G.- Kunnen erfelijke eigenschappen veranderen ?

Is het fenotype altijd een weerspiegeling van het genotype ? Waarom kunnen er plotseling Is het fenotype altijd een weerspiegeling van het genotype ? Waarom kunnen er plotseling nieuwe eigenschappen opduiken ? Kunnen erfelijke eigenschappen veranderen? nieuwe eigenschappen opduiken ? Kunnen erfelijke eigenschappen veranderen?

Beschouwen we volgend voorbeeld:Beschouwen we volgend voorbeeld:

Op de Franse en Zuid Op de Franse en Zuid-Engelse rotskusten komt de schaalhoorn (Patella sp.) veel voor. De -Engelse rotskusten komt de schaalhoorn (Patella sp.) veel voor. De schelpen van deze slak hebben een heel ander uiterlijk (fenotype) wanneer ze op een onschelpen van deze slak hebben een heel ander uiterlijk (fenotype) wanneer ze op een onbeschutte kust voorkomen dan wanneer ze leven op een beschutte plaats. Ze zijn dan hobeschutte kust voorkomen dan wanneer ze leven op een beschutte plaats. Ze zijn dan hoger, puntiger en hebben een dikkere wand. Is dit andere fenotype een gevolg van wijziginger, puntiger en hebben een dikkere wand. Is dit andere fenotype een gevolg van wijzigingen in het erfelijk materiaal (genotype)? gen in het erfelijk materiaal (genotype)?

Na het verplaatsen van de slakken van de onbeschutte kust naar een beschutte kust, Na het verplaatsen van de slakken van de onbeschutte kust naar een beschutte kust, bleek dat de schelpgroei een knik vertoonde. De schelpgroei van deze slakken veranderde bleek dat de schelpgroei een knik vertoonde. De schelpgroei van deze slakken veranderde onder invloed van het milieu. Nakomelingen van deze verplaatste slakken, die al heel jong onder invloed van het milieu. Nakomelingen van deze verplaatste slakken, die al heel jong teruggeplaatst werden op een onbeschutte kust, vertoonden opnieuw een puntige, hoge teruggeplaatst werden op een onbeschutte kust, vertoonden opnieuw een puntige, hoge schelp. schelp.

zonder dat het genotype verandert zonder dat het genotype verandert. Deze veranderingen van het fenotype onder in. Deze veranderingen van het fenotype onder invloed van het milieu noemen we vloed van het milieu noemen we modificaties. Ze zijn modificaties. Ze zijn niet erfelijk. niet erfelijk.

schaalhoren van een onbeschutte kust

schaalhoren van een beschutte kust geknikte schelpgroei geknikte schelpgroei na overplaatsing naar beschutte kust naar beschutte kust

In 1791 werd in de Verenigde staten een lam geboren met korte pootjes. Door verder te In 1791 werd in de Verenigde staten een lam geboren met korte pootjes. Door verder te kweken met dit dier ontstond een hele kudde met dit gewijzigd uiterlijk: het Anconras. Deze kweken met dit dier ontstond een hele kudde met dit gewijzigd uiterlijk: het Anconras. Deze nieuwe eigenschap nieuwe eigenschap –– het hebben van korte pootjes het hebben van korte pootjes- kan enkel verklaard worden door een kan enkel verklaard worden door een verandering in het genotype. verandering in het genotype.

Schaap van het Anconras

Dergelijke Dergelijke plotse wijziging in het erfelijk materiaal plotse wijziging in het erfelijk materiaal is een is een mutatie. Het genotype is veran-mutatie. Het genotype is veranderd. Het fenotype verandert enkel als het om een dominante mutatie gaat. derd. Het fenotype verandert enkel als het om een dominante mutatie gaat. Enkel de mutaties die zich voordoen in de geslachtscellen zijn Enkel de mutaties die zich voordoen in de geslachtscellen zijn erfelijk. Bij de mens dragen erfelijk. Bij de mens dragen 10 tot 40% van de geslachtscellen per generatie een gemuteerd gen. 10 tot 40% van de geslachtscellen per generatie een gemuteerd gen.

 Modificatie: een niet erfelijke wijziging in het fenotype als gevolg van in: een niet erfelijke wijziging in het fenotype als gevolg van in-

vloeden van het milieu. vloeden van het milieu.

  Mutatie: een wijziging in het genotype, door een wijziging in het DNA, die Mutatie: een wijziging in het genotype, door een wijziging in het DNA, die

erfelijk kan zijn. erfelijk kan zijn. Hoe ontstaan mutaties? Hoe ontstaan mutaties?

kaneelmutatie groene parkiet

Van de meeste mutaties is de oorzaak niet bekend. Het zijn Van de meeste mutaties is de oorzaak niet bekend. Het zijn spontane mutaties door fouten spontane mutaties door fouten die vanzelf ontstaan die vanzelf ontstaan in in de samenstelling van de samenstelling van het DNA. Men heeft echter vastgesteld dat de het DNA. Men heeft echter vastgesteld dat de mutatiefrequentie toeneemt onder invloed van bepaalde milieufactoren. Men spreekt dan mutatiefrequentie toeneemt onder invloed van bepaalde milieufactoren. Men spreekt dan over over geïnduceerde mutaties. Chemische stoffen (bv. tabaksrook) en stralingen geïnduceerde mutaties. Chemische stoffen (bv. tabaksrook) en stralingen (radioactieve straling, röntgenstraling en ultraviolette straling) zijn de belangrijkste van de(radioactieve straling, röntgenstraling en ultraviolette straling) zijn de belangrijkste van deze milieufactoren die men ook ze milieufactoren die men ook mutagene factoren mutagene factoren of of mutagenen mutagenen noemt. noemt.

Opdracht: Opdracht:

Mutaties kunnen voorkomen bij alle organismen en dus ook bij de mens. Ze komen meer Mutaties kunnen voorkomen bij alle organismen en dus ook bij de mens. Ze komen meer voor dan je denkt. Ken je bijvoorbeeld de onderstaande mutaties ? voor dan je denkt. Ken je bijvoorbeeld de onderstaande mutaties ? Plaats het nummer van de mutatie bij de juiste omschrijving. Plaats het nummer van de mutatie bij de juiste omschrijving.

mutatie mutatie nr. nr. omschrijving omschrijving

Sikkelcelanemie

De naam van het syndroom verwijst naar het kenmerkende gehuil van baby's die aan de aandoening lijden. Verder zijn er afwijkingen aan inwendige organen en beperkte geestelijke vermogens. Syndroom van Down Taai slijm blokkeert de ademhaling en spijsvertering. Kanker Een aandoening die bepaalde delen van de hersenen aantast. Zij uit zich onder andere in onwillekeurige (choreatische) bewegingen die langzaam verergeren, verstandelijke achteruitgang en een verscheidenheid aan psychische symptomen. Cri-du-chatsyndroom De medische benaming voor mongolisme. De aandoening uit zich in een verstandelijke beperking, typerende uitwendige kenmerken en bepaalde medische problemen. Mucoviscidose De naam van het syndroom verwijst naar het kenmerkende geTaai slijm blokkeert de ademhaling en spijsvertering. gingen die langzaam verergeren, verstandelijke achteruitgang

Gezonde rode bloedcellen zijn schijfvormig. Bij deze aandoening Gezonde rode bloedcellen zijn schijfvormig. Bij deze aandoening krijgen ze de vorm van een sikkel. Het gevolg is dat deze bloedcellen niet doen wat ze horen te doen en kleine bloedpropjes cellen niet doen wat ze horen te doen en kleine bloedpropjes vormen. Deze propjes veroorzaken een zuurstoftekort in weefsels en terugkerende pijnaanvallen. veel voorkomt. Er is altijd sprake van ernstige vruchtbaarheids-Syndroom van Turner Een aandoening bij de man waarbij er een X-chromosoom te veel voorkomt. Er is altijd sprake van ernstige vruchtbaarheidsproblemen.

Klinefelter-syndroom X-chromosomen. Dit leidt tot afwijkingen in de gezondheid, seksuele ontwikkeling, onvruchtbaarheid, psychosociale problemen, …