Punt#2 voor juffen en meesters by Djapo

Anders kijken, denken en doen voor een duurzame wereld

PU DJAPO’S MAGAZINE VOOR JUFFEN EN MEESTERS

#2 MAART 2017

KINDEREN DIE HET VERSCHIL MAKEN • GLOOB & TEO ZORGEN MENS, PLANT EN DIER • DOSSIER WATER: KNIP JEVOOR GLOOB EN TEO PICTO’S • RECEPT VOOR EEN INTERVIEWS, LES- EN VOOR KNUTSELTIPS • CREATIEF MET WORMENBAK • VRAGEN HILDE CREVITS • CATWALK AFVAL IN NICARAGUA • KNIP JE KINDERRECHTEN IN DE KRINGWINKEL • SYSTEEMDENKEN IN KAMEROEN

10 INHOUDSTAFEL

3 Voorwoord 4 Kinderen die de wereld op punt zetten 10 Interview: Ja, die plastic soep bestaat echt! 14 Lestips rond water en afval 16 Interview: spraakwaterval Siska Schoeters 18 DIY: flessenorkest 19 Filosoferen: pingpong 20 Duurzame speelplaats 24 Anders kijken naar een klasfoto 26 Kinderrechten: les en pictogrammen 30 Gloob & Teo: werken rond duurzaamheid in de kleuterklas 34 Leerkrachten vertellen 38 Dopjeschilderij: creatief met afval in Nicaragua 40 DIY: mandje van papier 42 Zorgen voor aarde en mens: prikkels bij duurzame thema’s 44 Hocus pocus pats…: bekende koppen denken anders 50 SDG’s: Welke wens heb jij voor de wereld?

VOORWOORD

‘Is er hier een kraan?’ Collega Stijn kwam in de klas een workshop water geven. Een jongen sprong enthousiast op. ‘Hier!’ Trots toonde hij een ding van 1 meter hoog met kabels en wielen. Een speelgoedbouwkraan. ‘Knap dat jij de kraan gevonden hebt’, zei Stijn. ‘En waar in de klas zijn er nog kranen?’ Dit fragment vertelt een heel verhaal. Over hoe je door anders te kijken naar de dingen tot onverwachte oplossingen komt. Over anders denken. Over aanmoedigen en enthousiasmeren. Dat is wat wij willen doen. Djapo wil kinderen keuzes leren maken voor een duurzamere wereld. Hen uitdagen om dingen in vraag te stellen, om oplossingen te bedenken, om fouten als kansen te zien, om knopen door te hakken, hen uitnodigen om anders te kijken, denken en doen.

Dat doen we door duurzame thema’s te combineren met systeemdenken, creatief denken en filosoferen, denkvaardigheden die je ook op andere thema’s in je klas kan toepassen. In dit magazine vind je veel inspiratie om vanuit jouw klas de wereld op punt te zetten. Want dat is wat jij doet, met kleine en grote dingen, elke dag opnieuw. Als je het bijvoorbeeld over water hebt. Of over de wereld. Of over water in de wereld: de kraan onnodig laten lopen in je klas heeft een kleine impact op wereldvlak, maar voor het leerproces van kinderen kan het veel betekenen. En zo kan je met heel veel dingen anders kijken, denken en doen. Hoe zou je bijvoorbeeld met een speelgoedbouwkraan een probleem als waterschaarste kunnen aanpakken? Denk daar maar eens over na! Veel leesplezier, Leen Broekaert, directeur

KINDEREN DIE DE WERELD OP PUNT ZETTEN

“Spaghetti is nog altijd mijn lievelingseten. Maar nu is die vegetarisch met heel veel groentjes in.” MAYA

Maya is 7 jaar. Vijf maanden geleden besloot ze om vegetariër te worden. Zomaar opeens at ze geen vlees meer, als enige in een gezin van zes.

5 “Ik vond het erg voor de diertjes dat wij ze dooddoen, enkel omdat wij ze willen opeten. Want ik vind dat dieren net zo belangrijk zijn als wij. Misschien komt dat omdat we hier midden in de natuur wonen: wij hebben kippen, konijnen, poezen, schapen, lammetjes, paarden en een pony.” “Ik help mee de dieren verzorgen, soms mest ik de stal uit. Het hok van het konijntje maak ik ook schoon. Ik geef de kippen, de schapen en de poes eten. Ik vind het leuk om de dieren te verzorgen omdat ik me dan niet hoef te vervelen. En als ik me wel verveel dan zijn het echt mijn vrienden. Aan de konijnen vertel ik dan bijvoorbeeld dat ze lief zijn.” Hoe maak je een agressief konijn duidelijk wie de baas is? Welke verzorging hebben pony’s precies nodig? Maya vindt het interessant om die dingen te weten en zoekt ze op. Ze wil leren hoe ze nadenken en hoe je dieren dan op de juiste manier moet verzorgen.

“Aan de manier waarop zijn oren staan, zie ik hoe onze pony Stafke zich voelt. Ik probeer dieren te begrijpen, alsof het mensen zijn.”

houdt het minstens even goed vol, maar soms weet hij niet wat vlees is en wat niet. Daarom vraagt hij bij alles ‘Is dit vegetarisch?’“

“Soms mis ik het wel dat ik geen vlees kan eten. Gisteren was er lekkere lasagne, een overschotje, maar er was enkel nog lasagne met vlees en die kon ik dan niet eten. Maar voor de rest: als we macaroni met hesp eten, dan eet ik gewoon macaroni met kaas. Als er vlees bij het eten is, dan eet ik er iets vegetarisch bij. Mijn lievelingseten voor ik vegetariër ben geworden was spaghetti. Nu is dat nog altijd mijn lievelingseten want mama maakt heel lekkere vegetarische spaghetti met lekker veel groentjes.”

De belangrijkste reden voor haar keuze is haar grote liefde voor dieren. Maar stilletjesaan beseft Maya dat het de hele planeet ten goede komt. Als we allemaal minder of geen vlees meer eten zouden de granen die nu dienen om slachtvee eten te geven naar mensen met honger kunnen gaan. Ook die dingen weet Maya.

Het gezin van Maya – met nog papa, mama, 2 broertjes en een zusje – eet veel minder vlees sinds Maya vegetariër is. Ze eten bijna enkel nog vlees in het weekend. “Onlangs is mijn broertje Otto van 5 jaar ook vegetariër geworden. Hij

“Ik wil ook geen eten meer met veel plastic rond. Zo zorg ik er mee voor dat de afvalberg kleiner wordt. Daarom probeer ik geen snoepjes met veel plastic verpakking te eten, maar soms eet ik het wel nog…” “De ideale wereld voor mij zou een plek zijn waar er minder plastic was, met heel veel dieren, waarmee ik dan zou kunnen praten. Ook op school zouden er meer dieren zijn. Die zouden dan naast mij kunnen zitten. Het liefst van al zou ik er een klein stokstaartje zien zitten.”

MATTH

IS “Voor mijn verjaardag kies ik het liefst van al iets in de kringwinkel. Of Lego van mijn bompa. Die is kei-oud, maar nog keigoed..” Matthis is 9 jaar -‘Over vijf maanden ben ik er al 10!’- en hij is al een echte natuurheld. Later wil hij machines uitvinden om de natuur te redden. Toen hij een jaar in Australië woonde werd hij op school tot ‘Environmental Representative’ gebombardeerd.

“Ik kreeg dan een badge en ik moedigde alle kinderen aan om minder vuil op de grond te laten liggen. En ik ruimde altijd de papiertjes op die er nog lagen. Dat waren eigenlijk mijn taakjes. De andere kinderen van de school luisterden eigenlijk wel heel goed naar mij, want de volgende dag was er bijna niets meer van afval op de speelplaats. En daar werd ik dan heel blij van. Ik had ook een vriendje op school, een echte papegaai. Die ging elke dag in de hoek van de school op een draad zitten en dan leek het alsof die met mij kon praten. De papegaai kwam mij elke dag op hetzelfde uur zoeken. Dat vond ik best speciaal. Ik gaf hem dan broodkruimeltjes en nootjes. Eén keer nam hij alles mee naar z’n nest, er zaten kuikentjes die de nootjes opaten. Daar werd ik ook heel gelukkig van.” “In Australië woonden we op twee minuutjes wandelen van het strand. Ik ging elke dag met m’n mama, papa en kleine broertje het strand opruimen. Soms vonden we leuke spulletjes zoals emmertjes en schopjes. Wij

ruimden ook dobbers op en daar knutselden wij dan kunstwerkjes mee. En zo maakten wij allemaal spullen van dingen die we op het strand vonden. Zo hebben we eens een gebroken surfplank mee naar huis genomen, beschilderd en er onze namen opgeschreven. De surfplank werd zo een speciaal naambord aan onze voordeur. Zo wisten al m’n vriendjes dat ik daar woonde.” “Maar een dag vonden we een dode octopus. Die was tijdens vloed vast blijven zitten in iets van plastic op het strand en toen het eb werd is die octopus gestorven. Daar heb ik echt heel duidelijk kunnen zien wat plastic afval allemaal doet met de natuur. Daarom let ik er nu heel hard op. Wij kopen bijna niets in verpakking. Wel biofruit, en onze boodschappen zitten dan in een papieren zak. Ik let er ook op dat het niet uit een ver land komt, want anders moet er een vliegtuig helemaal naar hier komen om enkel maar een paar spullen te brengen.” “Voor mijn verjaardag kies ik het liefst

van al iets in de Kringwinkel. Alleen Lego ga ik misschien wel nieuw kopen, maar dat gaat heel lang mee. Ik heb zelfs nog Lego van mijn bompa en daar speel ik nog heel veel mee. Ik vind het keigrappig dat dat kei-oud is maar nog keigoed, en het is heel leuk.” “Ik knutsel ook heel veel en ik maak dan dingen uit oude spullen. Zo heb ik bijvoorbeeld een vlaggenslinger gemaakt van oude boeken. Ik heb ook een robotje met allemaal pennen gemaakt, of van bamboe maak ik houten huisjes.” “Ik denk wel dat alles nog goed gaat komen. De wereld die overleeft dat wel, die gaat blijven bestaan, maar ik denk dan wel zonder de mens want wij zijn niet goed voor de natuur. Dat vind ik wel erg. Soms lig ik in bed en dan ben ik de hele tijd aan het denken aan het moment dat de natuur zal verdwijnen, want dan verdwijnen wij ook. Ik denk wel dat als ik het goede voorbeeld kan geven, we alles nog kunnen omdraaien. Ik vertel er dan ook veel over op school.”

MANNO

“Afval dat je op de speelplaats L gooit, komt in de zee terecht. Weet je hoeveel schade dat veroorzaakt?” E R O L ISE

Manno en Liselore zitten in het tweede middelbaar in Freinetschool BA Campus Caputsteen in Mechelen en zijn allebei lid van de leerlingenraad. Hun specialisatie? De school groener en duurzamer maken.

Manno: “Ik ging vorig jaar mee naar het parlement in Brussel, samen met nog zeven andere leerlingen. Onze groene leerkracht Tanja stelde daar ons project voor. We hadden namelijk het idee om tuinconfetti en zaadbommen door de stad te gooien zodat we die groener konden maken. We hebben dat natuurlijk eerst op de school getest. En zo is mijn interesse in groen begonnen.”

Liselore: “Ik ga graag wandelen in de natuur en ik vind dat heel rustgevend. Dat is gewoon mooi en ’t zou erg zijn mocht dat verdwijnen. Mijn mama houdt ook heel veel van de natuur en daarom vind ik het ook zo belangrijk om mij in te zetten voor natuurbehoud.” De twee meiden hebben een groot hart voor alles wat groen is en ze beseffen dat het vijf voor twaalf is. Manno heeft de gevolgen van de klimaatverandering met haar eigen ogen gezien. Manno: “Ik heb een tijd in Indonesië gewoond. Daar ben ik me fel bewust

geworden van het probleem. We bezochten een vuilnisbelt waarop mensen woonden. Die hadden praktisch niks, ze moesten met het afval dat ze daar vonden nieuwe dingen maken. Zo maakten ze van oude wijnflessen een waterkan. Of ze draaiden de fles om en dan had je een eierhouder. Ik heb daar echt de klimaatverandering zelf gemerkt: we woonden dichtbij een sloppenwijkje en zelfs als het er maar een uur regende, stond het water er al een meter hoog. We konden ook twee dagen niet naar school omdat die overstroomd was.” In de leerlingenraad proberen Manno en Liselore elke twee weken toffe ideeën naar voor te schuiven om het op school duurzamer te maken. Vooral afval blijkt een groot probleem te zijn. Manno: “De werkmannen moeten minstens één keer per week de overdekte speelplaats helemaal opkuisen omdat leerlingen van de oudere jaren overal kauwgom plakken en alles op de grond gooien.”

Liselore: “Op de speelplaats buiten wordt er ook heel veel afval gegooid. Dat komt allemaal in de zee terecht. Wij staan daar niet genoeg bij stil hoeveel schade dat veroorzaakt. En je zou kunnen denken: zo één school met niet eens zo veel leerlingen, die kunnen daar niet veel aan helpen, maar dat klopt niet.” Manno: “Ik denk trouwens dat leerlingen beter leerlingen kunnen overtuigen dan leerkrachten. Leerkrachten kunnen soms zo saai zijn en ik denk dan dat zeker de oudere jaren daar niet naar luisteren. Maar als medeleerlingen hen wijzen op de dingen die ze fout doen, dan kan dat wel meer invloed hebben.” Liselore: “In de toekomst willen we meer leuke acties verzinnen: zo zou de klas die het minste afval heeft, beloond kunnen worden met een prijs.” Manno: “Zo hadden we vorig jaar een quiz georganiseerd over afval en zwerfvuil, en je merkt dan dat dat de eerste maand blijft hangen, dan is er veel minder afval. Maar daarna

is iedereen het terug vergeten. Dus het is belangrijk dat we zo’n dingen blijven organiseren.” Liselore: “Ik heb echt wel het gevoel dat het dringend tijd is om actie te ondernemen. En dat proberen we hier op school duidelijk te maken. Maar ik weet niet in hoeverre andere leerlingen er stil bij staan. Er zijn er sowieso die het beseffen en die ook

actie willen ondernemen, maar ik ken er ook die wel ja-knikken maar zelf niet veel willen veranderen en dus gewoon verder blijven doen.” Manno: “Ze willen wel dat de wereld verandert in een positieve zin, maar ze willen er zelf niet echt moeite voor doen. Zoals veel volwassenen. Die denken ook ‘Als ik mij ga aanpassen, dat gaat geen verschil maken’.

Maar als iedereen zo denkt, dan gaat er ook niks veranderen.” Liselore: “Mijn droomschool? Nog meer groen, nog meer bomen en als het even kan een vijver met vissen in.” Manno: “Ik zou wel graag een buitenklas willen in een park of zo.”

dossier water

Ja, die plastic soep bestaat echt! Een stoere man in een duikpak die plastic, netten en ander afval uit de Noordzee haalt en zo vissen, krabben en kreeften redt. Een man die het graag opgeruimd en netjes heeft onder water en al eens oog in oog staat met zeenaalden en zeepaardjes. Dat is Eddy Beerten.

Hij gaat regelmatig op expeditie met ‘Duik de Noordzee

schoon’. Samen met zijn collega’s kon hij al meer dan 6000 dieren bevrijden die verstrikt zaten in netten en haalde hij al tonnen afval boven.

10.000 lucht- ballonnen

“Je vindt ongelooflijk veel troep onder water. Gemiddeld halen we per duik 100 kilogram afval naar boven, ook plastic. Het is niet zo dat je allemaal plastic ziet als je duikt. Maar we doen ook altijd een proef. Dan hangen we een speciaal toestel in het water. Als je dat na 10 minuten bovenhaalt, zit die koker vol met een soort pudding. Dat is allemaal plastic, microplastic. Het is ongelooflijk

hoeveel dat is. Eigenlijk eet iedereen die mosselen eet ook plastic. Wat we ook veel tegenkomen zijn ballonnen, het is verschrikkelijk hoeveel ballonnen er in de zee terechtkomen. Het duurt jaren eer die vergaan. Af en toe vinden we eens een auto of bommen die op zee gedropt zijn. En raar misschien, maar we komen ook vaak laarzen tegen. Rubberen laarzen.”

Visje, visje in het water “Eigenlijk duiken we op wrakken, die willen we proper houden want

scheepswrakken veranderen in de loop der jaren in schitterende, kunstmatige riffen. Ze worden overwoekerd door planten en anemonen. Vissoorten zoals kabeljauw, steenbolk en zeebaars zoeken bescherming in de wrakken. Vissers weten dat, dus ze gaan steeds dichter bij wrakken proberen vangen. Zo komt het dat er heel veel netten vast komen te zitten. Ze blijven haken aan de uitstekende delen van de wrakken en scheuren af. Sommige wrakken hangen vol achtergelaten vissersnetten. Elke duik bevrijden wij vissen, kreeften

en krabben die vastzitten in plastic zakken, in netten of nylon draad. Vissen die vastzitten verhongeren en sterven een langzame dood. Krabben en kreeften kunnen vaak nog overleven omdat er voedsel voorbij drijft. Zo zit er in de Oosterschelde een kreeft vast in een stalen kist in een wrak. Die zit er al jaren en kan er niet meer uit, die is veel te groot geworden en het is onbegonnen werk om die kist open te breken. Wij nemen altijd grote postzakken en scherpe messen mee naar beneden om de wrakken zo goed mogelijk te ontdoen van alle troep. We bevrijden de dieren door alle netten weg te snijden. Krabben en kreeften moet je op een bepaalde manier vastpakken. Kreeften die knijpen een beetje maar een Noordzeekrab bijvoorbeeld kan je vinger eraf knijpen want haar schaar kan niet meer open. We krijgen speciale cursussen om ze te bevrijden. En als ze echt te vast zit, dan gaat ze mee in de postzak en bevrijden we haar boven.

Nog een groot probleem is de loodvervuiling. Tijdens het vissen blijven er helaas regelmatig vislijnen haken aan een wrak. Op die manier komt jaarlijks 1 miljoen kilo vervuilend lood in de Noordzee terecht, een zwaar metaal dat langzaam oplost in het water en schadelijk is voor het leven onder water. Er zijn duikers die met een soort emmertje naar beneden gaan om het lood op te ruimen. Per duik ruimen we zo tot 30 kilogram op.”

Doe de onderzeeër

Bolle bolzakpijp

Hij had het al over plastic, ballonnen en rubberen laarzen. Maar wat is het meest bijzondere dat hij al ontdekte?

“Het onderwaterleven in de Noordzee is zeer mooi, de wrakken zijn heel mooi begroeid. Je vindt er heel veel soorten vis en soorten waarvan ik niet wist dat ze bestonden. Je ziet er ook zeenaalden en zeepaardjes en hele mooie anemonen. Er gaan ook altijd biologen mee op expeditie. Als wij na een duik boven komen staan ze klaar om ons af te schrapen; ze willen de kleine diertjes en organismen die op ons hangen bestuderen. Dan zitten ze de hele dag onder hun microscoop te kijken en te onderzoeken. En zo komen we vaak nieuwe soorten tegen. Heb jij bijvoorbeeld al eens gehoord van de brede ringsprietslak, de juweelanemoon, de vuilwitte zakpijp, de gemarmerde streepschelp, de bolle bolzakpijp of de sierlijke slibanemoon? Ik dus wel.”

“We hebben eens een gezonken onderzeeër ontdekt, het wrak was nog volledig intact. Het bleek om de U31, een Duitse onderzeeër uit de Eerste Wereldoorlog te gaan. De laatste gekende positie van die boot was ergens in de buurt van Noorwegen. Wij hebben hem in Engels vaarwater gevonden, dus een heel stuk van de plek waar ze dachten dat hij gezonken was. Alle apparatuur hing er nog in. Ondertussen is hij bijna leeggeplunderd. Ook dat is zeer spijtig. Zo doken we vorig jaar naar de Copenhagen, een wrak dat eigenlijk 5 dekken hoog was. Onder water zagen we nog amper twee dekken, de rest was weggehaald door ijzerdieven. Ik vind dat zeer spijtig. Het is bovendien grafschennis, want het zijn zeemansgraven.”

Met veel dank aan Duik de Noordzee schoon / www.duikdenoordzee schoon.nl/

‘Gloob & Teo en het zeemonster’ Gloob en Teo gaan naar zee. Kastelen bouwen, zwemmen en genieten van de zon. Al snel ontdekken Gloob & Teo dat de zee meer verbergt dan water alleen. Op de zeebodem ligt een groot zeemonster op de loer. De visjes vragen Gloob & Teo om hulp. Kunnen onze helden de visjes helpen en de zee bevrijden van dit grote monster? Een prentenboek voor oudste kleuters en eerste leerjaar.

Ook dit zit in de zee : BATTERIJ

condoom

plastic fles

13 papier & karton

peukjes

plastic ringetjes

kroonkurken

plastic zakjes

olie en benzine

glas

plastic

aluminiumfolie

drankblikje

boterhamzakjes

stukjes aluminium

luiers

Themabundel â&#x20AC;&#x2DC;Waterâ&#x20AC;&#x2122; themabundels voor oudste kleuters tot derde graad om water vanuit verschillende invalshoeken te bekijken.

LESTIPS

Werkvorm

Prikkel voor het thema plastic soep of watervervuiling STAP 1

Verdeel de kinderen in duo’s of kleine groepjes rond een flap. Beluister samen de onderwatergeluiden. Laat de kinderen in stilte tekenen wat ze gehoord hebben. De kinderen gaan rond en achterhalen bij elkaar wat ze gehoord hebben.

STAP 2 Materiaal

• flappen papier • kleurgerief • plastic afval: dopjes, flesjes, folie ..

Voor je begint

Zoek online geluidsfragmenten van de diepe zee, die kan je vinden als je zoekt op: audio diepzee, onder water, …

Kleef tijdens een pauze plastic afval op de tekeningen. Hang de tekeningen zichtbaar op. Laat de kinderen reageren. • Wat zien jullie? • Wat betekent dit? • Heb je dit al in het echt gezien? • Over welk thema zullen we meer leren? • Wat wil je over dit thema te weten komen?

Werkvorm

creatief denken Afval: een schot in de roos! Voor je begint

De kinderen verzamelen op school kapotte voorwerpen en verschillende soorten afval.

STAP 1

Noteer de uitdaging: Hoe verminderen we de afvalberg in de klas zonder iets weg te gooien? • Neem een voorwerp uit de berg bijv. een plastic fles. Wat kan je met deze fles allemaal doen? Mogelijke antwoorden: sorteren, hervullen, versnijden en iets nieuws maken, met de dopjes speelgoed maken, gaatjes prikken tot gieter, een bloempot maken, … • Conclusie: je kan naast sorteren ook afval hergebruiken of recycleren.

STAP 2

Vertel de kinderen dat jullie gaan nadenken over hoe je het gekozen stuk afval of voorwerp kan hergebruiken. Denk na over welke kenmerken het eindresultaat moet hebben. Richtvragen: 1. Hoe moet het eruitzien? Wil je er iets mee doen? Waar gebruik je het?

Voor wie? Mogelijke antwoorden: “Het moet bruikbaar in de klas zijn, het moet mooi zijn, het moet in de klas passen, je moet ermee kunnen spelen, voor jongens en meisjes...”. 2. Stem voor de 3 belangrijkste kenmerken en noteer op bord. Bijv. 1 om te spelen 2 kleurrijk 3 bruikbaar voor de klas

STAP 3

• Teken 3 concentrische cirkels met ruimte per cirkel om woorden te schrijven. • Schrijf de cijfers 1, 2 en 3 resp. van de buitenste naar de binnenste cirkel.

STAP 4

• Onderzoek samen aan welke kenmerken het idee plastic fles als bloempot voldoet. Stel bij elk kenmerk de vraag. a. Kan je met een ’bloempot’ spelen? Nee b. Is een ’bloempot’ kleurrijk? Ja, dat kan > turf na ‘kleurrijk’

c. Is een ’bloempot’ bruikbaar voor de klas? Ja > turf na ‘bruik baar voor de klas’ • Dit idee voldoet aan 2 kenmerken, noteer ‘bloempot’ in de binnenste cirkel.

STAP 5

• Laat de kinderen per 2 nieuwe ideeën bedenken voor de plastic fles. • Elk duo tekent een roos en onderzoekt of het idee aan de kenmerken voldoet. Bespreek klassikaal de ideeën. > Welk idee heeft 3 kenmerken? > Welk idee vond je sterk? Waarom?

Reflectie

• Hoe heb je onderzocht of een idee goed was? • Vind je dit nuttig? • Hoe kan je nog te weten komen of een idee goed is voor hergebruik?

Met dank aan juf Emmily van De Ark in Kessel-Lo

Zoek je meer lessen en werkvormen rond duurzame thema’s? Die vind je in Methode Filosoferen, Methode Systeemdenken en Methode Creatief Denken.

interview

Spraakwaterval praten over water met Siska Schoeters Ze drinkt er niet alleen liters van, ze weet er ook zeer bewust mee om te gaan. Water is belangrijk in het leven van Siska Schoeters van Studio Brussel. En als er ooit op een dag geen water uit de kraan komt? Dan doet ze het met appelsap. “Als je je handen wast, dan doe je de kraan dicht terwijl je je handen inzeept. Als je je tanden poetst, dan doe je de kraan dicht. Zuinig zijn met water is echt één van mijn stokpaardjes. Ik snap dat kinderen dat niet altijd begrijpen, want hier is het vanzelfsprekend dat er water uit de kraan komt. Maar op andere plaatsen in de wereld is dat niet zo. Ik ga heel bewust met water om, vooral sinds Music For Life. Daar deden we iets rond water en ook rond diarree. Ik werd dus met mijn neus op de feiten gedrukt.”

Wat doe je dan zoal?

“Wij drinken kraantjeswater, ik zie niet in waarom ik zou sleuren met plastic flessen. Ik drink trouwens veel, zeer veel. In flessen zou dat een onnodige kost zijn. En dan al dat gesleur… Als de kinderen in bad gaan, gaan we samen in bad. Zolang ze klein zijn of het nog zien zitten, kan dat. Soms neemt Tomas daarna ook nog een bad in hetzelfde water. Je bent nooit zo vuil dat je niet hetzelfde bad kan delen.

Met zijn allen in bad lukt niet meer, maar wij delen dus het badwater. Ik ga met de auto naar een handcarwash die zo nog met emmertjes werkt. Ik ben wel fan van dat principe. Nu ja, ik doe dat ook vooral omdat die ook de binnenkant van mijn auto poetsen. En die binnenkant is altijd vuil, dus het is nodig. (lacht) En dan de klassieke dingen: spaarkranen, een kleine en grote knop op het toilet. Die dingen zijn vaak wel duurder en dat is spijtig. Want mensen met een klein budget kunnen niet altijd voor milieuvriendelijke opties kiezen.”

Durf jij wel eens water verspillen?

“Ongetwijfeld verspil ik nog te veel water. Ik probeer er wel op te letten, bijvoorbeeld het water van mijn condensatiedroogkast gebruik ik om de planten water te geven. Het is zeker zo dat wij nog verspillen. En soms is het kiezen. In de zomer zetten wij ook een zwembadje en spelen ze met een waterpistool, want kinderen moeten met

water kunnen spelen. Maar op een gegeven moment gaat de kraan dicht en dan is het gedaan, omdat het geld kost en omdat je moet leren dat het een zeldzaam goed is. Je moet altijd denken: is het nodig dat ik zoveel water verspil?”

En wat als er plots geen water meer uit de kraan komt? We doen met Siska een oefening creatief denken. Ze zoekt een woord in een tijdschrift en krijgt het begin van het verhaal. Aan de hand van het woord maakt ze het verhaal af. Wil je het haar zelf horen vertellen? Zoek op You Tube: ‘Siska Schoeters: creatief denken over water’. We kunnen al verklappen dat het met appelsap te maken heeft.

Meer lezen? Het volledige interview met Siska lees je in de themabundel Water, een lespakket om in de klas en op school het thema water vanuit verschillende invalshoeken te bekijken en er een leerrijk project van te maken. We werkten voor oudste kleuters, eerste, tweede en derde graad een lespakket uit.

DIY

Daar klinken we op!

FLESSENORKEST odig? n Wat heb je nijf flessen of bokale papier of

e v • vier of nde kleuren crêp bijvoorbeeld le il a k n • versch urstof. Je blaadjes, le k e jk li r m natuu met bloe kleuren r e t a w iet,… rode b aar h • een sc water n a pel … • een k otlood, le p , je k o t • een s

1 3

neem 4 of 5 bokalen of flessen die allemaal even groot zijn

vul de kan met water

knip reepjes crêpepapier van een kleur die je zelf erg mooi vindt 4

Luister aandachtig naar de verschillende tonen: hoe komt het dat elke bokaal die je gevuld hebt, een andere klank heeft? Welk materiaal geeft de mooiste klank als je tegen de bokaal tikt?

stop een reepje in elke bokaal

giet water in de bokalen: in de eerste een klein beetje, in de volgende een beetje meer...

tik of strijk over de bokalen tot je vindt dat het een mooie klank geeft

Kijk hoe het water van kleur verandert! Experimenteer welke voorwerpen de mooiste klank geven als je tegen de fles tikt. Luister naar de verschillende tonen. Verandert het geluid als je water toevoegt? Kan je een liedje spelen?

Kinderen filosoferen

“Een geschenk is pas een geschenk als het is ingepakt.” ‘Ik ben akkoord want niet ingepakt = je weet alles al.’

‘Het hoeft niet ingepakt te zijn, het blijft een geschenk.’

19 ‘Een geschenk moet een geschenk blijven tot het open is.’ ‘Neen, er wordt dan te veel ‘Ja, dan is het echt een cadeau,

papier verspild.’

anders is het gewoon een ding.’ ‘Dan moet het papier ook mooi zijn. In krantenpapier is het

‘Ja. Het is raar als alles

toch ook een geschenk?’

zonder papier onder de kerstboom of zo ligt.’

‘Het kan ook een geschenk zijn als je iets doet voor iemand, dat

‘Pingpong’ is een werkvorm uit de Methode Filosoferen. Het is een oefening in het geven van argumenten en tegenargumenten. Kinderen leren zo hoe ze hun standpunt kunnen verwoorden en kracht bijzetten.

kan je niet inpakken.’

SCHOOL

DUURZAME SPEELPLAATS De Bevervallei: ravotten, tuinieren en chillen midden in de stad.

‘Ze zijn vuiler van het spelen, maar dat nemen we er graag bij.’ Odile: trekker MOS projecten

“Onze school, De Bever, bevindt zich in de Kronenburgwijk vlak bij het Sportpaleis. De wijk zit gevangen tussen twee bruggen, een drukke laan en het Albertkanaal. Het is één van de minst groene wijken in Antwerpen. Om naar een park te gaan moeten we een aantal heel gevaarlijke kruispunten oversteken dus dat doen we niet graag. De kinderen hebben thuis meestal ook geen tuin maar enkel een piepklein koertje. Veel kansen om buiten te spelen zijn er dus niet. Met als gevolg dat de meeste kinderen elke avond voor de TV plakken. Daarom vonden wij het belangrijk om een plek te

creëren waar ze zich volop kunnen uitleven. Vier jaar geleden startten we met onze kleuters met de Pottentuin. Naast onze school ligt een woonzorgcentrum. Tussen de twee gebouwen is er een deeltuintje. Wij gaan daar één keer per week met de kleuters tuinieren, samen met de senioren. Zowel de kinderen als de senioren genieten hier enorm van, het is telkens een echte knuffelsessie en de kinderen worden helemaal zen. Ook de hogere jaren vroegen of ze ook eens mee naar de tuin mochten komen. Zo is het idee ontstaan om onze speelplaats te vergroenen.”

NATASJA: mama van Zita (6j) en Vincenzo (8j)

Thuis zijn ze meer creatief bezig. Mijn dochter knutselt heel veel en wil nu overal meehelpen. “Vroeger klaagden mijn kinderen vaak dat ze zich verveelden. Ze deden wel eens lastig wanneer ze thuis kwamen van school. En nu zijn ze echt moe. Ze zijn vuiler van het spelen, maar dat pakken we er graag bij. We kregen de raad van de school om de kinderen speelkleren aan te doen. En dat doen we dan ook. Er wordt ook minder gepest: kinderen die niet de ‘juiste’ kleren dragen worden niet meer buitengesloten, want iedereen heeft vuile speelkleren aan.”

Nilyayda: We zijn echt heel blij met de nieuwe speelplaats. Er is meer plaats voor iedereen en daardoor is er minder ruzie. Er wordt ook rustiger gespeeld.

ODILE: trekker MOS projecten “Praktisch was het hier niet simpel om een nieuwe speelplaats te maken: we hebben heel weinig plek. Het werd snel duidelijk dat we de hoogte in moesten. Onze school heet De Bever, dus kregen we het idee om er een bevervallei van te maken. Het is een avonturenvallei geworden met een uitkijkpost voor de bever, een pomp om water door de vallei te laten stromen maar ook een plekje waar de bever rustig kan chillen.”

Ivo: enthousiaste directeur

Of ouders wilden helpen, vroegen we. En plots stond er hier 40 man! “Ik had maar één voorwaarde: we moeten het samen doen. Samen met het schoolteam, de leerlingen én de ouders. We hebben veel allochtone ouders en we zijn voortdurend op zoek naar een hefboom om een betere band met hen op te bouwen. De Bevervallei bleek ideaal te zijn: ouders konden samen met hun kinderen komen helpen bouwen en in de toekomst blijven er klusjes om de speelplaats te onderhouden. Ook dan kunnen we weer een beroep op hen doen.” “Na een aantal brainstormsessies en infomomenten lag het plan er.

We hebben toen een oproep gedaan naar de ouders om ons in het weekend te komen helpen om de speelplaats mee om te toveren. Die werkdagen waren voor mij echt genieten. Gemiddeld stonden we hier met 40 man te werken. We hebben ouders ook beter leren kennen. Vaders die we vroeger nooit zagen kwamen helpen om mortel en beton te maken. Er hing echt een magische sfeer! We hadden vier werkdagen gepland om de speelplaats af te maken, maar alles was op twee dagen klaar.”

Ihsane: Ik heb gehoord dat

die wilgen ook echt leven! Da’s toch wel speciaal. Bora: Ik vind het takkenhuis (de wilgenhut) het allerleukste. Melvin: En ik de glijbaan!

“Mijn zoontje Jiantho is zes. Hij is erg trots op de speelplaats. Hij is komen helpen tijdens de werkdagen. Hij vertelt nu fier dat het ook door hem komt dat ze nu een groene speelplaats hebben. De kinderen hebben er ook meer waardering voor, ze hebben het zelf gemaakt, er zelf voor gezweet, er zelf naartoe gewerkt. Ik vind het ook belangrijk dat ze vuil mogen worden en zij vinden het leuk dat ze kunnen ravotten en kunnen vallen zonder zich erg pijn te doen. En kinderen horen vuil te worden. Hoe je het ook draait of keert, ze worden toch vuil.”

JALEESA: mama van Jiantho (6j)

Vroeger kreeg ik m’n zoontje amper naar bed. Nu is het meteen kleren uit, in bad, iets eten en dan bed in. Hij zegt dan ‘ik ben moe, want ik heb écht gespeeld vandaag’. Wat is een groene speelplaats? Een groene speelplaats is een plek op school waar de natuur een kans krijgt. De natuurlijke elementen creëren een avontuurlijke plek die kinderen uitdaagt om op ontdekking te gaan. Het stimuleert hen om meer te bewegen en bevordert hun motorische ontwikkeling. Door al dat spelen doen kinderen meer zuurstof op en kunnen ze zich achteraf in de klas beter concentreren. Een groene speelplaats komt ook de biodiversiteit ten goede en groen op school versterkt de verbondenheid met de natuur. Opgelet! Een geslaagde groene speelplaats krijg je niet enkel door te ‘vergroenen’ maar moet ook veel kansen om te spelen bieden.

Voordelen: • Het is geluiddempend. • Het regenwater trekt sneller weg, de speelplaats ligt na een regenbui niet meer bezaaid met grote plassen. • Tijdens de warme maanden is de temperatuur op de speelplaats aangenamer.

Tip: Leg boomstammen op de speelplaats. Natuurlijke elementen trekken kinderen aan om te klauteren, te klimmen en te kruipen. De fantasie van de kinderen gaat er ook een stuk op vooruit.

KLASFOTO

Verandert iets als je een deel verandert?

Gebaseerd op ‘Tekendictee’, een werkvorm uit de Methode Systeemdenken Met dank aan Huis van Alijn, Gent

Les kinderrechten

FRUIT ERUIT! Wat betekent het als je rechten geschonden worden?

Een kinderrecht is iets wat een kind nodig heeft om op fijne en goede manier op te groeien: elk kind heeft recht op een fijn leven op een gezonde planeet, net zoals recht op onderwijs, op gezonde lucht, op een eigen mening, op spelen, … In deze les ontdek je met je klas een aantal voorbeelden van kinderrechten. Kinderen ondervinden wat het betekent en hoe het voelt als hun rechten geschonden worden. Materiaal

• blije smiley • bedroefde smiley • papier en schrijfgerief per kind • kinderrechten: knip de afbeeldingen op p.27 uit

Voor je begint

Teken een lange pijl over de breedte van je bord.

Knip de kinderrechten die je wil bespreken. Maak woordkaartjes met de woorden: onderwijs, eigen mening, spelen, iedereen gelijk, huis, kleding, gezonde voeding, natuur, zuivere lucht, zuiver water, gezonde natuur, … Kleef onder aparte stoelen kinderrechten en woordkaartjes.

fruit inleveren. Geef geen uitleg als ze vragen stellen.

2 Emotionele roetsjbaan • Peil na de speeltijd naar de reacties van de kinderen. Pols nog niet naar hun gevoel. > Hoe verliep de speeltijd? • Noteer deze momenten op het bord met een stip op de pijl > De bel gaat > Speeltijd > De speeltijd is gedaan de bel gaat

speeltijd

de speeltijd is gedaan

1 Geschonden rechten • Verplicht een groep kinderen om tijdens de speeltijd buiten op de bank te blijven zitten. • Kinderen die fruit eten, moeten hun

• Hang boven de pijl in het midden een blije smiley. Hang onder de pijl in het midden een bedroefde smiley.

Knip de kinderrechten uit en geef ze een zichtbare plaats in je klas of op school. Gebruik ze om een thema te introduceren of een filosofisch gesprek aan te knopen. In dagelijkse klassituaties liggen kansen voor het grijpen om kinderrechten te bespreken. • Recht op eigen mening. Als elk kind recht op een mening heeft, wat betekent dit dan voor mijn luistergedrag? • Recht op onderwijs. Stel dat de meisjes vandaag enkel mogen opruimen, het bord poetsen, postbode spelen … kunnen ze dan goed de les volgen? • Recht op participatie. Onder vrienden beslist steeds hetzelfde kind wat ze tijdens speeltijd zullen spelen, hebben alle vriendjes dan inspraak?

recht op een eigen mening

op zuivere lucht

recht op kwaliteitsvol onderwijs

iedereen is ge

recht op zuiver water en leven fijnfijn leven recht opop een fijnfijn leven onde planeet recht recht recht opeen een fijnleven leven de planeet recht recht op op recht op op recht op spelen recht op spelen opop een een gezonde gezonde planeet planeet informatie op een gezonde planeet recht recht opopop een huis informatie recht op een leven huis recht recht op recht op fijn een fijn leven recht recht op op spelen spelen recht op spelen een een huis eenhuis huis op een planeet participatie op gezonde een gezonde planeet rechtrecht op spelen op spelend jonas lola freya nina

luc ester

recht recht op op recht op recht op recht op recht op recht op op recht op ee recht op pht recht op op r recht op bescherming kleding op gezonde voeding kleding recht recht op op gezonde voeding eigen m recht recht op op recht opeigen menik e natuur informatie recht recht opopop bescherming recht op satuur recht informatie duurzame uis gezonde gezonde voeding voeding gezonde voeding recht bescherming recht opopbescherming gezonde gezonde natuur natuur bescherming recht gezonde natuur energie recht op recht op recht op recht op duurzame gezonde echt op een fijn leven duurzame gezo bescherming gezonde natuur bescherming gezonde natuur energie energie p een gezonde planeet recht op recht op recht op spelen informatie een huis rec op op zu wa recht recht op zuivere recht recht op zuivere iedereen isrecht gelijk iedereen is gelijk cht lucht op op zuivere op op lucht opzuivere zuivere iedereen iedereen is iederee recht recht iteitsvol recht recht op opop lucht lucht tsvol recht lucht op zuivere op zuivere derwijs kwaliteitsvol kwaliteitsvol ht op een wijs kwaliteitsvol rechtrecht op lucht op lucht onderwijs onderwijs n mening onderwijs recht opop kwaliteitsvol recht kwaliteitsvol recht op een recht op een onderwijs kleding kleding onderwijs eigen mening eigen mening

recht op recht op zuiver natuur gezonde water

recht op bescherming recht recht opop zuiver zuiver water water

x x x xx x x x x x x x jonas x x xx x x x lola x x x x x x x freya x x x nina x luc r luc meeste r te mees

jonas lola freya nina

recht recht opop participatie participatie recht op een fijn leven

een is is gelijk reen gelijk

leven op een gezonde planeet aneet recht op spelen recht op kwaliteitsvol onderwijs

recht op kleding

recht op gezonde voeding x x x x x x xx x x xx x x x xxx x jonas jonas x xx x jonasx x xx x lola lola x x xx xx x ax a a lol ey ey x x x fr fr xx x a freyxa nina nin x r luc esnin ra luc meeste me te r luc meeste

x x x x x x x x x x x x x x x jonxas x x x x x x x x x lola x eya x frx x r luc nina meeste luc r meeste

jonas lola freya nina

recht recht opop recht op participatie participatie participatie recht op recht recht op op recht op spelen recht participatie een huis participatie recht op recht op op zuivere iedereen is gelijk informatie een huis lucht

re info

rech duurz ene

Meer weten over de werking van Djapo en EDO? HOE EEN HAAS EEN KOE VANGT Kinderen keuzes leren maken voor een duurzamere wereld Een aanpak voor Educatie voor Duurzame Ontwikkeling is een praktijkvisie waarin Djapo iedereen die met educatie bezig is een weg wil wijzen naar kwaliteitsvoller en meer toekomstgericht onderwijs, waar kinderen en jongeren van nu tools meekrijgen voor de uitdagingen van morgen. Educatie voor duurzame ontwikkeling bereidt kinderen voor om maatschappelijke ontwikkelingen in een breder perspectief te zien, er kritisch over na te denken, zelf kennis te verwerven en actie te ondernemen. Vaardigheden waarvan het belang veel verder reikt dan EDO alleen.

Prijs: 22,50 euro Te bestellen via www.djapo.be

OE EEN HAAS EEN KOE VANGT Kinderen keuzes leren maken voor een duurzamere wereld Een aanpak voor Educatie voor Duurzame Ontwikkeling

• Elk kind schrijft deze grafiek over. Vervolgens duidt elk kind zijn gevoel aan bij de verschillende momenten. Hoe meer naar boven, hoe blijer. Hoe meer naar onder, hoe droeviger. de bel gaat

speeltijd

de speeltijd is gedaan

• Teken op het bord de roetsjbaan van 4 kinderen, elk in een andere kleur. - Een kind dat wel/niet op de bank moest zitten. - Een kind dat zijn fruit wel/niet moest inleveren. • Vergelijk de gevoelens van kinderen die wel/niet op de bank zaten. - Lijken de lijnen op elkaar? Hoe komt dat? - Wanneer zou de lijn van x (= kind op de bank) er anders uitzien? - Wat vind je zo belangrijk aan spelen? - Is speeltijd / spelen belangrijk voor jou, voor onze klas of voor alle kinderen? - Waarom vind je dat? • Vergelijk de gevoelens van kinderen die (geen) fruit inleverden. - Lijken de lijnen op elkaar? Hoe komt dat? - Welk gevoel had je toen je het stuk fruit moest afgeven? - Waarom kiest je mama of papa voor fruit als tussendoortje? - Is gezond eten belangrijk voor jou, voor onze klas of voor alle kinderen? - Waarom vind je dat?

• Trek de conclusie dat kinderen recht hebben op spelen en op gezonde voeding.

3 Kinderrechten • Vertel dat veel volwassenen ook vinden dat bepaalde zaken voor alle kinderen belangrijk zijn, waar alle kinderen recht op hebben: kinderrechten. - Een kind heeft recht op spelen en op gezonde voeding. Is er nog iets dat jij voor alle kinderen belangrijk vindt? • Vertel dat er heel wat kinderrechten bestaan. • Leg de opdracht uit en voer uit. - Haal de afbeelding of het woord- kaartje onder je stoel vandaan. - Houd het voor jezelf. - Wandel rond op de muziek. - Wanneer de muziek stopt, ga je op zoek naar het kaartje dat bij je kaartje hoort.

Variant eerste graad

Kopieer de de afbeeldingen en kleef ze dubbel onder de stoelen. De kinderen gaan op zoek naar hetzelfde kinderrecht en beelden het vervolgens per 2 uit.

4 Reflectie • Laat de kinderen aan hun buur vertellen wat een kinderrecht is. - Wat vond je leuk aan het verkennen van de kinderrechten? - Stel dat je thuis reclame moet maken voor 1 kinderrecht, welk recht kies je? Wat vind je zo belangrijk aan dat kinderrecht? - Hoe kan jij meewerken aan de kinderrechten in de klas en op school?

• Overloop de kinderrechten die werden gevormd. • Hang ze aan je bord.

Deze les kan je op verschillende momenten tijdens het schooljaar doen, maar ook rond 20 november. Dan is het ‘Kinderrechtendag’ of ‘Internationale Dag van de Rechten van het Kind’.

De uitgebreide versie van deze les vind je op www.wereldlesidee.be, een ruim digitaal aanbod met lessen, werkvormen, DIY en achtergrondinformatie.

Kijk ook op www. kinderrechtenschool.be en www.wereldlesidee.be. Daar kan je de kinderrechten ook downloaden.

Werken rond duurzaamheid in de kleuterschool

Lente, Sinterklaas, dino’s of bloemen? Gloob & Teo komen er altijd wel even bij Teo die een bloem in de tuin helpt planten. Gloob die vertelt over speelgoed repareren en mee naar de

Kringwinkel gaat of die kaartjes en verhalen uit andere landen stuurt. Als ze in Scharrel in Minderhout met de kleuters rond duurzaamheid willen werken, dan doen ze dat met Gloob & Teo. De juffen zijn zeer inventief om de figuren bij hun klasthema’s te betrekken en zo het zorgen voor mens, plant en dier als een rode draad door het schooljaar te laten lopen.

Het valt meteen op als je Scharrel bezoekt. Gloob &Teo hangen bij de afvalcontainers, vragen om het licht uit te doen of etensresten aan de kippen te geven. En in de tuin staat een boomhut voor Gloob, want iedereen heeft toch recht op wonen! Juf Greet: “Gloob en Teo zijn echt fijne figuren om rond het zorgen voor mens en natuur te werken. In elke klas hangen hun pictogrammen. Je kan er heel veel aan koppelen. Vaak gaat het om kleine dingen, het hoeft zeker geen hele les of project te

zijn. De kinderen vertellen iets of er gebeurt iets en dan vragen we ons bijna automatisch af: ‘Tiens, zouden we hierrond iets met Gloob en Teo kunnen doen?’ Zo waren we bezig met het thema winter en was er een moment dat een aantal kinderen hun boterhammen niet opaten. Dus vroegen we: ’Wat zouden we ermee kunnen doen?’ Kinderen zouden het dan in de groene bak kunnen doen en juist sorteren, maar met Gloob & Teo denken ze nog een stapje verder.

Ze kunnen het brood aan de vogels geven bijvoorbeeld, als die het wat moeilijker hebben om eten te vinden. Dat de lichten in de klas en de toiletten niet blijven branden, daar zorgen Gloob & Teo mee voor. Dan laten we Gloob vertellen dat het niet nodig is en introduceren we een pictogram rond dat thema. Het wordt voor de leerkrachten meer en meer een gewoonte om ermee te werken. Gloob kan er altijd wel even bij, zonder dat het is voorbereid.”

Reis rond de wereld

“Gloob gaat ook overal mee naartoe. Als we naar het bos gaan geeft hij de kleuters opdrachten. De natuur is immers een speeltuin op zich en hij vertelt dan over het recht op wonen en het recht op spelen. Want ook dat doen we: we betrekken de kinderrechten erbij. Of hij laat de kinderen nadenken over speelgoed dat stuk is. Dat kan je een tweede leven geven en dan gaat Gloob bijvoorbeeld mee naar de Kringwinkel. Ook als we rond de wereld willen werken, reist Gloob mee. Hij stuurt dan brieven en foto’s en vertelt hoe kinderen daar naar school gaan, welk weer het ginder is, hoe ze er wonen. En waar het land ligt. Dan is een wereldkaart in de klas een goed idee, ook bij kleuters. Je kan aanduiden waar er water is, waar er land is, waar

bijvoorbeeld iemand op vakantie is geweest of geboren is. Het fascineert kinderen.”

Een dikke pluim “Gloob & Teo helpen ons onze doelstellingen te bereiken. In de gang hangt er een woordspin, het resultaat van een coaching van Djapo waarin we met alle leerkrachten hebben nagedacht over wat we belangrijk vinden en welke activiteiten we kunnen doen. Je ziet dan heel snel dat je met kleine dingen veel kan doen en dat er altijd wel een link is: hoeden, Sinterklaas, herfst, vriendschap, … altijd is er wel een link met Gloob & Teo of met de kinderrechten.”

En het werkt. De juffen zijn steeds vaardiger om Gloob & Teo in hun lessen te betrekken en Scharrel kreeg onlangs een pluim van de inspectie voor wereldoriëntatie. Voor de manier waarop ze kleuters laten opgroeien tot wereldburgers en duurzaamheid integreren in hun jaarthema’s. Dubbel en dik verdiend!

Juf Tine, derde kleuterklas “Gloob inspireert mij als leerkracht ook. Hoe kan ik het in de klas op een duurzame, creatieve manier aanpakken, met aandacht voor waarneming en bijvoorbeeld huishoudelijke activiteiten? Daar denk ik dan over na. Zo hadden we het eens over vissen. Het eerste wat er dan in je opkomt is vissticks bakken. Maar een visstick is, als het over waarneming gaat, geen vis meer. Dus haalde ik bakharing. Een echte vis! We hebben er een hele week rond gewerkt. Kijken, voelen, ruiken, proeven, knutselen,… En we dachten na: wat eten mensen, hoe zien producten eruit, waar komen ze vandaan? Eigenlijk kan je zo, zonder te veel aan te willen bieden, heel veel verdieping brengen.”

Juf An, tweede kleuterklas

Juf Femke, eerste kleuterklas “Het is grappig hoe kleuters Gloob er zelf bij betrekken. Toen we rond dino’s werkten vroegen ze zich af of Gloob als wereldreiziger al dino’s zou hebben gezien? Dan ontstond er een gesprekje: ‘Neen, want die is zo oud nog niet. Of misschien de oma en opa van Gloob, hebben die er misschien ooit gezien?’ Ze denken daar dan over na. Onlangs werkten we rond het boek Spetterpret van Gloob & Teo. We deden ook een werkvorm filosoferen. De zeer mondige kleuters konden al goed praten over wel of niet delen. Als juf zeg ik vaak ‘samen spelen, samen delen’. Er was een kleuter die tijdens dat gesprek zei: ’Ik wil dat eigenlijk niet’. Ze vonden het plezant om hun eigen mening te geven.”

“In oktober werkten we rond armoede. Gloob vertelde toen het verhaal van Robby, een van zijn vrienden die niet veel centjes heeft. Binnenkort gaat het over baby’s. Dan komen de kinderrechten ‘recht op zorg en liefde’, ‘recht op bescherming’ erbij. Gloob komt dan vertellen over hoe kinderen in andere landen geboren worden. Of ‘Carnaval overal’, ook dat brengt Gloob aan.”

Meer ontdekken van Gloob & Teo? Je vindt prentenboeken, pictogrammen en een ruim digitaal aanbod op www.djapo.be

Leerkrachten vertellen

Duurzaamheid in de klas in Noord en Zuid

â&#x20AC;&#x153;Goed zorgen voor de aarde en voor de bronnen van de aardeâ&#x20AC;?.

Sarah Ellis, Baraa Primary School, Arusha, Tanzania

Is duurzaamheid een thema op jullie school?

Duurzaamheid en duurzaam omgaan met dingen vinden we belangrijk. De mensen hebben hier niet zoveel. Daarom moeten ze gebruiken en hergebruiken wat ze hebben. Ook omdat we niet zoveel geld van de overheid krijgen en afhankelijk zijn van giften is dat heel belangrijk. We zijn een openbare school en worden gesteund door iThemba vzw. We moeten dat geld goed besteden en niet zomaar dingen gaan weggooien of onnodig kopen.

We vinden het ook belangrijk om het op school te hebben over de impact op de planeet als je niet duurzaam leeft, het belang van goed zorgen voor de aarde en voor de bronnen van de aarde. Zo zijn we heel actief bezig rond water. Het is belangrijk om daar zuinig mee om te springen. Soms is er hier een gebrek aan water of is de druk niet hoog genoeg en komt er dus letterlijk weinig of geen water uit de kraan. Dus is het nuttig om daarrond te werken. We vangen regenwater op en gebruiken het in de tuin maar we slaan het ook op en filteren en bewaren het zodat we ook water hebben als er geen stadswater

ter beschikking is. We hebben ook speciale filters om het water veilig en proper te filteren tot drinkwater. Zo vermijden we ziektes als diarree, dat is op zich al zeer belangrijk, maar hoeven we ook geen water in plastic flessen te kopen.

Wat doen jullie precies op school?

We kweken onze eigen groenten in de tuin, zodat we onze leerlingen gezonde maaltijden kunnen serveren. We gebruiken geen pesticiden, maar zetten bepaalde planten die de beestjes weghouden in de moestuin, zoals goudsbloem. Er staan ook Neembomen in de tuin, die je net als goudsbloem kan gebruiken om er biologische bestrijdingsmiddelen van te maken. De kinderen kunnen helpen in de tuin. Zo leren ze al doende hoe belangrijk het is om de bodem proper te houden, hoe ze op een duurzame manier kunnen wieden en planten. We leren hen ook over zaden, over stekken en vermeerderen zodat ze weten hoe ze de productie kunnen vergroten. We werkten mee aan het TAPP programma (Tanzania Agricultural Productivity Programme) waarin de kinderen leerden hoe ze met weinig ruimte en met gerecycleerde materialen hun eigen groentetuintjes kon-

den aanleggen. Ze maakten tuintjes in grote zakken die ooit voor voedsel werden gebruikt. In het midden zetten we een houten stok, daarrond aarde. Een lege verfpot met de bodem uit werd gevuld met grind, een eenvoudig systeem om het water in het tuintje te filteren en verspreiden. Daarnaast doen we ook kleinere, evidente dingen: lege yoghurtpotten, papier en wc-rolletjes bijhouden voor de knutselklassen.

Waarvan houden de kinderen het meest?

De kinderen genieten het meest van de meer creatieve, tastbare en praktische aspecten van het duurzaam zijn, bijvoorbeeld als ze kunnen knutselen en werken met gerecycleerde materialen. Tuinieren doen ze ook graag.

Heb je nog andere plannen als het gaat over duurzaamheid?

We starten binnenkort een project rond zonne-energie, in de eerste plaats om een nieuw irrigatiesysteem van stroom te voorzien, maar we hopen zo later ook stroom aan de school te kunnen leveren. Want de stroomtoevoer is hier niet altijd wat het moet zijn. Deze projecten worden gefinancierd door sponsors, ook zij vinden duurzaamheid erg belangrijk.

â&#x20AC;&#x153;We leren kinderen hoe ze met heel weinig materiaal op een kleine ruimte hun eigen groenten kunnen kweken.â&#x20AC;?

Waar dromen jullie over als school?

Onze droom is dat Baraa Primary School een modelschool wordt voor Arusha, en dat de manier waarop wij zowel in ons beleid als in de dagelijkse praktijk van de school bezig zijn rond duurzaamheid een voorbeeld wordt voor de hele stad.

Heb je een tip voor onze lezers?

Hou het simpel. Bouw voort op wat

er al gebeurt en werk lokaal. Je kan bijvoorbeeld veel doen met materialen die er al zijn, materialen waar iedereen toegang tot heeft. Betrek zowel de kinderen en de leerkrachten bij je project. Beschrijf de voordelen, leg het eenvoudig uit, wees enthousiast en raak hen. Je zal zien dat kinderen het er ook thuis over hebben en dan breng je ook daar iets teweeg. En tenslotte: wees niet bang

om iets te proberen en leer uit wat niet werkte of goed ging. Zo voorkom je dat er tijd verspild wordt of dat je fouten uit het verleden herhaalt. Het maken van fouten en daaruit leren is zeer belangrijk. Het is een zeer belangrijk aspect in het opvoeden en opgroeien. Met dank aan www.baraaprimaryschool.com / www.ithemba.be

“Hoe je met een paar laarzen, een goedmaakhut, een kikkerpoel en recht op eigen mening Evi de wereld duurzamer kan maken.” Ceulemans,

De Krekel, Haaltert / juf Zedenleer

Is duurzaamheid een thema op jullie school?

‘Samen leren samenleven’ is dé krachtlijn van het GO! onderwijs. In onze school, BS De Krekel en De Grasspriet, willen wij elke dag samen bouwen aan het wonder dat kind heet. Dat betekent zorgen voor elkaar, voor de aarde en dit zit verweven in alles wat we doen. De groene schoolomgeving is een leeren speelparadijs voor onze kinderen; we hebben een moestuin, een kikkerpoel en een buitenklas, kinderen kunnen er zorgen voor geiten en konijnen. Maar onze kinderen zorgen ook voor elkaar. Zo zijn er kinderen, onze Blossertjes (BLOS=Blij op School) die je op de speelplaats kan aanspreken, die ervoor zorgen dat iedereen zich goed voelt op school. Het jaarthema van dit schooljaar is ‘Elk kind telt’ waarbij we kinderrechten centraal stellen.

Wat doen jullie precies op school?

Elke maand zetten we een kinderrecht in de kijker en koppelen we er activiteiten aan. Dat begon al voor de start van het schooljaar. Elk kind kreeg een vlaggetje thuis en mocht met zijn ouders een paar workshops komen volgen rond kinderrechten. Zo konden ze bijvoorbeeld hun droomschool tekenen of een identiteitskaart maken. Op 1 september zijn we gestart met het kinderrechtenlied.

Op 5 oktober, Saved by the bell, hadden we het over recht op onderwijs en lieten we kinderen een bel maken. Op die manier ga je sterk geïntegreerd werken, je koppelt er o.a. techniek en muzische vorming aan. Met Sint-Maarten werd er speelgoed ingezameld voor het goede doel, ’t Klikt, een welzijnsorganisatie uit de buurt. Want we vinden het belangrijk om de wereld buiten de school te betrekken bij wat we doen. Of het recht op bescherming: elk kind van het zesde leerjaar is metie of petie van een kleuter. Samen organiseren wij dan een metie- en petieborrel voor alle kinderen van de school. We deden mee aan de kinderrechtententoonstelling, georganiseerd door de gemeente Haaltert, en maakten een groot kunstwerk waarin tien kinderrechten verwerkt zijn. Op Kinderrechtendag maakten we een groot kinderrechtenboek. Ook acties zoals Vredeseilanden, de Damiaanactie, Dikketruiendag, Wereldwaterdag, … kan je koppelen aan een kinderrecht. Op het einde van het schooljaar willen we een groot Kinderrechtenfeest houden.

Waarvan houden de kinderen het meest?

Als je het hen vraagt zullen ze zeggen: buiten in de speelweide, buiten picknicken en de buitenklas. Elk kind heeft hier een paar botjes staan. Ze kunnen zich echt uitleven: in de moestuin werken, in de bomen klimmen, buiten zijn. De natuur en kinderen, dat is toch iets bijzonder.

Het brengt rust en verdraagzaamheid en dat willen we: respect voor de natuur en voor elkaar. Ik ben altijd verbaasd van de manier waarop kinderen ermee bezig zijn, hoe ze het oppikken. Als je ze warm weet te maken, zijn ze ontzettend gemotiveerd. Met Dikketruiendag geven we les zonder smartbord of computer, is het eigenlijk terug ‘old school’. Ze vinden dat niet erg. Onlangs kwam de regionale televisie filmen. Als ik dan hoor hoe jonge kinderen uitleggen waarom iedereen recht heeft op onderwijs, dan vind ik dit pakkend. Vanmorgen zei een jongen uit het eerste leerjaar: we moeten iets doen, want we zijn de aarde ziek aan het maken. Ja, dat doet me iets.

Heb je nog andere plannen als het gaat over duurzaamheid?

We willen heel graag een Kinderrechtenschool worden. Daar zijn we nu volop mee bezig. Ons volgende project is een goedmaakhut, zodat kinderen zelf ruzies en conflicten kunnen uitpraten en oplossen. We willen, samen met de kinderen, een eenvoudig stappenplan uittekenen: eerst tot rust komen, elkaar laten uitpraten, er eventueel iemand bijhalen om te bemiddelen,… Maar we laten het hen wel zelf doen. We geven kinderen verantwoordelijkheid. Kinderen gaan die hut ook zelf ontwerpen. Iedereen uit de lagere school mag een plan maken en dan houden we een verkiezing voor het leukste ontwerp. Het is belangrijk

“Als je je goed in je vel voelt, ben je verdraagzamer, sta je open om dingen te leren, voel je je makkelijker verbonden met de aarde en met andere mensen.”

dat kinderen kunnen participeren en hun mening uiten. Een vleermuizenkastje staat ook op de planning. En binnenkort hangt er hier een mezenhuisje dat verbonden is met een computer. De kinderen gaan de gegevens doorsturen naar het Museum voor Natuurweten schappen in Brussel. Dat is dan oog hebben voor dieren, voor de aarde, samenwerken, techniek… je werkt

aan heel veel dingen tegelijk.

Heb je een tip voor onze lezers?

Het is de moeite waard om je energie in een project te stoppen, het rendeert. Als je die dingen als een rode draad door je schooljaar kan laten lopen, zie ik het niet als iets dat bovenop de andere taken komt. Je ziet heel snel leerstof en activiteiten die je eraan kan koppelen. Uitgaande

van de manier waarop wij werken, kan ik zeggen: je krijgt blije en gemotiveerde kinderen die graag leren, die zelf conflicten kunnen oplossen, die hun eigen mening kunnen verwoorden zonder iemand te kwetsen. Kinderen die zonder oogkleppen met een wijde blik naar de wereld kijken, die veel aankunnen en stevig in het leven staan. Dat willen we allemaal toch, niet?

DOPJESSCHILDERIJ Creatief met afval in Nicaragua Ze vallen op in het straatbeeld. Je ziet ze op gevels van huizen, op muren van pleintjes, op overheidsgebouwen. Kleurrijke muurschilderingen die een verhaal vertellen of een boodschap overbrengen. Kleine en grote kunstwerkjes zijn het. De vzw Sonati maakt ze van plastic dopjes en glas: murals als moderne pamfletten tegen de milieuvervuiling.

Daan doet stage bij Sonati. Als kind droomde hij ervan om de wereld te verbeteren. Daar is hij nu mee bezig. Al gaat het naar zijn gevoel wat traag. ‘Nicaragua kampt met een groot afvalprobleem, zeker buiten de steden. Daar is er bijvoorbeeld geen ophaaldienst en mensen gooien er hun afval vaak gewoon op straat of verbranden plastic. Het is hier zo zichtbaar dat afval niet zomaar verdwijnt.’

Sonati wil Nicaraguaanse kinderen sensibiliseren en hen duidelijk maken dat afval gerecycleerd moet worden. ‘NO BOTAR BASURA’ is een boodschap die vaak terugkomt op de murals. ‘De schilderingen worden gemaakt van plastic dopjes en van groen en bruin glas van gerecycleerde flessen. We maken ze samen met de kinderen, vaak als afsluiting van een project. Op die manier laten we zien dat we zo weinig mogelijk materiaal

willen verspillen, en dat er heel veel creatieve uitwegen zijn om met het afvalprobleem om te gaan. Zo’n mural is op zich heel simpel om te maken: je maakt cement, verzamelt dopjes en dan kan je beginnen. Ik zou het dan ook super cool vinden als scholen in België dit ook beginnen doen. Sonati maakt trouwens ook speeltuigen van gerecycleerd materiaal: autobanden worden schommels of picknick-tafeltjes en omheiningen rond voetbalveldjes. Of wat dacht je van mandjes van papier?’ Hoe je een mandje kan maken zie je op p. 40.

Vzw Sonati

• een vzw in Nicaragua die kinderen sensibiliseert over milieuproblemen en afval • is sterk vertegenwoordigd in het straatbeeld. • maakt samen met kinderen murals met dopjes en glas en geeft workshops rond recycling

Wie is Daan?

• 24 jaar • student BANABA Internationale Samenwerking Noord-Zuid, UCLL • wil leerkracht worden • doet zes maanden stage bij Sonati in Nicaragua • wordt er elke ochtend om 7u gewekt door een papegaai

Pancho (16) ‘ Ik vind de boodschappen op de muren mooi. Er staat bijvoorbeeld op ‘geen afval op de grond gooien’. Waar ik woon is er heel veel afval op de straat. Via de murales leren de mensen misschien om te recycleren.”

Jimi (14) In Nicaragua worden er veel ‘murales’ gemaakt, maar ik vind dit soort murales speciaal omdat ze gemaakt zijn van gerecycleerd materiaal. Het enige dat er extra wordt gebruikt zijn cement en kalk.’ 39

Met dank aan vzw Sonati: http://sonati.org/en/home/ opleiding Bachelor na Bachelor Internationale Samenwerking Noord-Zuid, UCLL

DIY

1,2,3,4. . een mandje van papier Dit heb je nodig: - kranten - satéstokje - schaar

elkaar. Leg ze in een kruis, vier horizontaal en vier verticaal.

Touwtjes van papier (1) Je maakt stukjes ‘touw’ van papier. Dat doe je zo: - Knip het krantenpapier in stroken van 3 tot 4 cm breed. - Rol de stroken strak om het satéstokje. Start onderaan en rol diagonaal naar boven, op die manier kan je het papier goed strak rond het stokje trekken. - Rol zo ver je kan. Kan je niet meer verder, plooi het uiteinde dan een beetje om, zodat het papier niet loskomt. Knip het restje papier af. - Trek het satéstokje er voorzichtig uit. Voor een klein mandje heb je ongeveer 50 touwtjes van papier nodig.

40 40

Mandje Bodem: Voor de basis van het mandje kies je 8 stevige touwtjes. (2) De stokjes liggen dicht naast

(3) Neem een nieuw touwtje. Buig dat over de eerste vier touwtjes van het kruis, dan onder de vier volgende touwtjes, dan er weer boven en dan er weer onder tot je volledig rond bent. Herhaal dit. (4) Splits de touwtjes van het kruis in 8 x2 touwtjes. Weef opnieuw onder en boven de touwtjes van het kruis, maar doe dit nu per twee. Heb je dit twee keer gedaan, splits dan de touwtjes van het kruis opnieuw zodat je 16 x1 touwtje hebt. (5) Neem een nieuw touwtje en weef onder en boven, totdat je een voldoende grote basis voor je mandje hebt. Is het touwtje op, neem dan een nieuw en ga verder waar het vorige gestopt is. Het uiteinde van het vorige touwtje kan een beetje uitsteken of wat loskomen. Dit is geen probleem: als alles af is blijft het geheel stevig zitten en kan je de uitstekende stukjes eraf knippen.

Zijwanden (6) Als de onderkant van je mandje groot genoeg is, begin je in de hoogte te werken. Je kan de touwtjes van het kruis al naar boven buigen. Voor de zijwanden gaan we iets anders te werk: (7) Neem een nieuw touwtje en vouw dat dubbel rond een opstaand touw, dicht tegen de bodem. Kruis het gebogen touwtje nu en buig het om het volgende opstaande touwtje. Kruis opnieuw en ga zo verder tot het touw op is. Neem een nieuw touw en buig dat opnieuw rond het laatste opstaande touwtje waarrond je het vorige touw gebogen hebt. Ga zo verder tot je mandje de gewenste hoogte heeft. Afwerking: (8) Knip losse eindjes af. Je mandje is nu klaar. Je kan het eventueel nog een kleurtje geven of versieren.

5 3

Nog meer DIY vind je op www.wereldlesidee.be

en op het YouTube-kanaal van Djapo

Voeding Voeding / natuur PRIKKELS

Kook een lekkere soep met seizoensgroenten.

Zet een pot honing en een appel/peer op de tafel: vraag naar het verband. Wat is het belang van bijen voor onze voeding?

water Zet 2 emmers met water in de klas. Vertel dat dit het waterrantsoen is

afval

voor de hele dag: drinken, handen

Verzamel afval van

wassen, poetsen, …

afgelopen week in de vuilbak. Daag de kinderen

energie

uit deze week de helft van dit afval te produceren.

Draai de verwarming enkele graadjes lager: wat gebeurt er met de temperatuur in de klas? Hoe kunnen we dit oplossen?

Werk jij ook aan een wereld waarin iedereen kan genieten van het recht op een fijn leven op een gezonde planeet? Duurzame ontwikkeling sluit aan bij heel wat thema’s die aan bod komen in de klas en op school. Duurzame ontwikkeling betekent dat we zorg dragen voor aarde én de mens. We hebben de natuurlijke rijkdommen van de aarde nodig om te leven. Iedereen, waar ook ter wereld, heeft er evenveel recht op, nu en in de toekomst. Daarom is het noodzakelijk dat we er eerlijk en duurzaam mee omgaan.

klimaat Neem een groot stuk doorschijnende plastic (bijv. grote regencape of zeil). Ga op een zonnige dag met de kinderen buiten onder de cape of het zeil zitten. Leg de link naar het broeikaseffect.

r o g z t v e

rat

e d a a r r o

tafdr

de m e n a t

e i g er

klim a a t

mensen zorgen voor elkaar

zo r g t v

grond

stoffen

voe

mig

oo r

afval

han

r e t wa

voeding

uc h t

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld ... Hoe zou deze toverspreuk bij jou klinken? We vroegen aan zes bekende koppen om de zin af te maken. Maar eerst schotelden we hen een paar ongewone vragen voor zodat ze even anders moesten kijken en denken. ‘Is de planeet een vrouw of wat bewonder jij in kinderen?’ Kijk jij straks ook anders naar hen?

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin zou je graag van kinderen bijles krijgen?

Ik bewonder de oprechtheid en waarachtigheid van jonge kinderen. Dat is ook zo leuk aan theater maken voor kinderen: je merkt meteen wat ze ervan vinden. Jonge kinderen zullen echt niet uit beleefdheid gaan applaudisseren of bravo roepen. En ze staan van puur enthousiasme op hun stoel als ze het goed vinden. Veel minder beheerst dan volwassenen. Heerlijk!

Nicoline Hummel

actrice / Tineke uit De Buurtpolitie

Als jij een nieuw kinderrecht mocht uitvinden, welk recht zou dat dan zijn? Het gaat misschien raar klinken, maar ik zou kinderen het recht geven om een stem te hebben in het politieke landschap van vandaag.

Pol Goossen acteur / Frank uit Thuis

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin zou je graag van kinderen bijles krijgen?

Dat ze meestal in het NU leven. Hun leven is nog geen ‘weg’, eerder een

Om dezelfde reden als hierboven. Oprechtheid, waarachtigheid, spontaniteit. Het vermogen om de dingen simpelweg te zien zoals ze zijn en niet tot vermoeiens toe alles complexer te maken.

Is de planeet volgens jou een vrouw of een man? Waarom? Uiteraard is de planeet een vrouw! Waarom? Euhm... ;-).

Kan je écht iets doen voor de planeet? Ik geloof dat je écht iets kan doen voor de planeet, op je eigen, kleine manier. Als iedereen bijvoorbeeld écht geen vuil meer op straat zou gooien, als iedereen écht zijn best zou doen om correct te sorteren... Het zou er al een beetje beter uitzien, toch?

Sta jij lang onder de douche?

Ik sta niet lang onder de douche maar

‘toestand’. Kinderen zijn onschuldig en daar hoeven ze gelukkig niets voor te doen.

Als jij een nieuw kinderrecht mocht uitvinden, welk recht zou dat dan zijn?

Het recht om niet te veel verwend te worden, want te veel verwend worden kan zeer schadelijk zijn voor later.

Is de planeet volgens jou een vrouw of een man? Waarom?

Vrouw. “De aarde smeekt de wereld om vergelding. Verdwijnt de mens, wordt zij terug het paradijs. Machines zullen sneuvelen, bruggen verkruimelen, oceanen komen terug tot leven en weer zuivere lucht. Moeder aarde terug naar de natuur. Zij roept om wraak, die goede aarde, maar nu nog niet. Zij wacht en is geduldig. Niet voor eeuwig, gelukkig maar.”

Kan je écht iets doen voor de planeet? Geen dierlijke producten meer consumeren en te voet of met de fiets groenten, fruit, noten en zaden gaan kopen.

Sta jij lang onder de douche? Maximum twee minuten.

Geef 1 kenmerk van iemand die totaal anders is dan jij, maar waar jij immens veel bewondering voor hebt. Waarom zou jij die eigenschap ook willen hebben?

Een carnivoor die via ‘Veertig dagen zonder vlees’ besluit om definitief veggie te worden. Die eigenschap heb ik al meer dan tien jaar.

Geef een tip: hoe kan je een onpopulaire boodschap (bijv. ‘Vergeet de auto, neem de fiets.’) aantrekkelijker maken?

karakter asjeblief!

Stel dat jij zelf een school kon oprichten: waarin zou jouw school verschillen van de huidige scholen?

Ieder op zijn eigen tempo zoals in Steinerscholen.

Welke tip zou jij juffen en meesters geven als ze kinderen willen helpen om kritische, bewuste wereldburgers te worden? Ban zo veel mogelijk Facebook, Twitter, Instagram en al dat soort onzin, en vorm je EIGEN mening.

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld …

eindelijk verlost zou zijn van een mensDOM dat levende wezens (mens en dier) op welke manier dan ook lastig valt of schade berokkent.

Kom op, slappeling, een beetje meer

ik neem in de winter wel graag een bad. En daarmee bewijs ik meteen dat ik bovenstaand punt zelf niet volledig opvolg! Oeps!

Geef 1 kenmerk van iemand die totaal anders is dan jij, maar waar jij immens veel bewondering voor hebt. Waarom zou jij die eigenschap ook willen hebben?

Ik heb met de Buurtpolitie de eer gehad om vrienden te maken die ook écht als politieman aan het werk zijn. Eén van hen werkt bij één van de speciale eenheden in ons land. Die mensen zetten in zeer gevaarlijke omstandigheden hun eigen leven op het spel om ons te beschermen. De nederigheid waarmee ze daarmee omgaan, de nuchterheid en de kalmte, dat bewonder ik ontzettend. Die eigenschappen zou ik niet bezitten in zulke situaties. Dus ik voel mij

vereerd om zulke mensen tot mijn vrienden te mogen rekenen en naar hun verhalen te mogen luisteren.

Geef een tip: hoe kan je een onpopulaire boodschap (bijv. ‘Vergeet de auto, neem de fiets.’) aantrekkelijker maken? Bewegen en sporten maakt ons gelukkiger. En gelukkig zijn, dat is toch het allerbelangrijkste in het leven? Dus neem de fiets of ga te voet. Je helpt er het milieu mee én je wordt er gelukkiger van ;-).

Welke tip zou jij juffen en meesters geven als ze kinderen willen helpen om kritische, bewuste wereldburgers te worden? Laat kinderen praten, debatten aangaan met elkaar. Laat ze een standpunt verdedigen waar ze zelf misschien niet achter staan. Zich kunnen verplaatsen in een ander standpunt maakt mensen milder ten opzichte van elkaar. Het verplicht ze tot nadenken, wat natuurlijk nooit slecht is ;-) maar vooral, het maakt ze toleranter omdat ze gedwongen worden vanuit een ander standpunt te kijken.

Stel dat jij zelf een school kon oprichten: waarin zou jouw school verschillen van de huidige scholen? Hocus pocus pats, ik wou dat de Op mijn school zou er minder huiswerk wereld … gegeven worden. Er zou praktijkgerichter gewerkt worden. Als kinderen thuiskomen, dan moeten ze kind kunnen zijn i.p.v. na zo’n lange dag vol leren nog meer te moeten leren.

gelukkiger was. Want als je oprecht gelukkig bent, dan kan je alles aan wat op je weg komt!

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin zou je graag van kinderen bijles krijgen?

Ik hou van hun open kijk op de wereld. Een kind leeft ook heel hard in het nu, op dit moment. Kinderen verwonderen zich keer op keer over dat wat er is, wat ze tegenkomen. Ze geven eerlijk hun mening over alles en dat kan best confronterend zijn. Onlangs vroeg een meisje van 6 me om in haar vriendenboek te schrijven. Toen ik mijn leeftijd moest invullen, heeft ze me echt heel raar staan aankijken: zo oud?!

Kristel Verbeke manager K3 / presentatrice / ambassadrice kinderrechten

Lies Lefever stand-upcomedian

Je hebt Moederdag, Vaderdag, misschien zou het wel fijn zijn om ook ‘Kinderdag’ te hebben?

Is de planeet volgens jou een vrouw of een man? Waarom? Het is Moeder Aarde en Vader Zon werd mij vroeger altijd verteld ;-).

Kan je écht iets doen voor de planeet?

Ik zou heel graag bijles krijgen in het opnieuw wat meer oog hebben voor die eerste ontluikende bloemen in de lente, kwakende kikkers, dauw op het gras, genieten van een hevige regenbui, …

Om maar meteen te beginnen met het grootste cliché: ik denk dat er al heel veel mensen veel bewuster omgaan met energie. Ik probeer zelf met ons gezin ’te eten wat de pot schaft’. Ik probeer te bereiden wat er tijdens het seizoen te verkrijgen is, het liefst uit onze eigen streek. Als mama van twee kinderen heb ik het een tijdje heel moeilijk gehad met ons huis ‘rommelvrij’ te houden.

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin zou je graag van kinderen bijles krijgen?

ballen gooien, vuurke stook of belleke trek. Daarbij hoort ook het recht om gewoon te mogen buiten spelen.

Wat ik het meest bewonder is hun onbezorgdheid. Toegegeven, ik denk dat kinderen minder onbezorgd zijn dan vroeger maar met onbezorgd bedoel ik ook dingen als: niet aan facturen of belastingen of hypotheek hoeven denken. Dat soort onbezorgdheid. Kinderen mogen mij dus gerust een bijles ‘volwassen onbezorgd leren blijven’ geven.

Als jij een nieuw kinderrecht mocht uitvinden, welk recht zou dat dan zijn?

Het recht om opnieuw kind te mogen zijn. Hierbij moet ik weer refereren aan vroeger toen dingen nog gewoon mochten zonder al te veel tralala of GAS-boetes. Denk maar aan sneeuw-

Is de planeet volgens jou een vrouw of een man? Waarom?

Eerlijk gezegd heb ik daar niet echt een mening over. Maar men heeft het over moeder aarde en vadertje staat en dat klinkt wel mooi.

Kan je écht iets doen voor de planeet?

Nee. Op een dag heeft de mens het zodanig verkloot dat de planeet kapot gaat. Daarom is het ook zo pijnlijk dat men nu bezig is met die Marsmissies. Gewoon een andere planeet kapot gaan maken. Heb je al eens gezien hoeveel rommel de NASA al op Mars heeft achtergelaten?

Sta jij lang onder de douche?

Nee. Douchen doe ik altijd redelijk snel. Ik kan wel eens genieten van een

Het leek alsof ik steeds maar aan het opruimen was en er steeds maar spullen bij kwamen. De ‘MarieKondo’ methode vind ik zeer inspirerend. Ze moedigt aan om enkel de spullen in je huis te houden die je ‘a spark of joy’ geven. Daardoor heb je minder snel de neiging om nog maar eens een setje theelichten in een andere kleur te kopen. Ik kies in de eerste plaats voor duurzame spullen. Telt samen rijden als je gaat shoppen ook mee?;-)

Sta jij lang onder de douche?

Wat is lang? Hangt er een beetje vanaf hoe vroeg ik op een afspraak moet zijn. De douche is wel een me-time moment.

Geef 1 kenmerk van iemand die totaal anders is dan jij, maar waar jij immens veel bewondering voor hebt. Waarom zou jij die eigenschap ook

lang bad maar dat is eerder zeldzaam.

willen hebben?

Mijn moeder. Mijn mama is een kei in plannen en alles onthouden. Ze heeft geen kalender nodig om het begin- en einduur van de hobby’s van mijn kinderen te kennen. Ik ben totaal afhankelijk van mijn telefoon waar al mijn afspraken en meetings instaan.

Geef een tip: hoe kan je een onpopulaire boodschap (bijv. ‘Vergeet de auto, neem de fiets.’) aantrekkelijker maken? Een ietwat belerende boodschap moet je niet te ‘speciaal’ willen brengen. Soms grijpt men te snel naar een insteek met humor, vind ik. Ik heb liever een duidelijke, informatieve boodschap zodat de ernst niet verloren gaat. Misschien moeten we ons licht hiervoor eens opsteken bij kinderen, die komen vast met een originele insteek!

van een goed voorbeeld.

Geef 1 kenmerk van iemand die Stel dat jij zelf een school kon oprichtotaal anders is dan jij, maar waar jij ten: waarin zou jouw school verschilimmens veel bewondering voor hebt. len van de huidige scholen? Waarom zou jij die eigenschap ook Mijn school zou al veel later beginwillen hebben? nen, rond een uur of elf bijvoorbeeld. Mijn man. Klinkt heel melig maar is toch waar. Mijn man heeft eindeloos veel geduld en staat eeuwig optimistisch in het leven.

Geef een tip: hoe kan je een onpopulaire boodschap (bijv. ‘Vergeet de auto, neem de fiets.’) aantrekkelijker maken? Zelf vind ik dit al een aantrekkelijke boodschap maar dat komt wellicht omdat ik niet met de auto kan rijden. Ik denk dat we nog steeds in een tijd leven waarin mensen alles doen voor geld. Werkgevers die fietsvergoedingen geven aan mensen die met de fiets naar hun werk komen zijn daar-

Huiswerk zou ik afschaffen en muziek zou er een veel belangrijkere rol spelen. Je zou er leerkrachten bij de voornaam mogen aanspreken en ’s middags is er lekker eten, bereid door een stel oma’s die graag koken. Weg met de grootkeuken.

Welke tip zou jij juffen en meesters geven als ze kinderen willen helpen om kritische, bewuste wereldburgers te worden? In mijn ideale wereld had iedere juf of meester een half uurtje per week tijd om met ieder kind apart een gesprek te hebben. Zo zouden ze

Stel dat jij zelf een school kon oprichten: waarin zou jouw school verschillen van de huidige scholen?

Ik ben afgestudeerd als regentes Nederlands-geschiedenis-economie en heb behoorlijk wat lessen pedagogie achter de kiezen. Ik vind ons onderwijssysteem best ok! Onze leerlingen zijn toch wel bij de beste van Europa, niet? Ik zou wel meer inzetten op meer tijd voor gesprekken, meer tijd voor individuele begeleidingen en meer speeltijd.

Welke tip zou jij juffen en meesters geven als ze kinderen willen helpen om kritische, bewuste wereldburgers te worden? Ga in gesprek, sta open voor hun ideeën, luister echt, zonder oordelen.

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld … vol vrede was. (Lily Thomas) ;-)

meer te weten komen over ieder kind individueel en daarmee zouden ze aan de slag kunnen gaan in de klas. Ik denk dat van nog veel kinderen niet het onderste uit de kan boven komt in een klasgroep. Sommige kinderen durven niks zeggen, anderen veel. Door ieder kind individueel tijd te geven denk ik dat ieder kind zich kritischer zal durven opstellen dan in groep.

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld …

er niet meer was. Oké dat klinkt niet zo positief maar geef toe dat we het ons allemaal niet gemakkelijk maken. Hoe oneerlijk alles verdeeld is tussen Noord en Zuid, hoeveel stress, burnouts, die onnozele Trump nu, oorlog… Het grote niets, lijkt mij soms wel aanlokkelijk.

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin zou je graag van kinderen bijles krijgen?

Bartel Van Riet

presentator / natuurwerker / landschapsarchitect

Kinderen zijn zo gulzig naar de wereld. Ze moeten nog alles leren en ontdekken, proberen en testen. Dat aftastende vind ik heel tof. De grens tussen wat ze mogen en wat ze stiekem doen. Op die manier leer je dingen en word je volwassen, maar verlies je ook je naïviteit en dat is net zo een mooie eigenschap. Als je als volwassene sommige dingen zou doen, kan dat kinderachtig overkomen. Maar toch zouden sommige mensen terug wat meer naïef moeten kunnen zijn. Kinderen hebben dat nog veel meer. Ik ben daar eigenlijk jaloers op: het idee van alles kan en alles mag.

Als jij een nieuw kinderrecht mocht uitvinden, welk recht zou dat dan zijn?

Recht om naïef te blijven al zeker. En het recht om altijd te kunnen en mogen ontdekken en daarvoor de kansen te krijgen. Dat is niet zo evident. Een groot deel van

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin zou je graag van kinderen bijles krijgen?

Alexander De Croo

minister van Ontwikkelingssamenwerking, Digitale Agenda, Telecom en Post Vice-eersteminister

Kinderen kijken met een blik vol verwondering naar de wereld. Vaak gaan ze recht naar de kern en stellen ze de juiste vragen. Als volwassenen raken we dat soms kwijt. Een paar lessen om met meer verwondering naar de wereld te kijken en de juiste vragen te stellen… dat zou zeker leerrijk zijn.

Als jij een nieuw kinderrecht mocht uitvinden, welk recht zou dat dan zijn?

Het is niet helemaal een nieuw kinderrecht, maar wel eentje dat we

onze samenleving is te beschermend. Als ik vroeger buiten ging spelen en ik ging -letterlijk- op ontdekkingstocht, dan was de afspraak dat ik thuis moest zijn als de straatlampen aangingen. Dat moet je nu nog maar eens proberen. We zijn te beschermend.

Is de planeet volgens jou een vrouw of een man? Waarom?

Sowieso een vrouw. Een vrouw is het archetypische van wat verder komt en van waaruit dingen kunnen ontspruiten. De man is daar – cliché- toch gewoon maar het zaadje dat gedropt wordt, onze rol is minder belangrijk. De meest universele zaken bestempel ik als vrouwelijk.

Kan je écht iets doen voor de planeet?

Meer luisteren naar die planeet voor we aan onszelf denken. De mens is zelfdestructief, we zijn echt dingen om zeep aan het helpen. Zelfs oerkrachten als de aarde en de natuur willen we in onze vuist kapot knijpen, terwijl die ons mooie dingen geven. De natuur gewoon laten doen kunnen we niet, we willen dingen naar

soms te snel vergeten: het recht op spelen. Spelen voedt de verbeelding en creativiteit van kinderen. Het zet hen aan tot bewegen en sporten en om samen met andere kinderen te ontdekken. Voor heel wat kinderen wereldwijd maken armoede, ziekte of moeilijke leefomstandigheden het moeilijk om ongedwongen te spelen en zichzelf zo te ontwikkelen. Ook bij ons zijn er kinderen van wie het recht op spelen onder druk staat. Omdat ze in moeilijke omstandigheden leven of omdat er al te vroeg te veel van hen wordt verwacht. Ook zij hebben nood aan voldoende tijd en ruimte om te kunnen spelen.

Is de planeet volgens jou een vrouw of een man? Waarom?

onze hand zetten, het perfect en afgelijnd maken. Maar zo is de natuur niet. De mens is iets eigenaardigs.

Sta jij lang onder de douche?

Ik haat bad en ik sta niet lang onder de douche. Ik probeer wel te letten op die dingen: kraan dicht bij het tanden poetsen, licht uit als je de kamer verlaat, hergebruiken, … Ik probeer zo ecologisch mogelijk te leven maar ik ben natuurlijk ook iemand die met de auto moet rijden. Het dagelijkse leven alleen al laat een enorme voetafdruk achter. Daar moeten we niet naïef over doen.

Geef 1 kenmerk van iemand die totaal anders is dan jij, maar waar jij immens veel bewondering voor hebt. Waarom zou jij die eigenschap ook willen hebben?

Leonardo Di Caprio. Hoe hij vecht voor het milieu en het klimaat. Hij krijgt heel vaak de wind van voren, tot en met commentaar van de president toe en toch blijft hij gaan. Dat volhardende, de gedrevenheid van mensen, vind ik bewonderenswaardig.

Een vrouw. De planeet zorgt voor ons, op voorwaarde dat wij ook voor haar zorgen.

Kan je écht iets doen voor de planeet?

Natuurlijk, we kunnen heel wat doen. Dat begint al met wat minder de auto en wat meer de fiets te nemen bijvoorbeeld.

Hoe lang sta jij onder de douche?

Ik ben vaak nogal gehaast ’s morgens. Een minuut of drie, denk ik.

Geef een tip: hoe kan je een onpopulaire boodschap (bijv. ‘Vergeet de auto, neem de fiets.’) aantrekkelijker maken?

Met humor. Daarmee kan je een boodschap altijd acceptabel maken. En soms ook met choqueren, met rechtdoorzee. Al zijn mensen vaak al geconditioneerd en getraind in het selectief- blind- endoof- zijn. Dus dat werkt maar even. Maar humor werkt altijd.

Stel dat jij zelf een school kon oprichten: waarin zou jouw school verschillen van de huidige scholen?

Als je dingen kan leren uit ervaring, dat vind ik het leukste. Kinderen moeten ook studeren, uiteraard, maar heel veel zaken haal je niet uit een boek maar leer je al doende. Die dingen vergeet je trouwens ook niet meer. Ik heb zo heel veel van mijn moeder geleerd. Zij is leerkracht wetenschappen en is zeer bevlogen en bedreven. De interesse voor wetenschappen en natuur heb ik van haar. Ik ben zelf leerkracht geweest en probeerde dat ook toe te passen. Handboeken bleven bij mij vaak dicht, ik deed Een artiest zoals Ozark Henry of Axelle Red. Ze zijn allebei singersongwriter. Ze schrijven zelf hun liedjes, kunnen die prachtig vertolken en ontroeren zo heel wat mensen. Ik heb jammer genoeg nooit geleerd om een instrument te spelen.

Geef een tip: hoe kan je een onpopulaire boodschap (bijv. ‘Vergeet de auto, neem de fiets.’) aantrekkelijker maken? Door er een spelletje rond te organiseren of wedstrijdelement bij te betrekken, bijvoorbeeld een wedstrijd tussen scholen om de meeste kilometers bij elkaar te fietsen.

Geef 1 kenmerk van iemand die totaal anders is dan jij, maar waar jij immens veel bewondering voor hebt. Waarom zou jij die eigenschap ook willen hebben? Stel dat jij zelf een school kon

er mijn eigen ding mee.

Welke tip zou jij juffen en meesters geven als ze kinderen willen helpen om kritische, bewuste wereldburgers te worden? Je moet ze veel laten nadenken en dat doe je door vragen te stellen. Je moet ze uitdagen en prikkelen en daaraan koppelen wat hen minder prikkelt. Zo geef je toch alles mee. Vakken als Frans en wiskunde staan niet op zich maar integreer je in andere zaken. Als kinderen zien dat alles aan elkaar gelinkt is, onthouden ze het beter en blijft het interessanter.

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld …

terug wat meer als vroeger was. Ik ben nogal nostalgisch en ik denk dat ik liever 50 jaar geleden geboren was. Ik loop niet zo hoog op met de technologie van vandaag. Vroeger stonden mensen ook meer voor iets. Daar houd ik van. Je leeft naar de persoon die je bent en niet naar de titel of functie die je hebt. Je bent wie je bent en daar leef je naar.

oprichten: waarin zou jouw school verschillen van de huidige scholen?

Ik zou kinderen en jongeren de kans geven om wat meer in de buitenlucht te vertoeven en wat minder in de klas.

Welke tip zou jij juffen en meesters geven als ze kinderen willen helpen om kritische, bewuste wereldburgers te worden? Laat af en toe de leerlingen zelf les geven. Niet alleen aan andere leerlingen, maar ook aan de juffen en de meesters.

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld … een plaats was waar wat

meer gelachen werd.

Gelukkig

Welke wens heb jij voor de wereld? SDG’s: 17 werelddoelen om de wereld te transformeren Vermijden jullie plastic afval op school? Is de speelplaats een natuur- en ontdekplek? Wordt er in de leraarskamer eerlijke koffie en chocolade geserveerd? Mogen kinderen in jouw klas mee beslissen? Dan werk je ook mee aan de SDG’s of werelddoelen. e

th e

Maar hoe zou je nog meer kunnen doen om de wereld te transformeren? Gelukkig

Waaraan werk jij al op school en wat zou je nog willen doen? Hoe kan je de dingen die je al doet

thee

nog beter, sterker of innovatiever maken, zodat we

De duurzame ontwikkelingsdoelen of ‘Sustainable Development Goals’ (SDG’s) zijn in het leven geroepen door de Verenigde Naties om van onze planeet een gezondere en betere plek te maken voor álle mensen. Alle landen in de wereld willen er aan werken om deze werelddoelen tegen 2030 te bereiken.

G en eno

eg voor a

or iedere

Sustainable Development Goals

or iedere

verpakkingen verbieden minder papier verbruiken composttoiletten kippen houden een bijenhotel bouwen de verwarming lager zetten lessen rond de klimaatverandering meedoen met de Walk for water Dikketruiendag witte vlag hangen op dag van de Armoede bloemen en bomen planten op de speelplaats milieuvriendelijke schoonmaakproducten gebruiken seizoensproducten kopen minder nieuw kopen, meer hergebruiken lekkere gerechtjes maken van voedselrestjes eerlijke koffie en chocolade in de leraarskamer plastic afval verminderen kinderrechten in de kijker zetten ...

ltijd en vo

o o o o o o o o o o o o o o o o o o 50 o

ltijd en vo

eg voor a

samen kunnen gaan voor een ‘Gelukkig 2030’?

Om te doen in de klas:

Tip:

systeemdenken, creatief denken en filosoferen helpen je om anders te denken over de SDG’s en tot betere ideeën te komen.

Vertel waar jij je voor zou willen inzetten en eventueel hoe je dat zou doen. Vraag aan de kinderen waar zij zich voor willen inzetten en of ze weten hoe ze dat kunnen doen.

Laat de kinderen dan een wens bedenken voor de wereld. Bedenk een manier om jullie wensen kenbaar te maken op school, in je gemeente, in het land, in de wereld… Gebaseerd op ‘Gelukkig 2030’, een workshop voor de derde graad lager onderwijs rond de SDG’s, gemaakt i.s.m. de stad Hoogstraten

COLOFON Redactie: Annik Verheyen, Ellie Lefèvre, Ezra Charlier, Irina De Groof, Julie Van de Veire, Sabine Anné, Sara De Piere, Wendy Blanckaert Vormgeving & illustraties: Gunter Segers / guntersegers.be illustratie p 41: Anuka (Anna Mul) / www.anuka.nl/ Fotografen: Irina De Groof, Lauren Van Gansen Foto’s p. 10-12: Duik de Noordzee schoon Foto Kristel Verbeke: Joost Joossen Foto backcover: Sundarananda / iStock Met dank aan: alle kinderen, juffen, meesters, scholen en Djapo medewerkers in Vlaanderen en wereldwijd voor hun medewerking, inspiratie en enthousiasme. Redactie PUNT! Een uitgave van Djapo vzw Ortolanenstraat 6 3010 Kessel-Lo 016/ 29 21 27 info@djapo.be www.djapo.be Volg ons op www.djapo.be www.facebook.com/djapovzw/ www.pinterest.com/djapovzw/ Djapo is een educatieve organisatie die kinderen anders wil laten denken over en kijken naar de wereld, zodat ze die zelf mee vorm kunnen geven en zo: • kinderen helpen om keuzes te maken voor een duurzamere samenleving; • kinderen helpen om bewust te worden dat er keuzes zijn en dat we die elke dag maken; • kinderen leren onderzoeken welke keuzemogelijkheden er zijn en welke ze zelf kunnen creëren . Djapo combineert vaardigheden als systeemdenken, creatief denken en filosoferen met duurzame thema’s (klimaat, fair trade, water,…) en heeft een bijzondere aandacht voor de Noord-Zuidrelatie. Hoe? Djapo ondersteunt leerkrachten kleuter- en lager onderwijs, scholen en steden en gemeenten en is ook actief in de lerarenopleiding. In ons aanbod vind je educatief materiaal, prentenboeken, workshops in de klas, nascholing, coaching en advies. Met www.wereldlesidee.be is er ook een ruim digitaal aanbod met lessen, werkvormen, DIY en achtergrondinformatie.

Verantwoordelijke uitgever: Leen Broekaert Voor alle informatie over artikels, privacy en auteursrecht kan je terecht bij Djapo. We hebben ons uiterste best gedaan om copyright van gebruikte foto’s na te gaan. Mocht er toch nog informatie ontbreken, contacteer dan info@djapo.be.

Over systeemdenken, creatief denken, filosoferen rond duurzame thema’s Dossier water Duurzame speelplaats Fruit eruit! Een les rond kinderrechten Gelukkig 2030: SDG’s of werelddoelen Bekende koppen denken anders En verder: werkvormen, knutseltips, pictogrammen, interviews,… en vooral veel inspiratie om in je klas rond duurzaamheid te werken.