İÇİNDEKİLER DOCOMOMO-TR ULUSAL ÇALIŞMA GRUBU POSTER SUNUŞLARI DOCOMOMO PROGRAM İÇİNDEKİLER 1–URFA ATATÜRK LİSESİ ...................................................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Yeliz ALAGÖZ ....................................................................................Error! Bookmark not defined. 2- URFA KIZ LİSESİ ...............................................................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Yeliz ALAGÖZ ....................................................................................Error! Bookmark not defined. 3- URFA KÜLTÜR MÜDÜRLÜĞÜ ........................................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Yeliz ALAGÖZ ....................................................................................Error! Bookmark not defined. 4- URFA, TEKNİK LİSE ..........................................................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Yeliz ALAGÖZ ....................................................................................Error! Bookmark not defined. 5- TÜRK TİCARET BANKASI İZMİR ŞUBESİ VE EGE BÖLGE MÜD HİZMET BİNASI ....Error! Bookmark not defined. Sevinç ALKAN .....................................................................................................Error! Bookmark not defined. 6- BOĞAZİÇİ’NDE MODERNİZM .........................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç.Dr. Özlem ATALAN .............................................................................Error! Bookmark not defined. 7- LALE SİTESİ, ANKARA ....................................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Hilal AYCI ............................................................................................Error! Bookmark not defined. 8- SÜMERBANK BERGAMA TEKSTİL FABRİKASI ..........................................Error! Bookmark not defined. Nağme Ebru AYDENİZ........................................................................................Error! Bookmark not defined. 9- OR-AN TOPLU KONUT YERLEŞİMİ, ANKARA ............................................Error! Bookmark not defined. Pınar AYKAÇ .......................................................................................................Error! Bookmark not defined. 10- HEPGÜLER APARTMANI, İZMİR ..................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Gülnur BALLİCE ..........................................................................Error! Bookmark not defined. 11- NİHAT EGELİ EVİ, İZMİR ...............................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Gülnur BALLİCE ..........................................................................Error! Bookmark not defined. 12- ETİBANK MERKEZ BÜRO BİNASI, ANKARA.............................................Error! Bookmark not defined. Kemal BARAN .....................................................................................................Error! Bookmark not defined. 13- İZMİR-BUCA’DA BİR KONUT; FILIPUCCI EVİ ...........................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Hümeyra BİROL AKKURT ..........................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Dr. Deniz GÜNER ................................................................................Error! Bookmark not defined. 14- KASTAMONU ARAÇ İLÇESİ “ESKİ HÜKÜMET KONAĞI” .......................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Şenay BODUROĞLU ....................................................................Error! Bookmark not defined. 15- MARDİN HALKEVİ BİNASI............................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Murat ÇAĞLAYAN..............................................................................Error! Bookmark not defined. 16- MARDİN CUMHURİYET İLKÖĞRETİM OKULU ........................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Murat ÇAĞLAYAN..............................................................................Error! Bookmark not defined. 17- DİCLE KÖY ENSTİTÜSÜ YERLEŞKESİ ........................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Dr. Emine DAĞTEKİN ........................................................................Error! Bookmark not defined. 18- DİYARBAKIR HALK EĞİTİM MERKEZİ ......................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Dr. Emine DAĞTEKİN ........................................................................Error! Bookmark not defined. 19- SİVEREK ESKİ HÜKÜMET KONAĞI ............................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Dr. Emine DAĞTEKİN ........................................................................Error! Bookmark not defined. Mustafa TOPALEL ...............................................................................................Error! Bookmark not defined. 20- İŞLETME OTELİ, TATVAN .............................................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Dr. Emine DAĞTEKİN ........................................................................Error! Bookmark not defined. 21- DİYARBAKIR SÜMERBANK YERLEŞKESİ .................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ ......................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU ................................................................Error! Bookmark not defined. 22- DİYARBAKIR EĞİTİM ENSTİTÜSÜ BİNASI ................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ ......................................................................Error! Bookmark not defined. Naciye ÇELEBİ, Şeyma Ayça ÖGE, Nuray PEKER, F.Zehra YAKUT, Zeynep YAKUT Error! Bookmark not defined. 23- DİYARBAKIR NAFİA MÜDÜRLÜĞÜ BİNASI .............................................Error! Bookmark not defined. (BASIN YAYIN VE ENFORMASYON İL MÜDÜRLÜĞÜ BİNASI) .............Error! Bookmark not defined.
Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ ......................................................................Error! Bookmark not defined. İbrahim ÇİFTÇİ, İbrahim DİRGAR, Yasemin ERGÜVEN .................................Error! Bookmark not defined. 24- DİYARBAKIR ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ YERLEŞKESİ ........................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ ......................................................................Error! Bookmark not defined. Ferit AYDIN, Osman BİLDEN, Şakir GÜLER ....................................................Error! Bookmark not defined. Emin Selçuk TAŞAR ............................................................................................Error! Bookmark not defined. 25- ELAZIĞ ATATÜRK İLKÖĞRETİM OKULU ..................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Hale DEMİR .........................................................................................Error! Bookmark not defined. 26- ELAZIĞ MUSTAFA KEMAL İLKÖĞRETİM OKULU...................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Hale DEMİR .........................................................................................Error! Bookmark not defined. 27- ELAZIĞ KOLORDU BİNASI............................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Hale DEMİR .........................................................................................Error! Bookmark not defined. 28- ELAZIĞ GAR BİNASI .......................................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Hale DEMİR .........................................................................................Error! Bookmark not defined. 29- ÖDEMİŞ İSTASYON BİNASI VE BAĞLI YAPILARI ...................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Betül EKİMCİ .......................................................................................Error! Bookmark not defined. 30- GERZE YANGIN/AFET EVLERİ .....................................................................Error! Bookmark not defined. Dr. Ayten ERDEM ................................................................................................Error! Bookmark not defined. Dr. Rabia ÖZAKIN ...............................................................................................Error! Bookmark not defined. 31- ANKARA, ÖZOK APARTMANI ......................................................................Error! Bookmark not defined. Sabiha GÖLOĞLU ...............................................................................................Error! Bookmark not defined. 32- ELAZIĞ PTT BİNASI ........................................................................................Error! Bookmark not defined. Prof. Dr. Zülküf GÜNELİ .....................................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Hale DEMİR .........................................................................................Error! Bookmark not defined. 33- ELAZIĞ HALKEVİ BİNASI .............................................................................Error! Bookmark not defined. Prof. Dr. Zülküf GÜNELİ .....................................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Hale DEMİR .........................................................................................Error! Bookmark not defined. 34- DİYARBAKIR KARAYOLLARI LOJMANLARI ............................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU ................................................................Error! Bookmark not defined. Y. Mim. Rihan AKSOY ........................................................................................Error! Bookmark not defined. 35- DİYARBAKIR KARAYOLLARI YAPI GRUBU .............................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU ................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ ......................................................................Error! Bookmark not defined. 36- DİYARBAKIR DEVLET SU İŞLERİ YAPI GRUBU .......................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU ................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ ......................................................................Error! Bookmark not defined. 37- DİYARBAKIR DEVLET MALZEME OFİSİ BİNASI .....................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU ................................................................Error! Bookmark not defined. Gülçin OĞUZ, Mehmet ŞİMŞEK .........................................................................Error! Bookmark not defined. 38- ÇANKAYA MERKEZ CAMİ, ANKARA .........................................................Error! Bookmark not defined. Elif KARAELMAS ...............................................................................................Error! Bookmark not defined. 39- DR. İHSAN ARIEL EVİ, ADANA ....................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Figen KARAMAN .........................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Onur ERMAN ................................................................................Error! Bookmark not defined. 40- ESKİŞEHİR HAVA KUVVETLERİ HASTANESİ ...........................................Error! Bookmark not defined. Dr. Rana KARASÖZEN .......................................................................................Error! Bookmark not defined. 41- TİRE’DE BİR TİP İLKOKUL UYGULAMASI: SOĞUK İKLİM BÖLGESİ KÖY OKULU TİPİ, İZMİR ...................................................................................................................................Error! Bookmark not defined. Nurşen KUL ..........................................................................................................Error! Bookmark not defined. 42- KARAKÖY YOLCU SALONU BİNASI, GARMARİTİM, İSTANBUL .........Error! Bookmark not defined. Aydın MELTEM ...................................................................................................Error! Bookmark not defined. Yasemen SAY ÖZER ...........................................................................................Error! Bookmark not defined. Oğuz ÖZER ..........................................................................................................Error! Bookmark not defined. 43- ANKARA DEDEMAN OTELİ ..........................................................................Error! Bookmark not defined. Y. Mimar Onur ORUÇ..........................................................................................Error! Bookmark not defined. 44- ARIKOĞLU APARTMANI, ANKARA ............................................................Error! Bookmark not defined. Sema ÖZ ...............................................................................................................Error! Bookmark not defined. 45- MALATYA GAR BİNASI .................................................................................Error! Bookmark not defined.
Nilay ÖZCAN .......................................................................................................Error! Bookmark not defined. 46- KARABÜK YENİŞEHİR SİNEMASI ...............................................................Error! Bookmark not defined. Meltem ÖZKAN ...................................................................................................Error! Bookmark not defined. 47- PERİFERDE BİR MODERN: ERSÜ EVİ – BUCA, İZMİR, 1971....................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Feyzal ÖZKABAN................................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Dr. Gökçeçiçek SAVAŞIR ....................................................................Error! Bookmark not defined. 48- İZMİR KARŞIYAKA AKSOY’DA BİR YAPI .................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Malike ÖZSOY ..............................................................................Error! Bookmark not defined. 49- NEVŞEHİR ÖĞRETMEN EVİ ..........................................................................Error! Bookmark not defined. Ayça Aslıhan ÖZÜDOĞRU .................................................................................Error! Bookmark not defined. 50- NEVŞEHİR GÖREME OTELİ ...........................................................................Error! Bookmark not defined. Ayça Aslıhan ÖZÜDOĞRU .................................................................................Error! Bookmark not defined. 51- YENİMAHALLE İLK YERLEŞİMİ, ANKARA ...............................................Error! Bookmark not defined. Övgü PELEN ........................................................................................................Error! Bookmark not defined. 52- KURTTEPELİ APARTMANI, ADANA............................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Duygu SABAN ÖKESLİ ...............................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Onur ERMAN ................................................................................Error! Bookmark not defined. 53- FİSKOBİRLİK GENEL MÜDÜRLÜK BİNASI, GİRESUN ............................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Salih SALBACAK ................................................................................Error! Bookmark not defined. 54- GİRESUN BELEDİYE BİNASI .........................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Salih SALBACAK ................................................................................Error! Bookmark not defined. 55- EYÜP DEVLET HASTANESİ BİNASI, İSTANBUL .......................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Füsun SEÇER KARİPTAŞ ............................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Şenay BODUROĞLU ....................................................................Error! Bookmark not defined. 56- HATAY İSKENDERUN MİTHATPAŞA İLKÖĞRETİM OKULU .................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Füsun SEÇER KARİPTAŞ ............................................................Error! Bookmark not defined. 57- BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ BANDIRMA SAĞLIK YÜKSEK .....................Error! Bookmark not defined. OKULU BİNASI .......................................................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Füsun SEÇER KARİPTAŞ ............................................................Error! Bookmark not defined. 58- BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ NECATİBEY EĞİTİM FAKÜLTESİ BİNASI .Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Füsun SEÇER KARİPTAŞ ............................................................Error! Bookmark not defined. 59- KAYSERİ KAPALI CEZAEVİ, 1949 ................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Filiz SÖNMEZ ......................................................................................Error! Bookmark not defined. 60- KAYSERİ ESKİ SANAYİ SİTESİ (1950-1954) ................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Filiz SÖNMEZ ......................................................................................Error! Bookmark not defined. Melike DEMİRTAŞ ..............................................................................................Error! Bookmark not defined. 61- VAN TEKEL PAZARLAMA VE DAĞITIM BAŞMÜDÜRLÜĞÜ BİNASI ...Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç.Dr. Yaşar SUBAŞI DİREK ...................................................................Error! Bookmark not defined. Sevgi AYDINOĞLU.............................................................................................Error! Bookmark not defined. 62- İŞ BANKASI BLOKLARI, ANKARA ..............................................................Error! Bookmark not defined. İlknur SUDAŞ .......................................................................................................Error! Bookmark not defined. 63- ŞEKER FABRİKALARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GENEL MÜDÜRLÜK LOJMANI, ANKARA ...... Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Firuzan Melike SÜMERTAŞ ................................................................Error! Bookmark not defined. 64- ARMAĞAN VE KOÇ PASAJLARI ÜZERİNDEN ATATÜRK .......................Error! Bookmark not defined. BULVARI’NIN YENİDEN OKUNMASI ................................................................Error! Bookmark not defined. Baharak TABİBİ ...................................................................................................Error! Bookmark not defined. Ezgi YAVUZ ........................................................................................................Error! Bookmark not defined. Ceren KATİPOĞLU .............................................................................................Error! Bookmark not defined. 65- ÇANAKKALE’DE 20.YÜZYIL MODERN MİMARİ MİRASI: BÜYÜK TRUVA OTELİ .Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Dr. Mine TOPÇUBAŞI .........................................................................Error! Bookmark not defined. 66- DİYARBAKIR DEVLET DEMİRYOLLARI LOJMANLARI ..........................Error! Bookmark not defined. Seval TUĞRUL ....................................................................................................Error! Bookmark not defined. Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ ......................................................................Error! Bookmark not defined. 67- ÖDEMİŞ KASAP HALİ BİNASI, İZMİR .........................................................Error! Bookmark not defined. Yüksek Mimar İsmail Erdem UFUK, Mimar Zeren ÖNSEL ...............................Error! Bookmark not defined. 68- FATMA SUAT ORHON MÜZE VE SANAT EVİ, SÖKE-AYDIN .................Error! Bookmark not defined.
Arş. Gör. Hülya YAVUZ ......................................................................................Error! Bookmark not defined. 69- TAYYARE (TÜRK HAVA KURUMU) BİNASI, ÖDEMİŞ - İZMİR ..............Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. İrem VERDÖN .....................................................................................Error! Bookmark not defined. Arş. Gör. Işıl POLAT ............................................................................................Error! Bookmark not defined. 70- DENİZLİ VALİ VEFKİ ERTÜR KIZ MESLEK LİSESİ BİNASI ....................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Çiğdem YÜCEL ...................................................................................Error! Bookmark not defined. 71- DENİZLİ-YUSUF BATUR ERKEK ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ VE TAŞ ATÖLYELERİ BİNALARI ...................................................................................................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Çiğdem YÜCEL ...................................................................................Error! Bookmark not defined. 72- DENİZLİ VALİLİĞİ BİNASI ............................................................................Error! Bookmark not defined. Öğr. Gör. Çiğdem YÜCEL ...................................................................................Error! Bookmark not defined. KATILIMCILARIN İLETİŞİM BİLGİLERİ……………………………………….....…………..………………..……73
1 – URFA ATATÜRK LİSESİ Öğr. Gör. Yeliz ALAGÖZ Harran Üniversitesi, Şanlıurfa Meslek Yüksek Okulu, Restorasyon Programı
Şanlıurfa merkezde, Asfalt Caddesi’nde bulunan yapının 1935 yılında Milli Eğitim Müdürü Hasan Ali Yücel Dönemi’nde Urfa Valisi tarafından hükümet konağı olarak yaptırıldığı bilinmektedir. Yapının mimarı bilinmemektedir. Uzun süre hükümet konağı olarak kullanılan yapı daha sonra işlev değiştirerek okul yapısına dönüştürülmüş ve Urfa Lisesi adını almıştır. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Atatürk Lisesi olarak adı değiştirilmiştir. Günümüzde karşısında Garnizon Komutanlığı olan yapı hafta sonları askeri eğitim okulu olarak kullanılmaktadır. Hükümet konağı için iki katlı olarak yaptırılan yapı daha sonra işlevi değiştirilip, okul yapısına dönüştürüldüğünde yapıya bir kat daha eklenmiştir ve bugünkü halini alarak üç katlı olmuştur. Cephedeki köşe kilit taşlarından da bu durum açıkça görülmektedir. Malzeme olarak geleneksel yapılarda kullanılan beyaz kalker kesme taş kullanılmış olup, Cumhuriyet Dönemi mimarı üslubunda yapılmıştır. Plan olarak tam merkezde ve cepheye bitişik üç kanatlı merdiven yapısı vardır. Bu merdiven giriş kapısının tam karşı aksında yer almaktadır ve arka cepheye sıfırdır. Merdivenin her iki yanında yer alan koridorlarda karşılıklı derslikler vardır. Osmanlı’daki giriş kapılarını andıran oldukça görkemli bir giriş kapısı vardır. Ve bu kapının her iki yanında simetrik olarak yer alan pencereler oldukça sade bir dilde dönemin üslubunu yansıtır. Dış cephe de yer alan pencerelerin tamamı aynı tarzda yapılmıştır ve birbirini tekrar eder niteliktedir. Dış cephede süsleme olarak bahsedilebilecek çok ayrıntı olmamasına karşılık köşe taşları dikkat çekmektedir.
2- URFA KIZ LİSESİ Öğr. Gör. Yeliz ALAGÖZ Harran Üniversitesi, Şanlıurfa Meslek Yüksek Okulu, Restorasyon Programı Şanlıurfa merkez Atatürk Bulvarı üzerinde bulunan yapı, kitabesinden de anlaşılacağı üzere 1939 yılında İsmet İnönü döneminde, Vali Kazım Demir tarafından yaptırılmıştır. Kız lisesi olarak yaptırılan bina Şanlıurfa’nın ilk beton yapısıdır. Kız lisesi olarak bir süre kullanılan yapı daha sonra Merkez Komutanlığı için kullanılmıştır. Şu anda kullanılmayan yapının tekrar restore edilerek okul yapısı olarak kullanılması düşünülmektedir. Üç katlı olarak inşa edilen yapıya orta kattan girilmektedir. Okul idare ve derslikler olmak üzere iki bölümden oluşur. Ana giriş kapısının tam karşısında yer alan merdiven yapısı derslikler ve idare programlarını birbirinden ustaca ayırır. Bu merdivenin hemen yanında arka bahçeye inen tali bir merdivende ayrıca mevcuttur.
3- URFA KÜLTÜR MÜDÜRLÜĞÜ Öğr. Gör. Yeliz ALAGÖZ* Harran Üniversitesi, Şanlıurfa Meslek Yüksek Okulu, Restorasyon Programı Şanlıurfa merkezde Atatürk Bulvarı üzerinde bulunan yapının inşa tarihi tam olarak bilinmemekle beraber; mimari ve üslup olarak 1903 yılında inşa edilen Yusuf Ziya Efendi Konağına benzer özellikler taşıdığı için aynı dönemde yapıldığı söylenebilir.1930 yıllarında Mutasarrıf Münir Bey tarafından yarım bırakılmış bu yapı tamamlanarak bugünkü halini almıştır. Önceleri Sanayi mektebinin nakledilmesi düşünülmüşse de daha sonra çevre köylerden gelen kız öğrenciler için yatılı okul olarak kullanılmıştır. Yapı 1993 yılında Şanlıurfa Valiliği tarafından restore edilmiş ve bir süre özel idare binası olarak kullanılmıştır. 2005 yılında Şanlıurfa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne devredilmiştir. 4200 m2 lik bir alana sahip olan bu bina ve müştemilatı restore edilmiştir. Yapılan restorasyon çalışmaları sırasında bahçe düzenlemesi yapılarak ‘kültür bahçesi’ olarak sosyal etkinliklerin yapılmasına müsait bir duruma getirilmiştir. Kesme taşlardan inşa edilmiş iki katlı U şeklinde bir plana sahip olan yapı iç mekân tavan süslemeleri, orijinal kapı ve küpeşteleri korunarak günümüze ulaştır.
4- URFA, TEKNİK LİSE Öğr. Gör. Yeliz ALAGÖZ* Harran Üniversitesi, Şanlıurfa Meslek Yüksek Okulu, Restorasyon Programı Şanlıurfa merkez Atatürk Bulvarı üzerinde bulunan yapının tam olarak inşa tarihi ve mimarı bilinmemekle beraber 1944 yılında yapılmış olduğu tahmin edilmektedir. Erkek Sanat Enstitüsü olarak yaptırılan yapı günümüzde Anadolu teknik ve Endüstri Meslek Lisesi olarak kullanılmaktadır. İki katlı ve kesme taş malzemeden inşa edilen yapı dönemin üslubuna uygun olarak yapılmıştır. Yapı; idare ve derslikler olmak üzere iki bölümden oluşur. Bu iki bölümü ayırmak içinde merdiven çok ustaca bir dilde kullanılmıştır. Girişte sağ tarafta görkemli bir merdiven yan tarafında ise uzun bir koridor yapısı vardır. Bu koridorda derslikler karşılıklı olarak yerleştirilmiştir. Fakat günümüzde yapıya artan programlara bağlı olarak ek binalar yapılmıştır. Bunlar spor salonu, atölyeler, yemekhane, yatılı öğrenciler için yatakhane olarak sıralanabilir.
5- TÜRK TİCARET BANKASI İZMİR ŞUBESİ VE EGE BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ HİZMET BİNASI Sevinç ALKAN Türk Ticaret Bankası İzmir Şubesi ve Ege Bölge Müdürlüğü Hizmet Binası, İzmir ili, Konak ilçesi, Cumhuriyet Bulvarı No:62 adresinde yer almaktadır. Binanın Konak Belediyesi’nde 1952 tarihli projesi Enver Tokay, Ali Kızıltar ve Lütfi Zener tarafından hazırlanmıştır. Bina, cephe karakteri ve plan tipi ile dönemin modernist mimari anlayışını yansıtmaktadır. Dönemin genel özelliklerini göstermekle birlikte bina, kendine özgü bir duruşa da sahiptir. Cumhuriyet Bulvarı üzerinde bitişik nizam yerleşim içinde bulunan binada, cephe karakterinde ve plan kurgusunda eğrisel hatlar yer alır. Plan düzleminde eğrisel olan ön cephe üzerinde ızgara sisteminde pencere yerleşimi mevcuttur. U formu plan özelliği gösteren bina, zemin ve 4 kattan oluşmakta, farklı işlevleri bir arada barındırır. Poster çalışması ile İzmir kenti özelinde kent merkezinde modernleşme ve erken cumhuriyet dönemi banka yapılarında modernleşme başlıkları altında binayı ele alıp irdelemeyi amaçlamaktadır.
Sirer Yalısı
Uşaklıgil Köşkü
Kıraç Yalısı
6- BOĞAZİÇİ’NDE MODERNİZM Yrd. Doç.Dr. Özlem ATALAN Maltepe Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi 1950’lerde Modernizm akımlarının etkisi İstanbul’da da egemen olmaya başlamıştır. Sedat Hakkı Eldem’ in İstanbul'da gerçekleştirdiği Boğaziçi’nin yeni biçimlenişinde etkin olan Uşaklıgil (1956-65, Emirgan), Kıraç (1965-66, Vaniköy), Sirer (1966-67, Yeniköy) Yalıları bu doğrultudaki önemli yapıları arasında yer almaktadır. Eldem Boğaziçi’ndeki yapılarında geleneksel konutun strüktüralist esprisini bütünleştirmeye çalışmıştır. Eldem'in Boğaziçi'nde yaptığı yalıların bir bölümü geleneksel karnıyarık planının stilizasyonu iken Uşaklıgil Köşkü gibi bazı yapılarında eski oranlara ve strüktürel ifadeye çağdaş betonarme konstrüksiyonun katkısının getirildiği, Auguste Perret'nin strüktürel izlenimci yaklaşımının etkileri görülür. Bu yapıda plan, görünüşler ve kaplama motifleri olarak grid sistemi kullanılmıştır. Giriş katında mermer döşemeli bir sofa ile birbirine bağlanan yaşama ve yemek bölümleri üst katta yatak odaları ve hizmetli bölümü bulunmaktadır. Cephe ve pencerelerde prefabrike beyaz beton elemanlar görülmektedir. Çatı az eğimli alüminyum kaplanmıştır. Alt kat tavanları ahşap kaplama, zemin Marmara mermeri olarak görülmektedir. Cephe ve pencere üniteleri eşboyutlu elemanlardan oluşmaktadır. Betonarme kat hizaları ve saçaklar çıplak bırakılmıştır. Giriş cephesindeki çeşmede Marmara mermeri, zeminde Rodos çakılı kaplama ve Boğaz taşı kullanılmıştır. 1977 yılında yapı yeni sahipleri için, tekrar ele alınmıştır. Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı’nın divanhanesinden esinlenerek tasarladığı Maçka'daki Taşlık Kahvesi (1948) bu dönemin önemli yapıtları arasında yer almaktadır. 1966-67 yılında inşa edilen Sirer Yalısı Boğaziçi Yeniköy’de yer alan yalılardan biridir. Bu yalının konumlandığı alan dar cepheli binalarla tanımlanmış olduğundan ötürü, bitişik düzen uygulanması zorunlu olmuştur. Yapının kimliğini deniz cephesindeki üç katlı balkon düzeni vermektedir. Bu kesim, betonarme ana kütlenin aksine, çelikten inşa edilmiştir. Yapının doğramalarının alüminyum olduğu görülmektedir. Buna karşılık, cephe kaplamasında büyük ölçüde meşe kullanılmıştır. Suna Kıraç Yalısı, Boğaziçi Vaniköy’de varolan bir yapının temelleri üzerine inşa edilen konut, iki kanadında yaşama ve yemek bölümlerinin bulunduğu, merkezi sofalı geleneksel Türk Evi'nin bir yorumudur. Bahçesine bir yüzme havuzu, havuz pavyonu ve büyük bir limonluk inşa edilmiş, bahçe yolları mermer şeritler arasında tuğla kaplanmıştır. Mutfak ve şömine bacaları bahçe tarafında iki çıkıntı oluşturmaktadır. Duvarlarda eski taşıyıcılar kullanıldığından açıklıklar sınırlı kalmıştır.
7- LALE SİTESİ, ANKARA Arş. Gör. Hilal AYCI Gazi Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Ankara’nın omurgası olarak kabul edilen Atatürk Bulvarı üzerinde yer alan ve Emek İnşaatta1 çalışan bir mimar olan Adnan Unaran tarafından 1967 yılında tasarlanmıştır. Lale Sitesi ilk olarak bulvar üzerinde Akün Sineması, Tunus Caddesi üzerinde ise Şinasi Sahnesinin giriş aldığı iki cephesi de önem kazanmış yatay bir yapı olarak tasarlanmıştır. Mimar Özgür Ecevit, o yıllarda Akün Sinemasının pastanesinin Atatürk Bulvarına taşan oturma bölümünün bulvara canlılık kattığını belirtir. Emek İnşaat arşivinde ayrıca sinemanın üst katında 70’lerde Ankara’nın sosyal hayatında önemli bir yere sahip olan gece kulübü yer aldığı görülmüştür. Gece kulübünün olduğu alan günümüzde Sosyal Güvenlik Kurumuna ait çağrı merkezi olarak kullanılmaktadır. Görüldüğü üzere Lale Sitesi 1970’lerde Ankara’nın kuzeyde sosyal hayatını canlandıran bir yapıdır. Diğer bir açıdan bakıldığında Tunalı Hilmi’nin alt merkez oluşumunda da rol oynadığı düşünülmektedir. Emek İnşaat arşivlerinden edinilen bilgide bu yatay blok’a 1975 yılında yüksek düşey ofis bloğunun eklendiği görülmüştür. Bu ofis bloğu Emekli Sandığı’nın bazı birimleri ile Emekli Sandığının iştiraki olan Emek İnşaat A.Ş.’nin çalışanları için tasarlanmıştır. Günümüzde de aynı amaçla kullanılmaktadır. 2002 yılına kadar Akün Sineması olarak kullanılan yatay blok, bu tarihten sonra mimar Özgür Ecevit tarafından Devlet Tiyatroları Akün Sahnesi adı altında tiyatroya dönüştürülmüştür. Günümüzde de Atatürk Bulvarı üzerinde yapının Akün Sahnesi, Varan firmasının ofisi, Sosyal Güvenlik Kurumu Çağrı Merkezinin ve yüksek ofis bloğunun girişleri yer almaktadır. Tunus Caddesi tarafından ise, Şinasi Sahnesi’nin girişi, Ofis Bloğu yemekhanesi ve garaj girişleri yer almaktadır. Şinasi Sahnesi ilk tasarlandığı orijinal haliyle kullanılmaktadır. Yapının güneyinden geçen merdivenli yaya yolu Atatürk Bulvarı ile Tunus Caddesi ve Tunalı Hilmi’yi bağlayan özelliği ile de kent içerisinde önem kazanmaktadır. Atatürk Bulvarı üzerindeki çok katlı yapılardan biri olan Lale Sitesi, bulvarı sonlandıran yüksek yapı olarak kentin ve kentlinin belleğinde önemli bir yere sahiptir. 1949 yılında özellikle kamu binalarını inşa etmek üzere T.C.Emekli Sandığı ve Kızılay Genel Başkanlığının büyük ortak olarak oluşturdukları ve Anonim Şirket şeklinde kurulan bir şirket olup günümüze kadar Ankara başta olmak üzere çeşitli kamu kuruluşlarının binalarını, çalışma mekânlarını maliyet artı kar yöntemine göre inşa eden özel hukuk hükümlerine tabi bir şirkettir. Halen geçerli olan mevzuata göre çalışmalarını sürdürmektedir. 1
8- SÜMERBANK BERGAMA TEKSTİL FABRİKASI Nağme Ebru AYDENİZ Yaşar Üniversitesi
İzmir'in Bergama İlçesi’nde 935 ada, 1 parselde yer alan Sümerbank Bergama Tekstil Fabrikası, Türkiye'nin holding statüsündeki 4 tekstil fabrikasından birisidir. Sanayileşme hamlesinin örnek kuruluşlarından olan fabrika, 1960 yılında dönemin Başbakanı Adnan Menderes tarafından hizmete açılmıştır. İlk açıldığı yıllarda 1500 kişiye iş imkânı sağlayan yapı, 31.794 m2 kapalı olmak üzere toplam 213.036 m2 alana sahiptir. 140 dokuma tezgâhı bulunan ve çırçırdan pamuğa, dokumadan tekstile kadar her alanda üretim yapılan fabrikada, 2003 yılından bu yana üretim yapılmamaktadır. Ana fabrika yapısının etrafı gerekli depo ve ambar yapılarıyla donatılmış, zaman içinde çevrede lojman, kreş, konfeksiyon vb. ek yapılar projelendirilerek inşa edilmiştir. İmar Müdürlüğü arşivlerindeki dosyalarda, ek yapıların mimarı olarak Bahri Mollaoğlu’nın adı geçmektedir. Yapı kompleksi fabrika ve ekleri (23.829 m2), depolar ve konfeksiyon birimi (3.635 m2), lojmanlar (4.330 m2) olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Fabrika ve ekleri; fabrika binası (18.850m2), kreş (370m2), misafirhane (410m2), çok amaçlı salon (1.380m2), yemekhane (152m2), bekleme salonu (152 m2), kazan dairesi (715 m2), trafo binası (815 m2), su deposu (500 m2), itfaiye binası (185 m2), giriş-kontrol binası (250 m2), arıtma tesisi (50 m2) gibi yapılar içermektedir.
9- OR-AN TOPLU KONUT YERLEŞİMİ, ANKARA Pınar AYKAÇ Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü 1950’lerde köyden kente göçle başlayan hızlı kentleşmenin sonucunda Türkiye’nin özellikle büyük kentlerinde ortaya çıkan konut sorunu, dünyadaki eğilimlere koşut olarak devlet tarafından üstlenilmiştir. 1960’larda ise, hızlanan göç nedeniyle artan konut sorununun çözümünde, yap-satçılık, gecekondu, kooperatifçilik ve toplu konut gibi farklı konut üretim biçimleri ortaya çıkmıştır. Bu yıllarda, Şevki Vanlı’nın girişimiyle başlatılan Or-An Toplu Konut Yerleşimi Projesi, özel teşebbüsün kent çeperindeki toplu konut yatırımlarının Ankara ve Türkiye’deki ilk örneklerindendir. Küçük hissedarlardan oluşan bir anonim şirketi niteliğindeki 350 üyeli Orta Anadolu İnşaat Anonim Şirketi 1968 yılında kurulmuştur. Kent dışında yeni bir yerleşim modeli oluşturmak düşüncesiyle başlatılan planlama ve projelendirme çalışmaları 1969 yılında başlatılmıştır. Yeni yerleşim için Ankara kent merkezinin 10-15 km uzağında, Çankaya’nın güneyindeki Çaldağı mevkii seçilmiştir. 110 hektarlık alana yayılan projede 30.000 kişi için 7000 konut önerilmektedir. Parklar, meydanlar ve yeşil alanlarla çevrelenmiş konutlardan oluşan mahallelerin merkezlerinde küçük ölçekli alışveriş merkezleri ve toplanma mekânları yer almaktadır. 100 m2 taban alanına oturan konut blokları ise, 4 veya 8 katlıdır. Yerleşimin merkezinde ise 16 katlı bir konut birimi ve çarşı önerilmektedir. Türkiye’deki imar ve yapı mevzuatının toplu konut yapımına uygun olmaması ve mimar-mühendislerin kooperatifleşmesinin önüne geçen yasa değişikliği nedeniyle, Or-An İnşaat Anonim Şirketi yap-satçı sistemin hâkim olduğu bir yapıya dönüşmek durumunda kalmıştır. Şirketin yapısındaki bu değişim, planlanan yerleşim bütünlüğünün bozulmasına ve 4 veya 8 katlı konutlardan oluşan mahallelerin, villa arsaları ve apartmanlara dönüşmesine neden olmuştur. İmar İskân Bakanlığı’nın şirketin bazı arsalarını kendi mensuplarının kooperatifleri için istimlâk etmesi ve imar hakkını iki kat yükseltmesiyle çok katlı apartmanlar inşa edilmiş ve planlanan yerleşim parçalanmıştır. Bu nedenle gerçekleşebilen kesim, planın çok küçük bir kısmından oluşmaktadır. 1969-1975 yılları arasında yapılan ve “Türkiye’deki ilk uydu kent” olarak nitelendirilen Or-An Toplu Konut Yerleşmesi; ürettiği yaşam biçimi ve mekân kalitesi ile birlikte planlama ve uygulama süreci ile kent dışında oluşturulmuş modern toplu konutların ilk örneklerindendir. 1980’lerde politikacı, bürokrat ve akademisyenlerin çoğunlukta olduğu Or-An sakinleri ise yerleşime sosyal tarih açısından önem kazandırmaktadır.
10- HEPGÜLER APARTMANI, İZMİR Yrd. Doç. Dr. Gülnur BALLİCE Yaşar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi
Mimar: Suat Erdeniz, Yapım Tarihi:1960’lar, Adres:176 Sokak No:1, Köprü/İzmir Mithatpaşa Caddesi’nin bir üst sokağında Köprü semtinde yer alan beş katlı yapı, masif cephesinden öne fırlayan çerçevelenmiş çıkması ile yaratılan cephe kademelenmesi ve modernist asimetrik kitle estetiğiyle, modernizmi ve ulusalcı üslubu birleştirmiş yapılardan biridir. Masif cepheden öne fırlayan çerçevelenmiş konsol üzerinde oluşturulan yatay ve dikey betonarme bantlarla gridal cephe düzeni oluşturulmuştur. Çıkma üzerinde yer alan balkon boşluklarının etkisi, balkonların sonradan kapatılması ile yok edilmiştir. Gri serpme sıva kullanımı, yan cephede ritmik pencere kurgusunun oluşturulması, yan yana konumlandırılmış dar uzun pencereler, cephede düşey bir düzenin hakim kılınması ulusalcı söylemin izlerini yansıtmaktadır.
11- NİHAT EGELİ EVİ, İZMİR Yrd. Doç. Dr. Gülnur BALLİCE Yaşar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Mimar: Ziya Nebioğlu, Yapım Tarihi:1950’lerin başı, Adres:80 Sokak, Göztepe / İzmir
Günümüzde de etkili olan İzmir mimarlığının modern repertuvarlarını kuran, İkinci Kuşak İzmirli Mimarlar arasında yer alan Ziya Nebioğlu 1938’de University of Florida-Gainsville’de (UFL) başladığı mimarlık eğitimini 1943’te tamamlamıştır. 1948 yılına kadar Florida’da tasarım, uygulama ve eğitim alanlarında çalıştıktan sonra İzmir’e dönerek 1950-60’lı yıllarda kentin varlıklı kesimi için çok sayıda konut tasarlamıştır. 1950’lerde İzmir’de ürün veren Melih Pekel, Akif Kınay, Alp Türksoy, Necmettin Emre, Rıza Aşkan gibi mimarlar gibi Ziya Nebioğlu da modern çizgilerde kalmayı yeğlemiştir. Mimarın birçok yapısında görülen F.L.Wright’ın etkisiyle tasarladığı pres tuğlalı bantlar, geniş saçaklar ve köşe pencereleri bu yapıda da yer almaktadır. Yapıda taş, tuğla, seramik gibi kaplama malzemeleri dengeli bir şekilde kullanılarak, ahşap doğramalar ve kepenkler, çıkmalar, geniş teras, merdiven gibi yapı ögeleriyle zamanına göre dinamik cepheler yaratılmıştır. Bu yaklaşımla Nebioğlu, F.L.Wright’ın “organik mimarlık” olarak tanımladığı ilkeleri benimseyerek “modern bir mimarlık dili” oluşturmayı başarmıştır. Tüm malzemelerin doğal dokusu ve rengi vurgulanmıştır. Arsa içinde yer alan çam ağacının yapının özgün tasarımında korunarak evin içinde bırakılması ve çatıyı delerek çıkması yapının ilginç bir özelliğidir. Plan şeması, yalın bir dikdörtgen kütlenin tek parça kırma çatı ile örtülmesi ile oluşturulan eve, ön cephede konumlanan bir merdivenle ulaşılmaktadır. Kot farkından yararlanılarak alt katta yarım bodrum oluşturulmuştur. Bu katta garaj, atölye ve hobi odaları olduğu sanılmaktadır. İlk yapıldığı yıllarda Mithatpaşa Caddesi’nden 82 Sokak’a doğru kademeli olarak yükselen büyük bir bahçe içerisinde yer alan yapının ön kısmında büyük bir gül bahçesi yer almakta ve ön teras deniz manzarasına hakim bir konumda bulunmaktaydı. Ziya Nebioğlu’nun bu yapısı da diğer yapıları gibi Türkiye’deki mimarinin dünyaya açılmasını ve değişimi yansıtan iyi örneklerdendir.
12- ETİBANK MERKEZ BÜRO BİNASI, ANKARA Kemal BARAN Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Vedat Özsan, Tuğrul Devres ve Yılmaz Tuncer’in işbirliği sonucu tasarlanan Etibank Merkez Büro Binası (yeni adıyla ETİ Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Binası) 1955 yılında inşa edildi. Sıhhiye meydanında yer alan bina, konumu itibariyle, Ankara’nın Ulus-Sıhhiye-Kızılay hattının, 50’li yıllardaki dönüşümüne ışık tutmaktadır. Gerek basit geometrik formu, gerek ise inşasında kullanılan malzemeler nedeniyle 50’li yıllar Türkiye’sinin mimarlık anlayışını en güzel şekilde yansıtan Etibank Merkez Büro binası, tasarımda hakim olan modülerlik anlayışı nedeniyle de uluslararası akımların, zamanın Türk mimarisine nasıl etki ettiğinin çok açık bir örneğidir. Mimarı tasarım açısından ele alındığında, iki uzun cephesi birer eğri yüzey olarak tasarlanan bina, cephelerinde kullanılan düşey beton elemanlar ve iç mimarisinde yararlanılan sanat-mimari işbirliği nedeniyle, dönemin mimari anlayışını yansıtan bir simge-bina haline gelmektedir. Demokrat Parti iktidarı altındaki 50’ler Türkiye’sinin ekonomik atılımının, başkent Ankara’nın yapılı çevresine nasıl etki ettiğinin en önemli örneklerinden biri olan bina, zamanında inşa edilen diğer kurumsal binalara kıyasla, gerek farklılıkları gerekse benzerlikleriyle, dönemin mimari anlayışının farklı bir okumasına fırsat vermektedir.
13- İZMİR-BUCA’DA BİR KONUT; FILIPUCCI EVİ Yrd. Doç. Dr. Hümeyra BİROL AKKURT Öğr. Gör. Dr. Deniz GÜNER Dokuz Eylül Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Cumhuriyet’in ilanını takiben, toplumsal yaşamın her alanının yeniden planlanmasında etkin olan modernite anlayışı, dönemin konut üretiminin de belirleyicilerinden olmuştur. Öncelikle ulus başkenti ve ana merkezlerde benimsenen, ardından perifer yerleşimlere de sıçrayan bu anlayış özellikle kent elitlerinin modern yaşam imgelerinden biri haline gelmiştir. Cumhuriyet modernitesi tanımı altından ele alabileceğimiz bu mimari anlayış, 1930-1950 evresinde İzmir kent merkezinde yalın modernist imgelerle donatılmış ya da geleneksel-modernist dilin bir arada gözlendiği müstakil konutları oluşturmuştur. 1950 sonrası merkez konut üretimi öngörülen gabari artışları ve süregelen modernist anlayış doğrultusunda apartman tipolojilerini üretirken, perifer yerleşimler bir önceki evrenin müstakil konut üretimini benimsemiştir. Bu çalışma kapsamında, perifer yerleşimlerdeki konut üretiminde modernist söylemin etkisi, 19. yüzyılda İzmir kentinin önemli banliyölerinden biri olan Buca yerleşiminde konumlanan Filipucci Evi üzerinden ele alınacaktır. 20. yüzyılın ikinci yarısında yerleşimin kuzeydoğusunda oluşan yeni konut alanında konumlanan Filipucci Evi, ikinci kuşak İzmir mimarları arasında önemli bir yere sahip olan mimar Fahri Nişli tarafından 1959 tarihinde tasarlanmıştır. Parselin arka çeperinde yer alan servis hacimleri ve sokak yüzünde kurgulanmış pilotiler üzerinde yükselen konut, kütle organizasyonun yanı sıra sokak kotundan erişim sağlayan rampası ve giriş mekânını tanımlayan çizgisel saçak elemanları ile dikkat çekmektedir. Mekân organizasyonunda U şemanın kullanıldığı konutun karakteristik özelliklerinden biri de, yaşama katının merkezinde oluşturulan ve zemin kotu ile görsel ilişki kuran boşluktur. Konut kullanımını sürdürmekte olan yapı, ailenin ikinci kuşağı tarafından kullanımını sürdürmektedir. Filipucci konutu, değişen imar koşulları sonucu yakın çevresinde gerçekleşen yıkımlardan süreklilik gösteren kullanımı ve kullanıcısı neticesinde etkilenmemiş, buna karşın 80’lerin başında kütle ve mekân organizasyonunda bazı müdahaleler görmüştür. Üst yapıyı odak alan bu düzenlemeler konutun kütlesel algısını büyük ölçüde değiştirmiş olsa da, plan şemasının öngördüğü mekânsal zenginlik ve sokak-konut ilişkisine getirdiği farklı çözüm ile özgün mimari niteliğini sürdürmektedir.
14- KASTAMONU ARAÇ İLÇESİ “ESKİ HÜKÜMET KONAĞI” Yrd. Doç. Dr. Şenay BODUROĞLU Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi
Kastamonu’nun Araç ilçesi Anadolu'daki en eski yerleşim bölgelerinden biridir. Yaklaşık olarak 3000 yıllık bir yerleşim geçmişine sahip ilçe, bölgeler arasında kervan ticaretini sağlayan önemli bir yol güzergâhında olması sebebiyle “Araç” adını almıştır. İlçedeki “Eski Hükümet Konağı”nın inşa edildiği tarih tam olarak belli değildir. Ulaşılan kaynaklarda Araç 'taki ilk Hükümet Konağı’nın bugün ki parsel üzerinde ahşap olarak inşa edildiği, 1910 ve 1929 yıllarında çıkan yangınlarda yok olduğu, bunun sonucunda 1929 yılında taş-kâgir olarak yeniden yapıldığı tahmin edilmektedir. Bölge ile ilgili çalışmaları bulunan Alman Tarihçi R.LEONHARD'ın bugünkü Sanayi Sitesi'nin (Meydanbaşı) olduğu yerden çektiği 1913 yılına ait fotoğraf bu tahmini doğrular niteliktedir. Bu fotoğrafta “Eski Hükümet Konağı”nın ahşap olduğu görülmektedir. 1929 yılındaki yangından sonra yapımına başlanan ve taşkâgir olarak inşa edilen bina, döneminin tipik kamu bina örneklerinden biridir.
15- MARDİN HALKEVİ BİNASI Arş. Gör. Murat ÇAĞLAYAN Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü 1932 yılındaki genelge ile halk evlerinin kuruluşu kararlaştırılmış, 19 Şubat 1932’de 14 halkevinin açılışı yapılmıştır (Aydın vd, 2001). Mardin halkevinin açılışı da, 79 yerde birden şube açılışının gerçekleştirildiği 23 Şubat 1934 tarihinde olmuştur. Mardin halkevi 4 yıl tek odada çalışmış, yeni binasına 1 Temmuz 1938’de taşınmıştır (Mardin Halkevi, 1938). Mardin kentsel sit alanında, Şehidiye Mahallesi, PTT binasının yanında ana cadde üzerinde yer alan söz konusu halkevi binası 1951 yılında Demokrat Parti tarafından kapatılana dek faaliyetlerini sürdürmüştür. Duvarları yığma sistemle yapılıp döşemeleri betonarme olan halkevi, Cumhuriyet Dönemi’nde Mardin’deki ilk eserlerindendir. Üç katlı tasarlanmış olan yapının zemin katı düzgün kesme taştan, üst katları ise kaba yonu taştan yapılıp, bu katların duvar yüzeyleri sıvanmıştır. Yapıldığı dönemde halkevi binasının önündeki saha da istimlâk edilerek, bu alan halkevinin meydanı niteliğinde aile çay bahçesine dönüştürülmüştür. Halkevinin bu süre zarfında, çeşitli şubeler kurarak, halkın cumhuriyet yaşamına uyum sağlamalarına büyük katkısı olmuştur. Bu şubelerden bazıları; dil, tarih, edebiyat komitesi, ar komitesi, gösteri komitesi, spor komitesi, halk dershaneleri, kitapsarayı ve yayın komitesi, köycüler komitesidir. Adlarından anlaşılacağı üzere bu şubeler; halkın çağdaş hayata uyumunu sağlamaya yönelik hizmetlerde bulunmuşlardır. Halkevi 1951 yılında kapatıldıktan sonra bina valiliğe devredilip, zemin katı çarşı polis karakolu üst katları ise 1998 yılına kadar defterdarlık binası olarak hizmet vermiştir. Yapının kuzeyindeki müsamere salonu da bir dönem çeşitli eğlencelere hizmet vermiş en son 2000 yılına kadar öğretmenler lokali olarak kullanılmıştır. Birkaç sene önce çarşı polis karakolu da binadan taşınmıştır. Bugün 2006 yılından beri 2 No’lu Sağlık Ocağı aynı zemin katta hizmet vermektedir, yapının üst katları ve arkasındaki müsamere salonu metruk olup kaderlerine terk edilmiştir. Kaynaklar: 1-Aydın, S., Emiroğlu, K., Özel, O.,Ünsal, S. (2001), Mardin Aşiret Cemaat Devlet, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Y. s. 375. 2-Mardin Halkevi (1938), Cumhuriyet 15.Yılında Mardin-Mardin Cumhuriyetten Önce Sonra, İstanbul: CHP Mardin Halkevi Neşriyatı, 5, Resimli Ay Matbaası: s. 90.
16- MARDİN CUMHURİYET İLKÖĞRETİM OKULU Arş. Gör. Murat ÇAĞLAYAN Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Mardin’in erken Cumhuriyet dönemi eserlerinden biri olan okul, Mardin kentsel sit alanında Savurkapı Mahallesinde olup, mahalle ile aynı adı da taşıyan Melik Mahmut (Savurkapı) Camisi’nin 100 metre güneybatısındadır. Cumhuriyet İlköğretim Okulu’nun brifing dosyasında yer alan tarihçeye göre okul, eğitim ve öğretime şimdiki mevcut binanın güneyinde yer alan mezarlık içindeki eski bir binada başlamıştır. 1944 yılında o dönemin valisi Cahit Kınay zamanında halkın yardımıyla mezarlık buradan kaldırılmış; Mardin Cezaevi’nden az hüküm giyen mahkûmlardan teşekkül bir grupla bugünkü okulun inşaatına başlanıp, aynı yıl bitirilip, 5 derslikle eğitim öğretime açılmıştır. Okulun yapımında Mardin’in geleneksel mimarisinde kullanılan sarı kalker taşından örülmüş duvarları yığma olup, döşemeleri betonarmedir. İki katlı olarak tasarlanmış okul, karnıyarık planlı olup dikdörtgen bir forma sahiptir. Okulun kuzeye ve güneye bakan cephelerinde üst katta düzgün kesme taş kullanılırken zemin katta ise kaba yonu taş kullanılmıştır. Okulun yapımında Mardin taşının kullanılması o dönemde hala geleneksel yapım tekniğinden kopulmadığını göstermektedir. Zira taş söveli geniş dikdörtgen pencereler, kilit taşlı lentolarıyla bu dönemi yansıtmaktadırlar. Okulun yapıldığı dönemde sivil mimari örneklerinde de kullanılan Mardin taşı, özellikle 1960’lardan sonra yerini betonarme karkas sistemin getirdiği hazır tuğla ya da brikete bırakmıştır. İnşa edildiğinde beş derslikli olarak tasarlanan okul, 1950 yılında mevcut ihtiyaca cevap vermediğinden, duvarlar eklenip derslikler bölünerek binada sınıf sayısı dokuza çıkarılmıştır. 1955 yılında ise okul bahçesine ihata duvarı yapılmıştır. Toprak olan okulun bahçesi de 1967 yılında beton kaplanıp ağaçlandırılmaya çalışılmıştır. Aynı yıllarda, beslenme eğitimi okullarda tatbik edilmeye başlandığı dönemde okul bahçesinin doğusuna yemekhane ve mutfak eklenmiştir. Zamanla mevcudun artması sebebiyle de bu mekânlar dersliğe çevrilmiştir. Mardin Cumhuriyet İlköğretim Okulu, kendi döneminde Mardin’de okul işlevi verilerek sivil mimari örneklerinin kullanıldığı hesaba katılarak; Mardin’de cumhuriyet döneminde okul işlevli bir bina olarak tasarlanıp yapılması çok önemlidir. Okul, bugün 13 dersliği ile mahalle öğrencilerine eğitim-öğretim vermeye devam etmektedir.
17- DİCLE KÖY ENSTİTÜSÜ YERLEŞKESİ Öğr. Gör. Dr. Emine DAĞTEKİN Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü 1930-1944 yılları arasında yapılan 21 köy enstitüsünden biri olan Dicle Köy Enstitüsü Diyarbakır’ın Ergani İlçesi sınırları içindedir. Okul 1944 yılında Dicle Köy Enstitüsü olarak açılmış, 1956 yılında Dicle Öğretmen Okulu, daha sonra Dicle İlk Öğretmen Okulu, Dicle Öğretmen Lisesi olduktan sonra son olarak 1989’da Ergani Anadolu Öğretmen Lisesi olarak Eğitim Öğretime devam etmektedir. Günümüzde birçok üniversite kampüsünden daha büyük bir alana yayılan yapılar oldukça düzenli, ulaşılabilirliği sağlanmış, insan ölçeğindedir. Girişe ana bina ve konferans salonu ile tören alanı, devamında açık ve kapalı spor salonları yer almaktadır. Dicle Köy Enstitüsü Yerleşkesindeki Yapıların Tanımlaması: A-Okul Alanı: Halen fiilen kullanılan alan yaklaşık 30.000 m2, okul adına tapulu alan 1.105.880 m2 B-Binaların Özellikleri ve kulanım durumları: 1-Derslik Binaları: 1956 yapımı taş örme estetik mimariye sahip taş yapı diğer ikisi daha sonra eklenen binalardır. 2-Pansiyon Binası: 1956 yapımı betonarme 3- Konferans Salonu: 1956 yapımı taş örme, estetik mimariye sahiptir 400 adet oturma sinema koltuğu mevcuttur. Projeksiyon ile film izlenebilmektedir. 4- Spor Salonu: Taş örme, içinde basketbol sahası yerleşiktir. Ayrıca bir toprak zeminli futbol sahası, pansiyon binası önünde basketbol potaları bulunmaktadır. 5. Atölye: 1 kaynak atölyesi 6-Depo:2 Adet 7. İzci Kulubü 8.Ambar: 1 Erzak Ambarı 9. Ahır: 2 adet 10-Diğer Sosyal Faaliyetler için ayrılmış yerler: Okul kantini, pansiyon yemekhanesi içinde mevcuttur. Öğretmenler lokali bulunmaktadır. İş bankasının desteği ile oluşturulmuş bir satranç odası vardır. Pansiyonda ayrıca bir satranç köşesi vardır. 11-Lojmanlar: 20 daire kaloriferli lojman ile 5 adet sobalı lojman vardır. 12-Bahçe: Okulun bahçesi yeteri kadar geniş olup ağaçlandırılmıştır. Günümüze hemen hemen tüm birimleri ile ulaşan Enstitü binasının özellikle ahır ve atölye bölümleri kullanılmadıklarından dolayı üst örtülerinde ve duvarlarda yıkım ve bozulmalar mevcuttur. Yapılan yeni derslikler de ise oluşan çatlaklıklardan dolayı kullanım dışı bırakılmıştır. Alandaki taş bina olan derslik ve konferans salonu Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu tarafından tescil edilmesine rağmen eski pansiyon, lojman, atölye ve hayvan koruma binaları tescil edilmemiştir. Günümüze ulaşan ender yapılardan olan Ergani Köy Enstitüsü binasının bulunduğu yerleşkenin tamamının tescil edilmesi bu yapıların bakım ve onarımlarının sağlanması ve korunmasına katkı sunacaktır. Aksi durumda özellikle lojman binaları tamamen yıkılacaktır.
18- DİYARBAKIR HALK EĞİTİM MERKEZİ Öğr. Gör. Dr. Emine DAĞTEKİN Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Diyarbakır yüzlerce yıl ortalama 10m yükseklikte ve 5 km uzunlukta olan surlarla çevrili tarihteki ender kentlerden biridir. Kent dışında ilk yapılaşmalar 20. yüzyılın başlarında ve kamu binaları ile gerçekleşmiştir. Gar Binası, Hükümet Konağı, Sanayiyi Nefise ve Mektebi İdadiye ilk yapılan kamu binalarıdır. 1940’lı yıllardan itibaren gerek kamu binaları gerekse kamu lojmanları kentin bugün Elazığ Caddesi ve Yenişehir bölgesi olarak adlandırılan yerleşimlerinde yapılmaya başlanmıştır. Diyarbakır Halk Eğitimi Merkezi Dağkapı Burcunun kuzeyinde Elazığ Caddesi üzerinde kentin ilk sineması olan Yenişehir Sineması ve Kolordu binasının batında, Orduevi, Enformasyon Binası, Turistik Otel ve Öğretmen Evi ile aynı güzergâhta yer almaktadır. Yapının yapıldığı tarih ile ilgili kesin bilgilere ulaşılmamakla birlikte Halk Eğitim Merkezi olarak 1968 yılında eğitime başlandığı bilinmektedir. Diyarbakır Halk Eğitim Binası 1260 m2 bina ve 1900 m2 bahçe alanı olmak üzere toplamda 3160 m2 alanda hizmet vermektedir. Halk Eğitim Binası L plan tipinde olup iki katlıdır. Tamamı betonarmeden yapılmış beşik çatılıdır. Giriş cephesi ana caddeden girilen bahçe kapısının ardında yer alan geniş bir tören alanından sonra ulaşılır. Giriş kapısı ve bahçe arasında yer alan açık sergi alanı yer almaktadır. Rüzgârlıklı giriş kapısından sonra fuayeye ulaşılır. Fuayede düşey sirkülâsyonu sağlayan kuzey yöndeki ana merdiven ile güney yönde yer alan konferans ilk etapta karşılaşılan birimlerdir. Konferans salonu yaklaşık 300 kişiye hizmet edebilecek kapasitede olup üst katta localar ile seyirci sayısı artırılmıştır. Doğal aydınlatmanın önemsendiği bir tarım prensibine sahip olan yapıda birimler genellikle koridorun bir tarafına dayanmıştır. Cephe Özellikleri: Yapı orta aksta bulunan giriş ile sağında ve solunda aynı yaklaşık oranlardaki mekânlardan oluşmuştur. Yapıda modüler ölçeklerde dikdörtgen pencereler kullanılmıştır. Tüm cephede önemsenen doğal ışık dönemin mimari yaklaşımının karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Kullanım durumu: 2008 yılında Diyarbakır Yenişehir Halk Eğitimi Merkezi ve Akşam Sanat Okulu olarak isim değişikliği yapılan yapının bünyesinde Bilgisayar Kursları, ECDL Kursu, İngilizce Kursları, Almanca Kursu, Kuaförlük Kursu, Dikiş-Nakış Kursu, El Sanatları Kursu, Halıcılık Kursu, Kalorifer Kazancılık Kursu, Bağlama Kursu ve Halk Oyunları kursları bulunmaktadır.
19- SİVEREK ESKİ HÜKÜMET KONAĞI Öğr. Gör. Dr. Emine DAĞTEKİN* Mustafa TOPALEL** *Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü ** Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Yüksek Lisans Öğrencisi Siverek Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Şanlıurfa iline bağlı bir ilçedir. Hititlere kadar uzanan tarihi bir yerleşim yeri olan ilçede, günümüze ulaşan pek çok tarihi eser ve sivil mimari örnekleri yeralmaktadır. İlçede 20. yüzyıl mimari özellikleri taşıyan hükümet binası, Gazi İlköğretim okulu, Cudi Paşa Konağı, ilçe kütüphanesi, Mekteb’i İdadiye ve Süt ve Tereyağı Fabrikası binaları bulunmaktadır. Farklı kültürlerin de yaşam alanı olan ilçede henüz mimari anlamda bir çalışma yapılmamıştır. Siverek Hükümet Konağı, 1903 yılında Siverek idadisi (Şimdiki Gazi Paşa İlkokulu) ile birlikte yapımına başlanmış 1908 yılında tamamlanmıştır. Sultan Abdulhamid’in isteği ile yapılmıştır. 1908 yılında Mutasarrıflık olan Siverek'e atanan ilk mutasarrıf Macit Bey tarafından hizmete açılmıştır. Daha sonra vilayet sarayı ve 1926 yılından itibaren hükümet konağı olarak kullanılmaya başlanmış, 1976 yılında yeni hükümet binası yapılmasına kadar da bu amaçla kullanılmıştır. 1980 yılında meydana gelen yangında binanın ahşap kısımları yanmıştır. Şanlıurfa Valiliği tarafından onarımı yapılarak 1999 yılında İlçe Halk Kütüphanesi olarak hizmete sunulmuştur. Hükümet konağı binası kare planlı, iki katlı ve kesme taşlardan inşa edilmiştir. Giriş cephesi 6 sütunlu, üç gözlü bir eyvan ile ön plana çıkarılarak vurgulanmıştır. Yapıda girişin karşısında yer alan üç kollu merdivenkovası düşey bağlantıyı sağlamaktadır. Merdivenkovası birinci katta galeri boşluğu ile bütünleştirilmiştir. Cephe Özellikleri: Yapı orta aksta bulunan özenli bir eyvanlı giriş ile sağında ve solunda aynı oranlarda simetrik mekânlardan oluşmuştur. Giriş cephesi üst kat kemerli pencereler dışında yapının dört tarafında aynı ölçeklerde dikdörtgen pencereler kullanılmıştır. Pencerelerin çevresinde ve yapının köşelerinde kullanılan ince yonu taş söveler dönemin mimari yaklaşımının karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır.
20- İŞLETME OTELİ, TATVAN Öğr. Gör. Dr. Emine DAĞTEKİN Arş. Gör. Gülin PAYASLI OĞUZ Arş. Gör. Dr. Havva ÖZYILMAZ Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Tatvan’ın en eski oteli olan İşletme oteli 1933 yılında bugünkü adı Çağlayan olan Tuğ Mahallesinde inşa edilmiştir. Yapı 1988 yılına kadar Denizcilik İşletmeleri tarafından kullanılan yapı bu tarihten itibaren Devlet Demir Yollarına devredilmiştir. Devlet Demir Yolları tarafından kullanılmayan yapı yıkıma terk edilmiştir. İşletme oteli, dikdörtgen planlı ve iki katlıdır. Yapıya geniş bir bahçeden birkaç basamakla girilir. Girişin sağında davetlerin de yapıldığı bir salon ile sol tarafında resepsiyon yer almaktadır. Girişin karşısında yer alan hol de hem oturma hem de üst kata çıkışı sağlayan merdiven yer almaktadır. Zemin katta 14 oda, üst katta ise 18 oda ile yer almaktadır. Her katta birer banyo ve wc lavabo bulunmaktadır. Yapıldığı dönemde ilçenin ve yakın çevrenin tek oteli olması dolayısı ile pek çok konuğu ağırlamıştır. Günümüzde atıl durumda olan bu yapının yapıldığı dönemin mimari ve teknik özelliklerini yansıtması ve ilçede önemli olaylara ve kişilere tanıklık etmesi bakımından korunması ve işlevlendirilmesi gerekir. Tatvan Belediyesi, yapıyı doğa gözlem evi olarak işlevlendirmek için çeşitli çalışmalar yapmakla birlikte henüz bir sonuca ulaşılamamıştır.
21- DİYARBAKIR SÜMERBANK YERLEŞKESİ Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Sümerbank, 1933 yılında kurulmuş ticari nitelikte mal üreten bir kuruluştur. Birçok ilde açılmıştır. Temeli Sanayi ve Maadin Bankası’na dayanır. Genellikle tekstil ağırlıklı bir yapısı olan bankacılık hizmetleri ve yoksul halkı giydiren, dayanıklı ürünleri ve satış mağazaları ile ülke genelinde yaygınlık kazanmıştır. Sümerbank’a ait yerleşkeler pek çok farklı yapıyı içeren kompleks yapılardır (1). Diyarbakır’da 1949-1952 yılları arasında inşa edilen Sümerbank Yün Yıkama ve Şayak Dokuma Fabrikası, 1954 yılında işletmeye açılmıştır. Burada genellikle askeri giyim eşyası için kumaş dokunmaktaydı (2). İstasyon Caddesi üzerinde yer alan yapı grubu, diğer Sümerbank yerleşkeleri gibi (1), hammadde ve yaya ulaşımını kolaylaştıracak şekilde demiryolu istasyonuna yakın yapılmıştır. Diyarbakır Sümerbank Tesisleri, özelleştirme kapsamında, Sümerbank tarafından Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ne devredilmiştir. Bu alana Sümerpark adı verilmiştir. 80 dönümlük alandaki yapılar, Erken Cumhuriyet Dönemi Fabrika Mimarisi örneklerini sergilemektedir. Bu alan hem mimarisi hem de peyzajı ve yeşil dokusuyla korunmaya değer bir niteliktedir. Sümerbank Halı Yıkama Fabrikası’nın kapalı alanı, yaklaşık 10.000m2’lik bir alanı kaplamaktadır. Bu alan “Ortak Yaşam Alanı” olarak değerlendirilmiş, kentte yaşayan yoksul kesime ve kente göçle gelen gruplara kent yaşamına entegre olmaları konusunda destek olacak faaliyetlerin koordine edildiği ve yönetildiği bir merkez birim olarak işlevlendirilmiştir. Sümerpark’ta onarılan diğer birimlere ise Nikâh salonu, Kütüphane, Modern Sanat Galerisi, Medya Merkezi ve Resepsiyon Salonu işlevi verilmiştir. Alan içindeki iki lojman binası ise Kent Konseyi, YG21 ve Kent Gönüllülerine tahsis edilmiştir. Kaynaklar 1-Arıtan, Ö., 2005, “Erken Cumhuriyet Döneminde Sümerbank Yerleşkeleri: İdeolojik Mekansal Bir Okuma”, Arredamento Mimarlık, sayı:176, s:102-109. 2-Yurt Ansiklopedisi, Türkiye, İl İl, Dünü Bugünü Yarını, “Diyarbakır Bölümü”, 3. ve 4. Cilt, s:22172336, Anadolu Yayıncılık, 1982. 3-1967 Diyarbakır İl Yıllığı.
22- DİYARBAKIR EĞİTİM ENSTİTÜSÜ BİNASI Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ*
Naciye ÇELEBİ, Şeyma Ayça ÖGE, Nuray PEKER, F.Zehra YAKUT, Zeynep YAKUT** * Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü ** Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fak. Mimarlık Bölümü 4. Sınıf Öğrencileri Diyarbakır Eğitim Enstitüsü, 1962 yılında Türkçe ve Fen Bilgileri Öğretmeni yetiştiren iki yıllık bir Yüksek Okul olarak kurulmuştur. Aynı tarihlerde Enstitü binasının yapılması için çalışmalara başlanmıştır. Geçici ikamet yeri olarak Fiskaya’da yer alan, bugünkü Ticaret ve Sanayi Odası Binası’nda eğitim ve öğretime başlamış, bu binanın Tıp Fakültesi'ne verilmesi ile yine geçici süre ile bugünkü Anadolu Lisesi'nin binasına taşınmıştır. İki yıl sonra ise İstasyon Caddesi üzerindeki Enstitü olarak inşa edilen kendi binasına nakledilmiştir. Enstitü binası çevresinde yapılan diğer yapılar ise öğrenci yurdu ve lojman olarak kullanılmıştır. 1970-1971 Eğitim-Öğretim yılında öğrenim üç yıla, bölüm sayısı 7'ye çıkarılmıştır. Daha sonra 1978-1979 döneminde Diyarbakır Yüksek Öğretmen Okulu adı altında Lisans düzeyinde öğretmen yetiştiren bir Yüksek Okula dönüştürülmüştür. 1982 tarihinde Eğitim Fakültesi adı altında Dicle Üniversitesi'ne bağlanmıştır. Yapı şu anda Dicle Üniversitesi Devlet Konservatuarı binası olarak kullanılmaktadır. Yapının çevresindeki eski yurt binalarına ise bugün, Milli Eğitim hizmet binaları işlevi verilmiştir. Bina yaklaşık 30.000 m2 alan üzerine kuruludur. İki koldan oluşan ve üç katlı olan binanın bir bloğunun altında bodrum katı vardır. Derslikler her üç katta da yer alır. Ayrıca her katta öğretim elemanları koridoru bulunmaktadır. Zemin katla bağlantılı olarak konferans salonu ve spor salonu bulunmaktadır. Ana giriş, bodrum, kantin ve yemekhane girişi olmak üzere dört girişi vardır. Zemin kattaki iki sınıf birleştirilerek yemekhaneye dönüştürülmüştür. Yemekhane girişi sonradan açılmıştır. Yapının kuzeyinde havuzlu bir bahçesi vardır. Bina betonarmedir. Modüler sistemde tasarlanmıştır. Dış duvar kalınlıkları 30cm’dir. Kat yükseklikleri bloklarda 3.50m, spor salonunda 6.26m olarak ölçülmüştür. Düşey sirkülasyon iki merdivenle sağlanmaktadır. Bu merdivenler üç kolludur. Yapının üst örtüsü çatıdır. Yapıda dönem dönem ekleme, genişletme ve kapatma çalışmaları yapılmıştır. Bazı sınıflar birleştirilerek genişletilmiştir.
23- DİYARBAKIR NAFİA MÜDÜRLÜĞÜ BİNASI (BASIN YAYIN VE ENFORMASYON İL MÜDÜRLÜĞÜ BİNASI) Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ* İbrahim ÇİFTÇİ, İbrahim DİRGAR, Yasemin ERGÜVEN** * Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü ** Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fak. Mimarlık Bölümü 4. Sınıf Öğrencileri Binanın yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1930’lu yıllarda inşa edildiği düşünülmektedir. Dağkapı-Elazığ Bulvarı üzerinde Cumhuriyet Dönemi’nde inşa edilen ilk yapılar arasındadır. Tapu kayıtlarında yapılan incelemelerde 1954 yılındaki sahibinin Cumhuriyet Halk Partisi olduğu görülmektedir. Bir dönem Nafıa Müdürlüğü Binası olarak da kullanılmıştır. Bugün, Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Diyarbakır İl Müdürlüğü Binası olarak işlevlendirilmiştir. Bina, çevresini saran bir bahçe içerisinde yer alır. İki katlı olan yapının bodrum katı da vardır. Bahçenin toprak seviyesi yükseldiği için bodrum pencereleri döşeme altında kalmıştır. Bugün 11.45mx16.30m boyutlarında olan yapının, yapıldığı dönemde genişliğinin aynı olduğu uzunluğunun ise daha kısa olduğu eski fotoğraflarından görülmektedir. Bodrum katı, yapının ilk yapıldığı dönemdeki boyuttadır. Yapının büyütülmesi zemin ve üst katta uygulanmış, bodrum kat özgün boyutunu korumuştur. Giriş kapısından içeri girildiğinde beş basamakla hol kısmına geçilmektedir. Buradan arkadaki odalara ve merdivenlere bağlantı bir koridorla sağlanmıştır. Alttaki ve üstteki odalar bu uzun koridorun sağına ve soluna karşılıklı yerleşmiştir. Yapının özellikle ana cephesinde görülen geçmişe ait izleri iç mekânlarda görmek mümkün değildir. Yakın zamanlarda yapılan onarımlarda iç mekânlarda yerler seramikle kaplanmış, taş duvarlar ise sıvanıp boyanmıştır. Koridor duvarları ise belli bir yüksekliğe kadar mermerle kaplanmıştır. Mermer kaplı, iki kollu bir merdivenle çıkılan üst katta da benzer değişiklikler yapılmıştır. Duvarlardaki nişler ahşap ve cam malzemelerle raflı dolaplara dönüştürülmüştür. Bodrum döşemesi ise taş olup, duvarları kalın bir sıvayla sıvanmıştır. Binanın caddeye bakan ön cephesi simetrik bir düzendedir. Cephenin köşeleri bazalt malzeme ile taşkın bir şekilde, şaşırtmalı örülen köşe taşlarıyla zenginleştirilmiştir. Aynı teknik giriş kapısının kenarlarında da uygulanmıştır. Üst kattaki pencerelerin ilk yapıldığı dönemlerde, daha sonra kaldırıldığı düşünülen küçük balkonlara açılan kapılar olduğu, binada yapılan incelemelerden ve eski fotoğraflardan anlaşılmaktadır.
24- DİYARBAKIR ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ YERLEŞKESİ Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ* Ferit AYDIN, Osman BİLDEN, Şakir GÜLER **
Emin Selçuk TAŞAR*** * Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü ** Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü 4. Sınıf Öğrencileri *** Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fak. Mimarlık Bölümü 4. Sınıf Öğrencisi Diyarbakır Endüstri Meslek Lisesi kent merkezinde, Dağkapı-Elazığ Yolu Bulvarı üzerinde yer alır. Türkiye’de kurulmuş ilk üç meslek okulundan biridir. Kuruluş tarihi 1870’lere dayanan okul, birkaç farklı binada eğitim yaptıktan sonra, 1955 yılında Sanat Enstitüsü binası olarak inşa edilen Yenişehir’deki bugünkü binasına nakledilmiştir. Daha sonra ismi Endüstri Meslek Lisesi olarak değiştirilmiş, mevcut arsasına yeni binalar eklenip bir yerleşke haline getirilmiştir. 1980’li yıllarda Teknik Lise ve en son 1991 de Anadolu Teknik Lisesi'ni de bünyesine katarak bugünkü halini almıştır. Okulda Bilişim Teknolojileri, Elektrik Elektronik Teknolojisi, Ahşap Teknolojisi, Metal Teknolojisi, Makine Teknolojisi ve İnşaat Teknolojisi bölümleri mevcuttur. Okul, 12 dönüm arsa üzerinde ve 5 ayrı blok olarak yapılmıştır. A blok, yerleşkenin en büyük bölümünü oluşturur. İki orta avlusu vardır. Yapının blokları her iki avlu etrafında sıralanmıştır. İdari bölümün yer aldığı bölüm iki katlı, atölyelerin bulunduğu bölüm ise tek katlıdır. İki katlı bölümün arka köşesinde, idareciler için iki kat yüksekliğinde gösterişli bir giriş bölümü yapılmıştır. Yapı grubunun özellikli olan bir diğer bölümü ise “U” tipindeki C bloktur. Bina iki katlıdır. Bu bölümde yapı atölyeleri mevcuttur. Üst katta yer alan toplantı salonu bina yüzeyinden dışa doğru çıkma yapmış, altı binanın arka girişi olarak tasarlanmıştır. Bu dönem yapıları ile benzer plan ve cephe özellikleri gösteren bir düzene sahiptir. Yerleşke içerisinde bir lojman, kamelya ve güvenlik bölümü mevcuttur. Bu yapılar genel yapı düzenine uyumlu bir düzende yapılmıştır. Yapılarda duvar kalınlıkları değişmekle beraber genel olarak dış duvarların kalınlığı 50-60cm, ara duvarlar 10-30 cm kalınlığındadır. Bina su basman seviyesine kadar dış duvarlar bazalt taştan yapılmıştır. Dış duvardaki tüm pencereler dikdörtgen formdadır ve bazalt sövelerle çevrilidir. Yapı döşemesi olarak mozaik, yer yer bazalt ve beton kullanılmıştır. Yapıya giriş için kullanılan yol, merdiven ve basamaklar bazalttır. Üst örtü beşik çatı veya kırma çatı olarak yapılmıştır. Yerleşke içerisinde yer alan ve özgün işlevini devam ettiren tüm yapılar bütünüyle ayaktadır ve iyi korunmuş durumdadır.
MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi
25- ELAZIĞ ATATÜRK İLKÖĞRETİM OKULU Arş. Gör. Hale DEMİR Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Yapı 1937 yılında Elazığ Bosna Hersek Bulvarı’nda inşa edilmiştir. Mimarı bilinmemektedir. Bodrum, zemin ve birinci kattan oluşan yapı, taş malzeme kullanılarak yığma yapım sistemiyle inşa edilmiştir. Bodrum katta spor odası, tuvaletler, kalorifer dairesi, depo, Zemin katta; idareci odaları, öğretmenler odası, kütüphane, laboratuar, arşiv ve derslikler, birinci katta ise müdür odası ve derslikler bulunmaktadır. Yapının ana aksı bulvara paralel yerleştirilmiştir. Mekânlar uzun bir koridor üzerine iki yönlü sıralanmış ve koridor sonları ile merdivenlerde pencereler açılarak aydınlatılmıştır. Orijinalinde girişin karşısında ortadan tek merdivenle çözülen simetrik plan düzenindeki yapıya, kuzey yönünde bir merdiven ve 4 derslik eklenmiştir. Giriş, bazı Cumhuriyet Dönemi yapılarında olduğu gibi, yuvarlatılmış, üç yönlü kesme taş merdivenlerle girinti yapılarak binaya ulaşılmıştır. Pencereler tüm cephelerde yataylığı güçlendiren yatay çerçeveler içine alınmıştır. Bina kırma kiremit çatı ile örtülmüştür.
Kaynaklar 1-Sözlü Görüşme MİMOD Elazığ Şube Başkanı Mimar MİTHAT ÇOŞKUN, 2009. 2-MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi.
Arş. Gör. Hale DEMİR
26- ELAZIĞ MUSTAFA KEMAL İLKÖĞRETİM OKULU Arş. Gör. Hale DEMİR Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Sarayatik Mahallesi’nde 1948 yılında inşa edilen yapı 19 ada, 3 pafta, 111 parsel de bulunmaktadır. Toplam arsa alanı 23.652 m², bina alanı 850 m² dir. Sonradan yapılan bölünmeler ve ayrılmalar sonucunda bahçe ile birlikte okula kalan toplam alan 18.750 m²’dir. Binada toplam 24 derslik, 3 adet laboratuar, öğretmenler odası, kütüphane, idari odalar, kantin, arşiv, atölyeler ve spor salonu bulunmaktadır. Projesinin Alman Mimarlar tarafından yaptırıldığı söylenmektedir. Bina karkas yapım sistemiyle yapılmış bodrum, zemin ve iki kattan oluşan taş bir yapıdır. Asimetrik yapı düzenine sahip olan yapı iç içe geçmiş iki dikdörtgen şeklindedir. Bu iç içe geçen dikdörtgenlerden uzun olan kütle İstasyon Caddesi’ne dik, spor salonu ve giriş holünü oluşturan kısa dikdörtgen kütle ise caddeye paraleldir. Girişte 4 kolonla çevrelenmiş geniş bir giriş salonu ve bu salonun sağ tarafında sıralanan idari bürolar vardır. Salonun karşısından açılan bir kapı ile spor salonuna ulaşılırken, sağ tarafından, tüm katlardan çift kanatlı özgün ahşap kapılarla, dersliklerin bulunduğu koridora geçilmektedir. Bu koridor oldukça geniştir ve tek taraflı kullanıldığı için diğer taraftan pencereler açılarak aydınlık sağlanmıştır. Aynı koridorun sağlı sollu iki tarafında çözülen çekirdeklerle sirkülasyon rahatlatılmıştır. Bodrum katta atölyeler, depolar, kalorifer daireleri yer alır. Giriş aynı dönemin bazı yapılarında olduğu gibi yuvarlatılmış ve tek yönlü kesme taş merdivenlerle girinti yapılarak binaya ulaşılmıştır. Binanın tüm cephelerinde 4 sıra kesme taş üzeri sıvanmıştır. Arka bahçeye, merdiven sahanlıklarında ve koridorun ortasında yer alan kapılarla geçilmektedir. Koridorun ortasındaki iki kapı sonradan açılmıştır. Bu kapıların önündeki 3 kolon üzerinde yükselen balkon da sonradan kapatılmıştır. Arka bahçeye açılan kapıların, bu kapıların üzerindeki merdiven sahanlığı pencerelerinin ve giriş kapısının etrafında 30 cm lik taş çerçeve dönmektedir. Yapı kırma, kiremit çatı ile örtülüdür. Spor salonunun çatısı ayrıdır. Isı kaybını önlemek amacıyla tüm pencereler pvc ile değiştirilerek orijinalliğini yitirmiştir. Spor salonu pencerelerinin boyu kısaltılarak pvc ile değiştirilmiştir. Ancak iç mekânda bulunan kapıların tamamına yakını orijinal doğramalar olup özgünlüğü muhafaza edilmiştir. Kaynaklar 1-Sözlü Görüşme MİMOD Elazığ Şube Başkanı Mimar MİTHAT ÇOŞKUN, 2009. 2-MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi.
MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi
27- ELAZIĞ KOLORDU BİNASI Arş. Gör. Hale DEMİR Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Akpınar Mahallesinde 1938 yılında inşa edilen bina on yıl kolordu olarak kullanıldıktan sonra PTT tarafından satın alınarak günümüze kadar PTT başmüdürlüğü olarak kullanılmıştır. Bodrum zemin ve bir kattan oluşan yapının ana kütlesinde çatı katı da bulunmaktadır. Kolordu olarak tasarlanan yapı U şeklini oluşturan koridorlar etrafında iki yönde sıralanmış mekânlardan oluşur. Aynı dönemde yapılan kamu yapılarının olduğu gibi simetrik plan sistemine sahiptir. Yapının bodrum katında yemekhane, kalorifer dairesi, zemin katta ve birinci katta çift yönlü sıralanmış idari bürolar ve hizmet mekânları, çatı katında ise arşivler bulunmaktadır. Yapının giriş kapısının karşısında bulunan, zemin kattaki şeref holünden birinci kata ulaşımı sağlayan merdivenin, sahanlığı yuvarlatılarak ve çatısı ayrı çözülerek arka cepheden silindir bir kütle görünümündedir. Binada ikisi U koridorların birleştikleri noktalarda biri ana kütlenin ortasında olmak üzere toplam 3 adet merdiven bulunmaktadır. Bu merdivenlerden ikisi birinci kata kadar çıkarken sağ tarafta bulunan merdiven çatı katına kadar çıkmaktadır. Bu merdiven dikdörtgen biçiminde yükselen duvarları ve ayrı çözülen çatısıyla kule görünümüne sahiptir. Yapının çatı katı haricindeki tüm pencerelerinin etrafında taş çerçeveler dönmektedir. Çatı katı pencereleri ise ön ve arka cephede üçgen pencereler şeklindedir Giriş kapısının her iki yanında dörder adet olmak üzere, toplam 8 adet kesme taş sütun vardır. Bu sütunlar kolordu olarak tasarlanan binaya, anıtsal bir görünüm kazandırmıştır. Sütunları yukarıda birleştiren yatay çerçevede, her pencerenin üzerini ortalayacak biçimde, kabartmalı kilit taşları yerleştirilmiştir. Bina giriş kapılarının tümü üçlü silmeyle çevrilmiştir. Üzeri kırma kiremit çatı ile örtülmüştür. Ana kütlenin çatısı yan kütleleri çatısından ayrı çözülmüş, çatı saçakları binadan iki sıra dışarı taşan kesme taşlarla oluşturulmuştur. Binanın sol yan cephesinde zemin ve birinci katta manzaraya açılan balkonlar bulunmaktadır. Kaynaklar 1-Sözlü Görüşme MİMOD Elazığ Şube Başkanı Mimar MİTHAT ÇOŞKUN, 2009. 2-MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi.
MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi
28- ELAZIĞ GAR BİNASI Arş. Gör. Hale DEMİR Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Sarayatik Mahallesi Çetinkaya Sokak üzerinde bulunan yapının toplam alanı 690 m²’dir. Gar binasının yapımına 01.03.1934 tarihinde başlanmış, 10.08.1934 tarihinde tamamlanarak hizmete girmiştir. Bina yığma yapım sisteminde olup, bodrum, zemin ve üst kattan oluşmaktadır. Bodrum katta, ulaştırma kısım komutanlığı; Zemin katta, gar müdürlüğü, bölge kontrolörlüğü, koruma ve güvenlik, ulaştırma irtibat subaylığı, ambar müdürlüğü ile bekleme ve vip salonu; üst katta ise iki adet hizmet evi, orijinalinde zemin katta olup sonradan eklenen kütleye taşınan baş dispeçerlik ve hizmet mekânları bulunmaktadır. İstasyon Meydanına paralel yerleşen yapının ana aksını dik kesen giriş aksı, meydanın ortasında bulunan demiryolunu simgeleyen heykelin aksını yaklaşık olarak karşılamaktadır. Üç adet kolonla giriş ve çıkışları simgeleşen gar binası dikdörtgen kütleler şeklindedir. Zemin katta bulunan tüm idari büroların girişleri binanın dışından ve bağımsızdır. Üst kata meydan yönündeki girişin sağ ve solundan çıkılmaktadır. 17 Kasım 1937 tarihinde Atatürk Elazığ’a geldiği zaman bu binada konaklamıştır. Her yıl bu tarih törenlerle anılır. Kaynaklar 1-Sözlü Görüşme MİMOD Elazığ Şube Başkanı Mimar MİTHAT ÇOŞKUN, 2009. 2-MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi.
29- ÖDEMİŞ İSTASYON BİNASI VE BAĞLI YAPILARI Arş. Gör. Betül EKİMCİ İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Ödemiş, İzmir ilinin güneydoğusunda yer alan ve merkezde 71.219 kişilik1 nüfusa sahip bir ilçedir. Tarihi kaynaklarda adına 17. yüzyıldan itibaren rastlanmaya başlanan Ödemiş’in yerleşim tarihi, coğrafi konumunu belirleyen Küçük Menderes havzası ile birlikte ele alındığında İ.Ö. 6000 yılına kadar uzanmaktadır. 1650 yılında beş hanelik küçük bir köy iken Türkmen boylarından “Otemiş” oymağının bölgeye yerleşmesiyle birlikte imar hareketleri hız kazanmış, çevre köy ve kasabalara ulaşım kolaylığı sağlayan coğrafi konumu bölgenin 17. yüzyıldan itibaren ticaret merkezi olarak gelişimine olanak vermiştir. 19. yüzyıl boyunca ticari önemi artarak devam eden Ödemiş, 1850 yılında İzmir iline bağlı bir kaza durumuna gelmiş, yeni kazaların Ödemiş’e bağlanması ile birlikte 1867 yılında ilk belediye teşkilatı kurulmuştur2. İşgal yılları ve Kurtuluş Savaşı’nda büyük zarar gören Ödemiş’in Cumhuriyet sonrası modernleşme deneyimi, çağdaş bir kent olma yolunda önemli adımlar atan belediyenin girişimleriyle “planlı” bir yeniden yapılanma süreci olarak değerlendirilebilir. 1932 yılından itibaren uygulamaya konulan ancak hakkında oldukça az bilgi bulunan Macar Mimar Scarpa tarafından hazırlanan imar planı ve buna ek olarak ve Mösyö Jüber tarafından gerçekleştirilen Ödemiş Kanalizasyon Planı ile kentin ve gelecekte alacağı şeklin ilk temellerinin atıldığı söylenebilir. 1944 yılında “Ödemiş İmar Planı Proje Müsabakası” adın altında düzenlenen ulusal yarışma, planlamaya değer veren belediyenin önemli girişimlerinden biridir. 13 projenin katıldığı yarışma, Kemal Ahmet Aru, Orhan Sefa ve Celile Berk tarafından hazırlanan kent planı avan projesinin geliştirilerek 1948 yılı Ödemiş Kesin İmar Planı’na dönüştürülmesiyle sonuçlanmıştır. Eski kent dokusunun korunması ve iki katlı geleneksel kent dokusunun sürdürülmesi konusunda kararlar alan imar planı 1960’lı yıllara kadar etkili olmuş ve kent kimliğini zenginleştiren, mimari kurgularıyla mekânsal değer yaratan Cumhuriyet Dönemi anıtsal yapılarının gerçekleştirildiği bir süreci başlatmıştır. Bu çalışmanın konusu, -1948 imar planında da vurgulandığı gibi- şehrin önemli ticaret yollarının birleştiği bir güzergâhta meydan oluşturan ve 1888 yılında İngilizler tarafından inşa edilen demir yolu hattını kent merkezine bağlayan 1941 tarihli istasyon binasıdır. İki istasyonlu demiryolu ve bağlı binaları 1940’lı yıllardan itibaren Ödemiş kentinin simgesi haline gelmiş ancak 1985 yılı Ödemiş Kesin İmar Planı Raporu ile demiryolunun Ovakent yolundan itibaren kaldırılarak rekreasyon alanı olarak düzenlenmesi önerilmiştir. 1948 yılı planına aykırı olarak alınan bu karar, demiryolu ve İstasyon Binası’nın kente kattığı değerin bilinmezliği olarak tepkiyle karşılanmıştır.3 Bu çalışma, arşiv belgelerinden derlenen bilgiler ve yerinde 2007 yılı nüfus sayımı bilgilerine göre Bu dönemde inşa edilen anıtsal yapılardan Ödemiş Rüştiyesi (19. yüzyıl) ve Ziraat-î İdadi binası (1914), Erken Cumhuriyet Dönemi’nde gelişimini sürdüren neo-klasik üslubun erken tarihli örnekleridirler. 3 Başaranbilek Mehmet, Ödemiş’te Cumhuriyet Dönemi Yapılarının Kentsel Mekân Bağlamında İrdelenmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2002, s.44. 1 2
yapılan gözlemlerle, istasyon binası ve bağlı binalarının tanıtımını ve korunması gerekli değerlerin ortaya konmasını amaçlamaktadır.
30- GERZE YANGIN/AFET EVLERİ Dr. Ayten ERDEM Dr. Rabia ÖZAKIN Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Sinop İli’ne bağlı Gerze, küçük bir kıyı kasabasıdır. Geçmişte yerleşimi oluşturan ahşap konut dokusu 19. yy sonlarında, 1948 yılında ve 1956 yılında geçirdiği yangınlar nedeniyle tümüyle yok olmuştur. Ahşap yapılardan günümüze kadar gelebilen örneklerine birbirlerinden bağımsız olarak yerleşimin çeşitli yerlerinde rastlamak mümkündür. 13 Şubat 1956 yılında çıkan yangında 830 ev ile birlikte birçok dükkân yanmış, yerleşim harap olmuştur. Büyük bir göç ve konut sorunu yaşayan kent için; 28.02.1956 tarih ve 6683 sayılı “Gerze yangınında zarar görenlere yapılacak yardım” yasası çıkartılmıştır. Yasada kent için yeni bir imar planı yapılması gerekliliğinin yanı sıra, evleri yanan kişilere verilecek ev bedellerinin faizsiz olarak 20 yılda geri ödeneceği belirtilmektedir. Bu yasanın yayımlanmasından sonra Alman mimar Bernard Wagner tarafından, Gerze yeniden planlanmıştır. “Gerze imar planı”nda geleneksel kent dokusuyla bağ kuran bir anlayış yerine ızgara sistemde, birbirini dik kesen sokaklar, bir veya iki katlı, bahçeli, ikiz ve sıra evlerden oluşan modern bir kent önerilmiştir. 1956-1960 yılları arasında düzenli bir şekilde inşa edilen konutlarla birlikte, ortaya batı formatlı yeni bir kent görünümü çıkmıştır. Yangından sonra imar planına uygun olarak devlet tarafından “Afet / Yangın Evleri” adı altında yapılan konutlar; ara caddelerde ikiz evler, ana caddelerde ise sıra evler olmak üzere planlanmıştır. Evler; basit plan şemaları, dar cepheleri, sıra ev veya ikiz ev olma özelliklerinin yanı sıra kentin sosyo-kültürel yapısı da dikkate alınarak kullanıcıların ihtiyaçlarına ve üretim biçimlerine uygun olarak tasarlanmıştır. Ticaretle uğraşanlar için evlerin altında dükkânlar, tütün ekenler için tütün hevenklerini koyacakları çatı katları, balıkla geçimini sağlayanlar için balık ağlarını serebilecekleri büyük mekânlar, depolar planlanmıştır. Evlerin plan şemaları geleneksel konut planlarından farklı olmakla birlikte ocak, dolap, yüklük, kurna gibi geleneksel motifleri de içermektedir. Sıra ev ve ikiz ev olmak üzere birbirlerinden farklı planlanan evler, betonarmeye geçiş sürecini yansıtmaktadır. 1950’li yıllarda Türkiye’de yaşanan ekonomik sorunlara ve yoksulluğa rağmen devletin kapsamlı bir planlama çalışması içerisinde, 900 konutu kapsayan Gerze Afet Evlerini yapabilmesi önemli bir başarıdır. Ayrıca geleneksel biçimlerin dışında modern bir anlayışla yapılan yangın evleri, hem sosyal devlet anlayışı hem de üretim biçimi bakımından ülkemizdeki öncü toplu konut örneklerindendir. Ancak evlerin plan şemaları; odalarının küçük olması, salon ihtiyacına uygun büyük bir mekâna ihtiyaç duyulması, banyo-mutfak-tuvalet mahallerinin günümüz şartlarına uygun olmaması gibi nedenlerden dolayı değiştirilmekte, kat ilaveleri ile strüktürel sistemlerine ağır yükler eklenmektedir. Günümüzde özgün mimarisini koruyabilmiş yangın evlerinin sayısı çok azdır. Bu çalışmada, 20. yüzyıl ortalarında yapılan ünlü bir mimarın eseri olmadığı için tescil kapsamına alınmayan bu yapıların özgün nitelikleri araştırılacak ve belgelenecektir.
31- ANKARA, ÖZOK APARTMANI Sabiha GÖLOĞLU Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Tarihi Yüksek Lisans Öğrencisi
Ankara, Kavaklıdere’de, Bestekâr ve Beykoz Sokakları’nın kesiştiği yerde karşınıza çıkan köşe yapılarından biri Özok Apartmanı’dır. Yüksek mimar Erdoğan Okçu ve inşaat mühendisi Veliyettin Özkan’ın ‘Öz-Ok İnşaat’ adına 1963 yılında 2517 ada, 8 sayılı parselde hayata geçirdiği bir projedir. Özok Apartmanı; iki bodrum kat, zemin kat, üç normal kat ve teras katlarından oluşan yalın bir kütlenin, merdiven kovası ve bina girişi ile bütünleşmesinden ibarettir. Dubleks ve tek katlı toplam yirmi altı daireyi, garaj ve depoları içeren yapı konut olarak düşünülmüştür ancak bugün işyerlerine de ev sahipliği yapmaktadır. Arazideki kot farkları birinci bodrum katında dairelerin başlamasına olanak tanımıştır. Çeşitli plan çözümlerini gördüğümüz iç mekânların zenginliği dış cepheye de yansımış ve binanın çevresindekiler arasında sıyrılmasını sağlamıştır. Bestekâr Sokak cephesi ve yan cephe anlatımı sadeyken, Beykoz Sokak cephesi ve arka cephe gölgelikler, giriş saçağı, merdiven gibi elemanlarla hareket kazanmıştır. Yapının tüm ayrıntıları dâhil mimar tarafından tasarlanmıştır. Le Corbusier’in etkisinde modern mimarlığın ilkelerinden yola çıkılarak biçimlenen, bir Unite d’Habitation denemesi diye nitelendirebileceğimiz Özok Apartmanı’nın benzerlerine Ankara’nın çeşitli semtlerinde rastlayabiliriz. Bu özellikleriyle döneminin apartmanlarından farklılaşan yapı günümüzde de dikkatleri üzerine çekmektedir.
32- ELAZIĞ PTT BİNASI Prof. Dr. Zülküf GÜNELİ* Arş. Gör. Hale DEMİR** * Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü ** Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Elazığ PTT binası 1950’li yıllarda yapılmıştır. Çarşı Mahallesi İstasyon Caddesi’nde yer alır, alanı 730 m2dir. Bina bodrum zemin ve birinci katlardan oluşmaktadır. Yapının bodrum katında arşivler, yakıt deposu, ambar, kazan dairesi ve yemekhane; zemin katında müşteri holleri, havale şefliği, muhabere, amir odaları, vezne, servisler, giden posta, koli odası, depo; birinci katta ise posta şefi, taahhütlü, dağıtım ve posta servisleri, müdür odası, köy postaları, tebligat, müfettiş, belde şefi, bürolar ve galeri boşluğu bulunmaktadır. Islak mekânlar tüm katlarda üst üste çözülmüştür. L plan şemasına sahip olan bina karkas yapım sistemi ile yapılmıştır. Bina da iki adet merdiven bulunmaktadır. Bu merdivenlerin biri L’nin kollarının birleşme köşesinde iken diğeri batı yönüne uzayan kolun ucundadır. Bina cephelerinde, dikdörtgen çerçeveler içine alınmış dikdörtgen pencereler hâkimdir. Kuzey yönünde bulunan PTT meydanına bakan cephede galeri bulunmaktadır. Galeri boşluğunda iki kat yüksekliğinde uzayan pencereler mevcuttur. Yapının en özellikli kısmı girişi anıtsallaştıran taş sütun ve bu sütunun detaylarıdır. Sütun, giriş cephesinde zemin ve birinci kat boyunca yükselmektedir. Üstü çatı saçağı ile kapatılan giriş kısmında birinci katta bulunan posta şefi odasından karakteristik dikdörtgen pencereler açılmaktadır. Batı cephesinde dışarı açılan bir kapı; birinci katta ise, bu kapının üzerinde, balkon bulunmaktadır. Elazığ PTT binası 2005 yılında yapılan tadilatlarla girişi haricinde özgün durumunu yitirmiştir. Kaynaklar 1-Sözlü Görüşme MİMOD Elazığ Şube Başkanı Mimar MİTHAT ÇOŞKUN, 2009. 2-MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi.
MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi
33- ELAZIĞ HALKEVİ BİNASI Prof. Dr. Zülküf GÜNELİ* Arş. Gör. Hale DEMİR** * Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü ** Mardin Artuklu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü
Kültür Mahallesi 43 ada, 2 parsel de bulunan, toplam 7663 m2 ,(bu alana o dönemde henüz olmayan Mehmet Akif Ersoy Lisesi ve diğer bahçeler de dâhildir) alana sahip olan öğretmenevi; halkevi, çocuk bahçesi ve spor salonu olarak tasarlanmıştır. Yapıldığı dönemde birçok toplantı, balo, yemek ve nişan törenlerine ev sahipliği yapan halkevi günümüzde bu fonksiyonunu öğretmen evi olarak sürdürmektedir. 1934-1952 yıllarında halkevi, 19521972 yıllarında kız ilk öğretmen okulu, 1972-1982 yıllarında lise ve eğitim enstitüsü olarak kullanılan bina 1983 den günümüze kadar öğretmen evi olarak kullanılmaya devam etmektedir. 23 Mayıs 1933 de başlayan halkevi inşaatı 23 Şubat 1934 de sona ermiştir. Dönemin Elazığ Valisi Tevfik Sırrı Gür tarafından yaptırılmıştır. Kesme taştan yapılmış, yığma bir yapıdır. Bodrum üzeri zemin ve birinci kattan oluşan bina aynı dönem kamu yapılarında olduğu gibi simetrik plan sistemine sahiptir. Binanın giriş aksı yola dik yerleştirilirken uzun aksı yola paraleldir. Kolonatlı girişlerden sonra ulaşılan geniş holde, lobi ve resepsiyon bu holün karşında ise toplantı salonunun giriş kapıları bulunmaktadır. Toplantı salonunun arka ve yan taraflarında salonun hizmet mekânları bulunmaktadır. Lobinin sağa uzayan koridorunda tek merdivenle üst kata ulaşım sağlanmaktadır. Zemin katta; toplantı salonu ve lobinin haricinde, idari bürolar ve hizmet mekânları da bulunmaktadır. Birinci katta ise 1937 yılında Elazığ’a gelen Atatürk için hazırlanmış yatak odası ve çalışma odasının yanı sıra, misafir yatak odaları, kafeterya, hizmet mekânları ve müdür odası bulunmaktadır. Atatürk için hazırlanan odalar koruma altına alınarak muhafaza edilmiştir. Orijinalinde teras şeklinde kullanılan binanın damı sonradan kırma kiremit çatı ile örtülmüştür. Bina girişinin sağ ve sol tarafındaki pencereler düşey, diğer kollardaki pencereler ise yatay çerçeveler içine alınmıştır. Binanın yan kollarındaki pencereler de; iki pencere arası yatay mesafe, düşey mesafeden farklı renkli, taş malzeme kullanılarak oluşturulan çerçeve ile yataylık vurgulanmıştır. Kaynaklar 1-Sözlü Görüşme MİMOD Elazığ Şube Başkanı Mimar MİTHAT ÇOŞKUN, 2009. 2-MİMOD Elazığ Şubesi Elazığ Cumhuriyet Dönemi Arşivi.
34- DİYARBAKIR KARAYOLLARI LOJMANLARI Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU* Y. Mim. Rihan AKSOY** * Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü ** Diyarbakır Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü Karayolları Yapı grubu, surların kuzeybatısında sonradan açılan Çift Kapı’dan geçilerek ulaşılan bulvar üzerinde; Valilik Binası, Tarım il Müdürlüğü, Tekel Müdürlük Binası gibi dönemin özellikli yapılarının yer aldığı alandadır. Anıt Park’ın karşısındaki ana girişin yanında, Büyükalp Caddesi’nden de iki ayrı girişi mevcuttur. Dört yönü ana yollarla çevrili bu geniş bölgenin kapladığı alan 74.893 m² dir. Kurumun farklı dönemlerde yapılmış, toplam 101 konutu içeren lojman yapısı bulunmaktadır. Ancak bunlar içerisinde iki konut grubu 1970 öncesi yapılar arasında yer almaktadır. 1956 yılında kurumun idarecileri için yapılan üç katlı lojman (A Blok), daha sonraları yıktırıldığından günümüze ulaşamamıştır. Daha sonraları, yerine bugünkü B blok olarak adlandırılan, iki daire üzeri 5 katlı lojman yapılmıştır. 107 m²lik konutlar, 3 oda+ salon+mutfak+wc+banyo ve 3 adet balkondan oluşmaktadır. Simetrik planlı bu katlı yapıda geniş saçaklar görülmez. Alanın kuzeydoğusunda yer alan tek katlı bitişik nizamlı işçi lojmanları ise 1962 yıllarında, Karayollarının kazan dairesinin sonradan konuta dönüştürülmüş yapılarıdır. 110 m² lik lojmanlar 2 oda+ salon+mutfak+wc+banyo ile giriş önü ve arka bahçeden oluşmaktadır. Geniş saçaklı, iki cepheli bu 11 konutun kapladığı alan, toplam1264 m² dir. İki cepheli bu lojmanlar, bahçeli ev anlayışının bitişik yapım düzenini yansıtmaktadır. Aynı sırada yer alan 2 daire üzeri 3 katlı üç bloğun yapım yılı ise 1979’dur. Bazı kamu kurumu lojmanlarındaki plan ve kat düzenini tekrarlayan bu yapılar, toplam 18 adettir. 164 m² lik konutlar, 3 oda+ salon+mutfak+kiler+wc+banyo ve 3 adet balkondan oluşmaktadır. Bu düzende 18 lojman bulunmaktadır. Bu üç dönemin sonrasında da farklı boyutlarda lojman konutları yapılmıştır.1995 yılında 97 m² lik 10 konut, 1982 ve 1989 yılında 117 m² lik dört daire üzerine 5 katlı konut bunlar arasında olanlardır.
35- DİYARBAKIR KARAYOLLARI YAPI GRUBU* Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Karayolları Yapı grubu, surların kuzeybatısında sonradan açılan Çift Kapı’dan geçilerek ulaşılan bulvar üzerinde; Valilik Binası, Tarım il Müdürlüğü, Tekel Müdürlük Binası gibi dönemin özellikli yapılarının yer aldığı alandadır. Geniş bir alana yayılmış ada biçimindedir. Yaklaşık 75.000 m² lik alanda; İdare, Saymanlık, Tesisler Şefliği, Atölyeler, Sosyal Tesisler (yemekhane, kantin, doktorluk, spor salonu), Lojmanlar, Misafirhane, Toplantı Salonu, Otoparklar, Spor Kulübü, dinlenme ve çocuk oyun alanları bulunmaktadır. Anıt Park’a bakan ana girişin yanında, Büyükalp Caddesi’nden de iki girişi bulunmaktadır. Batıdaki ana girişten ulaşılan ve bugün yapılan ek yeni yapı ile birlikte kullanılan İdare binası 1952 yılında yapılmış, 1979 yılındaki ek bina ile birleştirilmiştir. Bu iki bina arasındaki geçiş 1. kattan itibaren koridorla sağlanmaktadır. Eski yapı, bodrum + iki kattan oluşmaktadır. Subasman kotu ile bodrum cephesinin bir kısmı dönem özelliklerini gösteren diğer yapılarda olduğu gibi bazalt örgülüdür. Bunun yanında giriş cephesinin birinci katındaki balkon çıkmasını destekleyen taş bingi biçimindeki kirişler, revak anlayışının bir uzantısı olan sütunlar, geniş saçaklar ile pencere altındaki silmeler geleneksel yapım detaylarının devamı biçimindeki öğelerdir. Taş örgülü bodrum yüzeyinin dışında yapı sıvalı ve beyaz badanalıdır. Geniş saçaklı yapının dörtgen pencereleri, her katta, aynı düzende tekrarlanmıştır. Ana giriş kapısı, çıkıntı biçiminde öne çıkarılmış, merdiven pencereleri büro pencerelerinin 2,5 modülü şeklinde yapılmıştır. Yapı, günümüzde özgün işlevini sürdürürken, daha fazla mekân gereksiniminden dolayı, yakın zamanda kuzey yüzüne ek yapı inşa edilmiştir. * DÜBAP 06-MF–47 No'lu, "Cumhuriyet Sonrası, 1923–1970 Yılları Arasında Diyarbakır’da Mimari Gelişim” başlıklı araştırma kapsamında incelenen ve devam eden bu çalışma, Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Koordinatörlüğü tarafından desteklenmektedir.
36- DİYARBAKIR DEVLET SU İŞLERİ YAPI GRUBU* Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü
Kentin batıdaki Urfa Kapı’dan ilk sur dışına açıldığı yılların takibinde geniş bir alana yayılarak inşa edilmiş bir yapı grubudur. Bu yönde ilk olarak yapılan (1935) Gar Binası’na giden yolun her iki tarafına inşa edilmiş dönem özellikli yapılardandır. İstasyon Caddesi ile bunu dik olarak kesen ve güneyden Şehitlik Mezarlığına kadar ulaşan caddeden olmak üzere iki girişi bulunmaktadır. İstasyon Caddesindeki giriş, sadece idare (101.Şube Müdürlüğü) binasına yöneliktir. Yaklaşık 30 dönümlük alana yayılmış Diyarbakır Devlet Su İşleri; güvenlik, bekleme salonu, idare (101. Şube Müdürlüğü), katlı lojmanlar, atölyeler, yemekhane, lokal, berber, sağlık merkezi, sportif aktiviteler ve eğitim merkezi, ısı merkezi, makine ikmal ambarları, misafirhane ile toplantı salonundan oluşmaktadır. Yapılar alan içerisine gruplandırılarak yerleştirilmiş, yaya yolları ile bağlantıları sağlanmıştır. 1954 yılında yapılan DSİ idare binası, bodrum + üç kattan oluşmaktadır. Subasman kotu ile bodrum cephesinin bir kısmı dönem özelliklerini gösteren diğer yapılarda olduğu gibi bazalt örgülüdür. Geniş saçaklı yapının taş örgülü bölümünün dışında tüm yüzeyleri sıvalı ve badanalıdır. Modüler düzende tekrar eden pencereler dikeyde ve yatayda çıkıntılı dişler içine alınmıştır. İdare binasına bağlı birkaç yapı ile üç katlı lojman yapıları aynı zaman aralığında yapılmıştır. Yapı, günümüzde özgün işlevini sürdürmektedir.
* DÜBAP 06-MF–47 No'lu, "Cumhuriyet Sonrası, 1923–1970 Yılları Arasında Diyarbakır’da Mimari Gelişim” başlıklı araştırma kapsamında incelenen ve devam eden bu çalışma, Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Koordinatörlüğü tarafından desteklenmektedir.
37- DİYARBAKIR DEVLET MALZEME OFİSİ BİNASI* Yrd. Doç. Dr. F. Meral HALİFEOĞLU** Gülçin OĞUZ, Mehmet ŞİMŞEK*** ** Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü ***Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü 4. Sınıf Öğrencileri Kentin ilk olarak sur dışına açıldığı Elazığ Yolu’nu dik olarak kesen Kurt İsmail Paşa Caddesi ile Rızvanağa Sokağı’nın buluştuğu köşede yer almaktadır. 1960’lı yıllarda yapılmıştır. Güney yüzü (giriş cephesi) Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü’nün lojmanlarına, doğusu askeri lojmanlara, batısı Paşa Konağı’na, kuzeyi ise katlı konutlara komşu bir yapı grubudur. Güneydeki dikdörtgen ana bina, bodrum + iki kattan oluşan karkas bir yapıdır. Dış sınırları bahçe duvarı ve metal korkuluklarla sınırlı yapı, az eğimli metal bir çatı ile örtülüdür. Giriş cephesi, sütunlu revak ile dışa çıkıntılı dişlerle çerçeve içine alınmış pencerelerden oluşmaktadır. Zemin kattaki revaklı bölüm girişin doğu kısmını oluşturmakta, ikinci sütun sırası içerde kalmaktadır. Girişin batı kısmı ise kapalı olup, dörtgen pencerelerle geçilmiştir. Giriş önündeki dar alanda, dönemsel tasarım özelliği gösteren havuz bulunmaktadır. Yapının zemin katında revaklı bölümün kısmen kapatılmasıyla oluşmuş geniş bir büro ile servis mekânları, birinci katında ise idare ve lojman yer almaktadır. İç mekânda katlar arası bağlantıyı sağlayan üç kollu merdiven mermer kaplamalı, geriye kalan tüm alanlar ise mozaik döşemelidir. Metal merdiven korkuluğu ahşap küpeştelidir. Dış cepheler beyaz badanalı olup, tüm pencereler metal malzemedendir. Yapı alanının doğudaki ana girişinde güvenlik ve otoparklar yer alırken, kuruma ait diğer servis birimleri kuzeyde bulunmaktadır. Yapı inşa edildiği günden özgün işlevini sürdürmektedir.
* DÜBAP 06-MF–47 No'lu, "Cumhuriyet Sonrası, 1923–1970 Yılları Arasında Diyarbakır’da Mimari Gelişim” başlıklı araştırma kapsamında incelenen ve devam eden bu çalışma, Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Koordinatörlüğü tarafından desteklenmektedir.
38- ÇANKAYA MERKEZ CAMİ, ANKARA Elif KARAELMAS Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Adres: Bükreş Sokak No:13 Çankaya/Ankara Dönemin modern mimarlık adına yapılmış en güzel örneklerinden biri olan Çankara Merkez Cami 1961 yılında mimar Hayati Tabanlıoğlu tarafından tasarlanmış ve Çankaya Ayrancı Camii Yaptırma Derneği tarafından inşa edilmiştir. Bu dönem Batı Avrupa’da olduğu gibi Türkiye’de de Bauhaus ekolünden etkilenmiştir. Bu camide de Bauhaus etkilerini gözlemlemek mümkündür. Dönemin sade cephe özelliklerini taşımak ile beraber cephede kullanılan güneş kırıcılar ile güneş ışığını içeri alırken kontrol sağlanmıştır. Bu dönem yapılarını incelediğimizde genel olarak yapıların bir kısmında cephede süslemeler görebiliyoruz. Yapı şehir merkezinde olup, ulaşılabilirlik adına çok uygun bir noktada konumlanmaktadır. 3254 m² lik bir arsada 620 m² lik bir taban alanına oturan cami zaman içinde eklemeler yapılarak büyütülmüştür. Bunun nedeni artan mahalle nüfusu ile caminin kapasitesinin yetmemesidir. Yapı betonarme olup bir bodrum, zemin ve ara kattan oluşmaktadır. Çatısı bir kubbe ile örtülmüştür. Caminin binadan ayrı olan bir minaresi var. Bu minarenin daha sonradan eklendiği söylenmektedir. Modern mimarlığın en güzel eserlerinden biri olan Çankaya Merkez Cami’nin günümüzde orjinal çizimlerine ulaşılamamaktadır. Günümüzde hızla gelişen Ankara kenti için Çankaya bölge halkına yeterli olmadığı gerekçesi ile yeni bir cami yapılması önerilmektedir. Mevcut caminin bakımsız olarak bırakılması yeni bir rant bölgesi olarak bu noktada hem ticaretin olduğu hem de ibadetin yapıldığı yeni bir camiyi öngörmektedir. Önerilen yeni cami daha büyük olmakla beraber mahalle ölçeğindeki bu caminin etkisini tamamen kaybetmesine neden olacaktır. Bu durum çevredeki halk ve bir takım kuruluşlar tarafından itiraz edilerek bir süreliğine de olsa rafa kalkmış durumdadır.
39- DR. İHSAN ARIEL EVİ, ADANA Yrd. Doç. Dr. Figen KARAMAN* Yrd. Doç. Dr. Onur ERMAN** * Yedi Tepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, İç Mimarlık Bölümü ** Çukurova Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Yapı Adana’nın en eski mahallelerinden biri olan Mestanzade Mahallesinde yer almaktadır. 1950’li yıllarda inşa edilen yapı dönemin sosyoekonomik konjonktürü içinde belirli bir gelir düzeyine sahip ailenin konutudur. Yapı dönemin; yerel çağrışımlarla modern kimlik arayışının görüldüğü mütevazı örneklerden biridir. Binanın zemin katında konutun sahibi olan doktorun muayenehanesi ile küçük bir daire, üst katta ise ailenin konutu bulunmaktadır. Yapının ana cephesi konut girişi için değerlendirilmiş, muayenehanenin girişi ön cephe yerine yan cepheden verilmiştir. Yapıya girildiğinde iki katlı merdiven holü ile karşılaşılır. Dönemin daha gösterişli örneklerinde merdiven holünün iki kat yüksekliğinde, giriş mekânını tanımlayacak şekilde ele alındığı ve hatta kabul salonu olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu örnekte merdiven holü ancak girişi tanımlayacak, üst kat için galeri oluşturacak niteliktedir. Galerili hol doğrudan üst kattaki konutun yaşam mekânlarına açılır. Bu açıdan geleneksel şemadan ayrılmakla birlikte; mekân organizasyonu açısından geleneksel plan şemasının izlerini taşıdığı söylenebilir. Sofa düzeninde bir hol etrafında mekânların sıralandığı, bu holün ana yaşama mekânı niteliğinde olduğu görülür. Cephe düzeni ve kütle formu bakımından incelendiğinde ise; kentteki çağdaşı örneklerinde olduğu gibi prizmatik formların asimetrik biçimde birleşmelerinden doğan kütle anlayışının, geniş saçakların ve cephe düzenine hâkim balkonun etkin öğeler olarak kullanıldığı söylenebilir. Yapı betonarme karkas sistemde inşa edilmiş, geniş balkonun köşesinde yer alan kolon estetik bir öğe olarak vurgulanmıştır.
40- ESKİŞEHİR HAVA KUVVETLERİ HASTANESİ Dr. Rana KARASÖZEN Anadolu Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Eskişehir Hava Kuvvetleri Hastanesi, gerek üstlendiği işlev, gerekse sahip olduğu mimari anlayışı açısından Türkiye ve Eskişehir için önemli bir yere sahiptir. Havacıların muayenelerine ve havacılığa özel sağlık sorunlarına yönelik işlev yüklenmiş ülkemizdeki ilk kurum Eskişehir Hava Hastanesidir. 1920 yılında hizmet vermeye başlayan hastanenin bugünkü binasının temeli 1939’da atılmış, 1948 yılında hizmete girmiştir. Geçen yıllar boyunca 500, 800 ve 1000 yataklı yapılanmaları olmuşsa da, bugün 600 yataklı olarak hizmet vermektedir. Hastane, uçak formundan esinlenilerek, kuyruk kısmını simgeleyen “T” biçiminde iki katlı bir kütle ile onu dikey doğrultuda kesen ve uçağın kanatlarını simgeleyen üç katlı uzun bir diğer kütlenin simetrik olarak düzenlenmiş kompozisyonundan oluşmaktadır. Kuyruk bölgesine idari bölüm ve başhekimlik, kanatlara ise klinikler yerleştirilmiştir. Ana giriş kuyruğun orta aksında yer almakta olup, basamaklarla yükseltilmiş bir platformdan gerçekleşmektedir. Giriş üzerinde yer alan çıkmada, kat yüksekliği boyunca düşey pencere açıklıkları bırakılmış, çıkmanın köşelerinde ise balkonların yer aldığı boşluklar oluşturulmuştur. Bu bölüm, kütle ve cephe bakımından yapının diğer bölümlerinden farklılaştırılarak başhekimlik bölümünü vurgulamaktadır. Yapının diğer cepheleri, eşit büyüklük ve aralıklardaki düşey pencere dizilerinden oluşmaktadır. Kanatlarda ise, aynı karakterdeki pencere düzeninin önünde cephe boyunca devam eden ve betonarme kolon dizileriyle yatayda döşeme plaklarını dışlaştırarak cephelerde üçüncü boyut etkisini ortaya çıkaran bir düzen hakimdir. Bu cephelerdeki derinlik etkisi, her iki kanatın orta bölümlerinde yer alan tali girişlerin düşeyde duvar yüzeylerine dönüşmesiyle kesintiye uğramaktadır. Tüm duvar yüzeyleri, beyaz renkli sıva ile kaplıdır. Yapının üzeri, kırma çatı ile bitirilmiş olmasına karşın, kuyruk bölümünde gizli çatı uygulamasıyla teras çatı etkisi yaratılmış, kanatlarda ise geniş olmayan saçaklar kullanılmıştır. Eskişehir Hava Kuvvetleri Hastanesi, simetrik kütle ve cephe düzeni ile düşey hatların hakim olduğu cephe anlayışına sahip olmasına karşın, kütlenin yatay ve düşey dengesi, doluluk boşluk oranlarıyla üçüncü boyutun vurgulanması, işlevlerinin kütle ve cepheye yansıtılması, “uçak” gibi çağdaş bir nesneden esinlenilmesi gibi nedenlerle dönemin modern mimarlık anlayışının özelliklerini taşıyan önemli bir yapıdır. Kaynaklar 1- http://www.hvtd.org/htm/tarihce.html 2- Fotoğraf Kaynağı: http://www.eskisehir.gov.tr/havafotograflari/ESKISEHIR/HAVA-HASTANESI.jpg
41- TİRE’DE BİR TİP İLKOKUL UYGULAMASI: SOĞUK İKLİM BÖLGESİ KÖY OKULU TİPİ, İZMİR Nurşen KUL Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Doktora Öğrencisi Cumhuriyet dönemi eğitim politikalarının en özgün projesi olan Köy Enstitülerinin amacı, köyleri temel eğitime kavuşturacak köy öğretmenlerinin yetiştirilmesinin yanısıra köylülere tarım alanında ilerleme getirilmesi, sağlık konusunda uzmanlık sağlanması ve Cumhuriyet devrimlerinin benimsetilmesidir. Bu amaçlar doğrultusunda ülkenin çeşitli yerlerinde Enstitüler hizmete girmiş ve köy okullarına gönderilmek üzere köy öğretmenleri yetiştirilmeye başlanmıştır. Köy Enstitülerinin eğitime başlamasıyla Enstitü mezunlarının gidecekleri köylerde acil ve çok sayıda okul binası ihtiyacı gündeme gelmiştir. Bu nedenle 1940 yılında Köy Enstitüleri mezunlarının çalışacakları köylerde yaptırılacak okul binalarının projelerinin elde edilmesi için bir yarışma düzenlenmiştir. Yarışma şartnamesi, okul binalarının tasarımında iklim koşulları, bölgesel malzeme farklılıkları ve olanakları, yerel halkın bildiği ve uygulamada zorluk çekmeyeceği inşaat tekniklerinin kullanılması gibi hususların dikkate alınarak ucuz ve kolay uygulanabilir çözümlerin üretilmesini öngörmektedir. Bu yarışmada Asım Mutlu ve Ahsen Yapanar tarafından hazırlanan projeler birinci seçilmiştir. Mutlu ve Yapanar, yarışma şartnamesinde belirtilen hususlar doğrultusunda sıcak, soğuk ve ılıman iklim bölgelerinde inşa edilmek üzere üç farklı tip-proje hazırlamışlardır. Ülke genelinde 1940lı yıllar boyunca inşa edilen köy okullarının büyük bir bölümü Mutlu ve Yapanar tarafından hazırlanan tip-projelere göre inşa edilmişlerdir. Mutlu ve Yapanar tarafından tasarlanan soğuk iklim bölgesi tip-projesine göre inşa edilmiş iki örneği bugün Tire’de izlemek mümkündür. Bu okullar Saruhanlu ve Ayaklıkırı köylerinde bulunmaktadır. Bir sınıf, dönemin işe dönük eğitim müfredatının bir parçası olan işlik bölümü ve öğretmen evinin tek bir binada çözümlendiği tip-proje, bu iki okulda arazi koşulları ve malzeme olanakları çerçevesinde bazı farklılıklarla uygulanmıştır. Her iki yapı da bulundukları köylerde eğitim çağındaki çocuk sayısının azalması nedeniyle uzun bir süre önce kapatılmıştır. Milli Eğitim Müdürlüklerinin ve köy yönetimlerinin yapılara sahip çıkmamasından kaynaklanan bakımsızlık, malzeme ve strüktür problemlerine yol açarak yapıların yıkılma sürecini hızlandırmaktadır. Oysa bu yapılar, dönemin özgün eğitim ve okul inşaat politikalarının ürünleri olarak ve yeni ve modern bir yaşam biçiminin yaygınlaştırılıp yerleştirilmesinin filizlerinin atıldığı merkezler olarak bugünkünden çok daha fazla ilgiyi hak etmektedirler.
42- KARAKÖY YOLCU SALONU BİNASI, GARMARİTİM, İSTANBUL Aydın MELTEM Yasemen SAY ÖZER* * Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Oğuz ÖZER** **Mimar Sinan Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Galata, Beyoğlu ve Tarihi Yarımadayı birbirine bağlayan Karaköy aynı zamanda deniz yoluyla Anadolu Yakasına bağlanan tarihi bir kıyı yerleşimidir. Galata ve Ceneviz imparatorluklarının izlerine günümüzde Karaköy sınırları içinde rastlanmaktadır. 1900’lerin başından itibaren bu bölgede ticaret yapıları yoğunlaşmaya başlar; hanlar, bankalar, ofisler, antrepolar, kamu binaları inşa edilir. 1930’lara gelindiğinde Istanbul’un deniz ulaşım sınır kapısı olarak Karaköy belirlenmiştir. Bu amaçla 1935 yılında yeni bir yolcu bekleme ve karşılama salonuna ihtiyaç duyulur ve Denizcilik İşletmeleri tarafından bir yarışma açılır. 1930 lu yıllar daha önceki yıllardaki yabancı mimarların egemenliğine karşın Türk mimarların da yarışmalara katılmaya ve kazanmaya başladığı zamanlardır. Bu yarışmayı da Seyfi Arkan ve Rebii Gorbon’un projeleri birincilikle kazanmıştır. Fakat daha sonra uygulanacak olan Rebii Gorbon’un projesi ilk halinden oldukça farklılaşmış ve 1940’larda yapıda birçok fonksiyon değişikliği yapılmıştır. Bekleme salonunun etrafına dükkânlar eklenmiştir. Yemekhanenin de yer aldığı terminalin ikinci katı, 1940’larda ofis mekânları olarak hizmet verecek şekilde düzenlenmiştir. Servis hacimleri, depo ve ofisler üçüncü katta; Liman Lokantası, mutfak ve servis birimleriyse dördüncü katta yer almaktadır. Beşinci kat ek servis hacimlerine tahsis edilmiş, diğer katlar ise çatı terasları ve platformlarla donatılmıştır. Karaköy yolcu salonu, şehrin modern deniz giriş kapılarından biridir. Bu fonksiyonuyla Cumhuriyeti ve ardındaki ideolojiyi vurgular. Her dönemde tarihsel çevreyi korumak görevdir, tarihsel mimariyi taklit etmek ise yakışıksız bir davranıştır. Bu binanın korunması ve işlevini sürdürülebilmesinin asıl önemi; kullanıcıları ne kadar farkında olmasa da; hatta günümüzde yapılmakta olan Osmanlı ya da Selçuklu dönemini yansıtan taklitçi deniz ulaşım yapılarının ve diğer çağdışı yapıların şatafat ve süsüne hayranlık duysalar da, çağdaş bir insana, zamanın ruhunu ve çağdaşlığın heyecanını sessizce hissettirmesidir. Fotograf: Mimar Naci Meltem arşivinden
43DEDEMAN OTELİ
ANKARA
Y. Mimar Onur ORUÇ Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Doktora Öğrencisi Binanın mimarları, Mühendis Mimar Vedat Yalçınkaya ve Mimar Kadri Kalaycıoğlu’dur. 1954 yılında projelendirilmiş olan yapının otel olarak açılışı 1966 yılında gerçekleşmiştir. İnşaat Sahası; 1.982 (Arsa Sahası) x 2,5 (İnşaat Emsali) = 4.955 m2 dir. Ahmet Sami Yazıcılaroğlu’nun zamanın para birimi olarak 10.000 liraya Mehmet Kemâl Özdedeoğlu’na satışından tescil edilmiştir. Bina, 2511Ada, 10 parseldedir. Dedeman Holdingin kurucusu Mehmet Kemal Dedeman, New York’ta gördüğü Waldorf Astoria Otelinden etkilenir ve Türkiye’de de böyle güzel bir otelin bulunması gerektiğini düşünür. “Dedeoğlu” olan soyadlarını, aile bireylerinin isimlerinin baş harflerini kullanarak “Dedeman” olarak değiştirir ve o dönemde büyük işadamlarının Ankara’da oteli olması furyasına o da katılır. 6.Haziran.1966 tarihinde otelin açılışı yapılır. Farklı tarihlerde eklemeler ve tadilatlar gerçekleşir. 1982 tarihinde bugün “C Blok” olarak adlandırılan blok inşa edilir. 1986 tarihinde bugünkü “B Blok” yapılır. 1996’da iç mekânlar yenilenir ve dekorasyon elden geçirilir. 2002 yılında A ve C Blokların dekorasyonu yenilenir. 2007 yılında bugün halen devam etmekte olan tadilat ve ekleme inşaatı başlar. Yapı şu andaki haliyle toplam 29.000 m2’dir. İnşaat tamamlandığında 30.500m2 olması beklenmektedir. Otel ilk inşa edildiğinde 4 yıldızlıdır. Fakat geçirdiği yenileme ve geliştirme çalışmaları sonucu bugün 5 yıldızlı olarak hizmet vermektedir. Dedeman Ankara Oteli, şehrin merkezinde, kısıtlı bir alanda yer aldığı için otopark sorunuyla öne çıkmaktadır. Bu nedenle günümüzdeki inşaatın büyük bölümü kapalı otopark inşası için ayrılmıştır. 1950’li yıllardaki mimari özelliklerinin, yapılan tadilatlarla ne denli yok edildiği, ne denli korunduğu tartışma konusudur. Otelde, yapılan tadilat hakkında alınan bilgiler sonucu, en başta tek kitle olan (modern mimarlık karakterinde) otel, günümüzde “L” şeklinde ve bitişik yapıların desteğiyle tanımlanan arka avlusu olan bir binadır. Bu avluya bakan cephesinin de ön cephesi gibi giydirme cephe ile kaplanacağı öğrenilmiştir. Bu durumun “modern mimarlık” karakteri ve detaylarını gizleyeceği ve yok edeceği gerçeği araştırılmaktadır. Otel odalarının balkonları, duvarlar yıkılarak oda hacmine dâhil edilecektir. Bu da mevzuata uygunluk ve müşteri memnuniyeti gerekçeleri ile yapılmaktadır. Bu konu araştırma konularından birisidir. Ankara’nın merkezi olan Kızılay’da bulunan yapı, genişlemeye imkân vermeyen bir yapı çevresindedir. Bu özelliklere rağmen yapılan genişlemeler ve eklemelerin uygun yapılıp yapılmadığı araştırma konusudur. Arazi kısıtlaması olan 5 yıldızlı oteller ve arazi kısıtlaması olmayan 5 yıldızlı otellerin tasarım konsepti ve sürdürülebilirlik anlayışı farkları nelerdir sorusuna yanıt aranmaya çalışılmaktadır. Turizm mimarlığının en önemli kriterlerinden “Taşıma Kapasitesi” olgusuna uygun davranılması gerektiği, irdelenmesi gereken bir sorunsaldır.
44- ARIKOĞLU APARTMANI, ANKARA Sema ÖZ Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Yüksek Lisans Öğrencisi Adres: Hülya sok. No: 49 Gaziosmanpaşa / Çankaya ANKARA 1980 Sonrası Değişiklikler: Nuri ARIKOĞLU Arıkoğlu Apartmanı, 1958–1970 yılları arasında inşa edilmiş bir konuttur. Yapı, Radyo Sanatçıları Arsa Kooperatifinde inşa edilmiştir. İnşaat Mühendisi Turgut Arıkoğlu binayı kendisi ve ailesi için üç kat olarak tasarlamıştır 80 sonrası binaya bir kat daha eklenmiştir. Arsanın alanı 800 metrekare, bunun 200 metrekaresi taban alanı, 600 metrekaresi ise bahçesidir. Apartmanın bulunduğu Hülya Sokak ve çevresinde 1950–1980 dönemi içerisinde yapılmış en önemli proje 14 Mayıs Evleri’dir. Bunun dışında Kadri Erkman’ın evi de önemli bir eserdir. Dönemin konutlarının tipik özellikleri, planlama ve malzeme açısından araştırıp, Arıkoğlu Apartmanı ile karşılaştırmalı çalışma yapılacaktır.
45- MALATYA GAR BİNASI Nilay ÖZCAN Yaşar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Malatya-Ergani-Diyarbakır Demiryolu hattı yapımına 1926 yılında başlandı. Malatya hattı Türk mühendislerinin denetiminde, İsveç - Danimarka karma şirketi tarafından yapılmıştır. Bu hat Şubat 1931 tarihinde tamamlanarak gar binası ile birlikte hizmete açılmıştır. Gar binası, cephe ve plan düzeninde Erken Cumhuriyet Dönemi’nin mimarlık anlayışını yansıtmaktadır. 1960’lara kadar yakın çevresinde çok fazla bina yer almayan yapı, bugün yerleşim alanı içinde kalmış ve TCDD’na ait idari birimlerin bir kısmının iskânı için kullanılmaktadır. Cumhuriyet Dönemi “Devletçilik” politikasının yansımalarından biri olan demiryolu yapımı kentte sanayinin hızlı gelişimini sağlamış ve kenti bir durak noktası haline getirip biçimlendirmiştir. Bu çalışma ile Malatya kenti özelinde Modernleşme ve Erken Cumhuriyet Dönemi ulaşım unsurunun özellikle de demir yolları ve gar binaları üzerinden incelenmesi amaçlanmaktadır.
46- KARABÜK YENİŞEHİR SİNEMASI Meltem ÖZKAN Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Doktora Öğrencisi
Modernleşme sürecindeki Türkiye’nin önemli bir endüstri atılımı olan Karabük Demir Çelik Fabrikaları, ülkenin ekonomik gelişiminde büyük rol oynadığı gibi, modern anlamda yerleşim birimlerinin Karabük’te oluşmasına da yol açmıştır. Fabrikanın varlığı sayesinde, çalışanların ihtiyaçlarını karşılamak için bir yerleşim politikası belirlenmiş ve neticede planlı bir kent ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda Yenişehir Mahallesi gelir seviyesi yüksek olan aileler için, Ergenekon Mahallesi ise işçiler ve onların aileleri için tasarlanmıştır. Yenişehir mahallesinde yaşayan yüksek gelirli ailelerin sosyo-kültürel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla1950’li yıllarda bir takım girişimlerde bulunulmuştur. Bu girişimlerden bir tanesi ise, 1953 yılında inşası başlanıp 1958 yılında tamamlanan Karabük Yenişehir Sineması’dır. Modernleşme girişimlerinin Karabük’teki önemli bir yapısı olan Karabük Yenişehir Sineması, GSA’ dan 1934 yılında mezun olan dönemin mimarı Münci Tangör tarafından projelendirilmiştir. Yapının planlaması sadece bir sinema yapısının ihtiyaçlarına karşılık vermez, aynı zamanda plan tiyatro ve opera etkinlikleri için oluşturulmuş detaylı çözümlemelere sahiptir. Sinema yapısının dıştan görünümü 1950’lerin uluslararası yaklaşımlarını akla getirirken, iç mekân tasarımında geleneksel mimari detaylarla yapılan atıflar, yapıya gelenekselden moderne bir geçiş yapısı niteliği kazandırmaktadır. Yapımı, Karabük Demir Çelik Fabrikaları’nın kurulmasıyla yakından ilgili olan Yenişehir Sineması, Türkiye’nin başkent ve büyük kentler dışında bir takım mimari sorunlarını nasıl çözümlediğini göstermesi açısından önem taşımaktadır.
,
47- PERİFERDE BİR MODERN: ERSÜ EVİ – BUCA, İZMİR, 1971 Arş. Gör. Feyzal ÖZKABAN Arş. Gör. Dr. Gökçeçiçek SAVAŞIR Dokuz Eylül Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Cumhuriyet Modernleşmesi kapsamında 1920’lerden itibaren ülkenin sosyal ve politik ideolojisi doğrultusunda şekillenmeye başlayan Modern Mimarlık, İzmir’de kendine 1922 yangını sonrası oluşan kentsel boşluğun yeniden imarı sırasında uygulama alanı bulmuştur. Evrensel normlara sahip, Cumhuriyet ideolojisi doğrultusunda ulus–devlet imgesini vurgulayan modernist konutların yer aldığı kent merkezi zaman içinde gelişmiş, kentteki büyüme ve saçaklanmalar banliyölerin merkezle bağını güçlendirmişdir. Bu banliyölerden biri olan Buca; Cumhuriyet’in ilk yıllarında fiziksel çevrenin gelişimi açısından durağan bir dönem geçirken, 1922’de gerçekleştirilen mübadele neticesinde Rum nüfustan boşalan konut alanlarına Batı Trakya ve adalardan gelen göçmenler yerleştirilmiş, 40-50 döneminde ise Levanten nüfusun büyük bölümünün yerleşimden ayrılması ile büyük arazi parçalarından oluşan konumları ve nitelikleri ile prestijli ve sahipsiz alanların bulunduğu bir bölge haline gelmiştir. 1965-70 döneminde bu sahipsiz alanlar yerel halkın dışında daha çok eğitimli kent elitinin (mühendis, doktor, subay, v.b.) mülkiyetine geçmiştir. Cumhuriyet modernleşmesinin öngördüğü batılı ve laik yaşam tarzının temsili olan modernist konutlarda yaşamı benimseyen kent eliti, bu yıllarda Buca’da yalın modernist dilin hakim olduğu konutlar yaptırmıştır. 1971’de tasarlanan ve 1973’te inşası biten Ersü Evi bu dönemde yapılmış konutlardan biridir. Ailenin kendi arazileri yakınında beğendikleri bir evin model alındığı konutun karakteristik imgeleri, kolonlar üzerinde yükselen yalın iki dikdörtgen kütlesi, kütleleri kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda sınırlayan ve zemin kat kullanım alanını tarifleyen masif taş duvarlarıdır. Konuta erişim, masif duvarlar arasında yer alan ve yapının güneybatı/ kuzeydoğu kütlelerini birleştiren giriş hacmi üzerinden sağlanmaktadır. Ana kullanım katında ortak ve özel kullanım mekânlarının fonksiyonel ayrımı kütle biçimlenişine yansıtılmış ve bu doğrultuda yaşama, yemek ve mutfak birimleri güneybatı kütlesi içinde; yatak odaları ve ıslak mekânlar ise kuzeydoğu kütlesinde kurgulanmıştır. Kütlesel kompozisyonda dikkat çeken masif taş duvarlar yaşam alanında iç mekâna da yansıtılmış, böylelikle mekânsal ayrıcalık vurgulanmıştır. Yaşama mekânı dâhilinde yemek ve oturma bölümlerinin mekânsal akışkanlığı kotlar ve dolu-boş ilişkileri ile güçlendirilmiştir. Bu alanda kullanılan iç mekân elemanları ve mobilyaların tasarım dili, yapının mimari anlayışı ile örtüşmektedir. Yapının zemin kotunda, masif taş duvarlar ve kolonlar ile tariflenen geniş bir bahçe kullanımını öngörülmektedir. Ersü Evi; tasarımında benimsenen rasyonel yaklaşım doğrultusunda, özel ve ortak kullanım alanları arasındaki fonksiyonel ayrımının hem plansal hem üçüncü boyutta vurgulanışı; yapının taş duvarlar ve kolonlar üzerinde yükseltilmesi, akışkan mekân anlayışıyla tasarlanan yaşama mekânları ve cephe organizasyonunda kullanılan mimari elemanlar ile dönemin modern mimari anlayışını yansıtan bir örnek olarak önem taşımaktadır.
48- İZMİR KARŞIYAKA AKSOY’DA BİR YAPI Yrd. Doç. Dr. Malike ÖZSOY Yaşar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Adres: Aksoy Caddesi, Karşıyaka, İzmir İzmir’in Karşıyaka Girne-Aksoy semtinde yer alan yap Aksoy Caddesi üzerinde konumlanmaktadır. 1960 larda iki katlı olarak inşa edilen yapı, modern mimarlık izleri taşıyan konut yapılarının nadir örneklerinden birisidir. Zeminden üç basamakla yükseltilen yapı dikdörtgen prizma formundadır. Bu form zeminde ön bahçeye ve yola bakan bir teras ve bu terasın üzerini örten konsol çıkma ile bozulmaktadır. Yalın çizgilere sahip olan yapıda geniş saçaklar, kafes şeklinde örtülmüş çıkmalar, orantılı pencere açıklıkları, mimari öğeler arasındaki uyum ve denge dönemin mimari özelliklerini yansıtmaktadır.
49- NEVŞEHİR ÖĞRETMEN EVİ Ayça Aslıhan ÖZÜDOĞRU Çukurova Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Yüksek Lisans Öğrencisi Günümüzde Nevşehir Öğretmen Evi olarak kullanılan yapı 1928 yılında Mektebi Cumhuriye olarak kentin merkezinde Vali Sokak 220 ada 12 parselde inşa edilmiştir. Uzun yıllar ilkokul olarak kullanılan bu yapı daha sonra restore edilmiş ve 1984 yılından itibaren Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı olarak hizmete açılmıştır. Yerel malzemelerle detaylandırılan iki katlı taş yapı, girişin iki yanında mermerden yapılmış üçgen alınlıklı çeşmeleri, geniş saçakları, iki renk taş işçiliği ve üst katlarda üçlü pencereleri saran koyu renk taş kullanımı gibi cephe estetiğini etkileyen unsurlarıyla dönemin karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Ayrıca yapı, dönemin diğer modern örnekleri olan kuzeyindeki Cumhuriyet İlköğretim Okulu ve doğusundaki Paşa Konağı ile yakınlığı açısından da önemli bir yere sahiptir. 1987 yılında koruma kurulu tarafından tescil edilmiş olan Öğretmen Evinin birinci katındaki cephe simetrisi, girişin sol tarafına eklenen kapalı mekânla zemin katta bozulmuştur ve çatıya sonradan eklenen güneş enerjileri giriş cephesinden kolayca algılanmaktadır.
50- NEVŞEHİR GÖREME OTELİ Ayça Aslıhan ÖZÜDOĞRU Çukurova Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Yüksek Lisans Öğrencisi Nevşehir’in merkezinde yer alan Göreme Oteli mimar Bayram Nihat Güner tarafından 1971 yılında tasarlanmış ve 1973 yılında inşa edilmiştir. Atatürk Caddesinde 220 ada 30 parsel üzerinde yer alan on bir katlı otel günümüzde kullanılmamaktadır. Otel yapısı mimarisi bakımından kentin yöresel özelliklerini yansıtmasının yanısıra döneminin modern niteliklerini taşımaktadır. Yapı; yöresel dokuyu hissettiren fasarit kaplaması, peri bacalarını anımsatan görünümü ve bu görünüme katkıda bulunan modern plan tipolojisi ve cephe düzenine sahiptir. Yapının görsel çarpıcılığı; fonksiyonel açıdan gerekli işlevlerin, plan düzleminde farklı geometrilerle elde edilmiş olması ve bu geometrilerin cephelere yansıtılmasıyla elde edilmiştir. Merdivenin bulunduğu dairesel çekirdekle, asansörlerin bulunduğu dikdörtgen formun, zemin kattan teras kata kadar yapının omurgası misali devam ettirilmesi ve birinci katta bulunan restoran bölümünün, yatay bant pencerelerin kullanıldığı çıkmalarla genişletilmesi bu yansımanın belirgin unsurlarıdır. Yine dönemin modern yapılarının cephe karakteristiği olan döşeme hattının yatayda cephe düzeninde vurgulanması, buna karşılık şeffaf yüzeylerle düşeyliğin hissettirilmesi fikrinin cephe düzeninde kullanıldığı görülmektedir. Plan düzlemine bakıldığında; restoran katından sonraki sekiz katta yer alan lineer koridor üzerinde iki yönlü odaların yer aldığı görülür. Yapının dış görünümünde hissedilen yöresel görünüm; asimetrik kemerler gibi iç mekânda kullanılan detaylarla vurgulanmıştır. Ayrıca balkon genişlikleri de her katta daraltılarak kuzey ve güney cephelerde yapının spesifik unsuru olan eğik görünüm elde edilmiştir. Son katta bulunan teras, salonun güney cephesinin geri çekilmesiyle oluşturulmuş ve parapetlerde yapı genelinde göze çarpan eğrisel hatlar kullanılmıştır.
51- YENİMAHALLE İLK YERLEŞİMİ, ANKARA Övgü PELEN Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Doktora Öğrencisi Adres: Ankara, Ragıp Tüzün Caddesi, Mimar: Ankara Belediyesi Teknik Ofisi, Yıl: 1948 Yenimahalle ilk yerleşiminin Türk toplu konut tarihinde önemli bir yeri vardır. 1923 tarihinde başkent kabul edilen Ankara hızlı bir göç ile karşı karşıya kalmış ve yetersiz altyapı problemleri yaşamıştır. Toplu konuta artan bir ihtiyaç vardır. Devlet ülkenin farklı alanlarında bu nedenle aktif olarak konut üretimine girişmiştir. 1948 yılında 5218 ve 5228 sayılı yasaların kabul edilmesi, Yenimahalle ilk konutlarının yapımında önemli bir role sahiptir. 5218 sayılı yasa belediyeye yeni yerleşimler yapmak için yetki sağlamış, 5228 sayılı yasa ile de konut edinmek amacıyla ihtiyaç sahiplerine kredi sağlanması kolaylaştırılmıştır. Arsa sahipleri üç yıl içerisinde kendi evlerini yapabileceklerdir. Aksi takdirde belediye arsalarına el koyma hakkına sahiptir. Bu önemli ayrıntı projenin hızlı ve etkili bir şekilde hayata geçirilmesini sağlamıştır. Belediye bu yeni konut alanının planlamasından sorumludur ve bir yarışma açmıştır. Fakat hiçbir proje birinci seçilmemiş, ikinci ve üçüncü projelerden esinlenerek belediyenin teknik bürosunun oluşturduğu ekip tarafından bir yerleşim planı ve beş tip konut tasarlanmıştır (1). Yenimahalle ilk yerleşiminin inşaatı 1949-1951 yılları arasında gerçekleşmiştir. Arazinin gereklerine uygun olarak tasarlanmış bir plandır. Ragıp Tüzün Caddesi boyunca ortak kullanım mekânları düşünülmüştür. Bu cadde aynı zamanda yerleşimin ana arteri ve şehirle bağlantısıdır. Evler bitişik nizam, daha çok iki katlı, giriş katı yerden yükseltilmiştir. Sokaktan evlerin girişine uzanan merdivenler yerleşime, Ankara’da özgün olan karakteristik mimari bir nitelik katar. 1960’lı yıllardan başlayarak sürekli olarak değişen Kat Mülkiyeti Kanunları ile Yenimahalle ve Ankara’nın pek çok bölgesindeki kat yükseklikleri artırılmıştır. Böylece bu özgün doku özellikle 1990’lı yıllardan itibaren hızla yıkılmakta, yerini sıradan hatta niteliksiz mimari doku almaktadır. Bu dönüşüm sadece fiziksel anlamda olmamakta, sosyo-kültürel yaşamı ve komşuluk ilişkilerini de etkilemektedir. Mahallede yaşayan sayısı fiziki yoğunlukla birlikte artmış, altyapı ise yetersiz durumda kalmıştır. Derin komşuluk bağları olan Yenimahalle sakinleri de gelen farklı sosyo-ekonomik nüfus ile kaynaşamamış ve bir kısmı taşınmayı tercih etmiştir. Tüm bu faktörler var olan komşuluk ilişkilerini zedelemekte ve değişen konut tipleriyle de aile bağları çözülmektedir. 1940’lı yılların mimarlığı ve toplumsal yapısı için önemli bir örnek olan Yenimahalle ilk yerleşimi bugün maalesef bu tehditlerle karşı karşıyadır. Bu konu, çok az örneği kalmış olan Yenimahalle ilk yerleşiminin konut örneklerinin mimari özelliklerine dikkat çekmek ve sayıca artan ve niteliği bozulan sosyo-kültürel ve fiziki çevrenin üzerinde durmak amacıyla seçilmiştir. Kaynaklar 1- Tokman, Yıldız. (1979) Konut PolitikalarıUygulamalarında Özel Bir Örnek: Yenimahalle, Yüksek Lisans Tezi. (Ankara, Orta Doğu Teknik Üniversitesi) s.46
52- KURTTEPELİ APARTMANI, ADANA Yrd. Doç. Dr. Duygu SABAN ÖKESLİ Yrd. Doç. Dr. Onur ERMAN Çukurova Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Adana’nın ilk apartman yapılarından biri olan Kurttepeli Apartmanı dönemin gözde bölgelerinden Abidinpaşa Caddesi üzerinde yer almaktadır. 1950’li yıllarda inşa edilen yapı 6 kat yüksekliğindedir ve her katta 4 daire barındırmaktadır. Günümüz konut plan tipolojisinin erken örneklerinden biri olarak değerlendirilebilecek plan şemasında koridorların oluşmaya başladığı ancak sofa merkezli geleneksel şemanın etkisinin sürdüğü görülmektedir. Kat planında 4 farklı konut şeması çözümlenmeye çalışılmıştır. Konutlar 3-4 odalıdır. Islak hacimlerde wc, banyo ayrımının yapıldığı görülmektedir. Dikdörtgen planlı yapının cepheleri ikişer daire tarafından kullanılmaktadır. Binanın sokak ve caddeye bakan her iki cephesinde köşe detaylarla vurgulanan çıkmalarla geleneksel cephe düzeni sağlanmaya çalışılmıştır. Bu çıkmalar ve özellikle batı cephesinde yatay balkon hattını bölen düşey ayırıcı duvarlarla cephenin yatay ve düşey dengesi sağlanmıştır. Cephelerde dikkat çeken diğer öğeler ise geniş saçaklar ve güneş kırıcı beton elemanlardır. Yapı betonarme karkas olarak inşa edilmiş, cephesi renklendirilmiş serpme sıva ile kaplanmıştır.
53- FİSKOBİRLİK GENEL MÜDÜRLÜK BİNASI, GİRESUN Arş. Gör. Salih SALBACAK Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü
Cumhuriyetin ilanından sonra Atatürk’ün “Belli başlı ürünlerimizi ilgilendiren birlikler kurulmalıdır” sözüyle toplanan 1. Ulusal Fındık Kongresi sonrasında fındık üretimini geliştirmek; üreticiye pazar yaratmak ve fındığı tanıtmak için 1938 yılında Fiskobirlik kurulmuştur. Hızlı bir biçimde kooperatifleşip Karadeniz’e yayılan Fiskobirlik’in genel müdürlüğü Giresun’da bulunmaktadır. Ekonomisi tamamen fındığa bağlı olan ve toplumsal yaşamı, kültürü fındık üzerine şekillenen şehirde, Fiskobirlik simgesel olarak da cumhuriyetin Giresun iline yaptığı yatırım olarak görülmektedir. Giresun’da bulunan cumhuriyet dönemi yapılarından biri olan yapı, Fatih caddesinde yer almaktadır. Genel müdürlük binasına ek olarak sosyal tesislere ait yapılar ise Fatih Caddesi ve Atatürk Bulvarı arasındaki bölümde bulunmaktadır. 4 katlı olarak inşa edilen bina; ön cephesinde öne çıkan ritim, düşey ve yatay bölünmelerdeki tutarlılık ve yapının plan örgütlenmesindeki denge unsurları ile dikkat çekmektedir.
54- GİRESUN BELEDİYE BİNASI Arş. Gör. Salih SALBACAK Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Cumhuriyet sonrası, bir zamanlar Kaptan Yorgi ve kent hafızasında yer edinen eski yöneticilerin kenti yönettikleri belediye binası yıkılarak yerine günümüzde hizmet veren yeni bina inşa edilmiştir. Kentin sosyal ve kültürel hayatı üzerinde önemli bir etkisi bulunan belediye meydanı cumhuriyet dönemi ile birlikte gelişmeye açılmıştır. Şehrin ana arterinde bulunan yapı cumhuriyetin kurucusuna minneti ve saygıyı simgeleyen ve kentin en önemli caddesi olan Gazi Caddesine, kurtuluş mücadelesinin şehirdeki önemli temsilcisi Hüseyin Avni Alparslan’ın ismini taşıyan Alparslan Caddesine, yine cumhuriyeti anlatan Ata park’a ve Fatih Caddesi ile İncedayı Sokağa cephesi bulunmaktadır. 1940 yılında Giresunlu müteahhit aile Köymenler tarafından yaptırılan bina Gümüşhane-Şiran’dan getirilen ustalar tarafından yörede de bulunan ancak Gümüşhane taşı adı verilen malzeme ile inşa edilmiştir. Yığma teknikte yapılan binanın İki girişi bulunmaktadır. Giriş kapıları basık kemer şeklinde olup kapıların üzeri balkon ile süslenmiştir. İncedayı Sokak cephesi hariç bütün cephelerinde aynı modülde bölünen pencereler bulunan yapı bodrum kat +3 kattan oluşmaktadır. Belediye binası şehirde önemli bir konumdadır. Cumhuriyet coşkusu ile birlikte yeniden yapılan yapı, Ata park Alparslan Caddesi, Fatih Caddesinin kesiştiği kavşakta yani Giresun şehir merkezinin en merkezi konumunda bulunmakta önünde bulunan fındık başımızın tacı heykeli ile birlikte Giresun ilinin sembolik yapılarından birisidir.
55- EYÜP DEVLET HASTANESİ BİNASI, İSTANBUL Yrd. Doç. Dr. Füsun SEÇER KARİPTAŞ * Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Şenay BODUROĞLU** **Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü
T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul Eyüp Devlet Hastanesi bugünkü yeri İşçi Sigortaları Kurumu tarafından Necmi ATEŞ isimli şahıstan alınarak 1952 yılında 25 yatak kapasiteli SSK Eyüp Hastanesi adı ile hizmet vermeye başlamıştır. 1964 yılında ilave ile 125 yatağa, 1973 yılında ek bölüm ile 209 yataklı Genel Hizmet amaçlı SSK Hastanesine dönüştürülmüştür. Daha sonra 236 kadro ve 276 fiili yatak kapasitesi ile hizmetini sürdürmüştür. 28/07/1989 yılında 3 katlı prefabrik alçıpan sistemi ile hastane bahçesinde poliklinik binası yaptırılarak hizmete açılmıştır.
56- HATAY İSKENDERUN MİTHATPAŞA İLKÖĞRETİM OKULU Yrd. Doç. Dr. Füsun SEÇER KARİPTAŞ Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi
Mithat Paşa İlköğretim Okulu, günümüze kadar ayakta kalmayı başarmış erken 20.yy. yapılarından biridir. Okul Hatay, İskenderun Mithat Paşa Caddesi üzerinde Katolik Kilisesi karşısında Halk Kütüphanesi yanında bulunmaktadır. Okul Fransızlar tarafından yapılmıştır. Okul binasının İlk katı 1924 yılında, ikinci katı 1926 yılında tamamlanmıştır. Fransızlar yaptıkları bu binayı Kız Koleji olarak öğretime açmıştır. Bir süre sonra Hatay, bağımsız bir devlet olduğunda okul 10. İlkokul adını almıştır. Ancak Hatay Türkiye Cumhuriyeti’nin bir ili olduktan sonra alınan bir kararla 1 Eylül 1939 tarihinde Mithat Paşa İlkokulu olarak adı değiştirilmiştir. Zamanla okul binasına sınıflar yetmediği için ek bir bina yapılmıştır. Günümüzde okulda 22 derslik,1 sinema ve konferans salonu,1 kütüphane, 1 Fen Laboratuarı,1 Resim İş Atölyesi,1 Araç ve Gereç odası ve 2 Öğretmenler odası bulunmaktadır.
57- BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ BANDIRMA SAĞLIK YÜKSEK OKULU BİNASI Yrd. Doç. Dr. Füsun SEÇER KARİPTAŞ Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Balıkesir’in Bandırma ilçesi Kurtuluş semtinde bulunan binanın yapımına 1901 yılında başlanmıştır. Eski askerlik şubesi olarak da bilinen bu bina, 1902-1925 yılları arasında Redif Kışlası Karargâhı olarak kullanılmıştır. Birinci Dünya Savaşı yıllarında bir süre (1915 -1921) Askeri Hastane olarak hizmet vermiştir. 1921 -1940 döneminde bölgede kurulan 127. Piyade Alayı Karargâhı, 1940 -1950 döneminde Konak Komutanlığı ve 231 numaralı Askeri Hastane olarak kullanılmıştır. 1950 yılında Askeri Hastane ve Konak Komutanlığına son verilmiştir. 1950’den 1986 yılına kadar 36 yıl Bandırma Askerlik Şubesi olarak kullanılmış, şubenin yeni binasına taşınması ile 8 yıl boş kalmıştır. 1994 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından tamir ve restorasyonu tamamlandıktan sonra Bandırma Anadolu Sağlık Meslek Lisesi binası olarak kullanılmaya başlamıştır. 1996 yılında Sağlık Bakanlığı ile YÖK arasındaki protokol ile Balıkesir Üniversitesi Bandırma Sağlık Yüksekokulu’na devredilmiştir. Bu tarihten sonra Bandırma Sağlık Yüksekokulu Balıkesir Üniversitesi’ne bağlı olarak binada eğitimini sürdürmektedir.
58- BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ NECATİBEY EĞİTİM FAKÜLTESİ BİNASI Yrd. Doç. Dr. Füsun SEÇER KARİPTAŞ Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi 1910 yılında Karesi Muallim Mektebi adıyla eğitimöğretime başlamıştır. Okul, Mustafa Necati Bey'in milli eğitim bakanlığı sırasında yapımına başlanan bugünkü binaya 1932 yılında taşınmış ve bu tarihten itibaren aynı binada Necati Bey Öğretmen Okulu adıyla faaliyetlerini sürdürmüştür. 1944 -1945 eğitim-öğretim yılında ortaöğretime öğretmen yetiştirmek amacıyla, Necati Eğitim Enstitüsü adıyla 2 yıllık yükseköğretim kurumu olarak yeniden yapılanan bina, 1968 -1969 öğretim yılında 3 yıllık konuma ve 1978-1979 öğretim yılında da dört yıllık lisans düzeyinde eğitim kurumu konumuna çıkarılmıştır. 1982 yılında Uludağ Üniversitesi'ne bağlanarak Necatibey Eğitim Fakültesi adını almıştır. Necatibey Eğitim Fakültesi 1992 yılından bu yana Balıkesir Üniversitesi'ne bağlı olarak eğitim-öğretim çalışmalarını sürdürmektedir. Fakültede 2006 -2007 öğretim yılında ilköğretime ve ortaöğretime yönelik 8 bölüm, 19 Ana Bilim Dalı Başkanlığı bulunmaktadır.
59- KAYSERİ KAPALI CEZAEVİ, 1949 Arş. Gör. Filiz SÖNMEZ Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü 1949 senesine kadar Kayseri merkez cezaevi, Kızılay ve çevresinde bulunan Rum Kilisesi’nin içinde bulunuyordu. Aynı yıl cezaevi, bir buçuk milyon liraya mal olan Gültepe Mahallesi’ndeki yeni cezaevi binasına taşındı.1 Kayseri Cezaevi, yarım asırlık geçmişi ve 27 Mayıs 1960 askeri darbesi sonrası eski Cumhurbaşkanlarından Celâl Bayar ve diğer birçok bakanlarla, şair Faruk Nafiz Çamlıbel'in de burada yattıkları kapalı bir cezaevidir. 1980 sonrası Yüce Divan'da yargılanıp, 36 yıl ağır hapse mahkûm olan Gümrük ve Tekel eski bakanlarından Tuncay Mataracı ve Yılmaz Güney de burada hapis yatmışlardır.2 Bu çalışmada Kayseri Kapalı Cezaevi, kent ve yapı bütünü içindeki mimari özelliklerinden çok toplumsal bellekteki olaylarla ilişkisi bakımından ve geçmişte içinde barındırdığı önemli isimlerin ve onların yaşantılarından izlerle bıraktıkları hatıraları, yapıtları çerçevesinde ele alınacaktır. Örneğin Celal Bayar, “Kayseri Cezaevi Günlüğü” adlı kitabında yaklaşık üç yıl kaldığı Kayseri Cezaevi'ndeki günlerini anlatmaktadır. Bir başka örnek olarak Yılmaz Güney, Kayseri Cezaevinde ‘Soba, Pencere Camı ve İki Ekmek İstiyoruz’ ismiyle bir roman yazmış ve film (Duvar) yurt dışına çıkışında Fransa’da bu roman üzerinde kurulu senaryo ile çekilmiştir. Bu yaklaşım çerçevesinde Kayseri Kapalı Cezaevinin korunması gerekliliğini, önemli insanların verdiği ürünler, içinde sürdürdükleri yaşantı, hatıraları ve kentsel belleğin bir öğesi olarak taşıdığı “anı değerleri” kapsamında değerlendirmek mümkündür. Bu poster çalışmasında, 1949 yılı ve sonrasında yerel gazetelerde Kayseri Kapalı Cezaevi ile ilgili çıkmış haberlere, hapishanede bulunan önemli isimler hakkında çıkan söylentiler, bilgiler üzerine şehirde o dönemde yaşamış insanlarla sözlü görüşmelerden elde edilen notlara ve eski fotoğraflara yer verilecektir. Anahtar Kelimeler: Cezaevi, Cumhuriyet Dönemi, “anı değeri”.
Erkiletlioğlu, Halit. Kayseri Tarihi. Kayseri: Can Matbaa. 2006. s.715. Kayseri Kapalı Cezaevi. Online. Wikipedia. http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kayseri_Kapal%C4%B1_Cezaevi&action=edit.31.10.2009 1 2
60- KAYSERİ ESKİ SANAYİ SİTESİ (1950-1954) Arş. Gör. Filiz SÖNMEZ* *Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Melike DEMİRTAŞ** **Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, 4. Sınıf öğrencisi Kayseri, elverişli ulaşım ve enerji olanakları ve zengin yeraltı kaynaklarının yanı sıra sanayisi de gelişmiş illerdendir. İldeki imalat sanayinin gelişmesindeki en önemli etken, Cumhuriyetin ilk yıllarından başlayarak yapılan kamu yatırımlarıdır. “9 Eylül 1950 tarihinde Kayseri Belediye Reisi seçilen Osman Kavuncu’nun ilk yaptığı icraatlar arasında Kayseri Sanayi Sitesi’nin kurulması gelir. Devrin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın emri ile 1.000.000 lira kredi temin edilmiş ve 1.500 dükkân olarak planlanan bu sitede dükkânların her biri kooperatif üyelerine taksitle ödenmek üzere 4.500 liraya mal olmuş ve başlıca esnaf gruplarını bir araya getirmiştir. Bu teşebbüs, şehirde kurulacak olan birçok imalathane ve fabrikanın temelini oluşturmuş, binlerce zanaatkârın yetişmesini sağlamıştır.”1 Kayseri’de Cumhuriyet Dönemi’nde inşa edilen eski sanayi sitesi kentin sanayi ve ekonomik gelişiminde önemli katkılar sağlamıştır. Bu çalışmada sanayi bölgesi alanının sistemli olarak gridal bir planla nasıl inşa edildiği ilgili planlar ve fotoğraflarla gösterilerek, alanda bulunan dükkânların mimari özellikleri plan ve fotoğraflarla açıklanacaktır. Eski sanayi sitesinin kent içindeki konumu, yeni grid-plan anlayışıyla, çevre düzenlemesiyle, dükkânların inşa tekniği ile "modernleşme" hareketinin pratiğe döküldüğü kentsel ölçekte bir düzenlemedir. Anahtar Kelimeler: Sanayi, Cumhuriyet Dönemi, grid-plan.
1
Erkiletlioğlu, Halit. Kayseri Tarihi. Kayseri: Can Matbaa. 2006. s.717.
61- VAN TEKEL PAZARLAMA VE DAĞITIM BAŞMÜDÜRLÜĞÜ BİNASI Yrd. Doç.Dr. Yaşar SUBAŞI DİREK* *Yüzüncü Yıl Ünivesitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Böl. Sevgi AYDINOĞLU** **Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Van Bölge Kurulu, Van Kültür mirasımızın en kolay ve kaygısızca tahrip ve hatta yok edilen bölümünün Cumhuriyet Mimari Mirası olduğu rahatça söylenebilir. Bu yok olmanın nedenleri arasında, bu dönem yapılarının “eski” olmaması ya da yakın bir geçmişte yapılmış olmaları, herhangi bir üst düzey mimari, artistik ve estetik değer içermemeleri, çok sayıda bulunmaları vb. sayılmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi Kentlerinden biri olan Van’da da Cumhuriyet caddesinde, iki cumhuriyet devri yapısı yer alır. Bunlardan ilki Eski Tekel binası, diğeri ise Gümrük binasıdır. Gümrük binası henüz tescillenmediğinden, yakın tarihte cumhuriyetin bir tanığı daha yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Eski Tekel binası ise, yalın taş mimarisi ve Selçuklu döneminden esinlenilmiş karakterli girişiyle, 1940'ların kimlikli kamu binalarını simgelediğinden, Van Koruma Kurulu tarafından 2006 yılında tescillenip koruma altına alınmış ve cumhuriyetin ilk tanığı olarak, alçakgönüllü mimariyi, ağırbaşlı bir dönemi simgelemesinden ötürü "kent belleği"ne armağan edilmiştir. Tüm ülkede görülen kimliksizleşmeyi, Van kentinde de görmek mümkün, hatta Cumhuriyet Caddesi'nde yürümek yetmektedir. Geçmişe ait izlerin bile kalmadığı bu en "eski" ana caddede, kimliksiz apartmanlar sıralanmaktadır. Cumhuriyet caddesinin sağında yer alan Tekel binası, Ankara'daki hükümet binalarını andıran mimarisi ile sanki caddeye sonradan eklenen bir ek gibi görünmektedir. Ne var ki bu yapı Cumhuriyet Caddesi'nin ilk binasıdır. Tekel'in özelleştirme süreci ile birlikte arazi ve binalarının da satışa çıkmaya başlaması sonucu, Van TEKEL Pazarlama ve Dağıtım Başmüdürlüğü olan bu binanın akıbetinin de ne olacağı belirsizlik göstermektedir. Bu çalışmanın amacı da, gelecekte ne olacağı belli olmayan, ancak kent belleğinde yer etmiş olan ve bir dönemin özgün ağırbaşlı simgesi durumundaki bu yapıyı tanıtmaktır. Günümüzde Cumhuriyetin Mimari Mirasının Taşıdığı Değerlerin tümünü bu bina da içermektedir. Bütün bu değerleri kapsayan Van Tekel Başmüdürlük binası, Van merkez Çarşı mahallesi, Cumhuriyet Caddesi, 29. Pafta, 189. Ada ve 1. Parselde yer almaktadır. Dikdörtgen planlı ve İki katlı düzgün kesme taştan yapılan binanın Selçuklu döneminden esinlenilmiş gibi duran girişi doğu cephesinde yer almaktadır. Bina, çevresiyle birlikte yaklaşık 1742,01 metrekarelik bir alana sahiptir. Cumhuriyetin
mimari mirasının belgelenmesi, korunması ve değerlendirilmesinde bu binanın tanıtılması da, Van’da yer alan dönem yapıları açısından önem arz etmektedir.
62- İŞ BANKASI BLOKLARI, ANKARA İlknur SUDAŞ Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Yüksek Lisans Öğrencisi İş Bankası Blokları, Mimar Ayhan Böke tarafından 1960-1965 yılları arasında Ankara’nın Çankaya ilçesinde Simon Bolivar Caddesi üzerinde 3 ada üzerinde yapmış olduğu 10 adet bloktan oluşan kooperatif ürünüdür. Türkiye İş Bankası çalışanları için yaptırılmış konutlardır. Dönemin özelliklerini barındıran bu bloklar iki farklı tip yapıdan oluşmaktadır. İki ada üzerinde 3er adet; diğer ada üzerinde ise 4 adet blok vardır. Yapılar zeminde kolonlar üzerinde oturmaktadır. İki tip blokta da servis çekirdekleri cepheden okutulmuştur. Bölgenin yoğun yapılaşması, bu blokların özelliklerini daha da ortaya çıkarmıştır. En fazla 9 katlı olan bu yapılar bulundukları adadaki açık alanlarıyla kurdukları oranlar sayesinde günümüzde pek rastlanmayan kentsel ölçekte bir çevre yaratmıştır. Günümüzde yönetimleri tek başlarına apartman olarak çalışmaktadır. Ana caddeye yakın olan blokların hemen hemen hepsinin giriş katları doldurulmuş ve kendine özgü işlevler edinmiştir. Simon Bolivar Caddesi’ne cephe veren iki blok girişi market ve restoran olarak kullanılmaktadır. Caddeden uzaklaştıkça girişler işyeri veya kreş amaçlı kullanılmaya başlar. 10 bloktan sadece 4 ünün zemini boş bırakılmış, bu sayede yapının ilk durumu anlaşılmıştır. Merdiven ve asansörün bulunduğu çekirdek girişte camla kapatılmış, zemindeki görsel derinlik muhafaza edilmiştir. Bloklarda en ilgi çekici detay ince uzun tip olan bloğun iç dar cephesindeki 2. katta tek başına duran küçük balkondur. Balkon dışında cephede hiçbir açıklık bulunmamaktadır. Günümüzde kat sahiplerinin bireysel olarak açıklıkları kapatma girişimleri yapının görünümünü zedelemektedir. Her iki tip blok da saf bir geometrinin girinti çıkıntılarla zenginleştirilmiş halidir. Blokların çizimlerine henüz ulaşılmadığından o dönemki konut çözümlerinin zenginliği daha öğrenilememiştir. Ayhan Böke ile de görüşme talebi gerçekleştirilmiş, fakat görüşme henüz gerçekleşmemiştir. En kısa zamanda bu görevler yerine getirilecektir. Günümüzün en büyük problemi olan konut sorunu geçmişteki çözümlemeleri unutmadan, onlardan ders alarak tekrardan düşünülmeli, bu yüzden de İş Bankası Blokları çok büyük bir değer taşımakta. Konut sorununa sadece konut gereksinmesi olarak bakmadığı çok açık olan bu bloklar kentsel anlamda bize
ipuçları verebilir. Bu yönden o döneme ait bu blokların diğer değerli yapılar gibi korunması ve öğrenilmesi gerektiğine inanıyorum.
63- ŞEKER FABRİKALARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GENEL MÜDÜRLÜK LOJMANI, ANKARA Öğr. Gör. Firuzan Melike SÜMERTAŞ Anadolu Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Ankara Şeker Fabrikası Etimesgut Yerleşkesi içinde yer alan Şeker Fabrikaları Genel Müdürlüğü Genel Müdürlük Lojmanı yerleşke içinde yer alan misafirhane ve sinema salonu – lokanta gibi yapılar ile birlikte serbest mimar Naim Bekitoğlu tarafından 1959 yılında tasarlanmıştır. Yapının fotoğraflarının çekilmesine Şeker Fabrikaları Genel Müdürlüğü güvenlik gerekçesi ile izin vermemektedir. Ancak yapının mimarı tarafından hazırlanmış çizimlerin kopyalarına kurum arşivinden ulaşılabilmiş ve yapının bazı mimari nitelikleri tespit edilebilmiştir. Yapının elde mevcut çizimleri batı ve güney cepheleri ile iç mekânda yer alan şömine, merdiven gibi elemanların detaylarından oluşmaktadır. Ancak gerek çizimlerde sunulan tasarım gerekse çizimlerin dili yapının modernist çizgisi konusunda ikna edicidir. Şeker fabrikaları erken cumhuriyet döneminden itibaren devlet eliyle kurulan ekonomik yapılar olarak, cumhuriyetin kuruluş ideolojilerinin ürünüdür. Endüstrileşme çabasının yanı sıra, “yeni çiftçi”, “yeni mühendis”, “yeni işçi” kısaca “yeni yurttaş”ın oluşumunu ve ilerlemesini sağlamak üzere bütünlüklü bir yerleşke olarak tasarlanmışlardır. Sadece şeker üretilen değil aynı zamanda eğitim, araştırma ve geliştirme alanları olarak iş görmüşlerdir. Ankara Şeker Fabrikası yerleşkesi de benzer şekilde erken cumhuriyet döneminin ilk 4 şeker fabrikasını takiben, Şeker Fabrikalarının ikinci nesli olarak sayılabilecek 1951 -1956 arası kurulan 11 şeker fabrikasının hemen ardından 1962 de inşa edilmiştir. Yerleşke, Şeker Fabrikasının endüstriyel alan olmanın yanı sıra yukarıda bahsedildiği gibi Cumhuriyet ideolojisinin “yeni” ve “modern yurttaş”ı yaratama eğiliminin bir devamı olarak görülebilecek bir sosyal proje olarak, lojmanlar, misafirhane, sinema salonu-lokanta, spor sahaları, ilkokul, tarım çiftliği gibi birimleri de içeren bir yerleşke olarak tasarlanmış ve inşa edilmiştir. (Ayrıca Şeker Araştırma Enstitüsünün modernist çizgiler taşıyan ve Metin Hepgüler, Doğan Tekeli ve Sami Sisa imzası taşıyan yapısı da yine bu kampüste yer almaktadır.) Serbest mimar Naim Bekitoğlu tarafından 1959 yılında tasarlanan genel müdür lojmanı yukarıda bahsedilen nedenler ile işlev itibariyle moderniteyi temsil ediyor olan bir kampüse ait olmanın yanı sıra mimari tasarımı bakımından da bütünlüklü tasarım anlayışı ve minimalist kütlesi, sade ve yalın çizgileri ile modern mimarlık ürünü olduğunu göstermektedir. Yapının mekânsal örgütlenmesine dair elde bilgi olmamasına rağmen mevcut iki cephe çizimi ile iç mekân detayları yapının mimari dili konusunda bize yeteri kadar ipucu sunmaktadır. Çizimlerin sunduğu şekli ile yapıda yığma taş ve betonarmenin bir arada kullanıldığı düşünülmektedir. Taş malzeme iç mekânda da gizlenmemiştir. Yapının büyük açıklıklar barındıran batı cephesinde geniş ve yatay bir güneş kırıcı betonarme eleman kullanılmıştır. Yapının üst örtüsü parapet ardına gizlenmiş teras
çatıdır. İç mekân örgütlenmesine yaratılan kot farkları ile çeşitlilik kazandırılmıştır. Kotun düşürüldüğü hacimde yer alan şömine yine yapının diline uygun olarak sade bir formda tasarlanmıştır.
64- ARMAĞAN VE KOÇ PASAJLARI ÜZERİNDEN ATATÜRK BULVARI’NIN YENİDEN OKUNMASI Baharak TABİBİ Ezgi YAVUZ Ceren KATİPOĞLU Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Doktora Öğrencileri Bu çalışma, 1970’lerden sonra Yenişehir’in değişen yüzünü Koç ve Armağan Pasajları üzerinden okumayı hedeflemiştir. 1973 yılında Kaya Gönençen tarafından yapılan, Armağan Pasajı kentsel ve mekânsal anlamda 1979 yılında Umut İnan tarafında yapılan Koç Pasajı ile benzer mimari özellikleri taşımaktadır. Temelde, bu iki bina Atatürk Bulvarı’nın o dönemde farklılaşan genel kurgusunu yansıtarak, bulvar üzerindeki diğer ticari binalarla paralel konseptler sergilemiştir. Öte yandan bu dönemde yapılan pasajların bulvara koşut gelişen farklı tüketim alanlarına da açılım sağladığı görülmektedir.1 Adı geçen binaların DOCOMOMO_Türkiye Çalışma Grubu’nun “Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları” konulu etkinlikleri kapsamında düzenlenen, modern mimarlık örneklerinin belgelenmesi ve korunması amaçlı poster sunuşları arasında yer alması gerektiği düşünülmektedir.
1 Selin Cavdar & Baharak Tabibi, “City, History, Typology: Office Buildings and Passages in Yenişehir.” Term Paper for AH 544: Architectural History Research Studio: The Modern Capital City Ankara, METU, Ankara, Turkey.
65- ÇANAKKALE’DE 20.YÜZYIL MODERN MİMARİ MİRASI: BÜYÜK TRUVA OTELİ Arş. Gör. Dr. Mine TOPÇUBAŞI İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Antik dönemde önemli bir yerleşim alanı olan Çanakkale ve çevresi, günümüzde de yoğun bir yerleşime sahne olmaktadır. Osmanlı Devleti döneminde kozmopolit bir liman kenti olduğu bilinen kent merkezinde, o dönemden günümüze ulaşan yapı sayısı oldukça azdır. 1990’larda yoğun yapılaşmaya sahne olan kentte, 1960’lı yıllara ait modern mimari örnekleri de mevcuttur. Bu yapılar, işlevsel plan şemaları, çevre ve topografya ile uyumlu kütle, boyut ve oranları ile kentin kimliğinde etkin ve özellikli yapılar olarak varlıklarını devam ettirmektedirler. Çanakkale ili Merkez ilçede yer alan Büyük Truva Oteli binası, Y. Mühendis Mimar Ertem Ertunga tarafından projelendirilmiş ve 1962 yılında inşa edilmiştir. Yapı, kentin eski yerleşimlerinden biri olan Kordon boyu semtinde Cevat Paşa Mahallesi Mehmet Akif Ersoy Caddesi’nde bulunmaktadır. T plan şemasına sahip olan yapı otel odalarını içeren kollarda zemin üzerinde 3 kat yüksekliğinde, servis çekirdeğini oluşturan merkezde ise zemin üzerinde 4 kat yüksekliğindedir. Kütle olarak zemindeki yatay gelişimi, cephedeki doluluk-boşluk oranları ve pencere boyutları ile modern mimarinin Çanakkale’deki örnekleri arasında yer almaktadır. Çevresinde gelişen ve 1980’lerden sonra kentteki sayıları artan yüksek katlı apartman blokları arasında sade ve mütevazı bir örnek olan yapı, özgün kullanımı olan otel işlevini devam ettirmektedir. Poster çalışmasında, Çanakkale’deki modern mimari miras arasında yer alan Büyük Truva Oteli binasının tanıtılarak mimari açıdan değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
66- DİYARBAKIR DEVLET DEMİRYOLLARI LOJMANLARI Seval TUĞRUL* *Dicle Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Yüksek Lisans Öğrencisi Yrd. Doç. Dr. Neslihan DALKILIÇ** ** Dicle Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Cumhuriyetin kuruluşunun ilk yıllarında, ülke bütünlüğünün sağlanması ve ekonomik kalkınmanın gerçekleşmesi için demiryolu yatırımlarına ağırlık verilmiştir. Ana güzergâhlar arasına, Ergani’deki bakır madenlerine kadar gitmesinden dolayı ‘Bakır Hattı’ olarak adlandırılan Adana-FevzipaşaDiyarbakır hattı da eklenmiştir. Hattın inşası 1927-1935 yılları arasında yapılmıştır. Halen özgün işlevini devam ettiren ve 1935 yılında hizmete giren Diyarbakır Gar Müdürlüğü Binası ile hat üzerinde Ulusal Mimari üslupla yapılan sade istasyon binaları bu dönemde yapılmıştır (1-3). Diyarbakır merkezde yer alan ve mülkiyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü’ne ait olan istasyon binaları ve lojmanlar, Suriçi’nin batıya açıldığı Akkoyunlu Caddesi’nin sonundaki İstasyon Bağları Mahallesi’nde, 52 pafta 113 ada 28 parsel’de yer alır. Tip proje olduğu düşünülen demiryolu lojmanlarında dört tip konut tespit edilmiştir. Her konutun kendisine ait bahçesi vardır. Bazı konutların bahçelerinde havuz bulunur. Birinci tip konut ikiz yapı olarak tasarlanmıştır. Bodrum, zemin ve üst kattan oluşur. İkinci tip konutların bir bölümü ofis olarak kullanılmıştır. Zemin ve üst kattan oluşur. Üçüncü tip konutlar bodrum ve zemin kattan oluşur. Daha önce ikiz yapı olarak tasarlanan iki konutun arasındaki duvarlar kaldırılarak tek yapıya dönüştürülmüştür. Dördüncü tip konut zemin ve üst kattan oluşur. Zemin katta iki konut, üst katta ise tek konut yer alır. Kat yüksekliği genellikle zemin katta 290cm, birinci katta 345cm, bodrum katta ise 260cm kadardır. Duvar kalınlıkları 45- 60 cm olarak değişmektedir. Konutlar su basman seviyesine kadar bazalttan yapılmış, geri kalan cephe yüzeyleri sıva üzeri boya yapılmıştır. Pencere kenarlarında söveler vardır. Tüm konut tiplerinde üst örtü kırma çatıdır. Duvarlarda taş ve tuğla kullanılmıştır. Konutlara giriş merdivenleri bazalttan yapılırken üst katlara bağlantıyı sağlayan merdivenler betonarme yapılmıştır. Döşemeler dökme mozaik yapılmıştır. Pencere kasaları ve kapılar ahşaptır. Pencere ve merdiven korkulukları demirden yapılmıştır. Lojmanların tamamı “Erken Cumhuriyet Dönemi” yapım özelliklerini göstermektedir. Gar Binası ile birlikte dönem özellikleri gösterdikleri ve birbirlerini bütünleyen unsurlar taşıdıkları için korunması gerekli kültür varlığı niteliği taşımaktadır. Lojmanlar özgün işlevlerini günümüzde de devam ettirmektedir ve tescillenerek koruma altına alınmıştır. Kaynaklar 1. Lütfü, A, Diyarbakır Garı'nın İşletmeye Açılması, Demiryolu Dergisi, TCDD 2. Arşivi.http://tr.wikipedia.org/wiki/Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları 3. http://www.arkas.com.tr/pages/arkas_news/kasim_2008/haber8.html
67- ÖDEMİŞ KASAP HALİ BİNASI, İZMİR Yüksek Mimar İsmail Erdem UFUK Mimar Zeren ÖNSEL İzmir İli, Ödemiş İlçesi’nde, Bengisu Caddesi’nin Lozan Meydanı’na ulaştığı bölümde, meydanı çevreleyen binalardan biridir. Aynı zamanda tarihi ticari merkez kabul edilen Arasta bölgesinin çeperinde yer alan Kasap Hali binası, 1930’lu yıllarda, Ödemiş Belediye Başkanı Dr. Mustafa Bengisu tarafından yaptırılmıştır. Söz konusu bina, döneminin Avrupa hal yapıları örnek alınarak, Ödemiş’in çehresine modern bir görünüm kazandırmak niyetiyle, çelik konstrüksiyon olarak inşa edilmiştir. Yapının genel olarak plan şeması dikdörtgen formunda olup, boyuna eksenin iki ucuna yerleştirilmiş iki giriş ve bunları destekleyen enine eksen üstündeki karşılıklı geçişlerle ana mekâna ulaşım sağlanmıştır. Ana mekânı çevreleyecek şekilde düzenlenmiş dükkân sırası, mekân çeperini hem iç hem dış bölümde belirlemektedir. Ana mekân, sekiz enine, iki boyuna aksta yer alan çelik “I profil” kolonlar üstüne oturan çatı makaslarının taşıdığı örtüyle kapatılmıştır. Ana mekânla bağlantılı dükkân birimleri dış mekâna da açılarak, sokak ve bina içi mekânların birbiri ile bağlantısını güçlendirmektedir. Mevcut durumda dükkân bölümlerin sürekliliği, yeni yapılan binalar ve onarımlar gibi geç dönem müdahaleleriyle kesintiye uğramış olsa da; özgün plan şeması rahatlıkla okunabilmektedir. Yapıldığı dönemin malzeme ve yapım sistemi özelliklerini barındıran nitelikli yapı elemanları hem birleşim noktalarındaki narin kesitleriyle hem de konstrüksiyonun bütünündeki çözümlenişiyle modern mimarinin yapısal niteliklerini yansıtmaktadır. Günlük ticari etkinliğin oldukça yoğun olduğu Kasap Hali, bu durumuyla günümüzde de özgün işlevini sürdürmeye devam etmektedir. 18. yy. sonlarında kentleşmeye başlayan Ödemiş’in modern kimliği içinde önemli bir yere sahip olan bu yapı, zaman içerisinde değişen kent dinamiklerine bağlı olarak şekillenen kullanıcı isteklerine, küçük değişimlerle birlikte özgün niteliğini kaybetmeden cevap verebilmiştir. Bu bağlamda, modern mimarlık mirası içerisinde değerlendirilerek, korunması gerekmektedir.
68- FATMA SUAT ORHON MÜZE VE SANAT EVİ, SÖKE-AYDIN Arş. Gör. Hülya YAVUZ Haliç Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, İç Mimarlık Bölümü 1900’lü yılların başlarında Aydın, Söke’de Hacı Halil Paşa kızı Fatma Orhon Hanım için Rum usta Yanyo’ya tasarlattığı binanın inşasında Türk ve Rum işçiler birlikte çalışmışlardır. 1922 yılında evlenen Fatma Orhon Yunan işgali nedeniyle çok kısa bir süre bu evde yaşayabilmiş. İşgal sırasında ise evini terk etmek zorunda kalmıştır. Söke’deki birçok ev gibi bu ev de Yunanlılar tarafından talan edilmiştir. Bina iki katlıdır zemin katta bir kiler, caddeye bakan bir oda ve geniş bir sofaya sahiptir. Geniş bir avlusu ve bahçesi vardır. Bu kat taş zeminli ve ahşap tavanlıdır. Farklı boyutlardaki odalardan biri şömineye sahip bir misafir odası, diğeri yüklük dolabına sahip bir oturma odasıdır. Ege ve Akdeniz bölgesinde düz çatılı kübik taş mimari planlar kullanılmıştır. Ege bölgesindeki evler gibi planı sofalı, kiremit örtülüdür. Ege bölgesindeki ılıman iklim sebebiyle geniş pencereleri olan bu evin güvenlik nedeniyle parmaklıklıdır ve kepenkle örtülüdür. Binanın cephesi tamamıyla taştandır. Taş işçiliğinin güzelliği ile çevredeki binalardan kolaylıkla ayırt edilir. Katların arası ince silmeyle belirtilmiştir. Çatı kiremittendir ve binanın köşeleri farklı boyutta düzgün kesme taşların ardışık sıralanmasıyla belirlenmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra 1930’lu yıllarda, eve arkasındaki ek bina ilave edilmiştir. Güngör Pura tarafından restore edilen yapı 1998 yılında Söke Belediyesine bağışlanıp, 8 Eylül 1998’den itibaren günümüze Fatma Suat Orhon Müze ve Sanat Evi olarak hizmet vermektedir.
69- TAYYARE (TÜRK HAVA KURUMU) BİNASI, ÖDEMİŞ - İZMİR Arş. Gör. İrem VERDÖN Arş. Gör. Işıl POLAT İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Tayyare (Türk Hava Kurumu) Binası, İzmir’in ilçesi ve Cumhuriyet’in ilk planlı kentlerinden biri olan Ödemiş’te yer almaktadır. 1930’larda inşa edilen yapı, Ödemiş Belediye Binası’na komşu “Tayyare Parkı” içerisindedir. İlk inşa edildiği tarihte zemin+1 kat yüksekliğinde olan ve kurşun kaplı bir kubbe ile örtülü olduğu eski fotoğraflarından görülen yapının, ileri bir tarihte kubbe örtüsünün kaldırıldığı ve yapıya yeni bir kat eklendiği anlaşılmaktadır. Zemin kat, sekizgen bir ana mekân ve ona açılan simetrik yerleştirilmiş dış köşeleri pahlı, dikdörtgen biçimli 4 yan mekândan oluşmaktadır. Yapıya ve ana mekâna giriş, Mithatpaşa Caddesi’ne bakan yan mekândan sağlanmaktadır. Ana mekân 2 kat yüksekliğindedir ve mekânı üst kotta çevreleyen bir galeri katı vardır. Galeri katı kotundan 2 farklı merdiven ile birinci katta yer alan terasa ulaşılmaktadır. Teras kotundan, zemin kat ana mekânı üzerine denk gelen yine sekizgen plan şeması içine yerleşen 1.kat mekânlarına ve bu sekizgenin içerisinde yer alan bir ahşap merdiven ile de tamamen ahşap olan sonradan eklenmiş 2.kata ulaşılmaktadır. Cepheler oldukça yalındır ancak giriş kapısı cephesi profil ve bezemelerle zenginleştirilmiştir. Günümüzde yapının zemin katı pastane olarak işletilirken, yakın zamana kadar THK Ödemiş şubesi ofisi olarak kullanılan son 2 kat kullanılmamaktadır. Çokgen plan şeması, anıtsal giriş kapısı, geniş betonarme saçaklar yapının farklı detaylarıdır. Zemin kat iç mekânında tavan ve duvarlarda kullanılan alçı paneller yapının özgün detaylarını kapatmaktadır. İşlevin gerektirdiği ihtiyaçlar doğrultusunda bu katta birçok yeni ek yapılmıştır. Saçaklarda yağmur suyunun iyi aktarılmaması sebebiyle ortaya çıkan nem problemlerinin yanı sıra, gözlemlenen strüktürel çatlaklar yapının diğer önemli sorunları olarak öne çıkmaktadır.
70- DENİZLİ VALİ VEFKİ ERTÜR KIZ MESLEK LİSESİ BİNASI Öğr. Gör. Çiğdem YÜCEL Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Bina; batı yönünde Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, doğuda 554/1 sokak, kuzey yönünde 554. sokak, güney yönünde 556. sokak ile çevrelenmiş bir alanda yer almaktadır. Gazi Mustafa Kemal Bulvarında bulunan Vali Vefki Ertür Kız Meslek Lisesi Binası, bir kamu - eğitim yapısıdır. Arsa ayrık düzen içerisindedir ve ana cadde batıda yer almaktadır. Ana yaklaşım Gazi Mustafa Kemal bulvarından alınmıştır. Arsanın güney batısında yer alan ana giriş dört basamakla yükseltilerek oluşturulmuştur. Giriş holünden idari hole ulaşılıp müdür, müdür yardımcısı, kalem gibi mekânlara ulaşılmaktadır. İdari holden çok amaçlı salon fuayesi ile salona geçilmektedir. U plan şemalı kız meslek lisesinin batı bölümünde 5 derslik, 1 laboratuar yer almaktadır. Kuzey bölümünde 4 adet derslik ve ıslak hacimler bulunmaktadır. Alt zemin kotta; 3 adet derslik, arşiv, ısı merkezi, depo ve ıslak hacimler bulunmaktadır. Birinci katta; giriş mekânının üstünde, müdür yardımcısı, saymanlık, depo ve ıslak hacimler, batı bölümde; kütüphane, yemek atölyesi, 4 adet derslik, kuzey bölümünde; 4 adet derslik ve ıslak hacimler bulunmaktadır. Ön cephe, ritmik doluluk boşluk düzeninde ele alınmıştır. Merdiven holündeki cephe düzeni ince kolonatlı ve boşluklu narin bir kesittedir. Alt zemin kat taş, zemin ve 1. kat sıva üstü boyadır. Duvarlar somon rengi sıva ve doğramalar alüminyumdur. Kolon yinelemeleriyle kurulan ritm, doluluk ve boşluklarla cephe oluşturulmuştur. Kaynaklar -Denizli Hükümet Konağı Mimari Projesi ve Yakın Çevresi Kentsel Tasarım Projesi Şartnamesi -Denizli İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği ile yapılan görüşmeler -Çiğdem Yücel Fotoğraf Arşivi -Denizli Yeni Hükümet Konağı Yapımı İle İlgili Şehirde Yapılan Toplantı Ve Alınan Düşüncelerle İlgili Valilik Sonuç Raporu -TMMOB Denizli Şubesi Kent merkezi Ölçeğinde Denizli Geleceğini Arıyor Sempozyumu Sonuç Bildirgesi, 1-2 Mayıs 2009 Denizli -Valilik İle TMMOB’un Yeni Hükümet Konağı Ve Meydan Projesi İle İlgili Protokol Tutanağı -http://forum.arkitera.com/yarismalar-denizlihukumetkonagi
71- DENİZLİ - YUSUF BATUR ERKEK ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ VE TAŞ ATÖLYELERİ BİNALARI Öğr. Gör. Çiğdem YÜCEL Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Mimarlık Ofisi: Selçuk Milar Bina Batı yönünde Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, doğuda 554/1 sokak, kuzey yönünde 554. sokak, güney yönünde 556. sokak ile çevrelenmiş bir alanda yer almaktadır. Gazi Mustafa Kemal Bulvarında bulunan Yusuf Batur Erkek Endüstri Meslek Lisesi ve Taş Atölyeleri Binası, 1940 ta yapılmış bir kamu - eğitim yapısıdır. Arsa ayrık nizam içerisindedir ve ana cadde batıda yer almaktadır. Ana yaklaşım Gazi Mustafa Kemal bulvarından alınmıştır. Arsanın güneyinde yer alan ana giriş U plan semasının tam ortasından alınmıstır. Giriş holünden ana hole ulaşılıp sağ ve sol kolda derslik mekânları ve idari birimlere ulaşılmaktadır. Ana koridordan üç atölye mekânına erişilmektedir. Alt zemin kotta; ısı merkezi, depo bulunmaktadır. Betonarme strüktür ve taş duvarlarla oluşan cephe dili ritmik doluluk boşluk düzeninde ele alınmıştır. Duvarlar taş ve doğramalar demirdir. Kaynaklar -Denizli Hükümet Konağı Mimari Projesi ve Yakın Çevresi Kentsel Tasarım Projesi Şartnamesi -Denizli İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği ile yapılan görüşmeler -Çiğdem Yücel Fotoğraf Arşivi -Denizli Yeni Hükümet Konağı Yapımı İle İlgili Şehirde Yapılan Toplantı Ve Alınan Düşüncelerle İlgili Valilik Sonuç Raporu -TMMOB Denizli Şubesi Kent merkezi Ölçeğinde Denizli Geleceğini Arıyor Sempozyumu Sonuç Bildirgesi, 1-2 Mayıs 2009 Denizli -Valilik İle TMMOB’un Yeni Hükümet Konağı Ve Meydan Projesi İle İlgili Protokol Tutanağı -http://forum.arkitera.com/yarismalar-denizlihukumetkonagi
72- DENİZLİ VALİLİĞİ BİNASI Öğr. Gör. Çiğdem YÜCEL Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Kentin ana omurgası üzerinde Gazi Mustafa Kemal Bulvarında konumlanmıştır. Bina batı yönünde Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, doğuda 552. sokak, kuzey yönünde Turan Güneş Caddesi, güney yönünde 554. sokak ile çevrelenmiştir. Cumhuriyet Dönemi Mimarlığının özgün örneği olan Denizli Valiliği Binası, 1940 ta yurt olarak yapılmış sonrasında valilik işlevine dönüştürülmüş bir kamu yapısıdır. Arsa ayrık nizamdadır. Ana cadde batıda yer almaktadır. Denizli kent profilinin batıda olması nedeniyle, Gazi Bulvarına odaklanmıştır. Ön cepheye gelen Valilik birimleri Atatürk anıtının bulunduğu tören mekânına yönelmiştir. Bulvardan on üç merdivenle yükseltilmiş bir düzlem ile ana girişe kemerli arkatlı bir yaklaşım söz konusudur. Atatürk anıtı, tören alanı ve bahçesindeki yeşil alan ile görkemli bir açık alana sahip yapı L plan şemasıyla tasarımlanmıştır. Zemin altı kotta taş zemin ve birinci kat yapı cephesi sıvadır. Cephede, pencereler bire iki oranında doluluk boşluk olarak düzenlenmiş, kısa cephede giriş katında kemerli büyük pencereler kullanılmıştır. Yapı, yüzeyi bire iki oranı olan pencerelerin tekrarıyla oluşmuş, bu parçalar özel bir ritm ile düzenlenerek, tasarımın ana dili kurgulanmıştır. Cephedeki boşluklar, giriş değerlerini güçlendirmektedir. Taşıyıcılar beton, duvarlar beyaz sıva ve doğramalar ahşaptır. Döşemeler zemin altı kotta çoğunlukla mozaiktir. Borum katta; depo, elektrik, jeneratör, kazan dairesi, çay ocağı, ıslak hacimler yer almaktadır. Zemin katta; giriş holü, valilik çalışma odası, sekreter odası, toplantı salonu, sivil savunma ve kriz merkezi, yazı işleri müdürlüğü, mahalli idareler bürosu, mahalli idareler bürosu köyler birimi, idare kurul soruşturma bürosu, idari kurul, birlikler birimleri, giden evrak, gelen evrak, mutemet, yazı işleri işlemler şefliği, ziyaretçi bekleme salonu ve ıslak hacimler bulunmaktadır. Birinci katta; büro, özel kalem bürosu, özel kalem müdürü, vali odası, toplantı salonu, vali dinlenme odası, vali yardımcısı odaları, bilgi işlem, sekreter odaları, müfettiş odaları, vali sekreteri santrali, ıslak hacimler, çay ocağı, basın bürosu, planlama büroları, hukuk işleri, kaymakam adayları odası, doktor, muayene odası, kütüphane, çay ofisi, dinlenme odası gibi mekânlar vardır. Kaynaklar -Denizli Hükümet Konağı Mimari Projesi ve Yakın Çevresi Kentsel Tasarım Projesi Şartnamesi -Denizli İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği ile yapılan görüşmeler -Çiğdem Yücel Fotoğraf Arşivi -Denizli Yeni Hükümet Konağı Yapımı İle İlgili Şehirde Yapılan Toplantı Ve Alınan Düşüncelerle İlgili Valilik Sonuç Raporu -TMMOB Denizli Şubesi Kent merkezi Ölçeğinde Denizli Geleceğini Arıyor Sempozyumu Sonuç Bildirgesi, 1-2 Mayıs 2009 Denizli -Valilik İle TMMOB’un Yeni Hükümet Konağı Ve Meydan Projesi İle İlgili Protokol Tutanağı -http://forum.arkitera.com/yarismalar-denizlihukumetkonagi.