150206 essay sociale innovatie en energiecoöperaties in het groene woud

Sociale innovatie en energiecoรถperaties in Het Groene Woud Ontwikkel de menskant Dianne Schellekens en Vincent Snels

12-2014

Het onderzoek is uitgevoerd door coรถperatie VET-Vught UA in opdracht van de Verenigde Energie Coรถperaties Noord-Brabant UA. Gebruik is vrij o.v.v. VET-Vught.

1

Het project Energiecoรถperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

Sociale innovatie en energiecoöperaties in Het Groene Woud. Ontwikkel de menskant!

Om sociale doelen van een energiecoöperatie vorm en inhoud te geven, ligt er een grote uitdaging in het vormen van een community. De plaats waar het gebeurt is lokaal. Elke community is uniek en dat maakt dat er geen blauwdruk is voor de ideale aanpak. Het is tijd om de focus te leggen op de menskant. Op basis van interviews (bijlage 3 en 4) en enquêtes (bijlage 5) onder vrijwilligers is dit essay geschreven; om de ervaringen en inzichten te delen.

De lokale energiecoöperatie organiseert ‘warme’ handel, mensen zetten samen de schouders onder energieopwekking en –reductie en ontwikkelen samen een aanbod dat lokaal mensen verbindt. Gebeurt dat niet dan kunnen ze net zo goed ieder voor zich een energie- of installatiebedrijf beginnen.

Het is de uitdaging om de vrijwilligers die actief worden voor de coöperatie aan elkaar en daarmee aan de coöperatie te binden. Het actief zijn voor de coöperatie moet naast nuttig, ook leuk zijn. Het gaat om de invulling van vrije tijd. Wat zijn de kwaliteiten van de vrijwilligers die meedoen en benut deze. Welke kwaliteiten ontbreken om activiteiten te ontwikkelen en uit te voeren: ga er actief naar op zoek in de eigen gemeenschap. Het gaat over met elkaar praten in plaats van voor en over elkaar praten. De energie zit in de lokale verbinding: ontwikkel de menskant!

Revolutie in Het Groene Woud In Het Groene Woud (HGW) is een sociale revolutie gaande. Mensen slaan de handen ineen om voor en met elkaar aan de slag te gaan met transities op het terrein van zorg, voedsel en duurzame energie. Vrijwilligers werken lokaal bij energiecoöperaties aan zowel productie van energie en als reductie van energieverbruik. Ervaring, kennis en kunde wordt met en voor elkaar ingezet door samen verantwoordelijkheid te nemen om een betaalbare energierekening voor iedereen haalbaar te maken.

Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit blijkt dat transities voor 25% voortkomen uit technische innovatie en 75% uit sociale innovatie. Je kan concluderen dat wanneer er transities optreden er dus sprake is van sociale innovatie, van een revolutie.

De energiecoöperaties zijn ‘initiatieven van onderop’ zoals die overal in het land opkomen. Vijf energie coöperaties in HGW zijn nader bekeken door Vincent Snels en Dianne Schellekens om sociale innovatie zichtbaar te maken en te onderzoeken hoe deze kan worden vastgehouden en versterkt. Het gaat om de energiecoöperaties in Boxtel, Schijndel, Oisterwijk, Vught en Heusden. Deze 5 staan in dit essay model voor wat er overal in HGW en de rest van Nederland gebeurt: mensen nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen omgeving! Mensen in al hun hoedanigheden zowel zakelijk als privé, als inwoner, bestuurder, vrijwilliger, ondernemer etc.

Mensen aan zet In Nederland staan steeds meer mensen op die zich lokaal verbinden en zelf het heft in handen nemen. Niet alleen omdat de overheid zich terugtrekt. Maar juist omdat voor het oplossen van hedendaagse complexe maatschappelijke problemen de oude manieren niet meer voldoende zijn, niet meer aansluiten bij wat mensen willen. Dit valt te lezen in ‘Burgers aan zet’, een onderzoek naar de ervaringen van inwoners van HGW. Uitgevoerd in opdracht van Streekhuis Het Groene Woud en de overheden in deze regio. Dat schept de verwachting dat de overheden de initiatieven van de energiecoöperaties steunen, met hen samenwerken en hen (gaan) faciliteren. Zo ontstaat er een duurzame samenwerking.

Het schept ook verplichtingen voor de coöperaties. Zij moeten zich goed organiseren en met kennis van zaken voor de dag komen om een serieuze partner in het lokale netwerk van maatschappelijke en zakelijke partners te kunnen zijn. Een sterke organisatie 2

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

ontwikkelen, goed geworteld in het dorp, de wijk of de stad, is dan onontbeerlijk. Om daar te komen is het belangrijk dat inwoners actief worden, verantwoordelijkheid nemen en dat samen doen. Hoe kan een energiecoöperatie leden aan zich binden? Wat heeft een burger nodig om zich voor langere tijd aan een energiecoöperatie te verbinden? Wat vraagt dit van de organisatie van de coöperatie? Daar gaan we in dit essay op in.

Actief burgerschap De energiecoöperaties in HGW bieden dicht bij huis oplossingen voor besparen en opwekken van energie. Zij bestaan uit inwoners en doen dit als inwoners met en voor de andere inwoners van hun wijk, dorp of gemeente.

Uit het onderzoek ‘Burgers aan zet’ blijkt dat wanneer iemand binding heeft met het onderwerp waar een burgerinitiatief voor staat, de bereidheid zich daarvoor in te zetten groot is. De bereidheid is groter als een burger door iemand uit de directe eigen omgeving wordt gevraagd. Uit dit onderzoek blijkt verder dat het belangrijk is kennis van zaken op te kunnen doen en de juiste ondersteuning te krijgen. Wanneer het doel van het initiatief aansluit op de persoonlijke belangen en belangstelling, is men bereid tijd te investeren. Uit het onderzoek kan de conclusie worden getrokken dat: energiecoöperaties in aanzet vooral mensen aan zich binden die invloed willen op besparen en opwekken van energie ledengroei vooral tot stand komt doordat leden nieuwe leden werven ontbreken van kennis geen belemmering vormt als er de juiste ondersteuning is en/of kennis kan worden opgedaan Energiecoöperaties haken aan op persoonlijke belangen en interesses van leden en vrijwilligers.

Buurtrechten Inwoners eisen een eigen plek op. Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) en de bewonersbedrijven geven voorbeelden van actieve mensen die hun krachten bundelen en verantwoordelijkheid nemen, ja opeisen. Een ontwikkeling die is komen overwaaien uit Engeland. ‘The social value act’ die regelt dat inwoners een ‘ right to bid’ en een ‘ right to challenge’ hebben. Het ‘right to challenge’ is ingebed in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Voor nadere informatie volgt hier de link.

Er is een duidelijke parallel met de energiecoöperaties. Ook zij willen serieus genomen worden en het recht krijgen om actief deel te nemen aan de energiemarkt, gebruik kunnen maken van maatschappelijk vastgoed om b.v. zonnecentrales te plaatsen en zelf kunnen beschikken en beslissen over wat er in hun dorp, wijk of stad gedaan wordt.

Uit de vergelijking valt op te maken dat het opkomen van burgerinitiatieven samen opgaat met het terugtreden van de overheid. Belangrijk is, en dat bevestigt het onderzoek ‘Burgers aan zet’, dat institutionele actoren (waaronder de overheid) burgers serieus moeten nemen, willen inwoners zich blijvend inzetten. Ruimte voor inwoners en steun voor hun eigen initiatief, rechten geven zoals LSA het noemt, is essentieel voor het betrekken en betrokken houden van inwoners op een initiatief.

Sociale cohesie en sociale innovatie De coöperatie kan een rol vervullen als netwerk van burgers die samen een belang, een doel nastreven. Een doel dat niet of veel moeilijker alleen is te bereiken versterkt het belang van samenwerken, van een band aangaan, van het tot stand komen van cohesie tussen leden onderling.

De Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie (AWTI) schaart energiecoöperaties dan ook terecht onder de ‘doe-democratie’, een aanpak die stoelt op samen een probleem aanpakken. In ‘De kracht van sociale innovatie’ valt te lezen: ‘De doe-democratie daarentegen lijkt vooral betrekking te hebben op problemen waar oplossingen al voorhanden zijn en waarover er ook maatschappelijke consensus is. De 3

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

activiteiten die onder de doe-democratie begrepen worden zijn veelal gericht op het behoud van publieke voorzieningen (exploitatie van zwembaden, bibliotheken, de dorpssuper) en zorg voor elkaar of samenredzaamheid (energiecoöperaties, broodfondsen). De coöperatie is een organisatievorm die zich vormt vanuit sociale cohesie. Het benoemen en werken aan de gemeenschappelijke doelen versterkt die cohesie.’

De beweging is gaande. Om met Jan Rotmans te spreken ‘Het is geen tijdperk van verandering, maar een verandering van tijdperk’. De verandering, de shift, is op gang en is onomkeerbaar. Om zoveel mogelijk mensen actief te laten deelnemen is een wenkend perspectief nodig. Een perspectief wat mensen zelf scheppen door betekenisvolle verbindingen aan te gaan en van daaruit hun doelen te stellen en te realiseren.

Friskijkers, Dwarsdenkers, Koplopers en Kantelaars Volgens Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde, bevinden we ons op een kantelpunt.

Dat vraagt betrokkenheid en inzet van mensen die anders denken en anders doen.

Volgens Rotmans gaan we van exploitatie, structuren, onnatuurlijk, ontlenen en lineair naar coöperatie, mensen, natuurlijk, waarde creëren en circulair.

Hoe kunnen we de transitie versnellen vraagt Rotmans zich af. Hij wijst de weg door te wijzen op: herverdeling van hulpbronnen, nieuwe macht open source, kennis delen verbinden van mensen, initiatieven samenwerking koplopers en grote bedrijven lobbykracht vanuit gemeenschappelijk belang Daarvoor zijn nodig: kantelaars: koplopers met kennis, empathie, authentiek en organisatievermogen frisdenkers en dwarskijkers: non conformisten die verandering brengen Energiecoöperaties hebben ook volgens Rotmans toekomst. Om de verandering waar zij voor staan te versnellen doen zij er goed aan om kantelaars, frisdenkers en dwarskijkers binnen hun gelederen te krijgen of er verbinding mee te krijgen. Zijn denkwijze doortrekkend vraagt dat om kritisch naar je ledenbestand te kijken. Is er een diversiteit in de leden, in kennis, vaardigheden, geslacht, leeftijd, opleidingsniveau? Zitten er kantelaars, frisdenkers en dwarskijkers tussen?

Enthousiaste effectieve coöperatie De aantrekkelijkheid van een coöperatie een belangrijke factor voor het werven en aansluiten van leden en vrijwilligers. Met de aantrekkelijkheid om aan te sluiten zit het klaarblijkelijk wel snor. Op veel plaatsen komen coöperaties tot stand, vinden ze leden en vrijwilligers en gaat men aan de slag. Bij allen is er de drive om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor energiereductie en –productie, al dan niet uit ‘groene’ overwegingen, en zeggenschap krijgen over wat nu ‘buiten bereik’ ligt, spreekt blijkbaar aan. Om als organisatie verder te ontwikkelen is het nodig dat de leden en vrijwilligers zich voor lange(re) tijd aan de coöperatie verbinden en dat zij zich voor het realiseren van de doelstellingen willen inzetten.

We hebben onderzocht wat de vrijwilligers van de coöperaties in HGW drijft en wat er nodig is om de lange(re) verbintenissen tot stand te brengen. Immers geen draagvlak, betekent geen invloed en geen activiteiten.

We zien dat het moment van oprichting en de aanloop er naar toe, het moment is dat er de grootste toeloop van leden is. Vervolgens sluiten zich voornamelijk personen aan die een product afnemen van de organisatie. De kwaliteit van de producten die de coöperatie 4

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

levert is afhankelijk van de kwaliteit van de vrijwilligers. En de kwaliteit van de vrijwilligers bepaalt het succes van de coöperatie. Dit onderstreept dat een beleid ontwikkelen om vrijwilligers te werven en te binden van cruciaal belang is voor het ontwikkelen van de coöperatie.

De kunst van het verleiden Door te denken vanuit de marketingstrategie (de Marketingmix) helpt een coöperatie zichzelf. Het maakt al snel duidelijk dat je eerst mensen moet verleiden om zich aan te sluiten om de organisatie samen op te bouwen. Hieruit komen de activiteiten voort voor ledenwerving en binding. Voor informatie over de Marketingmix volg deze link Met de eerste 3 van de 7 P’s (plaats, product, prijs) van de Marketing-mix, die goed toepasbaar is op de activiteiten van een coöperatie, zit het wel goed. Interessant worden de volgende 4 P’s van promotie, personeel, proces en physical evidence.

Wanneer je afhankelijk bent van je lokale inbedding en het werken met vrijwilligers is focus op vrijwilligers (=je personeel), lokaal draagvlak (=proces) en vertrouwen winnen (=physical evidence) van cruciaal belang voor het invullen van de overige P’s. Dus richten we ons hier vooral op vrijwilligers en verbinding.

En als we dan toch aan het analyseren zijn. We zien de mens graag als de homo economicus die zich vooral laat leiden door rationele besluiten. Het blijkt dat mensen vooral kiezen uit emotie waarbij de sociale omgeving van grote invloed is. Meer hierover is te lezen in de samenvatting van de workshop ‘Hogere verleidingskunde: leer praten met het reptielenbrein’ van Hier Opgewekt. De informatie vind je via deze link. Zet de sociale omgeving in en organiseer zo dat actieve leden hun persoonlijke netwerk meebrengen.

Leden of klanten, over wie gaat het?

De worsteling met de begrippen leden, vrijwilligers en af en toe klanten komt zowel uit de interviews als de enquête met naar voren. Terecht was hier op het laatste congres van Hier Opgewekt aandacht voor. Op basis van het onderzoek bij de coöperaties in HGW komen wij tot de conclusie dat het belangrijk is om duidelijk te zijn over en wat leden binnen een coöperatie van elkaar verwachten en duidelijkheid te geven naar nieuwe mensen die zich aansluiten.

De coöperaties in HGW hebben geen van 5 een duidelijk leden- of vrijwilligersbeleid. Uit de gesprekken is wel een grof onderscheid te maken op wie de coöperaties zich richten.

We zien de volgende indeling: • I= persoon die vanuit persoonlijke Idealen zich aansluiten bij de coöperatie, actief of passief lid van de coöperatie, kan tegelijkertijd D en/of P zijn.

• D=persoon die met concreet persoonlijk Doel aansluit bij de coöperatie, actief of passief lid van de coöperatie, kan tegelijkertijd I en/of P zijn.

• P=persoon die om reden van een Product eenmalig e/o terugkerend meedoet, klant van de coöperatie, kan tegelijkertijd I en/of D zijn.

Een actief lid is een lid die in welke vorm dan ook zich inzet voor de coöperatie in brede zin of voor het uitvoeren van projecten. Een passief lid is een lid dat geen activiteiten uitvoert voor de coöperatie. Het lidmaatschap kan gecombineerd zijn met klant zijn van de coöperatie Het belangrijk is een onderscheid tussen I, D en P te maken. DeA (Duurzame Energiecoöperatie Apeldoorn) hanteert een dergelijk onderscheid reeds met succes. Het onderscheid tussen leden (ideëel verbonden) en klanten (nemen producten af) brengt een goed onderscheid aan in de relatie tussen de coöperatie als organisatie en aangeslotenen. Het ordent in de relatie en de verwachtingen tussen de organisatie 5

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

enerzijds en de aangesloten leden en klanten anderzijds. Zie de presentatie op het Hier opgewekt congres 2014. Klik voor deze presentatie hier.

Bij elk project dat gestart wordt, is het van belang te onderzoeken op welke van deze groepen het project zich richt en wat dat dan betekent voor de competenties van de vrijwilligers. Zo bindt de coöperatie haar actieve leden (=Personeel) en kan actief geworven worden op ontbrekende competentie. Zo wordt er gebouwd aan een community waardoor de coöperatie zich in de lokale gemeenschap verankert. Praat met leden en met klanten en laat ze meedenken in de ontwikkeling van activiteiten in plaats van over hen te praten en voor hen te denken.

Zet Idealisten in als het geweten van de energiecoöperatie. Zij spreken de leden aan op het inhoud geven van de oorspronkelijke doelen. Door deze groep zo in te zetten organiseer je het kritisch vermogen van de coöperatie. Deze leden zijn vaak zichtbaar bij de start van de coöperatie, maar worden maar voor een deel actief lid. Ze dragen het initiatief een warm hart en steunen het vanuit persoonlijke principes en idealen.

Van werkgroep naar project In de diepte-interviews met bestuursleden van de 5 coöperaties wordt duidelijk dat er overal geworsteld wordt met het werven en het binden van actieve vrijwilligers. Het antwoord daarop is de tendens om het werken met de werkgroepen los te laten en de over te gaan op projectmatig werken. ECSchijndel is het verst met deze ontwikkeling en is recent overgestapt op projectmatig werken. VET Vught ervaart dat de werkgroepen vanaf het initiatief nemen tot aan de oprichting van de coöperatie nuttig zijn om elkaar te leren kennen en tot uitvoerbare plannen te komen.

Het goed optuigen en uit de startblokken krijgen van concrete projecten blijkt bij de HGW coöperaties moeizaam. Het gaat dan over voldoende vrijwilligers en over de benodigde competenties. De coöperaties ervaren dat, wanneer de omslag is gemaakt naar een projectenorganisatie, er een natuurlijk moment ontstaat om bewust te kijken naar competenties die nodig zijn om de projecten tot een goed einde te brengen.

Werkgroepen zien we vooral in de fase tot aan de oprichting en daarna komt ontstaat er een meer project gerichte aanpak. Dit is breed herkenbaar. In veel presentaties op het Hier opgewekt congres 2014 klonk deze ontwikkeling door. Zeker daar waar er sprake wordt van klanten en professionalisering van de coöperatie.

Het schept een natuurlijk moment waarop je andere mensen kunt zoeken, mensen een andere plaats kunnen kiezen enz. Je hebt ervaring opgedaan met de vrijwilligers en van daaruit weet je welke competenties je nodig hebt en wie daar het beste bij past.

Daarenboven vraagt een coöperatie initiëren wat anders dan een coöperatie door ontwikkelen en beheren. Het blijkt belangrijk om de natuurlijke momenten te benutten om je af te vragen of de juiste mensen op de juiste plaats zitten met de juiste competenties om de gestelde doelen te realiseren.

Bij het opstarten van de coöperatie staan ideële en praktische doelen voorop, moet er een transitie op gang komen en vormen de initiatiefnemers van de coöperatie vaak het eerste bestuur. Bij de verdere opbouw en uitbouw is er behoefte aan een bestuur dat voorwaarden schept voor de projecten. Uit het onderzoek in HGW blijkt dat vrijwilligers aanhaken op concrete projecten die SMART zijn geformuleerd en in de tijd zijn begrensd.

De opmerkingen uit HGW dat er verloop onder vrijwilligers is, is niet vreemd. De behoefte van de organisatie wijzigt immers. Ook signaleren de coöperaties in HGW dat een beperkte groep het ‘hart’ vormt en er een meer flexibele schil van vrijwilligers en leden/klanten omheen gevormd wordt. Zolang dat ‘hart’ zich richt op het faciliteren van de ‘zwerm’ sluiten die goed op elkaar aan. De ‘zwerm’ bemenst de projecten en geeft 6

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

vorm en uitvoering aan de door ‘hart’ gefaciliteerde projecten. Een coöperatie doet er goed aan zich hiervan bewust te zijn en er actief op in te spelen. Regelmatig stilstaan bij de competenties die nodig zijn is hiervoor noodzakelijk en de competentie om dit te faciliteren moet aanwezig zijn in het bestuur. Een speels hulpmiddel hierbij kan het ‘Skills Plotting Tool’ zijn dat projectgroep inzicht geeft in beschikbare en ontbrekende competenties in de groep. Lees hier verder over deze speelse aanpak link.

De meest gebruikte theorie over teamvorming (voor nadere info volg deze link) leert dat elk team fases doormaakt. De teamleden groeien in samenwerking. Daar horen ook conflicten bij. Vooraf inschatten hoeveel mensen met welke competenties er nodig zijn, is een belangrijke factor om tot een ‘presterend team’ te komen. Ook de afronding, het delen van ervaring en afronden van het project is een onderdeel van de teamvorming.

De fases in teamvorming ondersteunt de ontwikkelingsstap om projectmatig te gaan werken binnen energiecoöperaties in Het Groene Woud.

De coöperatie kent vele gezichten In de ontwikkeling van een coöperatie zijn 3 fasen te onderscheiden: de Initiatieffase, de Ontwerpfase en de Realisatiefase. Iedere fase heeft zijn aantrekkelijkheid voor mensen om zich aan te sluiten, om zich te verbinden of verbonden te blijven.

7

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

Vaak zijn bij de start idealisten betrokken, de denkers. Daarna moet er een organisatie opgezet worden met passende activiteiten. Daaraan verbinden zich de doeners. Zodra producten of diensten zijn te leveren haken leden en klanten aan. Hierbij zijn ook alle activiteiten vervat gericht op community vorming! De kracht van een coöperatie in de lokale worteling, de lokale binding, de lokale cultuur die doorklinkt in de aanpak en werkwijze. Daarom is de overstap naar een projectgericht gerichte organisatie logisch.

Elke fase heeft zijn eigen aantrekkelijkheid, zijn eigen dynamiek, zijn eigen vraagstukken. De kunst van de coöperatie is om, in elke fase voor die groep mensen die nodig is om vooruit te komen, aantrekkelijk te zijn.

Dat vraagt om een gedegen afweging van benadering. In het begin heeft de coöperatie mensen nodig die de organisatie, activiteiten, producten en diensten ontwikkelen. Later heb je klanten nodig om als organisatie te kunnen bestaan en je ideële doelstelling te kunnen waarmaken. Daar bewust mee omgaan, daar eigen lokale strategieën op ontwikkelen is essentieel. De coöperaties zijn voorlopig organisaties in verandering en dat begint pas echt als deze is opgericht. Lees hiervoor de diepte interviews met bestuursleden van de energiecoöperaties via deze link.

Omdat er geen blauwdruk ligt voor een lokale energiecoöperatie zal de aanpak voorlopig steeds in verandering zijn.

Organiseer betrokkenheid Een blauwdruk voor een energiecoöperatie bestaat niet. Zie Hier opgewekt congres 2014.

Elke energiecoöperatie heeft overeenkomsten maar ook en vooral eigen unieke kenmerken. In dat laatste zit vooral datgene wat de coöperatie haar bestaansrecht geeft in de lokale gemeenschap. Die eigen kleur is iets wat de coöperatie vooral door actief te zijn vorm en inhoud geeft. Aansluiten bij de cultuur, gewoonten van de gemeenschap is belangrijk om iedereen te bereiken. Een coöperatie, het woord zegt het al, moet het hebben van samenwerking met anderen. Dat betekent dat kennis van en aansluiting vinden bij bestaande structuren en netwerken belangrijk is. Het is handig als je mensen kent die daar al een plaats in hebben, de gewoonten kennen en je kunnen introduceren.

Je bent wie je kent wordt wel eens gezegd.

Projectmatig werken kan een handig hulpmiddel zijn om doelgericht betrokkenheid en verbinding tussen bijv. inwoners onderling, coöperatie en gemeente, inwoners en (lokale) ondernemers te organiseren. In de aanpak van elk project zit in de initiatieffase de stap om te focussen op wie het project gericht is en het actief betrekken van deze doelgroep.

Dat is iets dat juist lokaal kan omdat inwoners elkaar kennen. Projectmatig werken helpt te structureren en maakt het eenvoudiger om na afloop van een project de succes- en faalfactoren aan te geven. Dit zijn belangrijke leermomenten voor de vrijwilligers en de coöperatie. Hiermee wordt actief het benutten van succes en het leren van fouten onderdeel van de werkwijze van de coöperatie.

De tijd die de coöperatie van zijn vrijwilligers vraagt, het menselijk kapitaal, moet in de eerste plaats voor de vrijwilliger, maar ook voor de organisatie slim en doelmatig worden ingezet.

De vrijwilliger die (tijdelijk) voor de coöperatie aan de slag wil dat het resultaat van zijn inspanning ertoe doet, er serieus wat mee wordt gedaan. De ervaring leert dat mensen zich sneller aansluiten bij een succesvolle organisatie die een duidelijke vraag stelt.

8

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

Energieke coöperatie Uit ons onderzoek blijkt dat een slagvaardige organisatie, die invloed en betrokkenheid organiseert, belangrijk is om aantrekkelijk te zijn zich aan te sluiten. Uit de analyse van de ontwikkeling van de coöperaties blijkt dat het traditionele model van een bestuur met daaronder werkgroepen snel terrein verliest. De investering van tijd in relatie tot het resultaat ervaren leden als niet effectief.

Er is een slagvaardiger en tegelijkertijd flexibel model in opkomst. Dat bestaat uit een zwerm vrijwilligers die in steeds wisselende groepen samenwerken. Het ‘hart’ van deze zwerm is het bestuur dat projectmatig werken faciliteert en zich daarnaast richt op lokale en bovenlokale samenwerking. Het grootste deel van de vrijwilligers werkt in wisselende samenstelling aan projecten die het vorm en inhoud geven aan de lokale activiteiten. De tijdsinvestering is overzichtelijker en de benodigde competenties duidelijker en een project is in de tijd begrensd. Met name deze laatste twee factoren blijken van eminent belang om zich al dan niet aan een coöperatie te binden. We spreken bewust van vrijwilligers, omdat niet elke vrijwilliger lid is en niet alle leden vrijwilliger zijn.

Deze aanpak heeft als neveneffect dat er al snel een organisatie kan staan die breed in de samenleving wortelt. Dat geldt temeer omdat er ook makkelijk samenwerkingspartners aangehaakt kunnen worden. Tenslotte is het geen enkel probleem tijdelijk wel of niet actief te zijn. De energiecoöperaties in Het Groene Woud kunnen hun waarde-creatie en lokale verankering versterken door aan sterke teams te werken.

9

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

Ontwikkel de menskant 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

Schaar niet alle leden over een kam en ken je klanten. Maak onderscheid in actieve en passieve leden en benut klanten.

Benut de structuur van projectmatig werken en maak werving en binding van leden hier onderdeel van.

Het samenstellen van een projectgroep met de juiste competenties maakt onderdeel uit van elke projectopzet.

Vraag het aan je leden en bevraag het bovenlokale netwerk. Samen weet je meer.

Weet welke competenties de vrijwilligers inbrengen.

Benoem de competenties die nodig zijn om een project te realiseren.

Maak het samenstellen van de juiste projectgroep op competenties onderdeel van elk projectplan.

Werf binnen en buiten de coöperatie op benodigde competenties vrijwilligers.

Maak een bestuurslid verantwoordelijk voor de ontwikkeling en monitoring van leden- en vrijwilligersbeleid.

Bouw het leden en vrijwilligersbeleid stap voor stap op. Maak daarbij actief gebruik van de evaluatie van projecten. Volg de lijn van ‘leren door doen’.

Organiseer eenmaal per jaar een moment om als bestuur met de vrijwilligers te bespreken wat er geleerd is en wat dat betekent voor het beleid.

Leer competenties te zien en te benoemen door het gebruiken van een tool als het “skills plotting game”.

Deel de successen en de missers en vooral wat de coöperatie er van geleerd heeft met de leden en met het bovenlokale netwerk.

Zet de idealisten in als het geweten van de energie coöperatie. Bedenk hiervoor een creatieve vorm. Een raad van inspiratie naast de raad van toezicht.

Dianne Schellekens en Vincent Snels

10

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk

Bijlagen: 1. Smart samenvatting onderzoeksaanpak t.b.v. energie coöperaties bijlage-1-A4-smart-samenvatting-vraag-EC-onderzoek-Sociale-innovatie-in-HetGroene-Woud.pdf 2. Opzet diepte-interview bijlage-2-opzet-diepte-interviews-bestuursleden.pdf 3. Rapportage diepte-interviews bijlage-3-diepte-interviews-bestuursleden-EC-HGW.pdf 4. Verwerking diepte-interviews bijlage-4-verwerking-diepte-interviews-bestuursleden-EC-HGW.pdf 5. Verwerking enquête actieve leden bijage-5-verwerking-enquete-actieve-leden.pdf 6. Skills Plotting Tool bijlage-6-Skills-Plotting-Tool.pdf 7. Stappen oprichting lokale energiecoöperatie Handboek-opstart-LEC-2014.pdf

Bronnen: 

        

   

Burgers aan zet. ‘Een onderzoek naar de ervaringen van burgers en institutionele actoren omtrent actief burgerschap in Het Groene Woud’ – 2013 Burgers-aan-zet-een-onderzoek-naar-actief-burgerschap-in-Het-Groene-WoudRuud-LeeijenAutosaved.pdf De kracht van sociale innovatie – AWTI 2013 De-kracht-van-sociale-innovatie.pdf Right to challenge en buurtrechten Stand-van-zaken-Right-to-Challenge-Buurtrechten-in-het-land-24112014.pdf VET-Vught www.vet-vught.nl Energiecoöperatie Boxtel www.ecboxtel.nl Energiecoöperatie Schijndel www.energieschijndel.nl Duurzame Energiecoöperatie Oisterwijk www.dec-oisterwijk.nl Energiek Heusden www.energiekheusden.nl Verenigde Energiecoöperaties Brabant www.vecb.nl/producten-het-groene-woud/ Dossiers Hier Opgewekt www.hieropgewekt.nl/dossiers/330/organisatie-ontwikkeling www.hieropgewekt.nl/dossiers/316/burgerkracht www.hieropgewekt.nl/dossiers/214/ledenwerving-en-ledenaanbod De Innovatieparadox slim_managen_innovatief_organiseren.pdf Leiderschap en teamontwikkeling teamontwikkeling_tuckman.html Marketingmix www.economische-begrippen.nl/marketingmix/ Streek Het Groene Woud www.hetgroenewoud.com/

11

Het project Energiecoöperaties Het Groene Woud draagt bij aan een mooi en schoon land voor alle inwoners en bezoekers.

Europa en de Provincie Noord Brabant maken dit project mogelijk