Manager #21

21# | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013

ΖΩΟΥΛΛΗΣ ΜΗΝΑ CEO ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ DNA MAΣ JULIE MEYER

NOURIEL ROUBINI

Η ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΟΙ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΛΑΧΑΝΙΑΖΟΥΝ H MEΓΑΛΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ MARKETING

exofyllo T21_sel.indd 1

>

10/21/13 6:31 PM

¦ ¡ ¦ ¦ ¡ ¦ ¦ ¦ ÀÇÇÃÉÄÆ· ÊÄÆÊÉÊȸ¼ ηÈÀͼ ËÀÍÄÎιÏÀÍÊ ¼Ë¹ ËÊ϶ ¶ÓÀÄ ¼É ÂÆà ¼Ë¹ λÂÓÍÊÉÀÒ ÀÅÑÎÏÍÀÁÀ¸Ò ÀËÄÓÀÄÍ·ÎÀÄÒ ËÊÔ ¿ÍÊÔÉ ¿ÔɼÈÄÆ ÎÏÊ Ë¼ÂƹÎÈÄÊ Â¸ÂÉÀÎÐ¼Ä Ä ªÇÇÃÉÀÒ ÀËÄÓÀÄÍÃȼϸÀÒ ¿Ä¼Ð¶ÏÊÔÉ ÏÄÒ Ä¿¶ÀÒ Æ¼Ä ÏÊ ÀËÄÓÀÄÍÃȼÏÄƹ ËÉÀ»È¼ ËÊÔ ÓÍÀÄ ÕÀÏ¼Ä Âļ ɼ ÀËÀÆϼÐÊ»É ÀÆÏ¹Ò ÎÔɹÍÑÉ Ä¼ ÏÊÉ ¼ÎÁ¼Ç· ¹ÈÑÒ £Â»Íʤ ÎÏÄÒ ¼ÂÊÍ¶Ò ÏÊÔ Æ¹ÎÈÊÔ ÓÍÀÄ ÕÊÉÏ¼Ä ËÊÇ»ÏÄÈÊÄ Æ¼Ä ¼ÅĹËÄÎÏÊÄ Î»ÈȼÓÊÄ Í¼ÉÄÎÈ¹Ò ÎÁ ÇÄÎÃÒ Å¼ÂÑÂÄÆÌÉ ÄÎÏÌÎÀÑÉ ËÊÔ ÀËÊËÏÀ»ÀÏ¼Ä ¼Ë¹ ÏÊ §ËÊÔÍÂÀ¸Ê É ËÏÔÅÃÒ Æ¼Ä ÉϼÂÑÉÄÎÏÄƹÏÃÏ¼Ò À¸É¼Ä Ê È¹ÉÊÒ ÀÇÇÃÉÄÆ¹Ò ¼ÎÁ¼ÇÄÎÏÄÆ¹Ò ÊͼÉÄÎÈ¹Ò ËÊÔ ËÍÊÎÁ¶ÍÀÄ ¼ÎÁ ÇÄÎà ÎÀ ¹ÇÊ ÏÊÉ Æ¹ÎÈÊ ¼Æ¹È¼ Æ¼Ä ÎÀ ÓÌÍÀÒ £Ô¾ÃÇÊ» ͸ÎÆÊÔ¤ ¼Ç»ËÏÀÄ ÏÊÉ ÀÈËÊÍÄƹ Æ¼Ä ËÊÇÄÏÄƹ ƸɿÔÉÊ «ÎÀ ËÊÎÊÎϹ ¶ÑÒ Æ¼Ä Âļ ÀżÂÑÂ¶Ò ÀËÀÉ¿»ÎÀÄÒ Æ¼Ä ÀÆ϶ÇÀÎà ÏÀÓÉÄÆÌÉ ¶ÍÂÑÉ ÈÀ ¼ÉϼÂÑÉÄÎÏÄƹ ¼ÎÁ ÇÄÎÏÍÊ Æ¼Ä ÏÃÉ À»ÃÎà ÏÊÔ ÇÇÃÉÄÆÊ» ÃÈÊθÊÔ Ä¼ ¼ÔϹ ÎÓÀ¿Ä ÕÊÉÏ¼Ò Ï¼ À˹ÈÀɼ ÀËÄÓÀÄÍÃȼÏÄÆ Î¼Ò ÎÓ¶¿Ä¼ ÎÏÊ ÀÅÑÏÀÍÄƹ ÀËÄÆÊÄÉÑÉ·ÎÏÀ ÈÀ ÏÊÉ Æ¼Ä ÀÉÃÈÀÍÑÐÀ¸ÏÀ Âļ ϼ ËÍÊÂÍ Èȼϼ ¼ÎÁ ÇÄÎÃÒ ËÊÔ ÀǼÓÄÎÏÊËÊÄÊ»É Ï¼ ¿ÄÆ Î¼Ò Í¸ÎƼ

ÐÀÏÀ ËÀÍÄÎιÏÀͼ Âļ ϼ ÍÊÂÍ Èȼϼ ÎÁ ÇÄÎÃÒ Å¼ÂÑÂÌÉ ËÀÉ¿»ÎÀÑÉ Æ¼Ä ¡ÀÓÉÄÆÌÉ ¶ÍÂÑÉ ÏÊÔ ÎÏÊ ZZZ RDHS JU Æ¼Ä Îϼ ÏÃÇ ¢¡ ¡ ¼ÉÀËÄÎÏÃȸÊÔ Ð·É¼ § ¢ ¢ ÊÇÔÏÀÓÉÀ¸ÊÔ ÔÂÆÌ ÀÎμÇÊɸÆÃ

OAEP 21x281 11Jul11 indd 1 21x28.indd

7/11/11 7/2/13 3:59 2:10 PM

# 21 | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013 21# | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013

manager περιεχόμενα MEA 2013: Οι άριστοι του marketing

24

Effective Personal Branding

36

ΖΩΟΥΛΛΗΣ ΜΗΝΑ CEO ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ DNA MAΣ JULIE MEYER

Για μια παγκόσμια αρχιτεκτονική διαχείρισης δημόσιων χρεών

40

Μπορεί να μιμηθεί η Ευρώπη την Αμερική του 1930;

44

Ο καθρέπτης του μυαλού και το management

48

Η γεωπολιτική των θρησκειών και η σημασία της

58

Νέο management και στο ποδόσφαιρο

62

Ποιο το μέλλον για το ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας;

64

Έφτασε η ώρα για την επανίδρυση της επιχείρησης

66

Κουλτούρα, ταυτότητα, διαχείριση επιχειρηματικής εικόνας

70

Απαραίτητο το lobbying στις Βρυξέλλες

74

Προς τον αιώνα της αυταρχικής δημοκρατίας;

76

To οργανωμένο έγκλημα απειλεί Ευρώπη και Ελλάδα

78

Ο ρόλος της φιλίας στο νέο marketing

82

Η φιλοδοξία ως ηγετικό προσόν

84

H Ελλάδα και η δύναμη της αρνητικής σκέψης

86

Βιβλιοθήκη του manager

88

Πόσο επικίνδυνος είναι ο κόσμος μας;

90

Περί αριστείας

92

Αγορά

96

Τα νέα της ΕΕΔΕ

03-04 PERIEXOMENA.indd 3

101

NOURIEL ROUBINI

Η ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΟΙ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΛΑΧΑΝΙΑΖΟΥΝ H MEΓΑΛΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ MARKETING

>

36 40

44

48

58

62

64

66

70

74 3 10/18/13 4:44 PM

περιεχόμενα

Ιδιοκτήτης

m

10

συνέντευξη Λεωφόρος Ιωνίας 200 & Ιακωβάτων 111 44 Κάτω Πατήσια Τηλ. 210 2112000 www.eede.gr

Εκδότης Βαγγέλης Παπαλιός Σύμβουλος Έκδοσης Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος Διευθύντρια Σύνταξης Λίνα Τσαγκαράκη Αρχισυντάκτης Δημήτρης Τσουκαλάς Επιμέλεια - Συντονισμός Ύλης Θοδωρής Βαλαμβάνος Συνεργάτες N. Peter Kramer (Βρυξέλλες), Ιωάννα Βαρβαλούκα Αρθρογραφούν Άλαν Άντερσον, Ζακ Ατταλί, Μαριέττα Γιαννάκου, Βίκυ Ευαγγελίου, Έρικ Ζέμουρ, Στέφαν Ζιμάνσκι, Σεργέι Καραγκάνωφ, Γιάσα Λανγκ, Άλντο Μπερτόλλο, Πωλ Ντούσιν, Τζέιμς Οτουλ, Ολιβιέ Ουγιέ, Αναστασία Ρας, Νουριέλ Ρουμπινί, Μάικεν Σουλτς, Ιωάννης Τσουκαλάς Σύμβουλος Εμπορικής Ανάπτυξης Γιώργος Σακελλόπουλος Υπεύθυνη Εταιρικής Επικοινωνίας Λίνα Δέδε Υποδοχή διαφήμισης Άννα Μηλιάδη Υπεύθυνη λογιστηρίου Πηνελόπη Χατζηδημητρίου

JULIE MEYER

ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ 14

cover story

ΖΩΟΥΛΛΗΣ ΜΗΝΑ

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ DNA MAΣ

28

καινοτομία

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΠΑΙΤΕΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

32

leadership

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ RUSH

MINDFUL LEADERSHIP 51

οικονομία και αγορά ΝΟΥΡΙΕΛ ΡΟΥΜΠΙΝΙ

ΟΙ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΛΑΧΑΝΙΑΖΟΥΝ

Εκδίδεται από την:

54 Μικράς Ασίας 43, 152 33, Χαλάνδρι Τηλ: 210 7712400, Fax: 210 7785097 email: direction@direction.gr, www.direction.gr Οι απόψεις των συντακτών δεν αποτελούν απαραίτητα απόψεις του ιδιοκτήτη και του εκδότη του περιοδικού.

άρθρο

ΜΑΡΙΕΤΤΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΩΝ

4 03-04 PERIEXOMENA.indd 4

10/18/13 4:44 PM

Beneficio Club Όλοι οι κάτοχοι Ticket Restaurant® κερδίζουν στη νέα πλατφόρμα μεγάλων προσφορών! Είστε κάτοχος διατακτικών γεύματος Ticket Restaurant®; Τώρα έχετε τις καλύτερες επιλογές στα χέρια σας, χάρη στο Beneficio Club®, τη νέα, διαδικτυακή πλατφόρμα προσφορών που φέρνει αποκλειστικά για σας η Edenred! Στο Beneficio Club® βρίσκετε καθημερινά τα πιο συμφέροντα deals μέσα από αποκλειστικές προσφορές, εκπτώσεις και προνόμια, για να εξαργυρώσετε τα Ticket Restaurant® στα καταστήματα του δικτύου μας, απολαμβάνοντας από ελληνική ή ξένη κουζίνα, υγιεινή διατροφή, γρήγορα γεύματα και ό,τι τραβάει η όρεξή σας. Εγγραφείτε εντελώς δωρεάν στο www.beneficioclub.gr και επωφεληθείτε από τις μεγάλες προσφορές!

Με το Beneficio Club® οι διατακτικές σας αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη αξία!

Untitled-1 1 Manager_21x28_BeneficioClub.indd 1

10/18/131:12 1:02 PM 17/10/13 μ.μ.

Γράμμα από τον Πρόεδρο του Δ.Σ. της ΕΕΔΕ

Η ΟΜΑΔΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΕΙ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ του Κωνσταντίνου Π. Λαμπρινόπουλου

Καλό Φθινόπωρο σε όλους μας! Θα ήθελα στο σημερινό μου γράμμα να ξεφύγω λίγο από το τι συμβαίνει στη χώρα μας και να μείνω στο τι μπορεί να κάνει κάποιος που έχει μια διαφορετική, πολύ πιο θετική άποψη, για το πώς μπορεί να αντιμετωπίσει τα πράγματα σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον. Παράλληλα δε, να δούμε ποιες είναι οι ουσιαστικές υποχρεώσεις μας ως οικονομικών και κοινωνικών μονάδων μιας χώρας και ποια πρέπει να είναι η φιλοσοφία και οι ενέργειές μας, ώστε να φτιάξουμε ένα πολύ πιο καλό και βιώσιμο οικονομικό περιβάλλον. Η σκέψη αυτή μού προέκυψε διαβάζοντας το τελευταίο βιβλίο που απέστειλε η Ελληνική Εταιρία Διοικήσεως Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ) στα μέλη της τον Ιούλιο του 2013, το «Καλώς ήρθατε στη Χώρα της Επιχειρηματικότητας» της Julie Meyer. Η συγγραφέας, όπως λένε και οι Financial Times, «είναι μία από τις σπουδαιότερες ηγετικές φυσιογνωμίες της Επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη» και έχει διανύσει μια συναρπαστική πορεία μέχρι σήμερα, βασιζόμενη σε μια υγιή, ξεκάθαρη και πολύ λογική θεωρία στο ρόλο που πρέπει να έχουμε είτε ως εργαζόμενοι είτε ως επιχειρηματίες και παράλληλα ξεκαθαρίζοντας ποιος πρέπει να είναι ο πραγματικός ρόλος του κράτους στο νέο περιβάλλον. Προφανώς δεν θα ήθελα να αναλύσω όλο το βιβλίο, και δεν θα μπορούσε να γίνει σε δύο σελίδες, θα ήθελα όμως να σταθώ σε ορισμένα σημεία που είναι απλά στη σύλληψή τους και που η υιοθέτησή τους κάνει την πολύ μεγάλη διαφορά στην αποτελεσματικότητα. Ας αρχίσουμε λοιπόν αυτό το ταξίδι στη Χώρα της Επιχειρηματικότητας από την πρώτη παραδοχή: «Στη Χώρα της Επιχειρηματικότητας πρέπει να δημιουργείται ένας Ενάρετος Κύκλος Δράσεων» και για να δημιουργηθεί αυτός ο κύκλος πρέπει οι επιχειρηματίες να στηρίζουν επιχειρηματίες. Η αλυσίδα ξεκινάει από τη στιγμή που ο επιχειρηματίας αναπτύσσει μια επιχείρηση, δημιουργεί θέσεις εργασίας και φορολογητέο εισόδημα, τη ρευστοποιεί απελευθερώνοντας πλούτο και περισσότερο φορολογητέο εισόδημα, με αποτέλεσμα να προκύπτουν νέοι επιχειρηματίες με πλούτο που επενδύουν σε επιχειρήσεις άλλων επιχειρηματιών. Το κύριο μήνυμα από αυτή την παραδοχή είναι ότι είναι υποχρέωση των επιχειρηματιών στη Χώρα της Επιχειρηματικότητας να στηρίζουν την επόμενη γενιά και να της εξασφαλίζουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να πετύχει και εκείνη με τη σειρά της. Είναι σημαντική η άποψη της

06-07 EDITORIAL proedrou.indd 6

10/18/13 12:37 PM

γράμμα συγγραφέα ότι «ο καθένας μας όταν φθάσει στην κορυφή πρέπει να στείλει το ασανσέρ στους κάτω ορόφους για τους υπόλοιπους που περιμένουν». Βλέπουμε λοιπόν ότι χρειαζόμαστε ένα νέο σκεπτικό που βασίζεται στην ομαδικότητα για να διατηρήσουμε τη βιωσιμότητα σε μια Οικονομία έναντι της Ατομικότητας, που είναι το κύριο χαρακτηριστικό των κοινωνιών που ζούμε. Η δεύτερη παραδοχή του βιβλίου βασίζεται στην Ιστορία της μάχης του Δαβίδ με τον Γολιάθ. Είναι προφανές, κατά τη συγγραφέα, ότι το μέγεθος είναι κάτι που δεν μετράει τόσο στη νέα πραγματικότητα. Χρειάζεται καινοτομία, εφευρετικότητα, Πίστη στο ότι θα πετύχεις και αισιοδοξία. Και αυτό είναι μια συνεχής διεργασία που πρέπει όλοι μας να έχουμε στο μυαλό μας. Η τρίτη παραδοχή είναι ότι «η πίστη είναι το νέο Νόμισμα» στον 21ο αιώνα. Η πίστη λοιπόν αυτή σαν έννοια δεν αφορά απλά τους επιχειρηματίες αλλά και τους εργαζόμενους σε μια εταιρία, που πολύ έξυπνα τους αποκαλεί intrapreneurs (παραλλάσσοντας το entrepreneurs), που πρέπει να είναι οι φορείς της μετάδοσης του «Ιού της πίστης» στους κόλπους των εταιριών. Ανεξάρτητα από το ρόλο τους μέσα σε μια επιχείρηση. Τονίζει επίσης ότι η διαδικασία δημιουργίας περιβάλλοντος εμπιστοσύνης σε μια εταιρία είναι εξαντλητική, αλλά σίγουρα αξίζει την προσπάθεια. Πολύ ουσιαστική κατά την άποψή μου είναι και η έννοια της Ηγεσίας όπως την περιγράφει η συγγραφέας. Λέει λοιπόν απλά: «Οι Ηγέτες είναι εκείνοι που δημιουργούν τις υποθέσεις εμπιστοσύνης, ώστε να μπορούν να συμβούν σπουδαία πράγματα». Στο βιβλίο υπάρχουν ακόμη δύο πολύ σημαντικές έννοιες, η έννοια του Ecosystem Economics και η έννοια του Ατομικού Καπιταλιστή, τα οποία απλά θα τα περιγράψω γιατί πιστεύω πως σαν σκεπτικό έχουν πολύ ενδιαφέρον. Το μεν Ecosystem Economics είναι ένα επαγγελματικό μοντέλο που είναι οργανωμένο κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να λειτουργεί προς όφελος των φυσικών συμμάχων κάθε επιχείρησης και αυτοί οι φυσικοί σύμμαχοι μπορεί να είναι κάποιοι που δραστηριοποιούνται σε χώρους που συσχετίζονται με την επιχείρηση, μπορεί να είναι εταιρίες που έχουν χάσει την αίγλη τους αλλά μπορούν να επαναδραστηριο-

m

ποιηθούν με τη βοήθεια της επιχείρησής σου, ή μπορεί να είναι κάποιοι που μπορεί να είχαν απορριφθεί στο παρελθόν αλλά στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή η συνεργασία θα μπορούσε να είναι δυνατή. Ο Ατομικός Καπιταλιστής μπορεί να είναι ένας ελεύθερος επαγγελματίας, ένας επιχειρηματίας, μια εταιρία ή ένας επενδυτής ο οποίος: • Βλέπει τον εαυτό του σαν μια ανεξάρτητη οντότητα με κέρδη και ζημιές.

• Δημιουργεί τη δική του επωνυμία - Μάρκα (Brand) • Και κυρίως γνωρίζει ότι το πρώτο βήμα σε οποιαδήποτε σχέση είναι να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και να σκεφθεί την πλευρά του άλλου. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η διαπίστωση από τη συγγραφέα ότι ο κόσμος γίνεται «γένους θηλυκού», υπό την έννοια ότι τα γυναικεία χαρακτηριστικά έχουν πολύ υψηλά έννοιες όπως διαφάνεια, επιρροή και όχι έλεγχος, κατανόηση μαζί με αναλυτική ικανότητα, συμπαράταξη και όχι επιβολή, και ομαδική συνεργασία βάσει εμπιστοσύνης, που είναι έννοιες που δίνουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στο νέο περιβάλλον. Προκειμένου λοιπόν να κτισθεί μια κοινωνία στην οποία μπορούμε να λειτουργούμε με τρόπο αλληλοεξαρτώμενο και αρμονικό, θα πρέπει να εξουδετερώσουμε τις δυνάμεις που ενθαρρύνουν την οικειοθελή εξάρτηση ή τυφλή ανεξαρτησία. Οι εχθροί μιας κοινωνίας που λειτουργεί για το καλό του συνόλου είναι: • Οι κυβερνήσεις που πατρονάρουν τους λαούς • Όλοι όσοι δεν ενδιαφέρονται για το συλλογικό συμφέρον και κυρίως αυτοί που μπορούν να έχουν επιρροή • Οι πολίτες που δεν έχουν ωριμάσει τόσο ώστε να γίνουν ανεξάρτητοι. Άρα λοιπόν θα πρέπει να συμφωνήσουμε όλοι, κατά τη συγγραφέα, ότι: • Στους ανθρώπους που αποτελούν κέντρα δημιουργίας εσόδων πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη ελευθερία μέσω χαμηλότερων φόρων, ώστε να μπορούν να δημιουργήσουν εισοδήματα από τα οποία θα επωφεληθεί η κοινωνία.

• Εκείνοι που παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να σκέφτονται αποδοτικά, νεωτεριστικά, τοπικά και μετρημένα, ενώ πρέπει να εμπνέουν και να παρέχουν κίνητρα στις κοινότητές τους για να συμμετέχουν στην ανάπτυξη.

• Στους επενδυτές με διαθέσιμα κεφάλαια θα πρέπει να παρέχονται κίνητρα, για να κάνουν τη μεγαλύτερη κοινωνική και οικονομική συνεισφορά που μπορούν.

• Οι πολιτικοί πρέπει να παρέχουν ασφάλεια, να διαχειρίζονται τις διαφωνίες, να συστηματοποιούν τους κανόνες που ζητάει η κοινωνία και να επικοινωνούν το νέο κοινωνικό συμβόλαιο στο έθνος.

• Όλοι πρέπει να έχουν κάποιο συμφέρον από το αποτέλεσμα.

• Και τέλος, κανείς δεν πρέπει να ζει εις βάρος των άλλων. Δεν ξέρω αν η Χώρα της Επιχειρηματικότητας, όπως περιγράφεται από την Julie Meyer, είναι μια χώρα που μόνο στη φαντασία μας μπορούμε να τη ζήσουμε. Γνωρίζω όμως πολύ καλά ότι ζούμε σε μια εποχή αβεβαιότητας και στην εποχή αυτή «τα πάντα ρει». Ξέρω επίσης ότι όχι μόνο στη χώρα μας αλλά σε όλο τον κόσμο η δημιουργία πλούτου και οι νέες θέσεις εργασίας δεν βασίζονται μόνο στους καταξιωμένους της αγοράς, αλλά σε πολλά υποσχόμενες νέες επιχειρήσεις, που μπορεί να είναι μικρές σε μέγεθος αλλά μεγάλες σε απόδοση. Είναι λοιπόν αναγκαίο, κατά την ταπεινή μου άποψη, να κάνουμε ό,τι απαιτείται, για να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα και να ξεκαθαρίσουμε τους ρόλους μας σε αυτό το νέο περιβάλλον. Ο ρόλος των δημόσιων υπηρεσιών, ο ρόλος των πολιτικών, ο ρόλος των τραπεζών θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί, αν πράγματι θέλουμε να αλλάξουμε πορεία. Πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι η ομαδική ανάπτυξη είναι εκείνη που διασφαλίζει τη βιωσιμότητα μιας οικονομίας και σ’ αυτήν θα πρέπει να στοχεύουμε. Η εθνική ανάπτυξη πρέπει να είναι προτεραιότητα στην κοινωνική μας ατζέντα.

m 7

06-07 EDITORIAL proedrou.indd 7

10/18/13 12:37 PM

άποψη Η ΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ… του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΕΛΛΑΔΑ, ΤΑ ΙΣΧΥΡΟΤΕΡΑ ΑΤΟΥ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΙΔΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Ο Μ.Η. είναι από τα κορυφαία στελέχη της Γενικής Διεύθυνσης Βιομηχανίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αρκετά χρόνια τώρα παρακολουθεί την πορεία της ελληνικής μεταποίησης. «Στη σημερινή φάση ύφεσης και διαρθρωτικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα σας», μας είπε πρόσφατα στις Βρυξέλλες, «η βιομηχανία ειδών διατροφής, σε συνεργασία με τον καινοτόμο αγροτικό τομέα, μπορούν να γίνουν εφαλτήρια επανεκκίνησης της πραγματικής οικονομίας της χώρας σας και ισχυρά στηρίγματα για τη δημιουργία μιας θετικής εικόνας για την Ελλάδα σε διεθνές επίπεδο». Τη διάσταση αυτή της ελληνικής βιομηχανικής πραγματικότητας, ο κοινοτικός τεχνοκράτης την περιγράφει σε ένα πολύ ενδιαφέρον «non paper» που παρέδωσε στους αρμόδιους Επιτρόπους, δεδομένου ότι ο ίδιος συνταξιοδοτείται. Στο σημείωμα αυτό υπογραμμίζονται οι καλές δομές της εγχώριας βιομηχανίας ειδών διατροφής, οι καλές επιδόσεις της στο επίπεδο του μάρκετινγκ και της ποιότητας και τονίζονται οι σημαντικές της δυνατότητες για εξωστρέφεια. Βέβαια, ο συντάκτης του σημειώματος αυτού δεν παραλείπει να τονίσει και τα σοβαρά εμπόδια που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό η ελληνική βιομηχανία ειδών διατροφής τα οποία, κατά κύριο λόγο, είναι διοικητικά. Σε μεγάλο δε βαθμό, το προαναφερθέν σημείωμα αναφέρεται σε επισημάνσεις που περιέχονται σε συνοπτική έκθεση του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ) με τίτλο «Μάχη για την Ανάπτυξη». Στην έκθεση αυτή, ο ΣΕΒΤ επισημαίνει ότι η ελληνική βιομηχανία τροφίμων μπορεί να προσφέρει ουσιαστικό έργο στην ανάπτυξη της οικονομίας, βασισμένη στην ανταγωνιστικότητα, στην εξωστρέφεια, στην καινοτομία και την προώθηση νέων επενδύσεων με τη βοήθεια

08-09 EDITORIAL papandropoulos.indd 8

10/18/13 12:36 PM

editorial

της κυβέρνησης - όχι με επιδοτήσεις, αλλά με άρση των προβλημάτων που δυσκολεύουν την ανάπτυξη των ανωτέρω βασικών στόχων.

προσφέρει το Διαδίκτυο. Αν κρίνουμε δε από τα αποτελέσματα των προσπαθειών αυτών, μπορούμε να πούμε ότι είναι απολύτως θετικά, ελπιδοφόρα και σίγουρα ανοίγουν νέους δρόμους για τα ελληνικά είδη διατροφής.

Χρήσιμο είναι, από την άποψη αυτή, να υπενθυμίσουμε ότι η έκθεση «10 Χρόνια Μπροστά» της εταιρείας McKinsey, τον Σεπτέμβριο του 2011, αναδεικνύει ξεκάθαρα τη βιομηχανία τροφίμων ως έναν από τους βασικούς παράγοντες ανάπτυξης, που σε συνεργασία με την αγροτική παραγωγή έχουν τη δυνατότητα να καταγράψουν μελλοντικά υψηλούς ρυθμούς ανόδου.

Το ίδιο ισχύει και με τις προσπάθειες που κάνει ο ΣΕΒΤ στο επίπεδο της διατροφικής καινοτομίας με το διαγωνισμό Ecotrophelia, για τη δημιουργία νέων οικολογικών καινοτομικών τροφίμων. Σκοπός του διαγωνισμού είναι, αφενός η υποστήριξη νέων Ελλήνων φοιτητών που ασχολούνται με την επιστήμη των τροφίμων και, αφετέρου, να αποτελέσει ένα φυτώριο καινοτόμων ιδεών για τη βιομηχανία τροφίμων.

Ένα παράδειγμα που αφορά την κλίμακα παραγωγής και την πρόσβαση στις ξένες αγορές είναι ότι η Ελλάδα είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός ελαιολάδου στον κόσμο και εξάγει το 60% της παραγωγής της χύδην στην Ιταλία. Με τον τρόπο αυτό, όμως, χάνει υπεραξία μεταποίησης, την οποία βεβαίως καρπούνται οι Ιταλοί μεταποιητές - εξαγωγείς. Επίσης, η χώρα μας είναι πρώτη στον κόσμο στην εξαγωγή κομπόστας ροδάκινου, χωρίς όμως να έχει ποτέ κάνει μια συντονισμένη προσπάθεια καθιέρωσης του προϊόντος αυτού στις καταναλωτικές συνήθειες. Θα πρέπει ακόμα να τονιστεί ότι στη φέτα, που έχει κατοχυρωθεί και ως ονομασία, η Ελλάδα κατέχει μερίδιο της τάξης του 28% μόνο στην παγκόσμια αγορά του επώνυμου προϊόντος, ενώ στο προϊόν «ελληνικό γιαούρτι» κατέχει μόνο το 30% της αγοράς των ΗΠΑ. Τα παραδείγματα αυτά και πολλά άλλα -ιδιαίτερης ποιότητας, έξυπνης μεταποίησης, εισαγόμενης πρώτης ύλης- δείχνουν ότι υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες προς αξιοποίηση. Ευτυχώς δε, κάποιοι Έλληνες καινοτόμοι επιχειρηματίες καταβάλλουν πράγματι σημαντικές προσπάθειες προώθησης των παραπάνω προϊόντων στις διεθνείς αγορές, χρησιμοποιώντας πλέον και τα επικοινωνιακά πλεονεκτήματα που

08-09 EDITORIAL papandropoulos.indd 9

m

Επίσης, πάντα με στόχο την καινοτομία και την προώθηση της γνώσης, κορυφαία πρώτη ύλη της εποχής μας, ο Σύνδεσμος, με την ιδιότητα του μέλους της οργάνωσης FoodDrinkEurope (FDE) πήρε την πρωτοβουλία για τη συγκρότηση της Ελληνικής Τεχνολογικής Πλατφόρμας Τροφίμων «Food For Life». Ξεκίνησε έτσι η συνεργασία και επικοινωνία μεταξύ της επιχειρηματικής και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Η Τεχνολογική Πλατφόρμα συγκροτήθηκε το Μάιο 2009, με πρωτοβουλία του ΣΕΒΤ και της ΕΤΑΤ Α.Ε., στο πλαίσιο της αντίστοιχης ευρωπαϊκής και συγκεντρώνει τους κύριους «εταίρους» του κλάδου των τροφίμων, όπως μεγάλες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις του χώρου, επιχειρήσεις της πρωτογενούς παραγωγής, ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια, ελεγκτικούς φορείς, παράγοντες πολιτικού σχεδιασμού, ενώσεις καταναλωτών, κ.λπ. Μέχρι σήμερα στην Εθνική Πλατφόρμα συμμετέχουν 26 πανεπιστήμια, ερευνητικοί και λοιποί φορείς, που εμπλέκονται ενεργά με την έρευνα στο πεδίο των τροφίμων και της διατροφής, καθώς και μεγάλος αριθμός επιστημόνων από τις επιχειρήσεις του κλάδου. Κύριος στόχος είναι να ενταχθούν σε ενιαία στρατηγική οι ερευνητικές προσπάθειες γύρω από τα τρόφιμα, η οποία θα στοχεύει στη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας για την ωφέλεια του καταναλωτή και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Είναι λοιπόν φανερό ότι δημιουργικές δυνάμεις και δυνατότητες υπάρχουν σε τούτη τη χώρα. Το θέμα είναι πότε και πώς θα απαλλαγούν από το κρατικο-γραφειοκρατικό καρκίνωμα, ώστε να μας οδηγήσουν με αξιώσεις στη «μάχη της ανάπτυξης».

m

9 10/18/13 12:36 PM

JULIE MEYER

ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Η ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΚΑΛΏΣ ΗΛΘΑΤΈ ΣΤΗ ΧΏΡΑ ΤΗΣ ΈΠΙΧΈΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ» ΈΞΗΓΈΙ ΓΙΑΤΙ ΣΗΜΈΡΑ ΠΟΛΛΟΙ ΝΈΟΙ ΑΝΘΡΏΠΟΙ ΈΠΙΛΈΓΟΥΝ ΝΑ ΔΟΥΛΈΨΟΥΝ ΓΙΑ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ Γεννημένη στις ΗΠΑ και μεγαλωμένη στη Silicon Valley, η Julie Meyer έχει ήδη πίσω της μία εντυπωσιακή καριέρα στο χώρο του επιχειρείν και σήμερα διευθύνει την εταιρεία Ariadne Capital, που έχει έδρα το Λονδίνο και δραστηριοποιείται στο χώρο των συμβούλων επιχειρήσεων. Τις εμπειρίες της από 23 χρόνια στο χώρο της επιχειρηματικότητας κατέγραψε στο βιβλίο της «Καλώς ήλθατε στη Χώρα της Έπιχειρηματικότητας», που εκδόθηκε από την ΈΈΔΈ και τις εκδόσεις Κέρκυρα και παρουσιάστηκε προσφάτως στην αίθουσα «Γ. Κοντογιώργης» της εταιρίας. Με την ευκαιρία αυτή, η συγγραφέας μάς παραχώρησε τη συνέντευξη που ακολουθεί. Κυρία Meyer, διάβασα το όντως συναρπαστικό βιβλίο σας και βλέπω πως μέσα από τις εμπειρίες σας, στην ουσία προσπαθείτε να ανοίξετε νέους ορίζοντες σε ανθρώπους που «ψάχνονται» στη ζωή τους και θα ήθελαν να κάνουν κάτι άλλο, διαφορετικό από την πεπατημένη της μισθωτής εργασίας. Γνωρίζουν όμως ποια

είναι αυτή η Χώρα της Επιχειρηματικότητας που τόσο γλαφυρά περιγράφετε; Το επιχειρείν είναι ο νέος τρόπος ζωής. Σε κοινωνίες που αλλάζουν γρήγορα και δραματικά, αποτελεί για κάθε νέο λύση για το μέλλον του - αν θέλει, βέβαια, να αναλάβει ο ίδιος το τιμόνι του εαυτού του. Υπό αυτή την έννοια, θα πρέπει να γίνει πολίτης της Χώρας της Έπιχειρηματικότητας. Καλό ακούγεται αυτό, αλλά είναι γνωστή αυτή η Χώρα; Όλοι γνωρίζουν τη Χώρα της Έπιχειρηματικότητας, την ύπαρξή της, αλλά αρκετοί δεν έχουν ακόμη τολμήσει να κάνουν το βήμα προς αυτήν και να μπουν στα άδυτά της. Κάποιοι φοβούνται. Υπάρχουν ακόμα και αυτοί που πρέπει να πείσουν τις οικογένειές τους ότι το επιχειρείν είναι η λύση για το μέλλον τους. Όλους αυτούς έχουμε χρέος να τους πείσουμε. Πιστεύω δε ότι στην Έλλάδα της κρίσης αυτό το ρόλο μπορεί κάλλιστα και αποτελεσματικά να τον αναλάβει η ΈΈΔΈ. Αυτός που αποφασίζει να μπει στη Χώρα της Επιχειρηματικότητας και να γίνει πολίτης της, δεν αναλαμβάνει και κινδύνους; Εσείς γράφετε ότι η ζωή δεν είναι εύκολη γι’ αυτόν που επιχειρεί. Αυτό το στοιχείο δεν είναι αποτρεπτικό; Στην εποχή που ζούμε, όχι. Όλα είναι ρευστά και η μονιμότητα της εργασίας όλο και πιο γρήγορα πάει περίπατο. Υπό αυτή την έννοια, θε-

ωρώ ότι είναι καλύτερο να είσαι ο οδηγός του τρένου σου. Έίναι σημαντικό να αναλαμβάνεις την ευθύνη του εαυτού σου. Αυτή είναι η δική σας φιλοσοφία; Είναι ο δικός σας τρόπος ζωής; Ακριβώς έτσι είναι. Η αλήθεια είναι ότι πάντοτε ήθελα να οδηγήσω το δικό μου τρένο. Ήξερα ότι δεν ήμουν καλή στο να επιδιορθώνω τις ράγες του ή στο να σχεδιάζω το εσωτερικό των βαγονιών. Αλλά είμαι πολύ καλή στο να προσανατολίζομαι και είμαι ατρόμητη, ακούραστη. Προσπαθώ, όχι μόνο μία και δύο φορές, προσπαθώ δεκαπέντε. Δεν φοβάμαι επίσης να αλλάξω πορεία εάν αυτό μπορεί να με βοηθήσει να φτάσω στον τελικό μου προορισμό. Κάθε μέρα που περνάει η δουλειά μου είναι να κρατάω το τρένο στην τροχιά του. Σίγουρα υπάρχουν στιγμές που φαίνεται ότι μπορεί να εκτροχιαστεί, αλλά με κάποιον τρόπο πάντα καταφέρνω να γλιτώνω αυτές τις παραλίγο θανάσιμες εμπειρίες - κυρίως δίνοντας τις σωστές μάχες, έχοντας ένα έκτο εναλλακτικό σχέδιο για την περίπτωση που τα προηγούμενα πέντε αποτύχουν, χτίζοντας νωρίς σχέσεις με φύλακες-αγγέλους και επιλέγοντας το καλύτερο δυναμικό για την ομάδα μου. Στη Χώρα της Έπιχειρηματικότητας οι οδηγοί του τρένου δεν έχουν απαραίτητα εμπειρία σε μεγάλες εταιρίες ή πτυχία πανεπιστημίων και σίγουρα δεν δίνουν όλοι στον εαυτό τους παχυλούς μισθούς. Αλλά ξέρουν

10 10-13 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Julie Meyer.indd 10

10/18/13 12:36 PM

συνέντευξη

m

Όλοι γνωρίζουν τη Χώρα της Επιχειρηματικότητας, την ύπαρξή της, αλλά αρκετοί δεν έχουν ακόμη τολμήσει να κάνουν το βήμα προς αυτήν και να μπουν στα άδυτά της. Όλους αυτούς έχουμε χρέος να τους πείσουμε. Πιστεύω δε ότι στην Ελλάδα της κρίσης αυτό το ρόλο μπορεί να τον αναλάβει η ΕΕΔΕ.

11 10-13 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Julie Meyer.indd 11

10/18/13 12:36 PM

πώς πρέπει να γίνονται τα πράγματα και πώς να κρατάνε ικανοποιημένη την ομάδα τους. Και μετά ξυπνούν το πρωί και τα ξανακάνουν όλα από την αρχή. Κάθε μέρα. Αυτά που λέτε ασφαλώς ηχούν καλά σε θεωρητικό επίπεδο. Τι γίνεται όμως όταν οι επιχειρηματίες -Δαβίδ, όπως τους αποκαλείτεμπαίνουν στην ίδια αρένα με τους Γολιάθ; Μήπως καλούνται σε μία άνιση μάχη; Κάθε άλλο. Αυτό που λέτε είναι σχηματικό. Διαψεύδεται από την πραγματικότητα. Έμείς οι μικροί επιχειρηματίες, οι Δαβίδ που λέω στο βιβλίο, μπορεί να έχουμε απέναντί μας τους διάφορους Γολιάθ, αλλά αυτό κάνει τον αγώνα μας πιο συναρπαστικό. Έίμαστε μικροί, αλλά στο τέλος θα νικήσουμε. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία περί τούτου. Πολλοί Γολιάθ μπορεί να βαδίζουν με το βαρύ τους βήμα προς την ίδια κατεύθυνση με εμάς, κάποιοι μπορεί ακόμη και να μας κλείνουν το δρόμο, αλλά τα τρένα μας κινούνται πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα από οποιονδήποτε Γολιάθ γεννήθηκε ποτέ σ’ αυτή τη Γη. Οι Γολιάθ εξακολουθούν να υποτιμούν τον Δαβίδ. Υποθέτουν ότι στην επόμενη διασταύρωση θα ξεφύγει από τις γραμμές του ή ότι θα συντριβεί στις μπάρες του επόμενου σταθμού. Αλλά ο Δαβίδ κερδίζει. Ο Δαβίδ με τη σφεντόνα του κερδίζει. Και ο Γολιάθ ξύνει το κεφάλι του και απορεί πώς τα κατάφερε ο Δαβίδ. Έχετε κάποια συγκεκριμένα γεγονότα που να στηρίζουν την απάντησή σας; Ασφαλώς και υπάρχουν περιπτώσεις που επιβεβαιώνουν τις απόψεις μου. Και η πιο θεαματική είναι η περίπτωση του LinkedIn, που ως γνωστόν εισήχθη στο χρηματιστήριο το 2012 με αποτίμηση πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ώστόσο, είχε ξεκινήσει σαν ένας Δαβίδ και τα πρώτα χρόνια λει-

τουργίας του χρειάστηκε να παλέψει για να επιβιώσει δίπλα στα μεγάλα κεφάλια της αγοράς. Όπως ισχύει με τις περισσότερες επιτυχημένες εταιρίες, η επιτυχία του LinkedIn ήταν κάθε άλλο παρά εξασφαλισμένη και στο δρόμο του χρειάστηκε να αντιμετωπίσει πολλούς κινδύνους. Απλώς σήμερα κανείς δεν μιλάει γι’ αυτό, δεν είναι άλλωστε πάντα ευχάριστο να ξαναζεί κανείς τέτοιες δυσάρεστες εμπειρίες. Επειδή η περίπτωση του LinkedIn είναι όντως χαρακτηριστική, μπορείτε να δώσετε περισσότερες λεπτομέρειες; Θα ήταν πιστεύω χρήσιμες για τους αναγνώστες μας. Το LinkedIn ξεκίνησε με αφετηρία την ιδέα ότι όλοι πάντα ψάχνουν για δουλειά - χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει απαραιτήτως ότι θέλουν να διαφημίσουν τον εαυτό τους μπροστά σε μία επιτροπή προσλήψεων. Αντ’ αυτού, οι ιδρυτές του LinkedIn σκέφτηκαν την ιδέα της «παθητικής επαγγελματικής αυτοπροώθησης» και σύντομα αυτή εξαπλώθηκε σαν φωτιά. Ο κλάδος των γραφείων εύρεσης εργασίας και οι εταιρίες επικοινωνίας θα μπορούσαν να έχουν υιοθετήσει, προωθήσει, προσεγγίσει ή ακόμη και εξαγοράσει τη LinkedIn κατά τα πρώτα στάδια της δράσης της, μεγιστοποιώντας έτσι την επιρροή της αλλά και εξουδετερώνοντας την απειλή που αποτελούσε για τις δικές τους επιχειρήσεις. Έάν το είχαν

κάνει σωστά, θα έβαζαν τα απαιτούμενα κεφάλαια για να εξασφαλίσουν αυτή την επιρροή για δικό τους λογαριασμό. Αλλά δεν το έκαναν και η LinkedIn ανέπτυξε ανεξάρτητη βάση των χρηστών της. Ήταν μία μικρή, τολμηρή εταιρία που σύντομα έγινε ο απόλυτος κολοσσός στον κλάδο. Έάν οι εδραιωμένες εταιρίες είχαν πάρει στα σοβαρά τη LinkedIn ως έναν παίκτη που θα άλλαζε τους κανόνες του παιχνιδιού, ή εάν οι ίδιες είχαν υιοθετήσει γρηγορότερα την τεχνολογία αρωγής της, θα μπορούσαν να την έχουν συντρίψει. Αλλά δεν το έκαναν. Ίσως δεν είχαν καταλάβει ότι ο κόσμος πλέον προσανατολιζόταν προς τη δικτυακή φιλοσοφία. Ίσως πάλι να υποτίμησαν αυτό που θεώρησαν ένα μάτσο νεαρών επιχειρηματιών. Ή ίσως απλώς να τεμπέλιασαν. Ύστερα όμως από τη δημόσια προσφορά της LinkedIn, η εταιρεία έχει εκατοντάδες εκατομμύρια για να συνεχίσει να αναπτύσσει την πλατφόρμα και τη δύναμή της στην αγορά. Δεν υπάρχει πλέον περίπτωση να τη συντρίψει ή να την υποτιμήσει κανείς. Η LinkedIn ήταν ένας ψηφιακός Δαβίδ. Σήμερα είναι ένας Δαβίδ υψηλής ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται πλέον καμία βοήθεια από τους Γολιάθ. Σε αυτή την κατηγορία των Δαβίδ που γίνονται Γολιάθ θα κατατάσσατε και τον Στηβ Τζομπς; Δεν χωρά καμία αμφιβολία. Η σπουδαιότητα της κληρονομιάς που μας

12 10-13 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Julie Meyer.indd 12

10/18/13 12:36 PM

συνέντευξη άφησε ο Τζομπς δεν έχει να κάνει με τα όμορφα προϊόντα που κατασκευάζει η εταιρία του, αλλά με τα επαναστατικά μοντέλα που έχει εφεύρει. Πάλεψε με τους Γολιάθ της φορητής τεχνολογίας που εναντιώνονταν στην καινοτομία ελέγχοντας την κατανομή των κερδών στο χώρο του. Η ευφυΐα του αποδείχθηκε από το ότι αναδιοργάνωσε το επιχειρηματικό μοντέλο της βιομηχανίας των κινητών τηλεφώνων μέσω του iPhone και του App Store, με συμβόλαια που υπέγραψαν οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας με την Apple, τα οποία υπαγόρευαν με ποιον τρόπο θα μοιράζονταν τα χρήματα σε έναν κόσμο πολλαπλών συμφερόντων. Καθώς οι χρήστες, οι προγραμματιστές, οι κατασκευαστές των συσκευών και οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας ήθελαν όλοι μερίδιο, κάποιος έπρεπε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο παιζόταν το παιχνίδι - και αυτός ήταν ο Στηβ Τζομπς. Ώς αποτέλεσμα της παροχής κινήτρων στους προγραμματιστές των εφαρμογών, από το 2006 έχει σημειωθεί έκρηξη στον αριθμό των εφαρμογών του iPhone. Τόσο στο βιβλίο σας όσο και στην εκδήλωση της παρουσίασής του στην ΕΕΔΕ, κάνετε λόγο για τον ατομικό καπιταλισμό και τονίζετε με έμφαση ότι θα είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ψηφιακής οικονομίας. Τι ακριβώς εννοείτε; Ιστορικά ο καπιταλισμός υπήρξε μία μορφή εξουσίας και συσσωρεύσεως πλούτου, με κύριο όχημά του τη βιομηχανία και την παραγωγή της. Το σύστημα αυτό σήμερα ανατρέπεται από τη λογική του Διαδικτύου, το οποίο προσφέρει σημαντικές δόσεις εξουσίας στο άτομο. Και αυτό το διαπίστωσα από προσωπικές εμπειρίες, τις οποίες και περιγράφω στο βιβλίο μου. Έχουμε ήδη μπει για καλά σε μια νέα εποχή, ανατρεπτική και γρήγορα μεταβαλλόμενη. Μία εποχή, στο πλαίσιο της οποίας η περιέργεια θα είναι σημαντικό στοιχείο του επιχει-

m

ρείν. Το νέο κοινωνικό συμβόλαιο είναι πλέον γεγονός: είτε αυτό συνάπτεται ανάμεσα στις κυβερνήσεις και τους ατομικούς καπιταλιστές είτε ανάμεσα στις νέες εταιρίες και τις εδραιωμένες επιχειρήσεις είτε ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες. Πολλοί νέοι άνθρωποι επιλέγουν να δουλέψουν για δικό τους λογαριασμό. Η ανερχόμενη γυναικεία δύναμη κάνει αισθητή την παρουσία της στους επιχειρηματικούς κύκλους, ανδροκρατούμενους και μη. Οι κυβερνήσεις καλούνται να υπερασπιστούν το ρόλο τους στην κοινωνία. Η ψηφιακή τεχνολογία και το λογισμικό αντικαθιστούν την κατασκευαστική βιομηχανία, ως τα νέα κυρίαρχα επιχειρηματικά πρότυπα. Οι μεγάλες επιχειρήσεις με τα ταμειακά διαθέσιμά τους γίνονται οι νέοι επενδυτές των κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών. Και ποιος είναι ο ρόλος του κράτους, στο πλαίσιο όλων αυτών των όντως ανατρεπτικών εξελίξεων; Το κράτος θα φθίνει. Ο ρόλος των κυβερνήσεων θα έχει άλλη υφή. Ο ουσιαστικός ρόλος τους στην εξασφάλιση βιώσιμης απασχόλησης και οικονομικής ανάπτυξης δεν θα είναι από τη θέση του εργοδότη, αλλά από τη θέση του δημιουργού ενός υγιούς περιβάλλοντος, το οποίο προάγει και επιταχύνει την καινοτομία, επιτρέποντας την ανάδειξη νέων κλάδων και αγορών. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε την εμφάνιση και νέου τύπου ηγετών; Προσαρμοσμένων και αυτών στη διαδικτυακή πραγματικότητα; Αυτό πρέπει να θεωρείται βέβαιο. Οι ηγέτες της ψηφιακής εποχής θα πρέπει να δώσουν μεγάλη προσοχή στην επιχειρηματικότητα και την ανάπτυξή της. Στις σημερινές συνθήκες οι ηγέτες είναι εκείνοι που δημιουργούν αίσθημα εμπιστοσύνης στην κοινωνία και αυτή η εμπιστοσύνη αποφέρει καρπούς. Η επιτυχία χτίζεται μέσω του ανταγωνισμού. Το ανθρώπινο μεγαλείο είναι δυνατόν να επιτευχθεί ακριβώς επειδή όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι και έχουν την ελευθερία να επιλέγουν εάν θέλουν να ηγούνται ή να ακολουθούν. Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα και, όσο πιο γρήγορα γίνει αντιληπτή, τόσο καλύτερα. Στην ψηφιακή κοινωνία μας, κάποιοι θα πρέπει να καταλάβουν, μια για πάντα, ότι ο επιχειρηματίας δημιουργεί πνευματικό και οικονομικό πλούτο μέσω του οποίου ολόκληρη η κοινωνία ωφελείται και προοδεύει και γι’ αυτό οι επιχειρηματίες και οι ομάδες τους θα πρέπει να ανταμείβονται γενναιόδωρα για τα ρίσκα που αναλαμβάνουν - τα οποία η υπόλοιπη κοινωνία επιλέγει να μην αναλάβει, αλλά από τα οποία εξακολουθεί να επωφελείται.

13 10-13 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Julie Meyer.indd 13

10/18/13 12:36 PM

ΖΩΟΥΛΛΗΣ ΜΗΝΑ CEO ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ DNA MAΣ της Λίνας Τσαγκαράκη

Ο ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗΣ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΟ MANAGER ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε., που γιορτάζει φέτος 50 χρόνια ζωής, ιδρύθηκε το 1963 από μια ομάδα Ελλήνων επιχειρηματιών και αποτελεί μέλος του Ομίλου Heineken N.V. Το πρώτο εργοστάσιό της λειτούργησε στην Αθήνα το 1965 για την παραγωγή της μπίρας Amstel. Σήμερα παράγει και συσκευάζει στην Ελλάδα τις μπίρες Amstel, Amstel Premium Pils, Amstel Bock, Heineken, ΑΛΦΑ, Fischer, Buckler και BIOΣ 5, ενώ εισάγει τις Amstel Light, McFarland, Erdinger, SOL, Murphy’s, Duvel, Chimay, Kirin, Moretti, Desperados, Krusovice και άλλες. Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρίας από την 1η Απριλίου 2012 είναι ο Ζωούλλης Μηνά, ο οποίος εντάχθηκε στη Heineken το 1996 και έκτοτε έχει αναλάβει ανώτερες διοικητικές θέσεις, τόσο στα κεντρικά γραφεία του Ομίλου όσο και σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Από το 2008 μέχρι το 2012 κατείχε τη θέση του Περιφερειακού Οικονομικού Διευθυντή για την περιοχή της Αφρικής και Μέσης Ανατολής. Από τη θέση αυτή έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην επιτυχή εξαγορά και έναρξη της συνένωσης της Sona Breweries στη Νιγηρία, όπως επίσης και της Bedele and Hara Breweries στην Αιθιοπία.

Είναι ακόμα πρόεδρος της Ένωσης Ζυθοποιών Ελλάδας, αντιπρόεδρος του Ελληνο-Ολλανδικού Συνδέσμου, καθώς και μέλος πολλών διεθνών επιχειρηματικών ενώσεων. Ο κ. Μηνά απαντά παρακάτω στις ερωτήσεις μας σχετικά με την εταιρία: Κύριε Μηνά, διευθύνετε εδώ και 1,5 χρόνο μία από τις σημαντικότερες εταιρίες παραγωγής και εμπορίας μπίρας στην Ελλάδα, με το μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά και με περισσότερους από 1.000 εργαζομένους, που λειτουργεί ήδη μισό αιώνα παράγοντας ή εισάγοντας μερικές από τις πιο διάσημες μπίρες. Ωστόσο, εργάζεστε για τον Όμιλο Heineken N.V. από το 1996, έχοντας απασχοληθεί σε διάφορες χώρες. Θα μπορούσατε να μας πείτε αν η Αθηναϊκή Ζυθοποιία διαθέτει κάποιο πλεονέκτημα έναντι των άλλων εταιριών του Ομίλου στον κόσμο και ποιο είναι αυτό; Κατ’ αρχάς, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία πάντα έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από τον Όμιλο, γεγονός που ισχύει και στην περίοδο κρίσης την οποία διανύουμε. Μπορώ μάλιστα να πω ότι η εικόνα της εταιρίας μας ισχυροποιείται και η στήριξή μας από τον όμιλο εντείνεται. Θεωρώ ότι η Αθηναϊκή Ζυθοποιία διαθέτει χαρακτηριστικά που την κάνουν να ξεχωρίζει εδώ και 50 χρόνια, τόσο συγκρινόμενη με τις υπόλοιπες εταιρίες του Ομίλου όσο και στο επιχειρηματικό πεδίο γενικότερα, όπως:

• Το Πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας κριθαριού για την παραγωγή μπίρας που εφαρμόζει από το 2008, «ανοίγοντας» ουσιαστικά την αγορά βυνοποιήσιμου κριθαριού στην Ελλάδα.

• Ο γενικότερος οικονομικός της αντίκτυπος που την καθιστά έναν από τους σημαντικούς εργοδότες που ενισχύουν τα έσοδα του κράτους στην Ελλάδα και βέβαια την πάγια δέσμευσή της στην εταιρική υπευθυνότητα και κοινωνική συνεισφορά.

• Ο όγκος και η δυναμική των εξαγωγών της.

• Η πολύ διευρυμένη γκάμα προϊόντων που διαθέτει, η οποία αριθμεί 25 μάρκες μπίρας όλων των βασικών τύπων, καλύπτοντας έτσι όλες τις προτιμήσεις και περιστάσεις κατανάλωσης. Παρά το γεγονός ότι ανήκετε σε έναν διεθνή όμιλο, ως Αθηναϊκή Ζυθοποιία παράγετε πολλά προϊόντα στην Ελλάδα τα οποία διατίθενται σε αρκετές ξένες χώρες, συνεισφέροντας στην εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας. Αυτό αποτελεί στρατηγική του διεθνούς ομίλου ή η ελληνική εταιρία χαράσσει δική της ξεχωριστή πορεία; Θα έλεγα ότι ισχύουν και τα δύο. Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία διαθέτει ιστορία στις εξαγωγές που ξεπερνά τα 40 χρόνια. Η «παράδοση» αυτή βρίσκει τώρα τη συνέχειά της στη στρατηγική του Ομίλου για επέκταση σε νέες

14 14-18 COVER STORY ΖΩΟΥΛΛΗΣ.indd 14

10/18/13 12:36 PM

cover story

m

Πίσω από κάθε επιτυχία της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας υπάρχει η καθημερινή προσπάθεια 1.000 εργαζομένων, που δουλεύουν με αφοσίωση και αποτελούν την ψυχή της εταιρίας. Για εμάς είναι ιδιαίτερη χαρά και τιμή που ύστερα από 50 χρόνια επιτυχημένης πορείας και υπεύθυνης ανάπτυξης στην Ελλάδα, έχουμε καταφέρει να κατακτήσουμε την εμπιστοσύνη των δικών μας ανθρώπων.

15 14-18 COVER STORY ΖΩΟΥΛΛΗΣ.indd 15

10/18/13 12:36 PM

αγορές με στόχο την κάλυψη ακόμα περισσότερων αναγκών των καταναλωτών παγκοσμίως. Έτσι, φέτος θέσαμε ως στόχο το διπλασιασμό των εξαγωγών μας ώστε να αντιστοιχούν στο 20% της παραγωγικής μας δραστηριότητας από 10% που ήταν το 2012. Εν μέσω των δυσμενών οικονομικών συνθηκών που αντιμετωπίζει η χώρα, η ανάπτυξη των εξαγωγών προσφέρει διέξοδο στην παραγωγική μας δραστηριότητα, ενώ βοηθάει και την ελληνική οικονομία μέσα από την εισροή συναλλάγματος. Σήμερα παράγουμε και διανέμουμε περισσότερα από 25 προϊόντα σε 20 χώρες, έχοντας αναπτύξει ένα εκτεταμένο δίκτυο διανομής και πωλήσεων. Το 2012 ο συνολικός όγκος των εξαγωγών μας ανήλθε γύρω στα 300.000 εκατόλιτρα, αξία που υπερβαίνει τα 14 εκατ. ευρώ. Είναι γνωστό ότι η κατανάλωση μπίρας στη χώρα μας βρίσκεται κάτω από το μισό της μέσης κατά κεφαλήν κατανάλωσης στην υπόλοιπη Ευρώπη, δεδομένης δε και της υφιστάμενης οικονομικής κρίσης η εγχώρια κατανάλωση φαίνεται πως βαίνει μειούμενη. Πώς σκοπεύετε να το αντιμετωπίσετε αυτό και πώς συνδέεται με τις επενδύσεις που έχετε ανακοινώσει πως σχεδιάζετε; Όντως, η κατά κεφαλήν κατανάλωση στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλή σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αφού υπολογίζεται στα 30 λίτρα, έναντι 70 στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στόχος μας στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία είναι η ανάπτυξη της κατηγορίας συνολικά, με πρωτοβουλίες που βοηθούν να δημιουργηθεί κουλτούρα μπίρας και στη χώρα μας. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμά μας «LoveBeer», μέσα από το οποίο διοργανώνουμε γευσιγνωσίες, εκπαιδεύσεις συνεργατών και καταναλωτών, έχει στόχο την αύξηση των στιγμών κατανάλωσης αλλά και την ανάπτυξη της κατηγορίας συνολικά.

Προσηλωμένοι πάντα στην επόμενη ημέρα, διατηρούμε σταθερό το επενδυτικό μας πλάνο, παρά την κρίση. Έτσι, για το 2013 επενδύουμε 20 εκ. ευρώ, ενώ για την επόμενη τριετία έχουμε σχεδιάσει επενδύσεις ύψους 50 εκατομμυρίων ευρώ, που προορίζονται τόσο για τον εκσυγχρονισμό των παραγωγικών μας μονάδων και των υλικών συσκευασίας που χρησιμοποιούμε όσο και για την ανάπτυξη καινοτομιών.

σμα της Amstel Radler είχε έναν πιο καινοτομικό χαρακτήρα. Κύριε Μηνά, υπάρχει τμήμα έρευνας & ανάπτυξης στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία, πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της καινοτομίας για σας και σε ποιους τομείς εφαρμόζεται; Η καινοτομία είναι στο DNA μας και αφορά νέα προϊόντα, συσκευασίες, διαδικασίες σε όλες τις δραστηριότητες και όλα τα επίπεδα της εταιρίας μας. Είναι ένας από τους πυλώνες της ανάπτυξής μας όλα αυτά τα χρόνια, στον οποίο θα δώσουμε ακόμα μεγαλύτερη έμφαση, προκειμένου να αναπτύξουμε τη δραστηριότητά μας και να δημιουργήσουμε ακόμα μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για όλους. Για το λόγο αυτό υπάρχει ξεχωριστό τμήμα καινοτομίας στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία, το οποίο σκοπεύουμε να ενισχύσουμε ακόμα περισσότερο.

Τα προηγούμενα χρόνια η εταιρία προέβη σε αρκετά λανσαρίσματα, αλλά το τρέχον έτος το λανσάρι-

Σχετικά με τα προϊόντα, θα συνεχίσουμε να προτείνουμε λύσεις που πιστεύουμε ότι ενδυναμώνουν το

Παράλληλα, συνεχίζουμε να εμπλουτίζουμε την γκάμα των προϊόντων μας με έμφαση στην καινοτομία, ώστε να προσφέρουμε ακόμα περισσότερες λύσεις στους καταναλωτές μας. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί το λανσάρισμα της Amstel Radler το 2013, που ήδη έχει τύχει πολύ θετικής υποδοχής.

16 14-18 COVER STORY ΖΩΟΥΛΛΗΣ.indd 16

10/18/13 12:36 PM

cover story χαρτοφυλάκιό μας και μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των καταναλωτών, οι οποίες διαρκώς εξελίσσονται. Η κυκλοφορία της Amstel Radler είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα, καθώς έτσι ανοίξαμε μια νέα κατηγορία στην αγορά. Ωστόσο, δεν είναι το μόνο παράδειγμα. Το 2010 δημιουργήσαμε τη ΒΙΟΣ 5, μια παγκόσμια ελληνική καινοτομία, καθώς είναι η πρώτη μπίρα στον κόσμο που προέρχεται από ζυθοποίηση 5 δημητριακών, η οποία έτυχε και διεθνούς αναγνώρισης στο διαγωνισμό Sial D’Or. Ταυτόχρονα, συνεχίζουμε να κάνουμε τις συσκευασίες των προϊόντων μας πιο φιλικές για το περιβάλλον, χρησιμοποιώντας λιγότερο γυαλί και λιγότερο πλαστικό, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τη νέα φιάλη της Amstel και το νέο μπουκάλι του νερού ΙΟΛΗ. Σημαντική καινοτομία θεωρώ επίσης τους πειραματικούς αγρούς κριθαριού που έχουμε δημιουργήσει σε πέντε περιοχές της Ελλάδας, όπου, σε συνεργασία με τη Γεωπονική Σχολή της Αθήνας, δοκιμάζουμε νέες ποικιλίες σπόρων, ώστε να έχουμε πιο αποδοτικές καλλιέργειες. Αυτή η πρωτοβουλία, που εντάσσεται στο πλαίσιο του Προγράμματος Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού που ξεκινήσαμε το 2008, έχει ήδη αρχίσει να μας φέρνει τα πρώτα αποτελέσματα και ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει σημαντικό άξονα ανάπτυξης της καλλιέργειας βυνοποιήσιμου κριθαριού στη χώρα, προς όφελος των καλλιεργητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, αφού δοκιμάζει την απόδοση νέων ποικιλιών στις κλιματολογικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Τέλος, διατηρούμε σε εφαρμογή τη Μεθοδολογία Ολικής Παραγωγικής Διαχείρισης (TPM), η οποία αποτελεί βασικό εργαλείο για τη διαρκή βελτίωση των επιδόσεών μας στην παραγωγική διαδικασία, μέσα από ομάδες εργαζομένων οι οποίες αναλαμβάνουν να εντοπίσουν τυχόν προβλήματα ή κινδύνους, να αναλύσουν τα αίτια και να προτείνουν λύσεις.

m

Πέντε χρόνια μετά την έναρξη του προγράμματος Συμβολαιακής Καλλιέργειας κριθαριού για την παραγωγή σας, πώς κρίνετε τα μέχρι σήμερα αποτελέσματά του; Θεωρείτε ότι επιτεύχθηκαν οι αρχικοί του στόχοι; Στα πέντε χρόνια ζωής του, το πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού έχει ξεπεράσει κατά πολύ τους αρχικούς του στόχους, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον των παραγωγών από όλη την Ελλάδα και κερδίζοντας τη συμμετοχή τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε διάστημα ενός μόνο χρόνου καταφέραμε να διπλασιάσουμε τους Έλληνες παραγωγούς με τους οποίους συνεργαζόμαστε και να αυξήσουμε τη συγκομιδή μας κατά περίπου 20.000 τόνους. Έτσι, είμαστε αισιόδοξοι ότι μέσα στην επόμενη τριετία θα επιτύχουμε και το μακροπρόθεσμο στόχο μας που είναι η κάλυψη του συνόλου των αναγκών παραγωγής μας από 100% ελληνικό κριθάρι. Ξεκινήσαμε το 2008 με 5.000 τόνους ελληνικό κριθάρι και φέτος θα σπείρουμε για 68.000 τόνους, ενώ στα πέντε χρόνια του προγράμματος έχουμε προμηθευτεί συνολικά 108.600 τόνους υψηλής ποιότητας εγχώριου βυνοποιήσιμου κριθαριού, για την παραγωγή της μπίρας Amstel, Heineken, ΑΛΦΑ και ΒΙΟΣ 5. Η αξία της ποσότητας αυτής ξεπερνά τα 22 εκατομμύρια ευρώ. Οι παραγωγοί κριθαριού με τους οποίους συνεργαζόμαστε σήμερα αριθμούν τους 2.100, μέσω 23 συνεταιρισμών και συνεργατών πανελλαδικά. Είμαστε πολύ περήφανοι που δημιουργήσαμε το πρώτο πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού και σίγουρα το μεγαλύτερο αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Η επέκταση του προγράμματός μας αποδεικνύει τις πολύ καλές προοπτικές της συμβολαιακής καλλιέργειας στη χώρα και είναι ένα υγιές παράδειγμα για το πώς μπορεί να βελτιωθεί το οικονομικό περιβάλλον, αφού προσφέρει διέξοδο και προοπτική στην αγροτική παραγωγή και συμβάλλει στη δημιουργία και διατήρηση θέσεων εργασίας αποκλειστικά στον αγροτικό τομέα. Τι σημαίνει πρακτικά για σας ο όρος βιώσιμη ανάπτυξη, δεδομένου μάλιστα ότι έχετε βραβευθεί ως μία από τις επιχειρήσεις με το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα και έχετε επίσης

17 14-18 COVER STORY ΖΩΟΥΛΛΗΣ.indd 17

10/18/13 12:36 PM

διακριθεί επανειλημμένως στον Εθνικό Δείκτη Εταιρικής Ευθύνης; Βιώσιμη ανάπτυξη για εμάς είναι ο συνδυασμός του στόχου για οικονομική βιωσιμότητα με τη δέσμευση για θετική συνεισφορά στο περιβάλλον, στην κοινωνία και τον άνθρωπο. Αυτή είναι η εταιρική μας φιλοσοφία μέσω της οποίας ανταποδίδουμε στους καταναλωτές την εμπιστοσύνη που μας δείχνουν σε όλη τη διάρκεια της ελληνικής μας διαδρομής. Για να πετύχουμε τους στόχους μας εργαζόμαστε με βάση ένα καθορισμένο πλαίσιο στρατηγικής που στηρίζεται στις παρακάτω βασικές προτεραιότητες: Τη στήριξη της ελληνικής οικονομίας, την υπεύθυνη συμμετοχή και συνεισφορά στο κοινωνικό σύνολο, τη φροντίδα για το περιβάλλον, τη συνεργασία με τους πελάτες μας απέναντι σε κοινές προκλήσεις, την προσαρμογή στις νέες ανάγκες των καταναλωτών, τη στήριξη των προμηθευτών μας, την ανάπτυξη των ανθρώπων μας και βέβαια την έμφαση στη διαφάνεια και το σεβασμό στη νομοθεσία. Από το 2010 οι πολιτικές μας για βιώσιμη ανάπτυξη έχουν αποκτήσει συγκεκριμένη ταυτότητα μέσα από τη στρατηγική «Παράγουμε ένα Καλύτερο Μέλλον», που συγκεντρώνει σε μία φράση τον ουσιαστικό ρόλο που έχει n Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη για την εταιρία στο σύνολό της. Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει συγκεκριμένες και μετρήσιμες δράσεις, που δεσμεύουν όλους τους εργαζομένους και τη Διοίκηση σε ένα πλάνο ως το 2020 για όλους τους τομείς λειτουργίας μας. Με τον τρόπο αυτό δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε την εφαρμογή προγραμμάτων ανταπόδοσης στην κοινωνία, ενισχύοντας τις πρωτοβουλίες μας για ένα θετικό κοινωνικό αποτύπωμα, που είναι και η ουσία

του ρόλου μας ως υπεύθυνου εταιρικού πολίτη. Οι διακρίσεις για το εργασιακό μας περιβάλλον και την εταιρική μας υπευθυνότητα στις οποίες αναφερθήκατε, πέρα από την ευθύνη με την οποία μας γεμίζουν, αποτελούν για εμάς βασικά εργαλεία ώστε να βελτιώσουμε ακόμα περισσότερο τη στρατηγική μας για τη βιώσιμη ανάπτυξη και να προσαρμόζουμε τις δράσεις μας με τρόπο που θα εξασφαλίζει ακόμα μεγαλύτερο όφελος για όλους τους συμμετόχους μας. Και βέβαια, δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι πίσω από κάθε επιτυχία της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας υπάρχει η καθημερινή προσπάθεια 1.000 εργαζομένων, που δουλεύουν με αφοσίωση και αποτελούν την ψυχή της εταιρίας. Για εμάς είναι ιδιαίτερη χαρά και τιμή που ύστερα από 50 χρόνια επιτυχημένης πορείας και υπεύθυνης ανάπτυξης στην Ελλάδα, έχουμε καταφέρει να κατακτήσουμε την εμπιστοσύνη των δικών μας ανθρώπων. Όλοι εμείς, οι άνθρωποι της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, «Είμαστε εδώ», συνεχίζουμε ενωμένοι την προσπάθεια, αντιμετωπίζουμε μαζί τις προκλήσεις και λειτουργούμε αποτελεσματικά ως ομάδα, σε μια περίοδο μάλιστα όπου οι εργασιακές σχέσεις δοκιμάζονται σθεναρά.

μάλιστα συνεργαζόμαστε μαζί στενά για την ανάπτυξη δράσεων οι οποίες θα παρέχουν δεξιότητες που προωθούν την επιχειρηματικότητα σε συγκεκριμένες ομάδες κοινωνικών εταίρων, με την προσδοκία να συμβάλουμε κι εμείς από την πλευρά μας στην ουσιαστική στήριξη όσων το έχουν ανάγκη. Ποιο θα λέγατε ότι είναι το πρώτο θέμα στην ατζέντα στην πορεία για τα επόμενα 50 χρόνια της εταιρίας σας; Το 2013 συμπληρώσαμε μισό αιώνα απρόσκοπτης λειτουργίας στην Ελλάδα και με γνώμονα το όραμα, τις αξίες και τους στόχους μας, σχεδιάζουμε προσεκτικά την επόμενη μέρα, δίνοντας έμφαση στους τομείς της καινοτομίας και των εξαγωγών. Παράλληλα, δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε να υπηρετούμε τη στρατηγική μας για την εταιρική υπευθυνότητα, επενδύοντας στην εκπαίδευση, στην κατάρτιση και τη μεταφορά τεχνογνωσίας στους συμμετόχους μας, με την πεποίθηση ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να αναπτυχθούμε υπεύθυνα μαζί τα επόμενα χρόνια.

Κύριε Μηνά, η μακρόχρονη σχέση της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας με την Ελληνική Εταιρία Διοικήσεως Επιχειρήσεων -που γιόρτασε πέρυσι τα 50 χρόνια προσφοράς της στην ελληνική επιχειρηματική κοινότητα- της οποίας είναι μέλος, πόσο θεωρείτε ότι έχει ωφελήσει την εταιρία και τα στελέχη σας; Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία είναι από τα ιδρυτικά μέλη της ΕΕΔΕ και όλα αυτά τα χρόνια διατηρεί με την Εταιρία μια εξαιρετικά εποικοδομητική σχέση με αμοιβαία οφέλη. Τη φετινή χρονιά

18 14-18 COVER STORY ΖΩΟΥΛΛΗΣ.indd 18

10/18/13 12:36 PM

17 Innovative Supply Chains: novative Supply Chain Think Clusters! o

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ LOGISTICS

Think Clusters!

28-29 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Ν.Ο.Ε & VILLAGE CINEMAS - THE MALL ATHENS

• Στρατηγική των logistics & συνέργιες • Καινοτομία • Ναυτιλία & logistics • Agro-logistics ΦΟΡΕΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΑΙΓΙΔΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & & ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΔΙΚΤΥΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ & ΑΙΓΑΙΟΥ

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ENHMEΡΩΣΗ IN TIME

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

Για πληροφορίες επικοινωνήστε με την κα Έφη Κούτσιαρη – Ε.Ε.L, στο τηλ: 213 0387248 και στο e-mail: info@eel.gr, με την κα Μαρία Τρακαδά – DIRECTION, στο τηλ: 210 7712400 και στο e-mail: trakada@direction.gr logistics_21x28_21oct13.indd 38

10/21/13 6:14 PM

TIPS ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Δεν υπάρχουν μυστικά… Σε μια επιχείρηση, σε έναν οργανισμό, κανένα μυστικό δεν είναι ιερό. Πέστε κάτι σε κάποιον εμπιστευτικά και μετρήστε με πόση ταχύτητα το «μυστικό» αυτό θα φθάσει πάλι στα αυτιά σας. Γι’ αυτό, καλό είναι να μην έχετε μυστικά. Αναρωτηθείτε, γιατί ένα μυστικό είναι απαραίτητο; Μήπως προσπαθείτε να κρατήσετε κάποιον στο σκοτάδι για κάτι που πρέπει να γνωρίζει; Στην περίπτωση αυτή, το μυστικό ισοδυναμεί με ψέμα. Αν πρέπει να έχετε ένα μυστικό, ελαχιστοποιήστε τους κινδύνους. Το μόνο πραγματικό μυστικό είναι αυτό που κρατάτε για τον εαυτό σας. Με τον κάθε άνθρωπο που το μαθαίνει πολλαπλασιάζεται η πιθανότητα να διαρρεύσει. Αν λοιπόν θέλετε να πείτε κάτι το εμπιστευτικό, διαλέξτε ελάχιστους και πολύ έμπιστους ανθρώπους σας. Αξίζει δε τον κόπο, καμία φορά, να δοκιμάσετε την εχεμύθειά τους με κάποιο ασήμαντο μυστικό. Παρ’ όλα αυτά, διατηρήστε καλές σχέσεις με τους κουτσομπόληδες. Είναι καλοί «πράκτορες» και μπορούν να σας φέρουν εξαιρετικά χρήσιμες πληροφορίες. Μην ξεχνάτε, ωστόσο, ότι οι πληροφορίες αγοράζονται με πληροφορίες. Ένας αποτελεσματικός «πράκτορας» εμπορεύεται γεγονότα, νέα, διαδόσεις.

MANAGEMENT Αξιοπρέπεια Η πρώτη βασική αρχή στην οποία στηρίζεται το μάνατζμεντ είναι η αναγνώριση τόσο της αξίας, όσο και της αξιοπρέπειας των ανθρώπων. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από αναγνώριση. Άρα, πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ικανοί. Χρειάζεται να περάσουμε από μία λογική διαταγών σε μία άλλη, μοιρασμένων υπευθυνοτήτων. Κανείς δεν επιθυμεί να αλλάξει με διαταγές. Σε κάθε περίπτωση που οι άνθρωποι άλλαξαν, είχαν πρώτα αντιμετωπιστεί ως ενήλικοι και συνεργάτες.

LEADERSHIP Εν κινήσει - Εν στάσει Ο Ναπολέων έχανε σχεδόν πάντα στο σκάκι. Έκανε πολύ γρήγορες κινήσεις και έκλεβε. Το σκάκι είναι ένα αρχαίο κινεζικό πολεμικό παιχνίδι. Ο μεγαλύτερος νικητής μαχών δεν μπορούσε να κάνει νικηφόρες κινήσεις στη σκακιέρα. Μήπως η επίλυση προβλημάτων δεν έχει σχέση με τη λήψη αποφάσεων; Στη ζέστη και στη σύγχυση της μάχης, ήταν εξαίρετος στην «τέχνη» της εκτίμησης των καταστάσεων, στο να παίρνει γρήγορες αποφάσεις, ακόμα και με μη επαρκή στοιχεία. Προτιμούσε να πολεμά εν κινήσει. Μόλις κάθισε στατικός στο Βατερλώ, που έμοιαζε με μία τεράστια σκακιέρα, έχασε.

20 20-22 TIPS.indd 20

10/18/13 2:03 PM

tips

m

LEADERSHIP Οι νικητές Αυτοί που πάνε μπροστά θεωρούνται νικητές. Θεωρούνται άτομα στα οποία μπορεί ο άλλος να βασιστεί, άτομα που διεκπεραιώνουν ό,τι αναλαμβάνουν - και μάλιστα καλά. Ιδού μερικές συμβουλές: • Να είστε αυθεντικός. Μην ξοδεύετε προσπαθώντας να δημιουργήσετε «εικόνα». Αν κάνετε σωστά αυτό που πρέπει, δημιουργείται από μόνη της.

• Να βλέπετε τον εαυτό σας σαν κάποιον που διαρκώς βελτιώνεται και όχι σαν κάποιον που σταμάτησε και κόλλησε κάπου.

• Να είστε θετικός. Μην προσπαθείτε να αλλάξετε την προσωπικότητα των άλλων.

• Να σέβεστε το χρόνο των άλλων. Να γράφετε μικρά σημειώματα (memo). Στις συσκέψεις, μη μονοπωλείτε τη συζήτηση.

• Να νιώθετε σημαντικός. Χρειάζεστε υψηλή αυτοεκτίμηση.

• Να κάνετε τους άλλους να νιώθουν σημαντικοί. Να τους σέβεστε όλους, ανεξαρτήτως επιπέδου ιεραρχίας.

• Να αναπτύξετε τις ικανότητες διαπροσωπικών σχέσεων. Να μη σας θεωρούν αναίσθητο ή αδιάφορο.

• Να είστε πρόθυμος να βοηθήσετε, να δίνετε στους άλλους αφιλοκερδώς.

MANAGEMENT Η Προσωπικότητα, η Ευρύτητα, το Στυλ Η επιχείρηση χρειάζεται επειγόντως, όχι απλούς διαχειριστές αλλά προϊσταμένους με έμπνευση, προσωπικότητα και ολιστική προσέγγιση στα θέματα της Διοίκησης. Δηλαδή, χρειάζεται στελέχη τα οποία: • Επενδύουν στον εαυτό τους. Για να γίνουν καλύτεροι στο αντικείμενό τους, για να γίνουν πιο ευαίσθητοι στις ανάγκες των άλλων.

• Οδηγούν τους άλλους σε απόδοση. Έχουν έντονη κατεύθυνση στο να πετύχουν αποτελέσματα.

• Υλοποιούν τις ιδέες, είτε τις δικές τους είτε τρίτων. Δεν μένουν μόνο στα λόγια. Έχουν το χάρισμα να δίνουν πρακτικότητα και εφαρμοσιμότητα.

• Παίρνουν πάνω τους την ευθύνη. Μπορούν να παίρνουν αποφάσεις χωρίς στρες.

• Δίνουν έμφαση στα γεγονότα και όχι στις εντυπώσεις. Συγκεντρώνουν συστηματικά στοιχεία, τα ερμηνεύουν σωστά και μετά αποφασίζουν.

• Επικοινωνούν. Οι υφιστάμενοί τους νιώθουν άνετα και συνηθίζουν να μιλούν σε προσωπική βάση. Ξέρουν να ακούν.

• Ξέρουν να συνεργάζονται, είναι κοινωνικοί. Ελάχιστοι είναι αυτοί που αποτυγχάνουν λόγω έλλειψης γνώσεων - απλά, δεν ξέρουν να συνεργάζονται.

• Απαλλάσσονται από ρουτίνες που θεωρούν ότι είναι εμπόδιο και δεν οδηγούν πουθενά.

• Έχουν συναισθηματική κατανόηση. Βλέπουν αυτά που συμβαίνουν και από την πλευρά του υφισταμένου.

• Ρωτούν. Γνωρίζουν ότι δεν τα ξέρουν όλα. Ρωτούν εποικοδομητικά, όχι για να βρουν σε ποιον να ρίξουν τα σφάλματα.

• Έχουν περιέργεια. Διαβάζουν, ψάχνουν, βλέπουν λιγότερο τηλεόραση, δίνουν την ενεργητικότητά τους σε εργασίες που έχουν προτεραιότητα.

• Παίρνουν ρίσκα. Τολμούν να δοκιμάσουν νέες ιδέες.

• Πείθουν. Χρησιμοποιούν το χιούμορ θετικά. Μαθαίνουν τη σωστή χρήση του λόγου.

• Ανταμείβουν την υψηλή απόδοση. Ανεβάζουν το ηθικό του προσωπικού, δημιουργούν ευκαιρίες.

21 20-22 TIPS.indd 21

10/18/13 2:03 PM

HR Βασίσου στους ανθρώπους Είσαι μάνατζερ που θέλει να πετύχει; Αν ναι, θα πρέπει να γνωρίζεις ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στους οποίους θα ποντάρεις μέσα στις επιχειρήσεις, θα αποτύχουν. Αυτός δεν είναι λόγος για να σταματήσεις να στοιχηματίζεις. Αν δεν το κάνεις, θα χάσεις οπωσδήποτε. Αν στοιχηματίσεις, μερικοί από αυτούς στους οποίους βασίστηκες θα αποδειχθούν νικητές. Αυτοί οι λίγοι θα αποτελέσουν το ικανοποιητικό αντιστάθμισμα των χαμένων. Ένα από τα λίγα πράγματα στα οποία η ανθρώπινη φυλή τα καταφέρνει είναι η ικανότητα να οργανώνεται για ομαδικές προσπάθειες. Το ενδιαφέρον για τον εαυτό σου επιβάλλει συλλογική εργασία. Στις επιχειρήσεις δεν μπορείς να τα καταφέρεις μόνος. Ο ανταγωνισμός είναι κάτι πολύ σκληρό. Εξάλλου, μειώνεις πολύ τις πιθανότητές σου, όσο καλός κι αν είσαι, αν περιορίζεσαι στις προσωπικές σου ικανότητες και γνώσεις. Για να επιβιώσεις και να πετύχεις πρέπει να συνεργαστείς με άλλους, ή να τους καθοδηγείς εσύ. Συνεργία, είναι μία λέξη η οποία χρησιμοποιείται συχνά στις συγχωνεύσεις εταιριών. Όταν δύο σωστά επιλεγμένες εταιρίες ενωθούν, η νέα εταιρία που δημιουργείται έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από ό,τι είχαν προηγουμένως οι δύο εταιρίες μαζί. Αυτό λέγεται συνεργία. Συνήθως, οι επιχειρηματίες αναφέρονται στη συνεργία λέγοντας ότι «δύο συν δύο κάνει πέντε». Μέχρι να έρθει η μέρα που θα διευθύνεις εσύ μια εταιρία και θα διαπραγματεύεσαι διάφορες συγχωνεύσεις, να έχεις καλά μέσα στο μυαλό σου τον όρο συνεργία. Σίγουρα θα μπορείς να τον χρησιμοποιείς τότε. Μπορείς, όμως, και τώρα. Αν ρωτάς γιατί, η απάντηση είναι διότι ισχύει τόσο για τα άτομα όσο και για τις εταιρίες. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις δυνατότητες της συνεργίας τοποθετώντας τους σωστούς ανθρώπους μαζί. Εσύ μαζί με τον Γ πιθανόν κάνετε τέσσερα όμως, εσύ μαζί με τον Α πιθανόν κάνετε πέντε. Όταν ποντάρεις σε κάποιον, βάζεις την τύχη σου στα χέρια του. Ιδού μερικά πράγματα που ενδέχεται να παρουσιασθούν: απάτη, προδοσία, «δεν βαριέσαι, άσε να το κάνει ο Γιώργος» (ο Γιώργος είσαι εσύ), ανικανότητα, υπέρμετρος εγωισμός, έπαρση, τεμπελιά, προσωπικές συγκρούσεις, περιαυτολογία, ιδιοτροπίες. Θα περάσεις πολλές δύσκολες νύχτες έως ότου μάθεις ότι οι παραπάνω αντιδράσεις είναι φυσιολογικές. Είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσεις. Κανείς δεν σε υποχρέωσε να μπεις στον επιχειρηματικό κόσμο. Ωστόσο, αν έχεις σκοπό να παραμείνεις στο παιχνίδι, θα πρέπει να το παίξεις σωστά. Κι αν αποφασίσεις να το παίξεις, να ξέρεις πως και θα χάσεις, αλλά και θα κερδίσεις. Από τους ανθρώπους που θα επιλέξεις για συνεργάτες σου θα εξαρτηθεί το πόσο θα κερδίσεις ή το πόσο θα χάσεις. Στη δουλειά, όλα είναι σαν τυχερό παιχνίδι. Η μεγαλύτερη όμως αβεβαιότητα αφορά τους ανθρώπους.

MANAGEMENT Τι είναι το win-win μάνατζμεντ Μεγάλος Γάλλος πολιτικός συνήθιζε να λέει ότι «τίποτε δεν κερδίζεται χωρίς ενθουσιασμό». Και όντως, έτσι είναι. Το ίδιο όμως ισχύει και σε μια διαπραγμάτευση. Απαιτεί πολλά προσόντα, όχι πάντα γνωστά, ενίοτε δε και τη νοοτροπία win-win (κερδίζω-κερδίζεις): εγώ κερδίζω, εσύ κερδίζεις, έτσι κερδίζουμε και οι δύο - ο στόχος κάθε αποτελεσματικού διαπραγματευτή. Στις διαπραγματεύσεις έχουμε τέσσερα πιθανά αποτελέσματα, με βάση τα κέρδη και τις απώλειες: α) κερδίζουμε και ο δύο· β) εγώ κερδίζω, εσύ χάνεις· γ) εγώ χάνω, εσύ κερδίζεις· δ) χάνουμε και οι δύο. Οι δύο πλευρές χάνουν όταν οι διαπραγματεύσεις καταλήγουν σε αδιέξοδο. Ο χρόνος που δαπανήθηκε για τις διαπραγματεύσεις θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για κάτι άλλο, με μεγαλύτερα οφέλη. Και οι δύο πλευρές, αργά ή γρήγορα, βιώνουν μακροπρόθεσμα δυσάρεστες συνέπειες. Όταν η μία πλευρά κερδίζει εις βάρος της άλλης, είναι μία μάλλον μη ελκυστική έκβαση. Αν εγώ κερδίζω εις βάρος σου, κινδυνεύω να απολέσω την καλή μου φήμη ή τη μεταξύ μας σχέση. Αν εσύ είσαι δυσαρεστημένος με την τελική έκβαση ή με τον τρόπο που φθάσαμε σε αυτήν, τότε η δική μου νίκη θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί πύρρειος. Η νίκη αυτή μπορεί να μου κοστίσει περισσότερο από τα κέρδη μου. Η κατάσταση όπου και οι δύο πλευρές κερδίζουν, είναι η πλέον ελκυστική. Παρέχει και στους δύο μερίδιο στην εκτέλεση της συμφωνίας. Με βάση την εμπειρία κάθε πλευράς και οι δύο επιθυμούν να εξακολουθήσουν να συνεργάζονται στο μέλλον και να κοινοποιήσουν τις θετικές κρίσεις τους για την άλλη πλευρά σε τρίτους ενδιαφερόμενους. Μακροπρόθεσμα, η συνεργασία αυτή είναι παράγοντας επιτυχίας για μια επιχείρηση, διότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης μπορεί να ελπίζει στην καλύτερη συνεργασία του επιτελείου της εταιρείας, των μάνατζερ και των εξωτερικών συνεργατών της. Ωστόσο, προϋπόθεση για την τακτική win-win management είναι η ύπαρξη θετικής σκέψης - η οποία κάθε άλλο παρά αφελής αισιοδοξία είναι, όπως μερικοί πιστεύουν. Φαίνεται ως τέτοια επειδή πολλοί δεν την εφαρμόζουν.

22 20-22 TIPS.indd 22

10/18/13 2:03 PM

Συγχαρητήρια στους νικητές!

Κατηγορία Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων & Αγορών για το πρόγραµµα ”Dowe Egberts Flavors”

Κατηγορία Ανάπτυξη Νέων Υπηρεσιών & Αγορών για το πρόγραµµα ”Anytime Insurance Online”

Κατηγορία Διαχείριση Δικτύων Διανοµής & Trade Marketing για το πρόγραµµα ”i-bank store”

Κατηγορία Ολοκληρωµένη Επικοινωνία Μάρκετινγκ για το πρόγραµµα “Λανσάρισµα νέας επικοινωνίας NESCAFÉ Frappé”

Κατηγορία Διαχείριση Σχέσεων µε Πελάτες για το πρόγραµµα ”Amitafun.gr - Το πιο ζουµερό παιχνίδι”

Κατηγορία Green Marketing για το πρόγραµµα ”Πιστοποιηµένα κατά FSC έντυπα”

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ

Untitled-1 1

10/18/13 12:58 PM

MARKETING EXCELLENCE AWARDS 2013

ΟΙ ΑΡΙΣΤΟΙ ΤΟΥ MARKETING

Η ΓΙΟΡΤΙΝΗ ΒΡΑΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ MARKETING ΕΛΑΒΕ ΧΩΡΑ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ 8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΣΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ATHENS HILTON, ΚΑΘΩΣ ΑΠΟΝΕΜΗΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΟΡΑ ΤΑ MARKETING EXCELLENCE AWARDS AΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΤΗΣ ΕΕΔΕ. Πρωταγωνιστής της βραδιάς ήταν η Bravo Greece A.E. η οποία απέσπασε Marketing Excellence Grand Award για το πρόγραµµα Douwe Egberts Flavors, συγκεντρώνοντας την υψηλότερη βαθµολογία από το σύνολο των υποψηφιοτήτων σε όλες τις κατηγορίες, ενώ ειδικό βραβείο πολυετούς προσφοράς (Life Achievement Award) απονεµήθηκε στον Αντώνη Γκορτζή για την πολύτιµη συνεισφορά και συµβολή του στο χώρο του Marketing. Η υποβολή των υποψηφιοτήτων αφορούσε προγράµµατα marketing τα οποία υλοποιήθηκαν και ολοκληρώθηκαν στην Ελλάδα από 1/1/2011 έως 31/7/2013 και θα πρέπει να σηµειωθεί πως φέτος ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Πιο συγκεκριµένα, υποβλήθηκαν 101 συµµετοχές από 61 επιχειρήσεις, εκ των οποίων οι 41 συµµετείχαν για πρώτη φορά από την έναρξη του θεσµού.

ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ Αρχικά ο Νίκος Ματθαίος, Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής των Marketing Excellence Awards 2013 και Αντιπρόεδρος του ΕΙΜ, καλωσόρισε τους παρευρισκοµένους στη διοργάνωση και τόνισε πως «τα Marketing Excellence Awards αποσκοπούν στην ανάδειξη και την επιβράβευση της δηµιουργικότητας και της αποτελεσµατικότητας προγραµµάτων marketing. Μέσα από αυτό το θεσµό επιδιώκουµε να φέρουµε το marketing στο προσκήνιο, να δείξουµε το ρόλο και τη σηµασία του στη λειτουργία µιας επιχείρησης και ενός οργανισµού, να µεταφέρουµε γνώση και εµπειρία στην επιχειρηµατική αλλά και την ακαδηµαϊκή κοινότητα». Ακόµη, µεταξύ άλλων ανέφερε πως για πρώτη φορά φέτος ο νικητής του Marketing Excellence Grand Award θα έχει τη δυνατότητα να συµµετάσχει ως υποψήφιος στα European Marketing Excellence Awards, που διοργανώνονται από το European Marketing Confederation, όπου ιδρυτικό µέλος είναι το ΕΙΜ. Από τη µεριά του ο Πρόεδρος της ∆ιοικούσας επιτροπής του ΕΙΜ Μάρκος Φραγκουλόπουλος αναφέρθηκε στη σηµασία του θεσµού, ενώ υπογράµµισε πως «στην εξίσωση του µάρκετινγκ θα πρέπει να θέσουµε την εξωστρέφεια, την ανταγωνιστικότητα, τη διαφορετικότητα, ώστε να δούµε πόσο σηµαντικός πα-

ράγοντας είναι για την πρόοδο της χώρας και την πολυπόθητη ανάπτυξη». Ακόµη ανέφερε πως το µάρκετινγκ δεν πρέπει να αντιµετωπιστεί σαν βραχυπρόθεσµη προσπάθεια πωλήσεων αλλά σαν µια µακροπρόθεσµη επένδυση για κάθε επιχείρηση. Τέλος, ανέφερε πως στόχος µας και όραµα των υπευθύνων είναι τα Marketing Excellence Awards να αποτελούν την κορυφαία επιβράβευση για όλους. «Και θέλουµε κάθε επιχείρηση, ανεξάρτητα από το µέγεθός της, στο δηµόσιο ή ιδιωτικό τοµέα, να υιοθετήσει µάρκετινγκ στρατηγική και να βάλει τον πελάτη στο επίκεντρο της ζωής της», ανέφερε χαρακτηριστικά, υπογραµµίζοντας και τη δέσµευση του ΕΙΜ για περαιτέρω ενίσχυση και ενδυνάµωση του θεσµού των Marketing Excellence Awards. Στην οµιλία του ο Πρόεδρος της ΕΕ∆Ε Κωνσταντίνος Λαµπρινόπουλος σηµείωσε πως τα Marketing Excellence Awards είναι «ένας θεσµός που ήρθε και θα µείνει. Και ήρθε και θα µείνει γιατί το έχει ανάγκη η αγορά κατ’ αρχήν, το έχουν ανάγκη οι εργαζόµενοι στο µάρκετινγκ και όλοι οι εργαζόµενοι στα παρεµφερή επαγγέλµατα. Αλλά φυσικά το έχει ανάγκη η χώρα µας». Ακόµη ανακοίνωσε πως από το 2014 η ΕΕ∆Ε αναλαµβάνει πρωτοβουλία ανάπτυξης και προώθησης της επιχειρηµατικότητας στην Ελλάδα. «Είµαστε ανοιχτοί να συζητήσουµε µε όλους τους φορείς που βρίσκονται στο ελληνικό περιβάλλον, µε στόχο να δηµιουργηθούν νέες µικροµεσαίες επιχειρήσεις, ώστε νέοι άνθρωποι να βρουν δουλειά, γιατί κανείς δεν πιστεύει πως 1,5 εκατοµµύριο άνεργοι θα βρουν δουλειά χωρίς νέες επιχειρήσεις. Είµαστε σε επαφή µε τα αρµόδια Υπουργεία, αλλά νοµίζω πως η ΕΕ∆Ε, πέρα από την προσφορά της στην ελληνική κοινότητα, αναλαµβάνει µια πρωτοβουλία που θα βοηθήσει σηµαντικά την ελληνική οικονοµία», ανέφερε χαρακτηριστικά.

24 24-27 ΘΕΣΜΟΣ - MEA.indd 24

10/18/13 2:47 PM

θεσμός

m

Στην Τελετή Απονοµής των βραβείων παραβρέθηκε και ο Υφυπουργός Ανάπτυξης Θανάσης Σκορδάς, ο οποίος αναφέρθηκε στις προσπάθειες της κυβέρνησης για την ανάκαµψη της οικονοµίας και τη στήριξη της επιχειρηµατικότητας και σηµείωσε πως τα Marketing Excellence Awards αποδεικνύουν πως «υπάρχουν ακόµη ανάµεσά µας άνθρωποι που παράγουν νέες ιδέες, νέα προϊόντα και καινοτοµικές προσεγγίσεις και αυτό είναι απόδειξη πως στον πόλεµο µε το χθες υπάρχουν και µάχες που κερδίζουµε». Ακόµη ο κ. Σκορδάς στάθηκε στην προσπάθεια για την καθιέρωση του ελληνικού σήµατος για διάφορες κατηγορίες προϊόντων, ενώ ανέφερε ότι εκτίµηση της κυβέρνησης είναι πως η χώρα θα επανέλθει σε θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης το 2014.

Group Brand Manager και ο Θεοφάνης Λέκος, Νescafe Senior Brand Manager.

• ∆ιαχείριση σχέσεων µε πελάτες στην CocaCola - Ελληνική Εταιρεία Εµφιαλώσεως Α.Ε. για το πρόγραµµα Amitafun.gr - Το πιο ζουµερό παιχνίδι. Το βραβείο παρέλαβαν οι Φλωρεντία Καλφοπούλου, Marketing Manager Amita και Αλίσια Τάνη, Brand Manager Amita Fun! • Green Marketing στην Αρβανιτίδης ΑΒΕΕ για τα Πιστοποιηµένα κατά FSC έντυπα. Το βραβείο παρέλαβε ο Ανανίας Αρβανιτίδης, ∆ιευθύνων Σύµβουλος ∆ιοίκησης Πωλήσεων & Marketing.

ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Όπως σηµειώθηκε, το Marketing Excellence Grand Award απονεµήθηκε στην Bravo Greece A.E. για το πρόγραµµα Douwe Egberts Flavors, το οποίο συγκέντρωσε την υψηλότερη βαθµολογία από το σύνολο των υποψηφιοτήτων σε όλες τις κατηγορίες. Το βραβείο και σε αυτή την περίπτωση παρέλαβε η Marketing Director της εταιρείας Κατερίνα Νικολάου.

Τα Marketing Excellence Awards 2013 απονεµήθηκαν στις ακόλουθες κατηγορίες: • Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων και Αγορών στην Bravo Greece A.E. για το πρόγραµµα Douwe Egberts Flavors. Το βραβείο παρέλαβε η Κατερίνα Νικολάου, Marketing Director της.

• Ανάπτυξη Νέων Υπηρεσιών και Αγορών στην Interamerican ΕΕΑΖ Α.Ε. για το πρόγραµµα Anytime Insurance Online. Το βραβείο παρέλαβαν οι Λουκάς Γερασίµου, Υποδιευθυντής Marketing Οµίλου, Αναστάσιος Ηλιακόπουλος, Direct Business Manager και Κωνσταντίνος Κατσιµπόκης, Head Digital Marketing.

• ∆ιαχείριση ∆ικτύων ∆ιανοµής & Trade Marketing στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε. για το πρόγραµµα i-bank store. Το βραβείο παρέλαβε η Νέλλη Τζάκου, Γενική ∆ιευθύντρια Λιανικής Τραπεζικής.

• Ολοκληρωµένη Επικοινωνία Μάρκετινγκ στη Nestlé Ελλάς Α.Ε. για το λανσάρισµα νέας επικοινωνίας του Nescafe Frappe. Το βραβείο παρέλαβε ο Ηλίας Παπαδόπουλος, Business Executive Manager Coffees, ο Γιάννης Μιχαλόπουλος, Νescafe

Η ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΓΚΟΡΤΖΗ Τέλος, όπως αναφέρθηκε, το ειδικό βραβείο πολυετούς προσφοράς (Life Achievement Award) απονεµήθηκε στον Αντώνη Γκορτζή, για την πολύτιµη συνεισφορά και συµβολή του στο χώρο του Marketing. O κ. Γκορτζής είναι σήµερα πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Επιχειρηµατικής Ηθικής και του ελληνικού τµήµατος (EBEN-GR). Είχε µακρόχρονη επαγγελµατική θητεία στον Όµιλο Unilever στην Ελλάδα και το εξωτερικό και θεωρείται µία

25 24-27 ΘΕΣΜΟΣ - MEA.indd 25

10/18/13 2:47 PM

ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ ΤΩΝ MARKETING EXCELLENCE AWARDS 2013 Κατηγορία

Εταιρεία

Πρόγραμμα

Marketing Excellence Grand Award

Bravo Greece

Douwe Egberts Flavors

Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων και Αγορών

Bravo Greece

Douwe Egberts Flavors

Ανάπτυξη Νέων Υπηρεσιών και Αγορών

Interamerican

Anytime Insurance Online

Διαχείριση Δικτύων Διανομής & Trade Marketing

Eθνική Τράπεζα Ελλάδος

i-bank store

Ολοκληρωμένη Επικοινωνία Μάρκετινγκ

Νestlé Eλλάς

Λανσάρισμα νέας επικοινωνίας του Nescafe Frappe

Διαχείριση σχέσεων με πελάτες

Coca-Cola - Ελληνική Εταιρεία Εμφιαλώσεως Amitafun.gr - Το πιο ζουμερό παιχνίδι

Green Marketing

Αρβανιτίδης ΑΒΕΕ

Πιστοποιημένα κατά FSC έντυπα

Life Achievement Award - Αντώνης Γκορτζής από τις εξέχουσες φυσιογνωµίες στο χώρο του Marketing, της Επικοινωνίας και των ΜΜΕ. Έχει αναπτύξει σηµαντική δράση σε πληθώρα συλλογικών οργάνων όπως ο Σ∆Ε, η ΕΕ∆Ε, το ΕΒΕΠ και, µεταξύ άλλων, έχει διατελέσει Πρόεδρος του Παγκόσµιου Συνδέσµου ∆ιαφηµιζοµένων (WFA) και του Ελληνικού Ινστιτούτου Marketing (ΕΙΜ) της ΕΕ∆Ε. Το Life Achievement Award αποδίδεται κάθε φορά από το ΕΙΜ σε προσωπικότητα του χώρου του marketing, ακαδηµαϊκό ή επαγγελµατία. «Αποτελεί ύψιστη τιμή για μένα η σημερινή διάκριση που μου απονέμετε, αποτελεί ξεχωριστή ηθική επιβράβευση για όσα ταπεινά στην πολυετή θητεία μου επιχείρησα να προσφέρω από όποιο πόστο και εάν υπηρέτησα» ανέφερε κατά την παραλαβή του βραβείου ο κ. Γκορτζής σημειώνοντας επίσης πως «κανείς δεν φτάνει στην κορυφή εάν δεν έχει σωστή υποδομή, επαρκή βοήθεια από τους συναδέλφους του και φίλους και βέβαια οξυδέρκεια για να παραμείνει σε υψηλό επίπεδο».

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ MARKETING Ο µοναδικός θεσµός βράβευσης του Μarketing στη χώρα µας προκηρύχθηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Marketing (ΕΙΜ) της ΕΕ∆Ε για τέταρτη φορά και πραγµατοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, µε την παρουσία του υφυπουργού Θανάση Σκορδά. Ο θεσµός αυτός αποτελεί ιδιαίτερο σηµείο αναφοράς για το χώρο, προσεγγίζοντάς τον µε σφαιρικό τρόπο και βασίζεται εξ ολοκλήρου σε διεθνώς αναγνωρισµένα κριτήρια αξιολόγησης, λαµβάνοντας υπόψη τις πλέον σύγχρονες τεχνικές και τα πιο δοκιµασµένα επιστηµονικά εργαλεία στο γνωστικό χώρο του marketing. Εντάσσεται στο πλαίσιο της συνεχούς προσπάθειας του ΕΙΜ και γενικότερα της ΕΕ∆Ε για ενδυνάµωση και διάδοση των αρχών του επιστηµονικού management και της λειτουργίας marketing στην Ελλάδα. Σκοπός της διοργάνωσης είναι η ανάδειξη και επιβράβευση των επιχειρήσεων, των οργανισµών, καθώς και των ανθρώπων του Μarketing, οι οποίοι αποδεδειγµένα επιτυγχάνουν εξαιρετικές επιδόσεις στην αγορά, υλοποιώντας καινοτόµες και αποτελεσµατικές δράσεις marketing. Τα Marketing Excellence Awards διοργανώθηκαν για πρώτη φορά το 2007 και στη συνέχεια το 2009 και το 2011 από το ΕΙΜ, µε εξαιρετική επιτυχία. Με επιστηµονικό συνεργάτη την Ελληνική Ακαδηµία Μάρκετινγκ, τα βραβεία «αγκαλιάζονται» από το σύνολο των φορέων του ευρύτερου χώρου του Μarketing στη χώρα µας, υποστηριζόµενα από το Σύνδεσµο ∆ιαφηµιζοµένων Ελλάδος (Σ∆Ε), την Ένωση Εταιριών ∆ιαφήµισης & Επικοινωνίας Ελλάδος (Ε∆ΕΕ) και το Σύλλογο Εταιριών ∆ηµοσκόπησης & Έρευνας Αγοράς (ΣΕ∆ΕΑ). Η διοργάνωση πραγµατοποιήθηκε µε την υποστήριξη της Direction Εκδοτικός Οργανισµός.

H Κατερίνα Νικολάου, Marketing Director της Bravo Greece παραλαμβάνει από τον πρόεδρο της ΕΕΔΕ Κωνσταντίνο Λαμπρινόπουλο το Μarketing Excellence Grand Award.

ΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ Χορηγοί της διοργάνωσης ήταν οι εταιρίες Μαρινόπουλος Α.Ε. και Hellas Οnline, υποστηρικτές η Εθνική Τράπεζα, η Interamerican, η Crédit Agricole Life, η Coca-Cola 3E και η Bravo Greece, χορηγός δηµιουργικού η Cream, χορηγός ψηφιακών µέσων η Think Digital, χορηγός ιστοσελίδας η 7onmedia, χορηγός εκτυπώσεων η Γραφοτυπική, χορηγός catering η Ελαιών Loft, χορηγοί οπτικοακουστικών µέσων η Viewmax Studios και Artracks Recording και χορηγός βραβείων η Σάµινθος. Χορηγοί επικοινωνίας της διοργάνωσης ήταν η εφηµερίδα Καθηµερινή και τα έντυπα adbusiness, Business Today, Manager, Retail Business και Retail Today. Χορηγοί διαδικτυακής επικοινωνίας οι ιστοσελίδες advertising.gr, kathimerini.gr, palo.gr και 7Indigo. Τηλεοπτικός χορηγός της εκδήλωσης ήταν το SBC TV.

26 24-27 ΘΕΣΜΟΣ - MEA.indd 26

10/18/13 2:47 PM

θεσμός

m

Οι Κωνσταντίνος Κατσιμπόκης, Head of Digital Μarketing, Λουκάς Γερασίμου, Υποδιευθυντής Marketing Ομίλου και Αναστάσιος Ηλιακόπουλος, Direct Business Manager με το βραβείο της Interamerican.

Η Νέλλη Τζάκου, Γενική Διευθύντρια Λιανικής Τραπεζικής με το βραβείο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στην κατηγορία Διαχείριση Δικτύων Διανομής & Trade Marketing για το πρόγραμμα i-bank store.

Οι Γ. Μιχαλόπουλος, Νescafe Group Brand Manager, Θ. Λέκος, Νescafe Senior Brand Manager και Η. Παπαδόπουλος, Business Executive Manager Coffees της Nestlé Ελλάς με το βραβείο στην κατηγορία Ολοκληρωμένη Επικοινωνία Μάρκετινγκ.

Οι Αλίσια Τάνη, Brand Manager Amita Fun! και Φλωρεντία Καλφοπούλου, Marketing Manager Amita με το βραβείο που απέσπασε η Coca-Cola - Ελληνική Εταιρεία Εμφιαλώσεως Α.Ε στην κατηγορία Διαχείριση σχέσεων.

Ο Ανανίας Αρβανιτίδης, Διευθύνων Σύμβουλος Διοίκησης Πωλήσεων & Marketing της Αρβανιτίδης με το βραβείο Green Marketing για τα Πιστοποιημένα κατά FSC έντυπα.

Ο Μάρκος Φραγκουλόπουλος, ο Αντώνης Γκορτζής και η συντονίστρια της εκδήλωσης δημοσιογράφος Σύλβια Κλιμάκη στην απονομή του Life Achievement Award στον δεύτερο.

27 24-27 ΘΕΣΜΟΣ - MEA.indd 27

10/18/13 2:47 PM

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΠΑΙΤΕΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΑΙΔΕΙΑ του Ιωάννη Τσουκαλά *

ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΚΚΡΕΜΕΣ ΜΕΤΑΤΟΠΙΖΕΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΙΣΧΥΡΟΤΕΡΟ ΑΤΟΥ ΤΟΥΣ

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι εξαιρετικά σοβαρές: η υπερθέρμανση του πλανήτη, τα φθίνοντα ενεργειακά, υδάτινα και διατροφικά αποθέματα, η γήρανση του πληθυσμού, οι νέες πανδημίες και οι προκλήσεις για την ασφάλεια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), με το μέγεθός της και τα ειδικά αναπτυξιακά, κοινωνικά και πολιτισμικά της χαρακτηριστικά, είναι εξαιρετικά ευάλωτη. Την ίδια στιγμή, οι συσχετισμοί δυνάμεων στη διεθνή αρένα γίνονται όλο και πιο δυσμενείς για την ΕΕ: πέρα από τους παραδοσιακούς εταίρους και ανταγωνιστές της, μία πλειάδα αναδυόμενων χωρών -Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Τουρκία, κ.α.- εμφανίζεται με αξιώσεις στο διεθνές προσκήνιο και διεκδικεί γεωστρατηγικό ρόλο βασιζόμενη στην αλματώδη οικονομική, τεχνολογική αλλά και δημογραφική της ανάπτυξη. Όλες οι ενδείξεις συνηγορούν στο ότι έως το 2025 το κέντρο βάρους της παγκόσμιας οικονομίας, έρευνας, καινοτομίας, τεχνολογικής και κοινωνικής ανάπτυξης θα έχει μετατοπιστεί προς την Ασία. Το 2025 η Ασία θα φιλοξενεί το 61% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ η ΕΕ θα αποτελεί μία μικρή ένωση, έχοντας μόλις το 6,5% του παγκόσμιου πληθυσμού - και μάλιστα το 30% των Ευρωπαίων θα έχει ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών. Παράλληλα, η ερευνητική και τεχνολογική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ και της ΕΕ θα έχει υποσκελιστεί από την Κίνα και την Ινδία, χώρες που αυξάνουν με εντυπωσιακούς ρυθ-

28 28-30 ΠΑΙΔΕΙΑ - Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ.indd 28

10/18/13 12:35 PM

παιδεία

μούς τις επενδύσεις τους στην έρευνα και που περνούν πλέον από την οικονομικά επιτυχημένη συνταγή της απλής αντιγραφής δυτικών τεχνολογιών, στην εγχώρια αυτοδύναμη τεχνολογική καινοτομία. Μία τεχνολογική καινοτομία των μέσων παραγωγής που έχει γίνει επιτρεπτή από τη μαζική μεταφορά δυτικής και ιαπωνικής τεχνογνωσίας προς τα τεράστια ασιατικά πολυεργοστάσια που παράγουν τα προϊόντα που καταναλώνουν μαζικά οι αγορές της Δύσης. Ήδη, στις χώρες της Ασίας εγκαθίστανται όλο και περισσότερες τεχνολογικά καινοτόμες εταιρείες, καθώς και πολυάριθμα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα που, έχοντας πρόσβαση σε άφθονους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, έχουν ήδη αρχίσει να κατακλύζουν με επιστημονικές δημοσιεύσεις -χαμηλότερου, για την ώρα, επιπέδου- τη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία. Αυτή η νέα, μετά από αιώνες, μετατόπιση του ιστορικού εκκρεμούς προς την Ανατολή θα συνοδεύεται από συνθήκες αυξημένου ανταγωνισμού για τους ταχέως μειούμενους φυσικούς πόρους του πλανήτη (σπάνιες γαίες, υδρογονάνθρακες, αλλά και πόσιμο νερό) και ενδεχομένως να πραγματοποιηθεί σε ένα πλαίσιο πρωτόγνωρων κλιματικών αλλαγών και μετατοπίσεων πληθυσμών. Οι ιστορικές αυτές εξελίξεις δεν αποτελούν κεραυνό εν αιθρία. Ήδη από το 2000 τα ευρωπαϊκά κράτη είχαν συνειδητοποιήσει την ανάγκη για τη μετεξέλιξη της ΕΕ στην «πλέον δυναμική και ανταγωνιστική οικονομία της γνώσης». Η φιλόδοξη Στρατηγική της Λισαβόνας εστίασε σε «περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας», καθώς και στη μετεξέλιξη της Ευρώπης σε «οικονομία της γνώσης», η οποία, βασιζόμενη στο γνωστό Τρίγωνο της Γνώσης «εκπαίδευση – έρευνα - καινοτομία» θα τροφοδοτούσε νέες μεθόδους παραγωγής και καινοτομικής οικονομικής δραστηριότητας, που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν το μοντέλο κοινωνικού κράτους και το επίπεδο διαβίωσης στο οποίο η ΕΕ έχει συνηθίσει. Δυστυχώς, όμως, σήμερα η εικόνα του συνολικού ερευνητικού

m

τοπίου στην ΕΕ δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Οι ευρωπαϊκές επενδύσεις σε μία σειρά από τεχνολογίες-κλειδιά -όπως οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας, η Βιοτεχνολογία, η Νανοτεχνολογία, η Νανοηλεκτρονική και τα εξελιγμένα υλικά- παραμένουν συγκριτικά χαμηλές έναντι των διεθνών ανταγωνιστών. Η ΕΕ δεν καταφέρνει να ανακόψει τα κύματα της «διαρροής εγκεφάλων», του brain drain - πόσο μάλλον να το μετατρέψει σε brain gain, συγκέντρωση των λαμπρότερων μυαλών του κόσμου προς όφελός της. Οι ερευνητές από την Ασία και την Ευρώπη συνεχίζουν να αξιολογούν ως ελκυστικότερη μια καριέρα στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, ενώ η διαρροή εγκεφάλων από τον ευρωπαϊκό νότο προς το βορρά δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για χώρες όπως η δική μας. Ενδεχομένως η Ελλάδα να μπορέσει να συνέλθει από τη φυγή των χρηματοοικονομικών κεφαλαίων, αλλά είναι αμφίβολο αν θα αντέξει την απώλεια του νοητικού κεφαλαίου που συνεπάγεται αυτή η «φυγή εγκεφάλων». Παρ’όλα αυτά, στη χώρα μας εξακολουθούμε να αγνοούμε επιδεικτικά την αμείλικτη πραγματικότητα και να αντιμετωπίζουμε τα θέματα Έρευνας και Παιδείας μέσα από τον ίδιο παραμορφωτικό καθρέφτη των ιδεοληψιών, αγκυλώσεων και μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Τα περισσότερα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν εξελιχθεί σε δυσκίνητους μηχανισμούς σοβιετικού τύπου, που μοιάζουν να ασχολούνται περισσότερο με τη διατήρηση συντεχνιακών προνομίων και την οργάνωση πάσης φύσεως κοινωνικών αγώνων, παρά με την εκπλήρωση της ακαδημαϊκής και εκπαιδευτικής τους αποστολής. Η αποστολή των πανεπιστημίων υπονομεύθηκε από την κομματική ανάμειξη συντεταγμένων κομματικών νεολαιών, που την τελευταία τριακονταετία δεν κατέστρεψαν μόνο -με τη βοήθεια των άλλων δυνάμεων εσωτερικής κατοχής, δηλαδή συντεχνιασμένων, φιλόδοξων διδασκόντων και συνεταιρισμένων εργαζομένων- την ακαδημαϊκή παράδοση, ηθική και κοινότητα, αλλά, προαγόμενοι στην κομματική πολιτική σκηνή, συμμετείχαν ως πολιτικά πρόσωπα στη σημερινή Ελληνική Τραγωδία, με την ανοχή ή και συμμετοχή των περισσότερων από εμάς.

29 28-30 ΠΑΙΔΕΙΑ - Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ.indd 29

10/18/13 12:35 PM

Τα πανεπιστήμιά μας αντί να μοχθούν για την πρόοδο αγωνίζονται για τη συντήρηση και οι επιχειρήσεις μας αντί να επενδύουν στη γνώση βολεύονται με τη γνωριμία. Η συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, αυτονόητη προϋπόθεση οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης σε όλες τις προηγμένες χώρες, αντιμετωπίζεται στην Ελλάδα περίπου ως ιεροσυλία. Πολύ φοβούμαι ότι η ζημιά για τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι ήδη ανεπανόρθωτη. Τουλάχιστον με την παρούσα τους μορφή δύσκολα μπορούν να επιβιώσουν στο σημερινό διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η εικόνα που βλέπουμε γύρω μας αποδεικνύει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι το μοντέλο αυτό δεν είναι βιώσιμο. Τα πανεπιστήμιά μας βυθίζονται στο τέλμα και οι ελληνικές επιχειρήσεις -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστούν με αξιώσεις στο διεθνή στίβο. Χαρακτηριστική περίπτωση η ακραία αντίδραση των πρυτανικών αρχών να εφαρμόσουν το νόμο για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, που ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων και από 255 βουλευτές, με προσχήματα που ανάγονται σε «δημοκρατικού» τύπου ευαισθησίες, ετεροχρονισμένες και ψευδεπίγραφες, αφού η κατάσταση στα ελληνικά ΑΕΙ είναι γνωστή τόσο στην ελληνική κοινωνία όσο και στους ξένους εταίρους μας. Βέβαια, τους τελευταίους μήνες γίνονται προσπάθειες ώστε μία σύγχρονη παιδεία να μπορέσει να συμβάλει στη μελλοντική ανάπτυξη της χώρας, που είναι το μέγα ζητούμενο για τις σημερινές και αυριανές γενιές. Είναι μονόδρομος για την Ευρώπη -πόσο μάλλον για την Ελλάδα- η επένδυση στην Έρευνα και την Καινοτομία, η κατάρτιση και υποστήριξη νέων επιστημόνων που θα παράγουν και θα αξιοποιούν επιστημονική γνώση προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας. Η επένδυση στην Έρευνα και την Καινοτομία στον καιρό της κρίσης δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα. Η Έρευνα και η Καινοτομία αποτελούν κατεξοχήν «δαρβινικές» διαδικασίες, από τις οποίες μόνον οι πιο ευπροσάρμοστοι μπορούν να επιβιώσουν και να διακριθούν. Η τετριμμένη παρατήρηση ότι κάθε κρίση κρύβει νέες ευκαιρίες δεν είναι αισιόδοξη γι’ αυτούς που δεν έχουν την ετοιμότητα και τα μέσα να τις αδράξουν. Οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας και η ευρυζωνικότητα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι τεχνολογίες «χαμηλού άνθρακα» και η εξοικονόμηση ενέργειας, αποτελούν θέματα που βρίσκονται σήμερα στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και στα οποία η Ελλάδα θα μπορούσε να πρωτοστατήσει, τόσο επιστημονικά όσο και, γιατί όχι, βιομηχανικά. Όλα αυτά, όμως, προαπαιτούν ένα ισχυρό, ποιοτικό, αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η ποιοτική εκπαίδευση είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για την ανάπτυξη της Κοινωνίας της Γνώσης, η οποία βασίζεται σε υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό. Για την ΕΕ είναι ξεκάθαρο ότι η ποιοτική ανώτατη εκπαίδευση είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για την ανάπτυξη της Κοινωνίας της Γνώσης. Τα πανεπιστήμια αποτελούν την καρδιά του Τριγώνου της Γνώσης (εκπαίδευση - έρευνα - καινοτομία). Όλοι οι δείκτες οικονομικής και κοινωνικής προόδου μιας χώρας -κατά κεφαλήν ΑΕΠ, απασχόληση, ανταγωνιστικότητα, επίπεδο μισθών, κλπ- συνδέονται στενά με τους δείκτες επιδόσεων της ανώτατης εκπαίδευσης. * Ευρωβουλευτής, καθηγητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο

30 28-30 ΠΑΙΔΕΙΑ - Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ.indd 30

10/18/13 12:35 PM

«Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ»

Μέγαρο Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο Αθηνών 8–9 Νοεμβρίου 2013

Χαράκτες πολιτικής, οικονομολόγοι, στελέχη και παράγοντες του τραπεζικού κλάδου και των επενδυτικών υπηρεσιών από την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες θα παρουσιάσουν και θα αναλύσουν την συνεχιζόμενη οικονομική κρίση στην Ελλάδα και την ευρωζώνη. Κύρια θέματα του συνεδρίου είναι: ο αντίκτυπος των μέτρων λιτότητας στην παραγωγή και την απασχόληση, οι ευρύτερες συνέπειες των δημοσιονομικών ελλειμμάτων στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών και η χρηματοοικονομική μεταρρύθμιση, εναλλακτικές πολιτικές εξόδου από την κρίση. Συμμετέχοντες

Yannis Aggelis

Συντάκτης, Capital.gr

Liz Alderman

Δημοσιογράφος και ανταποκρίτρια των «New York Times»

László Andor

Ευρωπαίος Επίτροπος για την Απασχόληση, τις Κοινωνικές Υποθέσεις και την Κοινωνική Ένταξη

Rania Antonopoulos

Ανώτερη Ερευνήτρια στο Levy Economics Institute

Giorgos Argitis

Ερευνητής στο Levy Economics Institute και Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Gerasimos Arsenis

Lex Hoogduin Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Groningen και στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, πρώην Διευθυντής της Κεντρικής Τράπεζας Ολλανδίας

Maria Karamessini

Καθηγήτρια, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Louka Katseli

Πρόεδρος της «Κοινωνικής Συμφωνίας», Καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρώην Υπουργός Εργασίας

Elias Kikilias

David Stuckler Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και Research Fellow στη Σχολή Υγιεινής της Οξφόρδης

Καθηγητής και Διευθυντής του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Ταλίν (Εσθονία)

Emilios Avgouleas

Christina Kopsini

Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Τμήματος Μακροοικονομικών στο Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών (DIW Berlin)

Jörg Bibow

Ερευνητής στο Levy Economics Institute και Καθηγητής Οικονομικών στο Skidmore College της Νέας Υόρκης

Leonardo Burlamaqui

Ανώτατος αξιωματούχος προγράμματος στο Ίδρυμα Ford

Duncan Campbell

Διευθυντής Σχεδιασμού Πολιτικής για την Απασχόληση στην Διεθνή Οργάνωση Εργασίας

Yannis Dragasakis

Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ και Δ’ Αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων

Philippe Gudin de Vallerin

Διευθυντής και επικεφαλής οικονομολόγος της Barclays για την Ευρώπη

Már Guðmundsson

Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ισλανδίας Martin Hellwig Διευθυντής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ στη Γερμανία για την Έρευνα στα Συλλογικά Αγαθά, Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Βόννης

Levy Economics Institute of Bard College

SYNEDRIO 1 21x29.indd LEVY_18oct13.indd 21x28.indd 11

Lord Robert Skidelsky Επίτιμος Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Warwick

Rainer Kattel

Διευθυντής Έρευνας στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών

Kerstin Bernoth

Ebrahim Rahbari Διευθυντής, Ευρωπαϊκών και Παγκόσμιων Οικονομικών, Citigroup

Matina Stevis Δημοσιογράφος και Ανταποκρίτρια στην εφημερίδα «Wall Street Journal»

Πρόεδρος του ΙΝΕΡΠΟΣΤ Καθηγητής στην έδρα Διεθνούς Τραπεζικού Δικαίου και Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου

C. J. Polychroniou Ερευνητής και Policy Fellow στο Levy Economics Institute

Συντάκτρια της εφημερίδας «Καθημερινή»

Loukas Tsoukalis Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Επισκέπτης Καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ

Jan Kregel

Dimitri Vayanos Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στη London School of Economics και Διευθυντής του Κέντρου Paul Woolley

Stavros Lygeros

Frank Veneroso Πρόεδρος της Veneroso Associates, LLC

Terrence McDonough

L. Randall Wray Ανώτερος Ερευνητής στο Levy Economics Institute και Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι–Κάνσας

Yves Mersch

Nikos Xydakis Αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Καθημερινή»

Ανώτερος Ερευνητής στο Levy Economics Institute και Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Ταλίν (Εσθονία) Συντάκτης «Real News» και Real FM Radio Καθηγητής Οικονομικών στην Μεταπτυχιακή Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων και Δημόσιας Πολιτικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας, Γκάλγουεϊ Μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου και της Γενικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

Michalis Panagiotakis

Δημοσιογράφος της εφημερίδας «Αυγή»

Dimitri B. Papadimitriou

Πρόεδρος του Levy Economics Institute, Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος, Καθηγητής Οικονομικών και κάτοχος της έδρας «Jerome Levy» στο Bard College της Νέας Υόρκης

George S. Zavvos Νομικός Σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Πρέσβης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Gennaro Zezza Ερευνητής στο Levy Economics Institute και Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κασίνο της Ιταλίας

Alexis Papahelas Διευθυντής της εφημερίδας «Καθημερινή» Robert W. Parenteau Ερευνητής στο Levy Economics και Sole Proprietor στην MacroStrategy Edge

Το συνέδριο διοργανώνεται από το Levy Economics Institute με τη στήριξη του Ιδρύματος Ford. Για περισσότερες πληροφορίες και για δήλωση παρακολούθησης του συνεδρίου, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.levyinstitute.org ή/καλέστε το 210 77.12.400.

10/18/13 10:11 1:12 PM PM 10/15/13 AM 10/21/13 6:03

MINDFUL LEADERSHIP Της Αναστασίας Rush, Ph.D.*

Πόσο Mindful είστε; Απαντήστε με ένα ΝΑΙ ή ΟΧΙ 1. Μερικές φορές βιώνω συναισθήματα τα οποία αντιλαμβάνομαι κάποια στιγμή αργότερα 2. Σπάω ή χύνω πράγματα από απροσεξία, αφηρημάδα ή επειδή σκέφτομαι ταυτόχρονα κάτι άλλο 3. Το βρίσκω δύσκολο να μείνω συγκεντρωμένος σε αυτό που συμβαίνει τώρα 4. Έχω την τάση να περπατάω γρήγορα για να φτάσω στον προορισμό μου, χωρίς να δίνω προσοχή σε ό,τι συμβαίνει γύρω μου 5. Τείνω να μην παρατηρώ τη σωματική ένταση ή δυσφορία που νιώθω παρά μόνο όταν η ενόχληση φτάνει σε υψηλό επίπεδο 6. Ξεχνάω το όνομα ενός ατόμου σχεδόν αμέσως όταν μου συστήνεται για πρώτη φορά 7. Νομίζω ότι λειτουργώ αυτόματα, χωρίς να έχω αρκετή επίγνωση για αυτά που κάνω 8. Κάνω διάφορες δραστηριότητες βιαστικά, χωρίς να είμαι πολύ συγκεντρωμένος σε αυτές 9. Είμαι τόσο επικεντρωμένος στο στόχο που θέλω να πετύχω που χάνω την επαφή με αυτά που πρέπει να κάνω τώρα προκειμένου να τα καταφέρω 10. Κάνω τη δουλειά μου ή διάφορες εργασίες αυτόματα, χωρίς να έχω συναίσθηση για το τι ακριβώς κάνω 11. Πιάνω τον εαυτό μου να μη δίνω ιδιαίτερη προσοχή όταν κάποιος μου μιλάει, κάνοντας ταυτόχρονα κάτι άλλο 12. Οδηγώ κάποιες φορές μηχανικά, φτάνοντας σε κάποιο μέρος και στη συνέχεια αναρωτιέμαι γιατί πήγα εκεί 13. Πιάνω τον εαυτό μου να απασχολείται υπερβολικά με το μέλλον ή το παρελθόν 14. Πιάνω τον εαυτό μου να κάνει πράγματα χωρίς να δίνω την απαραίτητη προσοχή 15. Τσιμπολογάω χωρίς να συνειδητοποιώ τι τρώω *** Μετρήστε τα ΟΧΙ σας. Ποιο είναι το σκορ σας; Όσο πιο πολλά ΟΧΙ απαντήσατε, τόσο πιο mindful είστε.

ΤΟ MINDFULNESS ΩΣ ΓΕΝΙΚΉ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΉ Το Mindfulness ως όρος αναφέρεται σε ένα επίπεδο ενσυνειδητότητας που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης στο «σκοπό» και στο «παρόν». Συμπεριλαμβάνει ένα σύνολο απλών αλλά ιδιαίτερα αποτελεσματικών δεξιοτήτων που μπορούμε να ενσωματώσουμε στην καθημερινή μας ζωή και να βρούμε λύσεις σε πολύπλοκες καταστάσεις. Παρ’ όλο που το Mindfulness δεν μπορεί να αλλάξει τις καταστάσεις που βιώνουμε -ευχάριστες ή δυσάρεστες-, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που τις βιώνουμε, το πόσο μας επηρεάζουν και το πώς εμείς μπορούμε να τις επη-

ρεάσουμε και να τις αλλάξουμε. Με άλλα λόγια το Mindfulness αλλάζει τη σχέση μας με την ίδια τη ζωή. Το να μάθουμε να ζούμε «Mindfully», δηλαδή να εστιάζουμε στο «παρόν» δίνοντας νόημα στο «τώρα», δεν σημαίνει ότι πλέον ζούμε σε έναν ιδανικό κόσμο αλλά ζούμε μια γεμάτη και ουσιαστική ζωή σε έναν κόσμο που τόσο οι χαρές όσο και οι προκλήσεις είναι δεδομένες.

MINDFUL LEADERSHIP: Ή ΝΕΑ ΤΑΣΉ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ Το Mindful leadership είναι μια σημαντική σε απόδοση επένδυση για τις επιχειρήσεις, μέσω «μετασχηματισμού» των ατόμων σε διορατικούς και αυθεντικούς ηγέτες, ικανούς να διαχειριστούν

32 32-35 LEADERSHIP - Mindful Leadership.indd 32

10/18/13 12:34 PM

leadership

«Ως ηγέτες είμαστε υπεύθυνοι να δημιουργούμε τις συνθήκες εκείνες στις οποίες οι συνεργάτες μας λαμβάνουν την απαραίτητη φροντίδα προκειμένου να είναι υγιείς και αποδοτικοί, οι οργανισμοί μας καινοτομούν και αναπτύσσονται και οι κοινωνίες μας απολαμβάνουν σεβασμό και υποστήριξη».

Janice L. Marturano -Founder and Executive Director of the Mindful Leadership Institute

τις σύνθετες και απαιτητικές προκλήσεις της σύγχρονης επιχειρηματικής πραγματικότητας. Αποτελεί ένα πρωτοποριακό σύνολο δεξιοτήτων το οποίο εμπλουτίζει τις ήδη υπάρχουσες και συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός δυναμικού και διαχρονικού μοντέλου διοίκησης και ηγεσίας στον εργασιακό χώρο. Στοχεύει κυρίως στην ενδυνάμωση μιας αντικειμενικότερης θεώρησης των καταστάσεων και στην καλλιέργεια πρόσθετων χαρακτηριστικών των ηγετών, έτσι ώστε να βελτιώσουν την προσωπική και επαγγελματική τους αποτελεσματικότητα και να αυξήσουν τη συνολική παραγωγικότητα στον εργασιακό χώρο. Το πρωτοποριακό αυτό σύνολο περιλαμβάνει δεξιότητες όπως: • Εστίαση και συγκέντρωση • Καθαρότητα πρόθεσης, διαύγεια σκέψης • Βελτιστοποίηση της συμπεριφοράς και της συναισθηματικής νοημοσύνης • Δημιουργικότητα, κατανόηση και ενσυναίσθηση. Γιατί όμως το Mindful Leadership στις μέρες μας κερδίζει συνεχώς έδαφος στον εργασιακό χώρο; Οι ηγέτες σήμερα περισσότερο από ποτέ καλούνται να είναι σε εγρήγορση σε εικοσιτετράωρη σχεδόν βάση, να ανταποκρίνονται με αστραπιαία ταχύτητα στις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και να αποδίδουν τα μέγιστα σε συνθήκες πίεσης και συνεχούς αβεβαιότητας. Η εποχή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης και των πολυδιάστατων κινδύνων που προκύπτουν από τη λειτουργία των σύγχρονων επιχειρήσεων σε ένα διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον, προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις στη σταθερότητα και

m

αποτελεσματικότητα του εργασιακού χώρου. Προκειμένου να ανταποκριθούν στο απαιτητικό αυτό περιβάλλον, οι «δυνατοί» ηγέτες επιβάλλεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί και οραματιστές, αλλά επίσης και καινοτόμοι, εφευρετικοί, αυθεντικοί και σε πλήρη ισορροπία. Επιπλέον να διαθέτουν υψηλά επίπεδα ψυχικής και σωματικής ενέργειας, ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα για να παραμείνουν υγιείς, με προσαρμοστικότητα και ικανότητες ανάκαμψης από δύσκολες καταστάσεις και αντιξοότητες. Τα προγράμματα και οι δραστηριότητες ανάπτυξης των ηγετικών ικανοτήτων που παραδοσιακά εφαρμόζονται μέχρι και σήμερα, συμβάλλουν στην ενίσχυση μιας σειράς «τεχνικών» δεξιοτήτων, όπως διαχείριση αλλαγών, επίλυση προβλημάτων, ανατροφοδότηση, ανάπτυξη και διοίκηση ομάδων κ.α. Όμως στα βασικά συστατικά ενός εξαιρετικού ηγέτη για την αποτελεσματική άσκηση των καθηκόντων του, συμπεριλαμβάνονται και επιπρόσθετα χαρακτηριστικά, όπως αυτογνωσία, ενσυναίσθηση, συγκέντρωση, εγρήγορση, διαύγεια και γενικότερα αυτό που ονομάζουμε «fitness for the mind». Η ανάπτυξη των ανωτέρω χαρακτηριστικών θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική και για το λόγο αυτό το Mindfulness συμπεριλαμβάνεται ολοένα και περισσότερο σε έγκυρα προγράμματα εκπαίδευσης ηγετών και στελεχών. Έρευνες έχουν δείξει ότι στη συντριπτική τους πλειονότητα οι κορυφαίοι και καταξιωμένοι διεθνώς ηγέτες έχουν επενδύσει στην κατεύθυνση αυτή και εφαρμόζουν το Mindfulness για τη διαχείριση της πληθώρας και πολυπλοκότητας των πληροφοριών και ερεθισμάτων που δέχονται καθημερινά προκειμένου να είναι πλήρως εστιασμένοι στο στόχο και σε καλή νοητική κατάσταση. Στην Ελλάδα, το πρόγραμμα Mindful Leadership που σχεδίασε η Hellas EAP αντιμετωπίζεται ιδιαίτερα θετικά, με σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων να εκδηλώνουν ενδιαφέρον και να προγραμματίζουν να το εντάξουν στην εκπαιδευτική τους στρατηγική για το 2013-2014.

ΕΠΙΤΥΧΉΜΕΝΕΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ MINDFUL LEADERSHIP Πολλές κορυφαίες επιχειρήσεις, όπως Google,

33 32-35 LEADERSHIP - Mindful Leadership.indd 33

10/18/13 12:34 PM

• Το Health Cooperative of Puget Sound και το Children’s Medical Center στο Σηάτλ, υλοποίησαν αντίστοιχα προγράμματα στους ηγέτες, στελέχη, γιατρούς, διοικητικό και νοσηλευτικό προσωπικό προκειμένου να μειώσουν το στρες, να ενισχύσουν τη συγκέντρωση, την ποιότητα στην επικοινωνία και διαπροσωπικές σχέσεις, τη διαύγεια, το βάθος σκέψης, τη διαίσθησή τους και γενικότερα την ποιότητα της εργασίας.

ΟΦΕΛΉ ΑΠΟ ΤΉΝ ΕΦΑΡΜΟΓΉ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ MINDFUL LEADERSHIP - ΔΙΕΘΝΉ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ

General Mills, Μicrosoft, World Bank, NASA, US ARMY, Aetna, Genetech, Apple Computer, Yahoo!, McKinsey, Deutsche Bank, Procter & Gamble, κ.α. έχουν υλοποιήσει αντίστοιχα προγράμματα προκειμένου να ενισχύσουν στελέχη που κατέχουν ηγετικές θέσεις στους οργανισμούς τους. Ένας σημαντικός αριθμός αυτών ενέταξε το Mindfulness στην εταιρική τους κουλτούρα, ξεκινώντας από τα υψηλόβαθμα στελέχη και διαχέοντας την κουλτούρα του Mindfulness σε ολόκληρο το ανθρώπινο δυναμικό και εργασιακό περιβάλλον. Ενδεικτικά παραδείγματα: • Η Google ανέπτυξε το Εργαστήριο Δεξιοτήτων Mindfulness, σε ηγετικά στελέχη ανάπτυξης νέων τεχνολογιών και σχεδιαστές software, προκειμένου να ενισχύσουν την ικανότητά τους σε καινοτομία, εφευρετικότητα, εστίαση, προσαρμοστικότητα στην αλλαγή, προσωπική σταθερότητα και σοφία στην εργασία τους.

• Στη Hewlett Packard το Mindfulness ενσωματώθηκε στις 5 κυρίαρχες εταιρικές αξίες του μεγαλύτερου τμήματος στο εσωτερικό της εταιρίας. Η επιτυχία αυτής της στρατηγικής είχε ως αποτέλεσμα σήμερα να έχει διαχυθεί και να εφαρμόζεται σε όλο σχεδόν τον κόσμο.

• Στην Intel το πρόγραμμα Mindful Leadership, πλαισιώθηκε από την καμπάνια «Attention Leadership» και σχεδιάστηκε μια σειρά εφαρμογών προκειμένου να αποκτήσουν τα ηγετικά τους στελέχη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, καινοτομία και προσαρμοστικότητα στις αλλαγές.

• Οι Ειδικές Δυνάμεις του αμερικανικού στρατού ενσωμάτωσαν το Mindfulness ως κυρίαρχο κομμάτι στην εκπαίδευση των ομάδων τους. Ως αποτέλεσμα, μία από τις ομάδες βραβεύτηκε για την εξαιρετική της επίδοση από το ΝΑΤΟ Games, ενώ γενικότερα οι ομάδες κατέγραψαν τις μεγαλύτερες επιτυχίες στις ειδικές αποστολές και κατάφεραν να ολοκληρώσουν επιτυχώς αποστολές που καμιά άλλη ομάδα δεν κατάφερε.

Ενδεικτικά αναφέρουμε διεθνείς μελέτες που υλοποιήθηκαν πρόσφατα και κατέγραψαν εντυπωσιακά αποτελέσματα αναφορικά με τα οφέλη από το πρόγραμμα Mindfulness: Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 80 ηγετικά στελέχη από 12 διαφορετικές εταιρίες στις ΗΠΑ, που συμμετείχαν σε Mindful Leadership εκπαίδευση καταγράφηκαν τα εξής: (Mindful Leadership@ Work Janice L. Marturano, 2010) • 93% δήλωσαν ότι ενισχύθηκε η δημιουργικότητα και η καινοτομία τους • 89% δήλωσαν ότι ενισχύθηκαν οι δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης - για τον εαυτό τους και τους άλλους • 80% δήλωσαν ότι αυξήθηκε η ικανότητά τους στο να παίρνουν καλύτερες αποφάσεις με περισσότερη διαύγεια • 70% δήλωσαν ότι είδαν μεγάλη διαφορά στην ικανότητά τους να σκέφτονται στρατηγικά. Η εταιρία If Insurance υλοποίησε το 2010 σε μεγάλο αριθμό ηγετικών στελεχών εκπαίδευση στο Mindful Leadership. Τα αποτελέσματα τα οποία προέκυψαν από τις αυτοαξιολογήσεις των συμμετεχόντων έχουν ως εξής: • 88% δήλωσε υψηλά αυξανόμενη ικανότητα συγκέντρωσης • 76% δήλωσε υψηλά αυξανόμενες θετικές σχέσεις στις ομάδες τους • 68% παρουσίασε υψηλά αυξανόμενα επίπεδα προσωπικής αποτελεσματικότητας και παραγωγικότητας • 60% δήλωσε υψηλά αυξανόμενη ικανότητα καταπολέμησης του στρες.

To 2006 o Todd Pierce, Senior Vice President του τμήματος Information Technology της Genentech (συγχωνεύτηκε αργότερα με τη Roche), είδε ως ευκαιρία και αποφάσισε να «μεταφράσει» τη σοφία του Mindfulness σε ένα σύνολο αξιών και πρακτικών με άμεση εφαρμογή στον εργασιακό

34 32-35 LEADERSHIP - Mindful Leadership.indd 34

10/18/13 12:34 PM

leadership χώρο προκειμένου να μεταμορφώσει στην κυριολεξία το περιβάλλον ταχύτητας στο οποίο λειτουργούν οι εταιρίες του τομέα της τεχνολογίας. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε σε δήλωσή του «We are a company dedicated to discovery and innovation. I want to create a culture of human development within my organization. Let’s build on the principles of coaching and mindfulness to create something really different». Η εφαρμογή του σχετικού προγράμματος ξεκίνησε το 2006 και στα επόμενα χρόνια υλοποιήθηκε σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Στην αξιολόγησή του το 2009 από ανεξάρτητους συμβούλους οι οποίοι έχουν πραγματοποιήσει διαχρονικά έρευνες σε εκατοντάδες προγράμματα ηγεσίας, καταγράφηκαν τα εξής: • To πρόγραμμα επέδρασε θετικά στα αποτελέσματα της επιχείρησης κατά 77% σε σχέση με άλλα προγράμματα ηγεσίας που μετρήθηκαν στο 30% • To πρόγραμμα τοποθετήθηκε ιεραρχικά στο top 5 όλων των προγραμμάτων που αξιολογήθηκαν • Η απόδοση της επένδυσης (ROI) υπολογίστηκε σε 1:2 (για κάθε ένα δολάριο που επένδυσε η εταιρία κέρδισε δύο δολάρια) • 50% βελτίωση στην επικοινωνία, συνεργασία, διαχείριση συγκρούσεων και στο coaching • 10%-20% αύξηση της παραγωγικότητας σε όρους ομαδικότητας, βελτίωση ικανότητας λήψης αποφάσεων, διεκπεραίωση πολύπλοκων εργασιών • 10%-20% αύξηση της ικανοποίησης των εργαζομένων • 12% αύξηση της ικανοποίησης των πελατών.

TRANSFORMING LEADERS, TRANSFORMING ORGANIZATIONS Το Mindfulness ξεκινά με την αυτογνωσία και συνδέεται ευθέως με την αισιοδοξία και την ενσυναίσθηση. Γνωρίζοντας κανείς καλύτερα τον εαυτό του, μπορεί και επιλέγει συνειδητά τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθεί σε μια κατάσταση ή ακόμη και άτομο. Η βαθύτερη γνώση του εαυτού έχει ως αποτέλεσμα να είμαστε περισσότερο συνεπείς στις προσωπικές μας αξίες και στον τρόπο επικοινωνίας, συμπεριφοράς και δράσης, περισσότερο αυθεντικοί, αλλά και να μπορούμε να αντιληφθούμε ποια από τα αναγνωρισμένα δυνατά μας σημεία ενδεχομένως να αποτελούν και «τρωτά σημεία» ή ακόμη και ρίσκο. Η αισιοδοξία και η ελπίδα, όπως όλα τα θετικά συναισθήματα, επιδρούν καταλυτικά στην αντίληψη που έχουμε για τον εξωτερικό κόσμο και πώς εμείς λειτουργούμε μέσα σε αυτόν. Και κατά κάποιο τρόπο είναι «μεταδοτικά». Οι ηγέτες οι οποίοι ατενίζουν με αισιοδοξία και προοπτική το μέλλον εμπνέουν και όλο το ανθρώπινο δυναμικό προς αυτή την κατεύθυνση, ακόμη και όταν οι συνθήκες είναι δύσκολες. Η αισιόδοξη στάση είναι πολύτιμη, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης, εφόσον είναι αποδεδειγμένο ότι τα αισιόδοξα άτο-

m

μα ανταποκρίνονται και ψυχικά και σωματικά πολύ καλύτερα σε κάθε είδους πρόκληση. Η ενσυναίσθηση αποτελεί θεμελιώδη αξία τόσο σε προσωπικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο. Οι επιτυχημένοι ηγέτες είναι σε ευθυγράμμιση με τους ανθρώπους τους, κατανοούν και συναισθάνονται τα συναισθήματα και τα βιώματά τους, νοιάζονται ειλικρινά και είναι διατεθειμένοι να πάρουν μέτρα προκειμένου να γίνει η διαχείριση των δύσκολων συναισθημάτων ή καταστάσεων που βιώνουν και επηρεάζουν την ποιότητα της προσωπικής ή και εργασιακής τους ζωής. Οι ηγέτες, εκ θέσεως ασκούν εξουσία και επιρροή στο ανθρώπινο δυναμικό, όχι μόνο τυπικά αλλά και συναισθηματικά και ψυχολογικά. Μέσω του Mindfulness, λοιπόν, οι ηγέτες μπορούν να «μετασχηματίσουν» τον εαυτό τους και τους οπαδούς τους, να συμβάλουν στη δημιουργία αξιοσημείωτων αλλαγών στο εργασιακό περιβάλλον και να «μετασχηματίσουν» ολόκληρο τον οργανισμό. Κλείνοντας... Η πρακτική του Mindfulness μάς βγάζει από τον «αυτόματο πιλότο», περιορίζει την υποκειμενικότητα στο προσωπικό στυλ διοίκησης, αποθαρρύνει το black & white thinking, μας κάνει περισσότερο δεκτικούς και αληθινούς. Το να είμαστε αυθεντικοί και «ανοιχτοί» προς τους ανθρώπους οδηγεί σε καλύτερη διαπροσωπική επαφή και επικοινωνία, καλύτερη γνώση των παραγόντων που κινητοποιούν τη δέσμευση των εργαζομένων, καλύτερες και πιο ουσιαστικές σχέσεις. Μέσω του Mindfulness οι ηγέτες αλλά και όλοι μας ως άτομα ανταποκρινόμαστε καλύτερα στον εαυτό μας, στους άλλους, στο περιβάλλον μας, αναγεννάμε τον εαυτό μας και εμπνέουμε τους γύρω μας, χτίζουμε εμπιστοσύνη, αποδίδοντας τεράστια μερίσματα σε εμάς, στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και στον οργανισμό που υπηρετούμε. Η ηγεσία ειδικότερα αποτελεί μια εκ των έσω διαδικασία και για το λόγο αυτό η μύηση στο Mindfulness αποτελεί μια δια βίου πρακτική προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης και επιτυχίας. * Γενική Διευθύντρια της Hellas EAP

35 32-35 LEADERSHIP - Mindful Leadership.indd 35

10/18/13 12:34 PM

EFFECTIVE PERSONAL BRANDING

Της Βίκυς Ευαγγελίου*

«ME MYSELF AND I» Το όνομά μας είναι η ταυτότητά μας που μας ακολουθεί μια ζωή… Στην πορεία η ταυτότητά μας μεταβάλλεται από τα σχολικά μας ακόμη χρόνια και με όλες τις εμπειρίες και τη γνώση που συσσωρεύουμε στα χρόνια της ζωής μας. Οι όποιες αποφάσεις μας για τη διαμόρφωσή της αρχικά γίνεται χωρίς σκέψη, ωστόσο η στρατηγική διαχείριση της ταυτότητάς μας αποκτά όλο και περισσότερη σημασία, τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική μας ζωή και σε σχέση με τα περιβάλλοντα που κινούμαστε.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ PERSONAL BRANDING H διαμόρφωση της προσωπικής μας ταυτότητας και η σωστή τοποθέτησή μας μέσα στο περιβάλλον που βιώνουμε. Αρχικά αναγνωρίζω τα στοιχεία που με χαρακτηρίζουν ως επαγγελματία και κατόπιν διαμορφώνω το επαγγελματικό μου προφίλ. Η αναγνώριση των ανταγωνιστικών μου πλεονεκτημάτων και των περιορισμών μου στην αγορά εργασίας είναι καθοριστική.

ΠΏΣ ΜΑΣ ΒΛΕΠΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ;

BRAND PERSONALITY = YOUR PERSONALITY

Αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι το τι προβάλλουμε εμείς στην πορεία του χρόνου προς το εξωτερικό περιβάλλον. Με δεδομένες τις γρήγορες αλλαγές του κοινωνικού οικονομικού περιβάλλοντος, βλέπουμε ότι η προσωπική μας εικόνα γίνεται όλο και πιο σημαντική για την καριέρα μας ή τις αποφάσεις που καλούμαστε να πάρουμε για τη διαμόρφωσή της. Το πώς επιλέγουμε να διαμορφώσουμε το προσωπικό μας brand δεν έχει διαφορά με το πώς διαμορφώνουν τις στρατηγικές marketing και οι εταιρίες τα δικά τους brands.

Για την επιτυχημένη διαμόρφωση του προσωπικού σας brand personality σημαντικοί παράγοντες είναι οι παρακάτω: • Προσδιορίστε τα επαγγελματικά χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν τις ιδιότητές σας.

• Διαχωρίστε την επαγγελματική σας ταυτότητα σε σχέση με τη θέση που έχετε τη δεδομένη χρονική περίοδο. Είστε στελέχη σε μια επιχείρηση ή είστε επιχειρηματίες ή είστε ελεύθεροι επαγγελματίες δεν έχει κάποια σημασία, διότι ο επαγγελματισμός μας και το brand μάς ακολουθούν - άσχετα σε ποια θέση βρισκόμαστε τη δεδομένη περίοδο. Αν είστε

36 36-39 MANAGEMENT TRENDS - Effective Personal Branding.indd 36

10/18/13 12:34 PM

management trends

m

Με δεδομένες τις γρήγορες αλλαγές του κοινωνικού οικονομικού περιβάλλοντος, βλέπουμε ότι η προσωπική μας εικόνα γίνεται όλο και πιο σημαντική για την καριέρα μας ή τις αποφάσεις που καλούμαστε να πάρουμε για τη διαμόρφωσή της. Με βάση το Brand personality μπορείτε να βαδίσετε πιο συνειδητοποιημένα και στρατηγικά για τις επαγγελματικές σας αποφάσεις... Στην περίπτωσή μας το κοινό - στόχος δεν είναι ο καταναλωτής που θα αγοράσει το brand που θεωρεί ότι του ικανοποιεί τις ανάγκες του, αλλά ο νέος εργοδότης - εταιρία, συνέταιρος, συνεργάτης ή ομάδα. Όλοι αυτοί επίσης θέλουν να καταλάβουν την αξία σας το Brand equity και έτσι θα σας δοθούν οι ευκαιρίες να πάτε στο επόμενο βήμα.

A BRAND NEW ME

άνεργοι δεν σημαίνει ότι έχετε χάσει το επαγγελματικό σας προφίλ και τις ιδιότητές σας, άρα απλά επικοινωνήστε το brand σας πιο δυναμικά...

1. Επικοινωνήστε τα προσωπικά σας στοιχεία, όπως ηλικία, κοινωνικά, οικονομικά στοιχεία, emotional χαρακτηριστικά για να αναδείξετε τη διαφορετικότητά σας.

• Αυτά συνδέονται με την εικόνα που θέλουμε να προβάλλουμε στον κοινό στόχο. Συνεργάτες, επίδοξους συνέταιρους, πελάτες, νέους εργοδότες, κοινωνικούς εταίρους, κοινωνικές ομάδες κ.λπ.

2. Πώς επικοινωνείτε το brand σας • Υπάρχουν σύγχρονοι τρόποι, όπως χρήση κοινωνικών μέσων, διαδίκτυο κ.λπ.

• Είστε αρκετά εξωστρεφείς, εάν αυτό απαιτεί η δουλειά σας; • Είστε σωστά και αποτελεσματικά δικτυωμένοι;

Ένα brand για να διαμορφωθεί χρειάζεται ακριβώς την ίδια αντιμετώπιση ως ένα brand corporate product brand.

• Επιλογή στόχου • Διαμόρφωση στρατηγικής • Ανάπτυξη Action plan Όλα τα παραπάνω πρέπει να γίνουν για Εμάς και όχι μόνο για την επιχείρησή μας ή για ένα προϊόν ή ένα business που διαχειριζόμαστε. Όλοι οι marketing strategists, managers διαμορφώνουν ένα Marketing plan το οποίο ανανεώνεται κάθε χρόνο και διαμορφώνεται με βάση τις αλλαγές της αγοράς ή άλλων εξωγενών ή εσωτερικών ενδοεταιρικών παραγόντων. Ακριβώς με την ίδια λογική πρέπει να αντιμετωπίσουμε και το προσωπικό μας brand.

BRAND POSITIONING ON YOURSELF Πώς να διαμορφώσω το δικό μου Professional brand; Δείτε από απόσταση εσάς και τις δεξιότητες, καθώς επίσης και την επαγγελματική σας πορεία. Είναι πολύ σημαντικό να κάνουμε στοχευμένο και στρατηγικό Marketing της ταυτότητάς μας, το οποίο αναδεικνύει τα συγκριτικά πλεονεκτήματά

37 36-39 MANAGEMENT TRENDS - Effective Personal Branding.indd 37

10/18/13 12:34 PM

ΤΑΞΙΔΕΨΤΕ ΤΟ BRAND ΣΑΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΏΣ ΜΕ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ ΤΟ LINKEDIN

μας και προσδιορίζει τη θέση μας στον επιχειρηματικό κόσμο…

INTERESTED IN ME - ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΠΟΤΥΠΏΜΑ Όπως κάθε ενέργειά μας στην καθημερινή ζωή καθορίζει και την πορεία της ζωής μας, έτσι και η κάθε κίνησή μας στο διαδίκτυο μας καθορίζει, μια και αποτελεί το ψηφιακό μας αποτύπωμα που μας ακολουθεί για πάντα. Μηχανές αναζήτησης: Google, Bing,Yahoo, Browsers, Internet Explorer, Firefox, Google chrome, Safari Λογισμικά smart phones, tablets όπου αποθηκεύουν τα data και στη μαμά εταιρία Οφείλουμε να είμαστε ευαισθητοποιημένοι για το πώς χρησιμοποιούμε το όνομά μας και τα στοιχεία που μας αφορούν, μια και αυτά μας ακολουθούν μια ζωή και μπορούν να αποβούν μοιραία σε κάποια δεδομένη χρονική στιγμή. Πολλή προσοχή στο πώς επικοινωνούμε στα social media, facebook, twitter κ.λπ. και τι στοιχεία της προσωπικής μας ζωής αναρτούμε. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το ψηφιακό μας αποτύπωμα αποκτά όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα με την πάροδο του χρόνου και υπολογίζεται ότι θα είναι πιο σημαντικό και από το βιογραφικό μας. Η μνήμη του ψηφιακού αποτυπώματος πλέον είναι μεγαλύτερη και από τον ίδιο μας τον εαυτό.

Πώς μπορώ να αξιοποιήσω το Linkedin για να αξιοποιήσω το brand μου; Η πλατφόρμα του Linkedin έχει αποδειχτεί ότι είναι πολύ επιτυχημένη. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους: 455 εκατομμύρια προφίλ χρηστών είναι επισκέψιμα σε καθημερινή βάση. Το δικό σας είναι μέσα σε αυτά; Αξιοποιήστε αυτό το μοναδικό εργαλείο γιατί μπορεί να γίνει • Διαβατήριο για νέες επαγγελματικές ευκαιρίες • Ανάπτυξη συνεργασιών • Networking • Οδηγός εξεύρεσης νέων θέσεων εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο Αποτυπώστε το επαγγελματικό σας πορτρέτο με αποτελεσματικό τρόπο και μπείτε κι εσείς στο παιχνίδι. Διαμορφώστε το προφίλ σας σε ανταγωνιστικό brand και δικτυωθείτε με τον αέρα μιας διεθνούς «μάρκας», όπου δεν έχει σκοπό να μείνει απλά στο «ράφι». Ένα τέτοιο εργαλείο έχει το πλεονέκτημα ότι σας δίνει και δυνατότητες όπως της επικοινωνίας των συστάσεων «endorsements» και βέβαια την προώθηση του συνολικού προφίλ σας, προβολή ενδιαφερόντων και περιγραφή σας με ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ 5 ΑΠΛΑ ΒΗΜΑΤΑ Φωτογραφία Θα πρέπει να δώσουμε πολλή προσοχή στην επιλογή της φωτογραφίας διότι αυτή δίνει την πολύ βασική πρώτη εντύπωση. Μην αποφασίζετε γρήγορα και τυχαία ποια φωτογραφία θα βάλετε, διότι έχει ιδιότητες που είναι πολύ σημαντικές για να επιλέξει κάποιος και να ενδιαφερθεί για το δικό σας προφίλ- brand. Εσείς θα δίνατε σημασία σε ένα προϊόν το οποίο δεν έχει δημιουργικό και ενδιαφέρον packaging; Οι Marketers δίνουμε πολύ μεγάλη σημασία στην εμφάνιση, στο design, στο packaging διότι είναι τεράστιας σημασίας για την τελική επιλογή του

38 36-39 MANAGEMENT TRENDS - Effective Personal Branding.indd 38

10/18/13 12:34 PM

management trends

καταναλωτή να είναι και…eye catching. Με βάση έρευνες του Linkedin, η σωστή επιλογή φωτογραφίας κάνει το προφίλ σας να έχει 7 φορές περισσότερες πιθανότητες να διαβαστεί από τα υπόλοιπα.

Endorsements Δύο billion endorsements γίνονται καθημερινά. Μήπως πρέπει κι εσείς να συμμετέχετε ενεργά από τη στιγμή που θα επικοινωνήσετε τα δυνατά σας σημεία και το δίκτυό σας θα συμφωνήσει και θα συναινέσει στην τέλεια ενδυνάμωση του brand σας.

Summary Μια σύντομη μέχρι 40 λέξεις περίληψη - περιγραφή του προφίλ μας, βοηθά στο market penetration δηλαδή στο δίκτυο-κοινό στόχο που στοχεύουμε. Επαγγελματική εμπειρία Εκεί πλέον δίνονται πολλές δυνατότητες με links, multimedia presentations και απλές περιγραφές να πείτε στον κόσμο ποιοι είστε... Δημιουργήστε και επικοινωνήστε το προσωπικό σας eye catching portfolio. Εθελοντική εργασία και άλλα ενδιαφέροντα Οι Headhunters έχουν δει ότι λαμβάνουν σοβαρά υπόψη και με την ίδια βαρύτητα την εθελοντική δράση και την κοινωνική ευαισθησία ενός ατόμου σε σχέση με κάποιον που δεν έχει επιδείξει τέτοια δραστηριότητα. Πάντα οι επαγγελματίες που ενδιαφέρονται και για το κοινωνικό σύνολο εκτιμώνται και ενδυναμώνουν το προφίλ τους. Εσείς χρειάζεστε περισσότερους λόγους για να έχετε ένα σωστό προφίλ στο Linkedin το οποίο ενδυναμώνει το brand σας, είναι δωρεάν και σας ανοίγει ακόμη ένα παράθυρο στον κόσμο;

BRAND AMBASSADORS Είναι πολύ βασικό να επικοινωνείτε στα επαγγελματικά Social media όπως και στο βιογραφικό σας τη γνώμη τρίτων για την επαγγελματική σας δράση και συνεργασία. Έτσι δημιουργείτε Brand Ambassadors για να διαδώσουν την αξία σας και αυτό δρα αθροιστικά στη διάδοση του προφίλ σας.

THE BRAND ME IQ+EQ+RQ=ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΏΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ ΜΑΣ Ο κάθε άνθρωπος γεννιέται με το προσωπικό του IQ, ενώ βελτιώνει το EQ - συναισθηματική του νοημοσύνη. Χρησιμοποιώντας σωστά τις EQ δεξιότητές του, επιτρέπει

m

Η ευγένεια, το χαμόγελο, η ηθική, η συνεργασία, η ακεραιότητα και βέβαια όλα αυτά σε συνάρτηση με την εξωτερική μας εμφάνιση, είναι τα στοιχεία που ενδυναμώνουν το δείκτη φήμης που μας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό.

στους επαγγελματίες να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους να παρακινούν τους γύρω τους και να αναπτύσσουν καλύτερες σχέσεις με τους πελάτες τους. Υπάρχει και μια άλλη συνιστώσα, το RQ, δείκτης φήμης, ο οποίος επιτρέπει να ξεχωρίζει κάποιος στο εργασιακό του περιβάλλον και να αξιοποιεί τα δυνατά του σημεία.

ΠΡΟΣΏΠΙΚΟΤΗΤΑ Όλα τα παραπάνω είναι πολύ σημαντικά, αλλά πρέπει να αναδείξουμε τη σημασία της προσωπικότητας όπου παίζει και τον καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του brand μας. Η ευγένεια, το χαμόγελο, η ηθική, η συνεργασία, η ακεραιότητα και βέβαια όλα αυτά σε συνάρτηση με την εξωτερική μας εμφάνιση, είναι τα στοιχεία που ενδυναμώνουν το δείκτη φήμης που μας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό. Εμπιστεύομαι – Επικοινωνώ - Κερδίζω Οδηγία Marketing: Launch ME corporation Be so good that they can’t ignore you Steve Martin * Managing Director της Marketing Lead, Μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Τομέα Ανάπτυξης Γυναικών Μάνατζερ & Επιχειρηματιών της ΕΕΔΕ, EU Business Mentor.

39 36-39 MANAGEMENT TRENDS - Effective Personal Branding.indd 39

10/18/13 12:34 PM

ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΧΡΕΩΝ του Ζακ Ατταλί *

ΕΝΏ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΞΕΠΕΡΝΑ ΤΑ 70 ΤΡΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΔΟΛΑΡΙΑ, ΜΙΑ ΠΙΘΑΝΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ ΚΑΝΕΙ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΟΒΑΡΟΥ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Παρά τις σοβαρές προσπάθειες που γίνονται τα τρία τελευταία χρόνια, το δημόσιο χρέος του αναπτυγμένου κόσμου παραμένει υπέρογκο και ξεπερνά τα 70 τρισεκατομμύρια δολάρια. Η κατάσταση αυτή μπορεί να επιδεινωθεί ταχύτατα, αν στο ήδη καυτό πρόβλημα έλθει να προστεθεί και η Κίνα. Σε μια τέτοια περίπτωση η παγκόσμια οικονομία θα γνωρίσει μια απίστευτη κρίση, με το ενδεχόμενο μιας σύρραξης να μην αποτελεί μακρινό σενάριο. Το ερώτημα έτσι που προβάλλει αμείλικτο είναι αυτό τού αν μπορούμε ακόμη να αποφύγουμε την καταστροφή αποταμιευτών, εργαζομένων και συνταξιούχων. Ακόμα, κρίσιμη είναι και η πρόκλη-

ση του μέλλοντος για τις νέες γενιές, οι οποίες στο κάτω κάτω δεν μας οφείλουν και τίποτε. Το αντίθετο. Εμείς τις υποθηκεύσαμε και πρέπει να τις βγάλουμε από την κρίση. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να έχουμε το θάρρος να επανεξετάσουμε το ρόλο του κράτους, ιδιαιτέρως το ρόλο του ως ασφαλιστή, να επανακαθορίσουμε το μερίδιο των δημοσίων δαπανών στον εθνικό πλούτο, να αποκαταστήσουμε την ισορροπία από τη μια γενιά στην άλλη, να εφαρμόσουμε νέους λογιστικούς κανόνες και να εμπνευστούμε μια ολοκαίνουργια τραπεζική, χρηματοπιστωτική και πολιτική αρχιτεκτονική τόσο στην Ευρώπη όσο και σε παγκόσμια κλίμακα.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Η διαχείριση των διαφόρων ειδών δημόσιου χρέους που υφίστανται σήμερα γίνεται μέσω ποικίλων διαύλων, οι οποίοι δεν λειτουργούν πάντοτε

40 40-42 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ.indd 40

10/18/13 12:33 PM

χρηματοοικονομία

m

Εξαιτίας της αλληλεξάρτησης των οικονομιών, είναι αδιανόητο να αφήνουμε τον καθένα να συσσωρεύει προβλήματα και να τα διευθετεί με το δικό του τρόπο. Στο εξής είναι προς το συμφέρον όλων μας να μην υπάρχουν υπερβολικά χρέη, ούτε υπερβολικά πλεονάσματα. συντονισμένα: Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, Λέσχη των Παρισίων, Λέσχη του Λονδίνου, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), G7, G8, G20… Κανένας από αυτούς τους φορείς δεν επιχείρησε να καταρτίσει μία συνεκτική αρχιτεκτονική διαχείρισης των δημόσιων χρεών. Επιπλέον, ο πολλαπλασιασμός των παραγόντων και η πολυπλοκότητα των χρηματοπιστωτικών μέσων που χρησιμοποιούνται, καθιστούν σήμερα ακόμη δυσκολότερη την ανάληψη ολοκληρωμένων και συντονισμένων δράσεων. Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι το δημόσιο χρέος δεν πρέπει να αποτελεί αντικείμενο της διεθνούς δράσης και, ως εκ τούτου, το κάθε κράτος θα πρέπει να αναλαμβάνει το βάρος των υπερβολικών χρεών και απαιτήσεών του. Αυτό κάποτε ήταν δυνατό. Σήμερα, όμως, εξαιτίας της αλληλεξάρτησης των οικονομιών, είναι αδιανόητο να αφήνουμε τον καθένα να συσσωρεύει προβλήματα και να τα διευθετεί με το δικό του τρόπο. Στο εξής είναι προς το συμφέρον όλων μας να μην υπάρχουν υπερβολικά χρέη, ούτε υπερβολικά πλεονάσματα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τόσο σε παγκόσμια κλίμακα όσο και σε εθνικό επίπεδο, για τη σωστή διαχείριση του δημόσιου χρέους θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να γνωρίζουμε καλά το χρέος αυτό, να το κατανέμουμε, να το συγκρατούμε, να το διαχειριζόμαστε και να το χρησιμοποιούμε αποτελεσματικά. Να το γνωρίζουμε: Σήμερα, όπως ήδη αναφέραμε, δεν υπάρχει κάποια αξιόπιστη έννοια ή θεωρία ώστε να υπολογίσουμε, να αναλύσουμε, να δικαιολογήσουμε το δημόσιο χρέος, ακόμα και στα κυριότερα κράτη. Δεν υπάρχει καμία λογιστική των απαιτήσεων και των υποχρεώσεων. Κανένας δεν γνωρίζει ποιος χρωστά τι και σε ποιον. Όλοι ψεύδονται, εξαπατούν, παρανομούν, αποδέχονται τις απάτες των υπολοίπων από φόβο μήπως αποκαλυφθούν οι δικές τους. Συνεπώς, ένας αξιόπιστος πολυμερής οργανισμός (όπως το ΔΝΤ ή η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, των οποίων το καταστατικό και τα δικαιώματα ψήφου θα πρέπει να αναθεωρηθούν, ώστε να ληφθούν υπόψη οι νέες γεωπολιτικές ισορροπίες) ή ένας εξειδικευμένος οργανισμός, θα πρέπει να αναλάβει την τακτική και ανεξάρτητη συλλογή των στοιχείων που σχετίζονται με το παγκόσμιο χρέος. Στη συνέχεια θα πρέπει να ενισχύσει την αξιοπιστία των στοιχείων αυτών μέσα από ανεξάρτητους ελέγχους των κρατών. Να το κατανέμουμε: Εν όψει του εύρους των σημερινών μεταφο-

ρών και για να αποφύγουμε τη ραγδαία συσσώρευσή τους, όπως συμβαίνει στο «χειρότερο σενάριο», επείγει η μείωση του χρέους. Προς αυτή την κατεύθυνση το ΔΝΤ θα μπορούσε να αναλάβει την αναχρηματοδότηση και αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους των κυριότερων οφειλετριών χωρών. Θα διέθετε για το σκοπό αυτό ένα Παγκόσμιο Ταμείο Απόσβεσης, που θα αναλάμβανε το ένα τέταρτο του χρέους των χωρών της G8 και το ήμισυ του χρέους των αναδυόμενων χωρών. Το Ταμείο αυτό θα διέθετε έσοδα που θα εισέφεραν οι χρεωμένες χώρες χάρη σε ειδικούς φόρους και χάρη στη σύναψη ενός μακροπρόθεσμου παγκόσμιου δανείου σε Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα (ΕΤΔ). Εάν η κρίση του δημόσιου χρέους επιδεινωνόταν και λάμβανε ανεξέλεγκτες διαστάσεις, όπως συμβαίνει στο «χειρότερο σενάριο» στο οποίο αναφερθήκαμε νωρίτερα, το Ταμείο αυτό θα αναλάμβανε την ικανοποίηση των αξιώσεων των πιστωτών, έστω κι αν αυτό θα σήμαινε την κήρυξη χρεοστασίου ή τη μερική αθέτηση των υποχρεώσεων. Να το συγκρατούμε: Για να αποφευχθούν καταστάσεις υπερχρέωσης, θα έπρεπε στη συνέχεια να καθιερωθούν διαδικασίες αποτροπής των υπερβολικών δανείων και απαιτήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Αφού απαλλάσσονταν από το κακό χρέος τους, οι υπερχρεωμένες χώρες θα έπρεπε να δεσμευτούν ενώπιον του ΔΝΤ, διαχειριστή του Ταμείου Απόσβεσης, ότι θα καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να μην υπερβούν το εύλογο επίπεδο του «καλού» χρέους. Θα υποχρεώνονταν επίσης να γνωρίζουν σε βάθος τις συμπεριφορές και τους προβληματισμούς των πιστωτών και να τηρούν τις θεμελιώδεις ισορροπίες της οικονομίας τους από τη στιγμή που οι αγορές από τις οποίες δανείζονται θα εξέφραζαν την ανησυχία τους. Όμως, για να μη λάβει η ανησυχία αυτή διαστάσεις κερδοσκοπίας, θα έπρεπε

41 40-42 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ.indd 41

10/18/13 12:33 PM

κές απερισκεψίες. Επιπλέον, μόλις εξαλειφόταν το «κακό» χρέος, θα έπαυε η λειτουργία του Παγκόσμιου Ταμείου Απόσβεσης και το ΔΝΤ θα λειτουργούσε ως «δανειστής πρώτου βαθμού», θέτοντας στη διάθεση των κρατών μελών βραχυπρόθεσμες διευκολύνσεις στις πιστώσεις του προϋπολογισμού υπό την μορφή αποθεματικών στοιχείων ενεργητικού. Τα στοιχεία αυτά θα εκδίδονταν σε παγκόσμιο επίπεδο, θα δημιουργούνταν στο πρότυπο των ΕΤΔ και θα βασίζονταν στην καλύτερη κατανομή των απαιτήσεων. να απαγορευθεί στις αγορές η κερδοσκοπία σε CDS χωρίς αντιστάθμισμα και θα έπρεπε να αυξηθούν τα αποθέματα των τραπεζών. Το ΔΝΤ θα μπορούσε να προειδοποιεί για «υπερβολικά χρέη» ή «υπερβολικές απαιτήσεις». Ένα κυρίαρχο κράτος με υπερβολικά υψηλές απαιτήσεις θα τιμωρούνταν με μείωση της απόδοσης των τοποθετήσεών του. Σε έσχατες περιπτώσεις, για να αποφευχθεί η ατιμωρησία των κρατών -οφειλετών, θα έπρεπε να τεθεί σε εφαρμογή η πρόταση της Αμερικανίδας οικονομολόγου Αν Κρούγκερ, σύμφωνα με την οποία στα κράτη που αθετούν τις υποχρεώσεις τους εφαρμόζεται η διαδικασία πτώχευσης για τις επιχειρήσεις (όπως το άρθρο ΙΙ του Νόμου περί πτωχεύσεων στις ΗΠΑ). Εάν οι οφειλέτες στη συνέχεια επεδίωκαν αλλαγές στους όρους αποπληρωμής, οι πιστωτές, βάσει ρητρών συλλογικής δράσης, θα μπορούσαν να προσφύγουν ενώπιον ενός Διεθνούς Δικαστηρίου Κρατικών Πτωχεύσεων, το οποίο θα αντικαθιστούσε τη Λέσχη του Λονδίνου και τη Λέσχη των Παρισίων. Και σε αυτή την περίπτωση τα κράτη θα έπρεπε να αποδεχθούν την υπερεθνική εξουσία αυτής της αρχής.

Αυτή η ιδέα συμπίπτει με την ιδέα του Bancor, η οποία προτάθηκε από τον Τζων Μαίηναρντ Κέυνς το 1944 κατά τις διαπραγματεύσεις που προηγήθηκαν της δημιουργίας του ΔΝΤ, την οποία αρνήθηκαν οι Αμερικανοί για να μην αμφισβητηθεί η υπεροχή του δολαρίου που μόλις είχε αρχίσει να διαφαίνεται και για να μην υποχρεωθούν σε αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία. Μια τέτοιου είδους μεταρρύθμιση θα μετέτρεπε το ΔΝΤ σε παγκόσμια κεντρική τράπεζα που θα διασφάλιζε τη ρευστότητα και τη φερεγγυότητα όλων των κυρίαρχων κρατών. Εάν τα μέτρα αυτά εφαρμοστούν -και, αργά ή γρήγορα, θα εφαρμοστούν, είτε πριν είτε αφού βαθύνει η σημερινή χρηματοπιστωτική κρίση- θα οδηγήσουν, όπως συνέβη σε πολλές κρίσεις δημόσιου χρέους στο παρελθόν, σε μεγάλη πρόοδο στην οργάνωση του κόσμου και θα εγκαινιάσουν μια νέα περίοδο βιώσιμης ανάπτυξης. * Πρώην σύμβουλος του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Μιττεράν και διεθνής σύμβουλος κυβερνήσεων και επιχειρήσεων

Να το διαχειριζόμαστε: Για να εξομαλυνθεί η κατάσταση θα έπρεπε να θεσπίσουμε κοινούς κανόνες προληπτικής εποπτείας για όλες τις τράπεζες παγκοσμίως, ώστε τα κράτη να μην οδηγηθούν σε νέες, απρόβλεπτες δημοσιονομικές δαπάνες προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τις τραπεζι-

42 40-42 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ.indd 42

10/18/13 12:33 PM

commerce forum 2020 the way to excellence

21-22

ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

DEREE - The American College of Greece Venue: Θέατρο PIERCE

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

SILVER SPONSOR

ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ

ΧΟΡΗΓΟΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ

Για περισσότερες πληροφορίες και τις κρατήσεις των εισιτηρίων σας, μπορείτε να επισκεφθείτε: www.viva.gr/tickets/conference/e-commerce-forum-the-way-to-excellence DIRECTION ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Α.Ε. | Μ.Ασίας 43 Χαλάνδρι | Τ. 210 7712400 | F. 210 7785097 | Ε. direction@direction.gr INTZEIDIS Consulting | Elisabethstrasse 91 | D-80797 München | E-mail: e2020@neoecommerce.gr

21x28.indd 1

10/21/13 6:19 PM

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΙΜΗΘΕΙ Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΤΟΥ 1930; ΣΤΙΣ ΗΠΑ, Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ’30 ΕΠΕΤΡΕΨΕ ΣΤΗ ΧΏΡΑ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΟ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ, ΠΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΤΗΣ ΕΛΕΙΠΕ, ΚΑΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΗ, ΕΛΕΏ ΕΥΡΏΠΗΣ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Μία παράδοση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) θέλει οι κρίσεις να μεταφράζονται σε ευκαιρίες. Έτσι, η «ευρωσκλήρωση» και οι περιπέτειες των κοινοτικών προϋπολογισμών στη δεκαετία του ’80 υπήρξαν οι προπομποί της Ενιαίας Πράξης του 1986. Οι κρίσεις των συναλλαγματικών μηχανισμών το 1992-1993 επιτάχυναν τη δημιουργία του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος. Συνεπώς, υπάρχει λόγος να πιστεύει κανείς ότι η τρέχουσα κρίση διακυβερνήσεως στην ευρωζώνη θα ακολουθήσει αυτό το υπόδειγμα και όχι μόνον επειδή μία άλλη εναλλακτική οδός θα ήταν καταστροφική. Τα τρία χρόνια που πέρασαν από το Μάιο του 2010, όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες ενέκριναν το περίφημο χρηματοοικονομικό πακέτο σωτηρίας του ευρώ υπήρξαν επικίνδυνα αλλά και γόνιμα σε αποφάσεις, παρά τη διάχυτη καταστροφολογία που διέπει τα μέσα μαζικής επικοινωνίας (ΜΜΕ). Την ίδια περίοδο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, μετακινούμενοι αισθητά από εθνικές τους θέσεις, πήραν και σημαντικές για το μέλλον του ευρώ αποφάσεις, με πιο χαρακτηριστική αυτήν της τραπεζικής ένωσης. Όλα αυτά πείθουν έναν ψύχραιμο παρατηρητή ότι περί το 2020 η Ευρώπη θα απέχει πολύ από την αντίστοιχη σημερινή. Χωρίς να το διαλαλούν, οι ηγέτες της Ευρώπης αναγνωρίζουν ότι η ήπειρός μας θα ήταν μία οικονομική γη σπατάλης χωρίς το ενιαίο νόμισμά της. Παρά τις διάφορες αμπελοφιλοσοφικές θεωρήσεις που εκφράζονται από τους αντιπάλους της ευρωζώνης, το κόστος της μη ύπαρξης του ευρώ με αφορμή την αμερικανική κρίση του 2007 θα ήταν αβάστακτο τα χρόνια που πέρασαν. Οι ανταγωνιστικές υπο-

τιμήσεις των εθνικών νομισμάτων μετά τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008 θα είχαν οδηγήσει σε ένα ασυγκρίτως πιο επικίνδυνο χάος, από τις αναταράξεις που βιώνουμε τον τελευταίο καιρό. Οι ηγέτες της ευρωζώνης το αναγνωρίζουν αυτό. Το καθήκον τους σήμερα είναι να αποφευχθεί ο κίνδυνος της διαλύσεως, με ταυτόχρονη ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της υπάρξεως του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος. Αυτή είναι μία σοβαρή πρόκληση και θα πρέπει να αντιμετωπισθεί ως τέτοια. Αυτό εύχονται όσοι πιστεύουν στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την τεράστια σημασία της για τις παγκόσμιες ισορροπίες. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο θα πρέπει οι Ευρωπαίοι ηγέτες να συνειδητοποιήσουν μερικές πραγματικότητες. Όσο θετική κι αν υπήρξε η δημιουργία του ευρώ, τόσο αδύναμη είναι η αντίληψη πάνω στην οποία στηρίζεται η πρακτική πλευρά του - δηλαδή το σύστημα διακυβερνήσεώς του. Διότι, πώς μπορεί να υπάρχει και να κυκλοφορεί με αξιώσεις ένα κοινό νόμισμα όταν τα κράτη μέλη της ευρωζώνης διατηρούν την εθνική τους κυριαρχία στη φορολογία, στη δημοσιονομική διαχείριση και τις μακροοικονομικές επιλογές τους; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δείχνει για ποιον λόγο το περίφημο Σύμφωνο Σταθερότητος δεν μπορούσε ποτέ να είναι ένα ισχυρό θεμέλιο πάνω στο οποίο θα στηριζόταν το ευρώ. Στο βαθμό που η τήρησή του επαφιόταν στις εθνικές κυβερνήσεις και τη θέλησή τους να σεβαστούν την υπογραφή τους, οι ρωγμές στο όλο οικοδόμημα ήσαν αναπόφευκτες. Έτσι στην ευρωζώνη η τρέχουσα κρίση δημόσιων χρεών είναι το άμεσο αποτέλεσμα της δομής διακυβερνήσεως του ενιαίου νο-

44 44-46 ΑΡΘΡΟ - ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΙΜΗΘΕΙ Η ΕΥΡΩΠΗ.indd 44

10/18/13 12:33 PM

άρθρο

m

Σήμερα, λοιπόν, περισσότερο παρά ποτέ, θα έπρεπε να εγκαθιδρυθεί ένας κοινοτικός προϋπολογισμός -ή, τουλάχιστον, ένα έμβρυο προϋπολογισμού- που θα επέτρεπε να δοθεί συλλογική απάντηση στην κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας. να αντιτίθενται στην εν θερμώ αντιμετώπιση των τραπεζικών χρεοκοπιών, καθώς δεν διέθεταν την ίδια πληροφόρηση, συνολική και επαληθευμένη, για την κατάσταση των τραπεζών που καλούνταν να διασώσουν από κοινού. Αυτό λειτουργεί στην πράξη ως απόδειξη του πόσο επείγει η δημιουργία ευρωπαϊκού οργανισμού εποπτείας, που να λειτουργεί σε στενή σχέση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

μίσματος, που οι εμπνευστές του θεώρησαν ότι μπορεί να συμπλέει με την εθνική κυριαρχία. Και αυτό είναι κάτι που οι παγκόσμιες αγορές το γνωρίζουν καλά. Γι’ αυτό και αντιδρούν βίαια κατά της ευρωζώνης. Στην ουσία τεστάρουν την αλληλεγγύη των χωρών μελών της ευρωζώνης, γνωρίζοντας ότι η κατανομή εθνικής κυριαρχίας μεταξύ Γερμανίας και Ελλάδας δεν υπόκειται σε καμία πολιτική εξουσία. Πλην αυτής βέβαια, σήμερα, που προκύπτει από τις σχέσεις δανειστών και δανειζόμενου. Μια σχέση που και αυτή είναι χαλαρή στην Ε.Ε., αν αναλογιστεί κανείς τα 306 δισεκατ. ευρώ που η Ελλάδα πήρε μέσα σε τρία έτη. Επίσης, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στις ΗΠΑ, οι Ευρωπαίοι για την ώρα ελάχιστο έχουν στη διάθεσή τους κοινό προϋπολογισμό. Ούτε διαθέτουν ισχυρό οργανισμό εποπτείας, ικανό να έχει συνολική αντίληψη των δραστηριοτήτων μιας τράπεζας στις διάφορες χώρες της Ε.Ε. Η προληπτική εποπτική λειτουργία είναι πολυδιασπασμένη στα διάφορα κράτη και έχει αρκετά κενά. Η κατάσταση αυτή προκάλεσε πρακτικά προβλήματα στην εφαρμογή των σχεδίων σωτηρίας. Είδαμε, έτσι οι υπουργοί Οικονομίας και Οικονομικών

Από την άλλη μεριά, είτε αυτό αρέσει σε κάποιους είτε όχι, κοινοτική διαχείριση της κρίσης προϋποθέτει κοινή δημοσιονομική προσέγγιση. Και σήμερα, μπροστά στις πιέσεις των αγορών, αυτή είναι η πιο ενδεδειγμένη λύση για την ευρωζώνη. Διότι, όπως γράφει και ο διαπρεπής Γάλλος οικονομολόγος Μισέλ Αλιεττά σε άρθρο του στη γαλλική Λε Μοντ, αν η Ευρώπη θέλει να δώσει αποτελεσματική απάντηση στην κατάσταση ύφεσης που προκαλεί η χρηματοπιστωτική κρίση, χρειάζεται να αναλάβει δράση γρήγορα και συλλογικά. Ο εμφανέστερος κίνδυνος είναι οι διάφορες χώρες της Ε.Ε. να υποκύψουν στον πειρασμό της καθυστέρησης και να εφαρμόσουν μία πολιτική του τύπου «ο καθένας για τον εαυτό του», στηριζόμενες στο γείτονα για να υπάρξει βοήθεια δια του προϋπολογισμού. Οι μεν θα δυσφορούν στην ιδέα συμμετοχής σε μια κοινή προσπάθεια, με την αιτιολογία ότι δεν θέλουν να υποσκάψουν μία εθνική δημοσιονομική ισορροπία την οποία έχουν πληρώσει στο παρελθόν με επώδυνες μεταρρυθμίσεις: αυτή είναι η περίπτωση της Γερμανίας, που προδήλως δεν έχει καμία διάθεση να πληρώσει για τους λιγότερο

45 44-46 ΑΡΘΡΟ - ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΙΜΗΘΕΙ Η ΕΥΡΩΠΗ.indd 45

10/18/13 12:33 PM

ενάρετους γείτονές της. Οι δε θα απευθύνουν έκκληση για μία φιλόδοξη κοινοτική δράση, στη χρηματοδότηση όμως της οποίας δεν θα είναι ικανοί να μετάσχουν ουσιωδώς, καθώς εδώ και χρόνια παίζουν τον τζίτζικα, έχοντας επιβαρύνει επικίνδυνα τα δημόσια ελλείμματά τους: αυτή ήταν -και είναι εν μέρει- η περίπτωση των χωρών του Νότου και της Γαλλίας. Είναι έτσι κατάδηλο ότι οι Ευρωπαίοι βρίσκονται μπροστά σε ένα διπλό πρόβλημα: την έλλειψη ενός ομοσπονδιακού προϋπολογισμού και τη σχετική θεσμική αδυναμία της Ε.Ε. Όσο δεν υπερπηδούν αυτά τα δύο εμπόδια, δεν θα κατορθώσουν να ξεπεράσουν το στάδιο της διακυβερνητικής δράσης και να κατευθυνθούν προς τη δημιουργία μιας συγκροτημένης οικονομικής οντότητας και προς μία κοινή διακυβέρνηση. Σήμερα, λοιπόν, περισσότερο παρά ποτέ, θα έπρεπε να εγκαθιδρυθεί ένας κοινοτικός προϋπολογισμός -ή, τουλάχιστον, ένα έμβρυο προϋπολογισμού- που θα επέτρεπε να δοθεί συλλογική απάντηση στην κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, θα χρειαζόταν ενίσχυση των εξουσιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ώστε να ελέγχεται η χρήση των χρημάτων των πολιτών της Ε.Ε., όπως αυτή θα γίνεται.

Από την άλλη πλευρά, η χρηματοπιστωτική κρίση επέτρεψε να διαφανεί πώς θα λειτουργούσε μία διακυβέρνηση δια του Eurogroup. Η οικονομική κρίση, όμως, δεν έχει επιτρέψει μέχρι στιγμής να δοθούν ξεκάθαρα δείγματα γραφής για το ποιες είναι οι απώτερες προθέσεις των Ευρωπαίων ηγετών, πέραν από κάποιες θετικές ενέργειές τους, αλλά και πολλές κενόλογες διακηρύξεις. Παρ’ όλα αυτά, με αφορμή την κρίση δίνεται η ευκαιρία να γίνει ένα ακόμη βήμα προς την οικοδόμηση της Ευρώπης και να διαμορφωθεί μία κατάσταση μη αναστρέψιμη. Ακριβώς αυτό συνέβη στις ΗΠΑ με την κρίση της δεκαετίας τού ’30. Με την ευκαιρία εκείνη, και η κεντρική εξουσία ενισχύθηκε σημαντικά και η Αμερική απέκτησε τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό που μέχρι τότε της έλειπε. Και βέβαια, δεν είναι διόλου τυχαίο ότι επωφελούμενη και από εγκληματικά λάθη των Ευρωπαίων, έγινε και παγκόσμια υπερδύναμη. Μία υπερδύναμη, όμως, που σήμερα έχει ανάγκη την Ευρώπη, αν θέλει να αντέξει στην αναδυόμενη «ασιατική πρόκληση».

Πλην όμως, μία θεσμική ενίσχυση του Ευρωκοινοβουλίου απαιτεί και βαθιές αλλαγές στον τρόπο εκλογής των μελών του. Οι διορισμοί ευρωβουλευτών, για παράδειγμα, είναι αντιδημοκρατικοί αφενός και προβληματικοί για το θεσμό αφετέρου. Υπό παρόμοιες συνθήκες μία στοιχειώδης πολιτική ενοποίησης της Ευρώπης είναι αδιανόητη.

46 44-46 ΑΡΘΡΟ - ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΙΜΗΘΕΙ Η ΕΥΡΩΠΗ.indd 46

10/18/13 12:33 PM

Εξελίξτε την επιχείρησή σας!

Business Soluti

s

Αν η επικοινωνία και η άµεση εξυπηρέτηση έχουν πραγµατική σηµασία για εσάς και την επιχείρησή σας, ενηµερωθείτε τώρα για τις Αξιόπιστες, Ευέλικτες και Οικονοµικές λύσεις που η On Telecoms προσφέρει σε επιχειρήσεις κάθε µεγέθους.

Τηλεφωνία

Fiber to the Building

Internet

Dark Fiber

VPN

Business Cloud

Metro Ethernet

CS/CPS

Web Hosting

Συνδυαστικές λύσεις

Direct Business Line

211 7000000 Το εταιρικό σας συµφέρον Untitled-1 1

10/18/13 1:07 PM

Ο ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ ΤΟΥ ΜΥΑΛΟΥ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ του Alun Anderson *

ΜΈΣΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΎΞΗΣΗ ΤΩΝ ΝΈΎΡΩΝΩΝ - ΚΑΘΡΈΠΤΩΝ ΠΌΎ ΈΠΙΤΡΈΠΌΎΝ ΝΑ ΑΙΣΘΑΝΌΜΑΣΤΈ ΑΎΤΌ ΠΌΎ ΑΙΣΘΑΝΌΝΤΑΙ ΌΙ ΑΛΛΌΙ, ΠΡΌΚΎΠΤΈΙ ΌΤΙ ΌΙ ΠΡΑΞΈΙΣ ΈΧΌΎΝ ΠΌΛΎ ΜΈΓΑΛΎΤΈΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΑΠΌ ΤΑ ΛΌΓΙΑ

Στη διάρκεια των τελευταίων ετών -με ορόσημο το έτος 2006- οι επιστήμονες θεωρούν ότι πραγματοποίησαν μία σημαντική ανακάλυψη που αφορά στις μοναδικές ιδιότητες των νευρώνων -καθρεπτών, μιας ειδικής κατηγορίας νευρικών κυττάρων. Πιστεύουν ότι πρόκειται για τους μηχανισμούς του εγκεφάλου που μας επιτρέπουν να αισθανόμαστε αυτό που αισθάνονται οι άλλοι, να αναγνωρίζουμε τις προθέσεις τους σαν να ήταν δικές μας ή να «βιώνουμε» έναν ποδοσφαιρικό αγώνα ή μία παράσταση που παρακολουθούμε. Το πιο εκπληκτικό, ωστόσο, είναι ότι οι ιδιότητες των νευρώνων - καθρεπτών υποδηλώνουν ότι η ανθρώπινη γλώσσα ξεκίνησε με χειρονομίες και μιμητική και όχι με λόγο. Είναι σίγουρο ότι οι νευρώνες - καθρέπτες θα πολυσυζητηθούν και όχι μόνο από τους γνωστικούς νευρολόγους, αφού οι τελευταίες έρευνες συνδέουν τα ελαττώματα αυτών των νευρικών κυττάρων με τον αυτισμό και γεννούν ελπίδες για καινοτόμες μεθόδους θεραπείας. Η ιστορία των νευρώνων - καθρεπτών ξεκινά το 1995, με μια απλή αλλά αναπάντεχη παρατήρηση. Έκείνη την εποχή ο Giacomo Rizzolatti και η ομάδα του μελετούσαν την ηλεκτρική δραστηριότητα των εγκεφαλικών κυττάρων του πρωτογενούς φλοιού των μακάκων (είδος μαϊμούδων) στο πανεπιστήμιο της Πάρμας στην Ιταλία. Ό πρωτογενής φλοιός είναι η περιοχή του εγκεφάλου που σχεδιάζει και δίνει τις εντολές για τις κινήσεις του σώματος. Όι εντολές αυτές παράγουν ηλεκτρικά ερεθίσματα που διατρέχουν τα νεύρα, για να κινήσουν τους μυς. Όταν λοιπόν μια μαϊμού άπλωνε το χέρι της για να πιάσει ένα φιστίκι, κινητοποιούνταν κάποια συγκεκριμένα νευρικά κύτταρα. Αυτό είναι κάτι αναμενόμενο, εφόσον μιλάμε για ένα τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με την κίνηση. Ωστόσο, τους περίμενε μια μεγάλη έκπληξη. Όταν η μαϊμού έβλεπε κάποιον από τους ερευνητές να απλώνει το χέρι του για να πιάσει ένα φιστίκι, κινητοποιούνταν ακριβώς τα ίδια κύτταρα. Δηλαδή, τα κύτταρα αυτά δραστηριοποιούνταν είτε εκτελούσε την κίνηση η ίδια είτε παρακολουθούσε κάποιον άλλον να εκτελεί μία κίνηση που είχε τον ίδιο στόχο. Στη συνέχεια ανακαλύφθηκαν πολύ περισσότερα νευρικά κύτταρα που «καθρέφτιζαν» κινήσεις άλλων ζώων. Λίγο αργότερα ανακαλύφθηκε και μια πολύ μεγαλύτερη ποικιλία ανάλογων συστημάτων νευρώνων - καθρεπτών στον εγκέφαλο του ανθρώπου.

48 48-49 MANAGEMENT - Ο ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ ΤΟΥ ΜΥΑΛΟΥ.indd 48

10/18/13 12:32 PM

management

m

για την εξέλιξη μιας γλώσσας που βασίστηκε στις χειρονομίες - οι οποίες δεν σχετίστηκαν με ήχους παρά αρκετά αργότερα.

Γιατί, όμως, αποτέλεσε τόσο μεγάλη έκπληξη η ανακάλυψη των νευρώνων - καθρεπτών; Λογικά, ο εγκέφαλος θα έπρεπε να λειτουργεί ως εξής: οι αισθήσεις να φτάνουν σε αυτόν μέσω των ματιών, να αναλύονται από τον φλοιό και στη συνέχεια να αποστέλλονται εντολές στους μυς, αν απαιτείται δράση. Τα νέα πειράματα αποδεικνύουν ότι όταν βλέπουμε κάποιον να εκτελεί συγκεκριμένες ενέργειες, ενεργοποιούνται κάποια τμήματα του εγκεφάλου μας σαν να εκτελούμε εμείς τις εν λόγω ενέργειες. Με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε και να αναλύουμε. Γνωρίζουμε τι εννοούν και τι αισθάνονται οι άλλοι, επειδή αναπαριστούμε τις ενέργειές τους σε κάποιες περιοχές του δικού μας εγκεφάλου. Όπως αναφέρει ο G. Rizzolatti, «ο θεμελιακός μηχανισμός που μας επιτρέπει να συλλαμβάνουμε άμεσα τη σκέψη των άλλων δεν είναι η αφηρημένη λογική, αλλά η άμεση αναπαραγωγή των γεγονότων που παρατηρούμε μέσω των νευρώνων - καθρεπτών». Το να συλλαμβάνουμε αμέσως τη σκέψη των άλλων είναι μία ικανότητα που διαχωρίζει τον άνθρωπο από σχεδόν όλα τα υπόλοιπα ζώα, εκτός από τις μαϊμούδες και τους πιθήκους - που διαθέτουν μόνον υποτυπώδες μέρος αυτής της ικανότητας. Στην αντίληψη αυτή οφείλονται κάποιες μοναδικές ανθρώπινες ικανότητες, όπως το να λέμε ψέματα, να εξαπατούμε και να εκμεταλλευόμαστε, αλλά και να μιμούμαστε τους άλλους. Η μίμηση είναι μία σχεδόν αποκλειστική ανθρώπινη ικανότητα και επιτρέπει τη μεταβίβαση των γνώσεων και την καλλιέργεια του πολιτισμού. Στους νευρώνες - καθρέπτες οφείλεται, πιθανώς, και η δημιουργία της γλώσσας. Όπως είναι προφανές, κάθε γλώσσα προϋποθέτει ότι το άτομο με το οποίο επικοινωνούμε κατανοεί το μήνυμα που του μεταδίδουμε. Όι νευρώνες - καθρέπτες παρέχουν αυτό το πρώτο βήμα και είναι πιθανόν να αποτέλεσαν το εφαλτήριο

Αν και πολλοί επιστήμονες έχουν αναζητήσει τις ρίζες της γλώσσας στις κραυγές και στους βρυχηθμούς των πιθήκων -προγόνων μας, η εμφάνιση μιας πρώιμης γλώσσας που βασιζόταν σε χειρονομίες θα ήταν απόλυτα λογική. Όι άνθρωποι μπορούν ακόμη να επικοινωνήσουν πολύ καλά με τα χέρια. Τα κωφά παιδιά μπορούν να αναπτύξουν μία νοηματική γλώσσα χωρίς να τη διδαχθούν. Έπιπλέον, τα χέρια είναι εξοπλισμένα με μεγάλους μυς που επιτρέπουν την εξέλιξη των εκφραστικών χειρονομιών. Αν η γλώσσα που μιλάμε προήλθε όντως από χειρονομίες, τότε στον εγκέφαλο θα πρέπει να υπάρχουν ακόμη κοινές περιοχές γλώσσας και κίνησης. Αυτό, όχι μόνο είναι αληθές, αλλά, όπως δείχνουν οι σαρωτές εγκεφάλου, οι σημαντικότερες περιοχές της ομιλίας είναι ενεργές όταν μιλάμε, όταν χειρονομούμε και όταν βλέπουμε τους άλλους να χειρονομούν. Όλες αυτές οι ανακαλύψεις θα έχουν αργά ή γρήγορα και τις ανάλογες επιδράσεις στον κόσμο των επιχειρήσεων και στους τρόπους της διοίκησής τους. Πριν από μερικά χρόνια, ομάδα ερευνητών στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, αφού μέτρησε τη δραστηριότητα των νευρώνων - καθρεπτών στους ανθρώπους, προέβλεψε ότι αυτοί «θα είναι για την ψυχολογία ό,τι το DNA για τη βιολογία. Θα μας βοηθήσουν να εξηγήσουμε πλήθος νοητικών ικανοτήτων που εξακολουθούν να αποτελούν μυστήριο». Κρίνοντας από το ρυθμό των ερευνών, ίσως να έχουν δίκιο. Ό αριθμός των διατριβών που αναφέρονται στους νευρώνες -καθρέπτες έχει αυξηθεί κατά 800% τα τελευταία δύο χρόνια. Ψυχολόγοι, γλωσσολόγοι, βιολόγοι, κατασκευαστές ρομπότ (που πιστεύουν ότι τα ρομπότ τους θα μοιάζουν περισσότερο με ανθρώπους αν τους προσδώσουν χαρακτηριστικά που θυμίζουν τις λειτουργίες των νευρώνων - καθρεπτών) και φιλόσοφοι - όλοι υιοθετούν τη νέα αντίληψη βάσει της οποίας «η γνώση είναι ενσαρκωμένη στην πράξη». Είναι μια φράση με νόημα. * Σύμβουλος έκδοσης του περιοδικού New Scientist

49 48-49 MANAGEMENT - Ο ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ ΤΟΥ ΜΥΑΛΟΥ.indd 49

10/18/13 12:32 PM

ΟΙ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΛΑΧΑΝΙΑΖΟΥΝ Ο ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΙΣ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΙΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΚΑΙ ΠΕΝΤΕ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ

του Νουριέλ Ρουμπινί *

Η παγκόσμια οικονομία δεν έχει βγει από τον αστερισμό της αβεβαιότητας και οι λόγοι που συνηγορούν προς την κατεύθυνση αυτή είναι αρκετοί και σημαντικοί. Από την άλλη πλευρά, ιδιαίτερη προσοχή θέλουν πλέον και τα αναλυτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση της σημερινής πραγματικότητας. Ίσως δε, στο επίπεδο αυτό, οι εμμονές στο παρελθόν να μην είναι ό,τι καλύτερο. Η σημερινή πραγματικότητα έχει ως κυρίαρχο στοιχείο της την ταχύτητα σε αλλαγές και μετακινήσεις των πάντων. Άρα, όταν τα φαινόμενα εξετάζονται, δεν μπορούν να είναι απαλλαγμένα από το στοιχείο της ταχύτητας και του στιγμιαίου γεγονότος - εξ ου και οι κρίσεις που διαδέχονται η μία την άλλη, χωρίς κανείς να εντοπίζει επακριβώς τα αίτιά τους. Μέσα λοιπόν σε αυτό το περιβάλλον, καλό είναι να αποφεύγονται οι υπερβολές και οι βιαστικές εκτιμήσεις. Και από την άποψη αυτή πρέπει να ομολογηθεί ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών πολλές υπερβολές ειπώθηκαν σχετικά με τις BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότιο Αφρική). Με το μεγάλο τους πληθυσμό και τη ραγδαία ανάπτυξη, αυτές οι χώρες, όπως είναι το επιχείρημα, σύντομα θα γίνουν από τις μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο και, ειδικότερα όσον αφορά στην Κίνα, η μεγαλύτερη από όλες έως το 2020. Αλλά οι BRICS, όπως και οι οικονομίες πολλών άλλων αναπτυσσόμενων χωρών, αντιμετωπίζουν τελευταία μία απότομη οικονομική επιβράδυνση. Επομένως, ο μήνας του μέλιτος τελείωσε; Το ΑΕΠ της Βραζιλίας αυξήθηκε μόλις 1% τον τελευταίο χρόνο και είναι πιθανό να μην αυ-

ξηθεί περισσότερο από 2% φέτος, με τη δυνητική της ανάπτυξη να βρίσκεται μόλις πάνω από 3%. Η οικονομία της Ρωσίας μπορεί να αναπτυχθεί με μόλις 2% φέτος, με τη δυνητική ανάπτυξη μόλις 3%, παρά το γεγονός ότι οι τιμές του πετρελαίου βρίσκονται περίπου στα 100 δολάρια το βαρέλι. Η Ινδία παρουσίασε δύο χρόνια ισχυρής ανάπτυξης (11,2% το 2010 και 7,7% το 2011), αλλά επιβράδυνε στο 4% το 2012. Η οικονομία της Κίνας αναπτυσσόταν με 10% το χρόνο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, αλλά επιβράδυνε στο 7,8% τον τελευταίο χρόνο και κινδυνεύει με απότομη προσγείωση. Η Νότιος Αφρική αναπτύχθηκε μόλις με 2,5% την τελευταία χρονιά και μπορεί να μην αναπτυχθεί με περισσότερο από 2% αυτό το χρόνο. Πολλές άλλες από τις παλαιότερα γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες -για παράδειγμα, η Τουρκία, η Αργεντινή, η Πολωνία, η Ουγγαρία και άλλες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης- βιώνουν παρόμοια επιβράδυνση. Οπότε, τι ενοχλεί τις BRICS και τις άλλες αναπτυσσόμενες αγορές; Πρώτον, οι περισσότερες αναπτυσσόμενες οικονομίες είχαν υπερθερμανθεί το 2010-2011, με την ανάπτυξη πάνω από τις δυνατότητές τους και τον πληθωρισμό να αυξάνεται ξεπερνώντας τους στόχους. Ως αποτέλεσμα, πολλές από αυτές έσφιξαν τη νομισματική τους πολιτική το 2011, με συνέπειες στην ανάπτυξη το 2012, που συνεχίζονται και φέτος. Δεύτερον, η ιδέα ότι οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα μετατρέπονταν πλήρως από οικονομικά αδύναμες σε ανεπτυγμένες, ήταν παρατραβηγμένη. Η ύφεση στην ευρωζώνη, η παραλίγο ύφεση στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία το 2011-

50 50-52 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ - ΟΙ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΛΑΧΑΝΙΑΖΟΥΝ.indd 50

10/18/13 12:43 PM

οικονομία & αγορά

2012, καθώς και η χαμηλή οικονομική ανάπτυξη στις ΗΠΑ, ήταν πάντα πιθανό να επηρεάσουν αρνητικά την απόδοση των αναπτυσσόμενων οικονομιών μέσω του εμπορίου, των χρηματοοικονομικών δεσμών και της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης. Για παράδειγμα, η συνεχιζόμενη κάμψη της ευρωζώνης έχει πλήξει την Τουρκία και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη, εξαιτίας των εμπορικών δεσμών. Τρίτον, οι περισσότερες BRICS και μερικές άλλες αναπτυσσόμενες αγορές έχουν μετατοπιστεί προς μία παραλλαγή του κρατικού καπιταλισμού. Αυτό υποδηλώνει επιβράδυνση στις μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα του ιδιωτικού τομέα, ταυτόχρονα με έναν μεγαλύτερο οικονομικό ρόλο για τις κρατικές επιχειρήσεις, όπως επίσης και εθνικισμό στον τομέα των πόρων, προστατευτισμό στο εμπόριο, βιομηχανικές πολιτικές υποκατάστασης εισαγωγών και επιβολή ελέγχων κεφαλαίου. Η προσέγγιση αυτή μπορεί να δούλεψε στα προηγούμενα στάδια ανάπτυξης και όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση προκάλεσε πτώση της δαπάνης του ιδιωτικού τομέα, αλλά τώρα αυτό προκαλεί στρεβλώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και καταπνίγει την πιθανή ανάπτυξη. Πράγματι, η επιβράδυνση της Κίνας αντανακλά ένα οικονομικό μοντέλο που, όπως είπε και ο πρώην πρωθυπουργός της Wen

m

Jiabao, «είναι ασταθές, μη ισόρροπο, ασυντόνιστο και μη διατηρήσιμο» και τώρα επηρεάζει δυσμενώς την ανάπτυξη στην αναπτυσσόμενη Ασία και στις εξαγωγικές αναπτυσσόμενες αγορές από την Ασία ως τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Το ρίσκο ότι η Κίνα θα βιώσει μία δύσκολη προσγείωση τα επόμενα δύο χρόνια μπορεί να τραυματίσει ακόμη περισσότερο τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Τέταρτον, ο εξαιρετικός κύκλος των αγαθών που βοήθησε τη Βραζιλία, τη Ρωσία, τη Νότιο Αφρική και άλλες αναπτυσσόμενες εξαγωγικές οικονομίες μπορεί να φτάνει στο τέλος του. Πράγματι, μία άνθηση θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί, δεδομένων της επιβράδυνσης της κινεζικής οικονομίας, των μεγαλύτερων επενδύσεων σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας, της μικρότερης έμφασης στα προσανατολισμένα κεφαλαιακά μοντέλα ανάπτυξης και της καθυστερημένης αύξησης στην προσφορά που προκαλούν οι υψηλές τιμές. Ο πέμπτος και πιο πρόσφατος παράγοντας είναι τα σινιάλα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ ότι μπορεί να σταματήσει την πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης νωρίτερα του αναμενο-

51 50-52 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ - ΟΙ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΛΑΧΑΝΙΑΖΟΥΝ.indd 51

10/18/13 12:43 PM

ρισσότερο βραχυπρόθεσμο χρέος παρά μακροπρόθεσμο, περισσότερο χρέος σε ξένο παρά σε εγχώριο νόμισμα και περισσότερη χρηματοδότηση από τις ευμετάβλητες διεθνείς διατραπεζικές ροές. Οι χώρες αυτές μοιράζονται άλλη μία αδυναμία: υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα, πληθωρισμό πάνω από το στόχο και κινδύνους σταθερότητας (που αντανακλούν όχι μόνο στις ταραχές στην Τουρκία και τη Βραζιλία, αλλά και στην εργατική διαμάχη στη Νότιο Αφρική και τις πολιτικές αβεβαιότητες στην Τουρκία). Η ανάγκη να αναχρηματοδοτήσουν το εξωτερικό έλλειμμά τους και να αποφύγουν την υπερβολική υποτίμηση (και τον ακόμα υψηλότερο πληθωρισμό), απαιτεί πολιτική αύξησης των επιτοκίων ή διατήρησής τους σε υψηλά επίπεδα. Αλλά η νομισματική στενότητα θα μπορούσε να επιβραδύνει την ήδη χαμηλή ανάπτυξη. Επομένως, αναπτυσσόμενες οικονομίες με μεγάλα δίδυμα ελλείμματα και άλλες μακροοικονομικές αδυναμίες μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπες με νέες πιέσεις στις χρηματαγορές τους και στους ρυθμούς ανάπτυξής τους. μένου και οι υποδείξεις της για έξοδο από τα μηδενικά επιτόκια, οι οποίες έχουν προξενήσει αναταράξεις στις οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών. Μπορεί εκ των υστέρων ο Μπεν Μπερνάνκι να έδωσε περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, όμως το θέμα παραμένει ανοικτό. Ακόμα και πριν από το σήμα της FED, οι μετοχές και τα εμπορεύματα των αναπτυσσόμενων αγορών είχαν υποαποδώσει φέτος, εξαιτίας της επιβράδυνσης της Κίνας. Από τότε, τα νομίσματα των χωρών αυτών και οι τίτλοι σταθερού εισοδήματος (κρατικά και εταιρικά ομόλογα) έχουν υποστεί πλήγμα. Η εποχή του φθηνού, με μηδενικό επιτόκιο, χρήματος που οδήγησε σε μεγάλη ρευστότητα και στο κυνήγι μεγάλων αποδόσεων (ομόλογα, μετοχές, νομίσματα και εμπορεύματα) στις αναπτυσσόμενες χώρες φθάνει στο τέλος της. Επιπλέον, ενώ πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες τείνουν να έχουν πλεόνασμα, ένας αυξανόμενος αριθμός από αυτές -συμπεριλαμβανομένων της Τουρκίας, της Νοτίου Αφρικής, της Βραζιλίας και της Ινδίας- έχει ελλείμματα. Και τα ελλείμματα αυτά χρηματοδοτούνται τώρα με τρόπους που ενέχουν μεγαλύτερο ρίσκο: μεγαλύτερο χρέος παρά κεφάλαια, πε-

Αυτοί οι παράγοντες εξηγούν γιατί στις περισσότερες BRICS και σε άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί απότομα. Κάποιοι παράγοντες είναι κυκλικοί. Άλλοι, όμως, όπως ο κρατικός καπιταλισμός, η προσγείωση της Κίνας και ο εξαιρετικός κύκλος των εμπορευμάτων, είναι πιο δομικοί. Επομένως, οι ρυθμοί ανάπτυξης σε πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες μπορεί να είναι χαμηλότεροι την επόμενη δεκαετία απ’ ό,τι την προηγούμενη, όπως και τα πολύ μεγάλα κέρδη που αποκόμισαν οι επενδυτές. Φυσικά, κάποιες από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, με την καλύτερη διαχείριση, θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν ραγδαία ανάπτυξη και υπεραπόδοση στοιχείων του ενεργητικού. Όμως, πολλές από τις BRICS, μαζί με άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες, μπορεί να φτάσουν σε αδιέξοδο, με την ανάπτυξη και τις χρηματαγορές να δέχονται σοβαρό πλήγμα. Όσο για τη διεύρυνση αυτού του νέου κρατικού καπιταλισμού, είναι ένα θέμα που απαιτεί μελέτη γιατί είναι δύσκολο σήμερα να προσδιορίσει κανείς τις κατευθύνσεις που θα πάρει. * Οικονομολόγος, γνωστός για τις προβλέψεις του, ιδρυτής της ομώνυμης εταιρείας συμβούλων και εκτιμήσεων

52 50-52 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ - ΟΙ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΛΑΧΑΝΙΑΖΟΥΝ.indd 52

10/18/13 12:43 PM

Untitled-1 1

10/18/13 12:58 PM

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΩΝ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΕΧΟΥΣ ΜΑΐΟΥ ΘΑ ΚΡΙΘΕΙ Η ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΐΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

της Μαριέττας Γιαννάκου *

Το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι βρίσκεται σε μία κρίσιμη φάση της μεταπολεμικής ιστορικής του πορείας. Ίσως δε και την κρισιμότερη, αν λάβουμε υπόψη μας τις νέες γεωπολιτικές και γεωοικονομικές συνθήκες που ιχνογραφούν και ένα διαφορετικό περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτής της νέας συγκυρίας, στις 25 Μαΐου 2014 θα γίνουν οι ευρωπαϊκές εκλογές. Σε αυτές θα κριθεί κάτι πολύ περισσότερο από την εκλογική επιρροή του ενός ή του άλλου κόμματος. Κρίνεται η θέση της χώρας μας στην Ευρώπη και η συμβολή της στη διαμόρφωση της νέας Ευρώπης, που είναι βέβαιο ότι θα αναδιατάσσεται με τις ευρωπαϊκές εκλογές και που είναι απαραίτητο να μην τραυματιστεί ανεπανόρθωτα το εγχείρημα της τελευταίας

60ετίας από τα αποτελέσματα αυτών των εκλογών - δηλαδή από την ανάδειξη και πάλι δυνάμεων μισαλλοδοξίας και εθνικισμού. Δυστυχώς, η απήχηση των ευρωσκεπτικιστικών αντιλήψεων αλλά και ο τρόπος που αντιλαμβάνονται τα ευρωπαϊκά πράγματα τα κόμματα και οι πολιτικοί μας, καλούν σε εγρήγορση. Οι ευρωπαϊκές εκλογές πρέπει να γίνουν η απαρχή μιας ανασηματοδότησης της πορείας, με ασφαλείς επιλογές που μπορούν να οδηγήσουν την Ευρώπη στο επόμενο βήμα. Η διεθνής οικονομική κρίση της τελευταίας πενταετίας ανέδειξε μια σκληρή πραγματικότητα για την Ευρώπη. Υψηλή ανεργία, μειωμένη ανταγωνιστικότητα, εσωστρέφεια των κρατών μελών,

54 54-56 ΑΡΘΡΟ - Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΩΝ.indd 54

10/18/13 12:42 PM

άρθρο

σύγκρουση Βορρά - Νότου, ανάδειξη των λεγόμενων net players σε ρυθμιστές της κατάστασης, αποκλίνοντα συμφέροντα όλων των κρατών μελών μεταξύ τους και υποβόσκουσα αντιπάθεια, που προκύπτει από το γεγονός ότι τα κράτη μέλη χωρίζονται σε εντολείς και εντολοδόχους. Όσον αφορά σε εμάς τους Έλληνες, το βασικό ερώτημα που τίθεται συχνά από σοβαρούς ανθρώπους στην Ευρώπη είναι αν και κατά πόσον έχει τρωθεί ανεπανόρθωτα η περηφάνια των Ελλήνων, η οποία βεβαίως προκύπτει από την κλασική μας Ιστορία. Οι Ευρωπαίοι πολίτες παρακολουθούν με έκπληξη τα ατελείωτα ευρωπαϊκά συμβούλια και συμβούλια υπουργών, τις διαπραγματεύσεις που πολλές φορές δεν θυμίζουν εταίρους που λειτουργούν μαζί για πολλές δεκαετίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποχωρήσει στην άσκηση του ρόλου της, του ρόλου που ξέραμε, και αναδύονται δυνάμεις που αμφισβητούν ευθέως τα επιτεύγματα της Ευρώπης στην διαχρονική της πορεία. Επί της ουσίας, ενώ η Συνθήκη της Λισαβόνας δημιουργήθηκε εν ονόματι της κοινοτικής μεθόδου, βασιλεύει ο διακυβερνητισμός. Οι περισσότεροι ομνύουν στο όνομα του εθνικού συμφέροντος και δεν αντιλαμβάνονται ότι η σύγκρουση των εθνικών συμφερόντων μπορεί να κάνει το οικοδόμημα της Ευρώπης να καταρρεύσει και, αν αυτό συμβεί, κάθε δυνατότητα υπεράσπισης εθνικών συμφερόντων είναι ανύπαρκτη. Ο Ζακ Ντελόρ, που δεν ανήκει στην ίδια πολιτική ομάδα με εμένα αλλά εδώ συμφωνώ μαζί του, ισχυρίζεται ότι κύρια αιτία της κρίσης είναι η διόγκωση της ιδεολογίας του χρήματος και η φιλοσοφία σύμφωνα με την οποία προστιθέμενη αξία είναι μόνον η αύξηση της τιμής της μετοχής. Οι ηγέτες της ευρωζώνης δεν αισθάνθηκαν ηθικά υπεύθυνοι για το σύνολο της οικονομικής πολιτικής που ασκείτο, επαναλάμβαναν συνεχώς τη λέξη «ανάπτυξη», αλλά λησμόνησαν τη λέξη «σταθερότητα» που περιλαμβάνεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και που απαιτούσε ουσιαστικό συντονισμό της οικονομικής πολιτικής. Παρά το γεγονός ότι υπήρξαν αλλαγές στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής, το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης είναι οι Κανονισμοί και οι Οδηγίες, οι αποφάσεις για την εποπτεία των τραπεζών - η υπάρχουσα ευρωπαϊκή πολιτική χαρακτηρίζεται ακόμα από τον κυνισμό του εθνικιστικού παιχνιδιού. Ορισμένοι, μάλιστα, αναπτύσσουν τη θεωρία ότι η ΕΕ απο-

m

Οι περισσότεροι ομνύουν στο όνομα του εθνικού συμφέροντος και δεν αντιλαμβάνονται ότι η σύγκρουση των εθνικών συμφερόντων μπορεί να κάνει το οικοδόμημα της Ευρώπης να καταρρεύσει και, αν αυτό συμβεί, κάθε δυνατότητα υπεράσπισης εθνικών συμφερόντων είναι ανύπαρκτη. κλείεται να διαλυθεί γιατί όλα έχουν μπει στον αυτόματο πιλότο και γιατί το κόστος της αποχώρησης είναι πάρα πολύ υψηλό. Η Ιστορία, όμως, επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις, γι’ αυτό και καλό είναι να τις αποφύγουμε. Υπάρχουν δύο αδήριτες πραγματικότητες. Η πρώτη, ότι το μεγαλείο της Ευρώπης και τα επιτεύγματά της οικοδομήθηκαν πάνω στη διαφορετικότητα των λαών. Η δεύτερη, ότι η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα σε παρακμή, σε κάθοδο. Ο πλούτος έχει και άλλους διεκδικητές και στην Ανατολή και στη Δύση. Η φτώχεια και η ανεργία των νέων αυξάνονται. Η φωνή της Ευρώπης στα διεθνή φόρα δεν είναι πολύ καθαρή. Συχνά λείπει η στρατηγική και η παραφωνία κυριαρχεί ανάμεσα στα κράτη μέλη. Τί πρέπει να γίνει; Να αφήσουμε να διαιωνίζεται μια τέτοια κατάσταση; Να αφήσουμε τα ισχυρά κράτη μέλη να κάνουν ό,τι θέλουν και τα ευρωπαϊκά όργανα να εκτελούν τις εντολές τους; Να ενισχύσουμε τους οπαδούς του εθνικισμού και της μισαλλοδοξίας εν ονόματι μιας δήθεν εθνικής ανεξαρτησίας χωρίς καμία ισχύ; Τί είναι μια μικρή χώρα σήμερα στο διεθνές σύστημα, αν απομονωθεί; Ασήμαντη. Αλλά και μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα τι είναι μόνη της; Λίγο λιγότερο ασήμαντη. Η επάνοδος της ευημερίας, της σταθερότητας και της ανάπτυξης μπορεί να υπάρξει μόνο εν ονόματι του συνόλου του οικοδομήματος. Μόνο μία πραγματικά ευρωπαϊκή διακυβέρνηση μπορεί να απομακρύνει τον κίνδυνο της χαλάρωσης των ευρωπαϊκών δομών και δεσμών στο επίπεδο τόσο των θεσμών όσο και των πολιτών. Μόνο μία πραγ-

55 54-56 ΑΡΘΡΟ - Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΩΝ.indd 55

10/18/13 12:42 PM

ησαν τη ματαιότητα των εθνικών συγκρούσεων και τις συνέπειές τους για ηττημένους και νικητές. Επειδή είμαστε στα μισά του δρόμου και δεν πρέπει να γυρίσουμε πίσω, χρειάζεται, όσοι πιστεύουμε σε αυτόν το στόχο, να τον υπηρετήσουμε με νέα ορμή και πίστη. ματική ευρωπαϊκή διακυβέρνηση εν ονόματι του συνόλου των πολιτών μπορεί να σώσει το σκάφος. Μόνο αν υπερβούμε τους φόβους και τις ανασφάλειες που μας δημιουργούν οι κήρυκες της μισαλλοδοξίας και των στενών, περιστασιακών συμφερόντων μπορούμε να ξεκινήσουμε μια νέα προσπάθεια προς τη σωστή κατεύθυνση. Το ότι η φωνή αυτή ακούγεται σήμερα στην Ελλάδα, που πληρώνει όλες τις συνέπειες της ελληνικής και της διεθνούς οικονομικής κρίσης, δεν είναι παράδοξο. Πρέπει να μιλήσουμε στους πολίτες όπως μίλησαν οι σημαντικοί Ευρωπαίοι ηγέτες μετά τον Πόλεμο. Γιατί αυτή η οικονομική κρίση είναι ένα είδος πολέμου. Να δώσουμε ελπίδες ότι τα πράγματα σιγά-σιγά μπορούν και πρέπει να αλλάξουν. Να τους πούμε πως, ακόμα κι αν τα αποτελέσματα στην αρχή είναι πενιχρά, η περίοδος της παρακμής μπορεί να τελειώσει μόνο με μία αληθινή Ευρώπη, με πολιτική ένωση και ομοσπονδιακή δομή. Αν αυτή η προσπάθεια καθυστερήσει, οι φυγόκεντρες δυνάμεις θα αποκτήσουν νέο έδαφος. Ο αυτοθαυμασμός και η μισαλλοδοξία, πίσω από όπου υποκρύπτονται συνήθως ατομικά συμφέροντα, θα παρασύρουν πολλούς πληγωμένους από την κρίση πολίτες. Χρέος μας είναι να τους δείξουμε το δρόμο της επαναφοράς στις αξίες της ενότητας, της ισοτιμίας, της ισονομίας, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, της αποδοχής της διαφορετικότητας, της κοινής προσπάθειας, αλλά και της αγάπης για τις κοινές μας πολιτισμικές ρίζες.

Δεν υπάρχει αυτόματος πιλότος που θα μας εξασφαλίσει ομαλή προσγείωση. Μέσα στις δυσκολίες και τη σκληρή πραγματικότητα πρέπει να μιλήσουμε για την επιδίωξη αυτής της Ευρώπης, της πραγματικής, που δεν θα διανοείται κανείς να διώξει μια άτακτη Πολιτεία για τα σφάλματά της, μέσα στον άπειρο χρόνο, που θα μεταφράσει τη μεγαλύτερη εμπορική δύναμη του κόσμου που κατέχει σε δύναμη ειρήνης και δημοκρατικής παρέμβασης, που θα γίνει πραγματικά ελκυστική για τα όσα ήδη προσφέρει στην ανάπτυξη του Τρίτου Κόσμου. Τις ιδέες και τις απόψεις αυτές συμμερίζονται πολλοί και στις άλλες χώρες της ΕΕ. Συμφωνούν ότι δεν πρέπει να επιτρέψουμε στην οικονομική και πολιτική συγκυρία να δημιουργήσει τετελεσμένα. Να οδηγήσει σε πλήρη υπαναχώρηση το ισχυρό κεκτημένο και να καθορίζει μία δυσμενή προοπτική για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Η προοπτική αυτή καλλιεργείται από λογικές apolitic, που στοχεύουν στην αμφισβήτηση που υπάρχει στην κοινή γνώμη για τους πολιτικούς. Ωστόσο στην πολιτική, σημασία έχει να είναι κανείς χρήσιμος, άνθρωπος της δράσης και του πολιτικού προσκηνίου. Να μπορεί να λογοδοτήσει για ό,τι έπραξε σύμφωνα με τη λαϊκή εντολή και τη συνείδησή του και σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες της δημοκρατίας. Και επειδή ο άνθρωπος είναι υποκείμενο της ιστορίας του και όχι αντικείμενό της, η ανθρώπινη θέληση μπορεί να καταστήσει εφικτό ένα πραγματικά κοινό ευρωπαϊκό μέλλον. * Επικεφαλής των ευρωβουλευτών της ΝΔ, πρώην υπουργός

Η ιδέα της Ευρώπης ρίζωσε στο μυαλό και την καρδιά των ανθρώπων όταν συνειδητοποί-

56 54-56 ΑΡΘΡΟ - Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΩΝ.indd 56

10/18/13 12:42 PM

18 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013 Ξενοδοχείο Athenaeum Intercontinental

2013

Μεγάλη Γιορτή Επιχειρηματικής Αριστείας

Η ΕΕΔΕ διοργανώνει τη Μεγάλη Γιορτή Επιχειρηματικής Αριστείας “ΑΡΙΣΤΕΙΑ 2013” για την απονομή των Πιστοποιήσεων EFQM LEVELS OF EXCELLENCE, ΕΕΔΕ “ΑΙΕΝ ΑΡΙΣΤΕΥΕΙΝ”, INVESTORS IN PEOPLE καθώς και του Βραβείου του Έλληνα QUALITY LEADER OF THE YEAR 2013.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 17:00 - 18:00

Προσέλευση, Περιήγηση στο Χωριό της Επιχειρηματικής Αριστείας

18:00 - 18:30

Χαιρετισμοί: Αθανάσιος Ρούλιας, Γενικός Διευθυντής, ΕΕΔΕ Marc Amblard, CEO EFQM Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος, Πρόεδρος Δ.Σ., ΕΕΔΕ

18:30 - 18:45

Επίσημος Ομιλητής Κωστής Χατζηδάκης*, Υπουργός Ανάπτυξης & Ανταγωνιστικότητας

18:45 - 19:00

Απονομή Βραβείου του Έλληνα Quality Leader of the Year 2013 Χαιρετισμός: Μίλτος Κοζάνης, Πρόεδρος Κριτικής Επιτροπής Quality Leader of the Year

19:00 - 19:15

Απονομή Πιστοποιήσεων Investors in People Χαιρετισμός: Βρετανός Πρέσβης, H.E. Mr John Kittmer

19:15 - 20:00

Απονομή Πιστοποιήσεων Επιχειρηματικής Αριστείας Διεθνής Πιστοποίηση Επιχειρήσεων EFQM Levels of Excellence Εθνικά Πιστοποιητικά προγράμματος ΕΕΔΕ “ΑΙΕΝ ΑΡΙΣΤΕΥΕΙΝ”

20:00

Cocktail * έχει προσκληθεί

Μοιραστείτε εμπειρίες και βέλτιστες πρακτικές στο Χωριό της Επιχειρηματικής Αριστείας με τις επιχειρήσεις:

Δηλώστε ΤΩΡΑ συμμετοχή στη Μεγάλη Γιορτή της Επιχειρηματικής Αριστείας Η είσοδος είναι ελεύθερη. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

Еλλάδα Χορηγοί

Χορηγοί Επικοινωνίας

Χορηγός Ηλεκτρονικής Επικοινωνίας

Χορηγός Ταχυμεταφορών

Τηλεοπτικός Χορηγός

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με το Τμήμα Πιστοποιήσεων της ΕΕΔΕ, στο τηλ.: 210 2112000 κ. Δήμητρα Μπαρτζουλιάνου (εσωτ. *514), e-mail: certification1@eede.gr Untitled-1 1

10/18/13 12:57 PM

Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΟ 2030, ΔΎΟ ΜΟΝΟΘΕΪΣΤΙΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ -Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΛΑΜ- ΘΑ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΎΟΎΝ ΤΟ 60% ΤΟΎ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΎ ΠΛΗΘΎΣΜΟΎ, ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΟΎ ΗΔΗ ΕΧΕΙ ΚΑΙ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Το θεολογικό Κέντρο Gordon-Conwell στις ΗΠΑ μπορεί να μην είναι ιδιαιτέρως γνωστό, όμως οι μελέτες και οι έρευνές του τυγχάνουν ιδιαίτερου κύρους και λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψη από τους Αμερικανούς που λαμβάνουν αποφάσεις είτε σε πολιτικό είτε σε οικονομικό και επιχειρηματικό επίπεδο. Αίσθηση έτσι προκάλεσε τελευταία μελέτη του Κέντρου η οποία, με τίτλο «Christianity in its Global Context 1970-2020», αναφέρει ότι στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον ο κόσμος θα γίνεται όλο και πιο θρησκευτικός σε σύγκριση με τον αντίστοιχο πριν από 40 και πλέον χρόνια. Ύπό τις συνθήκες αυτές, το 2030 εκτιμάται ότι ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ θα καλύπτουν το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού, έναντι αντίστοιχου ποσοστού 48% το 1970. Επισημαίνεται επίσης ότι Χριστιανισμός, Ισλαμισμός, Ινδουισμός και Μπαχαϊσμός είναι για την περίοδο 2010-2020 οι περισσότερο αναπτυσσόμενες θρησκείες - φαινόμενο που κάθε άλλο παρά απαλλαγμένο είναι από συγκρουσιακές τάσεις και άρα προοπτικές. Επισημαίνεται έτσι από το Κέντρο Gordon-Conwell ότι η θρησκευτικότητα σε συγκεκριμένες περιοχές ενισχύεται από τις δημογραφικές εξελίξεις, που αφ’ εαυτές περικλείουν και γεωπολιτικές τριβές.

όπου θα αντιπαρατεθούν Χριστιανισμός και Ισλαμισμός. «Οι θρησκείες, όσο ποτέ άλλοτε, παραμένουν ένας γεωπολιτικός παράγοντας με τεράστια σημασία και καμία πολιτική εξουσία δεν μπορεί πλέον να παρακάμψει το ειδικό τους βάρος», τονίζει ο Ολιβιέ Ρουσώ, αρχισυντάκτης του γαλλικού μηνιαίου περιοδικού Diplomatie το οποίο στην τελευταία έκδοσή του ασχολείται με το θέμα.

Στην Κεντρική και στη Νότια Ασία η αύξηση των μουσουλμανικών και ινδουιστικών πληθυσμών (κυρίως Πακιστάν, Μπαγκλαντές και Ινδία) έως το 2020 θα προκαλεί ισχυρές θρησκευτικές, κοινωνικές και οικονομικές εντάσεις, οι οποίες είναι ήδη ορατές και άρα θα παρουσιάσουν επιδείνωση. Παρόμοιες ρήξεις θα παρατηρηθούν και στην υποσαχάρια Αφρική,

«Ο 21ος αιώνας θα είναι αυτός της πολιτικοποίησης των θρησκειών, σε αντίθεση με τον 20ό αιώνα που υπήρξε αυτός της πολιτικοποίησης των εθνικών ταυτοτήτων. Και η πολιτικοποίηση αυτή προκάλεσε δύο άγριους παγκόσμιους πολέμους, οι οποίοι τροφοδοτήθηκαν και από συνολοποιητικά φιλοσοφικά και κοινωνικά συστήματα, που φιλοδοξούσαν να επιλύσουν όλα τα προβλήματα

58 58-61 ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ - Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ.indd 58

10/18/13 12:42 PM

άρθρο

m

«Οι θρησκείες, όσο ποτέ άλλοτε, παραμένουν ένας γεωπολιτικός παράγοντας με τεράστια σημασία και καμία πολιτική εξουσία δεν μπορεί πλέον να παρακάμψει το ειδικό τους βάρος» θρησκείες έχουν εσχατολογικό χαρακτήρα και προσδίδουν τεχνολογικό χαρακτήρα στην Ιστορία», υποστηρίζει. Συνεπώς, «οι θρησκείες αυτές είναι ευάλωτες στην πολιτικοποίηση, πράγμα που σήμερα στο μουσουλμανικό κυρίως κόσμο συμβαίνει κατά κόρον. Αυτή είναι μία πραγματικότητα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε», επισημαίνει ο Πασκάλ Μπονιφάς, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής στο Παρίσι. Κατά την άποψή του, στις υποτιθέμενες θρησκευτικές συγκρούσεις η πολιτική διάσταση υπερισχύει πάντα της θρησκευτικής, ακόμα κι όταν η τελευταία είναι περισσότερο ορατή.

της ανθρωπότητας. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν συνέβη. Αντιθέτως, η κατάρρευση του κομμουνισμού και της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, αντί να οδηγήσει την ανθρωπότητα προς περισσότερη δημοκρατία και φιλελευθερισμό, έφερε στο προσκήνιο νέου τύπου συγκρούσεις στις οποίες θα δεσπόζει η αντιπαράθεση ανάμεσα στο δυτικό κόσμο και στις ασιατικές μουσουλμανικές δυνάμεις που αρνούνται δυτικές αρχές και αξίες». Αυτά υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, ο καθηγητής Τζωρτζ Κορτ, που διδάσκει πολιτικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο της Βηρυτού, έχοντας χρηματίσει και υπουργός Οικονομικών του Λιβάνου την περίοδο 1998-2000. Κατά την άποψή του, ένα κλειδί για την ερμηνεία αυτής της σύγκρουσης θα πρέπει να αναζητηθεί στη φύση και το σύμπαν των μονοθεϊστικών θρησκειών -ιουδαική, χριστιανική και μουσουλμανική-, οι πιστοί των οποίων πιστεύουν στην ύπαρξη ενός μοναδικού Θεού ο οποίος εκδηλώθηκε δια στόματος των μεγάλων προφητών. «Οι μονοθεϊστικές

Στο πλαίσιο αυτό, από τις αρχές του 21ου αιώνα, ο δυτικός κόσμος αισθάνεται να απειλείται από το ριζοσπαστικό ισλαμισμό, ο οποίος όμως ποτέ δεν κρύβει και τις προθέσεις του απέναντι στη Δύση και τις αξίες της. Έτσι, το Ισλάμ φοβίζει διότι συχνά συνδέεται με τους φονταμενταλιστές του, οι οποίοι και επιδιώκουν κάτι τέτοιο. Αυτός είναι και ο λόγος που το Ισλάμ δεν γίνεται μόνον αντιληπτό ως μια ριζική αμφισβήτηση της δυτικής κυριαρχίας στον πλανήτη, αλλά επίσης και ως κριτική των θεμελιακών αξιών του δυτικού κόσμου: της δημοκρατίας, της πολιτικής εναλλαγής, του διαλόγου, της θέσης της γυναίκας, των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ας σημειωθεί επίσης ότι στον υποβιβασμό της εικόνας του Ισλάμ συνέβαλε και η ιρανική επανάσταση του 1979, με τις τεράστιες μάζες που διακήρυτταν το μίσος τους για τους Αμερικανούς και έφτασαν μέχρι του σημείου να πιάσουν ομήρους ορισμένους διπλωμάτες της αμερικανικής πρεσβείας - κάτι που παραβίαζε την παλαιότερη γενι-

59 58-61 ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ - Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ.indd 59

10/18/13 12:42 PM

Ασφαλώς δε, την αντίθεση αυτή τροφοδοτούν συνεχώς τα όργια των Ταλιμπάν, αλλά και οι τελευταίες δηλώσεις του αρχηγού της Αλ-Κάιντα, Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι - ο οποίος, ως γνωστόν, κάλεσε σε επιθέσεις κατά των ΗΠΑ και των συμμάχων τους με αφορμή τη 12η επέτειο της τρομοκρατικής επίθεσης κατά των Δίδυμων Πύργων στη Νέα Ύόρκη. Σύμφωνα με την αμερικανική ιστοσελίδα παρακολουθήσεων ισλαμικών ιστοσελίδων, ο αλ-Ζαουάχρι κάλεσε τα μέλη της ΑλΚάιντα ανά τον κόσμο να «ματώσουν» την Αμερική, ωθώντας τη χώρα να συνεχίσει τις τεράστιες δαπάνες για την ασφάλειά της. «Η οικονομία είναι το αδύνατο σημείο της Αμερικής και είναι ήδη παραπαίουσα εξ αιτίας όλων των στρατιωτικών δαπανών στις οποίες έχει εμπλακεί για την ασφάλειά της», σημειώνει. «Για να παραμείνει η Αμερική υπό πίεση και σε κατάσταση συναγερμού, χρειάζονται μερικές επιθέσεις εδώ κι εκεί. Ήδη κερδίσαμε τον πόλεμο στη Σομαλία, στην Ύεμένη, στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Πρέπει να συνεχίσουμε τον πόλεμο στα δικά της εδάφη», προσθέτει, καλώντας τους «αδελφούς» του να δράσουν ατομικά ή συλλογικά για να πραγματοποιήσουν αυτές τις επιθέσεις. κώς αποδεκτή αρχή στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων, δηλαδή το σεβασμό των εκπροσώπων και των απεσταλμένων των άλλων εθνών. Ακόμα, η δολοφονία από έναν εξτρεμιστή των Αδελφών Μουσουλμάνων του Αιγύπτιου προέδρου Ανουάρ ελ Σαντάτ, θεωρούμενου ενόχου για το γεγονός ότι συνήψε ειρήνη με το Ισραήλ, ο πόλεμος του Λιβάνου και οι επακόλουθες φρικαλεότητές του (μεταξύ των οποίων, και στην περίπτωση αυτή, η ομηρεία δυτικών δημοσιογράφων και διπλωματών), η πραγματοποίηση τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ευρώπη, η εικόνα των «τρελών του Θεού» των έτοιμων για όλα, συμπεριλαμβανομένης της θυσίας της ίδιας τους της ζωής όλα τούτα συνέβαλαν στη διαμόρφωση μιας εικόνας σύμφωνα με την οποία υπάρχει μία ανυπέρβλητη και αμείωτη αντίθεση μεταξύ δυτικού και μουσουλμανικού κόσμου.

Μιλώντας για την κατάσταση στην Αίγυπτο, ο αλΖαουάχρι υπογράμμισε ότι η νομιμότητα μιας κυβέρνησης δεν προέρχεται από τη δημοκρατία αλλά από τη σαρία, τον ισλαμικό νόμο. Ύπενθυμίζεται πως ο αδελφός του είχε συλληφθεί στην Αίγυπτο γιατί είχε υποστηρίξει τον πρόεδρο Μοχάμεντ Μούρσι που ανετράπη στις 3 Ιουλίου. Ο αλ-Ζαουάχρι αναφέρθηκε επίσης στη διπλή επίθεση τον περασμένο Απρίλιο στο Μαραθώνιο της Βοστώνης, η οποία προκάλεσε το θάνατο τριών ανθρώπων και τον τραυματισμό δεκάδων. Παράλληλα, ο αρχηγός της Αλ-Κάιντα δήλωσε ότι τα μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης «δεν είναι τρομοκράτες διψασμένοι για αίμα» και έδωσε οδηγία στους πιστούς αυτούς να ενισχύσουν τους τρομοκρατικούς πυρήνες που υπάρχουν στις μουσουλμανικές χώρες για να δημιουργήσουν ισλαμικά κράτη. Είναι δηλαδή σαφέστατο ότι στον ισλαμικό κόσμο

60 58-61 ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ - Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ.indd 60

10/18/13 12:42 PM

άρθρο

τα ακραία κινήματα θα παίζουν αυξανόμενο ρόλο - με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τις γεωπολιτικές συνθήκες. Χαρακτηριστικές από την άποψη αυτή υπήρξαν οι δηλώσεις του Ιταλού δημοσιογράφου και βετεράνου πολιτικού ανταποκριτή της Λα Στάμπα μετά την απελευθέρωσή του από τους Σύρους αντικαθεστωτικούς, που τον κρατούσαν όμηρο επί ένα πεντάμηνο. Ο Ντομένικο Κιρίκο, αφού υπογράμμισε ότι η Αλ-Κάιντα παίζει σημαντικό ρόλο στον πόλεμο κατά του καθεστώτος Άσαντ, τόνισε με έμφαση ότι άκουσε συνομιλία στα αγγλικά μέσω Skype όπου ξεκάθαρα ειπώθηκε ότι η χρήση χημικών όπλων ήταν προβοκάτσια των αντικαθεστωτικών. «Αυτά και άλλα ακόμα τα άκουσα κατά τύχη από μισάνοιχτες πόρτες και σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να πω αν είναι αλήθεια ή όχι…». Επεσήμανε, ωστόσο, ότι οι αντικαθεστωτικοί απέχουν πολύ από του να είναι φίλοι της δημοκρατίας. «Ιστορικά, οι Άραβες ποτέ δεν γνώρισαν τη δημοκρατία όπως αυτή αναπτύχθηκε στη Δύση και είναι πολύ αμφίβολο αν μπορούν σήμερα να ενσωματώσουν τις αρχές της. Ίσως μετά από 100 χρόνια η κατάσταση να είναι διαφορετική. Για την ώρα, όμως, ο σκεπτικισμός πρέπει να επικρατεί». Αυτά μας είπε ο καθηγητής Στέφαν Βόιγκτ, που διδάσκει οικονομία στο γερμανικό πανεπιστήμιο Κάσελ και ασχολείται ταυτοχρόνως και με την αραβική πολιτική κουλτούρα - σε σχέση, πάντα, με τις δυνατότητές της να αποδεχθεί τους θεσμούς μιας ελεύθερης κοινωνίας. Και από την άποψη αυτή, ο Γερμανός καθηγητής σαφώς δικαιώνεται από τα γεγονότα και τις εξελίξεις των τελευταίων 60 ετών στον αραβικό κόσμο.

m

«Ιστορικά, οι Άραβες ποτέ δεν γνώρισαν τη δημοκρατία όπως αυτή αναπτύχθηκε στη Δύση και είναι πολύ αμφίβολο αν μπορούν σήμερα να ενσωματώσουν τις αρχές της. Ίσως μετά από 100 χρόνια η κατάσταση να είναι διαφορετική. Για την ώρα, όμως, ο σκεπτικισμός πρέπει να επικρατεί».

βρίσκονται στη Μαλαισία, στο Μπαχρέιν και τα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πρόκειται για ιδρύματα που διέπονται από τη μουσουλμανική ηθική, η οποία δεν αποδέχεται το κέρδος ως ύπατη λειτουργία της οικονομίας και ως εκ τούτου θέλει να δείχνει πως είναι πιο κοντά στον άνθρωπο και τις αξίες του. Ύπό αυτή την έννοια η μουσουλμανική χρηματοοικονομική αντίληψη τρέφει ισχυρές φιλοδοξίες επιρροής με την Παγκόσμια Ένωση Ισλαμικών Τραπεζών να παίζει τον πρώτο ρόλο. Το θέμα, βεβαίως, είναι πώς θα αντιδράσουν οι χριστιανικές και εβραϊκές τράπεζες σε μια τέτοια «επίθεση», η οποία σίγουρα δεν συνάδει με τα επίπεδα διαφθοράς που παρατηρούνται στο μουσουλμανικό κόσμο. Αυτή όμως είναι μια άλλη ιστορία.

Από την άλλη πλευρά, όπως τονίζει και η ειδική στην ισλαμική χρηματοοικονομία Κατρίν Ζουαμπέρ, η πολιτικοποίηση του θρησκευτικού αισθήματος στον ισλαμικό κόσμο, σε συνδυασμό με τις κοινωνικές εξελίξεις στους κόλπους του, θα παίξει αυξημένο ρόλο και στη διεθνή οικονομική πραγματικότητα, κυρίως υπό τη μορφή εναλλακτικού χρηματοπιστωτικού μοντέλου. «Η ισλαμική χρηματοοικονομική παρουσία κάθε άλλο παρά ανάξια λόγου είναι», μας λέει ο Μωχάμετ Γιουνούς, ο άνθρωπος που δημιούργησε τα πρώτα μικροπιστωτικά ιδρύματα στο Μπαγκλαντές. Με βάση στοιχεία που διαθέτει, τα ισλαμικά χρηματοοικονομικά ιδρύματα είναι 400 και κατανέμονται σε 75 χώρες. Τα σημαντικότερα από αυτά

61 58-61 ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ - Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ.indd 61

10/18/13 12:42 PM

ΝΕΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ του Stefan Szymanski *

ΣΤΟ ΔΗΜΟΦΙΛΕΣΤΕΡΟ ΑΘΛΗΜΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΘΑ ΥΙΟΘΕΤΗΘΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ, ΑΠΟ ΤΟ 2014, ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ «ΚΛΕΙΣΤΟΥ» ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΚΑΙ ΘΑ ΤΕΘΟΥΝ ΣΕ ΙΣΧΥ ΑΠΟ ΤΗΝ UEFA ΚΑΙ ΤΟ FINANCIAL FAIR PLAY Αυτή θα είναι η τελευταία χρονιά του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου με τη μορφή που το ξέρουμε. Το «ανοιχτό» μοντέλο, με το οποίο λειτουργούσε το άθλημα εδώ και χρόνια, φτάνει στο τέλος του και θα μετατραπεί γρήγορα σε ένα «κλειστό» αμερικανικού τύπου μοντέλο. Αυτό συνοψίζεται στο Financial Fair Play (FFP), το νέο κανονιστικό πλαίσιο που υιοθετήθηκε από την UEFA -την ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου- και το οποίο θα «δαγκώνει» από τον επόμενο χρόνο. Εκτός από το να μετράνε πόσα γκολ σκόραραν ή δέχτηκαν οι ομάδες τους, οι οπαδοί θα πρέπει να μάθουν πολύπλοκους κανόνες σχετικά με ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και την αδειοδότηση των ομάδων, για να καταλάβουν ποιοι θα είναι οι αντίπαλοί τους. Η αθλητική αξία δεν θα είναι πια το μόνο κριτήριο για την επιτυχία. Αυτή θα είναι μια μεγάλη αλλαγή για το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, καθοριστική πτυχή του οποίου ήταν για πολύ καιρό η αντίληψη ότι οποιοσδήποτε, οπουδήποτε μπορεί να δημιουργήσει μια ομάδα και, μέσω του πυραμιδικού συστήματος ανόδου και υποβιβασμών, μπορεί να παίξει στο Champions League. Όχι ότι αυτό είναι πολύ πιθανό, αλλά υπάρχει και θα μπορούσε να συμβεί. Από τις 104 ομάδες που έπαιξαν στα τέσσερα κορυφαία ευρωπαϊκά πρωταθλήματα την περίοδο

2001-2010, μόνο 26 έμειναν στην ίδια κατηγορία για όλη τη διάρκεια της δεκαετίας. Ο ίδιος αριθμός κατάφερε να αγωνιστεί σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες και δύο ομάδες πέτυχαν να παίξουν και στις τέσσερις. Όμως, αυτό το «ανοιχτό» σύστημα δημιούργησε οικονομικό χάος. Η τελευταία φορά που κάποιος ισχυρίστηκε ότι τα οικονομικά του αγγλικού ποδοσφαίρου ήταν υγιή ήταν το 1950, όταν οι παίκτες αμείβονταν με 20 λίρες την εβδομάδα και λιγότερος από το μισό πληθυσμό είχε τηλεόραση. Το ίδιο ισχύει και σε όλη την Ευρώπη, όπου πολλοί σύλλογοι μπήκαν σε έναν κύκλο όπου δαπανούσαν τεράστια ποσά, απολάμβαναν προσωρινή επιτυχία που ακολουθούνταν από οικονομική καταστροφή, μείωση των εξόδων, συχνές αλλαγές ιδιοκτησιακού καθεστώτος και εισροή νέων χρημάτων. Σύμφωνα με την UEFA, το 2011 το 63% των συλλόγων στα κορυφαία πρωταθλήματα της Ευρώπης ανέφερε λειτουργικές ζημίες και το 55% καθαρές ζημίες. Το 38% είχε αρνητικά ίδια κεφάλαια και το 16% των ισολογισμών των ομάδων περιείχε επιφυλάξεις των ορκωτών ελεγκτών σχετικά με την οικονομική τους βιωσιμότητα. Όλα αυτά, παρότι τα έσοδα των ομάδων αυξάνονταν με ετήσιο ρυθμό 5,6% τα πέντε τελευταία χρόνια. Οι κανονισμοί της UEFA, λοιπόν, υποχρεώνουν τους συλλόγους είτε να έχουν ισοσκελισμένους ισολογισμούς είτε να αντιμετωπίσουν συνέπειες που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μέχρι και αποκλεισμό από τις επικερδείς διοργανώσεις στις οποίες συμμετέχουν. Όμως, οι κανονισμοί είναι περίπλοκοι και αφήνουν παράθυρο προσφυγών από τις δυσαρεστημένες ομάδες. Οι κανονισμοί θα χάσουν την αξιοπιστία τους αν πολλές από τις μεγάλες ομάδες δεν πληρούν τα κριτήρια με το… καλημέρα. Θα αποκλειστούν όλοι; Τι θα γίνει με τα μεγαλύτερα ονόματα; Θα ήθελε κάποιος φίλαθλος να αποκλειστεί η Μπαρτσελόνα ή η Ρεάλ Μαδρίτης; Ακόμα κι έτσι, όλα αυτά φέρνουν την Ευρώπη λίγο πιο κοντά στις ΗΠΑ, των οποίων οι ηγετικοί αθλητικοί σύλλογοι έχουν δημιουργήσει άκρως επιτυχημένα πρωταθλήματα, που βασίζονται σε μια μεταβαλλόμενη συμφωνία μεταξύ ιδιοκτητών franchise. Οι κανονισμοί για το μοίρασμα των εσόδων και το όριο στις αμοιβές των παικτών είναι σχεδιασμένοι με τέτοιον τρόπο ώστε να διατηρήσουν μία ανταγωνιστική ισορροπία ανάμεσα στις ομάδες. Η είσοδος είναι αυστηρά περιορισμένη -το να μπεις στη National Football League ή στη Major League Baseball θα κοστίσει περί το 1 δισεκατ. δολάρια σήμερα- και τα οφέλη αυτής της «αποκλειστικότητας» είναι επίσης τεράστια. Τα πρωταθλήματα δίνουν στους οπαδούς αυτό που θέλουν και παρουσιάζουν τεράστια κερδοφορία.

62 62-63 MARKETING - ΝΕΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ.indd 62

10/18/13 12:41 PM

μάρκετινγκ

Η Ευρώπη δεν είναι ακόμα εκεί. Η UEFA αρνείται ότι η επίτευξη ανταγωνιστικής ισορροπίας μεταξύ των συλλόγων είναι στόχος του FFP. Το σχέδιό της, αναφέρει, δεν έγινε για να δώσει την ευκαιρία στην ταπεινή Κρίσταλ Πάλας να ανταγωνισθεί τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και αυτό για έναν καλό λόγο: οι νέοι κανονισμοί μάλλον πρόκειται να παγιώσουν τον ανταγωνισμό και να δυσκολέψουν την πιθανότητα οι μεγάλοι σύλλογοι να αμφισβητηθούν. Παρόμοιοι κανονισμοί υιοθετούνται και σε εθνικό επίπεδο. Η αγγλική Premier League έχει κανονισμό που περιορίζει στα 4 εκατ. στερλίνες τις αυξήσεις του μισθολογικού κόστους των ομάδων, που ήδη ξοδεύουν πάνω από 52 εκατ. Από τις 20 ομάδες του πρωταθλήματος, οι 14 ξοδεύουν κάτω από το επίπεδο αυτό, ενώ οι 6 μεγάλοι σύλλογοι ξοδεύουν πάνω από 100 εκατ. στερλίνες. Δεν υπάρχει κανένας εύλογος μηχανισμός για τους μικρότερους συλλόγους να μειώσουν αυτό το κενό. Όμως, τέτοιου είδους μηχανισμοί είναι το πρώτο βήμα για ένα κλειστό σύστημα, για το οποίο υπάρχουν πλεονεκτήματα. Οι αγώνες ανάμεσα σε ισοδύναμες ομάδες είναι πιο ελκυστικοί από αγώνες Δαυίδ - Γολιάθ. Υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να δεις τους μεγαλύτερους αστέρες να παίζουν μεταξύ τους σε ένα κλειστό σύστημα -και πιο πρόσφορο για επενδύσεις- παρά στις προπονήσεις, στα γήπεδα ή τις μεταδόσεις.

m

Αλλά αυτή δεν είναι η ποδοσφαιρική παράδοση. Το ανοιχτό σύστημα υποβιβασμού και ανόδου έχει ρομαντική χροιά και οδηγεί στην ένταση του ανταγωνισμού, που μερικές φορές λείπει από τα πρωταθλήματα των ΗΠΑ. Επιπροσθέτως, το οικονομικό χάος μπορεί να έχει οδηγήσει ιδιοκτήτες στο να χάσουν τα λεφτά τους, αλλά ποτέ δεν διαλύθηκαν οι ομάδες. Ως σύστημα, το ανοιχτό μοντέλο είναι σταθερό και ελκυστικό, κυρίως λόγω των ανακατατάξεων των ομάδων. Επίσης, περιορίζει τη δυνατότητα πλούσιων ιδιοκτητών να αποκομίσουν τεράστια κέρδη από το παιχνίδι. Κανείς δεν είναι ασφαλής από τον ανταγωνισμό. Είναι ειρωνικό ότι η UEFA και πολλοί άλλοι που μιλούν εκ μέρους των οπαδών αντιμετωπίζουν το αμερικανικό μοντέλο ως ανάθεμα, αλλά δείχνουν να κάνουν το παν για να διασφαλίσουν την υιοθέτησή του. Η Premier League καλωσόρισε έναν ακόμα Αμερικανό ιδιοκτήτη τον περασμένο μήνα, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό στους έξι. Όλοι αυτοί αντιλαμβάνονται πολύ καλά και τα δύο συστήματα και εναρμονίζονται με τους κανονισμούς. Γνωρίζουν τουλάχιστον τι αντιμετωπίζουν. * Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Michigan, εκ των συγγραφέων του βιβλίου Soccernomics

63 62-63 MARKETING - ΝΕΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ.indd 63

10/18/13 12:41 PM

ΠΟΙΟ TO ΜΕΛΛΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ; ΈΝΑ ΠΟΛΎ ΣΟΒΑΡΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΈΎΡΏΠΗ ΈΙΝΑΙ ΑΎΤΟ ΤΗΣ ΑΠΟΤΈΛΈΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΈΝΟΣ ΚΟΙΝΏΝΙΚΟΎ ΣΎΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΈΠΙΒΙΏΣΗ ΤΟΎ ΟΠΟΙΟΎ ΔΈΝ ΎΠΑΡΧΟΎΝ ΠΛΈΟΝ ΤΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΚΈΦΑΛΑΙΑ του Paul Dussine*

Σε ένα από τα τελευταία βιβλία του ο Ζακ Ατταλί -σοσιαλιστής διανοούμενος και κορυφαίος σύμβουλος του Φρανσουά Μιττεράν στην πρώτη προεδρική του θητεία (1981-1988)- είναι ξεκάθαρος: Η Έυρώπη είναι υπερχρεωμένη, γηράσκει, δύσκολα θα γνωρίσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και άρα θα διαθέτει λιγοστή αποταμίευση για παραγωγικές επενδύσεις. Κατά συνέπεια, ήδη τίθεται πρόβλημα επιβίωσης του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας, υπό συνθήκες υψηλής ανεργίας και γενικευμένης αβεβαιότητας. Παράλληλα, όμως, είναι κάτι περισσότερο από βέβαιο ότι το υπάρχον προνοιακό κράτος δύσκολα μπορεί να μεταρρυθμιστεί, γιατί οι αγκυλώσεις του φθάνουν και περισσεύουν. Τι, λοιπόν, μπορεί να συμβεί είναι το καίριο ερώτημα, στο οποίο οι απαντήσεις μόνο εύκολες δεν είναι. Το ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας, όπου η κρατικο-πολιτική εξουσία διασφαλίζει την ευημερία του πληθυσμού του από τη γέννηση μέχρι το θάνατό του, αποτελεί ευρωπαϊκό δημιούργημα. Έμφανίστηκε στην αρχική μορφή του στα τέλη του 19ου αιώνα στη Γερμανία του Μπίσμαρκ και «ρίζωσε» στο Ηνωμένο Βασίλειο. Από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έγινε κεντρικό στοιχείο των δημοσιονομικών και οικονομικών πολιτικών σε όλη τη Δυτική Έυρώπη, αν και τα συστήματα διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Σήμερα, το κράτος πρόνοιας αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της σύγχρονης Έυρώπης. Μια ραχοκοκαλιά, ωστόσο, που εκ των πραγμάτων αμφισβητείται αλλά και συγκρούεται με τη σημερινή ευρωπαϊκή οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα - με την τελευταία να εντοπίζεται στο τεράστιο θέμα της χρηματοδότησης. Πριν από τη χρηματοοικονομική αναταραχή που ξεκίνησε το 2007, οι περισσότερες κυβερνήσεις

της Δυτικής Έυρώπης κάλυπταν τις διαρθρωτικές τους ελλείψεις με την έκδοση χρέους. Αυτό έδινε τη δυνατότητα στα κράτη να καθυστερήσουν τις επώδυνες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τις εκλογικές αντιδράσεις που πιθανότατα θα ακολουθούσαν. Η εισαγωγή του ευρώ στις αρχές της δεκαετίας του 2000 περιέπλεξε ακόμη περισσότερο την κατάσταση, αφού οι χώρες δεν είχαν πλέον τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τη νομισματική πολιτική για να αντισταθμίσουν την απώλεια ανταγωνιστικότητάς τους. Τώρα, η ευρωπαϊκή κρίση αναγκάζει τις περισσότερες χώρες της Δυτικής Έυρώπης να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της ανικανότητάς τους να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις. Για δεκαετίες οι Έυρωπαίοι απολάμβαναν τα οφέλη του κράτους πρόνοιας ουσιαστικά, χωρίς να αντιμετωπίζουν τα κόστη του. Όμως, η κρίση έχει επιταχύνει την έλευση της ημέρας της κρίσης - που ήταν αναπόφευκτη, αφού η μείωση και η γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού (που θα μειώσει σημαντικά το εργατικό δυναμικό και τα φορολογικά έσοδα της Έυρώπης) θα ανάγκαζαν τις περισσότερες κυβερνήσεις να εφαρμόσουν ούτως ή άλλως κάποια στιγμή διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Από αυτή την άποψη οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αποφασίζουν εάν θα ανοίξουν μεγαλύτερες διαμάχες αναφορικά με το μέλλον του μπλοκ και τις δύσκολες μεταρρυθμίσεις, ή εάν θα συνεχίσουν να τις καθυστερούν με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή η Ευρώπη θα ανακάμψει από την κρίση χωρίς σημαντικές αλλαγές πολιτικής. Ορισμένα κράτη έχουν αποφύγει τέτοιου είδους συζητήσεις, δίνοντας ταυτόχρονα αντιφατικές υποσχέσεις διεύρυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης χωρίς να υπάρχει απώλεια εθνικής κυριαρχίας. Ομοίως, οι ψηφοφόροι ακούν

64 64-65 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΠΟΙΟ TO ΜΕΛΛΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΡΑΤΟΣ.indd 64

10/18/13 12:41 PM

οικονομία

m

Η γηραιά μας ήπειρος έχει σοβαρό πρόβλημα κοινωνικής της αναγέννησης, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με θεωρητικολογίες και αφορισμούς. Απαιτεί συγκεκριμένες λήψεις αποφάσεων και μέτρων

η ακινησία είναι πολύ συχνά η χειρότερη πολιτική. Έτσι, δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη που οι Ολλανδοί είναι μεταξύ των πρώτων που αναγνωρίζουν δημοσίως τη νέα πραγματικότητα της Έυρώπης. Καθώς η οικονομική κρίση πλήττει τη Βόρεια Έυρώπη, οι Ολλανδοί έχουν αρχίσει σταδιακά να επανεκτιμούν τη θέση της οικονομίας τους και τη θέση τους στην Έυρώπη, σε μια προσπάθεια να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για τη μεταβαλλόμενη πολιτική και οικονομική κατάσταση της Έυρώπης. Η ανεργία στην Ολλανδία παραμένει χαμηλότερη από το μέσον όρο της ευρωζώνης, όμως αυξάνεται σταθερά τα τελευταία δύο χρόνια καθώς η χώρα είναι σε ύφεση - η οποία, ωστόσο, έπαιξε αφυπνιστικό ρόλο και έσπρωξε την ολλανδική κυβέρνηση να θέσει πλέον στο σύνολο της Έυρώπης το πρόβλημα του προνοιακού κράτους και του μέλλοντός του. συνήθως ότι η Έυρώπη μπορεί να επιστρέψει στην προ κρίσης ευημερία της χωρίς σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Αυτές οι προσεγγίσεις στερούνται παντελώς σοβαρότητας. Η γηραιά μας ήπειρος έχει σοβαρό πρόβλημα κοινωνικής της αναγέννησης, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με θεωρητικολογίες και αφορισμούς. Απαιτεί συγκεκριμένες λήψεις αποφάσεων και μέτρων, όπως για παράδειγμα αυτά που υπαινίχθη πρόσφατα στην ομιλία του ο Ολλανδός βασιλιάς. Όμως, στην Ολλανδία -που ιστορικά είναι ένα έθνος ναυτών και εμπόρων που συνδέεται με τις γερμανικές αγορές από ξηράς και με τις βρετανικές από θαλάσσης- η κατάσταση φαίνεται ότι αντιστρέφεται. Από την εμπορική τους ιστορία οι Ολλανδοί κατανοούν πως η επιτυχία απαιτεί από μία χώρα να είναι και επιφυλακτική και ενεργητική και ότι

Αυτό το έκανε γιατί, για πρώτη φορά μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το κοινωνικό συμβόλαιο στην Ευρώπη κινδυνεύει να «σπάσει». Έάν τα θέματα δεν διευθετηθούν και εάν οι ελίτ της Έυρώπης δεν καταφέρουν να συμφιλιώσουν τα συμφέροντά τους με τις προσδοκίες των ψηφοφόρων, τότε τα πολιτικά θεμέλια της Έυρωπαϊκής Ένωσης θα συνεχίσουν να διαβρώνονται - με ό,τι αυτό σημαίνει από πολιτικής πλευράς, ιδιαίτερα δε εν όψει των κρίσιμων ευρωεκλογών του Μαΐου 2014. * Γάλλος οικονομολόγος, κοινωνιολόγος και σύμβουλος επιχειρήσεων

65 64-65 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΠΟΙΟ TO ΜΕΛΛΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΡΑΤΟΣ.indd 65

10/18/13 12:41 PM

ΕΦΘΑΣΕ Η ΩΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΑΝΑΝΑΚΑΛΎΨΟΎΝ ΤΟΎΣ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟΎΣ ΣΤΟΧΟΎΣ, ΝΑ ΑΠΟΚΤΉΣΟΎΝ ΙΣΧΎΡΉ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ, ΝΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΎΝ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΡΙΤΉΡΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΎΓΟΎΝ ΤΟΎΣ ΕΎΚΟΛΟΎΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΎΣ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

«Η σύγχρονη επιχείρηση πρέπει να επανενταχθεί στην πραγματική οικονομία, δίνοντας μεγάλη έμφαση στις ανθρώπινες δεξιότητες και την κοινωνική υπευθυνότητα» Richard Sennet Η Κουλτούρα του Νέου Καπιταλισμού

Η σύγχρονη επιχείρηση γνωρίζει μια από τις πιο δυνατές κρίσεις της ιστορίας της. Κι αυτό συμβαίνει διότι στον αναπτυγμένο κόσμο τα τελευταία 30 χρόνια οι μεγάλες επιχειρήσεις παρασύρθηκαν από το αμερικανικό πρότυπο και ξέχασαν ποια είναι η ουσιαστική κοινωνική και οικονομική αποστολή τους. Ξέφυγαν έτσι από τον παραδοσιακό θεσμικό τους ρόλο, αλλά υπέστησαν και σοβαρές εσωτερικές λειτουργικές μεταβολές με τεράστια σημασία. Ή πρώτη από τις μεταβολές αυτές, όπως επισημαίνει και ο Ρίτσαρντ Σέννετ, είναι η μετάβαση από τη σχεδόν απόλυτη και ενίοτε στρατιωτική εξουσία των ηγετικών και διευθυντικών στελεχών, στην εξουσία των μετόχων και των χρηματοοικονομικών παικτών στις κεφαλαιαγορές. Ή μετάβαση αυτή ξεκίνησε από τις ΉΠΑ περί τα τέλη του 1970, οφείλεται κατά κύριο λόγο στα τεράστια αποθέματα κεφαλαίου που αποδεσμεύτηκαν για επενδύσεις σε παγκόσμια κλίμακα, μετά τη δεύτερη πετρελαϊκή κρίση και με δεδομένη από τις αρχές της δεκαετίας τού 1970 της κατάργησης των συμφωνιών του Μπρέττον Γουντς. Έτσι, στις νέες συνθήκες, ο πλούτος που περιοριζόταν σε τοπικές ή εθνικές επιχειρήσεις ή συσσωρευόταν σε εθνικές τράπεζες, μπορούσε τώρα να κινηθεί ευκολότερα ανά την υδρόγειο. Ειδικότερα στις πλούσιες σε πετρέλαιο χώρες της Μέσης Ανατολής, στις αμερικανικές, τις ιαπωνικές και τις γερμανικές τράπεζες και στο δίκτυο των Κινέζων του Ειρηνικού, υπήρχε δίψα για επενδύσεις. Κολοσσιαία συνταξιοδοτικά ταμεία και ιδιώτες μικροεπενδυτές ακολούθησαν το παράδειγμά τους τις δεκαετίες του 1980 και 1990, αναζητώντας νέες, υπεράκτιες ευκαιρίες. Οι τραπεζικές επιχειρήσεις μετασχηματίστηκαν προκειμέ-

νου να διαχειριστούν αυτό το κέρας της Αμάλθειας. Οι εμπορικές τράπεζες έγιναν πραγματικά διεθνείς. Στο Λονδίνο, λόγου χάρη, τα δίκτυα που είχαν δημιουργήσει οι παλαιοί τραπεζίτες κατά το αυτοκρατορικό παρελθόν της Βρετανίας πέρασαν στην ιδιοκτησία αμερικανικών, ιαπωνικών και γερμανικών τραπεζών, που εξαγόρασαν τις βρετανικές εταιρίες. Σήμερα, το Σίτυ του Λονδίνου παραμένει χώρος διεθνών χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, αλλά το Σίτυ δεν είναι πια βρετανικός θεσμός. Οι τράπεζες επικεντρώθηκαν όλο και περισσότερο σε συγχωνεύσεις και εξαγορές, με αποτέλεσμα να εκλείψει ο δεσμός τους με συμφέροντα του εθνικού κράτους. Οι ροές κεφαλαίων σταδιακά έγιναν εργαλείο της παγκοσμιοποίησης και οι αποφάσεις μέσα στις εταιρίες υπάγονταν όλο και περισσότερο στη βούληση και τις προσδοκίες των μετόχων. Οι μέτοχοι-επενδυτές εξελίχθηκαν σε ενεργούς κριτές. Μία κρίσιμη καμπή αυτής της συμμετοχής σημειώθηκε όταν τα συνταξιοδοτικά ταμεία, που έλεγχαν τεράστια ποσά χρημάτων, άρχισαν να πιέζουν έντονα τη διοίκηση. Ή αυξανόμενη εξέλιξη των χρηματοοικονομικών μέσων, όπως η μοχλευμένη εξαγορά (leveraged buyout), σήμαινε ότι οι επενδυτές μπορούσαν να δημιουργήσουν ή να διαλύσουν τις μετοχικές εταιρίες, ενώ η διοίκησή τους παρακολουθούσε ανίκανη να αντιδράσει. Ή ανάδυση της πολυσύνθετης δύναμης των μετόχων έκανε τους στρατηγούς των εταιριών στην κορυφή της διοίκησης να μην είναι πια οι στρατηγοί που ήταν κάποτε. Μια νέα πηγή παράπλευρης δύναμης είχε εμφανιστεί στην κορυφή των επιχειρήσεων, συχνά κυριολεκτικά ξένη και συχνά αδιάφορη προς την κουλτούρα των μακροχρόνιων σχέσεων και συμμαχιών που είχαν δημιουργηθεί στο εσωτερικό τους.

66 66-68 ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ - ΕΦΘΑΣΕ Η ΩΡΑ.indd 66

10/18/13 12:40 PM

επιχειρείν

m

θούν σε αυτή την παρέλαση επενδυτών, αλλά, ακόμη και σε περιόδους ύφεσης στην αγορά, η πίεση που ασκούνταν στις εταιρίες παρέμενε η ίδια: η σταθερότητα της εταιρίας κατάντησε αρνητικό και όχι θετικό χαρακτηριστικό για τις επενδύσεις. Η σταθερότητα ερμηνευόταν ως ένδειξη αδυναμίας, που υποδήλωνε στην αγορά ότι η εταιρία αδυνατούσε να καινοτομήσει ή να βρει νέες εταιρίες ή να διαχειριστεί με άλλον τρόπο τις αλλαγές.

Αυτή η μετατόπιση εξουσίας γύρισε μία δεύτερη νέα σελίδα. Οι ενδυναμωμένοι επενδυτές επιθυμούσαν μάλλον βραχυπρόθεσμα παρά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Σχημάτισαν τα στελέχη αυτού που ο Μπένετ Χάρισσον αποκαλεί «ανυπόμονο κεφάλαιο». Και το σπουδαιότερο: δείκτης των αποτελεσμάτων των εταιριών ήταν η τιμή της μετοχής και όχι τα μερίσματα. Η αγοραπωλησία μετοχών σε μία ανοιχτή, ρευστή αγορά είχε ταχύτερες -και μεγαλύτερες- αποδόσεις σε σύγκριση με τη διατήρηση των μετοχών μακροχρόνια. Γι’ αυτό το λόγο, ενώ το 1965 τα αμερικανικά συνταξιοδοτικά ταμεία διατηρούσαν τις μετοχές κατά μέσο όρο επί 46 μήνες, το 2006 μεγάλο μέρος του χαρτοφυλακίου αυτών των θεσμικών επενδυτών εκχωρούνταν κατά μέσο όρο ανά 48 μήνες. Το εμπόριο της τιμής των μετοχών ανέτρεπε τους παραδοσιακούς δείκτες απόδοσης, όπως αναλογία τιμής προς κέρδη - με γνωστότερο παράδειγμα τη μεγάλη έκρηξη της τεχνολογίας τη δεκαετία τού 1990, οπότε εκτοξεύτηκαν στα ύψη οι τιμές των μετοχών εταιριών που δεν είχαν κέρδη. Φυσικά, το φαινόμενο του χρήματος που αναζητά πατρίδα ή γρήγορες αποδόσεις δεν ήταν καινούργιο. Αλλά το συνδυασμένο φαινόμενο της τόσο μεγάλης αποδέσμευσης κεφαλαίων και της πίεσης για βραχυπρόθεσμες αποδόσεις άλλαξε ριζικά τη δομή εκείνων των επιχειρήσεων που ασκούν τη μεγαλύτερη έλξη στους ισχυρούς επενδυτές. Όπως -πολύ διαπεραστικά, κατά τη γνώμη μας- αναφέρει ο Ρ. Σέννετ στο βιβλίο του Η Κουλτούρα του Νέου Καπιταλισμού, με αφετηρία αυτή τη νέα κατάσταση ασκήθηκε τεράστια πίεση στις εταιρίες να φαίνονται ωραίες στα μάτια του περαστικού ηδονοβλεψία. Ωραία ήταν η εταιρία που παρουσίαζε ενδείξεις εσωτερικών αλλαγών και ευελιξίας, που έδινε την εντύπωση ότι ήταν δυναμική, ακόμη κι αν η πάλαι ποτέ σταθερή εταιρία λειτουργούσε τέλεια. Εταιρίες όπως η Sunbeam και η Enron κατάντησαν δυσλειτουργικές ή εστίες διαφθοράς στην προσπάθειά τους να ανταποκρι-

Εδώ υπήρχε μία έντονη αντίθεση τόσο με την πρακτική όσο και με τη θεωρία της προηγούμενης γενιάς. Ο Ροκφέλερ καθησύχαζε τις αγορές εξαφανίζοντας τον ανταγωνισμό και τη ρευστότητα. Το κοινωνικό συμβόλαιο του μοντέλου του Βέμπερ εξαρτιόταν από την πεποίθηση των εντός ότι ο θεσμός θα κατάφερνε να αντεπεξέλθει σε οποιαδήποτε εξωτερική θύελλα. Τώρα η προθυμία να αποσταθεροποιήσεις την ίδια σου την επιχείρηση ήταν θετική ένδειξη. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά από κάθε άποψη. Το μοντέλο φαίνεται να έχει μπει σε σοβαρή για το μέλλον του κρίση. Κύρια χαρακτηριστικά του μοντέλου αυτού ήταν η υπερβολική προσφυγή στις μοχλεύσεις, η χωρίς προηγούμενο υπερχρέωση των νοικοκυριών, η ανάπτυξη που στηριζόταν στις υπεραξίες των ενεργητικών και των ακινήτων, καθώς και η άνιση κατανομή των αξιών αυτών. Συνολικά, δηλαδή, είχαμε συσσώρευση μηχανισμών πλασματικού πλουτισμού οι οποίοι, με αφορμή την κρίση, ξεγυμνώθηκαν. Αυτό δε το αναπτυξιακό πρότυπο καθιερώθηκε διότι ξεχάστηκαν οι στοιχειώδεις οικονομικοί νόμοι, τους οποίους -για μία ακόμη φορά και a contrario- αναδεικνύει η σημερινή κρίση. Στο πλαίσιο αυτής της πραγματικότητας, πολλές επιχειρήσεις έχασαν την ψυχή τους. Θύματα των απαιτήσεων των επενδυτών, λησμόνησαν ότι η ανάπτυξη είναι, αφ’ εαυτής, μακροπρόθεσμη υπόθεση και όχι «απόδοση επί ιδίων κεφαλαίων» (return on equity - ROE). Έτσι, για πετύχουν οι επιχειρήσεις ROE 15%, προσέφυγαν σε μαλθουσιανή πολιτική μείωσης των ιδίων περιουσιακών στοιχείων τους και προσφυγής στον υπερβολικό δανεισμό. Στην συνέχεια είχαμε το θέμα του προσδιορισμού της κατανάλωσης. Η τελευταία, στις ΗΠΑ, ξέφυγε

67 66-68 ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ - ΕΦΘΑΣΕ Η ΩΡΑ.indd 67

10/18/13 12:40 PM

από την εξέλιξη των αμοιβών εργασίας -οι οποίες, θεωρητικά, στηρίζονται στην άνοδο της παραγωγικότητας- και στηρίχθηκε στην υπερχρέωση των νοικοκυριών. Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η άνοδος της παραγωγικότητας είναι περισσότερο θέμα της βιομηχανικής δραστηριότητας παρά του τομέα των υπηρεσιών. Όμως, στις ΗΠΑ η μαζική αποβιομηχάνιση των τελευταίων ετών περιόρισε την οργανική ανάπτυξη -η οποία, μακροπροθέσμως, δημιουργεί περισσότερη αξία- και ευνόησε αποδόσεις που στηρίζονταν σε κερδοσκοπικές φούσκες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πραγματική οικονομία. Αυτή η λογική και ο παραμερισμός των θεμελιωδών θεμάτων ενίσχυσαν μία βραχυπρόθεσμη λογική, η οποία επεκτάθηκε με δραματικό τρόπο στο χρηματοοικονομικό κόσμο - ο οποίος, την ίδια ώρα, επέδειξε πρωτοφανή αλαζονεία, η δε απληστία του άρχισε να ξεφεύγει από κάθε όριο. Οι απαιτήσεις του κόσμου αυτού να δημιουργούν οι επιχειρήσεις αξία, στην ουσία τις απομάκρυνε από την κύρια αποστολή τους η οποία είναι η δημιουργία πλούτου, πρωτίστως για την κοινωνία και, στη συνέχεια, για τους μετόχους τους. Υπό αυτές τις συνθήκες, το να δικαιώνονται, στην παρούσα φάση της κρίσης, αυτοί που από χρόνια προέβλεπαν την έλευσή της, είναι σχεδόν άνευ σημασίας. Για την επιχείρηση -και όχι μόνο αυτήν- προέχει το μέλλον. Προέχει η επιβίωση και η ανάπτυξη της αυριανής επιχείρησης, η οποία, βεβαίως, σε καμία περίπτωση δεν θα μοιάζει με αποτυχημένα πρότυπα του παρελθόντος. Με αφορμή την κρίση οι επιχειρήσεις έχουν τη μεγάλη ευκαιρία να επανασχεδιάσουν την οργανωτική τους δομή και, στην ουσία, να επανιδρυθούν. Διότι, έτσι κι αλλιώς, οι χρηματοοικονομικοί στρατηγικοί τους σύμβουλοι, οι οποίοι επέβαλλαν τις θελήσεις τους τα είκοσι τελευταία χρόνια, έχουν απονομιμοποιηθεί - και για πολύ καιρό. Συνεπώς, οι επιχειρήσεις είναι ελεύθερες να επανασυνδεθούν με την εις βάθος χρόνου ανάπτυξή τους - όμως, μία ανάπτυξη διαφορετική. Η αυριανή ανάπτυξη δεν θα πρέπει να στηρίζεται μόνο στην κατανάλωση, αλλά είναι ζωτικό να συνδεθεί με την εξωτερική ζήτηση. Οι αγορές των αναδυόμενων χωρών είναι, μακροπροθέσμως, μία απίστευτη αποθήκη ανάπτυξης. Παρά τη σημερινή κρίση, η Κίνα, η Ινδία και η Μαλαισία θα αναπτύσσονται μέχρι το 2020 με ρυθμούς 8% έως 10%. Θα καταστούν, έτσι, μία φοβερή μηχανή απορρόφησης τεράστιων επενδύσεων, αλλά και παραγόμενων στη Δύση καταναλωτικών αγαθών. Θα πρέπει, συνεπώς, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να τονώσουν σε υπερθετικό βαθμό την εξωστρέφειά τους και την ικανότητα προσέγγισης και εδραίωσής τους σε αναδυόμενες αγορές. Προς την κατεύθυνση αυτή διαθέτουν αρκετά και σημαντικά όπλα, όπως η παράδοση, η (πολύτιμη) τεχνογνωσία, η αξιοποίηση αγορών-στόχων. Στο σημείο αυτό, που είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, η επιχείρηση θα πρέπει να διαθέτει δικό της επιχειρηματικό σχέδιο, προσαρμοσμένο

στις ανάγκες της. Ένα επιχειρηματικό σχέδιο το οποίο να ικανοποιεί τα κριτήρια της ευελιξίας, της ελαστικότητας και της αποτελεσματικότητας. Ένα επιχειρηματικό σχέδιο απευθύνεται σε αυτούς που έχουν μία εμπνευσμένη ιδέα και θέλουν να την πραγματοποιήσουν. Σε αυτό περιγράφονται το όραμα, οι αντικειμενικοί στόχοι, οι στρατηγικές και οι τακτικές, ενώ, παράλληλα, γίνεται εκτενής αναφορά στον προϋπολογισμό, στον έλεγχο, στα συστήματα διοίκησης, στο ανθρώπινο δυναμικό, στο μάρκετινγκ, στην παραγωγή, στην εξασφάλιση της ποιότητας, στον κίνδυνο, κ.α. Σε όλους αυτούς τους τομείς οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έχουν πάμπλουτη παράδοση πίσω τους. Εκείνο που τους λείπει είναι να τη συμπληρώσουν με προσαρμοσμένα στην εποχή μας μακροπρόθεσμα ηθικά και κοινωνικά κριτήρια. Ταυτοχρόνως, είναι ανάγκη, πέρα από την αναζήτηση του βραχυπρόθεσμου κέρδους - με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη βιωσιμότητά της- η επιχείρηση να αποκτήσει και ισχυρή συναισθηματική νοημοσύνη. Μία επιχείρηση δεν είναι μόνο χλιδή και πλούτος για τους λίγους, αλλά ευημερία και για τους πολλούς. Τώρα, λοιπόν, με το ξέσπασμα της κρίσης -η οποία πλήττει καίρια και αυτά τα παραγωγικά κύτταρα της οικονομίας και της κοινωνίας, που είναι οι επιχειρήσεις- έχει σαφώς σημάνει η ώρα της επιχείρησης - πολίτη. Δηλαδή, της επιχείρησης που θα είναι μέλος της κοινωνίας των πολιτών και θα βοηθά την αναβάθμιση της κοινωνίας αυτής. Ίσως, όλα τα παραπάνω να ακούγονται ουτοπικά. Θεωρούμε ότι δεν είναι. Με την κρίση, και μετά από αυτήν, οι κοινωνίες των πολιτών θα καταγράφουν εταιρικές συμπεριφορές και θα τις κρίνουν ανάλογα. Κατ’ επέκταση, εξίσου ανάλογα θα συμπεριφέρονται. Παρόμοιες τάσεις ήδη καταγράφονται από δημοσκοπήσεις στις αναπτυγμένες χώρες και τα συμπεράσματα που προκύπτουν δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αγνοούνται. Οι επιχειρήσεις ασφαλώς και πρέπει να είναι κερδοφόρες. Χρειάζεται, όμως, ταυτοχρόνως να είναι ηθικές και κοινωνικά ωφέλιμες. Αυτό, εξάλλου, πίστευε ακράδαντα και ένας μεγάλος γκουρού του μάνατζμεντ, ο αείμνηστος Πήτερ Ντράκερ - τον οποίον καλά θα έκαναν να ξαναδιαβάσουν πολλοί σημερινοί μάνατζερ όλων των βαθμίδων. Ίσως μέσα από αυτή την ανάγνωση αποκτήσουν γνώσεις, ιδέες, αλλά και εργαλεία για μία επιτυχημένη επιχειρηματική επανίδρυση.

68 66-68 ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ - ΕΦΘΑΣΕ Η ΩΡΑ.indd 68

10/18/13 12:40 PM

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ - Η ΕΛΛΔΑ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ.indd 70

7/9/13 2:26 PM

ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ, ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

των Majken Schultz και Lars Ervorder*

ΟΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΠΤΥΧΘΕΙ ΑΠΟ ΜΙΚΡΟ ΑΡΙΘΜΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Κ.ΛΠ., ΣΥΝΔΥΑΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ, ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΣΦΑΙΡΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ, ΚΑΤΑΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ, ΑΥΤΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΥΛΗΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ

Έχει υποστηριχθεί, από τους Cheney & Christiansen, ότι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι μεταβιομηχανικοί οργανισμοί προκύπτει από την κατάρρευση του παραδοσιακού διαχωρισμού ανάμεσα στις εσωτερικές και τις εξωτερικές δομές τους. Με άλλα λόγια, εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον κάπου συμπίπτουν. Στο παρελθόν, οι οργανισμοί ήταν ικανοί να διαχωρίζουν τις λειτουργίες που αφορούν στην εσωτερική διάρθρωσή τους από αυτές που σχετίζονταν με εξωτερικούς παράγοντες, επειδή η ίδια η διάρθρωσή τους δεν επέτρεπε παρά ελάχιστες επαφές ανάμεσα στα διάφορα τμήματα που ασχολούνταν με τους τομείς αυτούς αντίστοιχα. Τα κορυφαία στελέχη, όπως και τα τμήματα μάρκετινγκ, αγορών, δημοσίων σχέσεων και στρατηγικού προγραμματισμού, είχαν στη διαχείρισή τους τις εξωτερικές σχέσεις, ενώ μάνατζερς χαμηλών και μέσων βαθμίδων, το τμήμα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και τα τμήματα μηχανικής, παραγωγής και λογιστικής ασχολούνταν με εσωτερικά ζητήματα. Στις μέρες μας, όμως, η συντήρηση της παραδοσιακής διάκρισης ανάμεσα στην εσωτερική και στην εξωτερική επιχειρηματική συμπεριφορά καθίσταται σχεδόν αδύνατη, καθώς η δικτύωση και οι συμμαχίες, αλλά και οι ίδιες οι νέες οργανωτικές δομές που είναι στραμμένες προς την παροχή υπηρεσιών, αυξάνουν τις επαφές μεταξύ των «εσωτερικών» και των «εξωτερικών». Συγχρόνως, η καθοδηγούμενη από τα ΜΜΕ διαφάνεια όσον αφορά στην επιχειρηματική συμπεριφορά, σημαίνει ότι οι εταιρείες δυσκολεύονται να κρύψουν πιθανές αντιφάσεις ανάμεσα σε ισχυρισμούς που γίνονται δημόσια και στις εσωτερικές τους πρακτικές. Ενώ στο παρελθόν οι οργανισμοί είχαν τη δυνατότητα να διαφοροποιούν τις εσωτερικές τους αξίες και πρακτικές από αυτές που παρουσίαζαν προς τα έξω, η αυξανόμενη διαφάνεια θέτει ζητήματα συνέπειας και αξιοπιστίας, τα οποία χαρακτηρίζονται ως «κενά / ρήγματα ειλικρίνειας» ή «ρήγματα υπόσχεσης / απόδοσης». Εταιρίες οι οποίες χρησιμοποιούν στο μάρκετινγκ σλόγκαν τα οποία δεν έχουν ουσιαστική αναφορά στις εσωτερικές τους λειτουργίες, διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να χάσουν την

70 70-73 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ.indd 70

10/18/13 12:40 PM

επικοινωνία

m

Η καθοδηγούμενη από τα ΜΜΕ διαφάνεια όσον αφορά στην επιχειρηματική συμπεριφορά, σημαίνει ότι οι εταιρείες δυσκολεύονται να κρύψουν πιθανές αντιφάσεις ανάμεσα σε ισχυρισμούς που γίνονται δημόσια και στις εσωτερικές τους πρακτικές.

αξιοπιστία τους, όπως για παράδειγμα συμβαίνει σε εταιρίες που ισχυρίζονται ότι επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ζητήματα κοινωνικής ηθικής και οικολογικά θέματα, χωρίς αυτά να τις απασχολούν πραγματικά. Με άλλα λόγια, η υποκρισία βλάπτει πολύ σοβαρά την εικόνα και τη φήμη των επιχειρήσεων. Σε αυτό το άρθρο εξερευνούμε τον τρόπο με τον οποίο η κατάρρευση των παραπάνω διαχωρισμών, παράλληλα με την αυξανόμενη διαφάνεια που επικρατεί, έχει επηρεάσει τις επιχειρήσεις που προσφέρουν υπηρεσίες σχετικές, τόσο με πρωταρχικά εσωτερικές όσο και εξωτερικές εταιρικές δραστηριότητες, όπως η διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού και το μάρκετινγκ, αντίστοιχα. Η μελέτη επικεντρώνεται στις υπηρεσίες που αφορούν στις οργανωτικές αξίες. Εστιάζουμε κυρίως στις αξίες, καθώς η σύγχυση των ορίων αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τις επιχειρήσεις και τις δυνατότητές τους να δημιουργούν ολοκληρωμένες πρωτοποριακές υπηρεσίες που να διαχειρίζονται ταυτοχρόνως τα τμήματα που ασχολούνται με εσωτερικούς και εξωτερικούς τομείς. Εξάλλου, η ανάπτυξη αυτού του είδους ολοκληρωμένων σχεδιασμών δραστηριοτήτων φέρεται να συνδέεται κυρίως με τη διαχείριση και την επικοινωνία αυτών καθαυτών των οργανωτικών αξιών. Με τον όρο αξίες αναφερόμαστε τόσο στις διοικητικές προσπάθειες για την παράθεση, την επικοινωνία και τη διαχείριση των εταιρικών αξιών μέσα στους εσωτερικούς και εξωτερικούς τομείς, όσο και στις ίδιες τις διαδικασίες με τις οποίες οι αξίες αυτές διαπλάθονται, ερμηνεύονται και πραγματώνονται από αυτούς. Έμφαση δίνεται σε ένα συγκεκριμένο είδος υπηρεσίας βασισμένης στην αξία, η οποία ορίζεται ως η αλληλεξάρτηση ανάμεσα στην εταιρική κουλτούρα, στην ταυτότητα και στην εικόνα / φήμη της επιχείρησης.

Το άρθρο βασίζεται σε μια έρευνα - μελέτη εταιριών που έχουν τη βάση τους στη Δανία και οι οποίες προσφέρουν υπηρεσίες στους χώρους του μάνατζμεντ, των δημοσίων σχέσεων, της διαφήμισης και του επιχειρηματικού ντιζάιν. Παρουσιάζονται έτσι οι προσπάθειες των εταιριών να αναπτύξουν νέα είδη ολοκληρωμένων υπηρεσιών, οι οποίες προσφέρουν ανάλυση, έκφραση και διαχείριση τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών αξιών, όπως π.χ. ολοκληρωμένες στρατηγικές επικοινωνίας, εταιρικό μπράντινγκ, διαχείριση επιχειρηματικού οράματος. Η μελέτη δείχνει πώς οι παράγοντες - κλειδιά των επιχειρήσεων αυτών αντιλαμβάνονται και ερμηνεύουν την ανάγκη να αμβλυνθούν οι παραδοσιακοί μηχανισμοί όσον αφορά τις βασισμένες στις αξίες υπηρεσίες και αναλύει τα πιθανά εμπόδια για την επιτυχημένη δημιουργία και διανομή τους.

ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ, ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΑ Σε θεωρητικό επίπεδο, η κατάρρευση του διαχωρισμού ανάμεσα στις εσωτερικές και τις εξωτερικές πλευρές των οργανισμών έχει οριστεί ως η αλληλεξάρτηση μεταξύ της εταιρικής κουλτούρας, της ταυτότητας και της εικόνας ή της φήμης της επιχείρησης. Εδώ ο όρος «εταιρική κουλτούρα» αποδίδεται σε έννοιες οι οποίες πιθανόν να μεταλλάσσονται χρονικά αλλά και όσον αφορά στο χώρο χρήσης τους, καθώς και ανάλογα με την ιεραρχία, τον τομέα, την ηλικία

71 70-73 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ.indd 71

10/18/13 12:40 PM

Το «κτίσιμο» της φήμης είναι μια ξεχωριστή διαδικασία η οποία για να διεκπεραιωθεί απαιτείται η συνεργασία διαφήμισης, δημοσίων σχέσεων και συμβούλων μάνατζμεντ.

και το γένος των μελών του οργανισμού. Η επιχειρηματική ταυτότητα αναφέρεται στις γραφιστικές και αισθητικές εκφάνσεις του ύφους και του χαρακτήρα του οργανισμού, όπως εκδηλώνονται μέσα από την ανάπτυξη, την έκφραση και τη διαχείριση ρητών επιχειρηματικών αξιών. Έτσι, το concept της εταιρικής ταυτότητας αντλείται από τους ίδιους τους εταιρικούς ισχυρισμούς όσον αφορά στη φύση της επιχείρησης. Αντίθετα, η εικόνα και η φήμη του οργανισμού σχετίζονται με το εξωτερικό περιβάλλον και το βάρος δίνεται στην προώθηση της αντίληψης και της συνολικής εκτίμησης του οργανισμού από τις διάφορες εξωτερικές οντότητες. Υποστηρίζουμε, όπως και ο Fombrun, ότι η κατάρρευση του διαχωρισμού μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών οργανωτικών δομών προκαλεί νέες μορφές διαφάνειας και οδηγεί σε νέου είδους αλληλεξαρτήσεις ανάμεσα στην κουλτούρα, στην ταυτότητα και στην εικόνα. Υπογραμμίζεται, από την άποψη αυτή, ότι η διασύνδεση μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών αξιών έχει τονιστεί σε διαφόρων ειδών άρθρα και μελέτες. Σε μελέτες μάρκετινγκ και επικοινωνίας, το κύριο σημείο εντοπίζεται στη σχέση ανάμεσα στην εταιρική ταυτότητα, την εικόνα και τη φήμη. Για παράδειγμα, ο van Riel, το 1995, επεξεργάστηκε τους διάφορους δεσμούς μεταξύ ταυτότητας και εικόνας σε σχέση με την εταιρική επικοινωνία, ενώ ο Fombrun, το 1996, υπογράμμιζε ότι η φήμη είναι η αντίληψη -κλειδί, αν θέλουμε να καταλάβουμε τη συνδετική σχέση μεταξύ της εταιρικής ταυτότητας και των εξωτερικών συντεταγμένων. Στην περίπτωση αυτή, η εικόνα θεωρείται ως μια πρόσκαιρη διανοητική αντίληψη η οποία συχνά χειραγωγείται, ενώ η φήμη αντιπροσωπεύει μια συνολική εκτίμηση της εταιρίας, στενά συνδεδεμένη με τις επιδόσεις της. Γι’ αυτό, ο ρόλος των επαγγελματιών ή της εταιρίας που θα αναλάβουν να «κτίσουν» τη φήμη μιας οργάνωσης ή μιας επιχειρηματικής οντότητας, είναι εξαιρετικά λεπτός και ενίοτε πολύπλοκος. Μελέτες για την εταιρική ταυτότητα επικεντρώνονται στις μεγάλες αξίες της επιχείρησης, όπως αυτές προσδιορίζονται και εκφράζονται από το top management. Το «επιχειρηματικό όραμα» και η «εταιρική φιλοσοφία» είναι μερικοί από τους μεγάλους τομείς που προσδιορίζουν ταυτότητα και εικόνα. Κατά κύριο δε λόγο, οι τομείς αυτοί

72 70-73 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ.indd 72

10/18/13 12:40 PM

επικοινωνία

εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της κορυφής της επιχειρηματικής ιεραρχίας, η οποία λαμβάνει υπόψη της τόσο τους μετόχους όσο και τους πελάτες, τους προμηθευτές και τους εργαζόμενους της εταιρίας. Όσο για το «κτίσιμο» της φήμης είναι μια ξεχωριστή διαδικασία η οποία για να διεκπεραιωθεί απαιτείται η συνεργασία διαφήμισης, δημοσίων σχέσεων και συμβούλων μάνατζμεντ. Είναι έτσι κατάδηλο ότι οι διασυνδέσεις που περιγράφονται πιο πάνω έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις εταιρίες που προσφέρουν υπηρεσίες συναφείς με την κουλτούρα, την εικόνα, την ταυτότητα και τη φήμη της εταιρίας. Εν πρώτοις, γι’ αυτές τις εταιρίες παροχής υπηρεσιών παίζει μεγάλο ρόλο ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται τις υπηρεσίες που παρέχουν και πώς οραματίζονται τις προσεχείς εξελίξεις στον τομέα τους, που είναι κατ’ εξοχήν αυτός της άυλης προστιθέμενης αξίας. Στα πλαίσια αυτά, η αυξανόμενη αντιπαλότητα μεταξύ εταιριών που ασχολούνται με την εταιρική ταυτότητα, τη διαφήμιση και τις δημόσιες σχέσεις, οδηγεί σε νέες εξαγορές και συγχωνεύσεις, μέσω των οποίων επιτυγχάνονται και οι απαραίτητες αλληλοκαλύψεις στις παροχές υπηρεσιών. Έτσι, τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ τρεις γνωστές εταιρίες εταιρικής ταυτότητας αγοράστηκαν από ισάριθμους διαφημιστικούς ομίλους, ενώ η εταιρία Lippencort & Margulies εξαγοράστηκε από μία εταιρία μάνατζμεντ. Εξάλλου, οι νέοι δεσμοί μεταξύ της εταιρικής ταυτότητας και της παροχής συμβουλών σε θέματα μάνατζμεντ τονίστηκαν ιδιαίτερα και από την ηγετική βρετανική

m

εταιρία Wolf Olins, η οποία από το 1997 αναζητά εταίρους στο design, στην επιχειρηματική κουλτούρα και στη διοίκηση επιχειρήσεων. Από την έρευνα - μελέτη προκύπτει ότι οι σχέσεις μεταξύ εταιριών και επιχειρήσεων παροχής επικοινωνιακών, διαφημιστικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών, για να είναι αποτελεσματικές και αποδοτικές, απαιτούν στενές και γόνιμες διατομεακές συνεργασίες, υψηλή ποιότητα προσόντων από τους επαγγελματίες και νοοτροπίες που να ξεφεύγουν από διάφορες περιχαρακώσεις. Ιδιαίτερα στην Ευρώπη, οι έρευνες κατατείνουν στο συμπέρασμα ότι στις ευρωπαϊκές χώρες δραστηριοποιούνται δύο ειδών εταιρίες επικοινωνίας και παροχής συμβουλών: πρώτον, αυτές που έχουν μια παγκόσμια αντίληψη και κουλτούρα -και ως εκ τούτου έχουν ιδρύσει μικρότερες εθνικές θυγατρικές- και, δεύτερον, μικρές εταιρίες εθνικής εμβέλειας, με περιορισμένες δυνατότητες προσφοράς υπηρεσιών πέρα από τα σύνορα της χώρας στην οποία δραστηριοποιούνται. * Καθηγητές στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μάνατζμεντ του Copenhagen Business School

73 70-73 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ.indd 73

10/18/13 12:40 PM

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΤΟ LOBBYING ΣΤΙΣ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ της Γιάσα Λανγκ *

ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΜΕΣΉ ΕΚΠΡΟΣΏΠΉΣΉ ΣΤΙΣ ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ ΚΑΙ ΕΝΉΜΕΡΏΣΉ ΑΠΟ ΤΑ ΤΕΚΤΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΟΥΣ ΕΥΡΏΠΑΪΚΟΥΣ ΔΙΑΔΡΟΜΟΥΣ, ΕΙΝΑΙ ΧΑΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΧΕΡΙ.

Ο Νταίηβιντ Χαλ, πολύπειρος πρώην ανταποκριτής ιρλανδικών και φινλανδικών εφημερίδων στη βελγική πρωτεύουσα και διοικητικό κέντρο της Ευρώπης, αποφάσισε -λόγω κρίσης, προφανώς- να αλλάξει επάγγελμα και ρόλο. Σήμερα είναι επίσημος και διαπιστευμένος λομπίστας, διατηρώντας πάντα τις καλύτερες των σχέσεων με τους περισσότερους από τους πρώην συναδέλφους του. Κατά κύριο λόγο ο ρόλος του έγκειται στην ενημέρωση των πελατών του για τα τεκταινόμενα στους διαδρόμους των Βρυξελλών, όπου για επιχειρήσεις και φορείς της κοινωνίας των πολιτών η παρουσία είναι εκ των ων ουκ άνευ - αν θέλουν να είναι μέσα στα πράγματα και όχι εκτός. Επίσης, κατά περίπτωση, ο Νταίηβιντ προσπαθεί να βρει ποιες συμμαχίες θα μπορούσαν να συνάψουν οι πελάτες του και σε ποιο επίπεδο λήψης αποφάσεων είναι δυνατή η παρέμβασή τους για να προωθήσουν θέματά τους ή για να παρεμποδίσουν αρνητικές γι’ αυτούς ευρωπαϊκές αποφάσεις. Στο επίπεδο αυτό, λοιπόν, ο ρόλος του lobbying αποκτά ειδικό βάρος με μεγάλη σημασία. Έτσι σήμερα στις Βρυξέλλες δραστηριοποιούνται περί τους 10.000 λομπίστες που είναι γνωστοί και αρκετοί από αυτούς καταξιωμένοι. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι στις Βρυξέλλες όλα είναι σκοπί-

μως φανερά. Οι λομπίστες και οι ομάδες υποστήριξης ειδικών συμφερόντων καλούνται επισήμως να συνεισφέρουν ως εμπειρογνώμονες στο πρώτο στάδιο του νομοθετικού έργου. Όταν συνταχθούν τα σχέδια νομοθετικών πρωτοβουλιών τυπώνονται και μοιράζονται σε όλους προς σχολιασμό. Όσο ενοχλητική κι αν φαίνεται εκ πρώτης όψεως η διαδικασία αυτή, υπάρχουν μερικά επιχειρήματα που συνηγορούν υπέρ της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα ένας μικρός και αποτελεσματικός μηχανισμός και, από την άλλη, να ξέρει και να μπορεί να τα κάνει όλα μόνη της. Με άλλα λόγια: η γνώση είναι μία ολόκληρη βιομηχανία και η προσφυγή στους ειδήμονες είναι απαραίτητη. Ακόμα σημαντικότερο, ίσως, να είναι ότι η διαδικασία αυτή επιτρέπει στην Κομισιόν να αποκτά μία υποστηρικτική βάση. Πολλοί υποστηρίζουν πως η προσφυγή στους εξωτερικούς εμπειρογνώμονες είναι θετική. Αλλά, φυσικά, το ερώτημα είναι αν στο γήπεδο ισχύουν οι ίδιοι κανόνες για όλες τις ομάδες συμφερόντων. Κατά πόσο διαθέτουν τα ίδια μέσα ένας δημόσιος ελεγκτικός μηχανισμός με ελάχιστη χρηματοδότηση και μία μεγάλη, πλούσια εταιρία; Οι επικριτές υπογραμμίζουν τη σημασία της οικονομικής ανισότητας: «Οκτώ φορές στις δέκα νικάει αυτός με τα περισσότερα λεφτά», λέει ο Έρικ Βεσέλιους, του Παρατηρητηρίου Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων. «Υπάρχουν ένα σωρό παραδείγματα νομοθετικών πρωτοβουλιών που τροποποιήθηκαν σε βαθμό που να γίνουν πραγματικά αγνώριστα, τόσο που τα παράτησαν οι ίδιοι οι εισηγητές τους». Αναφέρει χαρακτηριστικά την προσπάθεια να μπουν σημάνσεις στα τρόφιμα: πράσινο για τα υγιεινά, κόκκινο για τα ανθυγιεινά. Τελικά τίποτα δεν έγινε. «Αυτό οφείλεται αποκλειστικά στη γιγάντια αντίσταση της βιομηχανίας τροφίμων», επισημαίνει.

74 74-75 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΤΟ LOBBYING.indd 74

10/18/13 12:39 PM

ευρωπαϊκή ένωση

m

Ισχυρά λόμπυ είναι επίσης αυτά του λιανεμπορίου, της βιομηχανίας τροφίμων και της διοίκησης των επιχειρήσεων. Μέχρι σήμερα έχουν μπλοκάρει αρκετές αποφάσεις και γενικά η φωνή τους ακούγεται. Το ίδιο συμβαίνει και με αρκετές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), ειδικά στους τομείς του περιβάλλοντος και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου η παρουσία τους είναι ισχυρή.

θρία τις μεγάλες κινηματογραφικές και μουσικές επιχειρήσεις όταν τέθηκε το θέμα επικύρωσης της συμφωνίας ACTA ενάντια στην πειρατεία. Οι καινοτόμοι της ψηφιακής μουσικής μπόρεσαν και έπεισαν τους ανθρώπους της Επιτροπής και του Ευρωκοινοβουλίου ότι σε μία ταχύτατα αναδυόμενη αγορά, παλαιές ρυθμίσεις και ξεπερασμένα προνόμια είναι εκτός τόπου και χρόνου. Σε ορισμένους τομείς η ανισορροπία στους συσχετισμούς δύναμης είναι εξόφθαλμη. «Ή Σίτιγκρουπ έχει σαράντα άτομα στις Βρυξέλλες», λέει ο πρώην λομπίστας Πιμ Βαν Μπόλεκαμ. Όμως στην αντίπερα όχθη, για την ώρα τουλάχιστον, παρά τη χρηματοοικονομική κρίση οι μηχανισμοί ελέγχου των τραπεζών δεν είναι από τους πιο αποτελεσματικούς. Γι’ αυτό και οι Αμερικανοί πιέζουν τους Ευρωπαίους για αυστηρότερη εποπτεία, ενώ ζητούν να μπορούν και οι ίδιοι να έχουν πρόσβαση στα βιβλία των τραπεζών.

Αυτή είναι μια άλλη ισχυρή πραγματικότητα, που στις Βρυξέλλες αποκτά όλο και περισσότερους οπαδούς. * Αρθρογράφος στην ολλανδική εφημερίδα De Groene Amsterdammer

Ισχυρά λόμπυ είναι επίσης αυτά του λιανεμπορίου, της βιομηχανίας τροφίμων και της διοίκησης των επιχειρήσεων. Μέχρι σήμερα έχουν μπλοκάρει αρκετές αποφάσεις και γενικά η φωνή τους ακούγεται. Το ίδιο συμβαίνει και με αρκετές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), ειδικά στους τομείς του περιβάλλοντος και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου η παρουσία τους είναι ισχυρή. Τον τελευταίο καιρό πολλές και αποτελεσματικές είναι και οι ομάδες του Διαδικτύου - οι οποίες με την πίεσή τους οδήγησαν σε πανωλε-

75 74-75 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΤΟ LOBBYING.indd 75

10/18/13 12:39 PM

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΙΩΝΑ ΤΗΣ ΑΥΤΑΡΧΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ; του Σεργκέι Καραγκάνωφ *

ΜΉΠΩΣ Ή ΣΥΝΕΧΙΖΌΜΕΝΉ ΚΡΙΣΉ ΤΌΥ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΌΥ ΚΌΣΜΌΥ ΌΔΉΓΉΣΕΙ, ΜΕΣΩ ΤΉΣ ΠΌΛΙΤΙΚΉΣ ΑΝΌΔΌΥ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ, ΣΕ ΠΙΌ ΑΥΤΑΡΧΙΚΕΣ ΜΌΡΦΕΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΉΣΉΣ;

Ό κόσμος μας οδεύει προς περισσότερη και ποιοτικά καλύτερη δημοκρατία, ή μήπως ο 21ος αιώνας θα είναι τελικά αυτός του δημοκρατικού αυταρχισμού; Το ερώτημα παραμένει ανοικτό και στην όποια απάντησή του υπεισέρχονται τόσοι πολλοί παράγοντες, που κάνουν τις απαντήσεις αρκετά σύνθετες και εξαιρετικά ρευστές. Όπως και να έχουν πάντως τα πράγματα, γεγονός είναι ότι οι κοινωνίες μας υφίστανται αναρίθμητες τεκτονικές αλλαγές και αρκεί να βλέπει κανείς τι συμβαίνει στην Αίγυπτο, στη Συρία, στην Τουρκία και αλλού για να καταλάβει ότι υπάρχει πλέον διεθνώς σοβαρό θέμα αποδιοργάνωσης της παγκόσμιας διακυβέρνησης, με ταυτόχρονη μεταφορά ισχύος προς την Ασία. Όχι άδικα, έτσι, κάποιοι κάνουν λόγο για τον «ασιατικό αιώνα», που σημαίνει ότι βρισκόμαστε στη χαραυγή μιας νέας εποχής μεγάλων κοινωνικών και γεωπολιτικών ανατροπών. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον βλέπουμε την «αραβική άνοιξη» να ολισθαίνει προς «ισλαμικό χειμώνα», με κύριο χαρακτηριστικό του την κοινωνική στασιμότητα και απογοήτευση. Πρόσφατα γεγονότα επιβεβαιώνουν του λόγου το ασφαλές. Όμως, ακόμα πιο αξιοσημείωτες είναι οι κοινωνικές -ή οι αντικοινωνικές- λαϊκές διαδηλώσεις που πολλαπλασιάζονται στις εύπορες δυτικές χώρες. Όι διαμαρτυρίες αυτές έχουν βασικά δύο αιτίες: Πρώτον, τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια η κοινωνική ανισότητα αφέθηκε ανενόχλητη να αυξάνει, λόγω -εν μέρει- της εξαφάνισης της Σοβιετικής Ένωσης και της άρσης της κομμουνιστικής απειλής. Το φάντασμα του κομμουνισμού είχε υποχρεώσει τις δυτικές ελίτ να αξιοποιούν την κρατική ισχύ για να αναδιανέμουν τον πλούτο και να τροφοδοτούν τη νομιμόφρονα μεσαία τάξη. Όταν όμως ο κομμουνισμός κατέρρευσε στην καρδιά της Ευρασίας, οι πλούσιοι της Δύσης -θεωρώντας πως δεν έχουν πλέον να φοβούνται τίποτα- έστρεψαν τα πυρά τους προς το κράτος πρόνοιας, αυξάνοντας ραγδαία τις εισοδηματικές ανισότητες.

Όσο η οικονομία συνεχιζόταν να μεγεθύνεται, αυτό γινόταν ανεκτό. Όμως, η παγκόσμια κρίση του 2008 έβαλε ένα τέλος στην ανοχή αυτή. Δεύτερον, την τελευταία δεκαπενταετία εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας μετακινήθηκαν προς την Ασία, που προσέφερε φθηνότερη και συχνά καλά καταρτισμένη εργατική δύναμη. Υπό την ευφορία της επικράτησής της επί του κομμουνισμού -και προεξοφλώντας την ασταμάτητη οικονομική της μεγέθυνση- η Δύση, με εξαίρεση τη Γερμανία και τη Σουηδία, απέτυχε να εφαρμόσει αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές. Ή ευημερία της Δύσης στηρίχθηκε στο δανεισμό. Αλλά η διατήρηση της ευημερίας χάρη σε δανεικά κατέστη εντέλει αδύνατη, λόγω της οικονομικής κρίσης. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως οι ίδιοι, αλλά και τα παιδιά τους, θα έπαυαν να γίνονται συνεχώς πλουσιότεροι. Όι κυβερνήσεις βρίσκονται τώρα υποχρεωμένες να εφαρμόζουν δύσκολες και σκληρές μεταρρυθμίσεις, στις οποίες αντιτίθεται η πλειοψηφία των εκλογέων. Εν τω μεταξύ, η μειοψηφία των κερδισμένων της προηγούμενης φάσης είναι αποφασισμένη να μην εγκαταλείψει τα προνόμιά της αμαχητί. Όλα αυτά δεν μπορεί παρά να αποδυναμώνουν την ακτινοβολία της δυτικής δημοκρατίας σε κράτη σαν τη Ρωσία όπου, σε αντίθεση με τη Δύση ή σε μεγάλο βαθμό και με τον αραβικό κόσμο, οι οργανωτές των αντικαθεστωτικών διαδηλώσεων ανήκουν στην οικονομική ελίτ. Εδώ οι διαδηλώσεις εντάσσονται σε ένα μεταρρυθμιστικό κίνημα που ζητά περισσότερη ελευθερία και λογοδοσία των κυβερνώντων και δεν αποτελούν αυθόρμητες κοινωνικές διαμαρτυρίες, τουλάχιστον προς το παρόν. Εδώ και λίγα χρόνια ήταν της μόδας να ανησυχούμε για την απειλή που εκπροσωπούσαν για το δυτικό δημοκρατικό καπιταλισμό οι αυταρχικές μορφές καπιταλισμού - για παράδειγμα,

76 76-77 ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΙΩΝΑ.indd 76

10/18/13 12:38 PM

γεωπολιτική

η Κίνα, η Σιγκαπούρη, η Μαλαισία ή η Ρωσία. Αλλά σήμερα το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την οικονομία. Το μοντέλο του δυτικού καπιταλισμού που βασιζόταν στην παγκόσμια ακτινοβολία του και τη φιλελεύθερη δημοκρατία, μοιάζει να υστερεί ολοένα και περισσότερο σε σχέση με τις απαιτήσεις των καιρών. Μπορεί στα αυταρχικά κράτη, σαν την Ρωσία, η μεσαία τάξη να ζητά περισσότερη δημοκρατία, αλλά οι δυτικές δημοκρατίες φαίνεται πιθανότερο να γίνουν πιο αυταρχικές. Πράγματι, με τις σημερινές προδιαγραφές, ηγέτες σαν τους Σαρλ ντε Γκωλ, Ουίνστον Τσώρτσιλ και Ντουάιτ Αϊζενχάουερ ήταν μάλλον αυταρχικοί ηγέτες. Όμως, η Δύση καλείται να υιοθετήσει εκ νέου παρόμοιο στυλ ηγεσίας ή να ηττηθεί κατά κράτος, καθώς η άκρα δεξιά και η άκρα αριστερά θα ενισχύουν την επιρροή τους και οι μεσαίες τάξεις τους θα αποσυντίθενται. Χρειάζεται να βρούμε τρόπους που θα αποτρέπουν την πολιτική πόλωση, που τον 20ό αιώνα οδήγησε σε ολοκληρωτικά συστήματα, κομμουνιστικά και φασιστικά. Ευτυχώς, αυτό είναι εφικτό. Ό κομμουνισμός και ο φασισμός ευδοκίμησαν σε κοινωνίες ηθικά αποδιαρθρωμένες λόγω του πολέμου - πράγμα που αιτιο-

m

λογεί γιατί ο πόλεμος πρέπει σήμερα να αποφευχθεί πάση θυσία. Ή παρατήρηση αυτή είναι ιδιαιτέρως ουσιώδης σήμερα, καθώς το Ιράν μυρίζει μπαρούτι. Το Ισραήλ, που μετά τις «δημοκρατικές» εξεγέρσεις βρίσκεται αντιμέτωπο με όξυνση της εναντίον του αντιπάθειας στους γείτονές του, δεν είναι ο μόνος που οφείλει να επιδείξει αυτοσυγκράτηση. Πολυάριθμοι άνθρωποι σε πολλές αναπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, υποστηρίζουν με αυξανόμενη θέρμη την κήρυξη πολέμου εναντίον του Ιράν, παρά -ή μήπως εξαιτίας- του επείγοντος χαρακτήρα που έχει η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης και η αποτυχία της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Από την άλλη, κάθε περίοδος μεγάλων αλλαγών κυοφορεί και σπουδαίες ευκαιρίες. Στην Ασία εκατομμύρια άνθρωποι ξέφυγαν από τη φτώχεια, εμφανίζονται διαρκώς νέες αγορές και νέες ευκαιρίες να αξιοποιεί ο καθείς τη διάνοια, τη μόρφωση, τα ταλέντα του. Όι παγκόσμιες δυνάμεις εξισορροπούνται, μην επιτρέποντας την ανάδειξη κοσμοκρατορικών προσδοκιών σε κανέναν, και δημιουργούν μία «δημιουργική αστάθεια» που στηρίζεται στον αυθεντικό πολυπολισμό και στην επέκταση της δυνατότητας να καθορίζει ο καθένας αυτόνομα τη μοίρα του στην παγκόσμια αρένα. Παραδόξως, οι σημερινές αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν τόσο στην ειρηνική συνύπαρξη όσο και σε βίαιες συγκρούσεις. Εξαρτάται από εμάς και μόνον να καθορίσουμε το μέλλον. * Διεθνολόγος, κοσμήτορας του Πανεπιστημίου της Μόσχας

77 76-77 ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΙΩΝΑ.indd 77

10/18/13 12:38 PM

ΤΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΑΠΕΙΛΕΙ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

ΜΕ ΤΗ «ΒΟΗΘΕΙΑ» ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ, ΤΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΑΠΛΩΝΕΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΤΑ ΠΛΟΚΑΜΙΑ ΤΟΥ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΗΔΗ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΕΙ ΑΜΕΤΡΗΤΑ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΕΥΡΩ «ΒΡΩΜΙΚΟ ΧΡΗΜΑ»

«Το κοντέινερ ταλαντευόταν καθώς ο γερανός το μετέφερε στο πλοίο. Λες και επέπλεε στον αέρα, το σπρίντερ -ο μηχανισμός που γαντζώνει το κοντέινερ στο γερανό- δεν κατάφερνε να δαμάσει την κίνηση. Οι πρόχειρα κλεισμένες πόρτες άνοιξαν ξαφνικά και δεκάδες σώματα άρχισαν να πέφτουν σαν βροχή. Έμοιαζαν με κούκλες. Στο έδαφος, όμως, τα κεφάλια συντρίβονταν σαν να ήταν αληθινά κρανία. Και ήταν πράγματι κρανία. Απ’ το κοντέινερ έβγαιναν άντρες και γυναίκες. Ακόμη και παιδιά. Νεκροί. Παγωμένοι, στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλον. Στη σειρά, στριμωγμένοι σαν τις σαρδέλες στο κουτί. Ήταν οι Κινέζοι που δεν πεθαίνουν ποτέ. Οι αθάνατοι, που περνούν τα χαρτιά ο ένας στον άλλον. Και να πού είχαν καταλήξει. Τα σώματα που οι πιο τολμηρές φαντασίες έβλεπαν μαγειρεμένα στα εστιατόρια, θαμμένα στους κήπους γύρω απ’ τα εργοστάσια, πεταμένα στο στόμιο του Βεζούβιου. Βρίσκονταν εκεί. Έπεφταν κατά δεκάδες απ’ το κοντέινερ, με το όνομά τους σημειωμένο σε ένα καρτελάκι περασμένο με σκοινί γύρω από το λαιμό». Με αυτή την περιγραφή αρχίζει το συγκλονιστικό βιβλίο «Καμόρα» του Ρομπέρτο Σαβιάνο, στο οποίο ο συγγραφέας του, σχολαστικά και με αμέτρητα τεκμήρια, μεταφέρει τον αναγνώστη στην παράτολμη και επεκτατική χρηματοοικονομική λογική των φατριών της Νάπολης, η οποία συνδυάζει την επιχειρηματική νοοτροπία με τη θανάσιμη μοιρολατρία των σαμουράι του ιαπωνικού μεσαίωνα. Η ζωή του Ρομπέρτο Σαβιάνο βρίσκεται σε μόνιμο κίνδυνο, όμως το βιβλίο του για την Καμόρα, τη ναπολιτάνικη μαφία, αποτελεί την τοιχογραφία μιας πόλης, της Νάπολης, και μιας κατάστασης πραγμάτων όπου τίποτε δεν είναι αυτό που φαίνεται. Στο παθιασμένο, σκληρό και αντικειμενικό βιβλίο του, μεστό φρίκης, ο νεότατος συγγραφέας - δημοσιογράφος παρουσιάζει την εγκληματική οργάνωση Καμόρα σαν μία Λερναία Ύδρα που δεν περιορίζεται στις παράνομες επιχειρήσεις, αλλά διαφεντεύει τις καρδιές των ανθρώπων, μετατρέποντας σε κόλαση τη ζωή τους. Η Μαφία, σε Ιταλία και Ευρώπη, επηρεάζει πολλές συλλογικές και ατομικές εκδηλώσεις, ροκανίζοντας -ειδικά στην Ιταλία- μία ήδη διάτρητη δημοκρατία. Άμστερνταμ, Πέμπτη 12 Μαρτίου, ώρα 17.30. Δέκα καλά οπλισμένοι αστυνομικοί της ολλανδικής υπηρεσίας διώξεως του οργανωμένου εγκλήματος εισβάλλουν σε ένα δι-

78 78-81 ΑΡΘΡΟ - ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ.indd 78

10/18/13 12:47 PM

άρθρο

m

Στην Ιταλία ο τζίρος της Μαφίας είναι αντίστοιχος με το 15% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας. Αντιπροσωπεύει, δηλαδή, πάνω από 150 δισεκατ. ευρώ, παρά τα σοβαρά πλήγματα που έχουν δεχθεί τα τελευταία χρόνια οι μαφιόζικες οργανώσεις.

αμέρισμα κοντά στην καυτή περιοχή των sex shops. Ο Τζιοβάνι Στάντζιο, 36 ετών, δεν φέρει καμία αντίσταση. Απλώς ζητά να αποχαιρετήσει τη γυναίκα του και της λέει ότι θα κάνει πολύ καιρό να την ξαναδεί. Αρχιμαφιόζος από την Καλαβρία, ο Στάντζιο, στις 15 Αυγούστου 2007 είχε δολοφονήσει τρεις αντιπάλους του στη γερμανική πόλη Ντούισμπουργκ. Το γεγονός αυτό έφερνε στην επιφάνεια μία αδρή και πολύ δυσάρεστη πραγματικότητα: αυτήν της παγκοσμιοποίησης του οργανωμένου εγκλήματος και της εξάπλωσης της Μαφίας σε πλανητικό επίπεδο. Ο Τζ. Στάντζιο είναι πρωτοπαλίκαρο της μαφιόζικης καλαβρέζικης οργάνωσης Ντραγκέτα. Μία οργάνωση η οποία «γεννήθηκε» στη φτωχή περιοχή Σαν Λούκα, αλλά σήμερα, όπως απεδείχθη στη Γερμανία, έχει πανευρωπαϊκές αρθρώσεις. Και οι τελευταίες είναι πανίσχυρες. Ενισχύθηκαν δε μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού και με όλα τα μαφιόζικα κυκλώματα που δρούσαν στους «σοσιαλιστικούς παραδείσους». Στην Ιταλία, μάς έλεγε πρόσφατα ο συνάδελφος Τζιάννι Ρίσο, αρχισυντάκτης στο περιοδικό Λ’ Εσπρέσσο, ο τζίρος της Μαφίας είναι αντίστοιχος με το 15% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας. Αντιπροσωπεύει, δηλαδή, πάνω από 150 δισεκατ. ευρώ, παρά τα σοβαρά πλήγματα που έχουν δεχθεί τα τελευταία χρόνια οι μαφιόζικες οργανώσεις. Κατά κύριο δε λόγο, το ποσόν αυτό προέρχεται από έσοδα που αποφέρουν οι πωλήσεις ναρκωτικών, οι συμμετοχές σε δημόσια έργα και τα παράνομα παιχνίδια με τις διάφορες προστασίες. «Το 60% των δημοσίων έργων που γίνονται στη Σικελία, στην Καλαβρία, στην Καλπανία και στην περιοχή του Μπάρι εκτελείται από τεχνικές και άλλες εταιρίες οι οποίες ελέγχονται από τη Μαφία», μάς λέει συνάδελφος του ιταλικού οικονομικού περιοδικού

Ιλ Μόντο. Τις εκτιμήσεις αυτές επιβεβαιώνει, έως έναν βαθμό, και το πολύ σοβαρό ερευνητικό Ινστιτούτο Guiseppe de Rita, το οποίο εκπόνησε πριν από λίγο καιρό τον οικονομικό χάρτη του οργανωμένου εγκλήματος. Στο πλαίσιο αυτό, μάς υπογράμμισαν ότι η Κόζα Νόστρα αποτελεί πρότυπο εγκληματικής δραστηριότητας και σήμερα οι δραστηριότητές της πάνε πολύ πιο μακριά από τους παραδοσιακούς κλάδους της παρανομίας. «Έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο ενσωμάτωσης σε ολόκληρο το φάσμα της οικονομικής ζωής, με αποτέλεσμα η Κόζα Νόστρα να μην περιορίζεται μόνον στο να εισπράττει εισοδήματα, αλλά και να δημιουργεί νέα, επεκτείνοντας τις δραστηριότητές της», μάς λέει ο οικονομολόγος Μπρούνο Μπρουσκέτι, ερευνητής στο Ινστιτούτο Censis. Προσθέτει δε ότι σήμερα, με αφορμή την κρίση, η Μαφία προσπαθεί να «φτιάξει» το κοινωνικό της προφίλ με αγαθοεργίες, βοήθεια προς φτωχές οικογένειες και φιλανθρωπικά ιδρύματα και άλλες κοινωνικού περιεχομένου δραστηριότητες. Παράλληλα, όμως, η Μαφία ελέγχει και τοκογλυφικά κυκλώματα, τα οποία δανείζουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες αδυνατούν να δανειοδοτηθούν από το επίσημο τραπεζικό σύστημα. Με τον τρόπο αυτό οι μαφιόζικες οργανώσεις, όπως η Καμόρα στη Νάπολη, ελέγχουν πλέον σημαντικά τμήματα της οικονομικής ζωής της χώρας, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. «Η κρίση προσφέρει στις μαφιόζι-

79 78-81 ΑΡΘΡΟ - ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ.indd 79

10/18/13 12:47 PM

Η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος απαιτεί πολύ σύγχρονα μέσα, ικανότατους ανθρώπους με υψηλή επιστημονική κατάρτιση, αλλά και σοβαρές επενδύσεις σε υψηλή τεχνολογία. Και τίθεται το ερώτημα: τι από όλα αυτά υπάρχει στις ελληνικές διωκτικές αρχές;

κες οργανώσεις μία σπουδαία ευκαιρία να ξεπλένουν χρήμα χωρίς κανείς να μπορεί να ελέγξει τι συμβαίνει», τονίζει ο δικαστής Ρομπέρτο Πενίσι, ο οποίος ηγείται της Εθνικής Διευθύνσεως Αντι-Μαφία στη Ρώμη. Από την πλευρά του, Ιταλός συνάδελφος της Ρεπούμπλικα μάς είπε ότι οι μαφιόζικες οργανώσεις χρηματοδοτούν την ιταλική τρομοκρατία και τους κουκουλοφόρους της γειτονικής μας χώρας, τους οποίους και χρησιμοποιούν σε επιχειρήσεις αντιπερισπασμού. Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ένας από τους λόγους της βίαιης δολοφονίας του εισαγγελέα Τζιοβάννι Φαλκόνε, ο οποίος είχε αφιερώσει τη ζωή του στο κυνηγητό της Μαφίας, ήταν ο εντοπισμός μιας διαδικασίας μέσω της οποίας η ιταλική Μαφία ξέπλενε βρώμικο χρήμα στο Χρηματιστήριο του Μιλάνου. Όπως μάς αποκάλυψαν οι ιταλικές διωκτικές αρχές, ο Φαλκόνε θεωρούσε βέβαιο ότι αν έφθανε στην άκρη αυτής της διαδικασίας, τότε όχι μόνον θα σήμαινε η αρχή του τέλους για τη Μαφία, αλλά θα δεχόταν ένα συγκλονιστικό σοκ και ολόκληρη η ιταλική κοινωνία. Διότι, όπως συνήθιζε να λέει ο Φαλκόνε, το βρώμικο χρήμα ποτέ δεν ξεπλένεται χωρίς τη συνενοχή υψηλά ισταμένων προσώπων. Σήμερα, όμως, το μυστικό της άκρης του νήματος που είχε στα χέρια του βρίσκεται μαζί του κάτω από το χώμα. «Υπό αυτή την έννοια», τονίζει ο επιθεωρητής Μαρτσέλο Παντοβάνι, δεξί χέρι του Φαλκόνε, «η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση αποτελεί δώρον εξ ουρανού για τους μαφιόζους και τα ναρκοευρώ τους». Επίσης, εδώ και καιρό, η υπηρεσία του επιθεωρητή Παντοβάνι ασχολείται με τις τουριστικές δραστηριότητες της Μαφίας, η οποία επεδίωξε να επεκταθεί και στη Ρόδο. «Μας έχει εντυπωσιάσει το γεγονός ότι στις περισσότερες γαλλικές επενδύσεις σε ακίνητα που γίνονται στη νότιο Γαλλία και ιδιαίτερα στη Νίκαια και τις Κάννες, υπάρχει τεράστια συμμετοχή ιταλικών κεφαλαίων. Και αν κρίνει κανείς από τις καταγγελίες του μαφιόζου Λουίτζι Ζάζα, που συνελήφθη για φοροδιαφυγή, τότε σίγουρα μέρος αυτών των κεφαλαίων ανήκει σε εταιρίες που ελέγχονται από τη Μαφία», τονίζει ο Μ. Παντοβάνι. Μάθαμε, επίσης, στις Βρυξέλλες ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει μεγάλη έρευνα στη

80 78-81 ΑΡΘΡΟ - ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ.indd 80

10/18/13 12:47 PM

άρθρο

νότια Ιταλία για να εντοπίσει κατά πόσον μέρος από τις ενισχύσεις που δίνουν τα Διαρθρωτικά Ταμεία πηγαίνει τελικά στα χέρια της Κόζα Νόστρα, δεδομένου ότι πολλά έργα εκτελούνται από εταιρίες της, κατά τους Ιταλούς υπεύθυνους των τοπικών αστυνομικών αρχών. Η Μαφία έχει προσβάσεις στην Ελλάδα; Οι ιταλικές αρχές πιστεύουν πως ναι. Κατά τους Ιταλούς, επειδή η Ελλάδα αποτελεί γέφυρα με τη Μέση Ανατολή, σήμερα που καταργούνται τα σύνορα, αποτελεί για τη Μαφία χώρα υψίστου ενδιαφέροντος. Με υπομονή και επιμονή οι μαφιόζοι κτίζουν τις «εγκαταστάσεις» τους, αποφεύγοντας στην αρχή οποιαδήποτε ενέργεια που έχει σχέση με το κοινό έγκλημα. «Οι μέθοδοι της Μαφίας αλλάζουν και γι’ αυτό η καταπολέμηση της εγκληματικής της δραστηριότητας γίνεται εξαιρετικά δύσκολη. Ιδιαίτερα δε όταν θέλει να δημιουργήσει ένα κύκλωμα, η δράση της είναι πρότυπο νομιμότητας», λέει ο δικαστής Ρ. Πενίσι. Προσθέτει δε ότι το μόνο πράγμα που μένει για τους Έλληνες μπροστά στον κίνδυνο της πολυπλοκότατης αυτής οργάνωσης, είναι να προσεύχονται μήπως και κάνει κάποια λάθη που θα επιτρέψουν τον εντοπισμό της. «Παρόμοιο λάθος έκανε η Ντραγκέτα στη Γερμανία», επισημαίνει ο Ρ. Πενίσι, «και αυτό επέτρεψε στις γερμανικές αρχές να εντοπίσουν αρκετές από τις δραστηριότητές της. Σε γενικές γραμμές, όμως, οι Καλαβρέζοι μαφιόζοι είναι πολύ καθώς πρέπει άτομα εκτός Ιταλίας, έχουν υψηλές διασυνδέσεις και γερές προσβάσεις στις χρηματοοικονομικές διαρθρώσεις μιας χώρας. Στον βαθμό δε που δεν θα υπάρχει εναρμονισμένο ευρωπαϊκό δίκαιο για πλημμελήματα μαφιόζικων οργανώσεων και συστάσεων εταιριών, η κατάσταση θα είναι ευνοϊκή για οργανώσεις όπως η Ντραγκέτα. Συνεπώς, οι ιταλικές αρχές θα πρέπει, όπως και στη Γαλλία, να δημιουργήσουν ειδική υπηρεσία αντι-μαφιόζικων δραστηριοτήτων». Ο Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου Η Αλβανική Μαφία Ξαβιέ Ραουφέρ, μάς είπε ότι η αδίστακτη και βίαιη αυτή οργάνωση έχει σοβαρές διασυνδέσεις στην Ελλάδα, ιδιαιτέρως στο λαθρεμπόριο και τη διακίνηση ναρκωτικών. Κατά την εκτίμησή του, η αλβανική μαφία ελέγχει πάνω από το 35% της αλβανικής οικονομίας, διαθέτει ισχυρές βάσεις λειτουργίας στο Κόσοβο και στον ελληνικό υπόκοσμο και τώρα, με την κρίση, θα στρατολογήσει πολύ εύκολα και νέο εκτελεστικό δυναμικό.

m

ήδη παρούσα στο λιμάνι της Πάτρας. Μία πόλη η οποία, κατά τον Ιταλό συνάδελφο και συγγραφέα του βιβλίου Τα Νέα Κυκλώματα Διαφθοράς στην Ευρώπη, είναι ευάλωτη και άρα αξιοποιήσιμη κυρίως για τους μικρομεσαίους μαφιόζους. Επίσης, ο Φ. Κάλβι δεν αποκλείει να υπάρχει και σύνδεση μαφιόζων με τα κυκλώματα της τρομοκρατίας και τις συμμορίες των κουκουλοφόρων στην Ελλάδα, όπως συμβαίνει ήδη στην Ιταλία και τη Γαλλία. «Οι μαφιόζοι είναι αυτοί που τροφοδοτούν τις συμμορίες αυτές με ναρκωτικά και, ως εκ τούτου, τις χρησιμοποιούν όταν χρειαστεί», λέει ο Φ. Κάλβι. Στη βάση των όσων προηγούνται, οι περιπτώσεις των συμμοριών των 16 και άλλων στην Ελλάδα δεν είναι μία απλή υπόθεση. Μπορεί οι συμμορίες αυτές να μην έχουν την κεφαλαιακή επάρκεια της Μαφίας, πλην όμως τίποτε δεν μας λέει ότι μέσα από την οργάνωση των εγκληματικών δραστηριοτήτων τους δεν θα αποκτήσουν τους πόρους που απαιτούνται για τη δράση τους. Κάτι τέτοιο δεν είναι δύσκολο στη χώρα μας, όπου οργιάζει η διαφθορά - ένα από τα απαραίτητα συνθετικά στοιχεία του οργανωμένου εγκλήματος. Κατά δε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Europol, το τελευταίο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις στη ΝΑ Ευρώπη, με χώρες «φάρους» τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Υπό αυτές τις συνθήκες, όπως τονίζει και ο διευθυντής της Ιντερπόλ Ρ. Νομπλ, η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος απαιτεί πολύ σύγχρονα μέσα, ικανότατους ανθρώπους με υψηλή επιστημονική κατάρτιση, αλλά και σοβαρές επενδύσεις σε υψηλή τεχνολογία. Και τίθεται το ερώτημα: τι από όλα αυτά υπάρχει στις ελληνικές διωκτικές αρχές;

Ο επίσης συνάδελφος Φαμπρίτσιο Κάλβι μάς είπε ότι η Μαφία έχει στο στόχαστρό της και τα μεγάλα ελληνικά λιμάνια και είναι

81 78-81 ΑΡΘΡΟ - ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ.indd 81

10/18/13 12:47 PM

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ του Aldo Bertollo *

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΝΕΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΝΟΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ, ΠΟΥ ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΝ ΜΙΑ ΕΝΤΕΛΩΣ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ

Ο τρόπος που θα διαμορφώνονται μελλοντικά οι κοινωνικές σχέσεις αλλάζει δραματικά - και θα ήταν αδιανόητο η αλλαγή αυτή να μην επηρεάσει και άλλες ανθρώπινες συμπεριφορές, όπως επηρεάζει ήδη και αρκετές καταναλωτικές προτεραιότητες. Οι άνθρωποι του μάρκετινγκ βρίσκονται λοιπόν σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο με τη σειρά του επαναπροσανατολίζει λήψεις αποφάσεων και καταναλωτικές συμπεριφορές. Μέσα σε αυτό το πρωτόγνωρο τοπίο, το οποίο είναι βέβαιο ότι κάνει τα πρώτα του βήματα, η κοινωνική δικτύωση είναι ένα φαινόμενο με πολλαπλές ερμηνείες. Μία δε από αυτές σίγουρα είναι οι αναδυόμενες καινούργιες τάσεις στον χώρο της επικοινωνίας. Έτσι, ένας βασικός προβληματισμός για τους ανθρώπους του μάρκετινγκ είναι αν ο νέος τομέας της κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να προτείνει ένα εξαιρετικά πετυχημένο μοντέλο διαφήμισης. Ένα μοντέλο που θα οδηγούσε τον κλάδο στην κορυφή, κατά το γνωστό πρότυπο της Google η οποία κατάφερε να κερδίσει δισεκατομμύρια δολάρια από τη στοχευμένη διαφήμιση που συνοδεύει τα αποτελέσματα αναζήτησης. Υποστηρίζεται ότι χωρίς μια τέτοια συνταγή τα κοινωνικά δίκτυα, όπως το Facebook, δεν θα καταφέρουν ποτέ να κάνουν την υπέρβαση. Οι σκεπτικιστές διατείνονται ότι τα δίκτυα πάσχουν από δύο σοβαρά ελαττώματα. Το πρώτο σχετίζεται με το γεγονός ότι οι άνθρωποι που συνδέονται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης βρίσκονται εκεί για να κάνουν παρέα με τους φίλους τους, επομένως δεν δίνουν καμία σημασία στις διαφημίσεις. Το δεύτερο είναι ότι, δεδομένου ότι οι ιστοσελίδες επιτρέπουν στους χρήστες να παράγουν το δικό τους υλικό, θα δυσκολευτούν να προσελκύσουν διαφημιστές επειδή οι γνωστές εταιρίες δεν θα ήθελαν να διακινδυνεύσουν να δουν το σήμα τους να εμφανίζεται δίπλα σε παραδείγματα αισχρολογίας, βεβήλωσης ή γυμνού - ή και τα τρία ταυτόχρονα.

ΠΟΙΑ ΚΛΙΚ Οι σκεπτικιστές έχουν ορισμένα στοιχεία με το μέρος τους. Τα ποσοστά click-through (δηλαδή το ποσοστό των χρηστών που κάνει

κλικ πάνω σε ένα banner) των διαφημίσεων σε ιστοσελίδες, όπως το Facebook, αποτελούν ένα μικρό μόλις τμήμα των αντίστοιχων της Google. Αν και οι μάρκετερς λατρεύουν να προωθούν τα προϊόντα τους μέσω των δικών τους –δωρεάν- σελίδων στις κοινωνικές ιστοσελίδες, είναι πολύ επιφυλακτικοί απέναντι στο ενδεχόμενο να πληρώσουν για να διαφημιστούν σε αυτές, εξαιτίας των αποκαρδιωτικών ποσοστών click-through. Ο Σκοτ Μόντυ, επικεφαλής του τμήματος της Ford για τη δραστηριότητα στα κοινωνικά μέσα, δήλωσε: «Ξοδεύουμε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας επικοινωνώντας με ανθρώπους σε αυτά τα δίκτυα, όχι πουλώντας τους διαφήμιση». Μολονότι ο αριθμός των χρηστών αυξήθηκε ραγδαία κατά την περασμένη χρονιά, τα έσοδα του κλάδου της κοινωνικής δικτύωσης στην Αμερική, τη μεγαλύτερη αγορά, αυξήθηκαν κατά 16% τα τρία τελευταία χρόνια και φθάνουν τα 2,8 δισεκατ. δολάρια. Το νούμερο αυτό, ωστόσο, θα μπορούσε να εκτιναχθεί παρά τον σκεπτικισμό που επικρατεί ως προς την αποτελεσματικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μία αιτία είναι ότι οι διαφημιστές ελκύονται από τις κορυφαίες ιστοσελίδες εξαιτίας του μεγέθους των τελευταίων. Ο Ράνταλ Ρότενμπεργκ, επικεφαλής του Interactive Advertising Bureau (IAB) δηλώνει ότι «το κοινό του Facebook είναι μεγαλύτερο από οποιοδήποτε τηλεοπτικό δίκτυο σε ολόκληρη την υφήλιο». Μία άλλη παράμετρος που προσελκύει τις επιχειρήσεις είναι η ικανότητα των δικτύων να στοχεύουν στις διαφημίσεις με ακρίβεια λέιζερ, χάρη στα δεδομένα που διαθέτουν για την ηλικία, το φύλο και τα ενδιαφέροντα των μελών τους. Μολονότι παραμένουν οι ανησυχίες για την εμφάνιση των brands δίπλα σε ακατάλληλο υλικό, οι εταιρίες φαίνονται περισσότερο πρόθυμες να διατρέξουν αυτό τον κίνδυνο, τώρα που η διαφημιστική πρόταση των δικτύων έχει καταστεί πιο δελεαστική. Η άλλη αιτία που εξηγεί την κατεύθυνση των περισσότερων χρημάτων προς τα δίκτυα είναι η εκτίμηση των διαφημιστών για μεγαλύτερη απόδοση της επένδυσής τους. Το μεγάλο ερώτημα έγκειται

82 82-83 MARKETING - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ.indd 82

10/18/13 12:46 PM

μάρκετινγκ

στο αν όλα αυτά θα οδηγήσουν σε έναν διαφημιστικό καταιγισμό. Ο Άντριου Λίπμαν, αναλυτής της comScore, δηλώνει: «Χρειάζεται μία αρκετά ισχυρή επιχειρηματολογία για το αν τα κοινωνικά δίκτυα αξίζουν περισσότερο απ’ όσο λέγεται». Προειδοποιεί εντούτοις ότι η διαφημιστική βιομηχανία ενδεχομένως να αργήσει να αναγνωρίσει την τεκταινόμενη μεταβολή. Για να συμβάλει στην επιτάχυνση των εξελίξεων, το Facebook έκλεισε μια συμφωνία με τη Nielsen για τη δημιουργία μιας σειράς σημείων αναφοράς για τη μέτρηση της επίπτωσης της διαφήμισης μέσω κοινωνικών δικτύων στις μάρκες. Η Σέρυλ Σάντμπεργκ, διευθύντρια λειτουργικών υπηρεσιών του Facebook, υποστηρίζει ότι αυτό θα βοηθήσει στην ταχύτερη από ποτέ ενημέρωση των εταιριών ως προς την αποτελεσματικότητα των διαφημιστικών τους εκστρατειών. Επιπρόσθετα, το Facebook πειραματίζεται με νέα είδη διαφημίσεων που αποβλέπουν στην ενεργή ανάμειξη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και των on line δημοσκοπήσεων ή βίντεο στα οποία μπορούν να προστεθούν σχόλια. Μέχρι στιγμής το δημοφιλές δίκτυο δεν βρήκε μία θαυματουργή συνταγή, αλλά δεν φαίνεται να πτοείται από αυτό. Η εταιρία δεν αποκαλύπτει στοιχεία, ωστόσο τα έσοδά της πιστεύεται πως θα ξεπεράσουν τα 900 εκατ. δολάρια, συμβάλλοντας στην επίτευξη θετικής ταμειακής ροής το 2012. Αυτό ασφαλώς αποτελεί επίτευγμα εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης και μιας φθίνουσας διαφημιστικής αγοράς. Επιπλέον, υποδηλώνει ότι το Facebook μπορεί να αντεπεξέλθει στη χρήση μιας πληθώρας διαφορετικών μορφών διαφήμισης, αντί μιας μόνο μορφής διαφήμισης

m

τύπου πρωταθλητή. Ο Ρ. Ρότενμπεργκ του ΙΑΒ επισημαίνει: «Δεν χρειάζεται να είναι μία τεράστια, τρομακτική επιτυχία».

ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΚΑΙ ΚΕΡΔΗ Δεν χρειάζεται καν μόνο ένα επιχειρηματικό μοντέλο βασισμένο στη διαφήμιση. Στην Ασία, αρκετές εταιρίες -όπως η ιαπωνική Gree και η κινεζική Tencent, η οποία κατέχει την QQ (υπηρεσία που συμπεριλαμβάνει ένα τεράστιο online κοινωνικό δίκτυο)- είναι ήδη κερδοφόρες από τις πωλήσεις παιχνιδιών και εικονικών προϊόντων. Το 2012 η Tencent, εγγεγραμμένη στο χρηματιστήριο του Χονγκ-Κονγκ, ανακοίνωσε έσοδα που ξεπέρασαν το 1,4 δισεκατ. δολάρια, εκ των οποίων τα 720 εκατ. δολάρια προήλθαν από τα online παιχνίδια και τις πωλήσεις αντικειμένων, όπως ψηφιακά σπαθιά και άλλα εικονικά αγαθά. Πολλά ασιατικά δίκτυα, όπως το νοτιοκορεάτικο Cyworld και το ιαπωνικό Mixi, κερδίζουν επίσης χρήματα πουλώντας στους χρήστες τους ειδικά backgrounds και άλλα προϊόντα, τα οποία επιτρέπουν στους συνδρομητές να καταστήσουν περισσότερο προσωπικές τις ιστοσελίδες τους στο δίκτυο. Από την πλευρά του, κερδοφόρο είναι και το Twitter, που έχει υπογράψει επικερδείς συμφωνίες με την Google και το Bing της Microsoft. Έφτασε έτσι η ώρα για τους μάρκετερς να δουν την πραγματικότητά τους μέσα από ένα πρίσμα που δεν επιτρέπει κανέναν εφησυχασμό. * Σύμβουλος μάρκετινγκ σε μεγάλες βελγικές εταιρίες

83 82-83 MARKETING - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ.indd 83

10/18/13 12:47 PM

Η ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΩΣ ΗΓΕΤΙΚΟ ΠΡΟΣΟΝ του James O’Toole *

ΌΛΌΙ ΌΙ ΗΓΈΤΈΣ ΈΧΌΥΝ ΠΡΌΣΩΠΙΚΈΣ ΦΙΛΌΔΌΞΙΈΣ, ΑΛΛΑ ΣΧΈΤΙΚΑ ΛΙΓΌΙ ΑΠΌ ΑΥΤΌΥΣ ΈΧΌΥΝ ΥΨΗΛΈΣ ΦΙΛΌΔΌΞΙΈΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΈΤΑΙΡΙΈΣ ΤΌΥΣ

Πιστεύω ότι η φιλοδοξία είναι το μοναδικό έμφυτο σημείο του χαρακτήρα που παίζει καίριο ρόλο για την αποτελεσματική ηγεσία. Κάτι που επιβεβαίωσε πριν από αρκετά χρόνια και ο μεγάλος Γκάντι: όταν ρωτήθηκε γιατί εγκατέλειψε μία λαμπρή καριέρα για να ακολουθήσει τον επικίνδυνο δρόμο της αυτοθυσίας και της πολιτικής ηγεσίας, ο Μαχάτμα απάντησε με μία λέξη: «Φιλοδοξία». Το επίκτητο προσόν δεν είναι απαραιτήτως μία ελκυστική πτυχή του χαρακτήρα για να διεκδικήσει κανείς εξουσία, διάκριση και δημόσια καταξίωση. Ό Γκάντι επέλεξε ακριβώς τη σωστή λέξη για να περιγράψει τη δύναμη που τον ώθησε στο να διακινδυνεύσει ακόμα και τη ζωή του προκειμένου να πετύχει έναν μεγάλο στόχο. Έπίσης, όπως έλεγε, από τα σαράντα του χρόνια αισθανόταν τρόμο στη σκέψη ότι θα μπορούσε να φθάσει σε βαθιά γεράματα ζώντας μία συμβατική ζωή. Έτρεμε στην ιδέα ότι στο κρεβάτι του θανάτου θα μπορούσε να πει «ήθελα να κάνω περισσότερα πράγματα στη ζωή μου». Γι’ αυτό και επί σαράντα χρόνια αφιέρωσε όλη του την ενέργεια σε έναν και μόνο στόχο: αυτόν της ανεξαρτησίας της Ινδίας.

Αν και λίγοι ηγέτες είναι τόσο θαυμαστοί στις συμπεριφορές τους, επιτυχημένοι στο σχεδιασμό τους και ευγενείς στους στόχους τους, όπως ήταν ο Μαχάτμα Γκάντι, εντούτοις η φιλοδοξία είναι μέγας οδηγός της ηγεσίας. Όλοι οι αποτελεσματικοί ηγέτες επιθυμούν να βοηθήσουν τις οικογένειές τους, τα έθνη τους, τις επιχειρήσεις, τις οργανώσεις τους, ώστε να αξιοποιήσουν τις υψηλότερες δυνατότητές τους. Θέτουν θεληματικά τους εαυτούς τους στην εξυπηρέτηση αυτού του στόχου. Όι φιλόδοξοι ηγέτες δεν ικανοποιούνται με τρέχουσες επιδόσεις. Η φιλοδοξία τους τους διαφοροποιεί από τους άτολμους ηγέτες. Δεν επιθυμούν μόνο να πετύχουν μεγάλα πράγματα στις οργανώσεις τους, αλλά δεσμεύονται και με ό,τι είναι απαραίτητο ώστε να επιτευχθεί ο στόχος. Αυτή είναι η πιο κατάλληλη φιλοδοξία. Όι ηγέτες αυτοί καταλαβαίνουν ότι πολλές επιχειρήσεις και άλλες οργανώσεις έχουν πολύ σοβαρές αδυναμίες που τις κάνουν λιγότερο αποδοτικές. Από την άποψη αυτή πρέπει να ομολογηθεί ότι πολλά άτομα που διαθέτουν εξουσία είναι είτε ικανοποιημένα από το status quo είτε φοβούνται να αναλάβουν κινδύνους οι οποίοι, μέσα από τη μεταβολή της οργάνωσης, θα οδηγούσαν σε κάποιας μορφής μεγαλοπρέπεια. Βεβαίως, διαφέρουν ριζικά από τους ηγέτες αυτούς οι άλλοι, αυτοί που έχουν υψηλές φιλοδοξίες για τους ίδιους και τις οργανώσεις τους. Αυτοί είναι οι πραγματικοί ηγέτες, διότι ενεργούν με βάση τη φιλοδοξία τους. Ωστόσο, πριν από οποιαδήποτε ενέργειά τους, οι πραγματικοί ηγέτες πρέπει να θέσουν και να απαντήσουν στο εξής ερώτημα: Από πού αρχίζω;

84 84-85 ΗΓΕΣΙΑ - Η ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ.indd 84

10/18/13 12:46 PM

ηγεσία

m

Οι φιλόδοξοι ηγέτες δεν ικανοποιούνται με τρέχουσες επιδόσεις. Η φιλοδοξία τους τους διαφοροποιεί από τους άτολμους ηγέτες. Δεν επιθυμούν μόνο να πετύχουν μεγάλα πράγματα στις οργανώσεις τους, αλλά δεσμεύονται και με ό,τι είναι απαραίτητο ώστε να επιτευχθεί ο στόχος. Αυτή είναι η πιο κατάλληλη φιλοδοξία. Οι ηγέτες αυτοί καταλαβαίνουν ότι πολλές επιχειρήσεις και άλλες οργανώσεις έχουν πολύ σοβαρές αδυναμίες που τις κάνουν λιγότερο αποδοτικές. Ιδού κάποιες πρωτοβουλίες που πήραν ηγέτες, CEO, στην προσπάθειά τους να το απαντήσουν: • Δημιούργησαν μία ηγετική ομάδα. Με την επιλογή των ανθρώπων της ομάδας, ένας ηγέτης στέλνει το μήνυμα σχετικά με τις προτεραιότητες, τους στόχους και τα χρονοδιαγράμματα. Έπέλεξε δε ανθρώπους που μπορούσαν να παίξουν ομαδικά, αλλά και άτομα που παρουσιάζουν διαφοροποιημένες απόψεις προοπτικής.

• Ύστερα από πολλές ακροάσεις, εκπόνησαν το χρονοδιάγραμμα. Για να επιτύχουν αυτόν το στόχο, δαπάνησαν πολλές ώρες «περπατώντας μέσα στην επιχείρηση», για να ακούσουν τις ανάγκες, τις αναμονές και τις αιτιάσεις υπαλλήλων, μάνατζερ και πελατών • Οικοδόμησαν ένα πλέγμα αλλαγής. Υπό αυτή την έννοια, το 75% του χρόνου τους ήταν αφιερωμένο στο να πείσουν επικοινωνιακά γιατί απαιτούνται μεγάλες επιδόσεις. Για να επιτευχθούν οι τελευταίες ήταν αναγκαίες οι ψυχολογικές προϋποθέσεις - με σπουδαιότερη από αυτές το να αισθάνεται ένας εργαζόμενος υπερήφανος που ανήκει σε μία δεδομένη επιχείρηση ή οργάνωση.

• Επικεντρώθηκαν σε αυτά που μόνον ένας CEO μπορεί να κάνει. Έτσι, αφιέρωσαν πολύ χρόνο στο να ακούσουν πελάτες, ηγετικά στελέχη και υπαλλήλους που μπορούσαν να συλλάβουν τη σημασία της φιλοδοξίας και των αλλαγών.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η ηγεσία που επιδιώκει αλλαγές θα πρέπει επιπροσθέτως να αναρωτηθεί ποιοι λόγοι υπαγορεύουν αντίσταση στις αλλαγές, πώς μπορούν να ξεπεραστούν οι αντιστάσεις αυτές και ποια εν τέλει είναι η φιλοσοφία της ηγεσίας που δημιουργεί τις ηθικές και αποτελεσματικές προϋποθέσεις οι οποίες να οδηγούν σε αλλαγή. * Συγγραφέας, διευθυντής του «Booz-Allen and Hamilton’s Strategic Leadership Center»

85 84-85 ΗΓΕΣΙΑ - Η ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ.indd 85

10/18/13 12:46 PM

Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΑΡΝΗΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΠΈΡΑ ΑΠΌ ΤΌ ΤΈΡΑΣΤΙΌ ΔΗΜΌΣΙΌ ΧΡΈΌΣ ΤΗΣ, Η ΈΛΛΑΔΑ ΈΠΈΣΈ ΘΎΜΑ ΑΎΤΌΎ ΤΌΎ ΦΑΙΝΌΜΈΝΌΎ ΠΌΎ ΣΤΗ ΝΈΎΡΌΈΠΙΣΤΗΜΗ ΑΠΌΚΑΛΈΙΤΑΙ «ΑΚΡΑΙΑ ΚΡΙΣΗ» του Olivier Oullier*

Άλλοτε λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, η σημερινή Έλλάδα γνωρίζει μια οδυνηρή κοινωνική και οικονομική κρίση, έχοντας προκαλέσει και την αντίστοιχη της ευρωζώνης. Έτσι, η χώρα βρίσκεται στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας - όχι χωρίς να γίνουν ευρύτερα γνωστές και κάποιες δυσάρεστες πτυχές της πραγματικότητάς της, όπως η διαφθορά και η άκρατη γραφειοκρατία που την παράγει και αναπαράγει. Παρατηρείται έτσι ένας αρνητισμός για τη χώρα σε επίπεδο αγορών και διεθνούς κοινής γνώμης, γεγονός με ιδιαίτερη σημασία. Διότι ο μιμητισμός παίζει σημαντικό ρόλο και οι συμμετέχοντες στην αγορά συνήθως ακολουθούν την αγέλη. Αυτό είναι δε και ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα της διεθνούς χρηματοοικονομίας. Άραγε όμως φτάνει αυτό για να εξηγηθεί ο αρνητισμός προς την Έλλάδα; Όι νευροεπιστήμες μπορούν να μας διδάξουν πολλά ως προς το τι είναι αυτό που επηρεάζει τις νοητικές μας ικανότητες, βοηθώντας μας να καταλάβουμε την ελληνική κρίση. Πρώτα απ’ όλα, οι «ακραίες κρίσεις» αποδίδουν. Το νευρικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού, όταν αναμένουμε κάποια επιβράβευση, ενεργοποιείται πολύ νωρίτερα από εκείνο που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση του κινδύνου. Όι περισσότεροι ακαδημαϊκοί και διαμορφωτές γνώμης γνωρίζουν ότι η επιβράβευση κάποιου που προβλέπει ακραία αποτελέσματα είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη ενός άλλου που απλώς αρκείται σε αναλύσεις των δεδομένων. Με άλλα λόγια, ένας αρθρογράφος επωφελείται πολύ περισσότερο από την πρόβλεψη ενός «δυσοίωνου» γεγονότος απ’ ό,τι αν ασχοληθεί με τα δεδομένα τα οποία οδηγούν σε ένα περίπλοκο και αβέβαιο συμπέρασμα.

Έπομένως, μια απόλυτη πρόβλεψη περί «ενδεχόμενης κατάρρευσης του ευρώ» θα ανταμειφθεί με δημοσιογραφική επιτυχία και αναγνώριση από τον πνευματικό κόσμο. Και, αν αποδειχθεί λανθασμένη, μπορεί να μη γίνει καν αντιληπτή. Άλλο ένα πρόβλημα είναι η στενή πλαισίωση των επιλογών και η αυξανόμενη εξειδίκευση των σημερινών επιστημόνων. Αυτό επηρεάζει τις επιλογές των επενδυτών σε μεγάλο βαθμό, καθώς τείνουν να ενεργούν χωρίς να λαμβάνουν υπόψη το περιβάλλον τους. Σκέφτονται μέσα σε «κουτάκια» και συχνά αδυνατούν να «συνδέσουν τις τελείες». Για παράδειγμα, πριν από τις 2 Μαρτίου 2010 -όταν η κυβέρνηση της Αθήνας τελικά υπέγραψε τη συμφωνία με την Έυρωπαϊκή Ένωση, την Έυρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο- οι αγορές ήταν πεπεισμένες για την αφερεγγυότητα της Έλλάδας, αρνούμενες να πιστέψουν ότι η πολιτική θα μπορούσε να επιβληθεί στην οικονομική πραγματικότητα. Για να το θέσουμε πιο απλά, δεν ένωσαν τις τελείες μεταξύ της πολιτικής και της οικονομίας. Αν και ο εγκέφαλός μας βιολογικά δεν λειτουργεί με διχοτομικό τρόπο, η δυαδική σκέψη αποτελεί την προτιμητέα μέθοδο του εγκεφάλου, καθώς η κατηγοριοποίηση των γεγονότων με όρους επιτυχίας/αποτυχίας, συνεργασίας /ανταγωνισμού, λογικού/παράλογου κ.λπ. είναι πολύ πιο εύκολη. Γι’ αυτόν το λόγο, ανεξαρτήτως πλαισίου, μία προσεκτική («εξαρτάται από») εξήγηση ποτέ δεν θα είναι εξίσου πειστική με μια ξεκάθαρη γνώμη («ναι» ή «όχι»). Αναλόγως, τείνουμε να μην παρουσιάζουμε μία ωραιοποιημένη εικόνα της περίπλοκης πραγματικότητας, αλλά προτιμούμε την εκδοχή των ακραίων αποτελεσμάτων.

86 86-87 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ - Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ.indd 86

10/18/13 12:45 PM

ψυχολογία

Αυτό αφήνει ελάχιστο χώρο στην ανάλυση των δεδομένων κατά τη διαδικασία της μεταρρύθμισης, με τις αναπόφευκτες επιτυχίες και αποτυχίες της. Μετά, υπάρχει ένα ακόμη πρόβλημα: Εμείς οι άνθρωποι τείνουμε να σχηματίζουμε τη γνώμη μας βασιζόμενοι στη διαίσθησή μας και μετά ψάχνουμε για αποδείξεις στις οποίες θα τη στηρίξουμε. Όταν κάποιος επιβεβαιώνει τις απόψεις μας, αυτές ενισχύονται από το σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου μας και αναζητούμε περαιτέρω στοιχεία που θα τις επικυρώσουν, απορρίπτοντας όποιες αντικρουόμενες πληροφορίες.

m

Παρότι υπάρχουν πολλοί άγνωστοι παράγοντες, τίποτε δεν υποδεικνύει ότι η κατάρρευση της Ευρώπης είναι αναπόφευκτη ή ότι η νότια Ευρώπη είναι αδύνατον να δεχθεί μεταρρυθμίσεις. Μπορεί η Ευρώπη να καταφέρει να βγει από την ελληνική δίνη και στο τέλος να αποδειχθεί ακόμη πιο δυνατή.

Φαίνεται λοιπόν ότι ο τρόπος που διυλίζουμε τις πληροφορίες πριν από μία σημαντική οικονομική απόφαση επιδεινώνει τις αρνητικές τάσεις των αγορών. Τα πρόσφατα γεγονότα στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές επιτέλους έκαναν τους Ευρωπαίους πολιτικούς να ανασκουμπωθούν. Οι πολιτικές της δημοσιονομικής λιτότητας δεν θα αναβάλλονται πια και οι επώδυνες δομικές μεταρρυθμίσεις θα εφαρμόζονται. Οι απαιτούμενες προσαρμογές θα είναι δύσκολες και θα χρειαστούν πολύ χρόνο. Μπορεί να χρειαστεί και αναδιάρθρωση του χρέους. Παρότι υπάρχουν πολλοί άγνωστοι παράγοντες, τίποτε δεν υποδεικνύει ότι η κατάρρευση της Ευρώπης είναι αναπόφευκτη ή ότι η νότια Ευρώπη είναι αδύνατον να δεχθεί μεταρρυθμίσεις. Μπορεί η Ευρώπη να καταφέρει να βγει από την ελληνική δίνη και στο τέλος να αποδειχθεί ακόμη πιο δυνατή. * Καθηγητής Νευροεπιστημών στο πανεπιστήμιο της Προβηγκίας, επιστημονικός σύμβουλος στο Κέντρο Στρατηγικών Αναλύσεων της Γαλλίας

87 86-87 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ - Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ.indd 87

10/22/13 11:13 AM

ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

ΣΤΟ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ «ΕΛΛΑΣ: ΔΥΣΗ ’Η ΑΝΑΤΟΛΗ;», Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΘΕΤΕΙ ΕΝΑ ΚΑΥΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΧΏΡΑΣ ΕΡΏΤΗΜΑ: ΑΥΤΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ - ΚΑΙ Ο,ΤΙ ΑΥΤΗ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΣΕ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ

Όσοι αναρωτιούνται γιατί η Χρυσή Αυγή οδεύει να γίνει τρίτο κόμμα στο ελληνικό Κοινοβούλιο, ενώ την ίδια περίοδο λαϊκισμός, βία και ασυναρτησία αποτελούν αδρά χαρακτηριστικά της καθημερινής ζωής στη χώρα μας, ίσως να έβρισκαν πολλές και καλά τεκμηριωμένες απαντήσεις στο τελευταίο βιβλίο του Παναγιώτη Γεννηματά, επίτιμου προέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Με τίτλο «Ελλάς: Δύση ή Ανατολή - ο ακοινώνητος εκσυγχρονισμός στο νεοελληνικό κράτος» (εκδ. Ροές, σειρά «Δοκίμια»), το βιβλίο προσφέρει πολλά ερμηνευτικά κλειδιά για να καταλάβει ο αναγνώστης ποια είναι τα βαθύτερα αίτια της κακοδαιμονίας μιας χώρας, οικονομικώς εξουθενωμένης σήμερα, η οποία αν επιβιώνει το οφείλει αποκλειστικά και μόνον στον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό και στη δυτική ένταξή της. Παρ’ όλα αυτά, πολύ σωστά ο Παν. Γεννηματάς επισημαίνει ότι η σημερινή Ελλάδα παραμένει κατ’ ουσίαν απόλυτα εξωευρωπαϊκή και δυσκολεύεται να ευθυγραμμιστεί με το σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα. Ο εκδυτικισμός της είναι μιμητικός και προσποιητός. Αυτό, κατά τον συγγραφέα, οφείλεται στο γεγονός ότι η κληρονομιά του ύστερου Βυζαντίου (θεοκρατική ανατολική παράδοση, αντιδυτισμός, κρατικομονοπωλιακή οικονομία και ιδεολογία της διαμεσολάβησης) εξακολουθεί να υπερκαθορίζει ως σήμερα ασφυκτικά την υποτιθέμενη «εθνική ταυτότητα» και, στην πραγματικότητα, έχει διαμορφώσει τις ιδεολογικές παραστάσεις και τα συμπεριφορικά αντανακλαστικά της νεοελληνικής κοινωνίας. Η μακροχρόνια συμβίωση με τον Οθωμανό κατακτητή ολοκλήρωσε τη μακραίωνη σκοταδιστική βυζαντινοχριστιανική διαπαιδαγώγηση - και τούτο παρά το ότι η έκρηξη της ευρωπαϊκής Αναγέννησης αποτελεί κοινή ελληνολατινική υπόθεση. Εν ονόματι της διαφύλαξης της ανατολικής ορθοδοξίας, ο ελληνικός λαός καταδικάστηκε σε αποκλεισμό από την πολιτισμική πρωτοπορία της Ιστορίας και σε μακροχρόνια οθωμανική καραντίνα.

88 88-89 ΒΙΒΛΙΟ - ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ.indd 88

10/18/13 12:45 PM

βιβλίο

m

Ζητείται μια σύγχρονη νεοελληνική αλήθεια, μια νέα σύνθεση, ικανή να εξασφαλίσει τη δημιουργικότερη εθνική συμμετοχή στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι - θεμελιωμένη σε μια νέα παραγωγική αντίληψη στην οικονομία και σε ένα νέο μορφωτικό πρότυπο στην παιδεία. Στη βάση αυτής της τοποθέτησής του, ο συγγραφέας στοιχειοθετεί με εντυπωσιακή ευρυμάθεια την άποψη ότι η ανατολική ορθοδοξία έχει ιστορικά αναδειχθεί ως ιδεολογία της οικονομικής καθυστέρησης, της κοινωνικής υπανάπτυξης και του εσωστρεφούς κοινοτικού βίου. Είναι καιρός, τονίζει, να ξεφύγουμε από τα πρότυπα του Βυζαντίου, το κόστος των οποίων έχει υπάρξει ιλιγγιώδες για τον νεοελληνισμό. Η πρόκληση της εθνικής υπέρβασης των βυζαντινών καταβολών, όσο κι αν εκ πρώτης όψεως φαίνεται ίσως ανεδαφική και «προδοτική» απέναντι στη διαχρονική «εθνική ταυτότητα», ιστορικά παραμένει επιτακτική. Βεβαίως, δεν ζητείται η εκούσια αλλοτρίωση εν ονόματι ενός καινούργιου ευρωπαϊκού προσωπείου. Ζητείται μια σύγχρονη νεοελληνική αλήθεια, μια νέα σύνθεση, ικανή να εξασφαλίσει τη δημιουργικότερη εθνική συμμετοχή στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι - θεμελιωμένη σε μια νέα παραγωγική αντίληψη στην οικονομία και σε ένα νέο μορφωτικό πρότυπο στην παιδεία. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε ως έθνος να ακολουθήσουμε τα παραδείγματα ιστορικής αναγέννησης που προσφέρει σήμερα ο κόσμος, επισημαίνει ο Παν. Γεννηματάς.

βρεθεί έξω από το ευρώ αλλά θα σαρωθεί και από τα πλημμυρικά κύματα των ανερχόμενων στο ιστορικό προσκήνιο απελεύθερων εθνών που διεκδικούν μια θέση στη νέα Ιστορία. Αν απ’ την κρίση δεν πυροδοτηθεί έγκαιρα συνολική οικονομική και μορφωτική εθνεγερσία, η Ελλάδα οδεύει ακάθεκτη σε μια νέα, τηρουμένων των σημερινών αναλογιών, μακροχρόνια τουρκοκρατία». Σημειώνουμε ότι εξόχως ενδιαφέρον είναι και το επίμετρο του καθηγητή κ. Κώστα Λάβδα, ο οποίος χαρακτηρίζει το βιβλίο «προκλητικό, αποκαλυπτικό μιας παιδείας με απίστευτη ευρύτητα, που ανατέμνει τα ουσιαστικά περιεχόμενα της περιπέτειας του νεοελληνικού πνεύματος».

Και προσθέτει: «Η κρίση που σήμερα διερχόμαστε πρέπει επιτέλους να αποβεί καθαρτική και εθνεγερτική. Αν το έθνος και η κοινωνία δεν συνεργήσουν με όσους και για όποιους δικούς τους λόγους μάς στηρίζουν εκ των έξω, η Ελλάδα όχι μόνον θα

89 88-89 ΒΙΒΛΙΟ - ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ.indd 89

10/18/13 12:45 PM

ΠΟΣΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ; του Eric Zemmour *

ΤΡΕΙΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΟΥΝ Ο 21ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΜΙΑΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΚΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΠΙΘΑΝΗ ΙΣΛΑΜΟ-ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ Ο Gerard Chaliand συνέγραψε με τον Jan Mikkel το βιβλίο «Προς Μια Νέα Παγκόσμια Τάξη». Ο Laurent Artur du Plessis έγραψε το «Σαχέλ, Μέση Ανατολή, Ιράν, Κίνα, Ρωσία: ο κόσμος αναφλέγεται». Πρόκειται για δύο πολύ σημαντικά πονήματα, τα οποία θα πρέπει κάθε μάνατζερ να μελετήσει. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ακόμα και τα μικρότερα γεγονότα κρύβουν μεγάλες εκπλήξεις και μία επιχείρηση δεν μπορεί πλέον να αδιαφορεί για τον γεωπολιτικό της περίγυρο. Πόσο μάλλον σήμερα, που τα πάντα -κυρίως δε οι πληροφορίες και το χρήμακινούνται με απίστευτη ταχύτητα.

ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΓΥΡΩ ΜΑΣ Η ευρωπαϊκή παρένθεση κλείνει. Πρόκειται για μία παρένθεση πολλών αιώνων, που άνοιξε με την Αναγέννηση, μετά την ανακάλυψη της Αμερικής. Μία παρένθεση κατά την οποία τα ευρωπαϊκά κράτη επέβαλαν τη θέλησή τους στον υπόλοιπο κόσμο, κυριαρχώντας επιστημονικά, τεχνολογικά, βιομηχανικά, δημογραφικά, στρατιωτικά, πολιτικά, πνευματικά και ιδεολογικά. Κυριαρχία πλήρης, που ολοκληρώθηκε με την αποθέωση της παγκοσμιοποίησης του 20ού αιώνα, όταν όλα τα έθνη της Γης υιοθέτησαν τις συνταγές της ιστορικής επιτυχίας της Ευρώπης (και της θυγατέρας της, Αμερικής) - για να την εκδικηθούν όσο το δυνατόν καλύτερα.

Εδώ και κάμποσα χρόνια, πολυάριθμα κείμενα αναγγέλλουν, περιγράφουν, αναλύουν τις επιπτώσεις αυτής της κοσμοϊστορικής ανατροπής. Η γεωπολιτική συγκλίνει με τη γεωοικονομία: πλημμυρίζουμε με αριθμούς· η δημογραφία και η στρατηγική συνάδουν. Με το «Προς Μια Νέα Παγκόσμια Τάξη» ο G. Chaliand και με το «Ο κόσμος αναφλέγεται» ο L.A. du Plessis, μάς προσφέρουν τη φετινή ανοιξιάτικη σοδειά. Ο ένας, πιο προφητικός, κάποτε αποκαλυπτικός, μάς περιγράφει τον πόλεμο, ή μάλλον τους πολέμους που επέρχονται. Ο άλλος, υιοθετώντας πιο λόγιους τόνους, καταγράφει τις εστίες έντασης σε έναν κόσμο που αλλάζει άρδην. Ο ένας είναι ορμητικός, ο άλλος συγκρατημένος. Δημοσιογραφικός ο ένας, ακαδημαϊκός ο άλλος. Ο τέως δημοσιογράφος προσηλώνεται στο μέτωπο του Ιράν και ανακοινώνει την επικείμενη σύγκρουση των Περσών με την αμερικανο-ισραηλινή συμμαχία. Ο Chaliand μάς εκθέτει ένα πιο σχολαστικό πανόραμα του κόσμου, εξετάζοντας τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες όλων των εν δυνάμει παικτών. Σε αμφότερους, σπανίως το στυλ ανταποκρίνεται στο ύψος της σκέψης. Αλλά, τελικά, το θέμα μάς συναρπάζει. Κατανοούμε ότι ο κόσμος οπισθοδρομεί. Το πράγμα που λέγεται «αναδυόμενες χώρες» δεν υπάρχει. Υπάρχουν μόνον «επανεμφανιζόμενες χώρες»: η Κίνα και η Ινδία, αυτά τα δύο δημογραφικά και ιστορικά μαστόδοντα, επιστρέφουν στις θέσεις που καταλάμβαναν ως το 18ο αιώνα. Το 2016 (δηλαδή αύριο), το ΑΕΠ της Κίνας θα ξεπεράσει εκείνο των ΗΠΑ. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, οι δύο δυνάμεις θα είναι και στρατιωτικά ισοδύναμες. Ο ευρωπαϊκός βάτραχος -που έφτασε να γίνει ογκωδέστερος από το ασιατικό βουβάλι- θα ξαναγίνει βάτραχος. Η δημογραφική δυναμική της Αφρικής υπερχειλίζει και ξεχύνεται στην Ευρώπη. Το πρώτο αίτιο της σύγκρουσης θα είναι η αντιπαλότητα μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Η κατάσταση θυμίζει παράδοξα τις σχέσεις μεταξύ Αγγλίας και Γερμανίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Η αυτοκρατορική και θαλάσσια υπερδύναμη, που όμως ευνόησε τη χρηματοοικονομία εις βάρος της βιομηχανίας -η Αγγλία χθες, η Αμερική σήμερα- αντιλαμβάνεται ότι απέκτησε έναν σοβαρό ανταγωνιστή, αρχικά, πως αντικαθίσταται, αργότερα, από μία ηπειρωτική δύναμη που μετατράπηκε σε εργοτάξιο του κόσμου - η Γερμανία χθες, η Κίνα σήμερα. Ο Αγγλοσάξονας δεν το ανέχεται αυτό και συσπειρώνει γύρω του όλους όσοι τρέμουν την κεντρική αυτοκρατορία -τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Ιταλία, χθες, σήμερα την Ιαπωνία, την Αυστραλία, το Βιετνάμ, τη Νέα Ζηλανδία. Ο πόλεμος γίνεται αναπόφευκτος από τη στιγμή που η ηπειρωτική δύναμη αρχίζει να αναπτύσσει έναν στόλο, που τον θέλει εφάμιλλο με εκείνον του αντιπά-

90 90-91 ΒΙΒΛΙΟ - Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ.indd 90

10/18/13 12:44 PM

βιβλίο

m

το προαιώνιο χάσμα μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών. Η ιρανική επανάσταση του 1979 αποκατέστησε τη θρησκεία ως μείζον πολιτικό πρόταγμα στις μουσουλμανικές κοινωνίες. Αλλά οι μεγάλες σουνιτικές δυνάμεις -η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, ακόμα και η Τουρκία- δεν ήταν δυνατόν να αφήσουν αυτό το εγχείρημα στα χέρια του αιώνιου σιίτη αντιπάλου τους. Όλες τους ποτίζουν τις μάζες με δολάρια για να τις επανισλαμοποιήσουν και χρηματοδοτούν αφειδώς την τζιχαντική τρομοκρατία. Η Αμερική βρίσκεται παγιδευμένη στην ενοχλητική της συμμαχία με τη διπρόσωπη Σαουδική Αραβία.

λου της. Όπως η Γερμανία πριν από το 1914, η σημερινή Κίνα ήδη έχει εισέλθει σε αυτόν τον φαύλο κύκλο που οδηγεί στην κόλαση. Και τότε διάφοροι πονηροί αναλυτές μάς καθησύχαζαν πως ο πόλεμος δεν ήταν πια δυνατός λόγω της έκτασης των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων… Δεν χρειάζεται να μιλάει κανείς μανδαρινικά για να κατανοήσει τι κρύβουν στο κεφάλι οι Κινέζοι ηγέτες - πως θέλουν να σβήσουν τους δύο τελευταίους αιώνες εξευτελισμών και υποταγής, πως θέλουν να ξαναβρούν την αλλοτινή τους θέση στον κόσμο. Η ίδια φιλοδοξία είναι που κινητοποιεί και τον ισλαμικό κόσμο. Από την εκστρατεία του Βοναπάρτη στην Αίγυπτο γνώρισε και εκείνος το φραγγέλιο των Ευρωπαίων. Ονειρεύεται να πάρει εκδίκηση. Θα το κάνει με τον τρόπο του. Σαν τον Χάντιγκτον και τη «Σύγκρουση των Πολιτισμών» του, που στους κύκλους της παρισινής ελίτ είναι τόσο της μόδας να ειρωνευόμαστε και να εξοστρακίζουμε, ο du Plessis μάς δείχνει πώς, χάρη στους υδρογονάνθρακες και τη χρηματοοικονομική δύναμη πυρός που αυτοί τού δίνουν, ο ισλαμικός κόσμος γίνεται κύριος φορέας της επιστροφής της θρησκείας στον κόσμο, ανατρέποντας όλες τις ευρωπαϊκές -και ιδίως γαλλικές- δοξασίες περί της αναπόφευκτης εκκοσμίκευσής του. Το Ισλάμ το ακολουθούν κατά πόδας ο Βουδισμός και ο «Ευαγγελιστικός Χριστιανισμός», που με τη σειρά τους ρίχνουν λάδι στη φωτιά και στρατολογούν κατά εκατομμύρια. Αλλά ο ισλαμικός κόσμος πολύ απέχει από το να είναι ενωμένος. Διχασμένος με τον ανεξίτηλο «φίτνα», ζει χωρισμένος από

Ο συγγραφέας του «Ο κόσμος αναφλέγεται» φτάνει την ανταγωνιστική του λογική ως τις απώτατες συνέπειές της. Οι Ιρανοί μουλάδες προκρίνουν τα ισλαμικά τους οράματα επί του εθνικού συμφέροντος του λαού τους και εξαπολύουν μια πυρηνική βόμβα κατά του Ισραήλ, διακινδυνεύοντας να δουν τη χώρα τους να σβήνει από το χάρτη. Ο du Plessis διαβλέπει έτσι μία παγκόσμια ανάφλεξη, στο πρότυπο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τους δυτικούς από τη μία και τον ισλαμο-σινικό άξονα από την άλλη. Εύχεται, μάλιστα, να διαλέξουν οι Ρώσοι το σωστό στρατόπεδο. Όπως το 1942… Γνωρίζουμε από τη Βίβλο και την αρχαία ελληνική γραμματεία πως καλά θα κάναμε να δυσπιστούμε προς τους μάντεις κακών: συχνά επιβεβαιώνονται… Και η Γαλλία σε όλο αυτό; Το ίδιο είχε αναρωτηθεί το 1944 και ο στρατηγός ντε Γκωλ στη Νέα Υόρκη, θαμπωμένος από τον αμερικανικό γιγαντισμό και δυναμισμό. Οι δύο συγγραφείς δεν απαντούν με ταυτόσημο τρόπο στο ερώτημα αυτό. Ο Chaliand οραματίζεται μία ομοσπονδιακή Ευρώπη, χωρίς να την πολυπιστεύει, με την οικονομία της υγιή χάρη στις γερμανικές συνταγές. Ο du Plessis εξακολουθεί να πιστεύει στο σημερινό πρότυπο του έθνους - κράτους. Μόνο η ανεξαρτησία και η αυτοβουλία μπορούν να καταστήσουν μία πολιτική οντότητα σε πόλο μαζικής συσπείρωσης. Κλείνουμε τα βιβλία. Μας καταλαμβάνει ένας τρομερός ίλιγγος. Νιώθουμε έξαφνα τόσο μικροί… * Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας

91 90-91 ΒΙΒΛΙΟ - Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ.indd 91

10/18/13 12:45 PM

ΠΕΡΊ… ΑΡΊΣΤΕΊΑΣ Αποστολή της ΕΕΔΕ από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα είναι να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη των αρχών του Μάνατζμεντ στη χώρα μας και να προωθήσει τα κατάλληλα Εργαλεία, ώστε οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί να διαφοροποιηθούν και παράλληλα να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν, η ΕΕΔΕ προσφέρει τα ακόλουθα Εργαλεία και τις Διαδικασίες Πιστοποίησης σε επιχειρήσεις, οργανισμούς και ανεξάρτητα λειτουργικά τμήματα από τον ιδιωτικό ή το δημόσιο τομέα:

• • •

Μοντέλο Επιχειρηματικής Αριστείας EFQM – Διεθνές Πρόγραμμα Πιστοποίησης EFQM Levels of Excellence Ελληνικό Μοντέλο Επιχειρηματικής Αριστείας – Εθνικό Πρόγραμμα Πιστοποίησης ΕΕΔΕ «ΑΙΕΝ ΑΡΙΣΤΕΥΕΙΝ» Διεθνές Πρότυπο Πιστοποίησης Investors in People www.eede.gr - www.efqm.org - www.investorsinpeople.com

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΥ MANAGEMENT - ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΠΟΥ ΤΗ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΤΟΥ ΑΝΤΏΝΗ ΣΠΑΝΟΥ, ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΗ EFQM - ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥ EΚΠΑΙΔΕΥΤΗ EFQM To αποτελεσματικό management έχει σαν κυριότερο άξονα τη συστηματική καταπολέμηση των λαθών, των αστοχιών και της σπατάλης. Λάθη κάνουμε για παράδειγμα: • Στην επιλογή επενδύσεων • Στην επιλογή συνεργατών • Στην επιλογή προμηθευτών • Στην επιλογή στρατηγικής • Στην επιλογή προϊόντων και υπηρεσιών • Στην επιλογή τρόπων εξυπηρέτησης του πελάτη Για να μην κάνουμε λάθη χρειαζόμαστε εμπειρία και πληροφόρηση. Η εμπειρία αποκτάται από τα λάθη που γίνονται (όχι απαραίτητα τα δικά μας), αλλά και από τις επιτυχημένες ενέργειες που αποφέρουν συγκεκριμένο και μετρήσιμο αποτέλεσμα. Η πληροφόρηση αποκτάται από τις κατάλληλες πηγές (δημοσιεύσεις, εκθέσεις, νομοθεσία, ερωτηματολόγια πελατών, ερωτηματολόγια προσωπικού, διαδίκτυο, κ.λπ.), αλλά επιπλέον ενισχύεται από ένα αποτελεσματικό εσωτερικό σύστημα μέτρησης της απόδοσης όλων των δραστηριοτήτων ενός οργανισμού. Πρέπει δηλαδή να υπάρχει μια ξεκάθαρη αμφίδρομη σχέση ως εξής: ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ↔ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Η σχέση αυτή είναι αντίστοιχη με τη σχέση: ΓΚΑΖΙ ↔ ΤΑΧΥΜΕΤΡΟ που ισχύει σε ένα αυτοκίνητο. Δηλαδή κάθε μεταβολή στο ένα μέρος της αντιστοιχίας να προκαλεί άμεση μεταβολή και στο άλλο και αντίστοιχα. Για παράδειγμα: Η διαδικασία αξιολόγησης απόδοσης μιας εταιρίας βελτιώνεται. Σαν άμεσο αποτέλεσμα ο γενικός δείκτης ικανοποίησης του προσωπικού βελτιώνεται από 67% σε 71%. Αντίστοιχα, στην ίδια εταιρία παρατηρείται βελτίωση του δείκτη ικανοποίησης του προσωπικού από 67% σε 71%. Η ηγεσία γνωρίζει πως αυτό είναι αποτέλεσμα της πρόσφατης πρωτοβουλίας για βελτίωση του συστήματος αξιολόγησης

92 92-94 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΙΑ.indd 92

10/18/13 12:44 PM

επιχειρηματική αριστεία

απόδοσης. Όταν το κάθε αίτιο έχει συνδεθεί με ένα αντίστοιχο αποτέλεσμα και η αμφίδρομη αυτή σχέση παρακολουθείται συστηματικά, τότε είμαστε έτοιμοι για την εφαρμογή της συστηματικής Αριστείας, δηλαδή της συστηματικής απαλοιφής των λαθών που οδηγούν σε αρνητικά αποτελέσματα, όπως π.χ. σπατάλη πόρων, αύξηση παραπόνων πελατών, αύξηση ελαττωματικών προϊόντων και υπηρεσιών, μείωση κερδών, μείωση μεριδίου αγοράς, δυσαρέσκεια προσωπικού και μη ικανοποιητική απόδοση προμηθευτών. Παράλληλα, αναπτύσσεται η εμπειρία, δηλαδή ο προσδιορισμός της ακριβούς σχέσης μεταξύ ενέργειας και αποτελέσματος, ώστε να αποφεύγονται τα λάθη και να ενισχύεται η αποτελεσματικότητα (ικανοποίηση του πελάτη) και η αποδοτικότητα (έγκαιρη, σωστή και επωφελής λειτουργία της εταιρίας). Για να γίνουν όλα τα παραπάνω με συστηματικό τρόπο και για να μιλούν όλοι οι managers την ίδια παγκόσμια γλώσσα management, χρειάζεται ένα μοντέλο δράσης ευρύτατης αποδοχής που η αποστολή του είναι παρόμοια με εκείνη ενός checklist που χρησιμοποιεί ο πιλότος ενός μεγάλου αεροσκάφους, δηλαδή απαρίθμηση όλων των ενεργειών που πρέπει να γίνουν για να απογειωθεί το αεροσκάφος - αντίστοιχα για να απογειωθεί η επιχείρηση. Ένα τέτοιο μοντέλο ευρύτατης αποδοχής είναι το μοντέλο επιχειρηματικής Αριστείας του EFQM (European Foundation for Quality Management) που είναι σήμερα το επικρατέστερο μοντέλο παγκοσμίως, ενώ αρχικά ξεκίνησε σαν Ευρωπαϊκό Μοντέλο Επιχειρηματικής Αριστείας. Το μοντέλο του EFQM ενσωματώνει με απλές φράσεις και άψογη ταξινόμηση κατά κατηγορία όλες τις τάσεις και προτεραιότητες του σύγχρονου management που πρέπει να απασχολούν τη σύγχρονη επιχείρηση που είναι ενεργό μέλος της κοινωνίας. Δηλαδή, θέματα ανταγωνιστικότητας, μοναδικής εξυπηρέτησης του πελάτη, άριστης αξιοποίησης πόρων, διαχείρισης περιβάλλοντος, εταιρικής ευθύνης,

m

συμμόρφωσης (compliance), διαχείρισης κινδύνων, εταιρικής διακυβέρνησης, ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, σεβασμού ισότιμων δικαιωμάτων, εργασιακής ασφάλειας, εύστοχων επενδύσεων, παραγωγής ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών, διαχείρισης πληροφορίας, διασφάλισης πνευματικών δικαιωμάτων, οικονομικής διαχείρισης, τυποποίησης κ.λπ. Για να επιτευχθεί Αριστεία πρέπει να συμμετέχουν / ωφελούνται όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας προστιθέμενης αξίας, δηλαδή διοίκηση, προσωπικό, προμηθευτές, πελάτες και κοινωνικό σύνολο γενικότερα. Το μοντέλο EFQM είναι ένα ευρύ πλαίσιο που καθορίζει μια νοοτροπία διοίκησης και όχι ένα ακόμα εργαλείο. Κάθε ενέργεια, σύστημα ή διαδικασία είναι αποδεκτή από αυτό το μοντέλο, αρκεί να παράγει τα αναμενόμενα αποτελέσματα και να είναι συμβατή με τις δομικές ηθικές αρχές (Fundamental Concepts) του μοντέλου του EFQM. Oι αρχές αυτές είναι στην πραγματικότητα οι ιδρυτικές ηθικές αρχές της σύγχρονης Ευρώπης και είναι οι ακόλουθες οκτώ που φαίνονται στο γράφιμα.

93 92-94 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΙΑ.indd 93

10/18/13 12:44 PM

EFQM - ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ R4E 4 ΑΣΤΕΡΏΝ Συνήθως το EFQM ανακοινώνει τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς που επιτυγχάνουν στα προγράμματα EFQM Levels of Excellence και συγκεκριμένα στα δυο επίπεδα Επιχειρηματικής Αριστείας, EFQM Committed to Excellence & EFQM Recognised for Excellence. Έφτασε λοιπόν η στιγμή που το EFQM ανακοινώνει και τη δική του διάκριση. Επετεύχθη μετά από μεθοδική, σύμφωνα με το Μοντέλο EFQM 2013, αξιολόγηση του Οργανισμού, από το βελγικό NPO, Bbest και είναι η διάκριση για την Επίτευξη των Αρχών Επιχειρηματικής Αριστείας, Recognised for Excellence, 4 Αστέρων. Αυτό το αποτέλεσμα ήρθε σε συνέχεια της διάκρισης που το EFQM είχε λάβει το Δεκέμβριο του 2011, Recognised for Excellence 3 Αστέρων, γεγονός που αποδεικνύει έμπρακτα τη δέσμευσή του στο ταξίδι της Επιχειρηματικής Αριστείας. Η ομάδα αξιολόγησης τόνισε κυρίως την πρόοδο που το EFQM έχει επιδείξει, ιδιαίτερα στην αποσαφήνιση της στρατηγικής του, στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και στην ανασκόπηση των παρεχομένων προϊόντων και υπηρεσιών του, καθώς και στη βελτιστοποίηση των κύριων πλεονεκτημάτων - ισχυρών σημείων. Βέβαια η ίδια ομάδα υπογράμμισε ότι περαιτέρω βελτιώσεις μπορούν ακόμη να γίνουν στον τρόπο με τον οποίο το EFQM συνεργάζεται με τους εταίρους, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι οι παρεχόμενες υπηρεσίες καλύπτουν και ανταποκρίνονται στις εκάστοτε ανάγκες τους, όμως οι αξιολογητές εξέφρασαν τη βεβαιότητα ότι το EFQM διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία και μεθοδολογίες για να το επιτύχει. Ήδη έχει ξεκινήσει να εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση, τη βελτίωση δηλαδή και την ενδυνάμωση των σημείων που εντοπίστηκαν από την αξιολόγηση ως τα πιο αδύναμα, προκειμένου να συνεχίσει το δικό του ταξίδι προς την Αριστεία και να επιτύχει ακόμη ανώτερη διάκριση.

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ ΤΏΝ ΣΥΓΧΡΟΝΏΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΏΝ Η ΕΕΔΕ ως Εθνικός εκπρόσωπος του Investors in People και της ομώνυμης πιστοποίησης, σας ενημερώνει για τη δυνατότητα πρόσβασης σε ένα ευρύ φάσμα εργαλείων μέσω υπερσύνδεσης, προκειμένου να σας βοηθήσει να ανταποκριθείτε επιτυχώς στις απαιτήσεις του Προτύπου IIP, να λάβετε καθοδήγηση και να παρακολουθείτε την πρόοδό σας σε τομείς στρατηγικής που σας ενδιαφέρουν. Εγγραφείτε ή Συνδεθείτε (αν έχετε ήδη εγγραφεί) για να ξεκινήσετε ή να μάθετε περισσότερα. Το IIP Interactive Tool είναι ένα online δωρεάν διαδραστικό εργαλείο το οποίο σας διευκρινίζει πώς να εργαστείτε με το πρότυπο, ενώ παράλληλα σας δίνει μια εικόνα μέτρησης της απόδοσής σας / του τομέα σας σε σχέση με τα κριτήρια που θέτει το Πρότυπο. Το Self Check Tool (εργαλείο αυτοελέγχου) χρησιμοποιεί ένα απλό σύστημα φωτεινού σηματοδότη για την απεικόνιση της προόδου ή των πιθανών αποκλίσεων, σύμφωνα με τα πεδία προς αξιολόγηση που εμπεριέχει το Πρότυπο Investors in People. Μπορείτε να δείτε εν τάχει ποιος τομέας / δράση διαχειρίζεται αποτελεσματικά και με επιτυχία ή αν κάποιος απαιτεί μεγαλύτερη βαρύτητα σε σχεδιασμό, περισσότερη ενίσχυση σε ανθρώπινους ή υλικούς πόρους. Χρησιμοποιώντας αυτό το εργαλείο Επιχειρηματικού Φάσματος (Business Issues Scoping Tool) μπορείτε να εντοπίσετε τους τομείς / πεδία σχετικά με την εταιρία σας στα οποία μπορεί να σας ενισχύσει το ευρύτερο πλαίσιο του Investors in People (IIP Framework), σύμφωνα πάντα με τις προτεραιότητες στρατηγικής δράσης της εταιρίας σας και τους ευρύτερους στόχους της. Μπορείτε να μοιραστείτε τα ευρήματα με τους συναδέλφους σας και να συζητήσετε μαζί μας τις επιλογές σας, ώστε να επιτύχετε μια από τις ανώτερες διεθνώς τιμητικές διακρίσεις που παρέχει το Framework Investors in People, όπως Bronze, Silver, Gold. Η online έρευνα μπορεί να διανεμηθεί επιπλέον με τη μορφή ενός εμπιστευτικού ερωτηματολογίου στους εργαζόμενους της επιχείρησης / οργανισμού, ενώ αν πρόκειται για πολύ μεγάλο οργανισμό σε αντιπροσωπευτικό δείγμα, συγκεντρώνοντας τις απόψεις του προσωπικού και δίνοντας μια ευρεία εικόνα για τη θέση της επιχείρησης σε σχέση με το Πρότυπο. Διευκολύνει στην ταυτοποίηση των πλεονεκτημάτων και τις ενδεχόμενες αδυναμίες της επιχείρησής σας, ενώ παράλληλα σας προσφέρει ένα σχέδιο αξιολόγησης και ανάλυσης για το βαθμό συμμετοχής του προσωπικού στην επίτευξη των στόχων. «Πετύχετε τους στόχους σας μέσα από αποτελεσματικές πρακτικές για τον εντοπισμό και την επιβράβευση των υψηλών επιδόσεων του ανθρώπινου δυναμικού, αξιοποιώντας το με κάθε δυνατό τρόπο. Το Ιnvestors in People αποτελεί το σύμμαχό σας σ’ αυτήν την κατεύθυνση».

94 92-94 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΙΑ.indd 94

10/18/13 12:44 PM

21x28.indd 1

10/19/12 1:42 PM

αγορά H Κωτσόβολος στηρίζει Kιβωτό και Μake a Wish

Η αλυσίδα Κωτσόβολος χάρη στην εθελοντική προσφορά των εργαζομένων της συνέχισε, μέσα στο Σεπτέμβριο, την υποστήριξη της Κιβωτού του Κόσμου και του Make A Wish, μέσα από ισάριθμες δράσεις εταιρικής ευθύνης. Η αρχή έγινε μέσα στον Αύγουστο όταν, εν όψει της νέας σχολικής χρονιάς, η εταιρία ανέλαβε την πρωτοβουλία να αξιοποιήσει το εσωτερικό της δίκτυο για να συλλέξει σχολικά είδη για τα παιδιά της Κιβωτού του Κόσμου. Την Παρασκευή 13 Σεπτεμβρίου παραδόθηκαν στους ανθρώπους της Κιβωτού σχολικά είδη για τις ανάγκες των μικρών μαθητών, με βάρος περισσότερο από μισό τόνο. Η δεύτερη δράση της Κωτσόβολος πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Family Fun Day, της ετήσιας γιορτής του Make A Wish (Κάνε μια Ευχή Ελλάδος) που διοργανώνεται για την ψυχαγωγία μικρών και μεγάλων και ταυτόχρονα την οικονομική ενίσχυση του οργανισμού. Όλα τα έσοδα από τις πωλήσεις των κοσμημάτων διατέθηκαν στο Make A Wish, ενώ ταυτόχρονα η Κωτσόβολος δώρισε ηλεκτρικές συσκευές για τη λαχειοφόρο αγορά του οργανισμού.

Η Μars για τα παιδικά χωριά SOS

H Mars Hellas, στο πλαίσιο της πολιτικής της για την Κοινωνική Υπευθυνότητα, σχεδίασε και εφαρμόζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τα Παιδικά Χωριά SOS, το πρόγραμμα «Pets for Kids» μέσω του οποίου αναδεικνύεται η πολύτιμη συμβολή των κατοικίδιων στην αρμονική ανάπτυξη των παιδιών. Η επίσημη παρουσίαση του προγράμματος πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 24/9 παρουσία μελών της Διοίκησης της Mars Hellas, του Προέδρου και του Γεν. Διευθυντή των Παιδικών Χωριών SOS Ελλάδος Αν. Βρεττού και Γ. Πρωτόπαπα αντιστοίχως, καθώς και διακεκριμένων φίλων της εκστρατείας. Η εκστρατεία «Pets for Kids» θα διαρκέσει μέχρι το Δεκέμβριο.

Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία στηρίζει τον «Πορτοκαλεώνα»

Ανακοινώθηκαν οι πρώτοι 15 νέοι επιχειρηματίες που θα συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία «Πορτοκαλεώνας» της Ολλανδικής Πρεσβείας, στην οποία συμμετέχει ως μέγας χορηγός η Αθηναϊκή Ζυθοποιία με τη μάρκα Heineken. Οι νέοι επιχειρηματίες που θα εγκατασταθούν στο νεοσύστατο χώρο της Ολλανδικής Πρεσβείας θα αρχίσουν να υλοποιούν άμεσα τις πρωτοπόρες ιδέες τους, με στόχο να πραγματοποιήσουν το επαγγελματικό τους όνειρο. Οι τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται είναι η Πληροφορική, οι Μεταφορές, τα Γεωργικά Προϊόντα, τα Τρόφιμα, ο Τουρισμός, η Διδασκαλία, η Υγεία και η Άθληση και η Συμβουλευτική. Η πρωτοβουλία πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας και στοχεύει στο να φέρει τα «startup» των νέων επιχειρηματιών ένα βήμα πιο κοντά στην επιτυχία.

Υποτροφίες ΟΤΕ - Cosmote

O ΟΤΕ και η Cosmote προκηρύσσουν και φέτος 20 υποτροφίες ύψους 15.280 ευρώ για πρωτοετείς φοιτητές, συνεχίζοντας για δωδέκατη συνεχή χρονιά να στηρίζουν νέους φοιτητές. Το Πρόγραμμα Υποτροφιών ΟΤΕ - Cosmote απευθύνεται σε πρωτοετείς φοιτητές από όλους τους νομούς της Ελλάδας που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και σπουδάζουν σε Ιδρύματα Πανεπιστημιακού Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης, μακριά από την πόλη κατοικίας τους. Οι υποτροφίες ΟΤΕ - Cosmote εντάσσονται στο Πρόγραμμα Εταιρικής Υπευθυνότητας που υλοποιούν οι δύο εταιρίες.

96 96-98 AGORA-mikra.indd 96

10/18/13 12:44 PM

αγορά

m

Η Playmobil στηρίζει την Eλπίδα

Η Playmobil αποδεικνύει έμπρακτα την αγάπη της για τα παιδιά και πραγματοποιεί για δεύτερη συνεχή χρονιά το πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Playmobil play & give, αφιερωμένο στα παιδιά που χρειάζονται στήριξη. Aναλυτικότερα, το Playmobil play & give φέτος δημιουργεί δύο νέες συλλεκτικές φιγούρες αποκλειστικά για την Ελλάδα, με έμπνευση από τα δημοφιλέστερα θέματα των παιδιών, για έναν αναγνωρισμένο κοινωνικό σκοπό: την παραμυθένια Βασίλισσα και το γενναίο Ιππότη. Οι συλλεκτικές φιγούρες Playmobil play & give κατασκευάζονται αποκλειστικά για την ελληνική αγορά και το συγκεκριμένο σκοπό, ενώ μέρος των εσόδων από τις πωλήσεις τους θα διατεθεί στο Σύλλογο Ελπίδα για την ενίσχυση του νέου του έργου: τη δημιουργία της Τράπεζας Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών. Από το Σεπτέμβριο διατίθενται σε όλα τα καταστήματα παιχνιδιών και μέχρι εξάντλησης των αποθεμάτων. Αξίζει να σημειωθεί πως το 2012, με τη θερμή ανταπόκριση του κοινού στην πρωτοβουλία της Playmobil, το Playmobil play & give προσέφερε στο Σύλλογο Φίλων Παιδιών με καρκίνο Ελπίδα το ποσό των 20.000 ευρώ.

Wind Run Greece στην Πάτρα

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 6 Οκτωβρίου οι αγώνες δρόμου Run Greece - Πάτρα, που διοργάνωσε ο ΣΕΓΑΣ σε συνεργασία με την τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση της πόλης και την υποστήριξη της Wind. Η Πάτρα είναι η 4η από τις 5 πόλεις που διεξάγεται το πρόγραμμα Run Greece.

2.500 άνθρωποι κάθε ηλικίας, έμπειροι αθλητές, ερασιτέχνες δρομείς και μικρά παιδιά έλαβαν μέρος στους Αγώνες Δρόμου 5 και 10 χλμ. & παιδιών που πραγματοποιήθηκαν με αφετηρία και τερματισμό την Πλατεία Γεωργίου Α’, δημιουργώντας ένα γιορτινό, αν και βροχερό κυριακάτικο πρωινό. Μαζί και η ομάδα των Quilombo, ντυμένοι στα χρώματα της Wind, έδιναν ρυθμό και ξεσήκωναν συμμετέχοντες και θεατές με τα τύμπανά τους. Η Wind ως Χορηγός του Run Greece - Πάτρα έδωσε κοινωνική διάσταση στη διοργάνωση προσφέροντας για κάθε συμμετοχή 3 ευρώ υπέρ της Κιβωτού της Αγάπης.

Η Interamerican δίπλα στους απόρους

Το βράδυ του Σαββάτου 5 Οκτωβρίου το θέατρο «Δόρα Στράτου» γέμισε από κοινό το οποίο συνέδραμε στην προσπάθεια για τη στήριξη των απόρων. Μαζί τους πολλοί εθελοντές και της Interamerican, που συνέπραξε για δεύτερη χρονιά με τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης». Συνολικά, η συγκομιδή τροφίμων ήταν μεγαλύτερη του ενός τόνου και διατέθηκε στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών για τη σίτιση απόρων και αστέγων. Εξίσου σημαντικό ήταν το μήνυμα πως η κοινωνία αντιστέκεται ενωμένη στην κρίση και υπερασπίζει την αξιοπρέπεια και το δικαίωμα στη ζωή των μη εχόντων.

Η Μondelez στο πλευρό της Praksis

Προσανατολισμένη σε στρατηγικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, η Mondelēz (παλαιότερα ως Kraft Foods) εδώ και χρόνια δεσμεύεται απέναντι στην κοινωνία να υποστηρίζει ευαίσθητους κοινωνικά τομείς. Στο πλαίσιο αυτό, ο Οκτώβριος καθιερώνεται ως μήνας εθελοντισμού για την οικογένεια της Mondelēz και στην Ελλάδα, και φέτος η εταιρία συνδέεται με τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Praksis, αποβλέποντας σε εστιασμένες και οργανωμένες δράσεις γύρω από τις πραγματικές ανάγκες ελληνικών οικογενειών, με τελικό σκοπό τη στήριξη, εμψύχωση και εκπαίδευση σε δεξιότητες των μελών των οικογενειών στη διαχείριση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Στο πλαίσιο αυτό, και με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων συνεργασίας με το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο, η Mondelēz υλοποιεί όλο τον Οκτώβριο εκπαιδευτικά προγράμματα για τα παιδιά οικογενειών που στηρίζει η Praksis στο πλαίσιο του προγράμματος ΣΥΝ στο ΠΛΗΝ.

97 96-98 AGORA-mikra.indd 97

10/18/13 12:44 PM

m

αγορά

Δωρεάν αθλητικός εξοπλισμός από την Intersport

Η Intersport, στο πλαίσιο του Προγράμματος Κοινωνικής Υπευθυνότητας Fit for Life, φέρνει τους νέους κοντά στον αθλητισμό μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα και δράσεις. Συνεχίζοντας για τρίτη χρονιά την επιτυχημένη εκστρατεία «Φτάνουμε στα Άκρα» επιλέγει και φέτος απομακρυσμένα και ακριτικά δημόσια Δημοτικά Σχολεία της Ελλάδας για να προσφέρει δωρεάν αθλητικό εξοπλισμό για το μάθημα της Φυσικής Αγωγής και για να ενημερώσει τους μικρούς μαθητές για τη σημασία της άθλησης και της σωστής διατροφής. Φέτος, η ειδική κινητή μονάδα της Intersport θα επισκεφτεί 30 δημόσια Δημοτικά Σχολεία των Νομών της Ηπείρου και της Κέρκυρας, με στόχο περισσότεροι από 3.000 μαθητές να λάβουν τον απαραίτητο εξοπλισμό για τις αθλοπαιδιές τους. Την κινητή μονάδα θα συνοδεύσουν, όπως και τις άλλες δύο χρονιές, αθλητές τοπικών Συλλόγων, οι οποίοι θα μιλήσουν στους μαθητές για τα οφέλη του αθλητισμού. Η Λήδα Φουρλή, Διευθύντρια Κοινωνικής Υπευθυνότητας του Ομίλου δήλωσε: «Στην Intersport πιστεύουμε ότι ο αθλητισμός πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης και στόχος μας, μέσα από το πρόγραμμα ‘‘Φτάνουμε στα Άκρα’’, είναι να συμβάλλουμε ώστε περισσότερα σχολεία να αναπτύξουν την αθλητική παιδεία στους νεαρούς μαθητές τους».

Η Κλινική ΡΕΑ στην Ύδρα

Η ΡΕΑ Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική επισκέφθηκε την Ύδρα, τόσο για την πραγματοποίηση δωρεάν γυναικολογικών εξετάσεων όσο και για τη διεξαγωγή Επιστημονικής Ημερίδας για το ευρύ κοινό. Αναλυτικότερα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Η ΡΕΑ ταξιδεύει και προστατεύει» και με την πολύτιμη συνεργασία του Κουλούρειου Νοσοκομείου, η ΡΕΑ Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική προσέφερε δωρεάν γυναικολογική εξέταση, κατά την οποία πραγματοποιήθηκε Κλινική γυναικολογική εξέταση, διακολπικός υπέρηχος και Τεστ Παπανικολάου σε πάνω από 140 Υδραίες. Παράλληλα, στο νησί διοργανώθηκε με απόλυτη επιτυχία η Επιστημονική Ημερίδα με θέμα «Νεότερα Δεδομένα στην Πρόληψη, Διάγνωση & Θεραπεία στη Γυναίκα και το Παιδί».

To Τhe Mall Αthens καλωσορίζει το attica

Το Τhe Mall Athens καλωσορίζει το πολυκατάστημα attica, ένα ολοκαίνουργιο χώρο, αποκλειστικά αφιερωμένο στο casualwear και τα jeans στο 1ο επίπεδο του εμπορικού κέντρου. Οι λάτρεις του casualwear και του denim μπορούν να απολαύσουν ολοκληρωμένες γυναικείες και ανδρικές συλλογές σε ρούχα, παπούτσια και αξεσουάρ. Ακολουθώντας την επιτυχημένη εφαρμογή «shop-in-a-shop» των πολυκαταστημάτων attica, ο νέος χώρος μόδας 700 τ.μ. φιλοξενεί μια exclusive επιλογή από designer brands -Dsquared, Armani Jeans, Juicy Couture, Diesel, Napapijri, American Vintage, Converse, Reiko και True Religion- σε αποκλειστικά «corner» που αποτελούν ό,τι πιο up-to-date στο χώρο της casual μόδας και αντανακλούν το μοναδικό DNA της κάθε μάρκας.

Digital λανσάρισμα από την Adidas

Με ένα high tech video η Adidas και η ΚΑΕ Παναθηναϊκός παρουσίασαν μέσω Internet τις νέες επίσημες εμφανίσεις της ομάδας, με μήνυμα «Περήφανοι για την ομάδα. Περήφανοι για τη φανέλα!». Τα χρώματα των εμφανίσεων της σεζόν 2013/14 είναι το κλασικό πράσινο για την εντός έδρας εμφάνιση, λευκό για την εκτός έδρας, ενώ η τρίτη εμφάνιση της ομάδας θα έχει για πρώτη φορά έντονο ανοιχτό πράσινο χρώμα. Η παρουσίαση των εμφανίσεων έγινε μέσω της σελίδας Adidas Basketball στο Facebook με ένα video, στο οποίο πρωταγωνιστούν οι παίκτες της ομάδας Mike Batiste, Vlado Jankovic και James Gist.

98 96-98 AGORA-mikra.indd 98

10/18/13 12:44 PM

5RISK th

MANAGEMENT COMPLIANCE FORUM

RISK

ΔΕΥΤΕΡΑ 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

AHEAD

HOTEL GRAND BRETAGNE

Θεματικές Ενότητες - Credit Risk Management - Liquidity Risk Management - Consolidation & Restructuring in the Greek Banking Sector Πέραν των ενοτήτων του συνεδρίου, όπου θα γίνουν παρουσιάσεις θεμάτων που άπτονται των προαναφερθεισών επιχειρηματικών περιοχών, ανώτατα στελέχη ελληνικών τραπεζών θα έχουν την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις και προβληματισμούς σε θέματα διαχείρισης κινδύνων συμμετέχοντας στο panel των Chief Risk Officers.

Διοργάνωση

Συνδιοργάνωση

Χορηγοί

Υποστηρικτής

Χορηγοί Έπικοινωνίας

Χορηγός Ηλεκτρονικής Επικοινωνίας

1993-2013 / 20 ΧΡΟΝΙΑ

Τηλεοπτικός Χορηγός

Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στην κ. Βάσω Ταξίδου, τηλ 210 2112000 (εσωτ. *710), e-mail: eip@eede.gr

Untitled-1 1

10/18/13 1:08 PM

Untitled-1 1

10/18/13 12:59 PM

m τα νέα της ΑΡΙΣΤΕΙΑ 2013 ΣΤΙΣ 18 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Η ΜΕΓΑΛΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ

ΚΑΛΏΣ ΗΡΘΑΤΕ ΣΤΗ ΧΏΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

5ο RISK MANAGEMENT & COMPLIANCE FORUM 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΟΛΟΚΛΗΡΏΘΗΚΕ ΤΟ ΕΡΓΟ WOMEN - IN

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΕΔΕ ΜΕ ΤΟ SDA BOCCONI SCHOOL OF MANAGEMENT

101-106 NEWS EEDE.indd 101

10/18/13 12:48 PM

τα νέα της 102

ΑΡΙΣΤΕΙΑ 2013

ΣΤΙΣ 18 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Η ΜΕΓΑΛΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ Η Ελληνική Εταιρία Διοικήσεως Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ) διοργανώνει τη Μεγάλη Γιορτή της Επιχειρηματικής Αριστείας, «ΑΡΙΣΤΕΙΑ 2013» για την απονομή των Πιστοποιήσεων EFQM Levels of Excellence, ΕΕΔΕ «Αιέν Αριστεύειν», Investors in People καθώς και του Βραβείου του Έλληνα Quality Leader of the Year 2013. Οι σημαντικότεροι θεσμοί που επιβραβεύουν την Αριστεία παρουσιάζονται όλοι μαζί από την ΕΕΔΕ τονίζοντας την ανάγκη για ανάπτυξη και επιβράβευση της επιχειρηματικότητας σε εποχή πολυδιάστατων προκλήσεων. Στην εκδήλωση για την «ΑΡΙΣΤΕΙΑ 2013», που θα πραγματοποιηθεί την Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2013 στο Ξενοδοχείο Athenaeum Intercontinental, χαιρετισμούς θα απευθύνουν οι κ. Αθανάσιος Ρούλιας Γενικός Διευθυντής ΕΕΔΕ, Marc

Amblard CEO του EFQM, Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος Πρόεδρος ΔΣ ΕΕΔΕ, Μίλτος Κοζάνης Πρόεδρος Κριτικής Επιτροπής Quality Leader of the Year, H.E. ο Βρετανός Πρέσβης Mr. John Kittmer, ενώ ως επίσημος ομιλητής έχει προσκληθεί ο Υπουργός Ανάπτυξης & Ανταγωνιστικότητας κ. Κωστής Χατζηδάκης. Περιηγηθείτε στο Χωριό της Επιχειρηματικής Αριστείας, όπου θα σας υποδεχτούν και θα μοιραστούν μαζί σας βέλτιστες πρακτικές και εμπειρίες οι επιχειρήσεις: Edenred, Genesis Pharma, Sprint Integrated Cοmmunications και Uni-Pharma Pharmaceutical Laboratories ΑΕ.

Χορηγοί είναι οι εταιρίες Μέγα Προϊόντα Ατομικής Υγιεινής AE και Εξέλιξη Κέντρο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας ΑΕ, Χορηγός Ταχυμεταφορών είναι η ΤΝΤ, Χορηγοί Επικοινωνίας είναι τα Adbusiness, Com Business, CSR, Μanager, Retail Business, Χρήμα και Χρήμα Week. Χορηγός διαδικτυακής επικοινωνίας το Advertising.gr και τηλεοπτικός χορηγός το SBCTV. Η είσοδος στην εκδήλωση είναι ελεύθερη αλλά θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας βάσει των δηλώσεων συμμετοχής.

info: Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε απευθυνθείτε στην κ. Δήμητρα Μπαρτζουλιάνου στην ΕΕΔΕ, τηλ: 210 2112000, (εσωτ. 514) fax: 210 2112020, e.mail: certification1@eede.gr, www.eede.gr

ΚΑΛΏΣ ΗΡΘΑΤΕ ΣΤΗ ΧΏΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Με την ευκαιρία παρουσίασης του βιβλίου της κ. Julie Meyer «Καλώς ήρθατε στη χώρα της επιχειρηματικότητας», πραγματοποιήθηκε στις 3 Οκτωβρίου εκδήλωση από τις εκδόσεις Κέρκυρα-economia Publishing και την ΕΕΔΕ, στο αμφιθέατρο της εταιρίας «Γ. Κοντογεώργης». Στην εκδήλωση, που προσέλκυσε πολλά μέλη και φίλους της ΕΕΔΕ, μίλησαν η συγγραφέας κ. Julie Meyer, διευθύνουσα σύμβουλος και μέτοχος του Ariadne Capital Fund, ο πρόεδρος του ΔΣ της ΕΕΔΕ, κ. Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος, ο διευθύνων σύμβουλος της Upstream κ. Μάρκος Βερέμης και η καθηγήτρια Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κ. Αντιγόνη Λυμπεράκη. Τις ομιλίες και την ενδιαφέρουσα συζήτηση που ακολούθησε συντόνισε ο δημοσιογράφος κ. Αντώνης Παπαγιαννίδης.

101-106 NEWS EEDE.indd 102

Από αριστερά οι κ. Julie Meyer, Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος, Αντώνης Παπαγιαννίδης, Αντιγόνη Λυμπεράκη και Μάρκος Βερέμης.

10/18/13 12:48 PM

www.eede.gr

Η κ. Αλεξάνδρα Βοβολίνη καλωσόρισε τους παρισταμένους εκ μέρους των εκδόσεων Κέρκυρα, ενώ χαιρετισμούς απηύθυναν ο πρόεδρος της ΔΕ του Τομέα Ηγεσίας της ΕΕΔΕ, κ. Δημήτρης Μαύρος και η πρόεδρος της ΔΕ του Τομέα Ανάπτυξης Γυναικών Μάνατζερ &

m

103

Επιχειρηματιών της ΕΕΔΕ κ. Νατάσσα Μάνου. Στις σελίδες 38 – 41 αυτού του τεύχους μπορείτε να διαβάσετε μια σχετική συνέντευξη της κ. Julie Meyer.

5ο RISK MANAGEMENT & COMPLIANCE FORUM

4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

To 5o Risk Management & Compliance Forum θα πραγματοποιηθεί στις 4 Νοεμβρίου 2013 στο Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία από το Ελληνικό Ινστιτούτο Πληροφορικής (ΕΙΠ) της ΕΕΔΕ, την Ελληνική Ένωση Τραπεζών και το Professional Risk Managers International Association (PRMIA). Σκοπός της εκδήλωσης είναι να αποτελέσει πεδίο ανταλλαγής εμπειριών, τεχνογνωσίας και προβληματισμών που σχετίζονται με τους τομείς της διαχείρισης κινδύνων και της συμμόρφωσης στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Εκπρόσωποι επιχειρήσεων, τραπεζών, ασφαλιστικών εταιρειών, κανονιστικών αρχών, θεσμικών εταίρων, συμβουλευτικών εταιριών και προμηθευτών πληροφορικής τεχνολογίας θα παρουσιάσουν και θα αναλύσουν την παρούσα κατάσταση, τις εξελίξεις, τις νέες τάσεις και το ρόλο της διαχείρισης κινδύνων και της κανονιστικής συμμόρφωσης, όχι μόνο στον ελληνικό αλλά και στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό τομέα. Ειδικότερα, η εκδήλωση εστιάζεται στις ακόλουθες περιοχές: Credit Risk Management, με συντονιστή τον Δημοσιογράφο της Καθημερινής κ. Γιάννη Παπαδογιάννη και ομιλητές τους κ. Σολομώντα Μπεράχα, Μέλος ΔΣ της Τράπεζας Πειραιώς - Εκπρόσωπος του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, Cenker Ozhelvaci, General Manager, Experian Decision Analytics, Balkans, Turkey & the Middle East, Νίκος Αλμπάνης, Διευθυντής Διαχείρισης Χρηματοοικονομικών & Λειτουργικών Κινδύνων της Τράπεζας & του Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας και Δημήτρης Κωνσταντάτος, Head of Risk Office της Millennium Bank και Γιώργος Δερβάκος, Deputy CEO for People & Operations της QUALCO.

Liquidity Risk Management με συντονιστή τον Δρ. Γιώργο Σκιαδόπουλο, αναπληρωτή Καθηγητή στο Τμήμα Χρηματοοικονομικής & Τραπεζικής Διοικητικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς και ομιλητές τους κ. Gerald Hessenberger, Senior Manager Management Consulting / Risk Management της Accenture AG, Ιωάννης Συνοδινός, Head, Group Market and Counterparty Risk Sector της Eurobank και Stefan de Lombaert, Senior Director SAS Risk Centre of Excellence - EMEA/AP. Consolidation & Restructuring in the Greek Banking Sector με συντονιστή τον κ. Χρήστο Γκόρτσο, Γενικό Γραμματέα της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και ομιλητές τους κ. Ηλία Λεκκό, Διευθυντή Οικονομικής Ανάλυσης και Αγορών στην Τράπεζα Πειραιώς, Gareth Lambert, EY Partner, EMEIA Recovery and Resolution Planning Leader, Γεώργιο Κουτσό, Αναπληρωτή Διευθύνοντα Σύμβουλο στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και Ειρήνη Μαραγκουδάκη, Managing Director Clayton Euro Risk για την Southern Europe. Επιπλέον, οι κ. Δρ. Αλέξανδρος Μπένος, Βοηθός Γενικός Διευθυντής Διαχείρισης Κινδύνων της Τράπεζας & του Ομίλου της Εθνικής, Σπυρίδων Ανδρονικάκης, Γενικός Διευθυντής & Chief Risk Officer της Alpha Bank, Χρήστος Αδάμ, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής και Διευθυντής Τομέα Πιστωτικού Ελέγχου, της Eurobank και Γιώργος Μάντακας, Group Chief Risk Officer της Τράπεζας Πειραιώς θα έχουν την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις και προβληματισμούς σε θέματα διαχείρισης κινδύνων συμμετέχοντας σε panel με τον συντονισμό του κ. Παναγιώτη Ρουμελιώτη, Αντιπροέδρου και

Οικονομικού Συμβούλου στην Τράπεζα Πειραιώς. Κεντρικός ομιλητής στο γεύμα θα είναι ο καθηγητής κ. Γκίκας Α. Χαρδούβελης, Οικονομικός Σύμβουλος & Επικεφαλής Οικονομικών Μελετών του Ομίλου Eurobank. Η εκδήλωση απευθύνεται: • στις διοικήσεις των τραπεζών, ασφαλιστικών εταιρειών και λοιπών οργανισμών του χρηματοπιστωτικού τομέα • σε ανώτατα και ανώτερα στελέχη χρηματοπιστωτικών οργανισμών και ασφαλιστικών εταιρειών που έχουν την ευθύνη στους τομείς της διαχείρισης κινδύνων και της συμμόρφωσης • σε ανώτατα και ανώτερα στελέχη πληροφορικής, οργάνωσης, treasury και οικονομικών διευθύνσεων χρηματοπιστωτικών οργανισμών • σε εταιρίες συμβούλων και εταιρίες πληροφορικής που δραστηριοποιούνται στον χώρο αυτό • σε κάθε ενδιαφερόμενο για τις εξελίξεις και τις προκλήσεις στον τομέα της διαχείρισης κινδύνων και της συμμόρφωσης Χορηγοί της εκδήλωσης είναι οι εταιρίες: Accenture, Clayton Euro Risk, EY (Ernst & Young), Experian Decision Analytics, Qualco, SAS και υποστηρικτής της εκδήλωσης είναι η First Call. Χορηγοί επικοινωνίας: Ad Business, Com Business, Com Today, Direction, Ημερήσια Οικονομικής εφημερίδα Κέρδος, Manager, Χρήμα και Χρήμα Week, χορηγός ηλεκτρονικής επικοινωνίας: advertsising.gr, τηλεοπτικός χορηγός SBC TV.

info: Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε απευθυνθείτε στην κ. Βάσω Ταξίδου στην ΕΕΔΕ, τηλ.: 210 2112000 (εσωτ. 710), fax: 210 2112037, e.mail: eip@eede.gr, www.eede.gr

101-106 NEWS EEDE.indd 103

10/18/13 12:48 PM

τα νέα της 104

ΟΛΟΚΛΗΡΏΘΗΚΕ ΤΟ ΕΡΓΟ WOMEN - IN ΟΛΟΚΛΗΡΏΘΗΚΕ Η ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ WOMEN – IN «ΤELEWORK FOR LIFE-WORK RECONCILIATION IN EU: PROMOTING WOMEN PARTICIPATION AND MOBILITY» ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ Η ΕΕΔΕ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΥΡΏΠΑΪΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ LEONARDO DA VINCI ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΟΥ «ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ». Σκοπός του έργου Women – IN ήταν η ενθάρρυνση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας με την προώθηση της τηλεργασίας, παρέχοντας βασικές δεξιότητες και ικανότητες που χρειάζονται. Ταυτόχρονα στόχευε στην προώθηση της τηλεργασίας σε θεσμικό επίπεδο, ως ευέλικτου τρόπου εργασίας καθώς και στα οφέλη που έχουν οι επιχειρήσεις από αυτήν. Η τελική ημερίδα ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο στα τοπικά γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Μπέλφαστ (Βόρεια Ιρλανδία), παρουσία του δημάρχου της πόλης και τοπικών παραγόντων. Εκπρόσωποι από τους εταίρους του έργου, παρουσίασαν τα αποτελέσματα και τις προοπτικές αξιοποίησης των εκάστοτε παραδοτέων. Τα σημαντικότερα αποτελέσματα του έργου συνοψίζονται ως εξής: • Εκπόνηση εθνικών εκθέσεων σε ότι αφορά την τηλεργασία που εφαρμόζεται στη χώρα του κάθε εταίρου, μετά από συνεντεύξεις και διακίνηση ερωτηματολογίων σε ειδικούς και γυναίκες που αποτελούν την ομάδα στόχο του προγράμματος.

• Ανάλυση των αποτελεσμάτων και των εμπειριών του ολοκληρωμένου έργου AVANZA του οποίου συνέχεια είναι το WOMEN IN, με θέμα την τηλεργασία στις γυναίκες της Ισπανίας.

• Δημιουργία και ανάπτυξη αυτο •

•

•

•

•

διαγνωστικού εργαλείου αξιολόγησης των βασικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων για την τηλεργασία. Ανάπτυξη Εικονικού περιβάλλοντος εκμάθησης (πλατφόρμας), ιστοσελίδας κλπ. Τέσσερις διακρατικές συναντήσεις στο Μπιλμπάο (Ισπανία), στη Βιέννη (Αυστρία), στη Σόφια (Βουλγαρία) και στο Μπλέφαστ (Ηνωμένο Βασίλειο), στις οποίες συμμετείχαν εκπρόσωποι όλων των εταίρων. Καταγραφή βέλτιστων πρακτικών και σύνταξη κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή ευέλικτων πολιτικών απασχόλησης. Πιλοτική φάση εφαρμογής του νέου εργαλείου και επικύρωση των αποτελεσμάτων. Δράσεις διάδοσης, διάχυσης των δραστηριοτήτων και αποτελεσμάτων του έργου.

φορείς, έξι ευρωπαϊκών χωρών: • Unión General de Trabajadores de Euskadi (Επικεφαλής εταίρος, Ισπανία) • XXI INVESLAN S.L. (Ισπανία) • BEST Institut für berufsbezogene Weiterbildung und Personaltraining GmbH (Αυστρία) • ET Infoart (Βουλγαρία) • Gingerbread Northern Ireland (Ηνωμένο Βασίλειο) • National Scientific Research Institute for Labour and Social Protection (Ρουμανία) • Ελληνική Εταιρία Διοικήσεως Επιχειρήσεων Ιστοσελίδα Έργου: http://www.women-in.eu Πιλοτική πλατφόρμα: http://infolearning. org/womenin Το έργο στο Facebook: womeninproject

Το έργο υλοποιήθηκε από τους ακόλουθους

info: Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε απευθυνθείτε στο Τμήμα Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων της ΕΕΔΕ: Τηλ.: 210 2112000, E-mail: euprojects@eede.gr

101-106 NEWS EEDE.indd 104

10/18/13 12:48 PM

www.eede.gr

m

105

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΕΔΕ ΜΕ ΤΟ SDA BOCCONI SCHOOL OF MANAGEMENT Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα και ραγδαία μεταβολή των δεδομένων, η συνεχής επιμόρφωση είναι η μόνη βεβαιότητα για την ανάπτυξη δεξιοτήτων που συμβάλουν στη δημιουργία και διατήρηση αξίας και ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Στο πλαίσιο του επανασχεδιασμού της στρατηγικής της ΕΕΔΕ, ώστε να βελτιωθεί ποιοτικά και ουσιαστικά το προσφερόμενο εκπαιδευτικό της έργο, εντάσσεται η νέα συνεργασία της με το SDA Bocconi School of Management του Πανεπιστημίου Bocconi, ένα από τα καλύτερα business schools παγκοσμίως. Μέσω της συνεργασίας αυτής προσφέρει μια σειρά από executive business courses για επιχειρηματίες και ανώτατα στελέχη. Τα προγράμματα αυτά σχεδιάστηκαν ειδικά για να βοηθήσουν τα πιο δυναμικά ανώτατα

στελέχη να αποκτήσουν ή να βελτιώσουν τις γνώσεις τους και να μοιραστούν εμπειρίες και αξίες που μπορούν να ενισχύσουν την επιχείρηση και τους ανθρώπους της. Έτσι, το πρώτο από αυτά τα courses, έχει θέμα τη Στρατηγική Ηγεσία (Strategic Leadership), αφού στο σημερινό απαιτητικό και δυσμενές περιβάλλον, οι ηγέτες πρέπει να διαθέτουν ευρεία προοπτική του μάνατζμεντ, βαθιά κατανόηση της παγκόσμιας αγοράς και στρατηγικές ικανότητες που οδηγούν στην αλλαγή. Το πρόγραμμα θα πραγματοποιηθεί για μια ολιγομελή ομάδα CEOs στις 21 & 22 Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Life Gallery στην Εκάλη, με εισηγητές τους Prof.

Antonello Garzoni και Prof. Carlo Alberto Carnevale Maffè. Αυτό το διήμερο course επικεντρώνεται στις στρατηγικές αρχές δημιουργίας

ενός προσωπικού σχεδίου δράσης που μπορεί να εφαρμοσθεί στις επιχειρήσεις. Η πρώτη ημέρα εστιάζεται στη διαμόρφωση στρατηγικής σε εταιρικό επίπεδο με διαλειτουργική προοπτική για να αξιολογηθούν περίπλοκα ζητήματα των επιχειρήσεων με ακρίβεια στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και στρατηγικές εναλλακτικές λύσεις που θα ευθυγραμμιστούν γύρω από μια αποτελεσματική εταιρική στρατηγική. Η δεύτερη ημέρα του προγράμματος θα επικεντρωθεί στην ανάπτυξη της ικανότητας ανάλυσης σεναρίων ανταγωνισμού, την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και την ανάληψη νέων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών που οδηγούν σε οργανωσιακή αλλαγή.

info: Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε απευθυνθείτε στην υπεύθυνη του προγράμματος κ. Μαίρη Κατσιλούλη, στην ΕΕΔΕ, 210 21 12 000 (εσωτ. 601), kentmba@eede.gr

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Ο σκοπός του εκπαιδευτικού αυτού προγράμματος που προσφέρεται από την ΕΕΔΕ από το 2003 είναι η παροχή υψηλού επιπέδου μεταπτυχιακής επαγγελματικής ειδίκευσης στελεχών του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στους βασικούς τομείς της οικονομικής διοίκησης. Ο στόχος αυτός εκπληρώνεται με την υποχρεωτική παρακολούθηση ενός δομημένου προγράμματος σπουδών σε δύο βασικούς κύκλους μαθημάτων και την επιτυχή ολοκλήρωση της εξεταστικής διαδικασίας σε κάθε ένα από αυτά. Το πρόγραμμα αυτό είναι το μοναδικό πιστοποιημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην κατεύθυνση της ανάπτυξης επαγγελματικών δεξιοτήτων σε ανώτερα και ανώτατα στελέχη της οικονομικής διοίκησης, τα οποία στοχεύουν στην ανάληψη ρόλων και υπευθυνοτήτων που αντιστοιχούν σε αυτούς του Οικονομικού Διευθυντή. Το μεταπτυχιακό αυτό πρόγραμμα φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα ευρωπαϊκό «διαβατήριο» γνώσης και δεξιοτήτων που να πιστοποιεί την ικανότητα των πτυχιούχων του να παρέχουν εξαιρετικά υψηλού επιπέδου οικονομικές

101-106 NEWS EEDE.indd 105

υπηρεσίες υποστήριξης. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε πτυχιούχους διοικητικής ή οικονομικής κατεύθυνσης από ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή αντίστοιχα ισότιμου της αλλοδαπής και σε στελέχη με τουλάχιστον τριετή εμπειρία σε υπηρεσίες οικονομικής διοίκησης. Συνοπτικά περιλαμβάνει τα ακόλουθα θέματα: Υποχρεωτικός Κύκλος Μαθημάτων Οικονομική ανάλυση, μελέτη και έλεγχος ενός επιχειρηματικού σχεδίου, Φορολογικός έλεγχος, Πιστωτικός έλεγχος, Ταμειακός προγραμματισμός, Χρηματοοικονομική Τραπεζική, Αξιολόγηση επενδύσεων, Κεφαλαιακή Διάρθρωση, Εσωτερικός Έλεγχος, Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (IFRS) Συμπληρωματικός Κύκλος Μαθημάτων Διοίκηση πληροφοριακών συστημάτων οικονομικής διαχείρισης, Νομική Υποστήριξη, Υποστήριξη υπηρεσιών ανθρώπινου δυναμικού Κύκλος Μαθημάτων Επιλογής Φορολογία, Διοίκηση Προμηθειών, Βusiness Statistics, Διαχείριση Επιχειρησιακών Κρίσεων. Το πρόγραμμα διαρκεί δυο έτη και η επόμενη σειρά θα αρχίσει στην Αθήνα στις 1 Νοεμβρίου 2013.

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επικοινωνήστε με την κ. Νίκη Μερκούρη στην ΕΕΔΕ, τηλ.: 210 2112000 (εσωτ. 608), e.mail: programs1@eede.gr ή την κ. Γωγώ Σκορδίλη (εσωτ. 609), e.mail: open-seminars@eede.gr

DIPLOMA IN ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

Αυτό το πρόγραμμα επαγγελματικής πιστοποίησης παρέχει στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν και να βελτιώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων στις οποίες εργάζονται. Να δημιουργήσουν το κατάλληλο σύστημα ελέγχου και βελτίωσης της επιχείρησης στον τομέα του περιβάλλοντος. Μέσα από το πρόγραμμα δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης προσαρμοσμένου στις ανάγκες της επιχείρησης, που θα βασίζεται στο ISO 14001:2000 και στο EMAS, λαμβάνοντας υπόψη τις νομικές υποχρεώσεις που πηγάζουν από το εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο. Μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων οι συμμετέχοντες θα είναι σε θέση να εφαρμόσουν αποτελεσματικά το “Plan – Do –

10/18/13 12:48 PM

τα νέα της 106 Check – Act” στους περιβαλλοντικούς δείκτες της επιχείρησης με στόχο τη συνεχή βελτίωσή τους και την προαγωγή των περιβαλλοντικών θεμάτων με οικονομικά αποτελεσματικό τρόπο. Επίσης, θα είναι σε θέση να προβούν σε περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις. Το Diploma in Environmental Management απευθύνεται σε κατόχους MSc ή MA σε συναφείς ειδικότητες, με επαγγελματική εμπειρία, σε νέους manager κατόχους πτυχίων ανώτερων και ανώτατων σχολών, σε στελέχη που εργάζονται στο χώρο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, της περιβαλλοντικής διαχείρισης, της Ποιότητας ή της Εταιρικής Eπικοινωνίας, καθώς και σε στελέχη επιχειρήσεων που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης κατά ISO 14001:2000 ή EMAS. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα περιλαμβάνει συνοπτικά τα ακόλουθα θέματα: Οριοθέτηση Περιβαλλοντικών Στόχων, Ανάλυση Επιπτώσεων και Νομικές Απαιτήσεις, Σχεδιασμός Περιβαλλοντικών Συστημάτων, Κοινοτική και Εθνική Νομοθεσία, Περιβαλλοντική Διαχείριση κατά ISO 14001:2004, Εισαγωγή στο EMAS, Διαπίστευση, Τεχνικές Επιθεώρησης για Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και Σχεδιασμός Συστήματος Έκτακτων Αναγκών. Η έναρξη του συγκεκριμένου προγράμματος, με συνολική διάρκεια 104 ώρες, θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα την 1 Νοεμβρίου 2013. Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επικοινωνήστε με την κ. Αριστέα Μπέλτσιου στην ΕΕΔΕ, τηλ.: 210 2112000 (εσωτ. 624), e.mail: programs@eede.gr

CAM – DIPLOMA IN DIGITAL MARKETING

Το Diploma in Digital Marketing του CAM προσφέρεται για δεύτερη χρονιά στην Ελλάδα από την ΕΕΔΕ ως accredited center του Chartered Institute of Marketing (CIM). Το Chartered Institute of Marketing ιδρύθηκε το 1911 και είναι ο μεγαλύτερος εκπαιδευτικός οργανισμός marketing σε όλη την Ευρώπη με περισσότερα από 70.000 μέλη. Σκοπός του είναι να παρέχει στα μέλη του τη δυνατότητα να εφαρμόζουν την γνώση marketing στο επαγγελματικό περιβάλλον. Περισσότερα από 30.000 στελέχη παρακολουθούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα του CIM κάθε χρόνο, τα οποία διεξάγονται σε περίπου 300 εκπαιδευτικά κέντρα σε 80 χώρες.

To CAM Foundation (Communications Advertising and Marketing Education Foundation) ιδρύθηκε το 1970 και έκτοτε σχεδιάζει προγράμματα πιστοποίησης που απευθύνονται σε επαγγελματίες της επικοινωνίας του marketing. Μετά το 2000 το CIM πιστοποιεί όλα τα προγράμματα του CAM. The Awarding Body at The Chartered Institute of Marketing (CIM) has commended Hellenic Management Association (ΕΕΔΕ) for the excellent standard of results achieved for

101-106 NEWS EEDE.indd 106

assessments submitted in the March 2013 assessments session for the Digital Marketing Essentials unit of the CAM Digital Diplomas. Το ψηφιακό marketing έχει εξελιχθεί από ένα περιφερειακό στοιχείο της στρατηγικής marketing σε κεντρικό σημείο αναφοράς σε ότι αφορά στην επικοινωνία με τους πελάτες μέσω πολλών διαφορετικών καναλιών. Το πρόγραμμα Diploma in Digital Marketing, είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να διασφαλίζει ότι ο σύγχρονος επαγγελματίας marketer μπορεί να κατανοήσει και να εκμεταλλευτεί τις νέες ευκαιρίες που παρουσιάζονται.

To πρόγραμμα αυτό προσφέρει γνώσεις σχετικά με τις βασικές αρχές που διέπουν το ψηφιακό marketing και τις απαραίτητες δεξιότητες για τον σχεδιασμό και την υλοποίησή του. Συγκεκριμένα, παρέχει τη δυνατότητα στα στελέχη marketing ή στους managers που ασχολούνται με το marketing να αποκτήσουν εξειδικευμένη γνώση σχετικά με το τι είναι το ψηφιακό marketing και πώς αυτό σχετίζεται με το marketing. Να αποκτήσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση πλάνων ψηφιακού marketing. Να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ της επικοινωνίας, του marketing, της συμπεριφοράς του καταναλωτή, της εφαρμογής και του σχεδιασμού πλάνων επικοινωνίας. Το Diploma in Digital Marketing απευθύνεται σε managers με προϋπηρεσία και εμπειρία στο marketing ή στο χώρο του marketing communications, σε κατόχους πτυχίων πανεπιστημιακών σχολών σε συναφών ή μη ειδικοτήτων, που στερούνται προϋπηρεσίας και σε managers που επιθυμούν να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους στο ψηφιακό marketing. Το πρόγραμμα αποτελείται από τις ακόλουθες ενότητες: Digital Marketing Essentials, Digital Marketing Planning, Marketing and Consumer Behaviour Το πρόγραμμα διεξάγεται στην αγγλική γλώσσα, επομένως είναι απαραίτητη η πολύ καλή γνώση της. Η πορεία των συμμετεχόντων αξιολογείται με εργασίες οι οποίες διορθώνονται στη Μ. Βρετανία από εξεταστές του CIM. Η έναρξη του προγράμματος, διάρκειας 150 ωρών, θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα την 1 Νοεμβρίου 2013. Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επικοινωνήστε με την κ. Μαίρη Κατσιλούλη στην ΕΕΔΕ, τηλ.: 210 2112000 (εσωτ. 601), e.mail: kentmba@eede.gr ή την κ. Κατερίνα Μαρκοπούλου (εσωτ. 605), e.mail: mrkdiploma@eede.gr

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ Σκοπός αυτού του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι η παροχή υψηλού επιπέδου επαγγελματικής εξειδίκευσης σε όλα τα στελέχη επιχειρήσεων και

οργανισμών που απασχολούνται σε τμήματα της Οικονομικής και Εμπορικής Διεύθυνσης (Λογιστηρίου και Πιστωτικού Ελέγχου) και στελέχη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, τα οποία επιθυμούν να αναπτύξουν και να αναβαθμίσουν τους ρόλους και τις υπευθυνότητες στο χώρο της διαχείρισης των επαγγελματικών πιστώσεων (credit management) και της διοίκησης του αντίστοιχου επιχειρηματικού και χρηματοοικονομικού ρίσκου (risk management). Το πρόγραμμα απευθύνεται σε οικονομικούς διευθυντές (CFOs, financial controllers), εμπορικούς διευθυντές και διευθυντές πωλήσεων (sales managers), προϊστάμενους λογιστηρίου (accounting managers), λογιστές και στελέχη λογιστηρίου (accountants), διευθυντές πιστωτικού ελέγχου (credit managers), προϊστάμενους εισπράξεων πελατών (collection supervisors), στελέχη τμημάτων εισπράξεων (credit and collection officers, bad debt supervisors), οικονομικούς αναλυτές (financial analysts), αναλυτές πιστώσεων (credit analysts), risk officers τραπεζικών και πιστωτικών ιδρυμάτων και αναλυτές, εισηγητές τραπεζικών χρηματοδοτήσεων. Το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα περιλαμβάνει συνοπτικά τα ακόλουθα θέματα: ανάλυση οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ανάλυση εταιρικών οικονομικών αποτελεσμάτων, το γενικό μοντέλο credit management, διοίκηση αναλαμβανόμενου πιστωτικού κινδύνου – διαβαθμίσεις πιστοληπτικής ικανότητας, οργάνωση και διαδικασίες τμήματος πιστωτικού ελέγχου, διοίκηση ταμειακών ροών, χρηματοοικονομικά και τραπεζικά προϊόντα εισπράξεων πελατών, λογιστική παρακολούθηση πιστώσεων σύμφωνα με τα διεθνή λογιστικά πρότυπα, βασικές αρχές δικαίου στη διοίκηση πιστώσεων, αξιολόγηση εξασφαλίσεων / καλύψεων, χρεοκοπίες / προσφυγή σε δικαστικούς αγώνες. Κατά τη διάρκεια των εισηγήσεων του προγράμματος εφαρμόζονται οι πλέον σύγχρονες εκπαιδευτικές τεχνικές και μεθοδολογίες, όπως παρουσίαση μέσω Η/Υ, χρήση πολυμέσων και Ιnternet, μια σειρά από case studies σε θέματα πιστωτικής πολιτικής Ελληνικών και πολυεθνικών επιχειρήσεων, παρουσίαση ειδικευμένων μεθοδολογιών credit management από ελληνικές επιχειρήσεις και διεθνείς πιστωτικούς οίκους, με σκοπό τη διαρκή διασύνδεση των πλέον σύγχρονων επαγγελματικών τεχνικών και μεθοδολογιών και διαρκής αναπληροφόρηση από ειδικευμένους coaches. Η έναρξη του προγράμματος, διάρκειας 80 ωρών, θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα την 1 Νοεμβρίου 2013. Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επικοινωνήστε με την κ. Νίκη Μερκούρη στην ΕΕΔΕ, τηλ.: 210 2112000 (εσωτ. 608), e.mail: programs1@eede.gr ή την κ. Γωγώ Σκορδίλη (εσωτ. 609), e.mail: open-seminars@eede.gr

10/18/13 12:48 PM

21x28.indd 1

10/21/13 12:57 PM

21x28.indd 1 1 Untitled-1

9/26/13 12:56 2:14 PM 10/18/13