[ 37° 44 ’ , 23 ° 25’ ] Α ΝΆ ΠΛ Α Σ Η Τ ΟΥ ΠΑΡΑΘΑ Λ ΑΣΣ ΙΟΥ ΜΕ ΤΩΠΟΥ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝ ΙΟΥ Τ ΗΣ ΑΊΓ ΙΝΑ Σ
ΠΈΠΠΑ ΔΉΜΗΤΡΑ | ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΊΑΣ | Τ.Α.Μ. | ΙΟΥΛΙΟΣ 2020
γεωγραφικό πλάτος: 37,44 | γεωγραφικό μήκος: 23,25
[ 3 7° 4 4 ’ | 2 3 ° 2 5 ’
]
Ανάπλαση του παραθαλάσσιου μετώπου του λιμανιού της Αίγινας Φοιτήτρια: Πέππα Δήμητρα Επιβλέπων: Micocci Fabiano Διπλωματική Εργασία, Ιούλιος 2020 Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ευχαριστίες Για την παρούσα εργασία θα ήθελα να ευχαριστήσω τους καθηγητές μου και κυρίως τον κ. Fabiano Micocci για την υπομονή και την επιμονή για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, την οικογένειά μου για την στήριξη, τους φίλους μου για την εμψύχωση και τέλος, όσους βρέθηκαν στον ακαδημαϊκό μου δρόμο δίνοντάς μου ερεθίσματα και ανεκτίμητες γνώσεις για την παρούσα εργασία και την υπόλοιπη αρχιτεκτονική μου καριέρα και ζωή. Δήμητρα Πέππα
Π Ε Ρ ΙΕΧΟΜ ΕΝΑ
[0] περίληψη 10 [01] εισαγωγικά σχόλια 12 [02] ιστορική αναδρομή 20 [03] τουρισμός 30 [04] ανάλυση 36 [05] σχεδιαστική πρόταση 72 [06] συμπεράσματα-επίλογος 110 [07] παράρτημα 112 [08] βιβλιογραφία 142
8
0_
περίληψη
Τι πιο ζωντανό για μια πόλη από κόσμο να περπατάει, να κάθεται, να παίζει, να ζει (σ)τον αστικό ιστό; Ακόμα κι όταν οι δραστηριότητες αυτές αφορούν τον παραθαλάσσιο ιστό, τα δεδομένα είναι παρόμοια. Όταν, όμως, αυτός είναι ακατάλληλος να προσφέρει τέτοιες δραστηριότητες, τα δεδομένα αυτά εκλείπουν και ο εκάστοτε χώρος μπορεί να οδηγηθεί στην παρακμή. Η παρούσα μελέτη έρχεται να παρουσιάσει τρόπους ενεργοποίησης ενός κομβικού τουριστικού τριγώνου με μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον. Σύνδεση, ένωση και ενεργοποίηση είναι οι λέξεις κλειδιά της σχεδιαστικής
10
διαδικασίας. Προσδίδονται χρήσεις που αφορούν τόσο τους τουρίστες, όσο και τους κατοίκους του νησιού, δημιουργώντας μια υγιή και εποικοδομητική συνύπαρξη. Δίνεται έμφαση στην πορεία από το εμπορικό παραλιακό μέτωπο προς το πιο πολιτιστικό, που είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Κολώνας, ενώ επανασχεδιάζεται και η πλατεία που βρίσκεται πλησίον. Τοποθετούνται εκ νέου τρία κτίρια. Δύο στο λιμάνι εκ των οποίων το ένα εξυπηρετεί την ακτοπλοΐα και παρέχει πληροφορίες τουριστικού ενδιαφέροντος, ενώ το άλλο αποτελεί έναν εκθεσιακό χώρο. Το τρίτο κτίριο βρίσκεται στην πλατεία και
εξυπηρετεί τα ΚΤΕΛ Αίγινας. Ταυτόχρονα, λαμβάνονται υπόψιν περιβαλλοντικά στοιχεία και εφαρμόζονται βιοκλιματικά κριτήρια, βελτιώνοντας, έτσι, το μικροκλίμα της περιοχής και όχι μόνο. Ύστερα από μια ανάλυση της ιστορίας της Αίγινας, της ιδιομορφίας της περιοχής, αλλά και προσωπικών βιωμάτων και εμπειριών, παρουσιάζεται σε αυτήν την διπλωματική εργασία η μελέτη για την ενεργοποίηση και αναβάθμιση της περιοχής του παραλιακού μετώπου του λιμανιού της Αίγινας.
0
_
abstract
What is more vital in a city than people walking, sitting, playing, living within the urban fabric. Even when these activities take place at the seaside, the data are still the same. But when this place is insuitable to host those kinds of activities, these data disappear, and the place eventually declines. The intention of this research paper is to present ways to activate a nodal point for tourism with great historical interest. Connection, unification and activation are the key words of the design prosess. By incorporating uses that relate both to the tourists and the local people of the island, a healthy and
constructive coexistence becomes possible. The promenade from the commercial waterfront to the cultural one, where the archaeological site of Kolona is situated, is emphasized, while the public sqaure that is nearby is redesigned. Three buildings are introduced: two at the port, where one of them serves the boats and provide tourist information and the other one is an exhibition venue and the third, which is placed at the public square and serves the city and intercity buses.
applied in order to improve the microclimate of the area and not only that. After an analysis of the history of Aegina, the characteristics of the area and personal experiences, this thesis presents th result of the study to activate and redevelop the watefront area of the port of Aegina.
Meanwhile, environmental elements are considered and bioclimatic criteria are
11
01 _
εισαγωγικά σχόλια
Τοπογραφία κ.α. έκταση: περίπου 89 χιλ2 περίμετρος: περίπου 36.000 μ ανώτερο ύψος: 534 μ λιμάνι: 17 μίλια από Πειραιά+Πόρο, 14 μίλια από Μέγαρα+Επίδαυρο κλίμα: πάρα πολύ ξηρό και υγιεινό 1ο Αιγινήτικο νόμισμα: χελώνα
γενικό πλαίσιο
η πρώτη εντύπωση
η σημασία του τριγώνου
Γ Ε ΝΙΚΟ ΠΛ Α ΙΣ ΙΟ
Η πρώτη εντύπωση για έναν χώρο, για έναν τόπο, είναι ίσως και η πιο σημαντική για την γενικότερη αντίληψη του τόπου και την μετέπειτα διαβίωση εκεί. Εάν αυτή διακατέχεται από αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα, τότε πιθανότατα να μην επαναληφθεί κάποια επίσκεψη, αν αυτό δεν είναι αναγκαίο. Εν αντιθέσει, εάν αυτή έχει θετική χροιά, τότε κανείς θα θέλει να επισκέπτεται πιο συχνά τον τόπο αυτόν. Ακόμα κι όταν οι οπτικές και χωρικές συναντήσεις είναι υποχρεωτικές, γίνονται πιο ευχάριστες όταν δεν περιβάλλονται από δυσκολίες, δύσμορφες καταστάσεις και εγκαταλελειμμένες χωρικότητες.
14
Δύσμορφες καταστάσεις μπορούν να προκύψουν είτε από ανθρώπινη αμέλεια, είτε από φυσικές επιρροές και επιδράσεις, χωρίς το τελευταίο να είναι δικαιολογία για το πρώτο. Η παρούσα διπλωματική εργασία, λαμβάνοντας υπόψιν τις παραπάνω σκέψεις, καθώς και την σημασία που μπορεί και πρέπει ενδεχομένως να παίζει η ιστορία ενός τόπου κατά την διαδικασία του σχεδιασμού και της καθημερινότητας, προσπαθεί να ανακαλέσει μνήμες, να δώσει άλλη σημασία και νόημα στην ιστορία, να διορθώσει ανθρώπινες αμέλειες και να δημιουργήσει διαφορετικές διαπροσωπικές σχέσεις και ποιότητες.
Ένα λιμάνι, μια πλατεία, ένας αρχαιολογικός χώρος. Μπορούν άραγε να βρουν κοινό τόπο μέσα από μια κοινή πορεία, αλλά και από τους επιμέρους επανασχεδιασμούς τους; Αυτό είναι και το εγχείρημα της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Να ενώσει, σε διαφορετικά επίπεδα ανάγνωσης, τους χώρους, τον χρόνο και τους ανθρώπους.
15
Η ΠΡΩ Τ Η ΕΝ Τ Υ ΠΩΣ Η
Σημαντική θεωρείται η πρώτη εντύπωση που έχει κάποιος και όταν πλησιάζει με το πλοίο από τον Πειραιά το λιμάνι της Αίγινας. Αρχικά, εάν δεν έχει δύσει ακόμα ο ήλιος, εντοπίζεται ο λόφος στην κορυφή του οποίου βρίσκεται μονάχα η Κολώνα του αρχαίου ναού του Απόλλωνα, όπως προαναφέρθηκε. Ύστερα, στην είσοδο του λιμανιού, στέκει το εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου, πίσω από το οποίο υπάρχει οπτική επαφή με το εμπορικό κέντρο, με την θάλασσα ανάμεσά τους να δημιουργεί μια ρομαντική οπτική. Προχωρώντας προς το εσωτερικό της πρωτεύουσας του νησιού, κυριαρχούν στενά δρομάκια, πολλές εκκλησίες και μια αέναη κίνηση
16
μεταξύ του εμπορικού κέντρου, των κατοικιών και της προκυμαίας. [1]
Αίγινα - άποψη από την θάλασσα προσωπικό αρχείο
17
Η Σ ΗΜΑΣ ΙΑ ΤΟΥ Τ Ρ ΙΓΩΝ ΟΥ
Ενώνοντας τα τρία βασικά σημεία ενδιαφέροντος και σχεδιασμού σχηματίζεται ένα τρίγωνο. Θεωρήθηκε ‘γοητευτική’ η παραπομπή του στο ιερό τρίγωνο της αρχαιότητας, κατά το οποίο ο Ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο, ο Ναός του Ηφαίστου στην Αθήνα και ο Ναός της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα, όπως και ο Ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς, ο Ναός της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα και ο Ναός του Παρθενώνα στην Αθήνα σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι Ναοί των Ελλήνων χτίστηκαν για να είναι σε ευθυγράμμιση οι κατοικημένες περιοχές της γης με τους πλανήτες στον ουρανό. Παρ’ ότι μπορεί να φα-
18
ντάζει πιο κοντά στην αστρολογία και την μυθολογία και πιο μακριά από την πραγματικότητα, είναι γεγονός πως με ένα τέτοιο τρίγωνο ενώνονταν κατά την αρχαιότητα τα σημαντικά σημεία. Εδώ, παρ’ όλο που έχουμε μόνο ένα από τα σημεία να έχει άμεση σχέση με την αρχαιότητα, διαφαίνεται η σημασία που θέλεται να δοθεί και στα τρία αυτά σημεία, τον αρχαιολογικό χώρο, την πλατεία και το λιμάνι, ακόμα και αν το τρίγωνο αυτό δεν είναι ισοσκελές. [8]
19
02 _
ιστορική αναδρομή
ιστορικό πλαίσιο
φωτογραφική τεκμηρίωση
Ι Σ Τ ΟΡ ΙΚΟ ΠΛ ΑΙΣ ΙΟ
Η ιστορία της Αίγινας ξεκινάει ήδη από το 3500 π.Χ με την πρώτη εγκατάσταση κατοίκων και την δημιουργία συνοικισμού. Τότε, τις πρώτες ύλες τις προμηθεύονταν μέσω της ναυτιλίας και της γεωργίας. Κατά την πρωτοελλαδική εποχή (2500-2000 π.Χ.) εγκαταστάθηκαν νέοι κάτοικοι στο νησί, οι Αιγαίοι (συγγενείς με τους Κρήτες) και δημιούργησαν νέο συνοικισμό, κοντά στην σημερινή «Κολώνα», ενώ υπήρξαν και εμπορικές συναλλαγές με την Αττική, την Βοιωτία, την Πελοπόννησο, την Κρήτη και τις Κυκλάδες. Τα ντόπια Αιγινήτικα αγγεία, καμωμένα με αρκετή καλαισθησία, με ποικιλία σχημάτων, δεί-
22
χνουν τον βαθμό του πολιτισμού που είχε στα πανάρχαια εκείνα χρόνια η Αίγινα. Περί το 1600-1200 π.Χ., το νησί χάνει την ναυτική και εμπορική σημασία του εξαιτίας του ανεπτυγμένου Μινωϊκού και Μυκηναϊκού ναυτικού δυναμικού. Κατά τον 8ο-5ο αι π.Χ. υπάρχει οικονομική και καλλιτεχνική ακμή, καθώς και επέκταση του εμπορίου στην Μεσόγειο. Κατά το 500-480 π.Χ. εμφανίζεται το ανώτατο σημείο της οικονομικής και κοινωνικής προόδου, καθώς η Ακρόπολη του νησιού, πάνω στον λόφο της Κολώνας, στολίστηκε με πολλά ιερά και δημόσια κτίρια. Στην κορυφή του λόφου, κτισμένος από πουρί μεγάλος Δωρικός
ναός, ο ναός της Αφροδίτης ή του Απόλλωνος με κολώνες τριγύρω. Ένας περίπτερος ναός που κατεδαφίστηκε μαζί με τους άλλους ειδωλολατρικούς ναούς της Αρχαιότητας κατά τον 4ο μ.Χ. αι.
τοελλαδικός συνοικισμός (2500-2000 π.Χ.) με ένα διπλό τείχος για ασφάλεια. Βορειοανατολικά, αργότερα, υπάρχει ο Μεσοελλαδικός συνοικισμός ο οποίος είναι ακόμα μεγαλύτερος.
Η «κάτω» πόλη ή κυρίως πόλη, που κατοικούσε ο λαός (σημερινή Αίγινα) ήταν οχυρωμένη με ισχυρά τείχη. Την εποχή αυτή υπάρχουν περίπου 440.000 κάτοικοι. Τελικά, σώθηκε μόνο μια κολώνα πάνω στον λόφο από τον ναό του Απόλλωνα και τα ερείπια του σήμερα αναστηλωμένου ναού της Αφαίας.
Πέρα από την ίδια την ιστορία του νησιού, πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε η Αίγινα και για την υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς υπήρξε πρώτη πρωτεύουσα της χώρας, το διοικητικό, εμπορικό και πνευματικό κέντρο της μικρής Ελλάδας και από εκεί ξεκίνησαν οι προσπάθειες για την ανόρθωση της Ελλάδας μετά την Τουρκοκρατία.
Νοτιοδυτικά του λόφου της Κολώνας διαμένουν οι προϊστορικοί κάτοικοι, ο πρώτος Πρω-
Κάτι τέτοιο, όμως, δεν γίνεται ιδιαίτερα σαφές σε κάποιον που δεν έχει εντρυφήσει στην
23
ιστορία, πόσο μάλλον στους τουρίστες που επισκέπτονται το νησί. Για τον λόγο αυτό και δίνεται σημασία και σε αυτό το κομμάτι κατά τον σχεδιασμό. Η τότε μικρή πρωτεύουσα ήταν γενικά κακοφτιαγμένη με πολύ στενούς δρόμους, όπως και σήμερα, και εκτός από λίγα μεγάλα σπίτια, τα άλλα ήταν πολύ χαμηλά με «λιακωτά». Στα παλαιότερα σπίτια που υπήρχαν προστέθηκαν τότε και τα σπίτια των πολιτικών και των στρατιωτικών, των Μαυροκορδάτου, Τρικούπη, Κανάρη κ.α. Γύρω στο λιμάνι, όπως το επισκέυασε ο Ι. Καποδίστριας, κτίστηκαν μαγαζιά, όπου έμποροι πρόσφυγες από όλα τα μέρη της Ελλάδας πουλούσαν τρόφιμα και είδη πο-
24
λυτελείας από την Ευρώπη. Εκεί υπήρχαν και δύο ξενοδοχεία και μερικά καφενεία. Η Αίγινα έγινε πάλι μια επαρχιακή μικρόπολη όταν η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο, ενώ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο φαίνεται να αποκτά και πάλι ξεχωριστή εμπορική και τουριστική κίνηση, κάτι που διατηρείται έως και σήμερα, μιας που απέχει μόλις μία ώρα από το λιμάνι του Πειραιά. [1]
25
1910
Αίγινα - Παραλία
Αίγινα - Λιμάνι
26
1914
Αίγινα
1946
Αίγινα
1947
1950
Αίγινα - Άποψη από λιμενοβραχίονα
Αίγινα
Αίγινα - Αγ. Νικόλαος - Λιμάνι
Αίγινα - Μνημείο των Ηρώων
Αίγινα - Αποβάθρα
Αίγινα - Ψαράς
Αίγινα - Λιμάνι
Αίγινα - Αποβάθρα
27
πίνακας Βασιλείου, 1955
28
29
03 _
τουρισμός | κλίμα
τουριστικές δραστηριότητες
τουριστικά στοιχεία
κλιματικά στοιχεία
Τ Ι ΜΠΟΡ ΕΊ ΈΝΑΣ ΤΟΥ Ρ ΊΣ ΤΑ Σ ΝΑ Κ Ά Ν Ε Ι Σ Τ Η Ν Α Ί Γ Ι ΝΑ ;
Η οικονομία της Αίγινας βασίζεται πολύ, όπως και κάθε νησιού, στον τουρισμό. Συγκεκριμένα, υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει ένας τουρίστας στο νησί, τόσο σε πολιτιστικό, επίπεδο, όσο και σε επίπεδο αναψυχής. Για παράδειγμα, μπορεί να αγοράσει φυστίκια, κάτι για το οποίο φημίζεται το νησί παγκοσμίως. Επίσης, μπορεί να περπατήσει στα σοκάκια της ενδοχώρας, παρατηρώντας την λαογραφία του νησιού, να γευματίσει ή/ και να διασκεδάσει στα καφέ-μπαρ και να αγοράσει τουριστικά προϊόντα. Ενώ, τέλος, για μια πιο πολιτιστική περιήγηση, μπορεί να επισκεφτεί τον ναό του Απόλλωνα, τον ναό της Αφαίας, το Λαογραφικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο, τα Καποδιστριακά κτίρια, το μοναστήρι του Αγ. Νεκταρίου κ.α.
32
ΕΊΔΗ ΤΟΥ Ρ Ι Σ Μ Ο Ύ Π ΟΥ Π ΡΟΣΦΈ Ρ Ε Ι Η Α Ί Γ Ι ΝΑ
Το νησί της Αίγινας προσφέρει διάφορα είδη τουρισμού, δηλαδή: εποχιακό-παραθεριστικό τουρισμό, θρησκευτικό τουρισμό (Μοναστήρι Αγ. Νεκταρίου), εναλλακτικό τουρισμό (ιστιοπλοΐα, αναρρίχηση, ποδηλασία), 3 ‘‘S’’ (άμμος, θάλασσα, ήλιος /sand, sea, sun), συνδυασμός με την Αθήνα (μονοήμερη αστική αποφόρτιση), ιδανικός προορισμός για μια μέρα, εκπαιδευτικό τουρισμό (ιστορία νησιού), πολιτιστικό τουρισμό.
33
34
35
04 _ ανάλυση
οριοθέτηση
σκοπός
ανάλυση υποπεριοχών
διαγράμματα
ΟΡ Ι ΟΘΈ Τ ΗΣ Η ΠΕΡ ΙΟΧ ΉΣ ΜΕ Λ Έ Τ Η Σ
38
γεωγραφικό πλάτος: 37,44 | γεωγραφικό μήκος: 23,25
39
Σ ΚΟΠΌΣ
Βασικός σκοπός και πυρήνας της διπλωματικής αυτής εργασίας υπήρξε η ένωση τριών σημείων-κόμβων: του λιμενοβραχίονα, της πλατείας και του αρχαιολογικού χώρου, τα οποία και δημιουργούν ένα νοητό τρίγωνο, καθώς πιστεύεται πως οι χώροι αυτοί είναι υποβαθμισμένοι και χρήζουν επανασημασιοδότησης, επαναπροσδιορισμού και επανασχεδιασμού. Λόγω της μεγάλης ιστορικής σημασίας του νησιού, δεν θα μπορούσε να λείπει το στοιχείο αυτό από τον σχεδιασμό. Μια διαδρομή που οδηγεί τον διαβάτη από το λιμάνι προς τον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας, κάνει πιο ορατή την ύπαρξη και την σημασία του, που συχνά παραμένει στο περιθώριο, ιδιαίτε-
40
ρα την νύχτα. Έτσι, είναι πιο εύκολη η πρόσβαση τόσο για τους τουρίστες που φτάνουν στο λιμάνι, όσο και για τους κατοίκους του νησιού, που συχνά αμελούν την ύπαρξη και την σημασία του. Η ιστορία όμως διαφαίνεται και στον ίδιο τον σχεδιασμό, αφού «διαγράφεται» στο έδαφος ο παλαιός σχηματισμός του λιμένα, ανακαλώντας στους κατοίκους έναν περίπατο που γινόταν παλιά, πριν κατασκευαστεί το νέο επιβατικό λιμάνι. (εικ. σελ 28) Άλλο ένα σημείο που γίνεται αναφορά στην ιστορία, είναι η μορφή του «περιπάτου» που οδηγεί στον χώρο της «Κολώνας», η οποία
παραπέμπει στην ακτογραμμή που υπήρχε πριν φτιαχτεί το νέο λιμάνι. Είναι σημαντικό, τέλος, να τονιστεί πως υπάρχει τουριστική κίνηση στο νησί όλες τις εποχές του χρόνου, αν και σαφώς μεγαλύτερη κατά τους θερινούς μήνες. Για τον λόγο αυτό, ο σχεδιασμός επικεντρώνεται στην περίοδο αυτή, χωρίς να αποκλείει την χειμερινή περίοδο, κατά την οποία μεγαλύτερη σημασία δίνεται στον μόνιμο κάτοικο και στις ανάγκες αυτού.
41
Π Ε Ρ ΙΟΧ Ή ΜΕΛΈ Τ ΗΣ, A | ΛΙΜΑ Ν Ι
Το Λιμάνι της Αίγινας είναι επιβατηγό, ενώ οι εμπορικές ανάγκες του νησιού εξυπηρετούνται από τα ίδια επιβατηγά πλοία. Το συγκεκριμένο λιμάνι είναι το μεγαλύτερο και πιο κεντρικό, αλλά όχι το μοναδικό επιβατηγό λιμάνι του νησιού. Το σχήμα του διαμορφώθηκε περίπου το 1962, οπότε και δημιουργήθηκε η ανάγκη για άφιξη μεγαλύτερων πλοίων. Έτσι, άλλαξε κατά πολύ η ακτογραμμή του νησιού, όπως φαίνεται και στο σχέδιο [σελ 43] και η γενικότερη φυσιογνωμία του, αφού παλαιότερα ήταν απλώς μια διαδρομή προς τον φάρο και το εκκλησάκι του Αγ. Νικόλα που βρίσκεται μέχρι σήμερα εκεί.
42
Έγκειται στις αρμοδιότητες του Λιμεναρχείου Αίγινας, ενώ, όπως φαίνεται και στις εικόνες, το μέρος δεν έχει εκμεταλλευτεί όσο θα μπορούσε και μοιάζει αρκετά αφημένο, εξυπηρετώντας απλώς τις ανάγκες της θαλάσσιας μετακίνησης, ιδιαιτέρως κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ κατά το καλοκαίρι, αποτελεί (συνήθως το βράδυ), προορισμό για περίπατο ή παιχνίδι για τις μικρότερες ηλικίες.
ακτογραμμή προ 1962 μετά 1962
43
1
2 3 4
5
8
4 6
5
6 7
2
3
44
1
7
8
45
Π Ε Ρ ΙΟΧ Ή ΜΕΛΈ Τ ΗΣ, Β | ΠΛ ΑΤ Ε ΙΑ
Η ανάπλαση της πλατείας Εθνεγερσίας είναι αποτέλεσμα διαγωνισμού και πραγματοποιήθηκε κατά τη χρονική περίοδο 1990-1992. Βρίσκεται επί του παραλιακού δρόμου Ν. Καζαντζάκη, μέσα στην πόλη του νησιού και έχει έκταση περίπου 4 στρμ. Σκοπός ήταν να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου και σημείο συνάντησης για τους κατοίκους της Αίγινας, καθώς και να χρησιμοποιείται για ξεκούραση, αναψυχή και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στην πλατεία αυτή είχε σχεδιαστεί να υπάρχουν εκτός από καλλωπιστικά φυτά και δέντρα, σιντριβάνια και υδάτινοι δρόμοι, καθιστικά, και ένα μνημείο προς τιμήν πεσόντων ηρώων της πατρίδας μας, το οποίο είναι ίσως και το μόνο
46
που πράγματι υπάρχει. Τέλος, δεν υπάρχουν στο χώρο αυτό αθλητικές εγκαταστάσεις, ενώ εκεί φιλοξενείται το ΚΤΕΛ Αίγινας. Τα περισσότερα από τα παραπάνω αποτέλεσαν μονάχα όραμα του διαγωνιστικού αποτελέσματος, χωρίς κάτι τέτοιο να στεφθεί με επιτυχία. Ο κύριος λόγος θεωρείται πως είναι ότι δεν είχαν ληφθεί υπόψιν οι ανάγκες του νησιού και η τοπογραφία του. Βασική παράβλεψη αποτέλεσε το γεγονός πως είχε προβλεφθεί η ύπαρξη νερού, ενώ στο νησί από χρόνια υπάρχει πρόβλημα ύδρευσης.
47
9
10
11 12 12 10 14 13 9 16 15
13 11
14 15 16
48
49
Π Ε Ρ ΙΟΧ Ή ΜΕΛΈ Τ ΗΣ, Γ | ΜΟΥ Σ Ε Ι Ο
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας σήμερα βρίσκεται στην περιοχή Κολώνα. Ιδρύθηκε το 1829 από τον Ι. Καποδίστρια και σήμερα στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτίριο, δωρεά Βαυαρών αρχαιολόγων, στο οποίο μεταφέρθηκε το 1980. Φιλοξενεί συλλογή αρχαίων κοσμημάτων, κεραμικής και γλυπτικής, νομισμάτων, όπλων και χάλκινων αγγείων, με σημαντικότερο ίσως έκθεμα το άγαλμα της Σφίγγας. Δεδομένου ότι το Μουσείο ήταν το πρώτο ίδρυμα αυτού του τύπου που δημιουργήθηκε στον ελλαδικό χώρο, εμπλουτίστηκε με αρχαιολογικά ευρήματα που δεν προέρχονταν μόνο από την Αίγινα, αλλά σε αυτό μεταφέρθηκαν αντικείμενα από πολλά σημεία της τότε ελεύθερης Ελλάδας.
50
Λέγεται πως κατά την θητεία του πρώτου εφόρου Α. Μουστοξύδη, έγιναν κλοπές πολλών σημαντικών αντικειμένων που φιλοξενούνταν στο Μουσείο.
Η Κολώνα είναι ο αρχαιολογικός χώρος, από τα ευρήματα του οποίου η ιστορία αντλεί πληροφορίες για την αρχαία Αίγινα. Βρίσκεται αριστερά από το λιμάνι της Αίγινας και αποτέλεσε την Ακρόπολη του νησιού κατά την αρχαιότητα. Υπήρξε η θρησκευτική και πολιτική βάση της πόλης. Η πρώτη κατοίκηση της Κολώνας ανάγεται περίπου στο 3500 π.Χ., στην εποχή του Χαλκού. Στην κορυφή του λόφου της Κολώνας υπήρχε ο περίπτερος ναός του Απόλλωνα, ο οποίος κατασκευάστηκε περί τον 6ο αι π.Χ. και από τον ναό σώζεται σήμερα μόνο μια κολώνα. Πέτρες από τα θεμέλιά του χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του μώλου του λιμανιού κατά το 1829.
51
17
22 21
20
19 18
18
19
17
20
21 22
52
53
Τ ΟΠ ΟΓ ΡΑΦΙ ΚΌ ΔΙΆΓ ΡΑΜΜΑ
54
20
m
15m
10 m
5m 1m
55
56
57
Π ΟΡ ΕΙΑ ΗΛΙΟΥ | 21/ 06, 12 :00
58
N 330
30
300
60
W
E
240
120
210
150 S
ΒΑ Σ ΙΚ Έ Σ Χ Ρ ΉΣ ΕΙΣ
αρχαιολογικός χώρος λιμάνι πλατεία Εθνεγερσίας κτισμένος ιστός κεντρικοί δρόμοι οδικό δίκτυο
60
Κ Τ Ι Ρ ΙΑΚ Έ Σ Χ Ρ ΉΣ ΕΙΣ
μουσεία-μνημεία ξενοδοχεία σχολικές μονάδες νοσοκομεία διατηρητέα κτίρια κατοικίες εκκλησίες εμπορικά καταστήματα-δημόσιας χρήσης χώροι αθλητικής δραστηριότητας μεικτή χρήση
62
Δ ΙΑΓ ΡΑΜΜΑΤ ΙΚ Ή ΑΠΕΙΚΌΝΙ Σ Η Χ Ρ Ή Σ Ε ΩΝ Γ Η Σ
οδικό δίκτυο parking δεντροφύτευση αρχαιολ. χώρος χωράφια κτισμένος ιστός λιμάνι αθλητ. εγκαταστ. αμμουδιά
64
ΒΑ Σ ΙΚΆ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ
σχεδιάγραμμα | απαντήσεις συνεντεύξεων
66
ΣΎ ΝΔΕΣ Η ΕΜΠΟΡ ΙΚΟΎ - ΠΟΛ Ι Τ Ι Σ Τ Ι ΚΟ Ύ Μ Ε ΤΏΠ ΟΥ
68
Δ ΙΆ Γ ΡΑΜ ΜΑ ΣΧ ΕΔΙΑΣ Τ ΙΚΩΝ Π ΡΟΘΈ Σ Ε ΩΝ
70
05 _
σχεδιαστική πρόταση
αρχιτεκτονικά σχέδια
δραστηριότητες
χλωρίδα
υλικά
Δ ΙΑΓ ΡΑΜΜΑΤ ΙΚ Ή ΚΆΤΟΨΗ 20m 40m
90m
κίνηση οχημάτων κίνηση πεζών ένωση εμπορικούπολιτιστικού μετώπου
74
Γ Ε ΝΙΚ Ή ΚΆΤΟΨΗ 10m
40m 20m
76
Κ ΆΤ ΟΨΗ ΠΛ ΑΤ ΕΊΑΣ 5m
20m 10m
78
ΥΛ Ι ΚΆ ΕΔ ΆΦΟΥΣ
80
τσιμεντόπλακες (3mx2m)
τσιμέντο cool pavement σε πράσινη απόχρωση “διάδρομος ένωσης”
τούβλο τσιμέντο cool pavement σε συνδυασμό με τσιμέντο σε κεραμιδί απόχρωση “διάδρομοι πλατείας”
τσιμέντο cool pavement σε γαλάζια απόχρωση “διάδρομος λιμανιού”
άμμος
καουτσούκ παιδικής χαράς σε κίτρινη απόχρωση
81
Χ Λ ΩΡ ΊΔ Α λεβάντα
δεντρολίβανο
(lavandula angustifolia) (rosmarinus officinalis)
82
φασκόμηλο
(salvia guaranitica)
ελιά
(olea europaea)
πλατανομουριά (morus alba)
χαρουπιά
(ceratonia siliqua)
83
Χ Λ ΩΡ ΊΔ Α | ΛΕΒΑΝ ΤΑ
Κοινή ονομασία: English Lavender, True Lavender Οικογένεια: Labiaceae Προέλευση: Ευρώπη, Μεσόγειος •Είδος φυτού: θάμνος •Είδος φύλλων: αειθαλή •Σχήμα: θαμνοειδές •Σύστημα ριζών: κανονικό •Ανάπτυξη: μέτρια •Μέγιστο ύψος: 0m •Χαρακτηρισμός φύλλων: μικρά και πράσινα προς γκρι •Ανάγκες άρδευσης: χαμηλές •Ανθίζει το καλοκαίρι με ένα μπλε χρώμα •Χαμηλή αντίσταση στην ρύπανση, χαμηλή αντίσταση στο θαλάσσιο περιβάλλον, χαμηλή αντίσταση στην υπερχείλιση νερού, κανονική αντίσταση στον άνεμο, κανονική αντίσταση σε αρρώστιες, υψηλή αντοχή στον ήλιο •Απαιτήσεις: ξηρό ή καλά στραγγιζόμενο έδαφος •Χρήση: για οριοθέτηση •Άλλα σχόλια: χρησιμοποιείται στην ιατρική για διάφορα είδη πόνου και ως αρωματικό.
84
Χ Λ ΩΡ ΊΔ Α | Δ Ε Ν Τ ΡΟΛ Ι ΒΑ ΝΟ
Κοινή ονομασία: Rosemary Οικογένεια: Labiatae Προέλευση: Ευρώπη, Μεσόγειος •Είδος φυτού: θάμνος •Είδος φύλλων: αειθαλή •Σχήμα: εξαπλώνεται •Σύστημα ριζών: κανονικό •Ανάπτυξη: μέτρια •Μέγιστο ύψος: 2m •Χαρακτηρισμός φύλλων: στενά, 1,2-2,3mm •Ανάγκες άρδευσης: χαμηλές •Ανθίζει την άνοιξη με ένα κυανό χρώμα •Κανονική αντίσταση στην ρύπανση, υψηλή αντίσταση στο θαλάσσιο περιβάλλον, χαμηλή αντίσταση στην υπερχείλιση νερού, κανονική αντίσταση στον άνεμο, κανονική αντίσταση σε αρρώστιες, υψηλή αντοχή στον ήλιο •Απαιτήσεις: πολύ ήλιο, ξηρό ή ασβεστώδες έδαφος •Χρήση: για χαμηλούς φράχτες ή για κάλυψη του εδάφους. Ιδανικό για ιδιωτικούς κήπους. •Άλλα σχόλια: αρωματικός θάμνος. Χρησιμοποιείται στην μαγειρική.
85
Χ Λ ΩΡ ΊΔ Α | ΦΑΣ ΜΟΜΗΛΟ
Κοινή ονομασία: Anise-scented sage Οικογένεια: Lamiaceae Προέλευση: Βραζιλία, Παραγουάη, Βόρεια Αργεντινή •Είδος φυτού: ζωντανό •Είδος φύλλων: αειθαλή •Σχήμα: θαμνοειδές •Σύστημα ριζών: κανονικό •Ανάπτυξη: γρήγορη •Μέγιστο ύψος: 2m •Χαρακτηρισμός φύλλων: ωοειδή, ελαφρώς τριχοειδή και καθαρό πράσινο •Ανάγκες άρδευσης: κανονικές •Ανθίζει την άνοιξη-καλοκαίρι με ένα μπλε χρώμα •Αντίσταση στην ρύπανση, αντίσταση στο θαλάσσιο περιβάλλον, αντίσταση στην υπερχείλιση νερού, αντίσταση στον άνεμο, αντίσταση σε αρρώστιες, κανονική αντοχή στον ήλιο •Απαιτήσεις: πολύ ήλιο προς μερικός σκιασμένο μέρος •Χρήση: για οριοθέτηση και σε κήπους •Άλλα σχόλια: λόγω της συγγένειας με την λεβάντα και το δεντρολίβανο, συνυπάρχουν καλά μαζί
86
Χ Λ ΩΡ ΊΔ Α | Ε Λ ΙΑ
Κοινή ονομασία: Olive Οικογένεια: Oleaceae Προέλευση: Δυτική Ασία, Ευρώπη •Είδος φυτού: δέντρο •Είδος φύλλων: αειθαλή •Σχήμα: κορώνα •Σύστημα ριζών: κανονικό •Ανάπτυξη: μέτρια •Μέγιστο ύψος: 10m •Χαρακτηρισμός φύλλων: μονά, ολόκληρα και λογχοειδή, πράσινα στην κορυφή και πιο άσπρα από κάτω •Ανάγκες άρδευσης: χαμηλές •Ανθίζει την άνοιξη με ένα λευκό χρώμα •Παράγει καρπό το φθινόπωρο με πράσινο χρώμα •Κανονική αντίσταση στην ρύπανση, χαμηλή αντίσταση στο θαλάσσιο περιβάλλον, χαμηλή αντίσταση στην υπερχείλιση νερού, κανονική αντίσταση στον άνεμο, κανονική αντίσταση σε αρρώστιες, υψηλή αντοχή στον ήλιο •Απαιτήσεις: ετήσιο κλάδεμα •Χρήση: ως απομονωμένο ή μαζί με άλλα δέντρα, καθώς και για την σταθεροποίηση της διάβρωσης, ιδιαίτερα στις χαράδρες •Άλλα σχόλια: είναι κατ’εξοχήν ένα μεσογειακό φυτό 87
Χ Λ ΩΡ ΊΔ Α | ΠΛ ΑΤΑΝ ΟΜΟΥ Ρ ΙΑ
Κοινή ονομασία: White Mulberry Οικογένεια: Moraceae Προέλευση: Ασία, Δυτική Αυστραλία •Είδος φυτού: δέντρο •Είδος φύλλων: φυλλοβόλο •Σχήμα: κορώνα •Σύστημα ριζών: δυνατό •Ανάπτυξη: γρήγορη •Μέγιστο ύψος: 15m •Χαρακτηρισμός φύλλων: μεγάλα, λαμπερά. Το φθινόπωρο είναι χρυσά-κίτρινα. •Ανάγκες άρδευσης: χαμηλές •Ανθίζει την άνοιξη με ένα λευκό χρώμα •Παράγει καρπό το καλοκαίρι με λευκό χρώμα •Υψηλή αντίσταση στην ρύπανση, κανονική αντίσταση στο θαλάσσιο περιβάλλον, χαμηλή αντίσταση στην υπερχείλιση νερού, κανονική αντίσταση στον άνεμο, κανονική αντίσταση σε αρρώστιες, υψηλή αντοχή στον ήλιο •Απαιτήσεις: ετήσιο κλάδεμα •Χρήση: σε δρόμους και πάρκα •Άλλα σχόλια: τα φύλλα του θρέφουν τους μεταξοσκώληκες
88
Χ Λ ΩΡ ΊΔ Α | Χ Α ΡΟΥ Π ΙΑ
Κοινή ονομασία: Chilean Mesquite Οικογένεια: Leguminosae Προέλευση: Ανατολική Αφρική, Μεσόγειος •Είδος φυτού: δέντρο •Είδος φύλλων: αειθαλή •Σχήμα: κορώνα •Σύστημα ριζών: κανονικό •Ανάπτυξη: μέτρια •Μέγιστο ύψος: 8m •Χαρακτηρισμός φύλλων: σύνθετα, με λαμπερό σκούρο πράσινο χρώμα •Ανάγκες άρδευσης: χαμηλές •Ανθίζει το καλοκαίρι με ένα λευκό χρώμα •Παράγει καρπό το καλοκαίρι με καφέ χρώμα •Υψηλή αντίσταση στην ρύπανση, κανονική αντίσταση στο θαλάσσιο περιβάλλον, χαμηλή αντίσταση στην υπερχείλιση νερού, υψηλή αντίσταση στον άνεμο, υψηλή αντίσταση σε αρρώστιες, υψηλή αντοχή στον ήλιο •Απαιτήσεις: εξαιρετικά ανθεκτικό σε ζεστά και ξηρά κλίματα •Χρήση: στους δρόμους λόγω της ανθεκτικότητάς του •Άλλα σχόλια: μπορεί να ζήσει εκατοντάδες χρόνια
89
Α Σ Τ ΙΚ Η ΤΟΜΗ
90
91
Κ Τ Ί Ρ ΙΟ ΑΚ ΤΟΠΛΟΪΚΏΝ ΕΙΣ Ι Τ Η Ρ Ί ΩΝ 3m
12m 6m
92
χειμώνας
καλοκαίρι
93
Ε ΚΘΕΣ ΙΑΚΌΣ ΧΏΡΟΣ 3m
12m 6m
94
χειμώνας
καλοκαίρι
95
Κ Τ Ί Ρ ΙΟ ΠΛ ΑΤ ΕΊΑΣ 3m
12m 6m
96
χειμώνας
καλοκαίρι
97
Κ ΑΤΑΣ Κ ΕΥΑ Σ Τ ΙΚ Η ΛΕΠ ΤΟΜ Ε Ρ Ε ΙΑ | Γ ΥΑ Λ Ι Ν Η Π ΡΟΣΟΨΗ
98
99
Κ ΑΤΑΣ Κ ΕΥΑ Σ Τ ΙΚ Η ΛΕΠ ΤΟΜ Ε Ρ Ε ΙΑ | ΟΡΟΦH , Ε Δ ΡΑ Σ Η
100
πλάκα ferrocement μεταλλικό πλέγμα μεταλλική δοκός
μεταλλικό υποστύλωμα αγκυρόβιδα θεμελίωση
101
Κ ΑΤΑΣ Κ ΕΥΑ Σ Τ ΙΚ Η ΛΕΠ ΤΟΜ Ε Ρ Ε ΙΑ | ΟΙ ΚΟΛΟΓ Ι ΚΟ Δ Α Π Ε ΔΟ
102
EPDM στρώση SBR βάση συμπαγής βάση από θραυστά υλικά
κράσπεδο προστασίας από σκυρόδεμα αδιαπέρατη στρώση / γεωύφασμα
υπέδαφος
103
Κ ΑΤΑΣ Κ ΕΥΑ Σ Τ ΙΚ Η ΛΕΠ ΤΟΜ Ε Ρ Ε ΙΑ | Δ Α Π Ε ΔΟ Κ ΑΟΥ Τ ΣΟΥ Κ
104
Άνω στρώση υποστήριξης Στρώση αγκύρωσης
Κάτω στρώση υποστήριξη
Διαπερατή στρώση θεμελίωσης Διαχωριστική στρώση Συμπυκνωμένο έδαφος
105
Τ Ρ Ι Σ ΔΙΑΣ ΤΑΤ ΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝ ΙΣ Ε Ι Σ | ΣΥ Μ ΒΑ Ν ΤΑ
106
107
Τ Ρ Ι Σ ΔΙΑΣ ΤΑΤ ΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝ ΙΣ Ε Ι Σ | ΣΥ Μ ΒΑ Ν ΤΑ
108
109
06 _
συμπεράσματα-επίλογος
Με αναβάθμιση ορισμένων σημείων, αλλά και με την ελευθερία κινήσεων και λειτουργειών σε κάποια άλλα, ουσιαστικά ενθαρρύνεται η δυναμική της ζωής της πόλης ως μια διαδικασία που τροφοδοτείται συνεχώς από μόνη της, καθώς συνήθως οι άνθρωποι πάνε εκεί που υπάρχουν άνθρωποι. Ο σχεδιασμός απευθύνεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, λαμβάνει υπόψιν ιδιαιτερότητες ανθρώπων (ΑΜΕΑ) και αποσκοπεί σε μια συνομιλία
110
με την ανθρώπινη κλίμακα. Ο δημόσιος χώρος έρχεται να δημιουργήσει εμπειρίες κοινωνικής συναναστροφής και συνομιλίας μόνιμων κατοίκων με τους τουρίστες ή/ και παραθεριστές. Η παραπάνω μελέτη αποτέλεσε μια πρόταση που άγγιξε ποικίλα ζητήματα, αστικού, περιβαλλοντικού, κτιριολογικού σχεδιασμού και ενδιαφέροντος. Σαφώς και δεν ήταν σκοπός η διεξοδική επίλυση όλων των ζητημά-
των, αλλά ενδεχομένως η ευκαιρία για συζήτηση σχετικά με απλούς χειρισμούς διαμόρφωσης και δημιουργίας χώρων-δοχείων ζωής.
111
07 _
παράρτημα
φωτογραφίες μελέτης
ΦΩΤ ΟΓ ΡΑΦΙ ΕΣ ΜΕΛΕ Τ ΗΣ
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
08 _
βιβλιογραφία
[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8]
142
Μερκούριου Δ. Καρύδη, Η Ιστορία της Αίγινας, Αθήνα, 1979 Περιοδικό Αιγιναία, Τεύχος 1, Αίγινα, Ιανουάριος-Ιουνίος 2000 Jan Gehl, Ανθρώπινες πόλεις, ελληνικές εκδόσεις: MBike, Αθήνα, 2013 aegina.com.gr (τελευταία πρόσβαση, Ιούλιος 2019) https://cutt.ly/zuHELD9 (τελευταία πρόσβαση, Ιούλιος 2019) discoveraegina.gr (τελευταία πρόσβαση, Ιούλιος 2019) http://penteli.meteo.gr/stations/aegina/NOAAPRYR.TXT https://www.kathimerini.gr/917340/article/epikairothta/ kosmos/to-mysthrio-pisw-apo-thn-topo8esia-twn-nawn- ths-arxaias-elladas (τελευταία πρόσβαση, Οκτώβριος 2019)
143