a cht e rgrond
Peer educators als nieuw overheidstalent
Bijdrage van: Diversion
Overheden en andere werkgevers die op zoek zijn naar nieuw talent met werkervaring én maatschappelijke betrokkenheid, mogen breder om zich heen kijken dan naar jongeren met bestuurservaring alleen. Dat vinden Heleen Snijders en Kai Pattipilohy van bureau voor maatschappelijke innovatie Diversion. ‘Ga op zoek naar jonge communityleaders die zich hebben ingezet om de toekomst van andere jongeren
Schreven tevens het boek ‘Peer Education 2.0, Voor de klas op sneakers’ (Sdu Uitgevers, mei 2011). In het boek beschrijft Diversion onder andere de achtergronden en historie van peer education en hoe de methode in te zetten is. Ook vertellen zij over hun dagelijkse praktijk met het werken met jonge communityleaders en brengen ze peer education projecten in verschillende landen op de wereld in beeld. Meer informatie is te vinden op diversion.nl en peerprojecten.nl.
te verbeteren.’
B
Achtergrond
estuurservaring bij een studentenvereniging doet het goed op C.V.’s van starters. Werkgevers weten dat kandidaten die actief zijn geweest in het verenigingsleven al het nodige geleerd hebben op het moment dat zij op hun eerste baan solliciteren. Ze hebben bijvoorbeeld ervaring opgedaan met onderhandelen, overleggen, zich presenteren en omgaan met kritiek, en hebben daarmee een streepje voor op hun mede-starters die in hun eerste baan voor het eerst met deze vaardigheden in aanraking zullen komen. Naast de studenten met bestuurservaring is er echter nog een groep starters die speciale aandacht verdient als het om werving en selectie gaat: studenten die actief zijn geweest als peer educator in maatschappelijke projecten. Zij beschikken over vergelijkbare ervaringen als de studenten met een bestuursachtergrond, zijn aantoonbaar maatschappelijk betrokken en zijn vaak enorm gedreven. En ook de grote diversiteit van deze groep maakt haar aantrekkelijk voor toekomstige werkgevers.
Het idee achter peer education is dat leren soms gemakkelijker is als degene die de uitleg geeft uit dezelfde wereld komt als de toehoorder. Of het nou om academisch geschoolde Marokkanen gaat die een klas met veel islamitische leerlingen over de Tweede Wereldoorlog en het conflict in het Midden-Oosten vertellen, of om creatieve studenten die tieners liefde voor zestiende-eeuwse kunst bijbrengen; zolang de voorlichting van leden uit de eigen groep komt is de kans dat de informatie aankomt aanzienlijk. Groter in elk geval dan wanneer een docent of museumgids jongeren in grote-mensen-taal uitlegt hoe het zit. Jongeren kunnen de boodschap vertalen naar de leefwereld van de doelgroep en hem bovendien vaak aanvullen en versterken met eigen ervaringen. Een persoonlijk verhaal over hoe moeilijk het is om uit de kast te komen en je ouders en vrienden te vertellen dat je homoseksueel bent, kweekt veel meer begrip dan een lesje over homotolerantie, zeker wanneer dat verhaal verteld wordt door iemand in wie de jongeren zich herkennen. Peer educators zijn vaak rolmodellen voor de jongeren met wie ze werken.
Peer education in opkomst Peer education wordt door overheden en instellingen steeds meer ingezet als methode om moeilijk bereikbare jongeren te betrekken bij een onderwerp of te stimuleren een bepaalde activiteit te ondernemen. Het Stedelijk Museum gebruikt peer educators om meer en een meer diverse groep jongeren binnen haar deuren te krijgen; de Rutgers Nissogroep zet peer educators in om in gemengde klassen het ijs te breken rond seksualiteit en relaties. Diverse Amsterdamse gemeenten maken gebruik van peer education om basisschoolleerlingen bewust te maken van vooroordelen en discriminatie; en in verschillende gemeenten krijgen VMBO-scholieren op dit moment les over de Tweede Wereldoorlog en het Midden-Oostenconflict van joodse en islamitische studenten. Er bestaan peer educationprojecten over duurzaamheid, religie, schulden, cyberpesten, alcohol en drugs en lokale verkiezingen, om maar wat onderwerpen te noemen.
Diversiteit Om rolmodel te kunnen zijn, moet je herkenbaar zijn voor de doelgroep. Je moet ze niet alleen begrijpen, maar ook een beetje op ze lijken: door je achtergrond of cultuur, de manier waarop je praat, hoe je je kleedt. Opvallend veel (maar zeker niet uitsluitend) studenten met een allochtone achtergrond voelen zich aangetrokken tot het peer educatorschap en zij doen het vaak ook erg goed als peer educator. Zij kennen en begrijpen de wereld van de jongeren op de ROC’s en kunnen daarbij aansluiten.
Peer educator Sihaam Ouatouite: “Het is nog niet makkelijk om als Marokkaan voor een klas Marokkaanse leerlingen te staan. Het is een misverstand dat je gelijk een streepje voor hebt, je kan net zo
26
HRO 06-11 26
05-07-2011 16:07:20
Het nieuwe leiderschap houdt in dat leiderschap gelieerd is aan maatschappelijke verantwoordelijkheid ken nog onvoldoende geworteld zijn. Vaak kennen toekomstige werkgevers deze verenigingen helemaal niet. Voor werkgevers die op zoek zijn naar maatschappelijk betrokken en gedreven jonge starters vormen peer educators dus een zeer interessante groep om zich eens nader in te verdiepen.
Iets terugdoen Want wat zijn het nu eigenlijk voor jongeren, die besluiten om peer educator te worden? Ze hebben in ieder geval lef, want ga het maar eens doen: voor een klas vol pubers staan om over je coming out te vertellen. En dan alle vragen beantwoorden die dat oproept. Peer educators zijn open en communicatief ingestelde mensen, die gemakkelijk contact maken. Ze zijn ook praktisch, flexibel en probleemoplossend ingesteld, weten zich te presenteren en zijn niet bang voor confrontaties en onverwachte situaties. Maar boven alles zijn ze maatschappelijk betrokken. Veel peer educators zien het peer educatorschap als een goede manier om iets terug te doen voor de samenleving. Ze vinden het project waar ze aan meedoen maatschappelijk relevant, en vinden het belangrijk dat andere, vaak jongere jongeren, in aanraking komen met het onderwerp van het project. Soms leggen ze een verband met hun eigen ervaringen: ‘Als ik vroeger zelf voorlichting had gekregen over dit onderwerp van een andere jongere...’
goed als overloper worden bestempeld. Maar het is wel zo dat je ze beter kan toespreken vanuit hun belevingswereld. Als leerlingen bij mij klaagden over hoe moeilijk het was om een stage te vinden, kon ik ze vanuit mijn eigen ervaring toespreken: ‘Ik ben ook zo vaak afgewezen, je moet gewoon doorgaan tot je slaagt’, zei ik dan. Dat sloeg aan.” De heterogeniteit van de groep peer educators maakt haar interessant voor werkgevers. Veel werkgevers voeren een diversiteitsbeleid en zijn actief op zoek naar jonge high potentials met een allochtone achtergrond. Binnen de groep studenten die bestuursfuncties bij de traditionele studentenverenigingen hebben bekleed, zijn allochtone studenten nog slecht vertegenwoordigd. De meeste universiteiten en hogescholen kennen inmiddels wel actieve culturele en religieuze studentenverenigingen, die wel veel allochtone studenten trekken, maar die zijn nog onvoldoende geworteld in het bedrijfsleven en bij de overheid om haar leden daarvan te laten profiteren bij de instap op de arbeidsmarkt. Belangrijk is immers dat het netwerk waar een student deel van uitmaakt overlapt met de sectoren waarin hij of zij uiteindelijk terecht wilt komen. Iemand kan heel actief zijn geweest bij een studentenvereniging en daar een enorm netwerk hebben opgebouwd; daar heeft hij of zij carrièrewijs weinig aan als dat netwerk hem of haar niet in contact kan brengen met beoogde toekomstige werkgevers. Religieuze en culturele verenigingen zijn nog jong, waardoor de netwer-
Peer educator Soufian Ahdi: “Mensen hebben een bepaald beeld van Marokkanen en associëren dat met de islam. Ze halen die twee dingen door elkaar. Wat sommige Marokkanen doen, staat los van de islam. Mensen die mij kennen, weten hoe ik ben. Ik wil me niet hoeven verantwoorden voor wat anderen doen, maar voel me wel verantwoordelijk voor de maatschappij. Want hoe je het wendt of keert, ik behoor daartoe. Daarom wil ik graag proberen om het beeld dat veel mensen hebben, te veranderen.” Daarnaast realiseren de jongeren zich ook dat een blijk van maatschappelijke betrokkenheid het goed doet op je CV. Peer educators vinden ook dat het werk hun perspectief op de arbeidsmarkt vergroot. In de eerste plaats doordat zij vaardigheden ontwikkelen die in elke werksituatie terugkomen: je moet afspraken maken en die nakomen, plannen, samenwerken, omgaan met stressvolle of onverwachte situaties, feedback geven en omgaan met kritiek. Daarnaast doen peer educators ervaring op
27
HRO 06-11 27
05-07-2011 16:07:20
Los van CV building draagt het werken als peer educator bij aan de persoonlijke ontwikkeling van de peer educators. Zij worden geacht zich kennis over een bepaald onderwerp eigen te maken, tot op het niveau waarop zij die kennis kunnen overdragen. Interessanter nog is dat zij, door de ruimte die het peer educatorschap biedt, uitgedaagd worden die kennis aan te vullen met eigen ervaringen en te vertalen naar de leefwereld van de doelgroep. De peer educator moet een goede observator en een scherp denker zijn, die kan inschatten wat bij de doelgroep wel en niet aanslaat. Een goede peer educator is kritisch en creatief, stelt vragen en legt verbanden. Hij of zij moet een boodschap zo kunnen aanpassen, dat die betekenis krijgt voor een doelgroep die hier niet zonder meer openstaat. Verder vraagt het peer educatorschap veel van de sociale en communicatieve vaardigheden van de peer educator. Hij of zij is intermediair tussen de professionals (docenten, educatiemedewerkers en jongerenwerkers) en de doelgroep en moet beide talen spreken. Hij moet van beide partijen het vertrouwen weten te winnen en behouden. En dit terwijl met name jongeren vaak uitermate kritisch zijn in het beoordelen van anderen.
met het spreken voor een groep, zichzelf presenteren en met leiding geven. Sommige peer educators ontdekken door het peer educatorschap nieuwe mogelijkheden en onvermoede talenten. Al meer dan één voormalig peer educator heeft een toekomst op kantoor of in de rechtszaal ingeruild voor een baan in het onderwijs. En voor peer educators met ambities in bijvoorbeeld de cultuursector is deelname aan een peer education-project in een museum een uitgelezen kans om binnen te komen, een netwerk op te bouwen en te ontdekken hoe het achter de schermen werkt. Huub van Zwieten, carrièrecoach: “Enig idee hoeveel minuten een gemiddeld persoon gedurende zijn leven aan werk besteedt? Vijf miljoen! Dat is meer tijd dan je voor je relatie hebt. Meer tijd dan je aan je kinderen besteedt. Meer tijd dan voor je hobby beschikbaar is. Lol hebben in wat je in die vijf miljoen minuten doet is dus cruciaal. Bovendien heb je het meeste aan anderen te bieden als je plezier hebt in wat je doet. Het is dus ontzettend belangrijk om er achter te komen wat je drijft en waar je enthousiast van wordt!”
Leiders van de toekomst
Groeien
De meeste peer educators beschikken van nature in meer of mindere mate over leiderschapskwaliteiten. Dit komt al tot uitdrukking in de keuze om peer educator te worden. Wat doet iemand ertoe besluiten om het openlijk over zijn of haar homoseksualiteit te hebben, in een omgeving waar die niet zonder meer geaccepteerd zal worden? Waarom zoeken hoogopgeleide, maatschappelijk succesvolle jongeren de ROC’s op en voelen zij zich geroepen om les te geven over lastige onderwerpen? Peer educators kiezen hier zelf voor, omdat zij zich op een bepaalde manier verantwoordelijk voelen en vinden dat alle jongeren kansen moeten krijgen om zich te ontplooien. Ook in praktische zin doet het peer educatorschap een beroep op leiderschapsvaardigheden. Om je staande te houden als peer educator moet je kunnen overtuigen, over verantwoordelijkheidsgevoel beschikken, maar moet je je ook kwetsbaar durven opstellen en in gesprek weten te blijven op momenten dat dit niet vanzelf gaat.
Peer educators zijn zich vooraf uiteraard lang niet altijd bewust van deze eisen. Zij ontwikkelen gaandeweg vaardigheden die werkgevers zoeken in talentvolle starters. Zoals het van verschillende kanten kunnen analyseren van een probleem en het communiceren met lastige doelgroepen.
Peer educator Yair da Costa: “Door mijn werk als peer educator weet ik nu veel beter wat er speelt onder jongeren. Ik kan nu gemakkelijker praten over het multiculturele vraagstuk. Het heeft een aantal vooroordelen die ik had bevestigd, maar er ook veel weggenomen. Nu ik werk voor de VVD, komt die kennis goed van pas.”
Peer educator Sharif Oraby: “Ik was vroeger best wel een moeilijke jongen. Ik heb mijn middelbare school niet afgemaakt en liep te klooien. Maar nu heb ik het goed voor elkaar. Ik ben manager bij een beveiligingsbedrijf en rijd in een mooie auto. Nu wil ik aan andere jongeren die het moeilijk hebben laten zien hoe het ook kan. Dat ik ook ‘gestruggled’ heb, helpt als ik met jongeren praat. Ik heb gemakkelijker een klik met ze.”
Rob Blomme, directeur Centrum voor Leiderschap en Persoonlijke Ontwikkeling van business universiteit Nyenrode: “Het nieuwe leiderschap houdt in dat leiderschap gelieerd is aan maatschappelijke verantwoordelijkheid. Van leiders wordt in toenemende mate verwacht dat ze ook verantwoording afleggen aan hun omgeving, niet alleen aan de organisatie. Zaken als maatschappelijk bewustzijn, ethiek en zelfreflectie worden steeds belangrijker. Daarvoor zijn leiders nodig die niet in een ivoren toren zitten, maar die middenin de maatschappij staan.”
Peer educators die maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben genomen door actief rolmodel te zijn, zijn interessant voor de publieke sector. Niet enkel hun vaardigheden, maar ook hun ervaringen met en kennis van de samenleving kunnen het werk van overheden en maatschappelijke organisaties versterken. Maak daar gebruik van!
28
HRO 06-11 28
05-07-2011 16:07:21