Dr. Besi Londer-Tirane 2015
Ebola F A T A L I T E T I P E R B A L L E E P O K E S M O D E R N E
Lajmerim per e-liber sipas te Drejtes te Autorit. Ne Shqiperi, e Drejta e Autorit mbrohet sipas ligjit nr.7 564, datë 1 9.5.1992 "Për të drejtën e autorit" me shtesa e ndry shime, dhe Ligji Nr. 9380, datë 28.4.2005 për të drejtën e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me të Shqiperia ka miratuar deklaraten e konferences diplomatike qe adoptoi traktatin dhe dispozitat e Konventes se Bernes (1 971) te cilave u referohet traktati. © Shkurt 2015 Dr. Besi Te gjitha te drejtat e rezerv uara. per: EBOLA
Ndalohet marrja e materialeve te ketij punimi, ndryshimi, riprodhimi, kopjimi, shperndarja dhe publikimi i tyre; ne cdo forme, nga kushtdo tjeter, pervec © b.bestar Londer, Britani e Madhe. Per informacion kontakto; http://doctorbesimedicalinformation.blogspot.co.uk
Tetor 2014 – Qershor 2015 Londer - Tirane ii | P a g e
Edicioni i I-re
Po Sikur? Parathenie Ne Shqiposferen v irtuale po v ija re nje dukuri te cuditshme, qe ne momentin qe hyra ne te. Rreth Korrik-Gusht 2014 ne te gjithe boten lajmi primar ishte v irusi i Ebola dhe sa v iktima po merr apo mund marre. Disa predikuar qe numri i tyre mund te shkoje ne 1.2 - 1.5 Milione.
Frika nga rreziku i shperndarjes ishte e madhe jo vetem ne shtetet afer burimit por ne cdo vend te planetit. Si kurre me pare organizmat nderkombetare dhe ato te shteteve indiv iduale, me ne krye OKB-ne qe kordinonte keto perpjekje. Sigurisht, nese dicka e shqeteson mendjen e politikaneve eshte nje semundje e tille.
Mjeke dhe personel mjekesor nga disa v ende e organizata dolen vullnetare, Europa e ndiqte progresin ne menyre ditore, publiku emerrte informacion nga mediat serioze dhe duhet thene qe nje fare sensi paniku u hap nder te gjith;, ne raport me ushqimet, udhetimet dhe mjekimet.
Me te drejte njerezit kerkonin infromacion se sa e pergatitur eshte Britania per Ebola, si kontrollet neper aeroporte per indiv idet high-risk. (sic) procedurat e metejshme, e duhet theksuar se te gjithe pyesnin, pse nuk ka akoma nje v aksine per Ebola? Pse nuk gjindet nje kure apo te fillojne kerkime shkencore me investime qeveritare nga pas. iv | P a g e
Frika reale e serioziteti me te cilen trajtohet kjo semundje, u pa fare qarte ne rastin e nje ifermiereje Spanjolle te infektuar. A jo u izolua ne spital me roje, e ne Amerike (Dallas) ku apartamenti e lagja rreth tij, v ihet nen rrethim te armatosur. Askush nuk lejohej te dilte a te ynte brenda. Autoritetet kishin vonuar procedurat dekontaminuese me dy dite per nje person me origjine Afrikane, dhe 4 indiv ide u mbyllen ne apartament.
***
Duke v azhduar projektin DBMI online dhe pare miqte qe ndihmonin perdite, arrita dhe neper faqe politikanesh Shqiptare. Te cilet pas disa muajsh tensioni ne te gjithe boten, filluan te hidhnin dhe nga 2 rreshta per Ebola. Problemi atehere dhe sot, eshte i njejte. NUK KA INFORMACION FARE dhe ai qe gjindet online ne gjuhen Shqipe, eshte shume i ceket, me
keq-perkthime, interv ista nga persona te huaj, (perseri perkthime nga shtypi
boteror) dhe asnje
sqarim qeveritar
nga
ana
infektive,
parandaluese, shkencore e mundesite reale qe ka shteti. Kn owledge is Power. Njohuria eshte Fuqi . Per here te pare sjellim ne gjuhen Shq ipe, nje
material informativo-edukativ per publikun, dhe organizmat te cilave nje dite mund ‘tju duhet. Shpresojme qe ajo dite, mor te vije kurre.
EBOLA Semundja nga virusi i Eboles zakonisht eshte fatale. S’kemi ilace e vaksina. Ebola u identifikua per here te pare ne mesin e viteve ’70te ne Afrike. Shperthimi me serioz i semundjes, konstatohet ne Mars te 2014. Deri ne 13 Gusht 2014 vrau > 1.000 persona ne Guinea, Liberi, Sierra Leone e Nigeri. Ne Gusht 2014, nje infermiere Britanike qe po trajtonte pacientet ne Sierra Leona, u kthye ne shtepi per trajtim ne nje spital te Londres. Ne fillimet e epidemise ekspertet besonin se shancet per ta kontaktuar, per ata qe jetojne jashte Afrikes, jane shume te vogla. Me vone dhe me perhapjen qe mori, dhe disa raste sporadike infektimi nga fare pak individe te huaj (Amerikane, Britanike, Spanjolle) ata filluan te japin keshilla te tjera. Si fillon Ebola? Mendohet se virusi Ebola jeton per vite me rradhe tek lakuriqet e nates (te frutave) dhe me pas perhapet tek shimpanzete dhe gorillat. Nese njerezit prekin apo hane mishin e tyre mund te kontaminohen nga virusi. Si perhapet ne mes njerezve? Njerezit infektohen nese jane ne kontkt me gjakun apo lengjet trupore, ose organet e nje personi te infektuar. Duke u kujdesur per te semuret a prekur direkt trupin e tij, ose duke pastruar lengjet trupore (te vjellat, urinen, fekalet) qe kane pjese te gjakut te infektuar.
Cilat jane format e tjera qe mund te kontaktosh Ebola-n? Nje person quhet infektiv persa kohe qe gjaku, urina, fecet, e te gjitha sekrecionet permbajne virusin. Zakonisht virusi i Ebola nuk perhapet nga kontakti i thjeshte social, duke folur a shtrenguar doren me persona qe s'kane simptoma. Virusi, nuk eshte infektiv si forma e gripit, me transmetim airborne. Duhet kontakt i afert qe te jesh ne rrezik 
Duke prekur rrobat e infektuara te nje personi te semure, pastaj prekni gojen tuaj.

Marredhenie seksuale me nje person te infektuar, pa kondom. Virusi rri ne sperme per 6-8 jave dhe pasi personi i infektuar eshte sheruar.

Duke prekur shiringa te pa-sterilizuara ose aparatura mjeksore qe jane perdorur per kurimin e nje te semuri me ebola.
Kush eshte ne rrezik? Cdo person qe kujdeset per pacientin e infektuar ose prek gjakun e lengjet trupore te tyre, eshte ne rrezik infeksioni. Punonjesit e spitaleve, laboratoreve dhe anetaret e familjes, futen ne grupin me rrezikun me te larte per te kontaktuar virusin. Rrobat mbrojtese dhe procedurat mjeksore per tu kujdesur per keta te semure, e minimizojne rrezikun. Te larit e duarve me sapun + uje e shkaterron kete virus.
Cilat jane Simptomat e Ebola-s? Temperature, dhimbje koke, dhimbje kycesh e muskujve, fyt te thare, dhe dhimbje ekstreme kycesh me vone. Keto simptoma fillojne ndermjet dites 2-21 pasi merr infeksionin, por zakonisht jane ne 5-7 dite. Diarre, te vjella, dhimbje stomaku dhe ulje te funksionit te veshkave e te melcise, vijne me pas. I semuri fillon te kete hemorragji te brendshme, e mund ti dale gjak nga syte, veshet dhe goja. Virusi Ebola eshte vdekjeprures ne 50 - 90% te rasteve. Sa me shpejt fillon kujdesi mjeksor me shume shance ka per mbi-jetese.
Si mjekohet Ebola? Nuk ka vaksine. Nuk ka trajtim. Megjithse po behen teste per ilace e vaksina ne shume institute te botes. Pacienti futet ne Kujdes Intensiv. Pasi dehidrohet i duhen dhene lengje intra-venoze. Presioni i gjakut dhe niveli i oksigjenit ne gjak duhen mbajtur ne parametra normale dhe duhen mbeshtetur organet e trupit, gjate kohes qe trupi lufton me semundjen, po ashtu duhet te trajtohen infeksionet shtese. 8|Page
Cfare duhet te beje personeli Mjekesor? Cdo zone e prekur futet ne karantine dhe personi duhet te izolohet. Evitohen kontaktet me lengjet trupore te pacienteve te infektuar: ·
Vihen maska ne fetyre, syze mbrojtese, rroba te mbyllura dhe
doreza. ·
Shume kujdes kur merr gjak, sekrecione dhe punon me
katetere. ·
Dizinfektohen aparaturat mjeksore perpara ri-perdorimit.
·
Sterilizohen ose hidhen me kujdes shiringat dhe gjithshka e
perdorur. ·
Hidhen me kujdes dhe ne vend te sigurte, sekrecionet trupore
·
Lahen duart me kujdes.
Kujdesi per udhetaret ne zonat me rrezik te larte: ·
Mos prekni kafshe te vdekura ose mish te pa gatuar.
·
Mos hani “bush-meat” nga kafshe ekzotike (majmune etj)
·
Mos rrini prane pacienteve qe kane simptoma.
·
Mos beni seks me njerezit ne zonat me rrezik te larte. Nese po,
perdorni kondom. ·
Mos hani fruta e perime te palara dhe te paqeruara
·
Lani duart me uje e sapun pasi kjo shkaterron virusin, nese si
keni keto perdorni alkol ne duar. Kujdesi nese m endon se nje anetar i fam iljes kontakton Ebola:
·
Lajmero konsullaten apo ambasaden perkatese dhe informo
perreth gjithe personave qe mund te kene kontaktuar familjarin tuaj. ·
Paraqitu tek autoritetet shendetesore
·
Ul kontaktin me njerezit e tjere.
·
Evito udhetimet e metejshme.
Shancet jane qe mund te jete nje semundje e zakonshme (apo malarje) por ju duhet te testoheni per Ebola qe te perjashtohet kjo mundesi. Si diagnostikohet Ebola? Eshte e veshtire te dihet se dikush e ka kete semundje ne stadet fillestare, pasi simptomat si: temperature, dhimbje koke e dhimbje muskujsh jane te ngajshme me shume semundje te tjera. 10 | P a g e
Por klinikat e specializuara ne semundjet infektive, duke u bazuar dhe ne historine e pacientin, arrijne te krijojne nje gjykim. Nese mendohet se ka Ebola, behen testet perkatese. Behen analiza gjaku dhe lengjeve trupore, te cilat japin shume shpejt pranine e virusit te Ebola-s. I semuri izolohet ne nje dhome periferike te spitalit per te minimizuar kontaktin me te tjeret derisa te vije pergjigja e laboratorit, e me pas transferohet ne nje dhome/spital te izolimit te larte. Nese testi del negativ, doktori ben teste te tjera per malarjen, tifon dhe kolera. Si veprojne Qeverite? Ato japin keshilla tek pikat kufitare e tranjojne forcat te identifikojne ceshtjet e dyshimta, per te minimizuar rrezikun tek publiku. Viktimat e Ebola-s nuk jane infektive deri ne moment qe fillojne te zhvillojne simptoma. Pastaj semundja progreson shume shpejt. Kjo do te thote qe te semuret e infektuar nuk levizin per nje kohe te gjate duke shperndare semundjen. Po ashtu tranjohet personeli i aviacionit civil per te identifikuar keto raste. Mund te kem qene ne udhetim me nje te semure me Ebola, a jam ne rrezik? Perserisim, Ebola nuk transmetohet nga kontakti social ose duke udhetuar me dike qe eshte i infektuar, pa kontakt direkt me gjakun e lengjet trupore te tij. Disa eksperte parajmeruan per mutacion te saj, ku Ebola kalonte me infektim airbone (sic) shumica mendojne se ky skenar eshte i pamundur.
Nese personeli identifikon nje person te tille, jane te detyruar te ndjekin procedurat Nderkombetare te transportit Ajror per dyshimet ne Semundjet Infektive. Pse bota e zhvilluar nuk ka gjetur nje ilac per Ebola-n? Krijimi e testet e mepasshme per nje ilac, sot kushtojne nga $5 deri ne $6 miliarde, sipas” Institutit te Manhattan-it per Kerkimet Publike” (Manhattan Institute for Policy Research) Ebola konsiderohet semundje shume e rralle, e kompanite farmaceutike nuk duan te investojne para per nje ilac qe nuk sjell fitime; pra motivacioni financiar eshte i ulet. SHBA e kane klasifikuar kete semundje “Kategori-A” si agjent potencial te bio-terrorit. Pas problemeve me antraksin ne 2001 (anthrax) studimet ndaj Ebola-s fituan mbeshtetje financiare dhe perseri mendohet se duhen me shume para dhe perkrahje nga qeveria. Profesori Ian Lipkin, ekspert ne semundjet epidemike (ka zbualr se Virusi i Nilit ishte shkaktari i epidemise encefalike ne 1999-en) thote: “nese do kishte mbeshtetje financiare, numri i vdekjeve kete rradhe do ishte me i ulet.” Deri tani do pohuar se Ebola apo Ethet Hemorragjike, jane nder ato semundje ndaj te cilave ne jemi shume ose krejtesisht te pafuqishem!
12 | P a g e
14 | P a g e
18 | P a g e
20 | P a g e
Referenca: WHO, Ebola virus disease
Fact sheet N°103 Updated April 2015
CDC Centers for Disease Control and Prevention: Ebola (Ebola Virus Disease) The Ebola v irus - NHS, Unicef, International Medical Corps UK, Médecins Sans Frontières (MSF) BBC,The Times, The Independent, The Economist, New York Times, Sarah Buseley, Ebola The Race To Find a Cure – The Guardian, 17 .02.2015. Libri nga Richard preston: The Hot Zone: The Chilling True Story of an Ebola Outbreak 1995
*** Rreth Autorit: Dr. Besi eshte rezident ne Londer, A netar i Shoqates Mbreterore te Mjeksise, me interesa per shke ncen e mjekesine, historine e filozofine, sociale dhe fushat humane.
Ka publikuar libra dhe artikuj studimore per problemet humanitare qe ndikojne shoqerine tone, nga v etmia, stresi, depresioni te n gacmimet seksuale, dhuna ndaj femres dhe abuzimi domestik dhe shendeti publik. Ebola - Edicioni i I-re.
Copyright Notice ”© 2015 Dr. Besi All rights reserved EBOLA No part of this book may be used or reproduced in any manner whatsoever without written permission except in the case of brief quotations embodied in critical articles or rev iews Book and Cover design by Designer © May 2015 b.bestar, London, United Kingdom. For information contact go to http://doctorbesimedicalinformation.blogspot.co.uk
22 | P a g e
1 st Edition
Ndalohet marrja e materialeve te ketij punimi, ndryshimi, riprodhimi, kopjimi, shperndarja dhe publikimi i tyre; ne cdo forme, nga kushtdo tjeter, pervec Š b.bestar Londer, Britani e Madhe. Per informacion kontakto; http://doctorbesimedicalinformation.blogspot.co.uk
17 kapituj, 202 fq. 115 referenca shkencore,
“Shendeti Femeror� mund te blihet ne Amazon