Punt#3 magazine voor juffen en meesters by Djapo

Anders kijken, kijken, denken denken en en doen doen Anders voor een een duurzame duurzame wereld wereld voor

PU DJAPO’S DJAPO’S MAGAZINE MAGAZINE VOOR JUFFEN VOOR JUFFEN EN MEESTERS EN MEESTERS

#3 #3

CREATIEFDENKEN: DENKEN:RED REDDE DEBIJ BIJ•• ZINGEN ZINGENMET METGLOOB GLOOB& & CREATIEF TEO•• DOSSIER DOSSIERVOEDSELVERSPILLING: VOEDSELVERSPILLING:INTERVIEW, INTERVIEW, TEO LES-EN ENKNUTSELTIPS KNUTSELTIPS•• SYSTEEMDENKEN SYSTEEMDENKENMET METEEN EEN LESPARASOL•• 100 100UITDAGINGEN UITDAGINGENVOOR VOORHET HETKLIMAAT KLIMAAT PARASOL

4 INHOUDSTAFEL

2 pg

3 Voorwoord 4 Zet een bril op je kont: De Piepkes zingen Gloob & Teo 7 Ik zit in de tekening: werkvorm systeemdenken 8 Brooddoosberichten uit de wereld 10 Climate Games: 100 uitdagingen voor het klimaat 16 Dat heet dan gelukkig zijn: voedselverspilling anders bekeken 22 Lestips filosoferen rond voedselverspilling 25 DIY: Maak je eigen boterhammenwrap! 26 Een schooljaar Wereldlesidee 28 Zorgen voor de natuur in de kleuterklas 30 Prikkels rond het thema voedselverspilling 32 Mortsel â&#x20AC;&#x201C; Santa Cruz: werkvorm Parapluutje â&#x20AC;&#x201C; Parasolletje 34 Red de bij: creatief denken voor meer bestuiving 39 Werkvorm Bestuivertje in de klas 40 Denken zichtbaar maken in de klas 42 Wat een mooie piano! Een verhaal van Gloob & Teo 44 Hocus pocus pats: bekende koppen denken anders

VOORWOORD

‘Wat maakt jou gelukkig?’

worden met hapklare antwoorden.

De vraag kwam onverwacht. Ik verwachtte geen vraag over geluk in een interview over voedselverspilling. En ik stelde de vragen, maar kreeg er prompt één voorgeschoteld. De vraag zette me aan het denken. Tja, wat maakt me eigenlijk gelukkig?

‘Je wordt toch niet gelukkig van een stuk biefstuk, een nieuw paar schoenen of een kleedje!’, zei ze. Ik was afgedwaald en zij bracht me weer bij de essentie.

Ik kan gelukkig worden van een goed boek of een intrigerend kunstwerk, van uitstappen en gesprekken die mijn blik verruimen. Van zonnestralen ’s morgens, van een glimlach en van wuivende grassprieten. Van dingen doen met mensen die ik graag zie. Van iets voor iemand kunnen doen, van even niets te moeten. Ik kan ongelukkig worden van onrecht, onmacht en onverschilligheid, van gemiste treinen en lange files, van lege flesjes en blikjes in het bos en van plastic in de zee. Van niets kunnen doen, van te veel te moeten. Geluk en ongeluk zitten in kleine dingen. Tegelijk zijn het leven en de wereld niet eenvoudig op te delen in geluk of ongeluk, in zwart of wit. Het is een complex systeem, net zoals de natuur een complex systeem is, net zoals heel wat uitdagingen in de wereld, rond thema’s als klimaat, grondstoffen, migratie, water… complex zijn en niet opgelost kunnen

Voedselverspilling. Geluk. Wat die twee met elkaar te maken hebben en wat jij tegen voedselverspilling kan doen, lees je in dit magazine. Je vindt er ook werkvormen en inspiratie om rond dit thema in de klas te werken. De complexe wereld begrijpbaar maken voor kinderen. Via systeemdenken, creatief denken, filosoferen en actiegericht werken duurzaamheidsthema’s in je klas brengen en zo werken aan het recht op een fijn leven op een gezonde planeet. Het zijn dingen die jij in je klas kan doen. Het zijn dingen die ons hier bij Djapo gelukkig maken. Elke dag opnieuw. Ook daarover lees je in dit magazine. Veel leesplezier! Annik Verheyen, redactie

Zet een bril op je konT De Piepkes zingen Gloob & Teo ‘Waf, blaf, grom, piep, tiereliere, brul, kwaak…’, ‘Mijn tante Selle, is uw tante Selle, en ik wou dat ik haar nog een keer kon bellen, maar dat gaat niet… Tante Selle is dood.’ ‘Er is zoveel zand, er zit een stuk van dat strand tussen mijn tanden…’

Ze noemen zichzelf ongeleide projectielen en raar. Ze schrijven eigenzinnige liedjesteksten en combineren die met rockgitaren, instrumenten uit de keuken en heel veel enthousiasme. De Piepkes, dat zijn Frederik Sioen, Roland Van Campenhout en Pieter-Jan De Smet. Sinds kort zit er in hun repertoire ook: ‘Zet een bril op je kont, haal je hoofd eens uit de grond, onderaan wordt bovenaan, Teo wijst de dingen aan, Gloob die kan niet blijven staan, we draaien samen in het rond.’ Liedjes van Gloob & Teo dus. Een gesprek met Sioen, het Kleinste Piepke. “De visie van Djapo sluit aan bij de dingen waar we met de Piepkes voor staan. We beschouwen de kinderen als gelijkwaardig, we hoeven ze niet te bemoederen en af te schermen van de maatschappij. Bij ons mogen

de grote onderwerpen des levens aan bod komen. Daarom gaan onze liedjes niet over vliegende paarden of andere fantasiebeesten, maar over oorlog, over de vluchtelingenproblematiek, gescheiden ouders, de dood… zonder dat we betuttelend zijn. Ik denk dat kinderen vaak veel meer weten over de wereld dan wij denken. Kinderen hebben een overvloed aan fantasie, maar staan met hun beide voeten in de realiteit. Door op een volwassen manier, maar ook heel onnozel, naar die thema’s te kijken, komt het ook echt binnen.” Muziek met een boodschap, dus? “Wij hopen de kinderen de boodschap mee te geven dat ze vooral zichzelf moeten zijn. Laat andere mensen niet beslissen wat voor jou waar is, of niet waar. Of wat voor jou leuk is en wat niet. Probeer je eigen gevoel te volgen. Als wij nu allemaal zeggen dat iets wat niet waar is toch waar is, is

het dan waar of niet? Als wij iets heel mooi vinden, maar anderen vinden dat niet, wie heeft dan gelijk? Het is wijs om daar een keer over na te denken! Als we zelf iets leuk vinden, dan is het ook gewoon leuk, voilà. Wees vooral trots op je raar zijn!“ Een lied voor en met Gloob& Teo. Hoe begin je daar aan? “Samen met Gloob en Teo liedjes maken ging heel organisch. Onze leefwerelden passen goed bij elkaar. We zijn echt samen op ontdekkingstocht gegaan en we vinden het leuk om met de liedjes kinderen op te roepen om samen de wereld te ontdekken. Met z’n allen op je kop gaan staan en de wereld op een andere manier bekijken dus. Kinderen zijn van nature ook geïnteresseerd in dat wat anders is. Ze kijken er op een heel onschuldige manier naar en nemen het volledig in zich op. En dat is heel schoon. Raar zijn staat bij

Het is goed dat er in het leven veel Gloobjes en veel Teo’s zijn die goed kunnen samenwerken!“

ons heel centraal. Raar zijn betekent ook anders zijn, dat is helemaal oké. Iedereen is uniek. Ik heb de indruk dat kinderen het ook heel tof vinden om raar te zijn. We kunnen nog veel leren van kinderen.” Zit er een Gloob of Teo in jou? “Ik lijk het meest op Gloob. Roland, het grootste Piepke, ook. Wij zijn de ongeleide projectielen die met onze speelsheid iedereen proberen te besmetten. PieterJan is onze aarding, de zwaartekracht die ervoor zorgt dat Roland en ik niet te ver in de ruimte wegschieten. Hij is de Teo van de groep, diegene die eerst een plan uitdenkt en ervoor zorgt dat we vooruit geraken.

| G

Zet een bril op je kont

Haal je hoofd eens uit de grond

GLOOB & TEO : Snuffellied

Onderaan wordt bovenaan

4/4

Teo wijst de dingen aan

3 maten stappen en klappen +

C | C C Dm F

Gloob die kan niet blijven staan

Gloob en Teo, Je neus op de grond Ruik nieuwe dingen, Snuffel als een hond

We draaien samen in het rond

Gloob en Teo,

Kom naar buiten, spring omhoog (Gloob en Teo)

Armen open,

Gloob en Teo

Hou de lucht maar vast

Samen zoeken,

Hangen in de mast

Wie niet nat is die is droog (Gloob en Teo)

We zijn een goed idee

Wie niet kijkt wordt niet verrast (Gloob en Teo)

Vinden met ons mee

Voel aan alles, pak het vast

Gloob en Teo

Haal maar alles uit de kast

Gloob en Teo

Gloob en Teo C

goed idee F Gloob en Teo

GLOOB & TEO : Op z’n kop lied

En wie geen pijl heeft is een boog

Samen zoeken

Vinden met ons mee

We zijn een

G Lalalala lalala A

(Gloob en Teo)

Lalalala lalala (Gloob en Teo)

Teo vindt er wel wat op

Gloob draait alles op zijn kop

G D

Gloob en Teo, Jij en Ik

Een superteam Klik Klik

Meer over Gloob & Teo vind je op p. 28 en op https://djapo.be/gloob-en-teo/. Daar vind je educatief materiaal zoals klasactiviteiten die je kan downloaden. Je kan er ook de liedjes beluisteren.

WERKVORM

Een appel met een hap uit. Waar komt die vandaan? Wat is er precies gebeurd? Staat hij daar echt zo alleen of ontbreken er nog elementen? Wat denk jij?

‘Ik zit in de tekening’ is een werkvorm systeemdenken. Kinderen zoomen in en fantaseren over wat er op de foto of in de tekening niet zichtbaar is. Ze ontdekken dat ze de context van een onderwerp of probleem niet altijd juist inschatten. In dit voorbeeld ga je systeemdenken rond voedselverspilling, maar je kan de werkvorm ook toepassen op andere thema’s. De volledige uitleg vind je op https://djapo.be/punt-3. Daar kan je ook dit werkblad downloaden. Toch al benieuwd naar de originele foto? Kijk eens op p 31.

Brooddoosberichten Boterhammetjes, maispap, gebakken rijst, pilau, chapati’s of gebakken patatjes. Wat eten kinderen op school?

ECUADOR

Ik ben Saray, ben 9 jaar en woon in Riobamba. Ik ee t ’s middags thuis. De sch ool start erg vroeg, rond 7u en eindigt rond 13u. Dan ee t ik ‘almuerzo’. Vandaag is da t soep van quinoa, salade met sla, tomaat, avocado en ajuin, met tonijn en frietjes, braambessensap.

SURINAME Ishra (11) en Anna (12) van de Kangoeroeschool in Paramaribo eten vandaag aardappelschotel. Ze eten meerdere keren per dag warm, maar wat er in de brooddoos zit, is nu niet meer warm. “Het is iets dat mijn vader gemaakt heeft, met

BOLIVIE

t, een als ontbij je d o ro b met Een een bord n e l e p p sinaasa ten. De en groen n e n o b , rijst Fundahool van kleutersc Tierra in gia de la lo o c E n ert ció organise ia v li o B , s Ixiama een geer week p r e e k n éé ijt en elijk ontb p p a h c s t meen ten word aal. Het e m g a d id m school uders op door de o aakt. klaargem

ondermeer kip en champignons. Het is zeer lekker.”

TANZANIA Ik ben Baraka Nickolaus en ben 5 jaar. Ik zit in awali B van de Baraa Primary School in Arusha. In mijn beker zit pap, gemaakt met melk, suiker, gierst en mais.

Met dank aan BOS+, Trias, Plan International België, Nepal ‘88, IThemba

NEPAL Ik ben Yangdji Sherpa en ben 9 jaar. In woon Lumsa, dichtbij de hoogste berg van de wereld, de Mount Everest. In mijn rugzak zit m’n lunchzakje. Mijn brooddoos ben ik kwijt. Vandaag zit er ovengedroogde rijst uit de winkel in en chapati’s die we zelf maken. Soms neem ik ook gebakken patatjes, rildoek (soort gestampte patatjes) of gekookte of gebakken rijst mee. Rijst lust ik het liefst van allemaal.

n Tijl, ben Alken. Ik woon in 8 jaar en men boterham n ij m m e ne an je rap. Die k w n e e n bijmee in katoen e t e m n e salami zelf mak efst eet ik li t e H . s enwa maar van terham, o b e d p n o g e dan onderda d t e h is daag p school. giedag o g e v t e h is fituur er nu con it z m ro etjes. Daa terhamm o b n ij m tussen ker ik ook lek Dat vind hoor.

be BELGIË Ik

TANZANIA Mijn naam is Salome Mvanda en ik ben 12 jaar. Ik zit in standaard 7C van de Baraa Primary School in Arusha. Ik eet pilau, een gerecht met rijst, aardappelen en aubergine. We eten meestal rijst. Op maandag en donderdag met bonen, op dinsdag met met groene groenten en bonen. Op vrijdag eten we ‘makande’, een bonenmix met mais.

Wil je ook een coole wrap voor je boterhammen maken? Je vindt een stappenplan op p. 25

Heeft jouw klas ook al een Djapo Wereldkaart? Bestel ze via www.djapo.be. Je vindt er ook tips om meer te doen met een wereldkaart in je klas.

Zet samen met je gemeente de wereld op punt

Climate Games Oostkamp

100 uitdagingen voor het klimaat Op een dag zat er een brief van de burgemeester in de brievenbus van alle vierde leerjaren in Oostkamp. Dat het niet zo goed gaat met de planeet: de aarde warmt op en dat heeft gevolgen voor de hele wereld. Of de kinderen het zagen zitten om 100 uitdagingen te doen om de aarde te helpen? En of ze dat zagen zitten! Alle scholen deden mee. Of hoe je samen met je gemeente de wereld op punt kan zetten.

Van een kledingswap, een bezoek aan de fietsbibliotheek, tot een spel rond windmolens. Van een kunstwerk uit afval, koken met seizoensgroenten tot een verhaal over een zieke aarde. In totaal waren er 100 acties voor een gezondere planeet. Want hoe meer acties, hoe beter voor het milieu, voor het klimaat en onze toekomst. Het project laat zien hoe je samen met de brede schoolomgeving kan werken aan een duurzamere wereld. Els Roelof, schepen van jeugd, milieu en duurzaamheid “Het project Climate Games past perfect in de visie Oostkamp 2030.

Een paar jaar geleden organiseerden we een droomavond: hoe zagen de inwoners hun gemeente in de toekomst? Daar kwamen zeer mooie ideeën uit. Rond duurzame energie, het Kruimelcafé dat met voedseloverschotten heerlijke, betaalbare maaltijden bereidt, een buurthuis in Ruddervoorde, een werkgroep Trage Wegen… Mensen vinden elkaar en zetten zoveel in gang.” Katrien Talloen, schepen van ontwikkelingssamenwerking “Het project sluit ook aan bij de 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties, de SDG’s. Oostkamp is daar piloot-

gemeente. Als je hier werkt aan het milieu, merken ze dat in het Zuiden ook. Daar voelen ze eerst de gevolgen van de klimaatverandering, zoals de droogte. Ik vind dat je als gemeente een taak hebt om kinderen bewust te maken. Er waren uitdagingen die de kinderen hier konden doen, maar er was ook een link met het Zuiden, bijvoorbeeld 4depijler organisaties die over hun projecten kwamen vertellen. De Climate Games zijn zo voor een stuk de vertaling van ons beleidsplan.” Els Roelof, schepen van jeugd, milieu en duurzaamheid “Ik vond het inspirerend om te zien

Nina: “Onze juf Caroline vertelde er over in de kring. Er was een brief van de burgemeester om iets voor het klimaat te doen. We wilden allemaal wel meedoen. Een aantal kinderen hadden nog wat vragen: ‘Wat is dat dan precies? Wat doe je dan allemaal?’ We dachten dat we met onze klas de 100 uitdagingen moesten doen, maar toen zei onze juf dat het met alle klassen van Oostkamp samen was. Dat zagen we zeker zitten.”

“Onze juf vertelde dat we een wedstrijd Climate Games gingen doen en ik zag dat meteen zitten.” Fran

hoe negen- en tienjarigen creatief aan de slag gingen met recycleren, ontspullen en sorteren. Ze werden uitgedaagd om na te denken over thema’s als klimaat, duurzaamheid, CO2 vermindering en mobiliteit. Het was bovendien een wedstrijd die alle scholen samen konden doen, zonder competitie.” “De bedoeling was ook om ouders te doen nadenken, via de kinderen komt de boodschap vaak anders over. Als een kind vraagt: ‘Papa, waarom neem je nu de auto in plaats van de fiets om naar de bakker te gaan?’ dan klinkt dat heel anders dan als je hen daar als gemeente mee zou confronteren. Kinderen trekken de ouders vaak mee, ze rapen graag zwerfvuil op, ze zijn de grote believers als het gaat over onderwerpen als afval en zwerfvuil. We zien dat ook in de kindergemeenteraad. Daar zit een schepen van milieu die erg begaan is met de klimaatdoelstellingen en zeer overtuigd is dat er iets moet gebeuren.”

Caroline Goethals, leerkracht freinetschool Klimop: “Het is een super enthousiaste klas die zeer goed heeft meegewerkt. Je voelt hoe het leeft bij de kinderen en hoe ze dit doorleven. We zijn veel op uitstap geweest, we hebben zeer interessante gesprekken gehad, in de klas en daarbuiten. Bij elk bezoek bleven ze vragen stellen, soms een uur tot anderhalf uur. Je voelt het nu nog: elke keer we iets rond de

Ariën: “In groepjes dachten we na over een thema: water, CO2, mobiliteit, vervoer… Na een brainstorm maakten we een woordspin met dingen die we wilden doen. Zo kwamen we op het idee om brieven te schrijven naar de burgemeester, de ministers en de koning.” Nina: “Dat was wel anders schrijven dan normaal, die brief: eerst een kantlijn tekenen en dan moest je in handschrift zeer mooi schrijven. We hebben dat soms zelfs drie keer opnieuw gedaan. Het begon dan met ‘Beste Koning’ en dan vertelden we over ons project en onze uitdagingen.” Lenke: “We kregen veel antwoorden. Dat was echt fijn. We dachten eerst dat ze dat niet gingen doen omdat ze daar geen tijd voor hadden, maar we kregen veel antwoorden terug. Ze vertelden wat zij al gedaan hebben voor het klimaat en ze wensten ons veel geluk.” natuur doen, is die interesse er. Met de verandering van de seizoenen bijvoorbeeld maken we foto’s en omdat bomen zo belangrijk zijn voor de CO2, komt dat project altijd weer ter sprake.” Caroline Verhaeghe, leerkracht VBS De Vaart “Wij zagen het meteen zitten om mee te doen. We zijn de energieklas hier op school, we informeren de andere klassen over hoe ze duurzaam kunnen omgaan met energie. Zo werken we rond Dikketruiendag, verzamelen we batterijen, en zijn er hier kinderen energiemeester. De Climate Games pasten perfect

binnen het beleid van deze school.” Stefanie Tamsin, leerkracht VBS De Vaart “Wij zijn sowieso al met deze thema’s bezig van in de kleuterklas en het is een thema dat ook blijft leven. De kinderen houden hun adem wel eens in, anders komt er te veel CO2 in de lucht zeggen ze. Het was fijn dat dit voor het vierde leerjaar werd georganiseerd. Deze thema’s worden voor die leeftijd vaak als moeilijk aanzien, maar het is zeer vlot gegaan. Het waren wel veel uitdagingen op korte tijd, maar je ziet dat het nog steeds leeft bij de kinderen.”

De klassen in Oostkamp organiseerden bezoeken aan de Kringwinkel en de fietsbibliotheek, speelden een spel rond waterverbruik en leerden meer over windenergie. Er waren workshops, documentaires, batterijinzamelingen, lessen van Wereldlesidee en een heuse slotshow met toneel, zelfgemaakte liedjes en een modeshow met kleren uit krantenpapier. Katrien Talloen, schepen van ontwikkelingssamenwerking “Het was zeer fijn samenwerken met Djapo. Zij hebben de expertise om dit in de klas te brengen, om leerkrachten te ondersteunen en begeleiden, om samen met ons

Lola: “Ik heb veel geleerd. Ik wist bijvoorbeeld nog niet dat er zo veel plastic in de zee zit. Ik wist wel dat het een probleem was, maar niet dat het zo groot was.” Esteban: “Ik wist er al wel wat van, maar vond het heel interessant om te leren over de windmolens. Wat ik echt niet wist is dat elektrische auto’s ook vervuilend zijn, want je hebt grondstoffen nodig om dingen te maken. Ook bij het maken van een elektrische auto is er CO2 nodig.”

“Ik zeg altijd tegen papa, als hij voor de brug staat en het duurt nog lang, dat hij zijn auto stil moet leggen.” Floor

Maudee: “Tijdens de workshop hebben we posters gemaakt, we hebben veel getekend over water en energie. Dat er landen zijn overstroomd door de opwarming van de aarde, door de klimaatverandering, dat de ijsstukken zijn gesmolten. We hebben een toneel gemaakt rond water en afval in de bossen en langs de straten. En we maakten een lied.”

als gemeente een concept uit te werken. Ann en Janne van Djapo kunnen zeer enthousiast een boodschap overbrengen. De slotshow was top! Ze hebben mij en mijn collega zelfs in een kostuum gekregen: ik was de fairtradebanaan en mijn collega mocht het duurzaamheidspamflet omhangen.” Els Roelof, schepen van jeugd, milieu en duurzaamheid “Het is een cliché maar kinderen zijn de toekomst. We hebben frisse ideeën nodig. Kinderen kunnen zo goed out of the box denken. Dit project lijkt misschien klein, maar alles wat je doet telt mee. Wie weet zit er hier een kind tussen dat een straks een schitterend duurzaam idee heeft. Kinderen kijken ook anders naar de dingen, ze confronteren ons door simpele vragen te stellen: ‘Als het niet goed is voor het milieu, waarom doen jullie dat dan?’ Tja, de waarheid komt vaak uit een kindermond.”

Wil je ook werken

rond het thema kli

maat?

Er zijn heel veel m klas of school te ogelijkheden om dit thema in je Dit zijn een aanta brengen. l van de 100 uitdag ingen: - organis

eer een work shop in de kl as - download d e lessen Klim aa tz aa k op Wereldle of Klimaatto p sidee - breng een b ezoek aan de wereldwinke - kook met se l izoensgroente n - nodig Terr@ dialoog uit, ee n vereniging schooltuinen die helpt aanleg gen in het Zu - bezoek de fi iden etsbibliothee k - organiseer W oensdag Fiet sdag - sluit de stra at van de sch ool een dag af iedereen ee zodat n stukje te vo et moet - maak een ku nstwerk met afval - organiseer een Repaircaf e - maak een b oterhammen wrap - dans en zin g op Radio O orwoud - vertel het ve rhaal Terra is ziek

Ilie: “Mama laat het licht wel eens branden in de gang en dan zeg ik dat ze dat moet uitdoen. We hebben geleerd dat het echt wel verschil maakt. Het bespaart echt wel energie en het is goed voor het klimaat.”

Louis: “Ik stel voor om meer met de fiets te gaan, want we wonen niet zo ver. Maar het lukt niet altijd, het hangt er een beetje vanaf of mama en papa het druk hebben.”

Lola: “Mama gaat dan naar de winkel en dan neemt ze plastic zakjes mee. Ik heb eens stiekem een stoffen zak meegenomen en dan vroeg ze waar de plastic zak was. Nu gebruikt ze vaker de stoffen zak of een bak.”

Sterre: “Mijn mama is moeilijk te overtuigen maar toch vraag ik haar om met de fiets te gaan, en dat ze bijvoorbeeld eens eigen plastic potjes meeneemt naar de beenhouwer.”

“We hadden eerst twee dieselauto’s en ik vroeg een elektrische en dan is het CLG geworden.”

Ariën: “Ik heb meer groen geplant en wil zelf groenten kweken om meer vogels en vlinders aan te trekken. Op school hebben we elk ons eigen moestuintje. Dan mag je zelf planten, oogsten en dat tuintje versieren. Ik kijk ook minder TV sinds de Climate Games. Van 5 keer per maand nog maar 1 of 2 keer of zo. Maar ik speel ook graag buiten.”

Nina: “Mijn mama en ik doen soms een swap met vriendinnen, dan hoef je niet altijd nieuwe kleren te kopen. Thuis bij mij is er een grote moestuin en we hebben ook veel groen, veel bomen en bijen in onze tuin. Papa rijdt het gras graag heel kort en dan zeg ik: ‘Laat het maar wat langer worden, want de grasmachine verbruikt ook CO2’.”

Ariën

Climate Games

is een project met de steun van de gemeente Oostkamp en Provincie West-Vlaanderen. Je kan alle uitdagingen bekijken op https://climategamesoostkamp.wordpress.com/ Op https://djapo.be/overheid-gemeente/ vind je nog meer inspiratie om samen met je gemeente en organisaties in de schoolomgeving te werken aan een duurzamere wereld. Plan je zelf een project? We helpen het jou graag realiseren.

INTERVIEW

Dat heet dan gelukkig zijn. Anders kijken naar voedselverspilling

Stel: je bent in de supermarkt, je hebt je winkelkar volgeladen met gezonde en lekkere dingen, ongetwijfeld ook guilty pleasures en dingen die je niet van plan was te kopen. Netjes afgerekend, klaar om alles in de auto te laden. En dan staat er buiten iemand die je vraagt om een derde van je brood, de helft van je bananen en een vijfde van je fles melk in de vuilnisbak te kieperen. Je denkt: ‘Zot! Dat doe ik niet!’

En toch gebeurt dit: een derde van ons voedsel wordt verspild. Je doet het ongetwijfeld niet net na je aankopen, maar we gooien met z’n allen ontzettend veel weg. Wereldwijd wordt er zo jaarlijks 1,3 miljard ton voedsel verspild.

Een gesprek met Annemie Geeraerd, professor duurzaamheid van de voedselketen bij de faculteit bioingenieurswetenschappen aan de KU Leuven. “Er hoeft geen honger in de wereld te zijn, we produceren vandaag voldoende voedsel om iedereen eten te geven. We produceren niet voldoende groenten en fruit om alle

micronutriënten te voorzien, maar als we puur naar calorieën kijken is er wel voldoende graan, rijst en mais. Dat er wel honger is, is geen puur landbouwprobleem, maar is ondermeer te wijten aan gebrekkige toegang tot methoden om gronden efficiënt in te zetten, gebrek aan stabiele energievoorziening voor bijvoorbeeld koeling van de oogst en gebrek aan scholing. Het wordt dus al snel een politiek en een beleidsprobleem. Het gaat dan om maatschappelijke dingen zoals infrastructuur, onderwijs, handel…, maar ook om politieke keuzes van corrupte regimes. Als je mensen in een conflictueus gebied alles hebt afgenomen zodat ze geen graan meer hebben of kunnen kweken voor volgend jaar en als je als politiek verantwoordelijke blijft wegkijken, dan is dat een keuze om honger als oorlogswapen te gebruiken.”

Waar gaat het voedsel dan verloren?

“In de landbouw is dat omdat boeren producten niet verkocht krijgen of omdat ze niet perfect voldoen aan de standaarden. Dit soort van voedselverlies bij de productie verkleint, al is er in ontwikkelingslanden wel nog educatie nodig over landbouwtechnieken: hoe je irrigeert, hoe je oogst, hoe je optreedt tegen schimmels, parasieten en insecten, hoe

je mest correct gebruikt. Het grote verlies bij ons zit bij de consument. Voedselverspilling is te wijten aan onze rijkdom. We kunnen het ons blijkbaar permitteren om eten weg te gooien. Voeding staat, net als kleding, smartphones en verre reizen maken onder druk van reclame: ‘Koop regelmatig iets nieuws, koop dit of koop dat’. We hebben echt geen aardbeien nodig met kerstmis of prinsessenboontjes uit Kenia.”

Welk voedsel wordt het meeste verspild?

“Brood en graanproducten. Mensen willen vaak elke dag vers brood, maar dat is niet nodig. En supermarkten hoeven net voor sluitingstijd geen twintig verschillende soorten brood in huis te hebben. Je hoeft brood echt niet weg te gooien, je kan eerst het brood van gisteren opeten, daar is niets mis mee. En is het nog ouder dan kan je het roosteren, hergebruiken in wentelteefjes of broodpudding. Je wordt er echt niet ongelukkig van.”

Maakt het de planeet gelukkiger als ik minder eten weggooi?

“We moeten veel meer stilstaan bij wat onze planeet aankan, ook wat voeding betreft. Dat gaat over klimaatverandering, dus methaan en CO2-uitstoot, maar ook over biodiversiteit enzo.

Daarom is het belangrijk dat we de volledige milieu-impact kennen van de dingen die we eten, maar ook van de spullen die we kopen, de kleding die we dragen, de reizen die we maken… Dus de impact van de volledige economische keten, van productie, vervoer tot aankoop. Wist je dat de milieu-impact van de spullen die we per jaar kopen enorm is? Ons vleesverbruik komt op de tweede plaats en is bijvoorbeeld vervuilender dan een keer naar Porto vliegen. Het plaatje verandert natuurlijk als je naar Bali of NieuwZeeland zou vliegen. Lees het boek ‘De Verborgen Impact’ van Babette Porcelijn er maar eens op na. Je zal versteld staan.”

“We moeten ons bewust zijn van die verborgen impact: alle CO2 die vrijkomt bij de productie, het waterverbruik, het vervoer door vrachtwagens, containerschepen of vliegtuigen. Dat zijn dingen die we niet zien, maar we moeten er wel rekening mee houden, want het milieu voelt het wel. Nu zien we bijvoorbeeld enkel de uitstootgassen bij het gebruik van een auto, het plastic dat rond voedingswaren zit of het lampje van de TV dat blijft branden. Daarop ligt ook vaak de focus bij sensibilisering. Maar eigenlijk moet de boodschap niet zijn ‘Zet uw TV in spaarstand’ maar ’Koop niet elk jaar een nieuwe TV’.”

Of: Gooi je eten niet weg!

“Ja, ik pleit voor veel meer bewustmaking. We vinden het normaal dat

we het licht uitdoen, maar de energie in de teelt van 1 appel is bijvoorbeeld evenveel als een spaarlamp van 12 watt twee uur laten branden. Dus appels kopen en in de fruitmand laten liggen en dan weggooien is gewoonweg zonde. Bewaar appels die je niet meteen opeet in de koelkast zodat ze nog wat langer knapperig blijven. Waarom doen we het licht wel uit en gooien we de appel weg? Omdat die bewustmaking er wel is wat ons energieverbruik betreft, maar niet als het over voedselverspilling gaat.” “Er is bijvoorbeeld veel voedselverlies bij brood, groenten en fruit, maar veel minder bij vlees. Maar toch is het weggooien van een klein stukje vlees veel schadelijker voor de planeet. Stel je voor dat je te veel salami hebt gekocht. Als je dat weggooit is de impact veel groter dan pakweg 5 sneetjes brood omdat er veel meer water, CO2-uitstoot en energieverbruik was in de hele keten om die sneetjes salami tot in de winkel te krijgen. Focussen op de plastic verpakking rond salami is absurd als de verpakking ertoe bijdraagt dat de salami veilig is en zo relatief lang bewaart. Broodverlies aanpakken is uiteraard zeer goed, maar eigenlijk is zorgen dat je je beleg opeet veel belangrijker.”

Hoe weet je dat precies?

“Daarvoor doen we aan levensmiddelencyclusanalyse. Je gaat onderzoeken welke impact de productie van bijvoorbeeld 1 appel heeft op het

milieu. Het kweken van de bomen, alle acties in de boomgaard, alles rond verwerking, bewaring, verkoop en consumeren, overal meet en tel je de voedselverliezen en de impact. Want al wat je doet bij de productie van wat dan ook, veroorzaakt emissies naar bodem, lucht, water en afval. Met al die dingen houd je rekening. Om dat goed uit te voeren heb je zeer goede data nodig: hoeveel verbruiken de koelcellen, welk materiaal is er gebruikt, welke vervoersmiddelen? Hoe zit het met de verpakking? Als je op die manier de Belgische appel vergelijkt met die uit Nieuw-Zeeland, dan blijkt de Belgische altijd duurzamer, ook als die maanden in de koeling heeft gelegen.”

Snoep gezond en duurzaam, eet een Belgische appel?

“Ja, maar met een kanttekening. We ontdekten dat er veel verlies is bij appelen die per zes verpakt zijn. Terwijl je misschien zou denken dat er minder voorzichtig wordt omgesprongen met appels in bulk. Maar als er in een pak van zes één appel beschadigd is, wordt het hele pak weggegooid. Winkels kunnen die 5 resterende appels blijkbaar niet zomaar los verkopen: het is een andere variëteit, er is geen plaats voor in de winkel of er is geen logistiek om het naar de voedselbanken te brengen.”

Heeft ons eetpatroon invloed op voedselverspilling?

Mijn grootvader zwoer bij groenten,

1/3 van ons voedsel wordt verspild: 30% van alle geproduceerde granen, 35% vis, 45% fruit en groenten, 20% zuivel, 20% van het vlees wordt nooit opgegeten. Het is niet alleen een verspilling van het voedsel zelf, maar ook van grondstoffen, water, energie, arbeidâ&#x20AC;Śdie gebruikt worden om het voedsel te produceren.

patatjes en een stuk vlees. Pizza en pasta, dat was al zeer exotisch. “Aardappelen hebben van alle koolhydraten op ons bord wel de minste milieu-impact, maar ik vind niet dat we terug naar die tijd moeten. Maar waarom quinoa laten overvliegen? Daar treed ik Jeroen Meus bij. Ook bij rijst is de impact zeer groot, niet alleen omwille van het transport, maar ook omdat er bij het telen methaan vrijkomt, een krachtig broeikasgas. Ik eet wel rijst hé, je moet daar niet in overdrijven. De boodschap mag niet zijn dat we nu we elke dag patatjes moeten eten. Maar we moeten er wel bij stilstaan.”

Mijn moeder zei vroeger wel eens: ‘Eet je bord leeg, want de kindjes in Afrika hebben niets’. Had zij gelijk?

“Ongetwijfeld zat er een andere redenering achter, maar onrechtstreeks is het zo. Natuurlijk gaan we de appelmoes die op je bord blijft liggen niet overvliegen naar Afrika, maar als je weet dat alles wat wij eten een CO2 impact heeft, wil dat zeggen dat onze keuzes een impact hebben op de klimaatverandering en dus op landen die de klimaatverandering het meeste voelen. In Sub-Sahara- Afrika lijden ze daar zeker onder, daar is de droogte een groot probleem. Een deel van de huidige vluchtelingencrisis is te verklaren door droogte en honger. Dus wat je hier doet, heeft gevolgen op een andere plaats. Het gaat niet om je bord leeg eten, maar

de juiste keuzes maken en eten tot je genoeg hebt. In recent onderzoek ziet men zelfs overconsumptie, dus te veel eten, ook als voedselverlies want al wat ik te veel opeet had ook voor iemand anders kunnen dienen.” “Als je de boodschap van je moeder wil pimpen naar vandaag zou ik zeggen: ‘Leg niet te veel op je bord en zet wat je niet opeet in de ijskast en eet het op een ander moment op’. Organiseer regelmatig een restjesdag. Het wordt heus niet ongezelliger omdat er restjes op tafel staan. Integendeel.” “En laat je kind zelf opscheppen of eventueel een klein beetje proeven als het iets nieuws is. Het zou bij schoolmaaltijden al een groot verschil maken als kinderen zelf de hoeveelheden konden kiezen. Als het dan schorseneren zijn en het kind schept niets op, dan is het maar zo -ik vind niet dat het de taak van scholen is om kinderen dingen te leren eten. Anderzijds: als ik mijn vriendinnetje toch tomaten zie nemen, ga ik het misschien ook doen. Maar zonder dwang en dus eerder inspelend op kinderlijke nieuwsgierigheid.”

Hoe kan je meer bewustwording creëren? “Ik denk bijvoorbeeld aan labels op voedingsmiddelen die naast de prijs ook de verborgen impact duidelijk maken. Je zou dat label seizoensafhankelijk kunnen maken: ‘de impact van deze appel op het milieu is nu

groter dan in de herfst, want hij heeft in de koeling gelegen’. ‘Het is nu aspergeseizoen, profiteer ervan!’ ‘Deze aardbeien komen uit Turkije en zijn Cqua impact op het milieu’. Een beetje zoals de labels op witgoed. Dat stuitte destijds ook op weerstand, maar is nu normaal. Het zet producenten en consumenten aan het denken. Supermarkten zouden ook een duidelijke opdeling kunnen maken in wel/geen seizoensgroenten. Dan zouden de etiketten zelfs niet nodig zijn, want de impact van seizoensgroenten is sowieso veel lager.” “Wat ik ook zou aanpakken is ‘te gebruiken tot’ en ‘ten minste houdbaar tot’ en die boodschap duidelijk en eenvoudig maken. Voor bijna alles wat niet in de koelkast moet, en dus nu een ‘ten minste houdbaar tot’ datum heeft, kan de datum weg. Als je een koekje met chocolade hebt met zo een wit laagje op, dat ziet er misschien niet uit, maar dat is niet slecht. Een koekje kan wat wak worden, maar ook dat is niet erg: sop dat in de koffie. Je hoeft echt geen bouillonblokjes weg te gooien die over datum zijn, want die worden niet slecht. Droge pasta met een datum van drie jaar geleden, maak die klaar! Als dat in contact is geweest met water en er staat schimmel op, dan gooi je dat natuurlijk weg. Het gaat om gezond verstand en meer duidelijkheid. Nu gooien mensen gewoon veel weg omdat ze het verschil niet kennen.”

Zal ons bord er over 10 jaar anders uitzien als het over voedselverspilling en duurzaamheid gaat?

“Het zal ervan afhangen hoe het beleid het aanpakt. Als het vrijblijvend blijft, bereiken we misschien enkel mensen die al overtuigd zijn. Het is ook niet makkelijk. Ik kan me de reacties voorstellen: ‘Ja, nu de werkman zich een biefstuk of een reis naar Thailand kan permitteren, nu zullen ze dat eens gaan aanpakken’. Maar we kunnen niet anders als we de klimaatdoelstellingen willen halen, we kunnen niet blijven doen alsof de economie en onze keuzevrijheid oneindig zijn op een planeet die eindig is. Dat de luchtvaartsector niet mee in het klimaatakkoord zit, vind ik een ongelooflijke schande. Bovendien denk ik dat een reis je gelukkig maakt als je hem kan delen met andere mensen die je een warm hart toedraagt, als je samen fijne momenten beleeft. Dat kan net zo goed korter bij huis. Maar het beleid moet mee. Je hebt alle politieke partijen nodig.”

Verspil jij zelf wel eens voedsel?

“Ja. Het gebeurt wel eens dat we kipbeleg moeten weggooien. En we hebben de gewoonte om appels te schillen, wat niet hoeft. Yoghurt durft in onze ijskast wel eens blijven staan, maar je kan dat echt wel een paar dagen later opeten dan de datum die erop staat. Voor de rest roosteren we brood en kopen we alleen dingen waarvan we weten dat

we ze lekker vinden. Ik leer ook bij: sinds kort gebruik ik de stronk van broccoli en ik neem nu zelfs dat pakje met zes appels, waarvan er één wat beschadigd is, omdat ik weet dat het anders wordt weggegooid.”

Kan jij eigenlijk nog relaxed winkelen?

“We winkelen met een boodschappenlijstje. Voor we naar de winkel vertrekken bekijken we onze planning: morgen eten wij bij de schoonouders, zondag is het BBQ bij vrienden, maandag zijn we laat thuis… We kijken ook altijd wat we nog hebben: nog een halve zak wortelen, nog 12 kiwi’s. Ja, onze shoplist is een gedetailleerd lijstje. En voor de rest winkel ik met die verborgen impact in het achterhoofd, of het nu om een kleedje, een kilo gehakt of een auto gaat. Het is een beetje wat psychiater Dirk De Wachter zegt: ‘Welke dingen maken je echt gelukkig in je leven?’ Dat gaat over het gevoel dat je iets nuttigs doet, over verbondenheid met andere mensen en een reden om ’s morgens uit je bed te komen. Niet om de dingen die je koopt. We zijn mensen en burgers, niet alleen maar consumenten. Als je de vraag stelt aan mensen op het einde van hun leven denk ik dat ze nooit gaan zeggen: ik ben gelukkiger geworden van dat extra paar schoenen of van die 400 g biefstuk op mijn bord.”

Wat kan je zelf doen? • Plan je maaltijden voor een hele week, houd ook rekening met een restjesdag. • Maak een boodschappenlijstje. Kijk ook wat je nog in huis hebt. • Kies voor seizoensgroenten en - fruit • Kies voor de juiste hoeveelheid. Een grote verpakking is niet voordeliger als je de helft moet weggooien. • Organiseer je koelkast. • Zoek de juiste manier om voeding te bewaren. Tomaten, appelen en bananen bewaar je best gescheiden omdat ze andere groenten en fruitsoorten sneller doen rijpen. • Weeg je voedsel of leer inschatten hoeveel je nodig hebt. • Kook met restjes. Al eens Italiaanse broodsoep, rijstsalade, parmentierschotel of pasta fritata gemaakt?

Kijk voor tips ook op www.voedselverlies.be en http://vcbt.be/infovoorconsument/

LESTIPS

Werkvorm

Rood rond blauw: brooddozen zoeken in de klas Doelgroep:

jongste en oudste kleuters

Materiaal

• een rood, een blauw en een rond voorwerp • pictogram ‘brooddoos gebruiken’. Je kan dit bestellen of printen: https://djapo.be/gloob-teo-pictogrammen/

Stap 1: rode voorwerpen zoeken

Toon het rode voorwerp. • Welke kleur is dit? • Welke andere rode dingen zie je in de klas? De kinderen gaan op zoek naar rode voorwerpen in de klas. Ze tonen hun voorwerp en benoemen het.

Herhaal telkens het voorwerp en neem daarbij het woord voorbeeld in de mond. Bijvoorbeeld bij een rode bal: “Dit is een voorbeeld van iets roods. Wat is nog een voorbeeld van iets roods?”

Stap 2: blauwe voorwerpen zoeken

Toon het blauwe voorwerp. Doe hetzelfde als in stap 1: de kinderen gaan op zoek naar voorbeelden van blauw.

Stap 3: brooddoos

Toon een brooddoos. • Wat is dit? • Hebben jullie dezelfde brooddoos? De kinderen nemen hun brooddozen. Bekijk de brooddozen en laat de kinderen ze rubriceren: brooddozen met tekening en zonder, van plastic of van staal, voor meisjes of voor jongens (peil naar hun argumenten!…) Laat de kinderen mee de verschillende rubrieken bepalen.

Stap 4: op zoek naar iets waar je boterhammen in kan doen Bespreek: • Hoe ziet een goede brooddoos er uit?

De kinderen verwoorden enkele belangrijke eigenschappen van een brooddoos. Kies er de belangrijkste uit. Bijvoorbeeld: • In een brooddoos moeten je boterhammen passen. • Je moet de brooddoos kunnen meenemen in je boekentas. De kinderen gaan nu in de klas op zoek naar voorwerpen waar je je

boterhammen in kan meenemen. Ze krijgen hiervoor 1 minuut de tijd. Zet een timer op. De tijdsdruk zorgt voor extra motivatie. Opmerking: Het is belangrijk om de opdracht zo te formuleren en zeker niet het woord brooddoos in je opdracht te gebruiken. Anders gaan de kinderen gewoon op zoek naar brooddozen en zijn ze snel klaar. Het gaat dus om voorwerpen waar je je boterhammen in kan meenemen. De kinderen stellen één voor één hun vondst voor. Peil telkens naar de reden: • Waarom vind jij dit een goede brooddoos?

Tip: Je kan dit uitbreiden naar moeilijkere categorieën:

• Ronde voorwerpen, vierkante voorwerpen … (vormen) • Voorwerpen uit hout, plastic, glas … (materialen) • Voorwerpen waar je mee kan spelen, waar je mee kan tekenen … (gebruik)

Werkvorm

Dobbel een voorbeeld rond voedselverspilling 23

Doelgroep:

eerste, tweede en derde graad lager onderwijs

Materiaal

• werkblad dobbelsteen

Voor je begint

Print en knip het werkblad Dobbelsteen. Je vindt dit op https://djapo. be/punt-3. Maak de dobbelsteen. Deze kinderen geven betekenis aan het begrip ‘verspilling’ nl. ‘voedsel weggooien dat nog eetbaar is’, of ‘voedsel weggooien dat te veel is’.

De kinderen geven één of meerdere (tegen)voorbeeld(en) van voedselverspilling. Tip: noteer de voorbeelden om nadien te gebruiken in een filosofisch gesprek.

duurzaam solidair

eerlijk

meer dan

LESSEN EN MEER DAN 20 ormen 100 werkv

METHODE KEN CREATIEF DEN rkwijze en we een denk- sisonderwijs voor het ba LESSEN EN MEER DAN 20 ormen 100 werkv

meer dan

100

en werkvorm

meer dan

2/12/15

www.djap

school.

eerlijk

duurzaam solidair

voor LESSEN EN MEER DAN 20 ormen 100 werkv

o.be

tie voor organisa catieve ter- en laeen edu in het kleu docenDjapo is scholen hten en enten en leerkrac voor stud erwijs en naar ger ond pleiding. n kijken lerareno ten in de anders late t ze die zelf kinderen voor Djapo wil wereld zoda respect over de eld en denken geven met kunnen rs. De wer r bewone mee vorm jouw en al haa klas, op de planeet begint in jouw gen van mor 1

METHODE KEN CREATIEF DEN

en werkvorm

100

meer dan

jze en werkwi een denkt -basisonderwijs he

METHODE KEN CREATIEF DEN eerlijk

duurzaam solidair

DENKEN

20 LESSEN

L.indd

+ FINAA

MEER DAN 20 ormen 100 werkv

DENKEN

COVER

jze en werkwi een denk- sisonderwijs voor het ba LESSEN EN

CREATIEF

CREATIEF Methode MEN WERKVOR

es.be www.lesil

Methode lessen

Stel: een kind geeft ‘een half opgegeten boterham’ als een voorbeeld voor ‘klas’. Een klasgenoot kan als tegenvoorbeeld geven ‘een half opgegeten boterham die je bewaart voor de speeltijd’ want dat is volgens hem geen verspilling. Een ander kind geeft als voorbeeld voor ‘thuis’: ‘eten weggooien dat op mijn bord ligt omdat ik genoeg heb’.

eerlijk

Hulpvragen • Wie is wel/niet akkoord en waarMETHODE KEN om? DEN jze CREAdeTInkEF en werkwi een t -basisonderwijs he • Hoe verspil je ietsvodat je te weinig or 20 hebt? LESSEN • Waarom verspil je? • Verspillen dieren ook? • Is verspillen oké of niet oké? Waarom? Wanneer? • Stel dat niemand nog iets verspilt, wat dan?

tie. r construc jk, ld is onde eerli rzame were te veel dat niet al, … Onze duu er nog ogisch, socia gebeurt Enerzijds rechtvaardig, ecol veel dat wél eerm, duurzaa ds gebeurt er heel ogisch, sociaal, , ecol is. Anderzij m, rechtvaardig nood aan nieuwe t en. Anlijk, duurzaa enleving heef aan te pakksamene sam … is. Onz de dingen anders heeft onze laten ideeën om rzamer. Tegelijk kunnen duu sen die zich ders en gebeurt. aan men er rond hen leving nood o n door wat wil Djap inspirere denken e creatief . hod met agen Met deze aan bijdr we kinntje hier zijn stee leren, leren en aan te reren. tief denk Door crea we ideeën te gene ) s, (student deren nieu terleider naal aan kleu t een arse hode bied De met docenten gaan doen. ten, en om dat te leerkrach aatvernten aan instrume thema ‘klimeen derond het en en 20 lessen elijk werkvorm Meer dan r dan 100 ch kader met duid mee , retis degelijke andering’ ewerkt theo kenen een klas. gelijk uitg leerdoelen bete en in de ven creatief denk omschre n om te gaan die wete houvast kinderen klas vol volle gaan om hun t? Een De inze en en ten . r ze kiez waarvoo te zetten in actie om es keuz

DENKEN CREATIEF Methode MEN WERKVOR

Deze werkvorm geeft je input voor een filosofisch gesprek. Zo kan je met de kinderen filosoferen over de vraag Kan je iets verspillen dat je te weinig hebt?

DENKEN

Dobbel.

CREATIEF Methode lessen

Hoe ga je te werk?

Zoek je meer lessen en werkvorm rond duurzaamheidsthema’s? Die vind je in Methode Filosoferen, Methode Systeemdenken en Methode Creatief Denken.

15:02

39%

Nieuw!

Scoodle Play gratis digitaal oefenplatform

www.scoodleplay.be

school

DIY

Boterhammenwrap Wees hip en trendy en ga voor zero-waste in je boekentas! Maak stap-voor-stap deze boterhammenwrap. Ecologisch, leuk om te zien, eenvoudig om te maken en erg handig om mee te nemen. Zijn je boterhammen op, dan blijft er enkel een lapje stof over. Gedaan dus met brooddozen die veel plaats innemen!

odig? Wat heb je nf, wit katoen van de: o rootte • lapje st orm en g v e t s n e gew voor op 32cm 53.5cm ammen boterh ier • bakpap was en • gele bij enhanddoek uk e k e d • ou ier • bakpap er • strijkijz nseel pe • keuken • verf • verfrol tape n • papiere

Rol met de verf over het lapje stof. Op de plaats van de papieren tape blijft het doek wit en verschijnt jouw naam of symbool. Laat drogen en haal de papieren tape weg.

Neem het lapje stof. Maak met de papieren tape je naam of een symbool.

Ga er met het strijkijzer over, op stand ‘wol’. Zorg ervoor dat alle bijenwas smelt en in de stof dringt. Als dat nodig is, leg je nog wat extra bijenwas op de Leg hierop je stuk stof en besprenkel met bijenwas. Zorg ervoor dat het gelijk droge plekken. Ga er nog eens met het strijkijzer over. Wrijf de was eventueel verdeeld is. Bedek met nog een laag wat open met een keukenpenseel. bakpapier.

Haal de wrap van het papier en laat drogen. Knip de rafeltjes van de randen. Je kan hem ook versieren met een knoopje en elastiekje en eventueel besprenkelen met wat jojobaolie.

Deze wrap is een goed alternatief voor plastic- of aluminiumfolie of voor een brooddoos. Je kan hem gebruiken voor brood, koek, kaas, groenten maar niet voor vlees. Wikkel er je lunch in, dek er een potje mee af in de ijskast, bewaar iets in de diepvries.

Je kan de wrap makkelijk schoonmaken onder de kraan met koud water en eventueel een beetje marseillezeep. Geen warm water, want dan smelt de was. Laat drogen aan de lucht. Op die manier kan je het doek minstens een half jaar regelmatig gebruiken.

Leg de keukenhanddoek op tafel. Neem een vel vetvrij bakpapier dat iets groter is dan het stukje stof. Leg dat op de handdoek.

Wikkel je boterhammen, koekjes of fruit in de wrap. Hop! In de boekentas en … go!

Daarna moet je de bijenwasbehandeling herhalen.

Tip: bekijk deze en andere DIY op ons kanaal op YouTube. Je vindt ook nog andere knutseltips op Wereldlesidee. Kijk alvast op p.26-27.

WERELDLESIDEE

September – December:

Actualiteit

Propere Lucht

Kinderrechtendag

Week van het bos Feestmaal uit het bos

Ben je op zoek naar lessen rond wereldoriëntatie of wil je eens anders werken rond de actualiteit? Op Wereldlesidee vind je lessen, lesmateriaal en knutseltips rond thema’s zoals klimaat, water, lucht, gender, voeding en natuur. Dingen die je het hele schooljaar kan doen, maar ook kan koppelen aan werelddagen en evenementen of aan de actualiteit.

Januari – Maart:

April – Juni:

Actualiteit

g Origineel, met heel veel goede wensen voor jou, voor de kinderen, voor de wereld.

Modderverven

Wereldvrouwendag

Dag van de biodiversiteit

Dikketruiendag

Nieuwjaarsbrief

Week van de bij

Zonder bijen, lege winkelrekken?

nieuwe lessen

DIY

actualiteit

werelddag

Consuminderen Sint Kerst

Week van de Fair Trade

Halloween

Wereldvoedseldag

Een les over grondstoffen, voetafdruk, consuminderen, recyclen van kleding en afval.

Lentewraps met wilde kruiden

Zwerfvuil

Mei Plasticvrij

Palmolie

Wereldwaterdag

Actualiteit

Ontdek ons stappenplan systeemdenken, creatief denken en filosoferen rond de actualiteit

Doe jij de Wereldwaterdag @school?

Moederdag en Vaderdag

11.11.11.campagne

g Afval anders bekeken

Dit is maar een deel van het aanbod. Meer inspiratie en onderwerpen en de uitgewerkte lessen vind je op www.wereldlesidee.be. De lessen staan ook op Scoodle.

Wist je dat je het hele schooljaar ook rond de SDG’s kan werken? Met heel wat van onze thema’s breng je de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen in de klas. Je vindt ook uitgewerkte lessen rond de SDG’s op Wereldlesidee.

Zorgen voor de natuur in de kleuterklas Op zoek naar een manier om met kleuters rond duurzaamheid te werken? Dan zijn Gloob & Teo de klasvrienden die je zoekt! Zij brengen kleine of grote ontdekkingen, onderzoekjes of vragen aan in de klas. Ze helpen jou om kleuters nog beter voor elkaar en voor de natuur te laten zorgen. Een schooljaar lang! Enkele ideeën:

September Begin schooljaar Starten met Gloob & Teo’. De kleuters leren de twee vrienden kennen en komen meteen te weten dat ze niet van afval houden. Voor de natuur zorgen is helemaal niet moeilijk! De pictogrammen helpen je daarbij. Samen met de kinderen maak je een leuke, boterhammenwrap (*). Tip: Je kan de figuren van Gloob & Teo downloaden en ze zo introduceren in een poppenkast. Of bestel de handpoppen en maak van de twee vrienden klaspoppen die de wereld in de klas brengen.

Oktober Week van het bos Teo is jarig. Dat betekent: feest in het bos! Maar niet zomaar een feest. Teo droomt van de prachtigste pakjes en de hipste cadeaus. Maar Gloob heeft een ander idee. Het wordt een bijzonder verjaardagsfeest., alle dieren in het bos werken eraan mee. Feest in het bos is een heerlijk zoekboek.

December Sinterklaas, kerst

November 28

Boek de nascholing ‘Trip trap naar duurzaamheid in de klas’. Snuister eens in je eigen klashoeken: welke kansen bieden de onthaalhoek, bouwhoek, poppenhoek…? Hoe dagen figuren als Gloob & Teo de kleuters uit om verder te denken, zich uit te drukken en op onderzoek te gaan? Een nascholing voor leerkrachten jongste en oudste kleuters

Gloob & Teo helpen de Sint, ze herstellen het speelgoed. Laat de kinderen in de klas op zoek gaan naar speelgoed dat stuk is. Hoe komt het dat het stuk is? Wat kan er nog hersteld worden? Maak in de klas een herstelhoekje en herstel al het speelgoed. Wat zou de natuur hiervan vinden? Tip: Gebruik de pictogrammen in je dagelijkse klaspraktijk. Moedig de kinderen aan om te doen zoals Gloob & Teo: papier in de papiermand, zorg dragen voor onze spullen, de kraan dichtdraaien terwijl we onze handen inzepen …

KAARTJES APART RECTO.indd 19

29/02/16 00:16

elementen een rol en deze veranderen ook steeds. Als je kinderen keuzes wil leren maken voor een gezonde en duurzame planeet, maak hen dan vaardig in denken en help hen om deze complexe wereld begrijpelijk te maken.

Februari

Januari

Dikketruiendag

Nieuwjaar

OOrzaken

Geen VuiLbak in de autO

chauffeurs gooien afval VerVeLinG, OnGeduLd

Het is koud en guur. Misschien zelfs te koud om te spelen! Geen nood! Gloob & Teo trekken wel aan onze mouw. Ga op zoek naar de beste, leukste, warmste manier om de kou uit je lijf te verdrijven en zorg er zo voor dat die verwarming een graad of twee lager kan. Goed voor lijf en … goed voor de natuur.

‘Goede voornemens’ is een klasactiviteit waarbij kinderen onderzoeken in welke duurzame handeling zij goed willen worden. Dat doen ze aan de hand van de pictogrammen van Gloob & Teo. Wat is hun voornemen voor deze week, deze maand, dit jaar, dit schooljaar?

“Ik ervaarde zelf dat de kinderen het diepgaander aan het leren waren. Kinderen ontwikkelen zelf kennis en dat werd tijdens het oefenen van de strik echt tastbaar.” sabine, djapo

om dat te doen. Zo kunnen kinderen makkelijker inpikken op elkaars gedachten en ideeën en wordt het een collectieve denkoefening, anders dan bijvoorbeeld een werkblad, waarbij ze individueel of in kleine groepen kennis over een bepaald thema verwerken.

“Het is sterk dat deze werkvorm klassikaal wordt gedaan: kinderen vullen elkaar aan, geven elkaar ideeën waar ze verder over nadenken.” Juf magali derde leerjaar, sint Jozefschool reet

GeVOLGen

zwerfvuil op de wegen “Ik heb tijdens de oefening voor het eerst het gevoel dat de kinderen echt begrepen wat er met oorzaken en gevolgen wordt bedoeld, dat de kinderen ook echt oorzaken en gevolgen gaven. Het voordeel van visuele hulpmiddelen is dat ze visueel en interactief zijn. Tijdens deze oefeningen kwamen er kinderen aan het woord, die anders zelden spontaan hun mening zeggen.” Juf allison, vijfde leerjaar in carolus magnusschool schaarbeek

dieren eten afval en worden ziek

mensen wOrden ziek

minder recycLeren minder afVaL in de autO

gevaar voor de natuur (brand)

OPROEP:

Djapo onderzoekt hoe het visualiseren van het denken een plaats kan krijgen in de klas, hoe dit zich kan vertalen in combinatie met duurzaamheidsthema’s. Wil jij ons helpen door zelf te proeftuinieren in je klas? Ben je geïnteresseerd in andere hulpmiddelen die we testten zoals de kapstok, de relatiecirkel of de gevoelenspatroongrafiek? Laat het ons weten!

Mei Moederdag Kan je mama blij maken met een spin? Zeker! Met de denkspin geven Gloob & Teo kinderen ideetjes voor Moederdag. De ideeën zijn tegelijk heel speciaal en heel eenvoudig: kinderen ontdekken via hun zintuigen verschillende manieren om van de natuur te genieten. En de mama’s genieten mee!

Juni

Maart Lente

Visualiseren van denken kan in de vorm van een grote flap waarop kinderen hun gedachten kwijt kunnen,

Hoe komt het dat er zoveel zwerfvuil is en welke gevolgen heeft dit voor mens en natuur? Kinderen van de tweede en derde graad dachten hierover na en noteerden dat in De Strik, een manier om de gedachtegang van kinderen te visualiseren. De strik stimuleert kinderen om te gaan nadenken over de vragen ‘Hoe komt het dat iets gebeurt?’ (oorzaken) en ‘Wat gebeurt er als dit gebeurt?’ (gevolgen)

file

aan de slag kan laten gaan zodat ze inzicht krijgen in ideeën, gedachten, misconcepties, aannames en vragen. Dat kan bijvoorbeeld met De Strik.

Modderdag

Teo krijgt een bloem ‘Wat ben van Glo jij ob. Blij strekt mooi!’ fluistert Teo Bloem al zacht. Maar de haar bla adjes uit. vol of verdrie gende ochtend lijkt Bloem tig. Ze wo heel erg Zou Glo rdt maar ob Teo kun ziek nie nen helpen t wakker. Bloem we er vrolijk te maken om ? Wil

Juf Linda, GO! Basisschool De Luchtballon, Tienen: “Ik las het verhaal ‘Bloempottoilet’ en vroeg de kinderen of ze Gloob & Teo konden helpen. Ballen, schoenen, een toilet, een waskom… ze werden allemaal omgetoverd tot een bloempotten. Onze speelplaats was meteen een stuk groener. Ik word er zelf vrolijk van als ik de kinderen zo bezig zie! Wat ik zo fijn vind, is dat je Gloob & Teo bij heel veel dingen kan betrekken. Heb je het over voeding, over het verkeer, over sterren en planeten… er is altijd wel een link met de natuur en met Gloob & Teo.”

Bloem

je meer doen me Kijk op t dit boe www.djap kje of ron o.b materiaal d , nascho e Je vindt er edu dit thema? ling en werken catief coa rond duu rzame ont ching om te wikkeling Van Gloo . b & Teo vers

Gloob & Teo in de chenen reeds: Gloob & wolken Teo en de won Feest in dere bijen het bos wereld Gloob & Teo en het zeem onster

Bloem

www.lesil es.be

‘Bloempottoilet’ is een verhaal uit Gloob en Teo’s verhalenboek. Je kan er, net als juf Linda, de klasactiviteit aan koppelen en samen met de kinderen gaan creatief denken rond dit thema.

April Dag van de Aarde Teo krijgt een bloem van Gloob. ‘Wat ben jij mooi!’ fluistert Teo zacht. Blij strekt Bloem al haar blaadjes uit. Maar de volgende ochtend lijkt Bloem heel erg ziek of verdrietig. Ze wordt maar niet wakker. Zou Gloob Teo kunnen helpen om Bloem weer vrolijk te maken? Bloem is een voorleesboek dat aansluit bij klasthema’s als water, natuur, tuin, gevoelens en seizoenen.

Juf Gwenny, Methodeschool Ondersteboven, Leopoldsburg: “Waarom kopen wij eigenlijk nog verf? De structuur van modderverf is veel leuker voor onze kleuters!!” Organiseer zelf een Gloob en Teo’s Modderdag en laat je kleuters schilderen met modder! Ze ontdekken dat je met modder ook kan boetseren en dat het zand onder hun voeten in ontelbaar veel verschillende kleurtjes en texturen kan bestaan. Een superactiviteit om samen met Gloob & Teo het schooljaar af te sluiten.

(*) Dit zijn maar een aantal ideeën en momenten om met kleuters rond duurzaamheid te werken, Gloob & Teo hebben er nog veel meer! Je vindt de uitleg van deze en andere klasactiviteiten en het volledige aanbod op https://djapo.be/gloob-en-teo/. De liedjes van deze avonturiers kan je al meezingen op p. 4 van dit magazine. Meer over de boterhammenwrap op p. 25.

Hoe breng je voedselverspilling in de klas?

PRIKKELS

Laat de kinderen een woordspin maken over wat je met een broodkorstje kan doen. Brainstorm de gekste ideeën bij elkaar:

alle broodkorstjes in de klas verzamelen en broodpudding maken

vogels mee voeren in de winter

aan de kippen geven

stempelen

drogen, fijnmalen en er kroketten mee paneren

laten weken in water en er een gezichtsmasker mee maken

bewaren als vieruurtje in verf stoppen en ermee schilderen

Nog meer prikkels: • Wist je dat we jaarlijks het gewicht van 125 miljoen olifanten verspillen aan voedsel? Hang weetjes op in de klas en laat de kinderen de antwoorden raden. Meer van die weetjes vind je bij de les Genoeg Verspild! op Wereldlesidee. • Klaar voor de lunch? Maak een foto van je bord. Maak er daarna nog één

met de restjes die blijven liggen. Toon de foto’s in de klas en vergelijk. Of laat de kinderen de foto’s thuis maken. • Breng restjes uit je koelkast mee naar de klas. Bedenk samen met de kinderen welk gerecht jullie kunnen maken. • Vraag de plaatselijke supermarkt of jullie tijdens een bezoek ook in de

mengen met water en het als lijm gebruiken

afvalcontainer mogen kijken. • Breng een bezoek aan een restaurant en vraag of jullie het hele proces kunnen bekijken van bijvoorbeeld het snijden van de groenten tot wat er op het einde in de vuilnisbak belandt. • Extra voor kleuters: neem het pictogram van Gloob & Teo rond voedselrestjes en bespreek.

Wat gebeurt er als je maar een deel van iets ziet? Als je enkel let op de details en niet op het geheel? Als je volledig inzoomt en vergeet uit te zoomen? Dit is de volledige foto van de werkvorm â&#x20AC;&#x2DC;Ik zit in de tekeningâ&#x20AC;&#x2122; op p. 7.

LESTIP

Werkvorm

Eentje voor de regen en eentje voor de zon? Systeemdenken van Mortsel tot Santa Cruz Wil je in je klas aan de slag met een actueel thema? Brengt één van de kinderen een onderwerp uit het nieuws ter sprake? Er al eens aan gedacht om het onderwerp via systeemdenken, creatief denken of filosoferen te bekijken? Parapluutje-parasolletje is een werkvorm uit onze Methode Systeemdenken. Kinderen ervaren dat één gebeurtenis meerdere oorzaken en gevolgen kan hebben. We lieten deze werkvorm los op een klas in Mortsel en op een klas in Santa Cruz, Bolivia. voorkomen bedachten ze ondermeer robots die uitbarstingen detecteren en een systeem waarbij mensen elkaar helpen door huizen en eten met elkaar te delen. Het is fijn om op deze manier aan systeemdenken te doen.”

Jopoi, SANTA CRUZ Kathy, directrice:

“We hebben de werkvorm Parapluu tje -Parasolletje gedaan naar aanleiding van de vulkaanuitbarsting in Guatemala. We vinden het heel belangrijk om kinderen zelf te laten nadenken zodat ze zelf een beeld vormen van de realiteit. De werkvorm met de paraplu en de druppels is daarvoor een zeer praktische tool. In kleine groepjes bespraken de kinderen oorzaken en gevolgen en schreven ze hun wensen op. Om rampen te

“We doen regelmatig projecten rond duurzaamheidsthema’s: water, de wereld, afval. Maar dat zijn geïsoleerde projecten. We willen kinderen laten zien dat ze deel uitmaken van een groter geheel. Daarom bouwen we binnenkort, samen met de kinderen, een zelfvoorzienende school, gebaseerd op de Eartships van architect Michael Reynolds. Kinderen worden betrokken van bij de eerste plannen en helpen bij de bouw. Het is een ervaring voor hun verdere leven.” “Een groot project, maar we zouden de werkvorm Parapluutje Parasolletje ook daarop kunnen toepassen; de oorzaken en gevolgen onderzoeken

van de dingen die je doet en de beslissingen die je neemt. Onze school wordt voor 80 procent gebouwd met gerecycleerd materiaal, dingen die je in de buurt vindt: autobanden, glazen flessen, plastic, karton. Zo worden de muren van autobanden gemaakt, die we vullen met zand. Dopjes van plastic flessen gebruiken we als pluggen. Lege flessen kan je gebruiken als glas. Gekleurde flessen geven bijvoorbeeld een mooi effect als het licht binnenvalt. Het wordt een zelfvoorzienende school, zonder aansluiting op de waterleiding of het elektriciteitsnet. We produceren zelf ons voedsel en vermijden afval. We willen ze bouwen op een ecologisch kwetsbare plek.” “We willen graag meerdere werkvormen uitproberen. Ze geven inzicht in deze complexe maar boeiende wereld. Jopoi wil kinderen laten zien hoe ze deel uitmaken van die werelden hoe alles met elkaar verbonden is.

Foto’s Bolivia: Ernst Udo Drawert

Ook dat is weer systeemdenken: elke mens is een onscheidbaar onderdeel van de natuur en kan bijdragen aan een ecologische maatschappij.”

Ten Dorpe, MORTSEL juf Sara:

“De kinderen lazen een artikel over plasticvervuiling en bekeken een filmpje over de plastic soep. Het was niet makkelijk om één kernzin te formuleren. Het was een goede oefening voor hen en voor mij om tot de kern van het probleem te komen. We kwamen uiteindelijk samen op ‘Te veel plastic!’.” “Dan deelde ik de druppels uit waarop ze oorzaken mochten schrijven. Sommige leerlingen vonden het moeilijk om enkel de oorzaak op te schrijven. Er was er bijvoorbeeld eentje die schreef “We gooien al het plastic op de grond, en zo komt het allemaal in de zee.” Door de werkvorm leren ze dat je oorzaak en

gevolg echt uit elkaar kan trekken.” “Na de oorzaken waren de gevolgen aan de beurt. Ik ben het meest onder de indruk van het gevolg dat Julia formuleerde: ‘Doordat er zo veel plastic is, zijn we het allemaal zo gewoon geworden dat we de alternatieven niet meer zien’.” “Achteraf hadden we een geanimeerd klasgesprek over de werkvorm zelf: kan je je altijd een beeld vormen van alle gevolgen van een situatie? Kan een situatie alleen maar negatieve, of alleen maar positieve gevolgen hebben? “Het is zo’n simpele werkvorm en je kan het op alle thema’s toepassen. Ik gebruikte nu een krantenartikel om de actualiteit aan bod te laten komen, maar het kan met heel veel onderwerpen. Systeemdenken kan je echt voor veel inzetten, ook als we rond gevoelens werken bijvoorbeeld. Je leert niet enkel naar je gedrag

nu te kijken, maar ook veel verder! Je kan op deze manier gaan onderzoeken waaraan je precies gaat sleutelen, aan welke sleutel je het beste kan draaien.” “Ik heb voortaan altijd een paraplu bij de hand! Het is zo’n oefening waar je makkelijk een les mee kan starten of afronden want qua voorbereiding vraagt het weinig tijd. Het is een goeie werkvorm om iedereen aan het woord te laten, ook kinderen die anders op de achtergrond blijven en liever de anderen laten nadenken worden gestimuleerd om zelf iets te bedenken. Ik ben helemaal fan!”

Zelf doen?

De uitleg over deze werkvorm vind je op Wereldlesidee, net als werkvormen creatief denken en filosoferen over de actualiteit. Je vindt er ook gratis downloadbare lessen, klasactiviteiten en knutseltips. Kijk alvast op p 26-27.

RED DE BIJ! Creatief denken voor meer bestuiving en tegen lege winkelrekken

Soep zonder groenten, frietjes zonder mayonaise, geen chocolade meer bij de koffie en het kopje koffie zelf mag je ook vergeten. Het lijkt een rampscenario en dat is het ook als we de bijen niet helpen. Bijen zijn verantwoordelijk voor de bestuiving van heel veel gewassen. Maar ze krijgen het steeds moeilijker. Tijd voor actie!

35 Die actie komt er van het vijfde leerjaar van meester Dave van de 3Hoek in Ekeren. De klas ging creatief denken over een vraag van Lidl. In een videoboodschap vraagt de grote baas of de klas hem kan helpen om ideeën te bedenken die zijn supermarkt kan doen om de bijen te redden. Want als de bijen uitsterven, liggen er binnenkort veel minder producten in de winkel. Veel minder dan je op het eerste gezicht zou denken.

De klas trekt op onderzoek. In de supermarkt blijken een aantal bakken leeg. De winkelverantwoordelijke legt uit dat er minder groenten en fruit zijn. Dat komt omdat de bij bedreigd is. Er sterven heel veel bijen door ziekten en door gif dat wij spuiten om onkruid of insecten te verdelgen. Maar bijen zorgen voor bestuiving, zij zorgen dat planten bevrucht worden en er nieuwe vruchtjes aan planten groeien.

Niet enkel groenten en fruit, maar heel veel andere producten zijn rechtstreeks of onrechtstreeks afhankelijk van de bij. De kinderen gaan op onderzoek: producten worden gescreend, ingrediënten worden gecheckt, wenkbrauwen gefronst. “Oh! Ook mayonaise zou kunnen verdwijnen omwille van de citroen en zonnebloemolie.” “En boter ook! Want een koe eet planten, die hebben bijen nodig voor bestuiving. Als

er geen planten meer zijn voor de koe, heeft de koe geen eten. Als de koe geen eten heeft, kan ze geen melk geven. Als de koe geen melk geeft, kunnen we geen boter maken.” Mayonaise op basis van zonnebloemolie, appelmoes, aardbeienconftuur,

koffie, mosterd, yoghurt met fruit… Ongelooflijk hoeveel producten er zouden kunnen verdwijnen! Ook chocolade! Die is niet afhankelijk van bijen, maar wel van andere insecten die bedreigd worden. De kinderen zijn vastberaden om ideeën en oplossingen te bedenken om de bijen te redden.

Terug in de klas gaan de kinderen creatief denken. Eerst onderzoeken ze welke elementen oorzaak zijn van de bijensterfte en hoe we kunnen helpen. Ze komen tot: minder pesticiden, meer bijennesten en meer verschillende planten.

Met de werkvorm ‘Bestuivertje in de klas’ benoemen kinderen zinvolle eigenschappen van een bepaald idee en bedenken ze nog meer ideeën met die eigenschappen. Op die manier genereren ze nieuwe denkpatronen en komen ze tot oplossingen.

37 Dat doen ze ondermeer tijdens de Ideeëndans: de kinderen stappen kriskras door de klas, de muziek staat op. Elk kind heeft een kaartje, de een met een probleem op, de ander met een eigenschap op. Zodra de muziek stopt verzinnen ze per twee een idee voor het probleem op het ene kaartje, dat voldoet aan het kenmerk op het andere kaartje. Bijvoorbeeld: Bedenk een idee voor ‘meer bloemen’ met het kenmerk ‘gratis’ wordt dan ‘gratis bloemzaden uitdelen’.

Ze verzamelen alle ideeën op papier. Nadien gaan ze op zoek naar de ‘beste’ ideeën: ze moeten ondermeer uitvoerbaar zijn voor de supermarkt en haalbaar voor de meeste klanten. De grote baas van Lidl mag zich aan een uitgebreide lijst adviezen verwachten.

Beste supermarkt, Deze oplossingen bedachten wij

voor de actie Red De Bij!

- verkoop materiaal om bijenh otels en bijennesten te maken en geef workshops aan de klanten - zet zelf bijenhotels bij de sup ermarkt - beloon klanten die dingen kop en die goed zijn voor de natuu r - klanten die te veel zaadjes van bloemen en planten hebben mogen die aan de supermarkt geven, die geeft ze aan andere klanten - zorg voor plaatsen en mater iaal waar bijen nesten kunnen maken - post foto’s en grappige filmpje s van hoe jullie de bijen redden - neem bijenguards in dienst: dat zijn mensen die speciale ple kken maken waar er nooit pestic iden worden gebruikt en die erop letten dat andere mensen er ook geen pesticiden gebruiken - verkoop geen grasmaaiers me er, zodat er veel bloemen kunnen groeien Groetjes Klas meester Dave, 3Hoek, Ekeren

Werkvorm

Bestuivertje in de klas MATERIAAL

• rode kaartjes, evenveel als er kinderen zijn • groene kaartjes, evenveel als er kinderen zijn • grote flappen • stiften

OPDRACHT 1

Geef elk kind een rood kaartje en een groen kaartje. Formuleer het probleem duidelijk en schrijf het op het bord. Je kan er ook voor kiezen om het probleem op te splitsen in een aantal deelproblemen. Bijvoorbeeld: ‘De bijen sterven uit’ is het hoofdprobleem. Dat komt omdat ze geen plek hebben voor hun nestjes, omdat wij pesticiden gebruiken en omdat er niet genoeg bloemen zijn. Dan krijg je deze deelproblemen: Bijen hebben geen plek voor g nestjes.

Mensen gebruiken pesticiden g

om hun onkruid te verdelgen. Er g zijn niet genoeg bloemen voor de bijen. De kinderen schrijven het probleem (of deelprobleem) op een rood kaartje.

OPDRACHT 2

Bedenk klassikaal minstens 20 ideeën om het (deel)probleem op te lossen. Schrijf alle ideeën kernachtig op het bord.

OPDRACHT 3

Overloop alle ideeën en bespreek: - Welk idee vind je het beste? - Waarom? Het is belangrijk dat de kinderen goed nadenken over waarom ze het precies een goed idee vinden. Omdat dit het probleem oplost is geen reden waarom ze het goed vinden.

Bijv. Waarom vind je het een goed idee dat iedereen meer fruit eet en zo meer zaadjes kan verzamelen waaruit dan bloemetjes voor de bijen komen? ‘Omdat dit een gezonde oplossing is’. Maar niet ‘omdat dit de bijen helpt’. ‘Gezond’ wordt dan een eigenschap. Hoe specifieker de kinderen deze waaromvraag kunnen oplossen, hoe beter de resultaten achteraf zijn. Bijv. Een kind zegt dat ze een idee goed vindt omdat het grappig is. - Wat vind je er dan grappig aan? “Ik moet er enorm om lachen.” - Waarom moet je er zo om lachen? “Omdat het ongewoon is.” ‘Ongewoon’ is een meer specifieke eigenschap dan ‘grappig’ en is daarom beter bruikbaar voor het vervolg van de werkvorm. Omcirkel minimum 5 goede ideeën en schrijf er duidelijk de eigenschap bij die het idee zo goed maakt. De kinderen noteren elk één van deze eigenschappen op het groene kaartje. Zorg ervoor dat de eigenschappen gelijk verdeeld zijn. Schrijf ook telkens één eigenschap aan de bovenkant van een flap. Leg de flappen verspreid in de klas met enkele stiften erbij.

OPDRACHT 4

Verzamel de kaartjes van de kinderen en verdeel ze daarna terug: de helft van de kinderen krijgt een groen kaartje met een eigenschap op, de andere helft een rood met het (deel) probleem. Zet een muziekje op. De kinderen wandelen rustig door de ruimte. Als de muziek stopt, maken de kinderen duo’s: iemand met een rood kaartje zoekt iemand met een groen kaartje. Samen bedenken ze een oplossing voor het probleem dat op het rode kaartje staat. Die oplossing moet voldoen aan de eigenschap die op het groene kaartje staat. Van zodra ze een oplossing bedacht hebben schrijven ze die op de overeenkomstige flap.

Zet opnieuw de muziek op en herhaal de oefening enkele keren. Als je merkt dat kinderen telkens met dezelfde ideeën komen, laat ze dan wisselen van kaartje: wie startte met een groen kaartje krijgt dan een rood van zijn partner en omgekeerd. Stop als je genoeg ideeën op de flappen hebt verzameld.

OPDRACHT 5

Overloop alle ideeën per eigenschap en bespreek: zijn er ideeën die we willen uitvoeren? Duid ze aan en breng ze tot uitvoering. Of stuur een briefje naar de directeur, burgemeester, een bedrijf… met de oplossingen of voorstellen die jullie bedachten.

REFLECTIE

Overloop de stappen die je hebt doorlopen tijdens deze oefening: - ideeën bedenken - bepalen wat je precies zo goed vindt aan het idee - nog meer ideeën bedenken met die eigenschap - bespreek en leg het verband naar het dagelijkse leven: - vind je deze manier van werken een goede manier om ideeën te verzamelen? Waarom wel/niet? - denk je dat je op deze manier meer ideeën hebt kunnen bedenken dan anders? - zou je deze manier van werken ook op de speelplaats of thuis kunnen toepassen? Wanneer? En hoe dan precies?

TIP

Gebruik deze werkvorm om oplossingen te bedenken voor nog andere problemen. Een ecologisch, economisch, maar evengoed een probleem uit de klasomgeving.

Zoek je meer lessen en werkvormen rond duurzaamheidsthema’s? Die vind je in Methode Filosoferen, Methode Systeemdenken en Methode Creatief Denken

IK ZIE,Denken IK ZIE WAT JIJ NU DENKT zichtbaar maken in de klas Thema’s zoals plastic soep, biodiversiteit en klimaat zijn vaak complex: er spelen heel veel elementen een rol en deze veranderen ook steeds. Als je kinderen keuzes wil leren maken voor een gezonde en duurzame planeet, maak hen dan vaardig in denken en help hen om deze complexe wereld begrijpelijk te maken.

Djapo onderzoekt hoe je denken zichtbaar kan maken in de klas. Hoe je kinderen actief met een probleemstelling aan de slag kan laten gaan zodat ze inzicht krijgen in ideeën, gedachten, misconcepties, aannames en vragen. Dat kan bijvoorbeeld met De Strik.

file

Oorzaken

geen vuilbak in de auto

chauffeurs gooien afval

GEVOLGEN

zwerfvuil op de wegen

verveling, ongeduld

Visualiseren van denken kan in de vorm van een grote flap waarop kinderen hun gedachten kwijt kunnen, post-its, foto’s, prenten, tekeningen… Ook een relatiecirkel of een gedragspatroongrafiek zijn instrumenten die kinderen stimuleren tot samen-denken en inpikken op elkaars ideeën en gedachten.

De Strik stimuleert kinderen om te gaan nadenken over de vragen ‘Hoe komt het dat iets gebeurt?’ (oorzaken) en ‘Wat gebeurt er als dit gebeurt?’ (gevolgen)

“Ik heb tijdens de oefening voor het eerst het gevoel dat de kinderen echt begrepen wat er met oorzaken en gevolgen wordt bedoeld, dat de kinderen ook echt oorzaken en gevolgen gaven. Het voordeel van visuele hulpmiddelen is dat ze visueel en interactief zijn. Tijdens deze oefeningen kwamen er kinderen aan het woord, die anders zelden spontaan hun mening zeggen.” Juf Allison, vijfde leerjaar, Carolus Magnusschool Schaarbeek

“Het is sterk dat deze werkvorm klassikaal kan worden gedaan: kinderen vullen elkaar aan, geven elkaar ideeën waar ze verder over nadenken.” Juf Magali, derde leerjaar, Sint Jozefschool Reet

dieren eten afval en worden ziek

mensen worden ziek

minder recycleren minder afval in de auto

gevaar voor de natuur (brand)

“Ik ervaarde zelf dat de kinderen het diepgaander aan het leren waren. Kinderen ontwikkelen zelf kennis en dat werd tijdens het oefenen van De Strik echt tastbaar.” Sabine, Djapo

OPROEP:

De kleuters tonen een houding van zorg en respect voor de natuur. O.D. 1.3 Natuur Milieu

Leerlingen tonen respect en zorg voor de natuur vanuit het besef dat de mens voor zijn levensbehoeften afhankelijk is van het natuurlijk leefmilieu. E.T. 1.26 Mens en Maatschappij Milieu

Met je kinderen denken over en werken rond duurzaamheidsthemaâ&#x20AC;&#x2122;s zoals klimaat, fair trade, afval en water betekent dat je ook werkt aan verschillende eindtermen en ontwikkelingsdoelen. Die houden we bij de aanmaak van ons materiaal steeds in het achterhoofd, net als de leerplandoelen van jouw onderwijsnet. Zo helpen we je om de vernieuwingen in het onderwijs in de praktijk te brengen en zetten we samen de wereld op punt.

GLOOB & TEO

Wat een mooie piano! Je kan er niet op spelen hij is een beetje stuk Een keer reed er een jongen tegen dat was een ongeluk Hij racete met zijn skateboard en botste bikkelhard Nu klinken al de witte toetsen net als de toetsen zwart Dat kan niet zo’n piano daar kan je niet op spelen Want alles klinkt hetzelfde dat gaat al gauw vervelen (De jongen met het skateboard had een buil en bloedde wat Gelukkig niet zo erg hoor hij skate weer, wist je dat?) Maar zo’n mooie piano zelfs zonder pianist blijft mooi om te versieren heeft Teo toen beslist

En Gloob plantte de mooiste bloemen: rode, gele Een piano blijft bijzonder zelfs zonder op te spelen

‘Wat een mooie piano’ is een verhaal uit Gloob & Teo’s verhalenboek, een boek vol met knotsgekke uitvindingen voor een gezonde planeet: van knuffelen tot je het warm krijgt tot wc-bloempotten voor meer biodiversiteit. De uitvindingen werden bedacht door kleuters.

Gloob & Teo

zijn dé klasvrienden om met kleuters rond thema’s als natuur, water, voeding, vervoer, afval… te werken. Dat kan een schooljaar lang. Kijk alvast op p. 28. Zingen met Gloob & Teo kan je op p. 4.

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld ... Hoe zou deze toverspreuk bij jou klinken? We vroegen het aan vier bekende koppen. Maar eerst mogen ze antwoorden op een paar ongewone vragen. Wie of wat tovert een glimlach op je gezicht? Ben je de persoon geworden die je vroeger dacht dat je zou worden? Kan je van de planeet houden zoals je van mensen kan houden? Vragen om even bij stil te staan, om even anders te kijken en te denken. Kijk jij straks ook anders naar hen?

Natali Broods Actrice

Wie of wat tovert een lach op je gezicht?

Ik heb twee zonen van 4 en als zij samen spelen moet ik soms echt lachen. Hoe ze samen een verhaal maken, hoe ze spelen. Meestal is de ene dan de baas die zegt wat de andere moet doen. Wat ze dan zeggen, hoe ze dat regelen onder elkaar, … Daarvan krijg ik echt een lach op mijn gezicht.

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin

44 zou je graag van kinderen bijles krijgen?

In het hier-en-nu zijn. Dat kunnen zij zo goed. Wij geraken dat als volwassene steeds meer kwijt omdat we zo bezig zijn met plannen, met dingen uit het verleden die ons wakker houden. Een kind kan echt in het hier en nu zijn. Als je dan vraagt hoe het op school was, dan doet dat er voor hen al niet meer toe, want ze zijn hier en

nu thuis aan het spelen. Eigenlijk is dat het enige wat bestaat: NU.

Wat mis jij het meest aan kind zijn?

Het is toch wel fijn als je gewoon een hele dag kan spelen en dat ze je roepen als het eten klaar is. Er zijn zo van die dagen dat ik wel zou willen dat iemand anders het voortouw neemt

in mijn leven, iemand die zegt wat ik moet doen en die roept als het eten klaar is. Daarom is een hele drukke agenda soms echt gemakkelijk, want die stuurt je naar wat je moet doen. Ik bedenk me wel: als ik de hele tijd tegen mijn kinderen zeg, “Nu gaan we dit doen, nu dat…” dat moet toch ook niet altijd zo fijn zijn voor hen. Nu, ik

heb toch wel het gevoel dat mijn leven pas begonnen is toen ik ging werken en mijn eigen geld verdiende. Ik kon zelf beslissen wat ik met mijn centen deed, waar ik op vakantie ging... Kind of volwassen zijn: het is een medaille met twee kanten.

Gooi jij wel eens eten weg?

Ja, wij gooien wel eens eten weg. Als wij het heel druk hebben en dan gaan we plots buitenshuis eten of komt er iets tussen. Dan merk je dat je te veel hebt gekocht. Ik ga iets vaker naar de supermarkt om niet te veel te moeten weggooien, maar als je dan met de auto naar de supermarkt rijdt klopt het ook niet. De prijzen van voeding zijn ook ongeloofwaardig laag, ik vind het niet erg om meer te betalen. Respect hebben voor wie het eten maakt, vind ik belangrijk. Ik vind niet dat de kinderen hun bord moeten leeg eten, ik vind wel dat ze moeten proeven en dat ze voldoende moeten gegeten hebben. Ik was zelf een slechte eter en mijn ouders durfden dan wel eens zeggen “Er zijn kindjes die geen eten hebben”. Ik hoorde dat toen niet graag, want wat ben je ermee? Maar ik betrap me er op dat ik het nu zelf ook wel eens zeg. Ja, dat is een boemerang die in mijn gezicht komt.

Hoe voel je je daarbij? Antwoord met een smiley.

Welke verandering in je eigen leven of maatschappelijk zou van jou een beter mens maken? Ik vind onze maatschappij vrij hard, ik denk dat we meer voor elkaar moeten zorgen. Ik steek daar ook mijn hand in eigen boezem hoor, ik ben meestal ook bezig met mijn eigen vrienden en mijn eigen familie. Er is een soort

hardheid opgetreden waardoor we minder voor elkaar zorgen en dus ook minder voor de wereld. Ik weet ook niet meteen hoe ik eraan moet beginnen maar elkaar het gevoel geven dat je er niet alleen voor staat, iemand helpen de straat over te steken, buren die iets voor elkaar doen. Het zijn die kleine dingen. Onlangs waren mijn kinderen ziek en ik had iets nodig van de apotheker. De buurjongen kwam even oppassen en de apotheker zei: “Ik had dat gerust willen brengen hoor”. Dat zijn kleine dingen, maar ze geven me een warm gevoel. Ik kan er heel blij van worden als mensen mij helpen of als ik iemand anders kan helpen. Ik denk dat zo’n dingen je als mens ook beter maken.

het ook bij andere dingen in het leven zo is: partnerkeuze, studies, vrienden, … En dan de ‘Ja, waarom niet?’-vraag: die vraag moet je je soms stellen en dan ga je er anders naar kijken en durf je dingen toch doen. Het grappige is nu wel dat mijn kinderen op een leeftijd zitten dat ik vaak neen moet zeggen, omdat het gevaarlijk of storend is of zo. Dat zij mij dus net confronteren met die ‘Ja, waarom niet?’-vraag. Dan zeggen zij: “Jawel, je kan twee broeken over elkaar aandoen, jawel, je kan hier vanaf springen, jawel, je kan dat aan elkaar binden.” Ik hoop dat er een moment komt, dat ik wel helemaal en voluit kan zeggen: “Ja, doe maar, droom maar, doe maar gek”.

Ben je de persoon geworden die je vroeger dacht dat je zou worden?

Is de planeet M, V of X? Waarom?

Ik denk dat ik min of meer ben geworden wie ik dacht te worden, hoewel je het natuurlijk nooit weet. Als ik naar de jongere versie van mezelf kijk of naar mijn kinderen dan denk ik: alles is/was er al. Je moet gewoon nog groeien en ervaring opdoen. Het is fijn als je in je leven mensen tegenkomt die je oogkleppen openzetten, die je blik verbreden. Ik kom uit een gezin waar er niet zoveel aandacht was voor het creatieve. Op mijn twaalfde had ik een groepje vriendinnen -nog steeds mijn vriendinnen trouwens- en ik heb heel veel uit die energie van dat groepje gehaald: hoe we elkaar aanmoedigden en uitdaagden. Dat ik dan iets niet durfde en dat mijn vriendinnen dan zeiden: “‘Waarom niet?”.

Welke tip zou je kinderen geven die daar nu over nadenken?

Volg je hart en intuïtie, eerder dan je verstand. Dat is belangrijk. Ik ben in mijn job gegaan voor wat ik graag doe, wat goed voelt en ik denk dat

Het is vrouwelijk, omwille van de vruchtbaarheid en de uitdrukking ‘Moeder Aarde’.

Kan je van de planeet houden zoals je van mensen kan houden?

Ja, ik denk het wel. Je kan van mensen, dieren en planten houden, dus ook van de planeet. Ik denk dat wij allemaal heel erg verbonden zijn. Dat alles verbonden is. Ik kan heel erg genieten van landschappen, hoewel op het platteland wonen me dan weer afschrikt. Omdat ik beweging nodig heb, ik wil mensen zien. Maar als ik bijvoorbeeld naar landschappen kijk of naar natuurdocumentaires dan voel ik toch die verbondenheid.

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld … in harmonie was.

Raf Jansen

Acteur/ Dieter uit Thuis was ook leerkracht en schooldirecteur

Wie of wat tovert een lach op je gezicht?

Ik kan gelukkig worden van een zonnige dag, van een fijne theatervoorstelling of van een goeie film. Ik vind cultuur noodzakelijk in het leven, voor mij is het een basisbehoefte, ook in het onderwijs. Mensen zitten te veel voor hun TV en gaan te weinig naar buiten. Cultuur brengt mensen samen, het is universeel. Als kinderen een theatervoorstelling bijwonen is het fantastisch om de verwondering op hun snoetjes te zien. Echt schitterend.

Zelf ben ik op amateurbasis bezig met goochelen. Al van jongs af aan probeerde ik een zakdoek weg te toveren. En dat lukt me steeds beter . Met carnaval houden we een goochelnamiddag op school. Op zo’n momenten zie je kinderen echt genieten van het spektakel. Fijn!

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin zou je graag van kinderen bijles krijgen? Kinderen zijn zorgeloos. Ze zijn open

en eerlijk. Volgens mij kunnen wij als volwassenen veel leren van deze zorgeloosheid. Ik begrijp dat mensen vaak zorgen hebben en daardoor stress ontwikkelen. Ik heb daar zelf minder last van, ik ben wat dat betreft altijd een kind gebleven: onbevangen, ik blijf nooit lang bij problemen stilstaan. Het leven is een grote speeltuin. Kinderen zijn ook onbevangen, met weinig vooroordelen. Laat ons daar maar bijles in krijgen; in onbevangenheid en zorgeloosheid.

Wat mis jij het meest aan kind zijn?

Buiten spelen. Wat was dat fijn! Samen met de jongens uit de buurt een kamp bouwen of een dierenziekenhuis beginnen voor gewonde vogeltjes of egeltjes. Volgens mij is buiten spelen iets wat kinderen tegenwoordig gewoon niet meer kennen. Nu, ik begrijp het wel, de verleiding is zeer groot. Wij mochten vroeger 1 keer per maand een film huren, nu is het aanbod zo groot. Ik zie tegenwoordig niet veel kinderen meer op straat of in het bos. Ik ben fan van initiatieven als Buitenspeeldag.

Gooi jij wel eens eten weg?

Vroeger durfde ik wel eens etensresten die niet opgegeten werden, weg

te gooien. Nu heb ik een vriendin die alle resten opgebruikt. Heerlijk is dat! We hebben zelfs een kookboek gekocht met recepten om minder voedsel te verspillen. Ik heb zo broodpudding ontdekt.

Hoe voel je je daarbij? Antwoord met een smiley.

Welke verandering in je eigen leven of maatschappelijk zou van jou een beter mens maken?

Ik ben al blij met het verwerken van de etensresten. Maar ik vrees dat mijn ecologische voetafdruk toch behoorlijk groot is. Ik rijd zeer veel met de auto. Ik zou dus liever minder tijd doorbrengen in de wagen, maar de combinatie van jobs maakt het gebruik van openbaar vervoer vaak onmogelijk. Het zou echter wel een beter mens van me maken.

Ben je de persoon geworden die je vroeger dacht dat je zou worden? Wat is er eventueel anders? Ik ben verrast dat ik plots kan leven van mijn job als acteur. Ik ben altijd graag directeur geweest, maar acteren is toch mijn passie. Het is heerlijk dat acteren nu mijn beroep is. Ik had dit natuurlijk nooit kunnen denken of dromen. Eigenlijk was ik altijd onzeker. Ik had verwacht dat ik mijn hele leven les zou geven in Balen. ‘Thuis’ heeft vele deuren geopend: ik acteer, ik regisseer, binnenkort sta ik in het theater met mijn collega Ann Pira. Ja,

Dalilla Hermans Opiniemaker, schrijfster ik ben eigenlijk best tevreden met het leven dat ik nu heb.

Welke tip zou je kinderen geven die daar nu over nadenken? Dromen mag! Als je echt iets wil, dan lukt dat echt wel. Volg die dromen en ga ervoor. Dat klinkt cliché, maar het is wel zo.

Is de planeet M, V of X? Waarom?

Onze aarde is vrouwelijk. Sowieso! Het is de moeder van onze natuur en ons bestaan.

Kan je van de planeet houden zoals je van mensen kan houden? Ik denk dat dat wel kan, maar helaas is dit voor veel mensen niet het geval. Vaak wordt de planeet bekeken als een evidentie. We gaan er niet spaarzaam mee om. Hier moet ik geen tekening bij maken. Daarom: alle lof en respect voor mensen die doelbewust omgaan met ons milieu en de planeet zoals vegetariërs, mensen die steevast de fiets nemen, milieuorganisaties...

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld...

een grote speeltuin was. Waarin alle mensen zonder zorgen kunnen spelen, ontwikkelen en leren.

Wie of wat tovert een lach op je gezicht?

Mijn kinderen, elke dag. Ik heb er drie, een zoontje van vijf, een dochter van drie en een dochter van een jaar. Ze doen elke dag wel iets waar ik vrolijk van word. De oudste twee babbelen honderduit en zeggen de meest hilarische dingen, de jongste is gewoon een hele blije baby die iedereen rondom haar vrolijk maakt.

Wat bewonder jij in kinderen? Waarin zou je graag van kinderen bijles krijgen? Kinderen zijn doodeerlijk in hun gevoelens: ze kunnen intens verdrietig zijn,

heel boos, uitzinnig gelukkig en hebben nog niet geleerd dat te filteren en aan te passen aan de verwachtingen van anderen. Het lijkt daardoor soms dat ze razendsnel van het ene uiterste naar het andere schieten, maar eigenlijk is hun manier van dingen ervaren en uiten het meest oprecht. Ik vind het altijd fascinerend hoe mijn kindjes bijvoorbeeld het ene moment ruzie kunnen maken en echt ràzend op elkaar zijn, en tien minuten later zitten knuffelen en het grote drama van even daarvoor haast vergeten zijn. Mettertijd leer je je ‘inhouden’ en sociaal wenselijk en proportioneel omgaan met emoties. Ik denk dat dat ook wel ergens nodig is om een functionele maatschappij te behouden, maar het lijkt me ook bevrijdend en louterend om af en toe ongeremd te durven voèlen, zoals kinderen dat doen.

Wat mis jij het meest aan kind zijn?

Nauwelijks verantwoordelijkheden hebben. Ik kan, zoals de meeste jonge ouders of dertigers tout court, wel eens

overvallen worden door het gewicht van alle verantwoordelijkheden. Als kind moest ik alleen mijn best doen op school en lief en beleefd zijn. Op dat vlak heb ik een erg geprivilegieerde kindertijd gehad. Heerlijk om zo onbekommerd te zijn.

Gooi jij wel eens eten weg?

Ik gooi helaas meer eten weg dan me lief is sinds ik kindjes heb. Het zijn niet altijd de gemakkelijkste eters. Maar we proberen hen er wel bewust van te maken. Mijn man kan er echt niet tegen, die gooit nooit eten weg.

Hoe voel je je daarbij? Antwoord met een smiley. Als ik eten weggooi voel ik me altijd een beetje schuldig.

Welke verandering in je eigen leven of maatschappelijk zou van jou een beter mens maken?

Dat is een moeilijke vraag… Maatschappelijk is het gemakkelijk: als racisme, discriminatie en seksisme uitgeroeid zouden zijn komt er heel wat tijd vrij in mijn agenda om me met honderden àndere belangrijke dingen bezig te houden. Ik zou veel meer ruimte hebben om mijn talenten of intellect te ontplooien en veel minder energie verspillen. Dat zou me een beter mens maken. Maar in mijn eigen leven heb ik eigenlijk alle troeven in handen om gelukkig te zijn: geweldige vrienden en familie, een heel gelukkig liefdes- en gezinsleven en een job die ik met veel

passie en goesting doe. Misschien zou iets meer financiële zekerheid wel fijn zijn, maar of ik daar een beter mens van zou worden durf ik betwijfelen .

Ben je de persoon geworden die je vroeger dacht dat je zou worden?

Oh nee helemaal niet. Ik was als kind heel ambitieus. Ik wilde echt rijk worden, een groot huis en een sjieke auto hebben en de wereld rondreizen enz.. Ik heb ooit in een jaarboek geantwoord op de vraag wat ik later wilde worden: ‘Succesvol op elk vlak.’ Hahahahaha. En nu kan dat me allemaal haast gestolen worden. Zolang ik kan doen wat ik graag doe, mijn kinderen en mijn man gelukkig zijn en we het vaak gezellig hebben, ben ik helemaal tevreden. Hoewel, nu ik er zo over nadenk: aangezien dat dat behoorlijk aan het lukken is, kwam ‘succesvol op elk vlak’ misschien toch wel uit. De definitie van succesvol is enkel drastisch veranderd. Ik denk dat de jonge ik heel verbaasd zou zijn door de wending die mijn leven nam. Ook over wat ik nu schrijf en doe. Ik was daar als kind of jongere op een hele andere manier mee bezig. Of eerder niet mee bezig.

Is de planeet M, V of X? Uiteraard X.

Kan je van de planeet houden zoals je van mensen kan houden?

Er zullen vast mensen zijn die dat kunnen, maar voor mezelf is het wat te abstract. Ik maak me grote zorgen

over hoe we de planeet behandelen, dat wel. Maar dat is vooral omdat ik wil dat hij nog een tijd meegaat voor mijn kinderen, kleinkinderen enzoverder. Dus dat gaat dan toch weer over mensen…

Hocus pocus pats, ik wou dat de wereld...

Nog ‘in my lifetime’ gedekoloniseerd was ;).

Josje Huisman Zangeres, danseres, actrice, presentatrice Wie of wat tovert een lach op je gezicht?

Ik word altijd heel vrolijk van dansende mensen. Kijken naar iemand die zich amuseert op muziek vind ik eigenlijk nog leuker dan zelf dansen. Ik ben zelf danseres van opleiding en daar moest altijd vanalles, je moest op een bepaalde manier dansen, bepaalde bewegingen doen. Als ik dan uitging, wou ik gewoon â&#x20AC;&#x2DC;lelijkâ&#x20AC;&#x2122; dansen. Dat is natuurlijk niet lelijk, het is gewoon leuk. Het is heerlijk om te zien hoe iemand beweegt, ik kan er uren naar kijken. Misschien moet er maar wat meer dans komen. Ja, meer mensen die dansen, vind ik een goed idee voor deze wereld.

Wat bewonder je in kinderen, waarin zou je bijles willen krijgen? Kinderen hebben nog allerlei vragen, die gaan echt op ontdekkingsreis en weten een aantal dingen nog niet. Het is zo fijn als je kan ontdekken, experimenteren en proberen. Als je ouder wordt, ben je toch altijd wat voorzichtiger. Ook de manier waarop kinderen ergens helemaal in kunnen opgaan is iets om naar terug te verlangen. Bijvoorbeeld het moment dat je leert fietsen en het plots kan. Dat is zo wonderbaarlijk. Plots kan je dat en het moment daarvoor nog niet.

Wat mis je het meest aan kind zijn?

Ik vind het wel fijn om volwassen te

zijn, omdat je eigen keuzes kan maken. Maar soms, zo dat moment dat je je nog niet te veel zorgen hoefde te maken: je moeder had eten gemaakt, je stapte gewoon bij je ouders in de auto als je ergens naartoe moest, dingen werden voor je gedaan. Dat moment van no stress, ja, dat mis ik soms wel een beetje.

Gooi je wel eens eten weg?

Ja, dat gebeurt wel eens en dat komt omdat ik niet echt een gestructureerd leven heb en niet altijd vooruit kan plannen. Dan heb ik iets gekocht, maar gaat het toch over datum. Als ik naar mijn vriend ga, neem ik wel alles mee wat er nog in mijn koelkast zit en koken we daar samen.

Ik probeer ook verpakkingen te vermijden. Het is niet altijd makkelijk, je moet er de hele tijd aan blijven denken. Voor je het weet ligt er toch weer veel plastic in je winkelkar. Het is ieders verantwoordelijkheid, maar zo het idee van een afvalvrije winkel, dat zou in gewone supermarkten toch ook mogelijk moeten zijn. Dat het een gewoon een gewoonte is.

Hoe voel je je daarbij? Antwoord met een smiley.

Welke verandering in je eigen leven of maatschappelijk, zou van jou een beter mens maken?

Dat is een moeilijke vraag. Voor mij persoonlijk zijn het de dingen waarmee ik de laatste twee jaar bezig ben geweest. Ik eet plantaardig, ik mediteer, ik sta veel bewuster in het leven. Dat is niet altijd fijn, want sommige dingen komen daardoor veel harder binnen. Maatschappelijk denk ik dat er structureel iets moet veranderen in het denken van hoe we omgaan we met de wereld, met elkaar, hoe voeden we onze kinderen op? Een aantal dingen rond voeding, rond dierenwelzijn, rond rust zou ik daarom anders willen zien. Je kan niet in je eentje de wereld veranderen, ik ook niet. In beperkte kring zet ik wel eens wat online en ik vind het ook fijn om vragen als deze te beantwoorden, maar ik zie mezelf niet als een activiste. Ook al kan ik misschien wel wat mensen bereiken, niet iedereen zit er op te wachten en ik wil mensen ook niet overtuigen. Anderzijds vind ik dat je als individu nooit het gevoel mag hebben dat je een druppel op een hete plaat bent. Neen, je maakt een golfje, dan komt er nog een golfje en dan een hele tsunami.

Ben je de persoon geworden die je wou worden?

Ik heb daar eigenlijk vroeger nooit over nagedacht wat ik later wilde worden. Ik herinner me nog wel het moment dat ik als kind besefte dat je echt dood kon gaan, dat vond ik

supererg. Het leek dan zo dichtbij te komen. Maar bijvoorbeeld met het kiezen van opleidingen enzo was ik helemaal niet bezig. Mijn ouders hebben me altijd vrij gelaten om te doen waar mijn talenten liggen en wat ik leuk vond. Daar kan volgens mij een deel van je geluk liggen. Maar ben ik geworden wie ik dacht dat ik zou worden? Verdorie dat is een moeilijke vraag. Want ik ben er nog helemaal niet hoor; wie wil ik worden? Voor mij is het belangrijk dat je dichtbij jezelf kan zijn. Waarvan je je kan afvragen: wat betekent dat nu eigenlijk? Ik denk dat het te maken heeft met de keuzes die je maakt en dat je dan kan zeggen: hier voel ik me goed bij. En zo kan je heel wat onzekerheden overboord gooien. Want die zijn er alleen maar omdat je je vergelijkt met iemand of omdat je vindt dat je zo of zo moet zijn. En mijn doel is, want ik ben er ook nog lang niet hoor, om vrij van dat soort shit te zijn. En daarmee dan helemaal oke te zijn. Je merkt echt dat je dichterbij jezelf komt en andere keuzes maakt, dat je makkelijker neen leert zeggen.

Welke tip zou je kinderen geven die daar nu over nadenken?

Ik denk dat het belangrijk is dat kinderen hun eigen talenten kunnen ontdekken en daarmee iets doen. Ik zou zeggen: laat je vooral niet pushen in één of andere richting, al is dat misschien moeilijk te bevatten als je jong bent. Ik denk dat ik het zelf ook maar laat besefte hoor. En verder:

met goede moed je best blijven doen.

Is de planeet een man, vrouw of X?

Tja, ze zeggen Moeder Natuur: ik denk omdat de vrouw draagt en leven geeft en dat doet de aarde ook. Ik zou zeggen dat het iets vrouwelijks is, maar ik wil niet dat mannen zich uitgesloten voelen. Want die zijn minstens even belangrijk. Laten we het dan misschien gewoon onpartijdig maken.

Kan je van de planeet houden zoals je van mensen kan houden?

Dat denk ik wel. Het klinkt misschien raar want een persoon kan je vastpakken en kan zeggen ‘Ik hou van jou’ en de aarde kan dat niet. Maar als je goed bent voor de aarde, krijg je heel wat terug. Als we allemaal van de planeet zouden houden als van onze geliefden, nou, man… dan zou de wereld er wel anders uitzien! Dus dat is ook iets om aan onze kinderen mee te geven.

Hocus pocus pats…

… zonder oorlog was. Dat is misschien iets dat je makkelijk als een quote post en wat zeer algemeen kan klinken. Maar het is gewoon zo en het zegt alles. Een wereld zonder oorlog, daar droom ik nog steeds van.

COLOFON Redactie: Annik Verheyen, Irina De Groof, Sabine Anné, Sara De Piere Vormgeving & illustraties: Gunter Segers / guntersegers.be Fotografen: Irina De Groof, Yves Van De Velde, Bram Laebens, Paulina Cobo, Mayra Bastidas, Agnes Rens, David Speltdoorn (De Piepkes), An De Smedt (Josje Huisman), Frank Devos ( Natali Broods), Joost Joosen VRT (Raf Jansen), Griet Janssens (gemeente Oostkamp) Met dank aan: alle kinderen, juffen, meesters, scholen en Djapo medewerkers in Vlaanderen en wereldwijd voor hun medewerking, inspiratie en enthousiasme. Redactie PUNT! Een uitgave van Djapo vzw Ortolanenstraat 6 3010 Kessel-Lo 016/ 29 21 27 info@djapo.be www.djapo.be Volg ons op www.djapo.be www.facebook.com/djapovzw/ www.pinterest.com/djapovzw/ Verantwoordelijke uitgever: Belinda Wijckmans ©2018/DJAPO Voor alle informatie over artikels, privacy en auteursrecht kan je terecht bij Djapo. We hebben ons uiterste best gedaan om copyright van gebruikte foto’s na te gaan. Mocht er toch nog informatie ontbreken, contacteer dan info@djapo.be.

Djapo wil kinderen keuzes leren maken voor een duurzamere wereld en combineert vaardigheden als filosoferen, creatief denken, systeemdenken en actiegericht werken met duurzaamheidsthema’s zoals water, klimaat, handel en afval. Kinderen werken zo mee aan hun recht op een fijn leven op een gezonde planeet. Djapo ondersteunt leerkrachten kleuter- en lager onderwijs, scholen en steden en gemeenten en is ook actief in de lerarenopleiding. In het aanbod vind je educatief materiaal, prentenboeken, workshops in de klas, nascholing, coaching en advies. Met www.wereldlesidee.be is er ook een ruim digitaal aanbod met lessen, werkvormen, DIY en achtergrondinformatie.

met de steun van

De meningen die door Djapo worden uiteengezet, weerspiegelen niet noodzakelijk die van de Belgische Staat en verbinden deze laatste in geen geval.

Over systeemdenken, creatief denken, filosoferen rond duurzame thema’s Dossier water Duurzame speelplaats Fruit eruit! Een les rond kinderrechten Gelukkig 2030: SDG’s of werelddoelen Bekende koppen denken anders

En verder: werkvormen, knutseltips, pictogrammen, interviews,… en vooral veel inspiratie om in je klas rond duurzaamheid te werken.