρόνως, ο τουρισμός ενίσχυσε το real estate – φτάνοντας το δεύτερο από τα 5,3 δισ. € το 2016, στα 9,2 δισ. € το 2019 (αύξηση 3,9 δισ. €). Δηλαδή κάλυψε τα 10,9 δισ. € από τα 19,7 δισ. € που έχασε. Πέραν αυτού, η οικοδομική δραστηριότητα ανέβηκε από 2,3 εκατ. τ.μ. το 2016 στα 3,7 εκατ. τ.μ. το 2019, στα 4,1 εκατ. τ.μ. το 2020, ενώ προβλέπεται στα 6,3 εκατ. τ.μ. το 2021 (αύξηση 56,9% μέχρι τον Ιούλιο του 2021).

Όμως για να γίνει αυτή η έκρηξη στον τουρισμό, συνέπεσε δύο «κομήτες» να βρεθούν στην ίδια τροχιά την ίδια χρονική περίοδο. Αυτοί ήταν το

Αirbnb το 2010 και η golden visa το 2013.

Kαι ενώ όλα πήγαιναν κατ’ ευχήν και βρίσκαμε τον ρυθμό μας, ξαφνικά εμφανίζεται η Covid-19, για να μας υπενθυμίσει ότι η ζωή δεν είναι γραμμική και προβλεπόμενη. Έτσι, από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι και τον Μάιο του 2021, η αγορά του real estate, του τουρισμού, της Αirbnb και της golden visa πληγώθηκε και –σαν συγκοινωνούντα δοχεία– οι κλάδοι επηρεάστηκαν περίπου ισόποσα, φθάνοντας να χάνουν μέχρι και το 70% του τζίρου τους. Τα θετικά απρόοπτα για την Ελλάδα εν μέσω πανδημίας Ωστόσο μέσα στην πανδημία συνέβησαν και διάφορα θετικά απρόοπτα για την Ελλάδα, όπως το Brexit που ίσως και να λειτούργησε σαν αντίβαρο στον τουρισμό και την golden visa. Οι Άγγλοι άρχισαν να κοιτάζουν ενεργά την Ελλάδα για αγορά ακινήτου, προκειμένου να αποκτήσουν την golden visa και να μπορούν να μετακινούνται οι ίδιοι και οι συγγενείς τους ελεύθερα στην ΕΕ μετά την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πέραν των Άγγλων, παρατηρείται επίσης έντονη ζήτηση από ξένους διάφορων εθνικοτήτων που επιθυμούν να αποκτήσουν εξοχική κατοικία σε, δημοφιλείς και μη, τουριστικούς προορισμούς παρά τα προβλήματα που δημιουργεί ο κορωνοϊός. Η πλειονότητά τους είναι Ευρωπαίοι (Γάλλοι, Γερμανοί, Αυστριακοί, Ελβετοί κ.ά.), ωστόσο από τη λίστα δεν λείπουν οι Ρώσοι, οι Βαλκάνιοι (Σέρβοι και Βούλγαροι), οι Ισρα -

ηλινοί και οι Λιβανέζοι, που δείχνουν να επιστρέφουν δριμύτεροι, αλλά και οι Αμερικανοί που εμφανίσθηκαν όψιμα. Οι Λιβανέζοι κατατάσσονται τέταρτοι στη λίστα της αγοράς golden visa. Μαζί με τους Ισραηλινούς κυριαρχούν στην αγορά των ξενοδοχείων, αλλά και στη μετατροπή παλαιών κτηρίων σε ξενοδοχεία, ειδικά στην περιοχή πέριξ της πλατείας Ομονοίας. Ισχυρό επίσης ενδιαφέρον εκδηλώνεται από αλλοδαπούς συνταξιούχους αλλά και ομογενείς, οι οποίοι θα επιδιώξουν να αξιοποιήσουν τους ευνοϊκούς όρους του νέου φορολογικού συντελεστή της χώρας μας, που προβλέπει πως οι αλλοδαποί συνταξιούχοι θα υπόκεινται σε φορολογικό συντελεστή 7% για όλα τα εισοδήματά τους για περίοδο δέκα ετών, με βασική προϋπόθεση να μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στην Ελλάδα και να παραμένουν εδώ για περισσότερο από έξι μήνες τον χρόνο. Αρκετοί από αυτούς θα στοχεύσουν στην τουριστική εκμετάλλευση των ακινήτων τους, καθώς οι αυτόνομες εξοχικές κατοικίες και οι βίλες με ιδιωτική πισίνα αναμένεται να αποτελέσουν το νέο επενδυτικό προϊόν για ενοικίαση στη μετά Covid-19 εποχή, λόγω του αισθήματος ασφάλειας που προσφέρουν. Το παραπάνω πράττουν ήδη αρκετοί από τους ξένους που έχουν αποκτήσει περιουσία σε κάποιο νησί ή παραθαλάσσιο μέρος. Δεν είναι τυχαίο πως τα κοσμοπολίτικα νησιά του Αιγαίου (όπως η Σαντορίνη, η Μύκονος και η Ρόδος), τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες δέχονται εκατομμύρια επι -

σκέπτες κάθε χρόνο, συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Ψηλά βρίσκεται επίσης η Κρήτη αλλά και οι περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, όπως η Μεσσηνία, η Χαλκιδική, το Πήλιο, περιοχές που έχουν αναβαθμίσει το επίπεδο υπηρεσιών που παρέχουν – μαζί και τη φήμη τους.  Θεωρείται πως εάν εφαρμοσθεί ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική και σχέδιο για την εξοχική κατοικία, μπορεί να αποδειχθεί «Ελντοράντο» για τη χώρα, φέρνοντας 1,5 δισ. ευρώ στα κρατικά ταμεία σε ετήσια βάση. Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν το τοπίο Τα μεγάλα έργα, οι υποδομές και οι αστικές αναπλάσεις στη χώρα μας επικεντρώνονται κυρίως στον Νομό Αττικής, είτε μέσω ιδιωτικών πρωτοβουλιών, είτε μέσω δημοσίων επενδύσεων και βέβαια με την αξιοποίηση των κεφαλαίων από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η Αθηναϊκή Ριβιέρα, η παραλιακή ζώνη της πρωτεύουσας (η αθηναϊκή ακτογραμμή), αποτελεί το success story των αναπτύξεων, καθώς μόνο μέσα στα επόμενα 5-6 χρόνια υλοποιούνται ή δρομολογούνται επενδύσεις περί τα 2-2,5 δισ. € σε 22 χιλιόμετρα του παραλιακού μετώπου Πειραιά-Βουλιαγμένης – 100 εκατ./χιλιόμετρο όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Σιγάλας, δ/νων σύμβουλος της Hill International (Hellas), της γνωστής εταιρείας διαχείρισης έργων υποδομής. Συνοπτικά, θα μπορούσαν να αναφερθούν μέσα στο «μπουκέτο» των 2,5 δισ., τα έργα στο λιμάνι του Πειραιά στον ΟΛΠ, όπου ξεκίνησε η κατασκευή

“Θεωρείται πως εάν εφαρμοσθεί ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική και σχέδιο για την εξοχική κατοικία, μπορεί να αποδειχθεί «Ελντοράντο» για τη χώρα, φέρνοντας 1,5 δισ. ευρώ στα κρατικά ταμεία σε ετήσια βάση.”

της προβλήτας της κρουαζιέρας, η οποία θα φιλοξενεί κρουαζιερόπλοια μήκους άνω των 300μ. Έπεται η ανάπλαση του φαληρικού όρμου – με τη μαρίνα του Αλίμου, τα ξενοδοχεία, τους χώρους εστίασης-αναψυχής και τα γραφεία. Ακολουθεί ακόμη το mega project του Ελληνικού. Στα επόμενα χρόνια, δηλαδή, θα έχουν γίνει όλα τα έργα υποδομών για να δεχτούν μετά την οικιστική και εμπορική ανάπτυξη. Το Ελληνικό από μόνο του μπορεί να μετατραπεί στο Μονακό της Μεσογείου, και όχι μόνον, δεδομένου ότι έχει καταπληκτικό κλίμα, την απαράμιλλη θάλασσα του Αργοσαρωνικού, την ιστορία της περιοχής, την εύκολη πρόσβαση σε όλα τα νησιά, αλλά και το γεγονός ότι θα είναι ένα νέο προάστιο δομημένο «from–scratch» και με high–end υποδομές, κτηριακές εγκαταστάσεις

και facilities, που δεν θα υπάρχουν αντίστοιχες στη ΝΑ Ευρώπη. Στη συνέχεια είναι το project της Grivalia Hospitality στα Αστέρια της Γλυφάδας, με την ξενοδοχειακή ανάπτυξη. Η διαδρομή κλείνει με την επένδυση στον Αστέρα της Βουλιαγμένης της AGC Equity Partners, με στόχο την αναβάθμιση των ξενοδοχείων, των πολυτελών βιλών και της μαρίνας της Βουλιαγμένης. Πέραν αυτών, υπάρχουν τα έργα υποδομών και ανάπλασης στο κέντρο της Αθήνας εκτός από τα σημαντικά έργα διεθνούς εμβέλειας, τα οποία είναι ήδη σε εξέλιξη, τα οποία αφορούν άμεσα ή έμμεσα τον τουρισμό (με προϋπολογισμό άνω των 4 δισ. ευρώ) και κατευθύνονται σε τουριστικές υποδομές που μπορούν να μεταμορφώσουν τη χώρα, όπως τα κονδύλια για την τουριστική ανάπτυξη, για την αναβάθμιση και τον

εκσυγχρονισμό των νοσοκομείων, την ηλεκτρική διασύνδεση νησιών και Πελοποννήσου, τις οπτικές ίνες σε νησιά, την αναβάθμιση δικτύων ύδρευσης/ αποχέτευσης, διαχείρισης απορριμμάτων και τις στρατηγικές αναπλάσεις. Επίσης, στα έργα αυτά μπορούμε να εντάξουμε τα 14 αεροδρόμια της Fraport Greece, το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλλι Ηρακλείου, τα 23 περιφερειακά αεροδρόμια, τις ιδιωτικοποιήσεις του ΤΑΙΠΕΔ, τα 3.000 στρέμματα στο αεροδρόμιο Ηρακλείου, ενώ μεγάλο έργο υποδομής για τον ελληνικό τουρισμό στο μέλλον είναι η προβλεπόμενη μεγάλη επέκταση του Αεροδρομίου «Ελ. Βενιζέλος» της Αθήνας. Όμως δεν είναι μόνο η Αθηναϊκή Ριβιέρα αλλά και το κέντρο της Αθήνας, το οποίο αναβαθμίζεται με την ανακατασκευή πλατειών σε έκταση περίπου 195 στρεμμάτων, τη δημιουργία νέων πεζόδρομων και τη συντήρηση των ήδη υπάρχοντων πεζόδρομων και πεζοδρομίων. Επίσης, σημαντικές είναι: η κατασκευή γραμμή 4 του Μετρό με τους 15 σταθμούς, συνδέοντας το Γαλάτσι με το Γουδή μέσω της Κυψέλης και του Κολωνακίου και προσφέροντας ευκαιρίες στο real estate όπου υπάρχουν στάσεις, αλλά και στο Μητροπολιτικό Πάρκο στο Γουδή –έκτασης 965 στρεμμάτων–, η διπλή ανάπλαση στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας και τον Βοτανικό –σε έκταση 220 στρεμμάτων–, η άγνωστη όαση των 135 στρεμμάτων στο αρχαιολογικό άλσος της Ακαδημίας Πλάτωνος, αλλά και η αξιοποίηση του ακινήτου της ΠΥΡΚΑΛ, όπου θα μεταφερθούν 9 υπουργεία και οργανισμοί στο οικόπε -

δο των 165 στρεμμάτων και θα δοθούν στο κοινό 120 στρέμματα για πάρκα, πλατείες, πεζόδρομους και ποδηλατόδρομους. Τέλος, στο κέντρο της Αθήνας δημιουργούνται ή μετατρέπονται σε ξενοδοχεία 16 κτήρια, που βρίσκονται στους βασικούς άξονες της πόλης, πολλά εκ των οποίων αναμένεται να ανοίξουν το επόμενο διάστημα και να δεχθούν τους πρώτους επισκέπτες. Το μέλλον του real estate συνδέεται με την ποιότητα της τουριστικής ανάπτυξης

Βλέπουμε λοιπόν ότι, πέραν των δημόσιων επενδύσεων σε έργα υποδομής, υπάρχουν και ιδιωτικά κεφάλαια ή σύμπραξη δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων (ΣΔΙΤ), που ακόμη και μέσα στην πανδημία επένδυαν στην τουριστική βιομηχανία, στο κέντρο της Αθήνας αλλά και σε έργα εκτός της Αττικής, διότι γνωρίζουν ότι ο χρόνος είναι υπέρ αυτών που έχουν την υπομονή ή τα χρήματα να περιμένουν, ότι νομοτελειακά οι κύκλοι επαναλαμβάνονται και η κορυφή θα γίνει πυθμένας και ο πυθμένας κορυφή. Αλλά σαφώς ακόμα και στους μεγάλους «παίκτες» υπάρχει διαφορά φιλοσοφικής προσέγγισης της επένδυσης, γιατί κάποια funds επιδιώκουν

γρήγορες υπεραξίες και αλλαγή θέσης σε 2-3 χρόνια, ενώ άλλα έχουν πιο μακροχρόνιο ορίζοντα και επενδύουν, κατασκευάζουν, μισθώνουν, δημιουργούν υπεραξία και μετά αποεπενδύουν σε εύλογο τίμημα. Τέλος, ένα νέο προϊόν που προέκυψε, σαν θετική απόρροια της Covid-19 –ειδικά για την Ελλάδα–, είναι οι λεγόμενοι ψηφιακοί νομάδες (digital nomads), δηλαδή τα στελέχη εταιρειών ή επαγγελματίες (προγραμματιστές, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, γραφίστες κ.λπ.) που ενώ η έδρα της εταιρείας τους και γενικότερα ο φυσικός χώρος εργασίας τους είναι σε άλλη χώρα, η τεχνολογία τούς προσφέρει τη δυνατότητα να εργάζονται μακριά από τη βάση τους. Η Ελλάδα προσφέρει δεκάδες επιλογές σε παραθαλάσσιες περιοχές και νησιά αλλά και στην ηπειρωτική χώρα, η οποία λόγω του εύκρατου κλίματός της προσέλκυσε κατά τη διάρκεια της πανδημίας πολίτες από διάφορες χώρες, που είδαν μία άλλη διάσταση της απομακρυσμένης εργασίας, σ’ ένα ιδανικό φυσικό περιβάλλον. Σε αυτό θα συνεπικουρήσει η δημιουργία των data centers, του προϊόντος του μέλλοντος, από τη στιγμή που η ζήτηση για δεδομένα βαίνει συνεχώς αυξανόμενη. Αξίζει να σημειωθεί πως η Microsoft επέλε -

Info

Ο Παύλος Αβδελάς είναι πολιτικός μηχανικός, εκτιμητής ακινήτων και ασχολείται με την κτηματαγορά, το real estate και τα επαγγελματικά ακίνητα για πολλές δεκαετίες. Παρακολουθεί τις εξελίξεις στον τουρισμό και τις κατασκευές. Στο χαρτοφυλάκιό του έχουν υπάρξει μεγάλα ακίνητα κάθε μορφής καθώς και μικρά νησιά.

ξε να κάνει την Ελλάδα την 8η χώρα της ΕΕ για τη μεταφορά και αποθήκευση των δεδομένων του cloud, αλλάζοντας με αυτό τον τρόπο τον χάρτη του real estate της περιοχής των Μεσογείων, αλλά και για όπου αλλού εγκατασταθεί. Όπως και να έχει, στον ορίζοντα 5-10 ετών με προβολή στο μέλλον –πλην ακραίων γεγονότων– θα δούμε την Αθήνα σαν ένα μέρος όπου θα λάτρευε να ζει κανείς. Θα διαθέτει το ιστορικό κέντρο με τις συνοικίες του, ενώ θα υπάρχει και μία άλλη, κοσμοπολίτικη Αθήνα σε ακτίνα 5-25 χιλιομέτρων από το κέντρο της, προδιαγραφών και υποδομών Μονακό, με ελληνικό χρώμα και κλίμα. Το ζητούμενο είναι να ανέβει η αξία του τουριστικού προϊόντος, οπότε με τον ίδιο αριθμό τουριστών να υπάρχει πολλαπλάσιο έσοδο και όχι να πιεσθούν οι υποδομές και η ποιότητα ζωής των κατοίκων προκειμένου να αυξηθεί ο τουρισμός. Όσον αφορά τους άλλους τουριστικούς προορισμούς, καλό θα ήταν να δοθεί έμφαση στις υποδομές τους (αεροδρόμια, λιμάνια, υδατοδρόμια, σιδηροδρομικό δίκτυο που τελεί υπό κατασκευή) αλλά και στις άλλες μορφές τουρισμού (θρησκευτικός, χειμερινός, ιατρικός, τρίτης ηλικίας, εκπαιδευτικός κ.λπ.), για να οδηγηθούμε σταδιακά σε έναν δωδεκάμηνο τουρισμό, ο οποίος θα μας οδηγήσει σε διαρκείς χρηματορροές, αλλά και αύξηση του ΑΕΠ και της ευημερίας των Ελλήνων, μετά από μία «πέτρινη» δεκαετή δοκιμασία. •

ανακαίνιση του μπάνιου δεν αποτελεί μία χαμηλού κόστους επένδυση ούτε από πλευράς υλικών και εξοπλισμού ούτε από πλευράς εργασίας, ιδιαίτερα αν πρόκειται για ριζική ανακαίνιση που περιλαμβάνει πλακάκια και σωληνώσεις. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το μπάνιο του ξενοδοχειακού δωματίου είναι ένας χώρος που χαρακτηρίζει γενικά το «επίπεδο» και το στυλ του δωματίου. Φυσικά, ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δίνεται –τόσο από λειτουργικής όσο και από αισθητικής πλευράς– στην καθαριότητα, ώστε να εκπέμπεται αυτή η αίσθηση με κάθε τρόπο. Στις παρούσες συνθήκες μάλιστα, η παράμετρος αυτή έχει αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη διάσταση, καθώς η υγιεινή και η ασφάλεια βρίσκονται στην πρώτη γραμμή ενδιαφέροντος των ταξιδιωτών. Παράλληλα, το μπάνιο ενός ξενοδοχειακού δωματίου πρέπει να είναι ένας χώρος λειτουργικός και άνετος για τον επισκέπτη, αλλά και να ταιριάζει με το ύφος του καταλύματος. Επίσης, χαρακτηριστικά όπως τα ανθεκτικά προϊόντα κατάλληλα για συχνή επαγγελματική χρήση, η φιλικότητα προς το περιβάλλον με αξιοποίηση τεχνολογιών που εξασφαλίζουν χαμηλή κατανάλωση νερού και ενέργειας και η συνεργασία με προμηθευτές που εξασφαλίζουν καλό service κατά τη συντήρηση, συμβάλλουν στην ποιοτική αναβάθμιση του μπάνιου. Η σημασία επιλογής του κατάλληλου προμηθευτή δεν σταματάει στο service

μετά την πώληση. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις κατά τις οποίες τις αλλαγές στο μπάνιο δεν έχει αναλάβει ένας επαγγελματίας αρχιτέκτονας ή σχεδιαστής εσωτερικών χώρων, ο προμηθευτής καλείται να παίξει τον ρόλο του συμβούλου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μη σταθείτε στα εκ πρώτης όψεως αυτονόητα, όπως το design και την τιμή. Ζητήστε περισσότερες πληροφορίες για την ποιότητα των υλικών και τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους και φυσικά τις εγγυήσεις καλής λειτουργίας, όπου αυτές υπάρχουν. Η ανακαίνιση πρέπει να γίνεται στο κατάλληλο timing, π.χ. προτού εισέλθουμε στην καρδιά της τουριστικής περιόδου, και μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό, όπως αλλαγή στις βρύσες, στους νιπτήρες, στα

φώτα, στους καθρέπτες, στα αξεσουάρ μπάνιου κ.λπ. Συχνά, μικρές παρεμβάσεις μεταβάλλουν την αισθητική του μπάνιου, όμως, φυσικά, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την ανάγκη μίας κατά καιρούς ριζικής ανακαίνισης.

Ολοκληρωμένες λύσεις, μερική ανακαίνιση

Προφανώς, η απόφαση εξαρτάται από σειρά παραγόντων, όπως είναι η παλαιότητα και η φθορά των προς αντικατάσταση υλικών, ο διαθέσιμος προϋπολογισμός, αλλά και οι ανάγκες σε επίπεδο στρατηγικής marketing της επιχείρησης. Καθεμία από τις ανωτέρω επιλογές έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της και ο επιχειρηματίας είναι εκείνος που γνωρίζει καλύτερα τις ανάγκες της επιχείρησής του. Αυτό που θα θέλαμε να σημειώσουμε από πλευράς μας είναι ότι στην περίπτωση που επιλέξετε την ολική ανακαίνιση του μπάνιου σας, καλό είναι να αναζητήσετε βοήθεια από προμηθευτές που μπορούν να σας κατευθύνουν. Έτσι μπορείτε να γλιτώσετε χρόνο και χρήμα. Επιμέρους στοιχεία του μπάνιου Τα επιμέρους στοιχεία ενός μπάνιου είναι πολλά για να μπορέσει να αναφερθεί κανείς αναλυτικά σε αυτά και στις ιδιαιτερότητες του καθενός. Εδώ θα καταγράψουμε τα βασικότερα, καθώς και κάποια σημαντικά στοιχεία ή τάσεις που καλό θα είναι να έχετε υπόψη σας. Εάν έχετε αναθέσει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του μπάνιου σας σε

έναν ειδικό, τα πράγματα είναι σαφώς απλούστερα. Στην περίπτωση που έχετε αποφασίσει να το «παλέψετε» μόνοι σας, πολλές από τις πληροφορίες που καταγράφουμε εδώ μπορεί να σας φανούν από χρήσιμες μέχρι σωτήριες. Μπαταρίες μπάνιου Ένα βασικό στοιχείο που μπορεί να διαμορφώσει το μπάνιο σας είναι οι μπαταρίες. Η αγορά διαθέτει τεράστια ποικιλία. Μερικές από αυτές είναι τόσο προσεκτικά σχεδιασμένες από επώνυμους σχεδιαστές, που αιχμαλωτίζουν το βλέμμα. Τελευταία τάση αποτελούν οι χρωματιστές μπαταρίες, σε χρώματα όπως χρυσό, ροζ χρυσό, χάλκινο και διάφορες άλλες μεταλλικές αποχρώσεις, αλλά και σε βασικά χρώματα όπως το μαύρο ή το λευκό. Αν επιλέξετε χρωματιστές λύσεις, δώστε ιδιαίτερη σημασία στην τεχνολογία βαφής τους. Η τεχνολογία βαφής PVD (Physical Vapor Deposition), ή στα ελληνικά Φυσική Εναπόθεση Ατμών, είναι μια διαδικασία βαφής με πολύ υψηλής ποιότητας αποτελέσματα. Η βάση της σύγχρονης αυτής τεχνικής είναι ότι κατά την εφαρμογή της η επιφάνεια προς επικάλυψη/ βαφή θερμαίνεται (έως 400 οC) και ψεκάζεται με τα μόρια του στοιχείου με τα οποία επιλέγουμε να την καλύψουμε / βάψουμε (π.χ. με χρώμιο, τιτάνιο κ.ά.). Η διαδικασία αυτή αλλάζει τις ιδιότητες της επιφάνειας του υλικού. Μια συνηθισμένη επιχρωμιωμένη επιφάνεια ή βαμμένη με άλλη μέθοδο δεν μπορεί να την ανταγωνιστεί ούτε αισθητικά ούτε από πλευράς αντοχής.

από

βαφή

εξαιρετική

ανθεκτικότητα στην τριβή και τα χτυπήματα. Η επίστρωση δεν ξεφλουδίζει διότι διεισδύει στην ψεκασμένη επιφάνεια και γι’ αυτό και διαφέρει από την απλή βαφή και την ανοδίωση. Έχει υπολογιστεί ότι οι τελικές επιφάνειες στις οποίες έχει εφαρμοστεί η τεχνολογία βαφής PVD είναι τρεις φορές πιο σκληρές και 10 φορές πιο ανθεκτικές στις γρατσουνιές. Βέβαια, το κόστος τους είναι αυξημένο σε σχέση με άλλες τεχνολογίες βαφής. Εξετάστε προσεκτικά τις διαθέσιμες λύσεις και μετά αποφασίστε τι θα επιλέξετε. Άλλα χαρακτηριστικά τα οποία θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας είναι η εξοικο-

νόμηση νερού, καθώς και το αν θα είναι ανέπαφης λειτουργίας με χρήση φωτοκυττάρου. Το θέμα αυτό αναλύουμε και σε άλλο σημείο αυτού του άρθρου που αφορά τις τάσεις για μπάνιο στη μετά Covid εποχή. Είδη υγιεινής Τα είδη υγιεινής αποτελούν σημαντικό –ίσως το σημαντικότερο– λειτουργικό στοιχείο στο μπάνιο. Η αντοχή τους σε συχνή επαγγελματική χρήση, η ευκολία στο καθάρισμά τους σε συνδυασμό με το ικανοποιητικό τελικό αποτέλεσμα είναι μερικά από τα σημαντικότερα κριτήρια επιλογής τους, που συνυπολογίζονται με τα αυτονόητα – κόστος και design.

Με βάση τα ανωτέρω, μπορεί κανείς να παρατηρήσει κάποιες τάσεις στην αγορά ειδών υγιεινής για χρήση σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Λεκάνες – μπιντέ

Στην πραγματικότητα αναφερόμαστε αποκλειστικά στις λεκάνες αφού τα μπιντέ έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από την αγορά των ξενοδοχείων. Τελευταία, οι σύγχρονες ηλεκτρονικές λεκάνες που κυκλοφορούν από τους περισσότερους κατασκευαστές, εκτός από τα άλλα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά που διαθέτουν, όπως προγραμματισμό και ρύθμιση θερμοκρασίας και πίεσης νερού ανά χρήστη μέσω του κινητού τους ή από ειδικό χειριστήριο, έχουν ενσωματώσει τη λειτουργία του μπιντέ. Επειδή το κόστος σε αυτές τις λεκάνες παραμένει υψηλό,

μπορεί να τις συναντήσει κανείς κυρίως σε πολυτελή καταλύματα και ξενοδοχεία. Στις λύσεις που απευθύνονται στον μεγαλύτερο αριθμό καταλυμάτων, οι περισσότερες επιλογές αφορούν λευκά κρεμαστά είδη υγιεινής. Βασικός λόγος είναι ότι συνδυάζονται πιο εύκολα με τα υπόλοιπα στοιχεία του μπάνιου, είναι κλασικά και αποπνέουν αίσθηση καθαριότητας. Σε ό,τι αφορά το χαρακτηριστικό στοιχείο του «κρεμαστού», τα πλεονεκτήματα είναι ότι καθαρίζονται πιο εύκολα και εξοικονομείται περισσότερος χώρος, αφού έχουν μικρότερες διαστάσεις από τα είδη υγιεινής δαπέδου (π.χ. κρεμαστή λεκάνη συνδυαζόμενη με εντοιχιζόμενο καζανάκι).

Μπανιέρες – ντουσιέρες

Στη μεγάλη πλειονότητα των ξενοδοχειακών μονάδων προτιμώνται καμπίνες ντους με ντουσιέρες αντί για μπανιέρες. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, αφού μια μπανιέρα απαιτεί περισσότερο χώρο και προσοχή στον καθαρισμό. Ωστόσο, η μπανιέρα δεν παύει να αποτελεί σύμβολο χαλάρωσης και πολυτέλειας στο μπάνιο. Πολύ περισσότερο όταν μιλάμε για σύγχρονες μπανιέρες με ενσωματωμένα συστήματα υδρομασάζ. Αυτά εγγυώνται χαλαρωτικές εμπειρίες στους χρήστες και μετατρέπουν το μπάνιο ενός ξενοδοχείου από κάτι απλό, σε ένα είδος «home spa». Βεβαίως, αν όλη η αισθητική του μπάνιου είναι σχεδιασμένη να προσφέρει την αίσθηση της πολυτέλειας ενός «home spa», η μπανιέρα είναι απαραίτητη. Το ντους, από την άλλη πλευρά, έχει άλλα ισχυρά πλεονεκτήματα, καθώς απαιτεί λιγότερο χώρο, καθαρίζεται πιο εύκολα, είναι πιο προσβάσιμο σε άτομα με κινητικά προβλήματα ή άτομα 3ης ηλικίας, είναι πιο ασφαλές και συνήθως περιορίζει την κατανάλωση νερού. Ωστόσο, δεν έχει την «αίγλη» που έχει μια μπανιέρα, ακόμα και αν το ντους διαθέτει σύγχρονες στήλες υδρομασάζ. Στα ξενοδοχεία 5 αστέρων τοποθετούνται συνήθως και τα δύο (μπανιέρα και καμπίνα ντους με ντουσιέρα). Σε ό,τι αφορά τις ντουσιέρες, η νέα τάση είναι οι walk-in, με διαφανή τοιχώματα που επιτρέπουν στον χρήστη να έχει θέαση του χώρου. Συνδυάζονται με ντουσιέρες χαμηλού προφίλ (χωρίς «πεζουλάκι» περιμετρικά τους), οι οποίες ενσωματώνονται στο πάτωμα. Αυτές οι τελευταίες έχουν την ιδανική προσβασιμότητα για άτομα με

κινητικά προβλήματα και καθαρίζονται με τον πλέον εύκολο τρόπο. Μεγάλη ζήτηση υπάρχει για φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα, που εξασφαλίζουν εξοικονόμηση φυσικών πόρων και ενέργειας, για παράδειγμα καζανάκια διπλής λειτουργίας (μισής ή πλήρους ποσότητας εκροής), μπαταρίες με χαμηλές ροές, θερμοστατικές μπαταρίες για αποφυγή άσκοπης χρήσης ζεστού νερού, μπαταρίες με μειωτήρες ροής κ.λπ. Καθρέπτες και φωτισμός στο μπάνιο Ο φωτισμός είναι εξαιρετικά σημαντικός τόσο από λειτουργικής όσο και από αισθητικής πλευράς. Μελετήστε τον χώρο και καταλήξτε σε επιλογές φωτισμού που να συνδυάζουν λειτουργικότητα και σύγχρονη αισθητική. Μη θυσιάσετε κάποιο από τα δύο για χάρη του άλλου. Ο φωτισμός μπάνιου πρέπει να είναι τέτοιος ώστε διαδικασίες όπως αυτές του ξυρίσματος ή του μακιγιάζ να γίνονται με άνεση. Ειδικοί καθρέπτες, μεγεθυντικοί και με ενσωματωμένο φωτισμό, μπορούν να βοηθήσουν σε αυτές τις διαδικασίες. Οι επισκέπτες σας θα το εκτιμήσουν δεόντως. Εξίσου σημαντική είναι η επιλογή μεγαλύτερων καθρεπτών στο μπάνιο. Μια έξυπνη και καλά σχεδιασμένη χρήση μπορεί να δώσει την αίσθηση της άνεσης και να μεγαλώσει την εικόνα ενός μικρού μπάνιου. Όσο για τη συνεισφορά τους στη συνολική εικόνα και το design του μπάνιου, σε πολλές περιπτώσεις είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Πέρα από το μέγεθος και το σχήμα του

καθρέπτη, δώστε σημασία στον φωτισμό του, είτε αυτός είναι έμμεσος είτε άμεσος. Οι λύσεις είναι πραγματικά πολλές και διαφορετικές.

Πέρα από τις εξειδικευμένες ανάγκες φωτισμού και χρήσης καθρέπτη, δώστε προσοχή στον γενικότερο φωτισμό του χώρου, ώστε η χρήση του μπάνιου να είναι άνετη και ευχάριστη.

Το φυσικό φως από κάποιο παράθυρο στο μπάνιο βοηθά όχι μόνο στον φωτισμό αλλά και στον σωστό αερισμό.

Πλακάκια

Τα πλακάκια είναι αυτά που θα προσδιορίσουν το design στο μπάνιο. Κλασικό ή μοντέρνο, παραδοσιακό ή σύγχρονο, πολυτελές, λιτό και δεκάδες άλλες επιλογές στυλ καθορίζονται από την επιλογή των πλακιδίων στο δάπεδο και τους τοίχους του μπάνιου. Η τεχνολογία έχει προχωρήσει αρκετά και προσφέρει εντυπωσιακές λύσεις από πλευράς διακόσμησης. Μπορεί να βρει κανείς μεγάλη ποικιλία όχι μόνο σε χρώματα και σχέδια αλλά και σε υφές και υλικά, όπως μέταλλο, ξύλο, πέτρα ή ακόμη και ύφασμα. Μια εντυπωσιακή νέα τάση είναι τα πλακάκια μεγάλων και πολύ μεγάλων διαστάσεων, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν για να καλύψουν τοίχους και πατώματα, αλλά και για τη δημιουργία πάγκων, τραπεζιών ή και νιπτήρων. Σε κάθε περίπτωση, μην αμελήσετε να ελέγξετε τις προδιαγραφές των πλακιδίων και να εξασφαλίσετε ότι, εάν χρειαστεί, θα μπορέσετε να βρείτε τα ίδια σε μικρότερη ποσότητα.

Η πρώτη τάση αφορά την ευνόητη απαίτηση όχι μόνο για απόλυτη καθαριότητα (όπως συνέβαινε στο παρελθόν) αλλά και για αντιμικροβιακά χαρακτηριστικά και λειτουργίες στο μπάνιο. Σήμερα περισσότερο από ποτέ, οι αντιμικροβιακές τεχνολογίες που εφαρμόζονται στο μπάνιο είναι σημαντικές. Αν και οι βασικότερες και σχετικά πιο γνωστές αντιμικροβιακές τεχνολογίες αφορούν την ανέπαφη λειτουργία, δεν περιορίζονται σε αυτή. Νέα υλικά χωρίς πόρους που αποτρέπουν τη συγκράτηση μικροβίων στην επιφάνειά τους, καθώς και αντιμικροβιακές επιστρώσεις στα είδη υγιεινής έρχονται να προστεθούν στο «οπλοστάσιο» του σύγχρονου μπάνιου και να προσφέρουν επιπλέον ασφάλεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μη πορώδεις επιφάνειες, πέρα από τα αντιμικροβιακά χαρακτηριστικά τους, έχουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα για επαγγελματικούς χώρους: καθαρίζονται πολύ εύκολα, κάτι που σημαίνει εξοικονόμηση σε υλικά καθαρισμού και ώρες εργασίας, αλλά κυρίως προσφέρουν υψηλής ποιότητας τελικό αποτέλεσμα. Αν και δεν συνηθίζεται σε ευρεία κλίμακα, εάν διαθέτετε είδη υγιεινής με αυτές τις προδιαγραφές, θα σας προτείναμε να σκεφτείτε την πιθανότητα να ενημερώσετε σχετικά τους χρήστες με έναν διακριτικό και επικοινωνιακά κατάλληλο τρόπο. Είναι σίγουρο ότι πολλοί είναι αυτοί που θα το εκτιμήσουν. Επανερχόμενοι στο θέμα της ανέπαφης χρήσης, οι μπαταρίες, οι διανεμητές σαπουνιού, καθώς και η πλάκα ενεργοποίησης για το καζανάκι της τουαλέτας που λειτουργούν χωρίς την ανάγκη επαφής παρέχουν ένα σημαντικό αίσθημα ασφάλειας στον χρήστη. Στην πραγματικότητα, δεν είναι μόνο θέμα «αίσθησης». Σήμερα είναι πέρα ως πέρα πραγματική ανάγκη. Η ανάγκη αυτή είναι σαφώς μεγαλύτερη όσον αφορά τα μπάνια και τις τουαλέτες

που βρίσκονται σε κοινόχρηστους χώρους του ξενοδοχείου. Ο αριθμός των διαφορετικών χρηστών είναι τέτοιος που είναι πρακτικά αδύνατον να εξασφαλίσει κανείς ότι μια μπαταρία ή στεγνωτήρας που δεν λειτουργούν ανέπαφα θα παραμείνουν απαλλαγμένα από επικίνδυνα μικρόβια και ιούς για περισσότερο από μερικά λεπτά (για να μην πούμε δευτερόλεπτα) μετά την απολύμανση / καθαρισμό τους. Έτσι, το «βάρος» της προφύλαξης από πιθανή μετάδοση ιών-μικροβίων εναποτίθεται στον τρόπο χρήσης από τους επισκέπτες του μπάνιου, οι οποίοι καλούνται να ακολουθήσουν ένα όχι και τόσο ευρέως υιοθετημένο πρωτόκολλο που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την απόλυτη αποφυγή επαφής με τη βρύση μετά το πλύσιμο των χεριών. Για να το πετύχουν αυτό θα πρέπει μετά το πλύσιμο των χεριών να κλείσουν τη βρύση (εφόσον αυτή δεν κλείνει μόνη της με αυτόματο τρόπο) χρησιμοποιώντας ένα χαρτομάντιλο το οποίο θα πρέπει να απορριφτεί αμέσως μετά. Αλλά και στα δωμάτια των ξενοδοχείων η αξιοποίηση της τεχνολογίας που επιτρέπει ανέπαφη χρήση είναι στοιχείο που «προσθέτει πόντους» στο μπάνιο. Η τεχνολογία αυτή αφορά κατά κύριο λόγο τη χρήση αισθητήρων κίνη-

σης που λειτουργούν με φωτοκύτταρο. Οι αισθητήρες ανιχνεύουν την κίνηση των χεριών κάτω από τη βρύση ή τον διανομέα σαπουνιού και τους θέτουν σε λειτουργία. Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και οι πλάκες ενεργοποίησης στα καζανάκια μπάνιου. Και αντιμικροβιακά και «πράσινα» Στην πράξη, σε πολλά προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά η ανέπαφη ενεργοποίηση στις μπαταρίες μπάνιου συνυπάρχει με τη ρυθμιζόμενη ροή και αυτόματη διακοπή του νερού. Αυτό δεν είναι απαραίτητο, αλλά συμβαίνει συχνά, ιδιαίτερα σε πιο εξελιγμένα μοντέλα. Ακόμα και αν κάποιος πιστεύει ότι το θέμα της ανάγκης πρόληψης και αποφυγής της μετάδοσης μικροβίων και ιών, που σήμερα βρίσκεται σε έξαρση σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι κάτι που θα ξεπεραστεί με τον χρόνο, δεν συμβαίνει σε καμία περίπτωση το ίδιο με την ελαχιστοποίηση της άσκοπης κατανάλωσης νερού. Η τάση αυτή θα μπορούσαμε να πούμε με βεβαιότητα ότι είναι εδώ για να μείνει. Η μείωση της κατανάλωσης του νερού αποτελεί έναν σημαντικό «πράσινο» στόχο των ξενοδοχείων, με αξιοσημείωτες οικονομικές διαστάσεις, πέραν αυτών που αφορούν

}VIOSPIRAL AEBE http://viospiral.gr/

Τηλέφωνα αυ Τοκαθαριζο μ έ να Ποικιλία από τηλέφωνα μπάνιου και κουζίνας διαθέτει η εταιρεία viospiral. Ανάμεσά τους επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε τα λεγόμενα «αυτοκαθαριζόμενα». Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των τηλεφώνων είναι η δυνατότητα να μη συγκεντρώνουν τα άλατα του νερού στις οπές τους, οι οποίες καλύπτονται από εύκαμπτο

υλικό. Η δυνατότητα αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για πολλές περιοχές, όπως τα νησιά, όπου το νερό περιέχει υψηλά ποσοστά σε άλατα, που φράζουν τις οπές του τηλεφώνου, με αποτέλεσμα η εμπειρία του χρήστη να μην είναι καθόλου ευχάριστη και να απαιτείται συντήρηση. Πολλά από τα μοντέλα διαθέτουν πολλαπλές επιλογές ροής νερού.

ΜΠΑΤΑΡΙΑ ΛΟΥΤΡΟΥ OPTIMA VIVID TOTAL SATIN Η μπαταρία λουτρού Optima είναι διαθέσιμη σε ποικιλία χρωμάτων, με διαφορετικά φινιρίσματα σε μεταλλικές αποχρώσεις. Περιλαμβάνει φίλτρο εξοικονόμησης νερού NEOPERL (40% οικονομία), διανομέα AMFAG και αθόρυβο μηχανισμό Ø35 GALATRON EvO C1. Η σειρά διαθέτει και μπαταρίες νιπτήρα, τις οποίες μπορείτε να συνδυάσετε για μια ολοκληρωμένη λύση για το μπάνιο.

ασφαλείας 5 mm.

80 cm, Πλάτος: 80 cm, Ύψος: 185 cm.

για τον καθαρισμό των με-

μερών της καμπίνας, χρησιμοποιείτε μόνο νερό και μαλακό πανί.

SET – GIULIA 81 Σετ για το μπάνιο που περιλαμβάνει: • ΚΑΘΡΕΠΤΗ ME ΦΩΣ LED Διαστάσεις: 80 x 60 cm • ΠΑΓΚΟ WHITE + ROVERE ORO Διαστάσεις: 81 x 49 cm

• ΝΙΠΤΗΡΑ ΕΠΙΠΛΟΥ ΠΟΡΣΕΛΑΝΗΣ Διαστάσεις: 81 x 49 cm

}SANITEC ABEE https://www.sanitec.gr/

σε μονοκόμματους πάγκους με ενσωματωμένους νιπτήρες για το μπάνιο. Οι μονοκόμματες αυτές κατασκευές έχουν το πλεονέκτημα –μεταξύ άλλων– να καθαρίζονται εύκολα, γρήγορα και αποτελεσματικά επειδή δεν έχουν ενώσεις. Παράλληλα, παρέχουν ένα σύγχρονο αισθητικό αποτέλεσμα που μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικά στυλ. Οι διαστάσεις τους ποικίλλουν, και κατόπιν παραγγελίας μπορείτε να επιλέξετε το προϊόν που σας ενδιαφέρει μέσα από μία γκάμα χρωμάτων.

}BAkLATSIdIS BROS https://www.baklatsidis.gr/

B A k LATSIDIS B ROS ΓΙΑ Ξ ΕΝΟΔΟχ ΕΙΑ Το όνομα της εταιρείας Baklatsidis Bros στηρίζεται στο έμπειρο τμήμα Πωλήσεων, την άμεση εκτέλεση της παραγγελίας, το άψογο After Sales Service και τα πιστοποιημένα ευρωπαϊκά προϊόντα. Η εταιρεία έχει εξοπλίσει μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, όπως τα Intercontinental, Hilton, Holiday Inn, Hyatt Regency Casino, Macedonia Airport, Macedonia Palace, Porto Carras κ.ά. Μάλιστα, έχει αναδειχθεί ως μία από τις σημαντικότερες προμηθευτικές εταιρείες Ελλήνων ξενοδόχων. Η υποστήριξή προς τον ξενοδόχο λαμβάνει χώρα πριν και μετά την ολοκλήρωση του έργου. Η πληθώρα προτάσεων που παρέχει για κάθε έργο δίνει πολλές δυνατότητες επιλογής σε προσιτές τιμές.

για όσους επιθυμούν να οργανώσουν τη ζωή τους με αυτό τον τρόπο. Όσο για την πενηντάρα, ολλανδικής καταγωγής, Esther Jacobs έχει ταξιδέψει μέχρι σήμερα σε περισσότερες από 100 χώρες, όπου δεν έμεινε ποτέ πάνω από 6 εβδομάδες, ενώ Ψηφιακοί νομάδες (Digital Nomads), εργαζόμενοι από απόσταση (Remote Workers), τεχνοτσιγγάνοι (Technogypsie)

που ζούμε σε μια εποχή όπου τα αεροπλάνα και οι τεχνολογίες επικοινωνίας έχουν κάνει τον κόσμο μικρότερο από ποτέ. Οι νέες

ως βάση της θεωρεί 3 προορισμούς: το Άμστερνταμ, την Ισπανία

Καραϊβική.

Πόσοι είναι οι ψηφιακοί νομάδες; Είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός τους. Κάποιες έρευνες τους υπολογίζουν περίπου στα 5 εκατομμύρια. Κάποιοι τους διαχωρίζουν από τους εργαζόμενους από απόσταση (Remote Workers) που έχουν επιλέξει προσωρινά έναν τόπο διαμονής, αλλά δεν εντάσσονται από πλευράς φιλοσοφίας στους νομάδες και κάποια στιγμή –συνήθως σχετικά συντομότερα–επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Ένα άλλο ενδιαφέρον νούμερο, που δεν σχετίζεται άμεσα με τους ψηφιακούς νομάδες αλλά μπορεί να δώσει μια εικόνα της μελλοντικής δυναμικής της κοινότητας, είναι αυτό που αφορά τους freelancers και ακούει στο διόλου ευκαταφρόνητο 35% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Όσο για τις προοπτικές ανάπτυξης της τάσης αυτής, τα επόμενα χρόνια οι συγγραφείς του προαναφερόμενου βιβλίου μιλούν για το εντυπωσιακό νούμερο του 1 δισεκατομμυρίου ατόμων, μέχρι το 2035!

Οι digital nomads δεν είναι μόδα που δημιουργήθηκε με την πανδημία και θα περάσει. Προϋπήρχαν και, από ό,τι φαίνεται, θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να αυξάνονται. Η ανάγκη για εξ αποστάσεως εργασία, η οποία μάλλον ήρθε για να μείνει, εκτιμάται ότι θα αυξήσει αυτό το ρεύμα. Σύμφωνα με την PwC, το 80% των επιχειρήσεων παγκοσμίως που συμμετείχαν σε σχετική έρευνα δήλωσαν ότι η υιοθέτηση της εξ αποστάσεως εργασίας είναι η νέα κανονικότητα. Ποιοι είναι οι ψηφιακοί νομάδες; Ψηφιακοί νομάδες θεωρούνται όσοι μπορούν να εργάζονται απομακρυσμένα, από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Μπορεί να είναι υπάλληλοι κάποιας εταιρείας ή αυτοαπασχολούμενοι. Βάσει στοιχείων που αναφέρει το Παρατηρητήριο Ψηφιακών Νομάδων, οι εν λόγω ανήκουν κατά βάση στην ηλικιακή κατηγορία των millenials και GenZ. Ένα άλλο χαρακτηριστικό τους αποτελεί η μετακίνηση από μέρος σε μέρος, από επιλογή ή αγάπη για αυτό το στυλ ζωής και όχι λόγω βιοτικών αναγκών. Το «lifestyle mobilities» είναι ο σχετικός όρος που αποδίδει αυτό το χαρακτηριστικό. Η φύση της δουλειάς τους, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο την έχουν οργανώσει, τους επιτρέπει να εργάζονται

από οπουδήποτε και αν βρίσκονται.

Οι ψηφιακοί νομάδες δεν είναι ακριβώς τουρίστες, αλλά μάλλον ταξιδιώτες, αναζητητές νέων εμπειριών μέσω των ταξιδιών, της γνωριμίας με νέα μέρη και νέους ανθρώπους. Στον πυρήνα της φιλοσοφίας τους είναι η επανεξέταση των βασικών αρχών του δυτικού τρόπου ζωής, όπου η σταθερότητα προέχει. Αγαπούν τη ζωή και την κίνηση και θέλουν να πετύχουν στην καθημερινότητά τους την ισορροπία μεταξύ του χρόνου εργασίας και του προσωπικού χρόνου, το λεγόμενο «work-life balance». Οι περισσότεροι απασχολούνται σε «δημιουργικά» επαγγέλματα ή επαγγέλματα που έχουν σχέση με την πληροφορική και το μάρκετινγκ. Ενδεικτικές επαγγελματικές δραστηριότητες των ψηφιακών νομάδων:

• Copywriting,

• Εικονική βοήθεια (Virtual Assistance),

• Μεταφράσεις,

• Διαφήμιση μηχανών αναζήτησης (SEA),

• Βελτιστοποίηση μηχανών αναζήτησης (SEO),

• Κοινωνικό μάρκετινγκ μέσων μαζικής ενημέρωσης,

• Web Design, • Γραφιστική (Graphic Design),

• Προγραμματισμός,

• Αθλητικό στοίχημα,

• Εμπορική διαιτησία,

• Ηλεκτρονικό εμπόριο, • Επιχειρηματικότητα στο διαδίκτυο, • Συγγραφείς.

Τι ζητούν οι ψηφιακοί νομάδες; Το Παρατηρητήριο Ψηφιακών Νομάδων είναι ένας φορέας, πρόσφατα δημιουργημένος στην Ελλάδα, που στόχος του είναι να αποτελέσει γέφυρα των ψηφιακών νομάδων, των φορέων διοίκησης και των επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα προσδιορίζει τους στόχους του ως έξης: • προώθηση του τρόπου ζωής των ψηφιακών νομάδων (digital nomads) ως καινοτόμο και βιώσιμο, ανταποκρινόμενο στις ανάγκες τις σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, • προώθηση πολιτικών (policies) που να ανταποκρίνονται και να εξυπηρετούν τις ανάγκες των ψηφιακών νομάδων, • μελέτη και ανάδειξη των αναγκών των ψηφιακών νομάδων,

“ Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά μεταξύ μισθού και κόστους ζωής, τόσο υψηλότερη θεωρείται και η ποιότητά της, και ως εκ τούτου τόσο καλύτερη είναι η διαβίωση.”

• μελέτη και ανάδειξη του οικονομικού και κοινωνικού οφέλους που προκύπτει από τη φιλοξενία ψηφιακών νομάδων σε μια πόλη ή χώρα. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, ο φορέας έχει βρει επτά βασικές παραμέτρους που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την αξιολόγηση της καταλληλότητας ενός προορισμού με στόχο την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν αρκετές ποσοτικές έρευνες, ενώ σε σχέση με τη δημιουργία του μοντέλου έχουν ληφθεί υπόψη δεδομένα από έρευνες που έχουν διεξαχθεί μέχρι τώρα, δεδομένα από βιβλιογραφική έρευνα, καθώς και ποιοτική έρευνα που πραγματοποιείται από ιστότοπους και ομάδες οι οποίες απευθύνονται σε ψηφιακούς νομάδες. Για αυτό, το μοντέλο παραμένει σε εξέλιξη. Το μοντέλο αξιολόγησης της καταλληλότητας ενός προορισμού για την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων χωρίζεται σε 7 επίπεδα, κατά σειρά ιεράρχησης. Κάθε προορισμός καλείται να τα αξιολογήσει και στη συνέχεια να σχεδιάσει τη στρατηγική του.  Τα 7 αυτά επίπεδα είναι τα εξής: • συνολικό κόστος ζωής, • κοινότητα ψηφιακών νομάδων, • εναλλακτικοί χώροι εργασίας, • διασύνδεση, • περιβάλλον, • δραστηριότητες, • ασφάλεια και ελευθερία.  Το κόστος ζωής καθορίζεται από το κόστος κάλυψης βασικών εξόδων μετά τη φορολογία και αφορά:

• τη στέγαση, • την τροφή,

ψηφιακών νομάδων (τμημάτων της αγοράς) με διαφοροποιημένες ανάγκες, προτεραιότητες και χαρακτηριστικά. Η σημασία των στοιχείων που αναφέρονται έχει ξεχωριστό βάρος για καθεμία από αυτές. Όσα αναφέρονται σε αυτό το άρθρο ισχύουν γενικά. Η κάθε περιοχή ή επιχείρηση θα πρέπει να λάβει υπόψη ότι μπορεί να υπάρξουν σημαντικές παραλλαγές όταν στοχεύει σε μία (περισσότερο ή λιγότερο) συγκεκριμένη κατηγορία ψηφιακών νομάδων.

• τη μετακίνηση και τη διασύνδεση,

• τη θέρμανση, • τη φροντίδα υγείας. Το κόστος ζωής χρησιμοποιείται συχνά για να συγκρίνει το πόσο ακριβό είναι να ζεις σε μια πόλη σε σχέση με μια άλλη.  Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά μεταξύ μισθού και κόστους ζωής, τόσο υψηλότερη θεωρείται και η ποιότητά της, και ως εκ τούτου τόσο καλύτερη είναι η διαβίωση. Τουριστικές Υποδομές – Αξιοθέατα: Οι ψηφιακοί νομάδες δεν είναι οι «κλασικοί» τουρίστες. Ωστόσο, ενδιαφέρονται και αξιοποιούν τις τουριστικές υποδομές, όπως αξιοθέατα, πολιτιστική ζωή και άλλες δραστηριότητες εντός και εκτός του οικισμού. Η ύπαρξη κοινότητας:  Για να γίνει κατανοητή αυτή η παράμετρος, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας μια σειρά από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ψηφιακών νομάδων. Το μεγάλο σχετικά διάστημα που καλούνται να μείνουν σε έναν «άγνωστο» τόπο, χωρίς φιλικούς και οικογενειακούς δεσμούς, αυξάνει την ανάγκη ένταξης σε μια ομάδα ανθρώπων με αντίστοιχο τρόπο ζωής. Co-working spaces: Το ενδιαφέρον για εναλλακτικούς χώρους εργασίας, όπως τα co-working spaces –όπου μπορούν οι ψηφιακοί νομάδες να εργαστούν με τον υπολογιστή τους αλλά και να συναναστραφούν με άλλους–, δεν υποκαθιστά την ανάγκη ύπαρξης κατάλληλης υποδομής και στο κατάλυμά τους, από όπου θα μπορούν να εργάζονται. Από πλευράς μάρκετινγκ –και όχι μόνο– θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες

Γιατί μας ενδιαφέρουν οι ψηφιακοί νομάδες; Η ιδιόμορφη αυτή κατηγορία μετακινούμενου πληθυσμού μπορεί να είναι δύσκολο (τουλάχιστον ακόμα) να κατηγοριοποιηθεί και να μετρηθεί με ακρίβεια, αλλά έχει κάποια πολύ ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά και τέτοιο μέγεθος που έχει απασχολήσει σοβαρά τοπικούς φορείς και κρατικές πολιτικές με στόχο την προσέλκυσή τους. Όποιες χώρες ή περιοχές καταφέρνουν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον τους δημιουργούν ευκαιρίες σε αγορές όπως το real estate, τις τουριστικές επιχειρήσεις και τις τοπικές οικονομίες. Προορισμοί σε όλο τον κόσμο, αλλά και

στην Ελλάδα, προχωρούν σε σχετικές κινήσεις για την προσέλκυσή τους. Ανάμεσα στα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει μια περιοχή από τους ψηφιακούς νομάδες είναι τα ακόλουθα: • Μένουν σχεδόν όλο τον χρόνο στον προορισμό –και εκτός τουριστικής σαιζόν– και καταναλώνουν ανάλογα. • Μπορούν να τους δελεάσουν περιοχές ανεξαρτήτως του αν είναι τουριστικοί προορισμοί, αν και αυτό λογίζεται ως πλεονέκτημα. • Λειτουργούν ως έμμεσοι διαφημιστές του προορισμού και της χώρας σε συγγενείς και φίλους. Η τάση αυτή έχει έρθει και στην Ελλάδα. Ενεργές κοινότητες, αλλά με μικρό αριθμό μελών, υπάρχουν όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και στη Ρόδο, στην Κρήτη, στη Λέσβο, στα Τρίκαλα κ.ά. Κάποιοι προορισμοί μάλιστα έχουν εντάξει στη στρατηγική τους την προσέλκυση των digital nomads. Η κυβέρνηση από την πλευρά της έχει θεσπίσει κίνητρα για αυτούς. Ψήφισε νόμο με τον οποίο δίνεται έκπτωση 50% στον φόρο εισοδήματος για τους ψηφιακούς νομάδες που θα εγκατασταθούν σ τη χώρα μέσα σ το έτος. Η φοροαπαλλα-

γή θα έχει διάρκεια επτά ετών και έχει μια σειρά από απαραίτητες προϋποθέσεις.

Η Ελλάδα στοχεύει τους ψηφιακούς νομάδες Η κυβέρνηση, με δηλώσεις του πρωθυπουργού, έχει δείξει ενδιαφέρον για τους ψηφιακούς νομάδες, που διαμένουν και εργάζονται με έδρα κάποιο κράτος διαφορετικό από εκείνο του εργοδότη ή της πελατείας τους, ενώ φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, ο ένας μετά τον άλλο, κινητοποιούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Η αγορά αυτή δείχνει οικονομικά εύρωστη, αφού σύμφωνα με την έρευνα Buffer 2020, οι ψηφιακοί νομάδες αυτής της κατηγορίας έχουν ετήσια εισοδήματα άνω των 50.000 δολαρίων, σε ποσοστό που υπερβαίνει το 70%. Βέβαια, η Ελλάδα από την κατάταξή της στους σχετικούς πίνακες ελκυστικότητας των προορισμών φαίνεται ότι έχει ακόμα να διανύσει αρκετό δρόμο για να ανέβει σε υψηλότερη από την 50ή θέση. Όμως τα βήματα που γίνονται είναι εν-

η οργάνωση ενός κύκλου διαβουλεύσεων μεταξύ των αρμόδιων φορέων. Στόχος είναι ο προσδιορισμός μιας σειράς αναγκαίων δράσεων, οι οποίες θα κάνουν την Ελλάδα ακόμα πιο

δελεαστική στους ψηφιακούς νομάδες, καθώς και γενικότερα σε όλους όσοι θα ήθελαν να εργαστούν από τη χώρα μας, για μικρό ή μεγαλύτερο διάστημα. Το Υπουργείο Τουρισμού δίνει ιδιαίτερη σημασία στη συνεργασία με συναρμόδια υπουργεία και τους συλλογικούς φορείς του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας στα εξής πεδία: • προώθηση και προβολή της Ελλάδας ως ιδανικού προορισμού για τους ψηφιακούς νομάδες, • βελτίωση των υποδομών ευρυζωνικότητας, ειδικά σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ταχείας σύνδεσης στο διαδίκτυο, • συνεργασία και ανταλλαγή τεχνογνωσίας υποδομών και βέλτιστων πρακτικών με άλλες πόλεις του εξωτερικού που προσανατολίζονται στους ψηφιακούς νομάδες, • συνεργασία με φορείς οι οποίοι απευθύνονται σε start-up εταιρείες που απασχολούν ψηφιακούς νομάδες. Από τον Ιανουάριο του 2021, η Ελλάδα έχει εισέλθει δυναμικά στην παγκόσμια μάχη της διεκδίκησης των ψηφιακών νομάδων. Από τη Βουλή των Ελλήνων έχει ψηφιστεί νόμος ο οποίος παρέχει έκπτωση 50% στον φόρο εισοδήματος για τους ψηφιακούς νομάδες που θα εγκατασταθούν στη χώρα μας κατά τη διάρκεια του 2021. Η φοροαπαλλαγή είναι διάρκειας 7 ετών, υπό την

Nomad 1 Canada149.3584.54€32.42€ 950 Yes 7.2321.38390074.35 2 UK 76.49 41.72€33.21€ 927 Yes 7.1714.16840063.43 3 Romania188.5541.48€7.58€ 325 Yes 6.122.41098062.28 4 Sweden158.7356.64€36.83€ 885 Yes 7.3520349061.54 5 Denmark179.8166.68€44.85€ 1.059 Yes 7.6512.5108061.49 6 France177.9350.45€25.86€ 758 Yes 6.6612.8536060.8 7 Netherlands125.8288.13€39.46€ 1.213 Yes 7.4513.4344060.27 8 Australia58.52 88.35€44.97€ 1.148 Yes 7.22301760060.16 9 Switzerland186.4 73.85€67.05€ 1.545 Yes 7.5629.9384060.15 10 Germany120.1349.67€26.73€ 824 Yes 7.0815.71272060

φορολογούμενος στην Ελλάδα και δεν κατέλαβε θέση εργασίας στη χώρα μας. Ήδη ο δήμος Ρόδου συνεργάζεται με το Παρατηρητήριο Ψηφιακών Νομάδων, με στόχο την προσέλκυση της συγκεκριμένης κατηγορίας εργαζομένων. Πρόσθετο θετικό στοιχείο για τη χώρα μας αποτελεί το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται μια πολύ ισχυρή κοινότητα προγραμματιστών και ειδικών στην πληροφορική, οι οποίοι ήδη εργάζονται για άλλες χώρες, αλλά ζουν στην Ελλάδα. Την ίδια στιγμή έχουν δρομολογηθεί σημαντικές επενδύσεις στη χώρα μας στον τομέα της ψηφιακής τεχνολογίας. Πέραν αυτών, συγκεκριμένα η Αθήνα παρουσιάζει θεαματική ανάπτυξη της ψυχαγωγίας και του σύγχρονου πολιτισμού, αποτελώντας πόλο έλξης για πολλούς νέους. Η digital nomad visa φέρεται ως πρωτοβουλία του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών, Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη. Η visa δίνει στους ψηφιακούς νομάδες τη δυνατότητα παραμονής στη χώρα για 12 μήνες, αλλά προβλέπεται δυνατότητα επέκτασής της για 2 ακόμα έτη. Πρόβλεψη υπάρχει και για την οικογένεια του εργαζομένου ο οποίος τη λαμβάνει, ώστε να μπορεί να εγκατασταθεί εδώ.  Τα κριτήρια προβλέπουν ότι θα πρέπει να αποδεικνύεται η απασχόληση των ψηφιακών νομάδων σε εργοδότη του εξωτερικού μέσω σχετικής σύμβασης εργασίας, ενώ δυνατότητα υποβολής θα έχουν εργαζόμενοι με συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια. Ο αιτούμενος θα πρέπει να βεβαιώνει ότι διαθέτει επαρκείς πόρους, ύψους

τουλάχιστον 3,5 χιλιάδων ευρώ μηνιαίως. Οι χώρες στόχευσης είναι σίγουρα οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, όμως και γενικότερα όποιοι διαμένουν εκτός ΕΕ και πληρούν τα κριτήρια θα μπορούν να αιτηθούν τη χορήγησή της.

Το παράδειγμα της Ρόδου Στο πλαίσιο ανάδειξης καλών πρακτικών της τοπικής αυτοδιοίκησης για την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων προβάλλονται οι σχετικές πρωτοβουλίες της Ρόδου που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη Ιανουαρίου του 2021. Όπως αναφέρεται, η ιδέα του Δήμου Ρόδου είναι α πό τις πρώτες, αν όχι η

πρώτη, που δρομολογείται στη χώρα μας. Αντιθέτως, σε άλλες χώρες εφαρμόζονται ήδη ειδικά προγράμματα προσέλκυσης των ψηφιακών νομάδων με ειδικά κίνητρα. Στη Φινλανδία διαφήμισαν ένα πακέτο με το όνομα «Ζήσε σαν Φινλανδός για 90 ημέρες». Το κράτος μάζευε για ένα διάστημα αιτήσεις από ενδιαφερόμενους, προσφέροντας στους επιλαχόντες διαμονή για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, βοήθεια για τα σχολεία των παιδιών, ραντεβού με επιχειρήσεις και επαγγελματίες της τοπικής αγοράς, ξεναγήσεις και πληροφορίες, καθώς και συμβουλές για όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες

εγκατάστασης ή ό,τι άλλο διαδικαστικό χρειαζόταν. Επίσης, η Εσθονία έχει την «Digital Νomad Visa», διάρκειας 12 μηνών για όποιον θέλει να πάει να ζήσει εκεί. Η Γερμανία έχει τη «Freiberufler» – βίζα για αυτοαπασχολουμένους, η Αυστραλία τη «Working Holiday Visa» – για νέους ηλικίας 18-35 ετών. Ακόμα και στο  ηλιόλουστο νησί της Καραϊβικής, τα Μπαρμπάντος έχουν φτιάξει ένα ειδικό σάιτ που διαφημίζει τη δική τους 12μηνη βίζα, με μήνυμα της πρωθυπουργού που καλεί καταρτισμένους επαγγελματίες να δουλέψουν από εκεί. Στις αρχές Ιανουαρίου, ο αντιδήμαρχος Τουρισμού Κ. Ταρασλιάς και μέλη του Παρατηρητηρίου παρουσίασαν τα σχέδιά τους για το πώς θα μπορούσε να πρωταγωνιστήσει η Ρόδος στην προσέλκυση ψηφιακών νομάδων, αλλά και να αξιοποιήσει τις ενέργειες που θα αναπτύξει ο δήμος για να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες φιλοξενίας τους. «Η Ρόδος, ανέφερε ο κ.Ταρασλιάς, είναι ένας ιδανικός τουριστικός προορισμός σε παγκόσμιο επίπεδο και μπορεί, παράλληλα, να αποτελέσει έναν εξαιρετικό τόπο για digital nomads, για στελέχη και εργαζομένους (προγραμματιστές, γραφίστες, δημοσιογράφους, συγγραφείς), που, ενώ η έδρα της εταιρείας τους και γενικότερα ο φυσικός χώρος εργασίας τους είναι σε άλλη χώρα, η τεχνολογία τούς προσφέρει τη δυνατότητα να εργάζονται μακριά από τη βάση τους. Το νησί διαθέτει όλα τα σύγχρονα μέσα για να καλύψει τις ανάγκες εργασίας τους, ενώ παράλληλα μπορούν να τη συνδυάσουν και με τις διακοπές τους.  Η Ρόδος έχει όλα τα απαραίτητα για μία εξαιρετική ζωή, από τη φυσική ομορφιά και τις υποδομές μέχρι τους φιλόξενους ανθρώπους της. Και μην ξεχνάμε πως τα οφέλη για την τοπική οικονομία και κοινωνία είναι σημαντικά. Φανταστείτε τον χειμώνα να έχουμε στη Ρόδο σε μόνιμη βάση κόσμο, εργαζομένους που θα μένουν σχεδόν όλο τον χρόνο στο νησί και οι οποίοι θα λειτουργήσουν και πολλαπλασιαστικά όσον αφορά την τουριστική περίοδο, αλλά και θα συνεισφέρουν οικονομικά με την κατανάλωση πολλών αγαθών. Το όλο εγχείρημα είναι εξόχως σημαντικό». Ειδικότερα, οι ενέργειες τις οποίες δρομολογεί ο Δήμος Ρόδου για να προσελκύσει τους ψηφιακούς νομάδες είναι: • η κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου προσέλκυσης των ψηφιακών νομάδων,

• και προβολή της Ρόδου ως ιδανικού προορισμού για ψηφιακούς νομάδες,

• βελτίωση υποδομών ευρυζωνικότητας, ειδικά σε σχέση με τις γρήγορες ταχύτητες ίντερνετ, κατόπιν στρατηγικής επικοινωνίας με τους μεγάλους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, • παροχή πρακτικών διευκολύνσεων και ανέσεων στους ψηφιακούς νομάδες για την εγκατάσταση και παραμονή τους στο νησί, • υιοθέτηση δράσεων και πολιτικών για τη δημιουργία «κοινότητας επιχειρηματικής διασύνδεσης νομάδων» στο νησί της Ρόδου, • συνεργασία και ανταλλαγή τεχνογνωσίας, υποδομών και βέλτιστων πρακτικών με άλλες πόλεις του εξωτερικού, οι οποίες προσανατολίζονται στους ψηφιακούς νομάδες, • συνεργασία με φορείς που απευθύνονται σε start-up εταιρείες και σχετίζονται με το κοινό των ψηφιακών νομάδων, • επικοινωνία και συνεργασία με μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας του εξωτερικού των οποίων οι εργαζόμενοι είναι κατά κύριο λόγο ψηφιακοί νομάδες, • διαρκής δικτύωση και διασύνδεση με τη διεθνή κοινότητα των ψηφιακών νομάδων, • ενημέρωση των πολιτών και των τοπικών επιχειρήσεων με σκοπό την ανάδειξη και εκμετάλλευση επιχειρηματι-

“ H ιδέα του δήμου Ρόδου είναι από τις πρώτες, αν όχι η πρώτη, που δρομολογείται στη χώρα μας.”

κών προοπτικών για το συγκεκριμένο είδος επισκέπτη, • διαμόρφωση ενός οργανωμένου επιχειρηματικού οικοσυστήματος που σχετίζεται με το κίνημα των ψηφιακών νομάδων. Εν κατακλείδι Οι ψηφιακοί νομάδες είναι μια σχετικά νέα ενδιαφέρουσα αγορά. Η παγκόσμια υγειονομική κρίση και οι νέες συνθήκες εργασίας επιτάχυναν την ανάπτυξή της, άρα και το ενδιαφέρον της. Η Ελλάδα δείχνει να έχει αξιόλογες προοπτικές να τους προσελκύσει. Αν και σήμερα δεν έχει καταφέρει ακόμα να διεκδικήσει μια καλή θέση στον σχετικό διεθνή κατάλογο κατάταξης, είναι σαφές ότι έχει συνειδητοποιήσει πως αξίζει να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα. Σε κυβερνητικό επίπεδο, υπάρχει ήδη έργο που αποδεικνύει έμπρακτα αυτό το ενδιαφέρον, ενώ και σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης οι σχετικές κινήσεις αυξάνονται διαδοχικά. Η «Τουριστική Αγορά» θα παρακολουθεί τις εξελίξεις και θα επανέλθει. •

Μέσα Νοεμβρίου. Ανεβαίνουν και πάλι τα κρούσματα στην Ευρώπη και στη χώρα μας. Από πλευράς κρουσμάτων και ποσοστό εμβολιασμένων, η Ελλάδα δεν έχει καθόλου καλή εικόνα, ευτυχώς χωρίς επιπτώσεις προς το παρόν. Τουλάχιστον είμαστε ευέλικτοι στην αναγνώριση εμβολίων από άλλες χώρες, ενώ και το ψηφιακό μας σύστημα είναι αναβαθμισμένο σε σχέση με άλλων χωρών, έτσι ώστε να μπορεί να «διαβάζει» περισσότερα QR codes. Υπάρχουν ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες, εκτός από το ευρωπαϊκό πιστοποιητικό, δεν «διαβάζουν» κανένα άλλο QR code. Ιδιαίτερα σημαντικό επίσης ότι η Ελλάδα είναι από τις πιο ευέλικτες χώρες όσον αφορά την αναγνώριση άλλων πιστοποιητικών. Να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα... Ο κίνδυνος της απολεσθείσας ποιότητας Κάποτε οφειλόταν στις μειωμένες-συμπιεσμένες τιμές λόγω σκληρού ανταγωνισμού και περιορισμένης ζήτησης, ευαίσθητης στις τιμολογιακές διακυμάνσεις. Σήμερα που και η ζήτηση είναι έτοιμη να πληρώσει για καλύτερη ποιότητα, γιατί συζητάμε για κίνδυνο πτώσης της ποιότητας; Γιατί τα ξενοδοχεία, μετά από μια άσχημη οικονομικά περίοδο, μπορεί να αναζητήσουν τρόπους να αυξήσουν την «απόδοσή» τους, παραμερίζοντας μοιραία την ποιότητα· γιατί δεν υπάρχει κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό· ή απλά

να σου βγει το μάτι, παρά το όνομα», που λέει και ο σοφός λαός… Οι ανάγκες για προσωπικό απαιτούν καλύτερη εκπαίδευση

Με το άνοιγμα της αγοράς και την απότομη αύξηση της ζήτησης στα μέσα του καλοκαιριού, τα ξενοδοχεία βρέθηκαν αντιμέτωπα με ένα μεγάλο πρόβλημα: τη δυσκολία εύρεσης προσωπικού, εκπαιδευμένου και μη. Το μέγεθος του προβλήματος αποτυπώθηκε επίσημα και από την ΠΟΞ από τις αρχές Ιανουαρίου του 2019, δηλαδή πριν από την κρίση. Φυσικά, τότε οι λόγοι ήταν διαφορετικοί. Η προσφορά σε εποχιακό προσωπικό τουριστικών επιχειρήσεων δεν ακολούθησε την ταχύτητα της συνεχώς αυξανόμενης ζήτησης σε τουριστικές υπηρεσίες, που οδήγησε σ τη χρονιά ρεκόρ του 2019. Ο πρόεδρος της ΠΟΞ Γρηγόρης Τάσιος σημείωσε σε συνέντευξή του ότι το πρόβλημα έλλειψης προσωπικού στις τουριστικές επιχειρήσεις και στα ξενοδοχεία είναι μεγάλο. Ιδιαίτερα στο νότιο Αιγαίο και την Κρήτη, το πρόβλημα είναι τεράστιο, παρότι προσφέρονται αμοιβές 30%-50% υψηλότερες από ό,τι σε άλλες περιοχές της χώρας. Τις ίδιες φωνές αγωνίας για αδυναμία εύρεσης προσωπικού από τα ξενοδοχεία επανέλαβε σε εντονότατους τόνους και στα μέσα του καλοκαιριού. Όπως αναφέρει, οι ανάγκες –ειδικά για τις μονάδες εκτός ασ τικών κέντρων– δεν καλύπτονται πλήρως από το κατά τόπους ανθρώπινο δυναμικό, «επειδή δεν έχει οργανωθεί αποδοτικά η εκπαίδευση στον τουριστικό μας κλάδο. Υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις σε πολλές ειδικότητες και το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού μας μοντέλου». Τώρα,

μένει να δούμε στην πράξη αν, πώς και κατά πόσο αυτή η κυβέρνηση σκοπεύει να υλοποιήσει όσα αναφέρει για την εκπαίδευση. «Το τουριστικό προϊόν της χώρας και οι νόμιμες επιχειρήσεις πρέπει επιτέλους να προστατευθούν». Αυτά τονίζει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων, απευθυνόμενη σε 3 υπουργούς: στους υπουργούς Επικρατείας Γ. Γεραπετρίτη και Α. Σκέρτσο, με κοινοποίηση στον υπουργό Τουρισμού Β. Κικίλια. Τι λένε τα ξενοδοχεία αναφορικά με τα νέα υγειονομικά μέτρα που επιβλήθηκαν στις αρχές Νοεμβρίου; «Τα μέτρα κυριολεκτικά επιβλήθηκαν εν μία νυκτί, χωρίς να μας δοθεί ο αναγκαίος χρόνος προσαρμογής αλλά και ενημέρωσης των πελατών μας. Οι επιχειρήσεις μας θα τηρήσουν πιστά και τα νέα μέτρα, με την ίδια υπευθυνότητα που έδειξαν μέχρι σήμερα. Παρατηρούμε όμως, πως, ενώ επιβάλλονται πρόσθετοι περιορισμοί στο σύνολο της οικονομίας, τα παράνομα καταλύματα και τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης συνεχίζουν και εν μέσω πανδημίας να λειτουργούν ανεξέλεγκτα. Κάποια στιγμή πρέπει να μπει ένα τέλος σε αυτήν την κατάσταση.  Όσα καταλύματα λειτουργούν παράνομα πρέπει να εντοπιστούν και να επιβληθούν σε αυτά οι προβλεπόμενες κυρώσεις.  Για τα διαμερίσματα που εκμισθώνονται με τη μορφή της βραχυχρόνιας μίσθωσης είναι αναγκαίο να τεθούν συγκεκριμένες προβλέψεις, στο πρότυπο όσων ισχύουν και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, καθώς και συγκεκριμένοι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας. Το τουριστικό προϊόν της χώρας και οι νόμιμες επιχειρήσεις πρέπει επιτέλους να προστατευθούν.» Αυτά λέει η ΠΟΞ. Εσείς, τι λέτε, υπουργοί μου; •