140902 whitepaper social enterprises def

verschil zien, verschil maken

Uw route naar een social enterprisevriendelijke gemeente In acht stappen

Auteurs: Femke van Bennekom en Astrid Geenen KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

pagina 1

Inhoudsopgave 1. Inleiding

3

2. Samenwerken vanuit partnerschap

4

3. Route naar social enterprise-vriendelijke gemeente

6

4. Nulmeting

10

5. Ons advies aan social enterprises

11

6. Onze praktijk

12

7. Meer weten?

13

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

pagina 2

1. Inleiding De Nederlandse gemeenten staan voor vele uitdagingen. Zo verschuiven de taken van zorg en participatie, en worden regionale werkbedrijven ontwikkeld voor het creëren van arbeidsplaatsen. Daarnaast zijn gemeenten druk met het behouden van continuïteit in de sociale infrastructuur, het stimuleren van duurzaamheid volgens het energieakkoord en het aanjagen van innovaties vanuit de economische agenda.

Tegelijkertijd verandert - onder de druk van bezuinigingen - de maatschappelijke visie op de rol van de overheid. Burgers en bedrijven zijn steeds meer aan zet en de overheid doet een stap terug. Gemeenten zijn nu op allerlei manieren bezig om de burgerparticipatie vorm te geven, terwijl het bedrijfsleven bij maatschappelijke vraagstukken nog vaak minder scherp in beeld is. Samenwerking tussen gemeenten en sociale ondernemingen krijgt slechts beperkt vorm, ondanks dat maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) almaar belangrijker wordt bij de invulling van die vraagstukken en gemeenten moeite hebben hun maatschappelijke doelstellingen te behalen.

Het is de hoogste tijd voor beide partijen om elkaar te vinden, te waarderen en te versterken.

Want hun doelen zijn vaak gelijk: een maatschappelijke meerwaarde bieden, van economische waarde zijn en de overheidsinvesteringen verminderen. In deze whitepaper nemen we u in acht stappen mee langs úw route naar een social enterprise-vriendelijke gemeente.

Social enterprise-vriendelijke gemeente; wat is het?

Een social enterprise-vriendelijke gemeente realiseert maximale maatschappelijke impact tegen minimale kosten, doordat zij de kracht van sociale ondernemingen benut en alleen taken invult die echt niet bij burgers en bedrijven kunnen worden belegd. Zij ziet dat ondernemerschap meerwaarde biedt bij het vergroten van onder meer de participatie van inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt, duurzaamheid, leefbaarheid, veiligheid, zorgparticipatie en voedselen energievoorziening.

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

Deze whitepaper is mede tot stand gekomen dankzij het landelijk platform Social Enterprise NL. Dit platform omschrijft een social enterprise als volgt: 1. Heeft primair een maatschappelijke missie: impact first!

2. Realiseert dat doel als zelfstandige onderneming die een dienst of product levert; 3. Is financieel zelfvoorzienend gebaseerd op handel of andere vormen van waarde-uitruil, en dus beperkt of onafhankelijk van giften of subsidies; 4. Is sociaal in de wijze waarop de onderneming wordt gevoerd: • Winst mag, maar de financiële doelen staan ten dienste van de missie: het vergroten van de maatschappelijke impact. Winstneming door eventuele aandeel- houders is redelijk.

• Bestuur en beleid zijn gebaseerd op een evenwichtige zeggenschap van alle betrokkenen.

• Fair naar iedereen.

• Bewust van haar ecologische voetafdruk.

• Is transparant. pagina 3

2. Samenwerken vanuit partnerschap De opkomst van social enterprises past goed bij de beweging van terugtredende overheden.

Hierin is de verantwoordelijkheid voor een sterke sociale infrastructuur niet meer alleen een publieke taak, maar een vraagstuk voor ons allemaal. Voor burgers, verenigingen, maatschappelijke organisaties en bedrijven.

Omslag naar sociaal ondernemerschap

Vandaag de dag willen overheden tegen minder kosten hun sociale infrastructuur behouden. Publieke en maatschappelijke uitvoeringsorganisaties hebben daardoor een steeds kleiner budget, zonder dat hun taken evenredig afnemen. Om toch voldoende invulling te geven aan die taken, maken zij vaker de omslag naar meer ondernemerschap. Bijvoorbeeld met een hernieuwde focus op klantwaarde, bezuinigingen, nieuwe verdienmodellen en samenwerking. Onder invloed van consumentvragen en maatschappelijke ontwikkelingen gaan ook veel reguliere bedrijven ‘socialer’ ondernemen, met oog voor maatschappelijke ontwikkelingen.

Vanaf beide kanten vindt dus een beweging plaats naar sociaal ondernemerschap (zie het schema). Daarmee worden nog niet alle bedrijven en organisaties sociaal ondernemers, maar ontstaan er wel nieuwe hybride organisaties.

Wat is dan het verschil met social enterprises? Die starten - zoals ‘gewone’ bedrijven - vanuit ondernemerschap, op basis van zelfstandigheid en onafhankelijk van overheidsfinanciering.

Maar het accent ligt primair op het creëren van impact, innovatieve oplossingen, samenwerking en duurzame verdienmodellen.

Voorbeeld van een social enterprise: iKringloop iKringloop is hét alternatief voor weggooien. Via de iKringloop-app maak je heel eenvoudig een foto van jouw spullen, geef je aan in welke conditie deze verkeren en deel je ze met geïnteresseerden. Dankzij deze innovatieve tool heb je als burger de mogelijkheid en stimulans om je ongebruikte spullen te hergebruiken. Een slimmer, goedkoper en duurzaam alternatief voor verspilling. Ondernemer Thomas Adelaar: “Het gebruik van iKringloop zorgt ervoor dat een gemeente of gemeentereiniging minder afval hoeft op te halen en te verwerken. En dat leidt weer tot lagere kosten en minder grofvuil op straat.” Gemeentelijke en charitatieve inzamelaars, afvalverwerkers en adverteerders zorgen voor de financiële continuïteit van iKringloop.

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

Puur impact

Impact voorop

Financiën voorop

Maatschappelijke en publieke Social enterprises organisaties

‘Gewone’ bedrijven

Willen met ondernemende verdienmodellen hun inkomsten uit de markt vergroten.

O.a. in kunst, cultuur, zorg en onderwijs.

Willen financiële waarde realiseren, maar hebben ook steeds meer oog voor maatschappelijke vraagstukken.

Willen impact creëren en vergroten door start, groei of optimalisatie van de organisatie. Scoren daarbij op de innovatie en werkgelegenheid.

pagina 4

Samenwerken begint bij gedeelde belangen en begrip

Overheden en social enterprises hebben elkaar nodig als partners, waarbij de ondernemers vooral om herkenning en erkenning vragen. In de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en België is een social enterprise een entiteit met een eigen rechtsvorm en juridische, fiscale en maatschappelijke kaders. Dat is in ons land nog niet het geval en hier kan alleen het Rijk de algemene kaders beïnvloeden. Maar ook gemeenten kunnen veel betekenen voor social enterprises. Zowel beleidsmatig als in faciliterende zin. Hoe? U leest er alles over in hoofdstuk 3.

Gemeenten en social enterprises hebben gedeelde belangen: ze streven beiden naar maatschappelijke meerwaarde, oftewel impact. Waarbij gemeenten steeds meer sturen op het beperken van de inzet van publieke middelen en social enterprises juist de kracht van de markt willen aangrijpen. Deze bewegingen vullen elkaar goed aan en geven alle reden om samen te werken.

Toch stuit die samenwerking in veel gemeenten nog op problemen. Om dit te doorbreken, moeten gemeenten en social enterprises elkaars vraagstukken kennen en begrijpen. Social enterprises hebben nu vaak onvoldoende kennis over hoe een gemeente werkt. Daardoor zien zij vooral de belemmeringen die ontstaan door de verkokering van de gemeentelijke beleidsportefeuilles. De gemeente wordt dan als ‘stroperig’ of zelfs onbetrouwbaar ervaren.

Op hun beurt moeten gemeenten beseffen dat een ondernemer vooral bezig is met de markt.

Verkokerde afwegingen, lange aanvraagprocedures en politiek getinte afwegingen sluiten niet aan bij de leefwereld van ondernemers. Zij zouden tenslotte niet lang bestaan als zij op vergelijkbare wijze opereren. Gemeenten kunnen vanwege zorgvuldigheid niet om bepaalde processen heen. Maar ze kunnen deze wél transparanter maken en zich inspannen voor maximale efficiency en integrale afwegingen.

Goede communicatie, transparantie, gedeelde waarden, begrip en soms ook geduld zorgen dus voor kennis van en oog voor elkaars vraagstukken en belangen. Dé voorwaarden voor een constructief partnerschap.

Voorbeeld uit de praktijk: jongeren opleiden tot dakdekker De jeugdwerkeloosheid is hoger dan ooit. Vooral jongeren zonder afgeronde (mbo-) opleiding hebben het moeilijk en doen steeds vaker een beroep op een uitkering. Daarom ontstaan initiatieven om hen aan een baan te helpen. Zo leidt TECTUM 220 jongeren op tot dakdekker, met Asscher-gelden als extra stimulans. Deze opleiding speelt zich vooral af in de praktijk: de jongeren volgen een leerwerktraject bij een werkgever en gaan enkele weken per jaar naar school. TECTUM is dus afhankelijk van dakbedekkingsbedrijven die deze jongeren een werkplek willen bieden.

Elro Dakbedekking is een van de bedrijven, die zich inspant voor werkplekken. In 2014 was het zelfs het beste leerwerkbedrijf in de categorie ‘gespecialiseerde aannemerij’. Toch loopt ook Elro - samen met veel andere leerwerkbedrijven - aan tegen verkokering en inefficiëntie bij de overheid.

Dakbedekkers die zich hard maken om jongeren op te leiden, zijn vaak iets duurder dan bedrijven die dit niet doen. Dat geldt ook voor Elro. Daardoor mist het bedrijf veel opdrachten van gemeenten: bij inkoop- en aanbestedingstrajecten die gebaseerd zijn op EMVI (Economisch Meest Voordelige Inschrijving), eindigt Elro vaak onder de concurrenten zónder jongerenscholing.

Vanuit de eigen bedrijfsfilosofie blijft Elro zich inzetten voor het opleiden van jongeren en de meerwaarde daarvan. Bij opdrachten is de dakbedekker dan wel bijna volledig afhankelijk van het bedrijfsleven. Gemeenten zijn vaak nog te verkokerd en maken niet de integrale afweging tussen onderhoudskosten enerzijds en de besparing op de uitkeringen anderzijds als mensen weer aan het werk gaan.

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

pagina 5

3. Route naar social enterprise-vriendelijke gemeente KplusV is van mening dat succesvolle partnerships tussen gemeenten en social enterprises helpen bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Daarom hebben wij een route ontwikkeld, die uw gemeente in acht stappen social enterprise-vriendelijk maakt. Hiermee realiseert u een grotere maatschappelijke impact tegen minder kosten. U kunt die stappen op maat snijden voor uw eigen organisatie.

Benoem de voortrekker(s) en organiseer bestuurlijk draagvlak Benoem de voortrekker(s) in uw gemeente. Laat hen een portefeuillehouder (wethouder) vragen zich te committeren aan het belang van social enterprises en aan de route naar een social enterprise-vriendelijke gemeente. Overtuig door de maatschappelijke vraagstukken van de gemeente te benoemen en aan te geven hoe social enterprises maatschappelijke vernieuwing en innovatieve oplossingen kunnen bieden. Gebruik een aantal praktijkvoorbeelden - liefst uit de eigen gemeente - van zulke maatschappelijke vraagstukken en het nut van social enterprises daarbij.

STAP 1

STAP 7: Organiseer passende netwerken en samenwerking

Breng de sleutelpersonen bijeen en doe een nulmeting STAP 2 Roep de sleutelpersonen bij elkaar vanuit de gemeentelijke beleidsterreinen die relevant zijn voor social enterprises. Dit zijn: Economische zaken, Werk en Inkomen, Milieu, Wijkontwikkeling, Zorg en Welzijn, Inkoop en Financiën. Bespreek wat de rol van social enterprises kan zijn in de verschillende portefeuilles. Onderzoek hoe social enterprise-vriendelijk uw gemeente nu al is, bijvoorbeeld met een onafhankelijke nulmeting (zie hoofdstuk 4). En beantwoord deze vragen: • Welke kansen liggen er voor ons als social enterprise vriendelijke-gemeente?

• In hoeverre zijn wij al een businesspartner van social enterprises in onze gemeente?

• In hoeverre faciliteren wij social enterprises?

• In hoeverre en waar kent onze gemeente nog belemmeringen voor social enterprises?

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

STAP 8: Monitor op impactvergroting

STAP 1: Benoem de voortrekker(s) en organiseer bestuurlijk draagvlak

STAP 2: Breng de sleutelpersonen bijeen en doe een nulmeting

De acht stappen STAP 6: Veranker het beleid in de gemeentelijke organisatie STAP 5: Pas het beleid aan op basis van uw visie

STAP 3: Ontwikkel een integrale gemeentelijke visie

STAP 4: Toets uw visie bij de relevante stakeholders

pagina 6

Ontwikkel een integrale gemeentelijke visie Stel uzelf de vraag wat precies het belang is van social enterprises in uw gemeenSTAP 3 te en ontwikkel hiervoor een integrale gemeentelijke visie. Uitgangspunt daarbij is uw maatschappelijke agenda: • Wat zijn uw belangrijkste maatschappelijke vraagstukken waar social enterprises waarde kunnen creëren? Bijvoorbeeld op het gebied van sociale cohesie, vergrijzing, zorg, duurzaamheid, jongeren, onderwijs of (arbeids)participatie?

• Welke positie wilt u innemen als partner van social enterprises? Wilt u hierin vooroplopen, meelopen of volgen?

• Wat zijn de randvoorwaarden voor uw gemeente? En welke uitwerking hebben die nodig in de verschillende beleidsportefeuilles?

• Welke indicatoren van maatschappelijke impact zijn meetbaar of wilt u meetbaar maken en monitoren?

• Wie is het centrale aanspreekpunt voor de sociaal ondernemers in uw gemeente?

Toets uw visie bij de relevante stakeholders Ga op basis van uw integrale gemeentelijke visie het gesprek aan met social STAP 4 enterprises en andere belangrijke stakeholders in uw gemeente. Bespreek wat de vraagstukken en behoeften van de relevante stakeholders zijn en toets of uw visie daarop aansluit. Centraal hierin staat de vraag: ‘Voor welke problemen moeten we een oplossing zoeken? Zijn dit maatschappelijke problemen? Of lopen ondernemers tegen zaken aan bij het (door)ontwikkelen van hun onderneming?’ Scherp uw visie eventueel aan en benoem de randvoorwaarden om het beleid verder uit te werken binnen de verschillende beleidsportefeuilles.

De betrokkenheid van de vele stakeholders vraagt om een integraal gemeentelijk beleid voor het herkennen, erkennen en faciliteren van social enterprises en het meetbaar maken van hun maatschappelijke impact.

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

Voorbeelden van stakeholders in uw gemeente • Sociaal ondernemers die een zo groot mogelijke impact willen creëren en dat financieel zelfvoorzienend willen doen; • Landelijke, provinciale, regionale en lokale overheden die het maatschappelijk belang dienen; • Maatschappelijke en publieke organisaties die de transitie willen (en moeten) maken naar meer ondernemerschap en nieuwe verdienmodellen; • Impact-investeerders die duurzaam willen investeren met een beheerst risico, langetermijnrendement en vertrouwen in het ondernemerschap en de maatschap pelijke waarde van social enterprises; • Burgers (inwoners, consumenten en werknemers) die laagdrempelig werk, ruimte voor burgerinitiatieven en aandacht voor duurzaamheid, participatie, zorg en maatschap pelijke waarde willen; • ‘Gewone’ ondernemers die primair gericht zijn op financieel rendement, maar daarnaast ook maatschappelijke impact willen realiseren; • Topsectoren, grootbedrijven of multinationals die maatschappelijk verantwoord willen werken, op zoek zijn naar de technische en sociale innovaties van social enterprises en verbinding willen houden met de burgers; • Intermediairs en adviesbureaus die als verbindende schakel de toegevoegde waarde van social enterprises zichtbaar willen maken en willen omzetten in maatschappelijke waarde. pagina 7

Voorbeelden van relevante beleidsinvalshoeken

Pas het beleid aan op basis van uw visie Uw visie en de behoeften van de social enterprises en andere stakeholders vormen de basis voor beleid. Stel nieuw beleid op of pas bestaand beleid aan. Doe dit zo veel mogelijk vanuit alle beleidsinvalshoeken die relevant zijn voor social enterprises (zie het kader hiernaast). Benoem bij deze invalshoeken ook de indicatoren waarop de impact gemeten wordt.

STAP 5

Om samenhang tussen de beleidsportefeuilles te bevorderen, adviseren wij om aanpassingsvoorstellen gelijktijdig te ontwikkelen, deze tijdens het proces regelmatig af te stemmen en een niet inhoudelijk betrokkene het proces te laten begeleiden en bewaken. Zo werkt u gezamenlijk aan één eindresultaat: een social enterprise-vriendelijk beleid. Bied dit beleid als één geheel aan het college en de raad aan, zodat op alle niveaus het belang van integraal beleid vooropstaat.

Zorg ervoor dat de voortrekker of procesbegeleider het beleid blijft toetsen bij de ondernemers en andere stakeholders.

STAP 6

Veranker het beleid in de gemeentelijke organisatie Maak alle medewerkers bekend met uw visie om een sociaal enterprise-vriendelijke gemeente te zijn. Zo herkennen en erkennen niet alleen de directbetrokkenen de sociaal ondernemer, maar doet de hele gemeente dat.

Toets ook of uw medewerkers voldoende zijn toegerust om het beleid uit te voeren en welke kennis en kunde verder moet worden ontwikkeld. Inkopers moeten bijvoorbeeld inkopen doen, die maximale maatschappelijke waarde opleveren. Waar moet je als inkoper dan op letten, hoe meet je dat en wat heb je nodig? Zorg daarbij voor de juiste begeleiding.

Blijf met de relevante stakeholders in gesprek over de uitvoerbaarheid van het beleid. Ervaren social enterprises geen belemmeringen meer? Strookt het beleid met andere beleidskeuzes?

Lopen medewerkers nog tegen problemen aan? Biedt het beleid ruimte om flexibel in te spelen op de behoeften van ondernemers en maatwerk te leveren?

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

Inkoopbeleid • Zijn de social return- en duurzaamheidsvoorwaarden niet alleen gunstig voor u als gemeente, maar ook haalbaar voor (sociaal) ondernemers?

• Is er sprake van langetermijnafspraken, zodat ondernemers de ruimte hebben om echt te investeren?

• Staan duurzaamheid en social return in verhouding tot tariefafwegingen (niet alleen op basis van EMVI)?

Grond- en huisvestingsbeleid • Is het - binnen wettelijke kaders - mogelijk om gemeentelijke grond onder gunstige voorwaarden beschikbaar te stellen aan social enterprises?

• Kunt u leegstaande accommodaties aanbieden aan (startende) social enterprises?

Tegen welke voorwaarden?

Participatiebeleid • Krijgen ondernemers die zich inspannen voor arbeidsparticipatie, maximale ondersteuning (met bijvoorbeeld no-riskpolissen, zorgvuldige matching en coaching op maat)?

• Erkent en waardeert u ondernemers die maatschappelijke participatie faciliteren?

Economisch beleid • Kan uw gemeente via (revolverende) fondsen sociale innovatie stimuleren en financieel ondersteunen? Eventueel in regionaal verband?

• Kunt u hierbij de samenwerking opzoeken met impact-investeerders, zodat laagdrempelige financieringen beschikbaar komen voor social enterprises?

Duurzaamheidsbeleid • Hoort en erkent u ook de social enterprises die zich bezighouden met andere duurzaamheidsvraagstukken dan afvalverwerking?

Zorgbeleid • Is er binnen de zorgtaken van uw gemeente ruimte voor ondernemerschap? Kunnen bijvoorbeeld ook kleine zorgondernemers in aanmerking komen voor de uitvoering van gemeentelijke taken?

Onderwijsbeleid • Zorgt u ervoor dat het onderwijs in verbinding staat met sociaal ondernemerschap?

Bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsparticipatie en ondersteuning bij innovatie?

Cultuurbeleid • Welke stimulans geeft u aan ondernemers, zodat zij invulling kunnen geven aan de culturele waarden binnen uw gemeente?

• Welke ruimte biedt uw beleid aan cultureel ondernemerschap?

pagina 8

Organiseer passende netwerken en samenwerking Nu het beleid op papier staat, hebt u als gemeente ook de taak om de relevante STAP 7 stakeholders bijeen te brengen voor het creëren van maatschappelijke impact. Het is belangrijk om hierbij te faciliteren en de verschillende stakeholders te laten zien dat u hiervoor duurzaam wilt samenwerken met social enterprises.

Deze vragen kunt u zichzelf stellen: • Welke netwerken hebben de social enterprises in uw gemeente nodig?

• Welke rol kunnen impact-investeerders spelen bij het financieren van maatschappelijke impact, bijvoorbeeld via sociale investeringen als crowdfunding en social impact-bonds?

• Wat kunnen landelijke, provinciale en regionale overheden doen om social enterprises vooruit te helpen in uw gemeente?

• Welke begeleiding hebben de maatschappelijke en publieke organisaties nodig om de omslag te maken naar meer (sociaal) ondernemerschap?

• In hoeverre willen de ‘gewone’ ondernemers betrokken worden? Willen zij zich ook bewegen naar meer sociaal ondernemerschap?

• In hoeverre willen de burgers betrokken worden? Bijvoorbeeld door maatschappelijke vraagstukken in beeld te brengen?

Monitor op impactvergroting STAP 8 Als laatste stap in uw route naar een social enterprise-vriendelijke gemeente meet u periodiek het nut van het gewijzigde beleid en de maatschappelijke impact van sociaal ondernemers. In samenspraak met uw stakeholders bepaalt u de indicatoren voor maatschappelijke impact. Bijvoorbeeld: • Sinds de invoering van social enterprise vriendelijk-beleid is het aantal social enterprises en het aantal ondernemers dat zich inspant voor maatschappelijke doelstellingen, met x procent per jaar toegenomen; • De toename van social enterprises draagt bij aan de uitstroom van x procent mensen uit een uitkering; • Social enterprises bevorderen de leefbaarheid in wijken, doordat het gevoel van veiligheid met x procent gestegen is; • De kosten voor zorg en ondersteuning aan mensen met een beperking nemen x procent af door de aanwezigheid van social enterprises; • Het aandeel restafval daalt met x procent door de bijdrage van milieugerichte social enter prises (zoals kringloopbedrijven).

Op basis van de lokale doelstellingen en situatie kunt u de indicatoren nog specifieker formuleren.

Een voorbeeld: sociale innovatiearena’s In zogenoemde sociale innovatiearena’s kan een gemeente verschillende partijen samenbrengen. Daarin kunnen zij het gesprek met elkaar aangaan over complexe maatschappelijke vraagstukken. Zo ontstaan lokaal passende oplossingen, maar ook netwerken van mensen en organisaties die het probleem willen aanpakken.

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

Social e n

nte ee

Door uw beleid en het effect daarvan te monitoren, evalueren en met stakeholders te bespreken, kunt u het bijstellen en wordt de meerwaarde van social enterprises in uw gemeente aantoonbaar.

Wilt u bewijs?

KplusV kan samen met u het beleid ontwikkelen voor een social enterprise-vriendelijke gemeente. Na afloop ontvangt u van ons een bewijs dat uw gemeente social enterprise-vriendelijk is. Hieruit blijkt dat u de route succesvol heeft doorlopen, het social enterprise-beleid hebt ingevoerd en de maatschappelijke impact periodiek meet.

pagina 9

elijke ge m nd

Om de resultaten goed te monitoren, moet eerst een nulmeting plaatsvinden. Daarna kunt u periodiek meten. De frequentie hiervan kan per indicator sterk verschillen. Indicatoren waarbij de beleving van de impact vooropstaat (de leefbaarheid in de wijk bijvoorbeeld), laten vaak pas na jaren een verandering zien. Terwijl u prima jaarlijks rise-vr rp kunt nagaan of het social enterprise-vriendelijk beleid de uitstroom van ie e t mensen met een uitkering naar reguliere werkgevers stimuleert.

4. Nulmeting Bent u benieuwd hoe social enterprise-vriendelijk uw gemeente nu al is? Deze checklist kan u helpen bij het antwoord. Als u deze lijst naloopt bij wijze van nulmeting, kunt u de verschillende invalshoeken binnen uw gemeente bespreken en krijgt u inzicht in de belangrijkste verbetermogelijkheden.

Check hoe social enterprise-vriendelijk uw gemeente is ΟΟ

Onze gemeente herkent en erkent de meerwaarde van social enterprises met hun eigen dynamiek.

ΟΟ

Bestuurders en ambtenaren spannen zich in om de meerwaarde van social enterprises tot haar recht te laten komen in de lokale samenleving.

ΟΟ

Onze gemeente heeft haar beleid voor social enterprises aangesloten op de maatschappelijke en economische agenda.

ΟΟ

Onze gemeente heeft beleidsmatig de juiste randvoorwaarden gecreëerd voor een optimaal vestigingsklimaat voor social enterprises. Dit is terug te vinden in het: ΟΟ

Inkoopbeleid

ΟΟ

Grond- en huisvestingsbeleid

ΟΟ

Participatiebeleid

ΟΟ

Economisch beleid

ΟΟ

Duurzaamheidsbeleid

ΟΟ

Zorgbeleid

ΟΟ

Onderwijsbeleid

ΟΟ

Cultuurbeleid

ΟΟ

Onze gemeente heeft één centraal aanspreekpunt voor social enterprises.

ΟΟ

Onze gemeente werkt samen met social enterprises aan het faciliteren van de maatschappelijke processen.

ΟΟ

Onze gemeente biedt met marktconforme uitgangspunten ruimte voor sociaal ondernemerschap.

ΟΟ

Onze gemeente begeleidt maatschappelijke en publieke organisaties in hun transitie naar meer ondernemerschap.

ΟΟ

Onze gemeente stuurt op maatschappelijk resultaat door de impact van social enterprises meetbaar te maken.

ΟΟ

Onze gemeente heeft het financieren van social enterprises toegankelijker gemaakt met gerichte financieringsstructuren.

ΟΟ

Onze gemeente maakt gebruik van bestaande expertise en praktijkvoorbeelden van succesvolle partnerships met social enterprises.

ΟΟ

Onze gemeente zet zich actief in om het netwerk van stakeholders rondom social enterprises te faciliteren en stimuleert de samenwerking binnen dit netwerk.

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

pagina 10

5. Ons advies aan social enterprises In deze whitepaper hebt u kunnen lezen hoe u als gemeente social enterprise-vriendelijk kunt worden, welke kansen en belemmeringen u hierbij kunt ervaren en welke vraagstukken u moet beantwoorden. Ons advies aan een sociaal ondernemer is gelijk aan het advies voor de gemeente: Werk samen vanuit partnerschap met uw gemeente.

Daarbij horen deze concrete tips: • Verplaats u zo veel mogelijk in de maatschappelijke en economische vraagstukken van uw gemeente; • Onderzoek in hoeverre uw gemeente al social enterprise-vriendelijke is; • Breng uw vraagstukken in kaart voor de gemeente. Maak daarbij zichtbaar wat de toegevoegde waarde voor de gemeente is om maatschappelijke impact te creëren met een zelfstandig, duurzaam verdienmodel; • Onderzoek welke andere stakeholders bij deze vragen betrokken zijn (zie de voorbeelden van stakeholders op pagina 7); • Vraag welke contactpersonen binnen de gemeente betrokken zijn bij uw vraagstukken; • Vraag deze contactpersonen wat zij op korte termijn voor u kunnen betekenen, maar vooral ook op de langere termijn; • Heb begrip en soms ook geduld voor de snelheid waarmee uw gemeente tot besluitvorming en actie kan komen. Gemeenten kunnen niet altijd zo snel gaan als de ondernemers; • Onderzoek eventueel of er andere gemeenten zijn, die vergelijkbare vraagstukken met sociaal ondernemers hebben opgepakt.

Onze ervaring leert dat de gemeente graag in gesprek gaat met ondernemers met een maatschappelijke missie.

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

pagina 11

6. Onze praktijk KplusV kent niet alleen de wereld van gemeenten, maar ook die van ondernemers. Gemeenten ondersteunen wij bij de ontwikkeling van hun visie, strategie, beleid en organisatie, en bij samenwerking, inkoop en aanbesteding. Twee relevante voorbeelden:

Regionaal werkbedrijf Groot-Amsterdam

Van september 2013 tot juli 2014 zijn de voorbereidingen getroffen voor een regionaal werkbedrijf in de arbeidsmarktregio Groot-Amsterdam. Wij hebben hiervoor de projectleiding op ons genomen. In een complex speelveld - met de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Diemen, Haarlemmermeer, Ouder-Amstel en Uithoorn, het UWV, ondernemers, bonden, sociale werkplaatsen en uitzendbureaus - is een plan van aanpak ontwikkeld. Bestuur, politiek, management en mensen in de uitvoering waren hierbij betrokken. Het werkbedrijf focust zich op excellente dienstverlening aan ondernemers die als werkgever garantiebanen realiseren. Amsterdam is met dit werkbedrijf koploper in Nederland.

Kringloopconcept Gemeente Voorst

De gemeente Voorst werkt aan een gemeentebreed kringloopconcept. Hierin moeten één of meerdere kringlooporganisaties zelfstandig kunnen opereren en taken worden uitbesteed binnen de inkoop- en aanbestedingskaders. Er wordt maximaal ingezet op hergebruik van materialen en op arbeidsparticipatie, daarbij rekening houdend met de wensen van de ondernemers.

KplusV begeleidt dit traject. Uitgangspunt is dat zowel de gemeente als kringloopbedrijven zich herkennen in het concept. We benaderen dit vraagstuk vanuit verschillende invalshoeken en betrekken het lokale kringloopbedrijf erbij als ervaringsexpert.

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

Ondernemers en ondernemende organisaties adviseren we bij het opstellen van businessplannen, we ondersteunen hen bij het vinden van de juiste financiering en we bieden hen coaching en begeleiding aan. Ook onderhouden we verschillende netwerken waarin ondernemers elkaar kunnen treffen en met elkaar kunnen samenwerken. Twee relevante voorbeelden:

Innovatieplatform voor energie- en milieutechnologie kiEMT

kiEMT is een netwerk van bedrijven in de energie- en milieutechnologie, overheden en kennisinstellingen. Centraal staan het scouten, screenen en ondersteunen van kansrijke innovaties, maar ook kennisdeling neemt een prominente plaats in. Deze samenwerking draagt bij aan de economie en duurzaamheid in Oost-Nederland. kiEMT is een van de innovatieplatforms uit de koker van KplusV. Inmiddels mogen we onszelf marktleider noemen in het initiëren, uitbouwen en managen van zulke platforms.

De tafel van één van WOMEN Inc.

De tafel van één is een succesvol project van het landelijk vrouwennetwerk WOMEN Inc. Deze maatschappelijke organisatie vergroot de kansen van vrouwen in Nederland. In veertien gemeenten zijn inmiddels tafelgesprekken georganiseerd voor ruim 3.000 vrouwen, waarin zij ontdekken wat ze willen met hun leven. Tot 2015 krijgt het project subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. KplusV heeft voor WOMEN Inc. een maatschappelijke businesscase opgesteld en haar ondersteund in het ontwikkelen van een verdienmodel. Hiermee kan de organisatie De tafel van één duurzaam borgen ná 2015.

Bijvoorbeeld door vrijwilligers actief in te zetten en ondernemerschap te tonen in haar aanbod naar gemeenten.

pagina 12

7. Meer weten?

Colofon

Wilt u meer weten over sociaal ondernemerschap of over de rol die uw gemeente daarbij kan spelen? Neem dan contact met ons op. Meerdere van onze adviseurs houden zich bezig met social enterprises. Onze eerste aanspreekpunten zijn de auteurs van deze whitepaper: Femke van Bennekom en Astrid Geenen. Zij staan u graag te woord.

Femke van Bennekom: “Als senioradviseur en coördinator van het adviseursteam dat zich beweegt in het sociaal domein, werk ik hoofdzakelijk op het vlak van openbaar bestuur. In mijn werk krijg ik steeds meer te maken met vraagstukken die op de scheidslijn liggen tussen overheid en ondernemers. Ik ben ervan overtuigd dat de maatschappelijke meerwaarde van social enterprises een grote rol gaat spelen in de sociale infrastructuur van de toekomst. Wat nog ontbreekt: echte samenwerking tussen gemeenten en sociaal ondernemers aan hun gemeenschappelijke doel: die maatschappelijke meerwaarde.” vanbennekom@kplusv.nl 06-27 08 55 46 Astrid Geenen: “Als seniorcoach en adviseur werk ik samen met ondernemers aan waardegroei voor henzelf, de organisatie en de betrokken stakeholders, zoals medewerkers, klanten, leveranciers en de maatschappij. Waardegroei is veel meer dan het vergroten van de financiële waarde.

Een financieel gezond bedrijf is het middel om sociale waarde te realiseren. Werkplezier bijvoorbeeld, maar ook ontwikkeling, technische en sociale innovaties of maatschappelijke oplossingen. Ik wil sociaal ondernemers en gemeenten verbinden in het creëren van maatschappelijke impact.”

KplusV organisatieadvies info@kplusv.nl www.kplusv.nl Vestiging Arnhem Velperplein 8 6811 AG Arnhem Postbus 60055 6800 JB Arnhem Telefoon (026) 355 13 55 Fax (026) 355 13 99 Vestiging Amsterdam Science Park 402 1098 XH Amsterdam Postbus 74744 1070 BS Amsterdam Telefoon (020) 669 90 66 Fax (020) 669 64 76

a.geenen@kplusv.nl 06-27 08 55 17

KplusV organisatieadvies, verschil zien verschil maken

pagina 13