Ese

Ese nga Dr. Besi

DR. BESI

Ese nga Dr. Besi ii

ESE

Lajmerim per e-liber sipas te Drejtes te Autorit. © Dr. Besi Janar 2016 Te gjitha te drejtat e rezervuara per: “Ese” Ndalohet marrja e materialeve te ketij libri, ndryshimi, riprodhimi, kopjimi, shperndarja dhe publikimi i tyre; ne cdo forme, nga kushtdo tjeter , pervec © b.bestar Londer, Britani e Madhe. Edicioni i Pare.

TITLE Copyright by © Dr. Besi, 2016 All rights reserved. No part of this book may be used or reproduced in any manner whatsoever without written permission except in the case of brief quotations em bodied in critical articles or reviews. For information contact; Doctor Besi Medical Information. Book and Cover design © b. bestar 1st edtn.

eBook copyright notice An ebook or electronic book is the digital equivalent of a traditional print book. It can be downloaded via the Internet and read using a computer or an ebook reader. According to Title 17 of the U.S. Code, copyright laws protect the ownership rights of the authors of original works. According to the U.S. Copyright Office, an ebook created on or after January 1, 1978 is automatically copyright protected for 70 years after the author's death. Anything written ("notated or recorded") in a fixed form, in this case the form of an ebook, is automatically copyrighted. Copyright prevents anyone from: copying author’s work, distributing copies of it, whether free of charge or for sale, renting or lending copies of intellectual work, performing, showing or playing other’s work in public, making an adaptation of anyone else’s work, putting it on the internet. Only the author owns the copyright, unless the author has legally transferred the rights to another party (in writing). UK, copyright protection is enforced by IPO, Intellectual Property Office. Copyright is an automatic right protects eBook authors for 70 years following death. In the USA, copyright protection is enforced by U.S. Copyright Office.

Copyright is an automatic right and protects eBook authors for 70 years following death.

Intellectual property is protected by copyright in other countries through international agreements, The Berne Convention. © Dr. Besi 2016 All rights reserved for: Ese © b.bestar, Janar 2016 London, United Kingdom

***

Falenderojme znj Viola Vila, profesioniste e mjekesise, piktore dhe mikeshe e projektit tone te perbashket DBMI; qe me shume bujari na dhuroi pikturen e kopertines e librit.

Te gjitha te drejtat e piktures ngelen © V. Vila Tirane 2016

iii

DR. BESI

Cfare eshte nje Ese / Eseja

iv

ESE

Une, Lapsi. Pema Ime Familjare Truri yne eshte selektiv prandaj te gjithe shohim siperfaqesoren pa hyre ne thellesi e ndaluar tek nuancat. Pas L2B kur industria mori zhvillim te vrullshem e superfuqite po fillonin programet ne hapesire, bota se ndalte frymen nga levizja non-stop, del nje individ qe perqendrohet ‌ te nje laps. Mendoni per nje moment, shikoni perreth jush ne shtepi apo ne tavolinen e punes ne zyre. A nuk eshte lapsi objekti me i thjeshte? Leonard E. Read ne 1958 duke pare lapsin, i vjen nje ide mjaft origjinale dhe harton nje nder esete me brilante te shekullit 20-te.

Ju ftoj ta lexoni, per te kuptuar sa e komplikuar eshte gjeja me e thjeshte para syve tane. E dini se, dhe sikur ti kemi te kater elemente baze per te bere nje laps: gomen, drurin, grafitin dhe metalin; nuk ka asnje person ne planet te jete i afte, qe i vetem te beje nje laps. Per me teper, asnje person i vetem nuk arrin te perceptoje kompleksitetin nga gjetja, marrja e komponenteve dhe bashkimi i tyre, qe duhen per te bere objektin me te thjeshte te mundshem, nje laps.

v

DR. BESI

Magjia vazhdon, fillim e fund ky proces ne te cilin jane te perfshire miliona njerez ne shume vende te botes, nuk ka nje master-mind; nje drejtues i cili te kontrolloje llogjistiken dhe teknikat fillim e fund. Ne nje film prej 2-3 minutash, disa animatore duke u bazuar ne esene me lart, tentojne te tregojne dicka per kete proces te jashtezakonshem.

Lapsi, ka nje histori te vecante ne zbulimin dhe perdorimin e tij, do ndalem ne vitet 1800 kur Napoloni dekretoi qe te behet me numra seriale. Marka me e mire, jane Mongol 482 qe prodhohen nga Eberhard Faber. Ne 2005, pronari i fabrikes se lapsave, i bindur ne superioritetin e markes se tij, hedh nga nje ndertese e larte 144 lapsa.

Asnje nuk u thye.

vi

ESE

vii

DR. BESI

Lere Fare Po, po, lere fare. Mik, sinqerisht pse merresh me rrjetet sociale?

S'kupton se jane humbje kohe? Vemendje? Deshire? Arsyetimi e 99 te keqija te tjera? Nje autoritet boteror ne biologjine evolucionare, Prof.

Robin Dunbar pas nje jete studimesh konkludon: eshte e pamundur per nje individ te krijoje marredhenie kuptim-plota e qe zgjasin, me me shume se 20-30-40 persona; gjate jetes mund te mbajme mend 150-200 njerez me te cilet jemi pjekur ne nje kohe a nje tjeter.

Po shtoj dhe 100 te tjere, ne variantin Shqiptar ku (kujtojme se) te gjithe njohim te gjithe. Ne rrjetet sociale, kemi 00-000 "friends"

Filloj me historine e nje fotoje me 140 LIKE. Nje meso-burre, normal e i zakonshem, as tall-dark & handsome dhe as blond-blue eyes, (sic) nje dite te bukur merr 140 LIKE. 140-Aprovime ne 12h!! Ai ndjek keto ne autobuz e kur zbret, per here te pare ne jeten e tij filloi veshtohet neper xhamat e dyqaneve. Si duket i hyri vetja ne qef, rregullonte floket, ato qe i kane ngelur, dhe ecte me drejt.

140 LIKE, jo shaka. Ke gocat hot qe 60-80 mezi i marrin. Pra pse?

Vaniteti. Asnje nga ne s'eshte imun. Rrjetet sociale kane sjelle ndryshime radikale ne sjellje, te cilat po manipulojne mendjen e menyren tone te reagimit. Ka disa qe flasin vetem me foto, foto pa fund e gjithmone ngelet i njejti person, c’duan te thone? Ka te tjere qe flasin vec per politiken. viii

ESE

Dhe te gjithe keta [ne] duan aprovim. Sa me shume Favorite e Like. Do i preferoja Like te DBMI, sa superficiale jane ne foton time e tregon fakti se 90 prej tyre jane njerez qe nuk i njoh as me kane takuar kurre ne jete, dhe FB personal fshihet rregullisht. Nuk e kam fshehur qellimin se na duhet zhurma e rrjeteve sociale per rangun e projektit klik Doctor Besi - Medical Information. Kjo foto eshte mbajtur per ilustrim te kotesise e te vanitetit tone.

Attention seeking. (sic) Qe femije njeriu mundohet te manipuloje ambjentin e tij, ku ka jeten e aty ku eshte me i sigurte. Fillon me prinderit dhe ne shtepi, femija luan, qesh, kendon, ben shperthime e te qara, realisht kerkon vemendje. Bota e tij eshte egocentrike, kete ai mundohet ta shtyje ne rrethin e dyte, tek kushurinjte e miqte. Deri ketu gjerat shkojne pak a shume mire. Kur fillon ne nivelin 3, me shoke e ne shkolle, shikon se ka disa ose shume gjera te cilat nuk ecin. Pra serish ndryshon sjelljen. Kerkon vemendje me menyra te tjera. Jo te gjithe vemendje-kerkimet jane te demshme a te kota, ka femije qe kur rriten kjo sjellje i ndihmon, ne art, muzike, shkrime, shkence, mesime etj. Ka te tjere, qe pa bere asgje, duan dicka. Dhe kurre me pare, sesa ne rrjetet sociale kjo nuk eshte me pervasive.

Validation. Sot nje femer me pamje mesatare eshte nen nje vemendje konstante vetem per nje foto. Dukuri qe ndodh shume dhe ne datingsites. Cdo vajze ka 00-000 mesazhe. Pa bere asgje, vetem nga virtyti i qenesise. Ajo EKZISTON. Mjere ajo, e mjere ne - thuaj [shoqeria] Keshtu ajo merr validim (sic) nga shume individe se eshte e vlefshme, e deshirueshme dhe in constant demand (sic) Fillon si testim dhe argetim, me pas mendja e saj fluturon e manipulohet. Nje zenke a problem jete, ja heq “fuqine reale te nje femre� dhe rrjetet sociale i japin "prove" gjithmone: bari eshte i gjelber ne anen tjeter. Ajo iken, ben quits, llastohet, largohet e arratiset ne boten; virtuale ku meshkujt po bien njeri mbi tjetrin per vemendjen e saj.

Me vone? ix

DR. BESI

Pas 5-10 vitesh, kupton, se te gjithe e shikonin si peshkun-ne-grep, e asgje me shume se argetim kalimtar. Jo cdo gje qe eshte aty eshte ajo e jotja, e jo cdo gje qe te jep vemendje ty - me 1 Like, a dy fjali - e ka mendjen te ti. *** Ka aq shume per te thene ne kete tematike, ne raport me marredheniet sociale qe provojme sot, vemendjen dhe sjelljen tone. Ne jemi brenda, pergjate e nen ombrellen e nje procesi masiv qe na ka verbuar ne 10 15 vitet e fundit. Ne lexime nga filozofe, akademike, oponion-formues, analiste, sociologe e psikologe; askund s’kam gjetur pergjigje te kenaqshme. Jo se nuk munden por jemi shume afer subjektit. Ne fakt, vete ne, jemi subjekte te ketij fenomeni. Do jene gjeneratat e tjera qe do arrijne konkluzionin per kete periudhe.

2.

A jane rrjetet sociale vec te keqia?

ME SHUME PO, SE SA JO. Por ka dicka shtese.

Mos lejoni ato tju perdorin Ju, perdorini ju ato.

Si, kur dhe sa.

Hapni nje projekt te cfaredo lloj forme e permase. • Student? Po fillojme me ju. E dini se ne Britani ka studente te zgjuar ose pas shkolle te cilet shesin ese. 30-50- qofte 70£ per nje punim. Ta bejne nga e para qe softwaret anti-plagjiarizem te universiteteve te mos e diktojne. S'rekomandoj kopje a dikush te beje punen tuaj, por shperndarje dije. Hap nje blog. Postoje esene tende. Nje antologji a liber, sigurohu nese eshte puna e tjetrit: (1) shkrimtari ka 70 vite qe ka vdekur, kopirajt bie x

ESE

(b) merr lejen e autorit origjinal. Skano nje liber shkolle, 40-80120faqe, jane me pak se 330 foto qe ti nxjerr ne 2 muaj ne rrjetet sociale. (merr leje per kete) Ta dish se sot a neser, gjithmone do jete dikush qe ka nevoje per ate punim.

• Mesues? Hap e-Akademi online. Letersi, Biologji, Muzike, cte besh gjate dites a nates, nxirre online. Thuaji nje nxenesi te filmoje a beje vete. Ky projekt te jep shtyse te mesosh, permiresohesh e ri-freskosh njohurite, si dhe do ndihmosh shume te tjere.

• Shofer? 100 gjera mund te besh. Filmo nje udhetim, postoje me komentim live, jo ftyren tende por rrugen, qytetet, vendet e bukura etj.

Nje kurs virtual me keshilla rrugore, si niset makina, riparimet e shpejta ne rruge etj • Rregullues lavatricesh? Ta dish se cdo klip 4-10 minuta qe ben dhe e hedh online, do e shohe dikush. Individi pas teje, blen materialet dhe me nje "llastik prej £8" kursen £80 riparime.

• Mjek, infermier, farmacist? Pasi solla 3500-4000 faqe mjekesi ne gjuhen Shqipe, s’kam c’tju them. Selfie a “te puth zemra” me njeritjetrin, konferencat "e rendesishme” jane pak puerile per formimin tuaj. Gruaja, burri, vazja e djali, pushimet ne Paris e Athine sinqerisht nuk i duhen askujt (+ me opinion qe eshte aty per Mjekesine, kini pak takt) Modesti-Modesti-Modesti, kurre nuk te le ne balte.

• Jeni nje Njeri me ide biznesi apo biznesmen? Pa prezence online ti nuk ekziston. Perdor pra rrjetet sociale te hapesh e zgjerosh biznesin. Fito per vete e perfitojne te tjeret. Meso, bashkepuno e krijo network te reja. Lidh profilin tend personal ne FB, me nje faqe Biznesi, dhe kerko ndihme. 2000 Like ne 2-5 muaj, ne faqen e biznesit te japin rank.

20.000 like ne fotot e tua per 1-2 vite, NUK TE SHERBEJNE PER ASGJE. • Politikan? – ti sinqerisht nuk me intereson fare. xi

DR. BESI

S’kane fund idete si mund te beni dicka te dobishme. Poezite e rilindjes Shqipe, plane per arkitekture, formula te bio-kimise, nje nene dokumenton shtatezanine, nje vajze keshilla per make-up, nje tjeter si lyhet nje shtepi, si mbillet nje kopesht, shah, sporte, si behet nje gatim i mire; krijo faqen tende me emer apo anonim e bej dicka qe ngelet ne vite. Dihet se ne internet ka shume gjera, por gjithmone ka dhe vend per ty, qofte te kesh 5 lexues. Be nje projekt, ose LERE FARE. Sinqerisht, me mire lere fare, duke kthyer gjithshka ne/per ty, ti nuk perfiton dhe nuk jep pas asgje. Foli miqve e te panjohurve me vepra, pune, ide e dicka sado te vogel me vlera, jo me emer dhe se "Ti-ti je" Sepse realisht dhe ne ate forme, askush nuk pyet per ty. ***

ata ishin 4 Duate beni nje eksperiment psikologjik. Studimet kane treguar se grupi me optimal ka 4 vete. Njerezit qe merren keto fenomene, i aplikojne nga qellimet mondane deri te forcat speciale. Vereni miqte duke folur me njeri-tjetrin, kur jane 5 persona a me shume, sa kohe do u duhet te "thyhet biseda" Vemendja ndahet ne grupe, 3+2, 3+3 etj.

Eshte e pamundur te flasin 5/6/7 a me shume, dhe te vazhdojne ne ate forme.

Per ta provuar vertetesine e ketij konkluzioni, kur shikoni 4 vete te perqendruar ne nje bisede, shkoni aty pa folur fare dhe vereni sesi do krijohen 2 grupe.

Ne biologjine evolucionare ky eshte kuadrati standart i kohezionit, shto 1 person dhe prishet. xii

ESE

Filozofi: nje Shkodran i Vertete Paulini me gruan jane perpara TV. Kur shikojne se dikush kish vrare dy vete ne Vlore, thote: Nje Shkodran nuk do e bente kete pune!

Te nesermen TV raporton se njeri kish vrare 4 persona ne Shkoder.

Paulini deklaron: Nje Shkodran i Vertete nuk do e bente kete pune. *** Ne filozofi kjo njihet si fallacia e Skocezit (Scotsman’ fallacy, No True Scotsman’ Fallacy) Fallacy eshte perdorimi i nje arsyetimi te cale, gjate nje argumenti. Mashtrimi llogjik i vetes, a i te tjereve, qe tenton te tregoje realitetin me te mire sesa eshte. Pra me thjeshte, dikush del me nje klishe universale, te cilen ju ja hidhni poshte, ai ne vend se te pranojne deshtimin, ri-shikon pretendimin e tij. Le te sjellim shembullin 2.

Te gjithe Gjirokastritet jane kurnace. Por ti njeh Sotirin, nje Gjirokastrit, dhe thua: Nuk ka me bujar se ai. Te mjafton nje shembull, per ta hedhur poshte klishene. Ndersa miku te pergjigjet: Gjirokastritet e vertete, te gjithe jane kurnace.

Term i atribohet filozofit Britanik Andrew Flew, qe e permend ne 1975 te libri: Te menduarit rreth te menduarit. Si argument filozofik, vjen nga koha e Sokratit, i cili hedh poshte nje pretendim te ngjashem.

xiii

DR. BESI

Ne Injorancen e te Mesuarve.

Po te me duhej te grupoja ese brilante ne epoka te ndryshme me nje perfaqesues per cdo vend, nga Britania padyshim do zgjidhja kete pjesez nga Hazlitt. Ne fund eseja mbyllet me konkluzionin: Nese duam te dime forcen e gjenise njerezore ne duhet te lexojme Shekspirin. Nese ne duam te dime kotesine e njohurive te njeriut ne mund te studiojme komentuesit e tij.

Sot interneti eshte plot me truizma (sic) (truism) te marra qofte dhe nga Pablo Escobar e M. Monroe (dy paragone te iluminizmit e deduksionit llogjik) dhe shumica kur gjejne dicka me vlera nuk dine kontekstin.

Hazlitt tek “injorantet e mesuar” fut veten, duke qene nje nder njohesit me absolute te Shekspirit, si i pari qe ka bere komentime te plota.

Serish nuk jemi afruar te thelbi, thenia s’ka te beje aq njohjen a mosnjohjen e nje subjekti por analizen e Hazlitt si filozof.

Duke qene njohes i mire i racionalisteve Britanike si John Locke, David Hartley, George Berkeley e David Hume (per te cilet kemi folur vjet te DBMI) konkludon se praktika eshte mbi teorine. Ju ftoj ta lexoni esene e tij.

Ne jete ka me rendesi te provosh nje eksperience sa ta lexosh dhe te mesosh si papagall.

Tek projekti yne i perbashket Doctor Besi Medical Information, nuk e kemi fshehur ambicjen se materialet tona jane per aplikim praktik, nje student, infermier apo mjek; cdo dite perfshihet ne praktike klinike dhe sot a neser mund te referohet per dicka te ne.

xiv

ESE

Pacientet mund te gjejne konfirmime ne dyshimet e tyre, evitojne gabimet dhe si te njohin dicka urgjente duke u drejtuar pa vonese te doktori i tyre.

Shprehja ne origjinal perfundon me keto fjale: If we wish to know the force of human genius we should read Shakespeare.

If we wish to know the insignificance of human learning we may study his commentators.

Ndersa eseja duhet kerkuar ne internet nen kete titull: On the Ignorance of the Learned,

xv

DR. BESI

E pamundur?

Ne Shtatorin e 1933-it, the Times raporton Lord Rutherford paskesh thene: "nese dikush mendon se mund te fitoje energji nga transformimi i atomeve, po ja fut kot. Megjitheate cdo hetim ne fushen atomike ndihmon njohurite tona" Fraza ekzakte qe pati perdor: talking moonshine, perkthehet ne 100 kuptime, nga skandaloze ne idiotizem.

1.

Historia e shkences njeh pak individe ne staturen e tij, per kohen mbahej si fizikanti me i afte eksperimental qe nga epoka e Faraday-t.

Ernesti njihej si babai i fizikes berthamore. Lindur ne New Zeland dhe me origjine Britanike ai merr Cmimin Nobel ne 1908 per kimine, ne hetimet e subst. radioaktive. Punen me njohur e ka pas ketij viti. Ka dhene mesim ne Manchester e Kanada, me pas kalon ne Cambridge si drejtues i Laboratorit Kavendish. Kreditohet se provoi radiacionet alfa e beta, dhe teorizoi se atomet kane elektricitet te perqendruar ne nje berthame te vogel, duke formuluar modelin atomik te Rutherfordit.

Ne 1917 ben te “paren ndarje te atomit� ne reaksion betharmor te nitrogjenit e pjesezat alfa, ku zbulon dhe i ve emrin protonit. Nen lidershipin e tij, Chadwick ne 1932 zbulon neutronin, ne te njejtin vit dy studente te tjere Cockroft e Walton, copezojne neutronin. Vite me pas Appleton zbulon jonosferen. Te 4 keta nxenes te tij jane Nobeliste.

Rendesia e Rutherford per Britanine e shkencen, eshte e jashtezakonshme. Ne njohje te gjenialitetit te tij, trupi i eshte varrosur ne Westminster Abbey, afer Isac Newton. Ndersa ne 1997 elementi kimik no. 104 merr emrin – rutherfordium.

2.

Fjalet e tij ne The Times, i lexon emigranti Hungarez, Leo Szilard. xvi

ESE

Dhe ne pak dite provon te kunderten. Aq i zemeruar ishte kur mesoi Rutherfordi kish thene "e pamundur," sa ju fiksua ky mendim per dite me rradhe. Ne nje ecje mengjesi nga Russell Square drejt Muzeumit Britanik - Leo ecte shume, kjo e ndihmonte ne mendime - duke pare qiellin dhe rrezet e drites i kishte ardhur ideja e reaksionit zinxhir berthamor ne fizike, njesoj sic ka kimia reaksionin zinxhir. Legjenda thote se dicka ju shkrep kur ndaloi ne trotuar dhe semafori u hap ne ngjyren jeshile por ne do vazhdojme me faktet.

Jeta e tij ne Amerike ku perfundoi, eshte shume e pasur me ngjarje. Ka ndihmuar mbi 2500 shkollare emigrante te kohes per ti ikur Europes.

Se bashku me fermin, anjshtanjin e openheimerin, ishin pjese e projektit Manhatan per bomben berthamore. Kam lexuar per jeten e Szilagi, pasi kur jetonte ne Londer ai filloi studimin e izotopeve radioaktive per perdorim mjekesor. 3-4 vite me vone kur emigroi ne Amerike, askush nuk besonte se ideja e tij behej ne praktike. Me para borxh bleu pajisjet - as Fermi e as shkencetaret e tjere nuk mendonin se arrihej – dhe ne nje salle te thjeshte leksionesh Leo me nje koleg, arrijne te shohin ne orshilator shumezimin e neutroneve te Uraniumit natyral, duke provuar se zinxhi i reaksionit berthamor eshte i mundur.

Me vone kujton: ate nate nuk kishte me dyshime ne mendjen time se bota do shkonte drejte vajtimit [katastrofes] Ky eshte Njeriu i I-re ne histori qe mundi te shohe paktin Faustian te njerezimit me shkencen.

Leo ka qene nje njeri i cuditshem, aspak e lehte te punoje me te apo te shkoje mire.

Qe student njihte Anjshtanjin e Plankun dhe zor se e impresononte kush a ti nenshtrohej autoriteteve. Ne 1939, ja mbush mendjen te parit, ti shkruanin FRD-se se Amerikes i duhej bomba, per ta pasur "ne reserve" e nuk mendonin se do perdorej! Thjeshte duke e ditur kete fakt, Gjermania e Japonia do dorezoheshin. Ne 1945, se bashku me 69 shkencetaret e Projektit Manhatan, ai harton Peticionin Szilard, xvii

DR. BESI

kunder perdorimit te Bombes Atomike. Qeveria Amerika injoron shkencetaret dhe e hedh bomben ne Hiroshima e Nagasaki.

Si dhe ka qene njeri mjaft i ndershem, kur i ofruan para per zbulimin refuzoi: "jam autori i projektit dhe do marre pjese ne te." Pranoi vetemkostot qe pati harxhuar +$1. Por ishte shume i shkujdesur ne pune, sa sa Gjenerali pergjegjes per sigurine e projektit berthamor disa here mendonte ta fuste ne burg.

Njeriu i I-re ne histori, qe mundi te shohe, paktin Faustian te njerezimit me shkencen.

Emrin e kam lene sipas origjines se tij.

Praktika Hungareze dikton se mbiemri vihet i pari 3.

Ne vitin 1949 shkruan nje tregim brilant: Gjyqi Im Si Krimel i Luftes.

Vuri veten perballe gjykates ne nje skenar te supozuar lufte mes ShBA xviii

ESE

– B.Sovjetik, dhe Amerikanet kishin humbur. Shume here provokoi alarme duke thene se nje “bombe me kripe” duke perdorur kobaltin, mund te shkaterronte jeten sic e njohim ne planetin toke. Kur te gjithe e quajten te marre nga media te shkencetaret, te tjeret ne Buletinin e Shkencetareve Atomike dolen me konkuluzionin se Leo kish te drejte.

Me vone u be aktiv ne paralajmerimet e tij kunder energjise atomike, si dhe filloi te studionte e punonte me biologjine 4.

1960 – Leo diagnostikohet me kancer ne fshikezen e Urines. Aplikohet terapia me Kobalt, te cilen e kishte hartuar vete. Duke njohur llogarite e bera per bomben me kobalt i dinte mire vecorite e izotopeve te tij. Ne terapine e dyte kerkon ngritje doze, por doktoret e kundershtuan duke u shprehur se ai po vret veten. Nuk me vret radiacioni i rritur – u thote – dhe ne fund, po se bera i vdekur se i vdekur jam. Doza a larte funksionoi dhe kanceri nuk u kthye me. Ky trajtim sot eshte standart per shume kancere.

Vdes ne gjume nga infarkti, ne 1964.

The Gatekeepers Qe gjenetika eshte e vertete nuk perben lajm te ri por do flasim per dicka tjeter. Ka nje element te “fatit te keq” ne kete deduksion por ju nuk mund te ndryshoni menyren si jeni kompozuar nga natura. Kujdes me kryqin e atij nuk eshte juaji per tu mbajtur!

1. Shumica e femrave i bejne punet mbrapsh, pastaj fillojne te mendojne 2. Beju e zgjuar ne fillim, fut zemren ne proces vetem pasi ke bere hetimet dhe llogjikimet serioze. xix

DR. BESI

Dhe keto te dyja me siper, jane arsyet se pse shume femrat shkaterrojne jeten e tyre. Vrojto, futi gjerat ne memorie, analizo, apliko e bashke-lidh; cdo informacion qe merr ne fillim. Natyrisht, si nje femer si nje mashkull, ne stadet e hershme tenton te jape anen me te mire te saj/ te tij. Ne cdo marredhenie njerezore po shesin veteveten, dhe natyrisht ne nuk do shesim mallin e keq.

Shenjat per te pare. Aplikoni ne jete rregullin e 3-it. Si rregull standart per nje femer kur dicka ka kanotacione negative, ajo tenton ta zvogeloje me 3x. (ka pasur 6 ose 9 te dashur, te thote 2-3) Ndersa nje mashkull tenton ta ekzagjeroje te miren me 3x, forcen, zgjuarsine, parane, etj. Vrojto per background & patterns. Babai, gjyshi, vellai dhe cuni i tij i xhaxhait jane alkoholike? Lereni ata djale, e ikni me vrap.

Shancet jane qe ai do kthehet ne origjine, ne stress a kohe te mira. Cuni do beje ate qe eshte me familjare per te.Shikoni shoket qe ka dhe interesat e tij, nese ai luan 12h ne dite video-games aty do kthehet.

Nese eshte i dobet nga shendeti e ankohet pa fund, pret simpati e sillet si little boy me sulking (sic) e temper tantrums (perplas kembet) ai po apelon ne substancen tuaj. IKNI! Ju nuk jeni Nena e tij. Nese pret qe ju te jeni e gatshme, cdo gje e tij ka prioritet mbi ju 24/7 ne dite, ai eshte mashkull i pasigurte. Femra ka nevoje per nje krah, dhe nje lider.

xx

ESE

ANKUESIT si duhen askujt. IKNI. Kur pabarazite jane te ndjeshme, ai do te dije ku jeni ne cdo moment ndersa vete zhduket per kohe te gjate, IKNI. Cdo shqetesim serioz fillestar, NUK ESHTE PROBLEM I JUAJI, ketu eshte koha te ikni.

Nuk eshte turp te ikni, as tradheti e as poshtersi por zgjuarsi. Jeni ne fillimet e nje marredhenie, tani eshte me e lehte te largohesh. Sa me shume investim te besh -eshte ligj i jetes ky - me e veshtire eshte ta lesh.Jane shume warning signs (sic) ne fazat e hershme e nje marredhenie. Jane aty e shume te qarta, natyrisht te gjitha ju i mendoni me vone. Por ne kohen-e-tashme, vendosni ti injoroni ato nen justifikime: a. Ai do ndryshoje b. Kjo e keqe nuk eshte deal breaker (sic) c. Si mund ta ndihmoj d. “Llastimi dhe nervat� sikur i shkojne pak...dhe keshtu pa fund.

GATEKEEPERS. d.m.th rojtaret e. Femra eshte rojtari i seksit,

marrredhenies, familjes e shoqerise. Ndersa mashkulli, mbrojtesi, fizikja, levizja e udheheqja. Ne rastet kur ju beni gabim na demtoni te gjithe ne, si dhe veten te paren. Do donit qe te mbanit gjenet e tij, te perzinit tuajat per ne gjeneraten tjeter, me dike qe qartesisht nuk eshte i papershtatshem? Vepro me mend, ndjenjat jane ndjenja por evolucioni nuk pyet per to, nese i kupton keto e gjen force ti zbatosh per veten, do na ndihmoje te gjitheve.

Mbaj mend keto koncepte qe duke i lexuar mund te duken kunderintuitive: te zgjedhesh nuk eshte e lehte, sa me shume mundesi ke me konfuze behesh. Me zor eshte "te marresh se te japesh" si dhe jeta qe keni perreth shume pak ka te beje me substancen tuaj.

Moderniteti e natyra, asnjehere nuk kane qene miq te mire, ligji i njeriut dhe ligji i ekzistences gjithmone do perplasen, se fundmi kur ti xxi

DR. BESI

zgjedh nje mashkull; jeton 5 dite a 55 vite me te; asnjehere nuk zgjedh nen emrin tend. Beni zgjedhje te zgjuar e pragmatike.

Femrat Delikate 1 Ja pashe dikujt ne time-feed-in e mengjesit. Nje zonje e veshur koke-ekembe ne Shek 19-e, e nje zoteri qe nuk sheh asgje thote: cfare kavilje.

Duket pak si gallate. Po? Ne realitet femrat jane veshur me si, dhe cfare kane dashur. Zonjat e Londres, 100 vite para saj, lagnin shume rrobat e mendafshit dhe tylit, u ngjiteshin ne trup dhe keshtu dilnin ne rruge, gati transparente. Liberalet feministe rreken perdite 'tju thone t'ju mbushin mendjen:

1. dashuria dhe marredheniet filluan ne 20 vitet e fundit, 2. femra gjithmone ka qene e opresuar.

Sa shume kultura ne histori do qeshnin me te, po me kujtohet vite me pare nje mik Arab qe thonte: Mami e vesh ferexhen jashte, brenda e vesh babai.Keni pare femrat Kineze? Quhen nenat helikoptere si gumezhijne e u rrine mbi koke burrave e femijeve. E dini ne se patriakalizmin Hindu, Nena qeveris shtepine me dore te hekurt. xxii

ESE

Po ne Rusine e meshkujve macho? Tani mos t'ja fusim kot, Babushka jeton dhe 5-10 vite pasi Igori trim i ka ngritur patkonjte. Kush kujtoni ju se e qeveris Kartelin kur Pablo bie ne burg? Te ka rene te perballesh me nje zonje Nigeriane? Flake i del nga goja. Dhe, keta te sotmit, na e nxjerrin femren si nje pule qe as rrugen se kalon dot pa ndihmen e shtetit dhe “mbeshtetjen emocionale� te liberaleve prej pambuku. Me sa njoh historine, ne 5.000 vitet e fundit femrat, nenat, grate e vajzat kane kontrolluar perandori; pa nevojen e askujt te benin c'kane dashur, kur kane dashur e si kane dashur.

Femrat Delikate 2 Ne Britani ka nje term - Guardianista, per liberalet e majte qe pretendojne 'te mbrojne femren' nga kolltuku i tyre i bute dhe i ngrohte. Keta moralizues, terbohen per te drejta, qe femres as ne mend si bie. Fillojne kryqezatat e tyre boshe, kur realisht problemet jane shendeti, varferia, abuzimet etj. termi vjen nga gazeta The Guardian.

xxiii

DR. BESI

Cdo majmun mund te tranjohet te qelloje me nje pushke, aq trima sa kane qene burrat Ruse ne 1941-1944, gjate rrethimit te Leningradit, transhete e barrikadat i hapen femrat. Provoje ta besh kete me 250 gr buke te zeze ne dite. Me mire jo 250 gr buke s'jane me shume se 70-90 gr CHO, aq energji per te ecur 2.5-3h. Femrat hapnin kanale, ne debore per 3 vite. Ja c'thote nje arkitekt, deshmitar okular ne Rrethimin e Leningradit, "burrat benin kollaps me shpejt se femrat"

Me mburoje ose ne te* (Femrat delikate 3) Keshtu e kemi ne rekord nga nje autoritet jo me i vogel se Plutarku. Me kete fjali Femra Spartane niste ne lufte burrin e djalin. Aristoteli ka qene kritik i tyre, nuk i pelqente menyra si ato kontrollonin burrat.

Realisht grate ishin te detyruara pasi burrat ishin ne lufte ose duke u tranjuar, ato mbanin shtepine dhe merrnin vendime politike.

Ndaj dhe pergjigja e gruas se Leonidas, kur pyetet: xxiv

ESE

- Pse vec ju grate e Spartes lejoheni te komandoni burrat, - Se ne jemi te vetmet qe lindim burra!

Ne betejat trup-me-trup, kg-per-kg, ne kulmin e tij, ushtari Spartan, ngelet luftetari me i jashtezakonshem i cdo kohe. Ndersa, e vetmja frike qe ka pasur, ngelej turpi nga femrat e tij. Makineria me e jashtezakonshme luftarake e planetit, kish nje ndroje te vetme: opinionin e femrave te Spartes.

Ne Athine dhe ushqimin femra e merrte me ndryshe se mashkulli (me pak) e ne moshen 14 vjece e martonin, ne Sparte s'ta jepte kush gocen pa u bere 18 vjece. Duke e kuptuar rolin e femres ne shoqeri, burri i shtetit Likurgu kodifikoi shume te drejta per femrat ne ligjet e kohes: Nena qe vdes gjate lindjes ka te njejtin status e respekt me nje ushtar te rene ne beteje, dhe kjo i shkruhej ne gurin e varrit.

Grate Spartane mund te benin divorc e nuk humbnin pasurine e as femijet, ato vepronin te lira, mesonin per vete e familjen dhe managjonin shtepine. Nje feministo-liberale, te kthej pas te grate e Spartes, do e merrnin me te qeshura neper qytet.

Jo vec displina ne lufte dhe sjellja publike e Spartaneve ka qene legjendare. Nje burre i vjeter po sillej ne stadiumin e lojrave Olimpike e spektatoret po talleshin me te, kur arrin ne vendin ku ishin ulur Spartanet, pa asnje perjashtim ata cohen ne kembe dhe i thone te zgjedhe vendin qe preferon. Stadiumi stepet, me pas fillon te duartrokase. Plaku con syte nga qieli duke thene: Te gjithe Greket e dine cfare eshte e drejte, Spartanet dine te veprojne drejt.

Sensi i nderit te burrat e Spartes ka qene ne nivele qe vetem nje edukim familjar nga nena dhe tranjime ushtarake 20 vjecare mund ta sjellin. Kur e pyesin nje mbret Spartan, per cfare do merzitesh me shume nese e humb ne beteje, mburojen a perkrenaren? xxv

DR. BESI

Pa hezituar thote: mburojen, ashtu mbroj shoket. Deri ne fund shekk 20-te kemi mesuar historine bardh e zi, ne nivel makro. Duke i gjykuar me standartet tona te te drejtave te njeriut. Realisht, civilizime te ndryshme kane pasur gjera te mira te cilat nuk mund tu mohohen. E dini se ne kohen e Mongoleve Barbare, nje femer i binte perandorise nga lindja ne perendim, me nje pjate ari mbi koke e askush nuk guxonte ta prekte. * me mburoje a nen te- i gjalle e fitimtar, ose duke te bartur shoket ne mburojen tende i vdekur. Nje nene Spartane ishte krenare kur i vriteshin djemte ne beteje. * Lakonik: fjalepake, origjinen e ka nga femrat e mencura Spartane te provices se Lakonia-s.

Keto qe mi marrin sot Gjelin fshatarit (maskarenjte) nuk dine te ndezin nje zjarr. Nejse, nje dite evolucioni di ke mban e di je flak wink emoticon po te isha bixhozgji, dihet ne cilen ane do i vija Parate. Nga stepat Mongole ne hapesirat Ruse, nga Afrika te fshatari Kinez qe u vu te beje Hekur ne Shtepi nga lunacia Maoiste e viteve 60-te, jeten ja kane nxire por asnje nuk mundi ta perkule! *** 1 Amnisti, e Gjeli 2.

Jemi 31 Dhjetor 2015, po lexoj ne mediat Shqipe: policia bashkiake ju merr gjelin e detit fshatareve qe mundoheshin ti shisnin nje a dy pa leje. A ka ngelur ndonje gje nga humanizmi yne i "famshem"??! Me preku fotoja e "plakes te vetmuar me nje gjel" Jo vetem se pranon llogjika por kundershton cdo cmenduri.

Ne Britani dhe dicka e tille kaq strike nuk do aplikohej. A nuk jemi jemi ne prag nderrim-viti? xxvi

ESE

Sezoni i supozuar "kur te hiqet litari nga fyti" e mekatet te falen disi.

Diktatoret, per tu dukur benevolente (sic) lirojne te burgosurit dhe falin denimet me vdekje. Sot bota meshiron kriminelet ndersa bashkia ne Tirane sekuestron dy gjela ?! *** Paradoksi i Fshatarit Te gjitha regjimet e kane nen-cmuar dhe ja kane nevojen! Protestat nga lashtesia te revoltat e mesjetes shkaktonin panik jo aq nga forca e nje turme por vendi ngelej pa buke! Shume ushtri jane mbledhur per 'loot' placke, perandorite solide i ofronin ushtarit edhe toke.

Sa here duheshin para per nje fushate te re, ke te taksojme? Fshatarin.

Ushtare me shume? Marrim djemte e tij.

Toka per shtepi pushimi, ja marrim fshatit.

Marksi perqendrohej te proletaret, te zhveshurit i pershtateshin zemerimit te tij, fshatari sado i varfer e ka nje tradite, pasion, investim e perqendrim ne jete. Sado te vogel ai e ka nje baze. Lenini i quante ideologjikisht te pasofistikuar ndersa fshatari dy shkalle me lart shpallej kulake dhe armik. Problemi eshte se kjo shoqeria njerezore qe kur la shpellat dhe filloi agronomine 10.000 vite me pare nuk jeton dot pa fshatarin. Sekuestroi gjelin sot, tufezen dje a lopen neser, fshatari do vuaje ne forma ekstreme por do mbijetoje. Perandori, mbreteri, ideologji e sisteme kane rene dhe do bien, fshatari is here to stay (sic) Ne 25 vite qe jetova ne ate Shqiperi te bekuar, respektin qe kam marre ne cdo shtepi fshati ku kam hyre, do ngelet me mua per jete. Nisur nga rrethanat dhe varferia esktreme e kohes, bujaria e miresia qe ofronin, e ben kete dhe me te jashtezakonshme. xxvii

DR. BESI

Kjo do mbajtur mend nga gjenerata e internetit, qe kalon ne stres ekstrem kur kane slow broadband (sic) Jo vetem ekspertet e biologjise evolucionare por dhe modelet e kompjuterizuara prediktive te ekonomisteve dakortesohen; ne raste katastrofash natyrore a krizash sociale masive sa me afer Tokes te jete nje shoqeri apo shtet me shume shance ka per mbijetese, thuaj Kuba, Bolivia etj. Se nuk i kane humbur aftesite per te perballuar situatat ekstreme.

Koncerti i Vienes "Wien bleibt Wien" “Viena kurre nuk ndryshon” motoja e ketij qyteti.

Si pat thene Frojdi (Sigmund) “Schein über Sein “ "te dukesh mire, eshte me mire, se te jesh mire” Aparenca ngelet kryesorja, ne provincen e (-ish) shndritshme, qe i eshte mbushur mendja se ngelet epiqendra e Europes *, dhe me kete koncert po ruan traditen dhe kulturen. Sot ne 10.15 GMT, sipas orarit te Europes Qendrore ne 11:15 ~ 70.000.000 persona, a me shume, do ndjekin Koncertin e Vjenes ne sallen Musikvereinssaal per nje ritual qe vjen me buzeqeshjen e “paqes dhe miqesise” Nuk jane asnjera!

Koncerti i Dites se Vitit te Ri, nje mish-mash i “degjimit te lehte” perzien disa valce (waltzes) polka dhe marshe ushtarake, ne nje triumf te ambalazhit mbi esencen. Ne 2013 u zbulua se ky koncert na u la dhurate nga kriminelet Naziste.

Muzikantet e Vienes, te paret qe perkrahen aneksimin me Gjermanine, hoqen koleget e Majte e ata Cifute, dhe me shpjetesi zhduken portretet e kompozitoreve te meparshem (Mahler-it) Me shume se 12 prej tyre perfunduan ne kampet e perqendrimit, 7-nder ta, vdiqen. Dhe, si gjithmone perujtesia ndaj “me te fortit” te le me gisht ne goje. Nga Nazistet, Viena u la si e meritonte, nje qender provinciale. Provuan overturat - jo muzikore - ndaj Gauletierit te Vienes, Baldur von xxviii

ESE

Schirach. Njeri me shije te holla, kush po pyet se firma e tij coi drejt vdekjes 65.000 Hebrenj!? Me 31 Dhjetor 1939 fillon Koncerti i I-re i Shtrausit, fitimet i kaluan bamiresise Naziste. Nga 1941, koncerti “bamires” i “harmonise dhe shpreses” kalon ne eveniment vjetor.Vjet, nje historian zbulon se ne “paraden e nderit” te kesaj kompanie jane 6 vrases gjenocidale, perfshire dhe Schirach-un. Kasapin e Hollandes Arthur Seyes-Inquart dhe shefin e Hekurudhave te Rajhut, qe conte trenat ne Auschitch. Vetem (!) pas kesaj, u hiqet emri nga lista e nderit.

Shume kriminele kane pasur vend te rezervuar deri ne vitet 60-te. Nje dirigjent i kesaj trupe (Karl Bohm) i mire si muzikant por idiotik si njeri, thonte: "Nazistet nuk kane qene aq te keqinj, eleminuan femrat nga Politika. Ne fakt koleget e tij jo vetem e pranojne, por e jetojne kete.

Shikoni orkestren, ne 130 burra, jane 6-7 femra. Ne Shekullin e 21-te asnje Filarmoni ne Bote nuk ka numer kaq te ulet te femrave. 3-4 Vite me pare Parlamenti i gjobit me €2.000.000 (diskriminimi seksual eshte ilegal sipas ligjit Europian, dhe atij Austriak) Orkestra funksionon ne nepotizem, "zanati rri ne familje” sigurisht, vetem meshkujt.

xxix

DR. BESI

Le ti gezohen 70M Europiane, ketij Koncerti Kitch (nuk ka gjuha shqipe nje fjale te ngjashme!?) Shkelqimi e varaku, gjithmone mundohen ta shtyje substancen. U desh 70 vite te merrej vesh se jemi pjese e nje tradite qe filluar nga nje orgji Naziste. Ne fallsitetin e porcelante te Vienes, te cilen e kam vizituar dy here, shoh vetem Stuko e aspak thelb, degradim gradual te nje qyteti qe dikur pretendonte dicka. (cfare?) Ne kinkalerite e maniakerine gati absolute, te te berit te nje Biskote e Keku perfekt; shihen shume gjera, qe mua automatikisht me bejne te ndihem jo-mire; dhe instinktivisht ti drejtohem te shkuares. Le ta mbyllim me nje aforizem Anglez: Jeta eshte shume e shkurter per te mbushur nje ulli ***

Reklamat dhe Manipulimi Psikologjik Eshte e njohur se nje sasi e madhe parash harxhohet nga ju per kozmetiken, dhe shume per rroba e dhurata ne kohe festash. Jo se nje femer s’duhet te kujdeset per paraqitjen por advertisers (reklamuesit) ju terheqin me teknika dhe terma qe i flasin impulsit, nen-vetedijes dhe e deshires tuaj per te pasur dicka sa me te mire.

Cfare perdorin?

1. Ju – vini re ne cdo reklame sa here perseritet kjo fjale. (ne, se bashku, ti, ju,) Ato po te bejne shok. Reklamuesit punesojne psikologe qe u shpjegojne efektin e komunikimit direkt.

2. Rezultate – ka force te pallogaritshme, indirekt ju mendoni se te tjeret e kane provuar dhe automatikisht ju fusin ne gare.

xxx

ESE

3. Shendeti – pasioni qe ndez kjo fjale kur jeni ne produktet kozmetiko-lekurore, jep justifikim e te heq ndenjen e fajit. S'po prish per “furca e boje” por shendetin. Pra lejohet. Ne fakt subteksti eshte: do beje gabim te mos i blije. Induktimi i ndjenjes se fajit te nje femer, nene, grua, per veten e familjen, ku behet fjale per shendetin, eshte ne fitoret madhore te reklamave ne 80 vitet e fundit. Cila femer do linte nje shyrup shendeti pa blere, ta konsideronte bota si te pakujdeshme?

Dhe po st'du desh, bleje mbaje aty. Si dihet.

4. Garantuar – kjo fjale eleminon friken.

5. Zbulo – i flet aventures e eksitimit, dickaje qe duhet ta besh! Zbulo, leviz, ose rri si qofte e merzitur ne divan. Hidhu pra, paguaj.

6. Dashuri – te gjithe duam dashuri. Hajde ta blejme. Ne dyqane.

xxxi

DR. BESI

7. Provuar – cdo gje e provuar jep siguri te dyfishte, nder fjalet me te mbi-perdorura te marketingut, cuditerisht funksionon cdo here.

8. Kursime – a ka fjale me te bukur, pasi ke prishur 800 Euro, ti var fajin me canten, se ke bere kursime.

9. E re - A do kush gje te vjeter? Era, shija, aplikimi, novelty value (sic) te tjerat ndoshta se kane akoma. Hajde ta blejme.

10. E sigurte - se bashku me te provuar e garanci, eleminon dhe frikerat me te thella, alergji? Jo. Demtime? Kurre. Probleme? Eshte e sigurte. BLEJE. Por ashtu, kane dhe nje mekanizem fin, fusin disa fjale shkencore, aqua, vita, ose 2-3 emra amino-acidesh e vitamina; mjaftueshem sa ju te mendoni se qenka nje shkence pas saj por jo aq te thella e komplekse, sa t’jua lodhin koken.

Ne fund, ata e dine c’bejne.

Po ju, e dini?

Ne Britani pati nje skandal per ibuprofenin. Ne Boots a farmaci shkon ne 2-3-4-5£ per 10-20 tableta, shtojne dicka te vogel ose e paketojne ne forme luksi. I njejti perberes, testuar ne disa laboratore, nga shteti, shoqatat e konsumatoreve dhe agjensite rregullatore, doli se nuk ka asnje ndryshim me ato te lira.Ne supermerkata, kushton 20-30 pence.

Dikush qe merr extra-super-strenght, te heqe dhimbjen ne 12 minuta {shif shigjeten, tabelen, mikrobin duke ikur i lebetitur} nje box me £6 dhe tjetri qe harxhon 35 pence, marrin te njejten substance.

Kjo eshte fuqia e reklames, paketimit dhe manpulimit psikologjik. ***

xxxii

ESE

Shihemi ne Gjyq Dekada e I-re e tranzicionit na gjeti te papergatitur per tregun e lire dhe ligjshmerine ne marredheniet kontraktuale; njeri-shtet, njeribiznes e me njeri-tjetrin. Dje shfletova 4-5 nga keto emisione, ne kundeshti me c’pata pare vjet ne 3-4 te tjera, ve re dicka te cuditshme.

Si fillim nuk mund te neglizhohen dy fenomene: 1. Shtrengimi i dores, ja lashe ne besim, njihemi e me the te tashe.

Gabim standart per 20 vite qe akoma vazhdon. Punet behen me letra.

2. Nderhyrjet, korrupsioni, vonesat, mungesa e profesionalizmit etj.

Si dhe, nuk duhet shume kohe te kuptosh 2 gjera te tjera: 1. Individet e Sh-n-Gj, s'mund te quhen naive pas 5-10-15 viteve neper gjyqe. Disa e perdorin naivitetin e tyre…

2. Ka dhe te tille, qe duke e kuptuar famen e emisionit dhe te prezantueses, e mbi-shtojne konfliktin dhe paraqiten 2 pale te cilat s’jane ne konflikt. Me pas pajtohen, per aq kohe sa bejne "good show" dhe gjejne nje fare zgjidhje, njerezit do i provojne te gjitha.

Nuk do ndalem aty, por te dicka qe mu duk anti-ligjore. Pa pretenduar ekspertizen ne ligjin e sotem Shqiptar, flas me ato qe di e kuptoj me syrin perendimor. Ja te marr nje skenar, qe e pashe disa here.

Qytetari A. ka nje prone, me letra e gjithshka ne rregull.

Dhe ja shet Qytetarit B. Te dy se bashku shkojne te Shihemi ne Gjyq, pasi qytetari B se ka marre akoma.

Qytetari A, del me vone se ka pasur prone te diskutueshme.

Cdo prone qe nje individ ka tenjohur nga ligji, nuk lejohet te dale ne shitje; kur komshiu, ish-pronari, vellai, kunati, familja a cdo pale e 3-te xxxiii

DR. BESI

e kundershton kete me padi ne gjykate. Ky quhet nje “aset i diskutuar” pasi te tjeret kane pretendime ndaj tij, dhe pronari origjinal duhet ta zgjidhe kete! Dhe ne biznes ka provizione, mund ta blesh qofte me borxhet e meparshme, kur te dy palet pranojne dhe gjithshka eshte privy to full disclosure. Te hapur per cdo gje, pa sekrete.

Cfare ndodh ne Shqiperi?

Qytetari A, pas 10 vitesh ne gjykate, tinezisht ja shet qytetarit B dhe vete fshihet a iken jashte shtetit, eshte perfshire ne mashtrim. Nese ka elemente penale a vazhdon si ceshtje civile, e vendos gjykata. por keto te dy individe nuk kane pse te pajtohet. Kemi nje Mashtrues e nje te Mashtruar. Ketu nuk ka asnje marredhenie te barabarte kontraktuale [mall-para] por dike qe kalon problemet e tij te meparshme, me vetedije, tek dikush tjeter. Justifikimet, po ti degjosh deri ne fund, te dhemb koka..1h vetem ato shpjegojne e ankohen. Qytetarit B kete si hyjne ne pune.

Ne na njef t’tane Shkodra per familje te ndershme…

Ne Vlore te gjithe na dine ne se jemi…

Mbare Korca na njeh ne more vella …

Ne Britani emisione te tilla s'me regjistrojne ne radar, i ndoqa pak pasi mendoj se ne Shqiperi kane dobine e tyre qofte per edukim publik, ne mos dhe vlere per entertainment (sic) Vec do thene, ne cdo nderhyrje ka remit & scope. (sic) Eshte pertej remitit te pajtimit e hapesires ligjore, qe dicka qe mund e duhet te perfshihet policia, prokuroria apo gjykata, te "zgjidhet" ne emision TV. Qytetari B, krejt i pafajshem, terhiqet prej leckash per pajtim, nga z/ znj A, pasi i kane marre parate e perdorur per gjyqe e halle te tjera, dhe pas 5 vitesh, duhet te degjoje pse atij/asaj, ja kane hedhur te tjeret.

xxxiv

ESE

KJO NUK KA TE BEJE FARE ME TE.

z. B . i duhen parate origjinale, jo familja, gjyqet e kur do e marre pronen tjetri. Prona e cenuar, nuk shitet askund. Gjyqet dhe hallet e tua, nuk ja percjell askujt. Nje emision e asnje jurist, nuk duhet te marre persiper pajtime, mes dy palesh, ne raste te pastra mashtrimi.

Kjo qartesisht e dhimbshme, sado te protestoje A-ja, nuk e dija dhe me falni, pas 12kg dosje gjyqesh ne tavolin nuk pretendohet me injoranca.

Megjithe vuajtjet qe kane kaluar ata perfshine ne menyre te kalkuluar ne hallin e tyre, nje individ krejt pa lidhje me ate pune, mashtrimi financiar, pavaresisht problemeve, semundjeve, kontestimeve, biznesit tuaj familjar, njihet si i tille. MASHTRIM,

xxxv

DR. BESI

xxxvi

ESE

xxxvii

DR. BESI

Kuadrati Pse lufton nje Burre? Kur te gjitha qendrojne nga pak e nga pak, nuk eshte as per Zotin, Mbretin, Kombin a Familjen. Ushtari lufton nga Turpi. Gjithshka fillon nga Kuadrati. Majtas-Djathtas, Para-Mbrapa.

Keto komanda te urryera ne te gjithe ushtrite e botes, jane zamku qe mban se bashku nje grup luftetaresh. Nje burre nuk duron dot qe shoku ne krah ta quaje frikacak.

Duke hequr cdo mendim, dallim, preference e qellime individuale, ne menyre automatike ushtaraku hyn nen kuadratin. Formohet lehte e ne cdo kohe por qellimi i tij eshte te njohesh te tjeret dhe qendresa. Quaje praktike, stervitje, zbor a drill ne Angl, pak rendesi ka. Jo me kot sergeant major (rreshteri i stervitjes) eshte nder njerezit me te urryer per ushtarin e ri. Forma dhe praktika e kuadratit jane te lodhshme, te bezdisshme dhe kurre nuk kane fund; per vete ushtaret a nje spektator, keto manovra duken te kota. Por a jane?

Kuadrati nuk eshte per ty, por “shokun ne krah� ta shohesh, ta prekesh, ta njohesh e ta ndjekesh. Kjo stervitje e lodhshme e pa kuptim, te jep impulsin qe nen plumba te sulesh per te terhequr nje te plagosur me uniforme te njejte. Te mban ne vend, kur instinkti te thote te ikesh me vrap. Ti je vetem nje qelize e organizmit-kuadrat dhe bashkevepron me qelizat e tjera.

Disiplina e kuadratit, sjell qe ti pergatitesh per te mbrojtur vendin ku je dhe luftuar ne 4 drejtime; para-mbrapa, majtas-djathtas. xxxviii

ESE

4 pikat ku jane shoket e tu.

Falangat e tmerrshme Maqedonase ne kulmin e tyre ishin nje version kuadrati. Plutarku ne ka lene rekorde per kuadratet Romake. Ushtari Romak i kohes ka qene me trup mesatar, ne disa raste 10-15 cm me i shkurter se barbaret (fiset Gjermanike) forca e tij nuk qendronte te individi por kuadrati. Nje kuadrat Romak, si buldozer i qendronte nje force dhe 4-6 here me te madhe, derisa gradualisht e ne menyren me metodike te mundshme e shkaterronte.

Tranjimi pa pushim, njohja e shokut ne krah, komandat e prera e te perseritura me 000 here, bene qe as zhurma e betejes dhe as armiqte me te eger, nuk e prishinin kuadratin.

xxxix

DR. BESI

Ne Lindje, ne Afrike a ne Britani, ne cdo forme e menyre ta sulmoje kuadratin, ne cdo ane do gjeje nje brinje te pa-percare. Kuadrati nuk vrapon. Ai ecen. Kuadrati nuk frikesohet. Ai gjen fuqi te shoku prane.

Kuadrati nuk terhiqet. Ai shtyn. Kuadrati nuk genjehet. Ai leviz vetem me ritmin e betejes. Dhe ne fund, te fundit, kuadrati eshte tranjuar “to stand to the last man” Ne mbrojtje te nje ushtrie, vendi a pozicioni, nje kuadrat i urdheruar ben qendresen e fundit.

Kuadratin e kemi ne rekord qe ne Egjiptin e Lashte, ishin Greket qe e futen ne artin ushtarak dhe Spartanet e perfeksionuan. Motoja “frika humb ekselencen” prodhoi makinerine me te fuqishme ushtarake te planetit. Mburoja e nje Spartani ne anen e majte te tij, mbronte dhe shokun. Falanga jo gjithmone ishte katrore, disa here shkonte 8 burra thelle e disa here 32.

Ne Betejen e Maratones (490 p.e.s) Athinasit holluan kuadratet duke zgjatur frontin, megjithese qendres se tyre i mungonte thellesia dhe Perset e cane, grupet e hopliteve nga te dy krahet mbeshtollen armikun dhe e shkaterruan ne menyre metodike. Gjate gjithe luftrave Greko-Persiane gjithmone falanga hoplite provoi veten superiore ndaj kembesorise Perse (Termopile, Plataea etj) Evolucioni i kuadratit ne beteje tregon per rendesine e tij, ketu ra dhe Sparta. Ne betejen e Leuctra, gjenerali Teban Epaminonda, hollon krahun e djathte dhe qendren, ndersa anen e majte e bene me 50 burra thellesi, dicka e pa degjuar ndonjehere dhe krejt kunder mendimit ushtarak te kohes. Duke bere me elastik njerin krah, arriti te sulmoje ne numra luftetaret elite Spartane ne krahun e djathte, derisa theu linjat e tyre.

Filipi II i Maqedonise, duke qene per disa vite i burgosur ne Tebe me shume kujdes studioi teknikat e Epaminondas. Me vone ai do krijonte forcen e pare ne bote me ushtarake profesioniste qe nga koha e xl

ESE

Spartes. Falanga Maqedonesa me shtizat e gjata bllokonte qendren e armikut kur kavaleria e Filipit dhe kembesoret e levizshem sulmonin nga krahet. Keshtu ato vendosen supremacine e tyre kur shkaterruan Athinasit e Tebanet ne betejen e Chaeronea. Dhe arriten kulmin me evolimet qe beri me pas Aleksandri i Madh.

Kur Maqedonasit behen statike, evolon kuadrati Romak. Romaket e perdoren ne beteja te ndryshme, disa here duke holluar legjionet ne 3 burra thellesi. Me vone jane perdorur nga Austriaket e Sviceranet, Skocezet e Francezet. Taborret e pafundme Otomane kane qene forme e kuadratit, ushtaret me pak eksperience bashkoheshin ndaj nje berthame me te vjeter, dhe e gjithe ushtria ndertohej perreth trupave elite, kuadratit suprem te Jenicereve.

Ka shume opinione per forcen e Otomaneve bazuar ne numra, befasine e nje menyre te re luftimi, per mendimin tim eshte me e thjeshte. Qe nga koha e Romes, ishin te paret qe krijuan nje “standing army� ushtri profesionistesh, qe merrej vetem me luften, ne kundershti me bashkohesit te cilet ngrinin ushtri kur vinte lufta. Me jeniceret ne baze te tyre, skllever te marre si femije nga vendet Kristiane, ku familja ishte Kuadrati dhe de fakto baba konsiderohej Sulltani, ushtria Turke ngeli supreme per 00 vite. Imortalet e Napoleonit e disa divizione elite te Wermahtit, kane qene berthamat-kuadratike te ushtrive perkatese.

Kuadratet Britanike arriten te qeverisin 1/6-en e globit. Ushtria ne shek 17 vishte uniforma te kuqe, prandaj quheshin Red Coats. Nje ngjyre qe nga larg duket suicidale, cdokush e sheh ushtarin Britanik.

Legjenda e ka se u zgjodh ngjyra e kuqe mos te dallohej gjaku - gjaku duket dhe ne te kuqe por me ngjyre te zeze - ne realitet boja e kuqe ish me e lira ne ate kohe. Ne Waterloo 1815, trupat e Wellington-it, ne kuadrat me 4 rreshta qendruan ndaj 11 sulmeve te kuraziereve Franceze. Britania e Franca, dy fuqi Europiane te perfshira ne lufta per shekuj, ne Europe, mes vetes, e ne cdo pjese te botes, kane xli

DR. BESI

perfeksionuar teknikat ushtarake moderne. Ato arriten te artikulojne esprit de corps, shpirtin qe i bente burrat pjese te nje Kuadrati. Prusia eshte ajo qe kreditohet me te paren ushtri profesionale te Europes mesjetare. Frederiku i Madh harxhonte 90% te buxhetit te shtetit per ushtrine, kjo solli deklaraten sarkastike te Mirabeau: Prusia nuk eshte shtet qe ka ushtri, por nje ushtri qe ka shtet.

Duke pare rendesine e nje kuadrati te mire-tranjuar, forcat kundershtare perqendruan energjite dhe dhelperine e tyre, ne metoda inovative si te thyhej nje kuadrat. Ne moment kur linja e kuadratit cahen nuk eshte e lehte te ri-formohet. Ushtri te disiplinuara e me eksperience e ri-benin kuadratin ne beteje e siper por me humbje masive. Keshtu filluan sulmet anesore me kavaleri per ti prishur kohezionin kuadratit. Ne perandorine Han, u fut kavaleria e lehte te mbronte kuadratin kunder armatave nomade.

Ndersa Mongolet megjithese ushtri ne mase me kuaj kishin formen e tyre te kuadratit te bazuar ne sistemin decimal. Ku komanda jepej ne merite per cdo 10.100.1000 apo 10.000 ushtare qe kishte nje tuman, shokut ne krah i jepej rendesi e vecante. Kur shoku binte i gjalle nga kali, tjetri ndalonte dhe e merrte ne kalin e tij. Nese ai vritej a plagosej, grupi i te 10-ve e braktiste ne fushe beteje nen penalltine e vdekjes.

Manovrat non-stop te tyre sollen dicka rralle te pare ne histori. Kur e nis kavalerine ne gallop sulmi, eshte jashtezakonisht e veshtire ta kthesh pas. Mongolet e benin kete me 2 komanda: Vemendje. Kthehu.

Aq e mire praktikuar dhe e sukseshme ka qene, me cdo perandori, rrace a vend ku e kane bere (00 here) askush nuk arrinte ta kuptonte.

Nje skuadron i tere Mongol, me 1000 ushtare a krejt tumani kthehej nga beteja me e ashper. Ne menyren me dredharake, iknin si te coroditur. Armiku kujtonte se fitoi betejen dhe u vihej ne ndjekje me kavalerine e tyre. Ajo Mongole pas 1-2 miljesh, e kur i sillnin ne vendin e duhur, ri-grumbullohej brenda 2-3 minutash. Ju merrnin krahet duke krijuar nje rreth te madh nga ku askush nuk dilte me i gjalle. xlii

ESE

Megjithe armet e zjarrit kuadrati evolon ne nje forme a nje tjeter deri ne mesjeten e vone. Sot nuk eshte ne perdorim si dikur, por ne menyre figurative cdo formacion ushtarak, nga nje skuader ne nje korp-armate eshte nje kuadrat. Majtas-Djathtas. Para-Mbrapa Vetem keshtu lufton nje burre, duke qene pjese nje kuadrati. Kur kuadrati kalon ne panik, thyhet linja e fundit mbrojtese. Kur ka rene kuadrati, kane rene Perandorite.

Mburoja Spartane Mburoja Spartane quhej aspis, kish ne te shkronjen e madhe Lambda. (Λ) per Lacedaemon, Athinasit perdornin si simbol bufin e vogel ndersa hoplitet Tebane sfinksin. Mburoja kish diametrin 0.9 metra, peshonte ~7kg dhe 3-4cm e trashe. Mbahej me rrypa lekure ne parakrah por mbeshtetej ne shpatull.

Perdorej per mbrojtje individuale e te shokut, per te shtyre ne grup, per te kaluar lumenjte; forma rrumbullake e bente te dobishme per te mbajtur trupat e te vdekurve pas beteje. Nga krejt kjo periudhe kemi gjetur vetem nje aspis, zbuluar ne Bomarzo ne Lazio ne 1830, quhet “mburoja e Vatikanit” Sot gjindet me muzeumin Gregoriano Etrusk ne Vatikan.

xliii

DR. BESI

Charles Martel – Mbrojtesi i Europes Pasi nenshtron Bravarine, Alemanjen dhe mund Saksonet, konsolidon pushtetin e tij mes Frankeve. Duke pare pushtimin Islamik ne gadishullin Iberik,vendos te formoje nje ushtri profesioniste per te mbrojtur vendin. Per kete arsye fillon taksimet dhe te sekuestroje pasurine e Kishes.

Ne vitin 732 Emiri Abdul Rahman Al Ghafiqi, me gati 85.000 ushtare plackit Akuitanen (Aquitaine) Charles mobilizon 30.000 ushtare dhe udheton ne shtigje te veshtira deri sa del ne nje koder, per ta detyruar kavalerine Umayyad-e te ngjitej lart. Emiri humbi mbi nje jave duke menduar per opsionet ne tij, kur con kaloresit Arab e Bebere kuadrati i Frankeve nuk thyhet. Ky njihet si rast shume i rralle ne betejat mesjetare, kur kembesoret i qendrojne kavalerise. Ne fund disa skuadrone kalojne linjat Franke dhe nisen per te vrare Charles, menjehere e rrethojne bodyguard-et e tij, qe zmbrapsin goditjen.

Ne rremujen e betejes ngjet dicka interesante, Charles kishte nisur disa grupe te lironin te burgosurit nga kampi Umayyad. Duke kujtuar se po ju marrin placken e bere ne beteja, nje pjese e mire e ushtrise Umayyad-e lene luften dhe nisen te mbrojne kampin. Abdul Rahmani u del para te ndaloje kete terheqje por vritet Franket ne beteje e siper.

Charles ri-pozicionon ushtrine, pala kundershtare tani kishte filluar te terhiqej dhe e mbajten vrapin ne gadishullin Iberik. Kjo quhet beteja e Tours qe shpetoi Europen Perendimore nga invazioni Mysliman.

Shume historiane besojne se nese Charles to deshtonte, islami do kishte pushtuar Gaul [Francen] dhe krejt Europen Perendimore.

Ndersa Eduard Gibbon [autori i historise se Romes] theksonte se: armatat Umayyad-e do pushtonin nga Japonia ne lumin e Rinit, bile dhe Angline. Ka te tjere qe thone se po te humbej kjo beteje do shkaterrohej civilizimi Perendimor, dhe nuk do kishte Rilindje xliv

ESE

Europiane. Kjo bazohet ne forcen e shpejtesine e okupacionin Islamik ne Palestine, Siri, Egjip dhe Afriken e Veriut deri ne Marok, ku mbi te gjitha keto vende u vendos kultura islamike. Ndersa mbreteria Visigote deshtoi para muslimaneve ne Spanje ne 711, dhe popullata kristiane Spanjolle deshi 7 shekuj te merrte kontrollin e gadishullit Iberik.

Ne 3 vitet me pas Charles bllokon nje invaion tjeter ne Provence dhe i largon te gjithe Umayyadet nga regjioni. Kur vdes ne 741 vendi i tij ndahet mes dy djemve, Carloman dhe Pippin i Riu, djali i ketij te fundit me vone do jete udheheqesi i madh Charlemagne.

Sido te mendojne historiane te ndryshem, konkluzionet jane spekulative, fakti i kohes ngelet ky: Franket ishin te vetmit qe mund tu jepnin beteje Myslimaneve ne ate kohe, nese ato do binin s’dihet cdo ndodhte me pas. Charles Martel qendroi, ndaj dhe e quajten cekici.

xlv

DR. BESI

Lufte e Cuditshme, Komuna vs Franca Kur Alfonsi XII, Mbreti i Spanjes viziton Parisin ne 1883, mediat raportuan se e priten mjaft keq, disa e shane bile nje grup e goditi ne rruge. Ky poshterim ishte i paperballueshem per Don Miguel Garcia Saez, kryetarin e Komunes se Lijar-it. Me 14 Tetor, pasi mobilizon 300 burra te fshatit, ai publikisht i deklaron lufte Frances.

Pa viktima, pa nje te shtene e kujt si hyri kjo ne regjister, ama per kete trimeri te pashoqe fshataret filluan ta quajne Don Migelin si - tmerri i maleve.

1976, 93 vite me vone, Mbreti Juan Carlos, i Spanjes shkon ne Paris, ku ju be nje pritje madheshtore. Ne 1981, pasi fshati e pleqeron ceshtjen me kujdes, vendosi: “bazuar ne zhvillimet e fundit e sjelljen perfekte te Francezeve po i japim fund ketij anonimoziteti, deklarojme armepushim me Francen.”

Kohezgjatja e luftes 1883-1981 98 vite. te vrare – zero.

xlvi

ESE

Kur te Kruhet Kot Lopez, President i Paraguait e modelen veteveten ne formen e Bonapartit, si gjeni i teknikes luftarake dhe komadant i rralle. Deri ketu gjithshka ne rregull, problemi eshte se mungonte dicka e vogel, pervoja e tij ne lufte. Kjo rregullohej thjeshte. Ne 1864 i deklaron lufte, jo nje por tre komshinjeve njekohesisht. Uruguait, Argjentines dhe Brazilit. Si mbaroi?

Paraguai gati u fshi nga harta, 90% e meshkujve vdqien nga semundjet, lufta dhe uria. Pak raste njeh historia qe i afrohen kesaj cmendurie, pasi Paraguai nuk kishte asnje arsye te deklaronte lufte ne tre fuqi, pernjehere, dhe qe nuk kishin plan ta sulmonin.

xlvii

DR. BESI

PUPLA e BARDHE. Qe ne fillimet e shek 18-te, Britania dhe vendet e shoqeruara me pushtimi ne saj, e mbanin si simbol te Frikes. Disa here eshte perdorur dhe si simbol i pacifizmit. Ne vitin 1914 admirali Charles Fitzgerald mbledh 30 gra ne Folkestone dhe filluan te japin pupla te bardha ne rruge, tek te gjithe burrat qe nuk ishin ne uniforme.

Media raporton se kur nje vazje e re ne tram i jep nje mashkulli te ulur para saj nje pupel te bardhe, ai shperthen duke e goditur me librezen ushtarake: nuk jam ne uniforme se nuk dua te shqeteso publikun, kete pupel do ja coj shokeve te mi ne Passchendaele [ushtari do kete qene i traumatizuar, kjo njihet si beteja e 3-te ne Ypres me gati 1.000.000 te rene nga te dyja anet]Nje pacifist raportonte: po na cmendin keto vazja, jane merzitur me te fejuarit e tyre dhe duan ti cojne ne beteja.

Betejes se turperimit publik ju bashkuan dhe sufragetet e famshme si Emmeline Pankhurst dhe vajza e saj Christablel. Nisma e ketij pensionisti te marines mori flake ne te gjithe Britanine, krejt ne menyre spontane. xlviii

ESE

Efektiviteti i kesaj teknike nuk mund te matet, por u perhap ne shume vende Europiane. Dicka qe nisi si ide e mire, shpejt doli nga kontrolli.

Qeveria Britanike pergjigjet menjehere per te mbrojtur veteranet, te semuret e te plagosurit duke akorduar Medaljen e Argjente te Luftes; ato te mos i pergjigjeshin kujt pse nuk jane ne ushtri.

Ky problem u be kaq akut sa me pas bejne nje dinstinktiv tjeter qe shkruante “King and Country” [per mbretin dhe vendin] kjo tregonte punonjesit civile qe punonin per luften.

Ne Australi media dha nje rast te vecante, kur nje vazje i jep puplen nje burri, ish-major qe kishte humbur nje sy ne betejen e Sirise, ndalon, heq syrin prej xhami dhe ja le asaj ne dore. Gazetat kerkuan qe kjo femer te persekutohej per sjellje te padenje.

Deshtimin me spektakolar gocat me puplen e bardhe e paten kur nje prej tyre ja jep marinarit Skocez George Slamon, i cili me rroba civile po shkonte ne nje pritje ne nder te tij, per te marre Victoria Cross, fituar ne Betejen e Galipolit (ne Turqi 1915) duke bere detyren e terhequr te plagosurit per gati nje dite te tere, derisa e plagosen rende me mitraloz.

Kryqi i Viktorias eshte medalja no1 ne armaten Britanike, dhe jep shume rralle e per “kurajo nen plumba, ne rrethana te vecanta” Ndersa nje shkrimtar pati shkruar: me kane dhene aq shume pupla te bardha, sa mund te bej nje freskore.

Kjo fushate e gocave me pupel, u ri-freskua pak ne L2B por me pas u harrua. ***

xlix

DR. BESI

Muret & Baruti Per 1000 vite muret e Konstandinopojes qendruan te pamposhtur. Ne disa vende shkonin 2 meter te trashe, vazhdonin per milje dhe ishin ne 3 rrethime. Deri ne 1453 kur Sulltan Mehmeti perdori topat. Ne 4 ~shekuj kemi nje gare per jete a vdekje mes inxhiniereve te keshtjellave dhe artiliereve. Ne fillim shek 20, te paret e humben betejen perfundimisht.

Per pedantet mes jush, Konstandinopoja eshte pushtuar nje here me pare, diku nga 1204 prej Kryqezates se 4rt. Jo me topa. Ata ishin nisur per Jeruzalem por disa faktore, qe s.del koha ketu, i shtyne ne Konstandinopoje, ku shkaterruan qytetin me te begate te Europes, me 0.5 milione banore. Thuhet se aq masiv ishte ky shkaterrim sa 250 vite me vone nuk arriti te forcohej kunder Otomaneve.

Per renien e Bizantit akoma Ortodokset fajesojne Katoliket, ndaj 800 vite me vone (2004) Papa ne nje fare menyre kerkoi falje. Kur hyne Otomanet ne qytet per 00 vite u quajt Istambul, pastaj emri doli nga perdorimi per tu rikthyer me pas.

l

ESE

Vemendja Trojen e mori Odiseu, Akili ishte druvar.

Homeri dhe i verber, e pa kete.

Ne me dy sy, akoma Jo.

Gjendja e veshtire dhe katrahura politike ne Shq., s'zgjidhet me dhune e te bertitura. Dhelperine e rruges, jua kane marre politikanet; shteti, drejtesi, shoqeria e krejt vendi duan Mencuri; jo ofshama, militantizem, te shara, mallkime, denoncime, pathos e shpresa te kota.

Po coni dem vemendjen tuaj.

***

per 3-4h pata nxjerre te Doctor Besi - Medical Information * deputetja e Westminster, i.e Londra e vjeter, me 4-5x me shume zgjedhes, nga nena e Parlamenteve ne bote, ka ~2.500 LIKE. Cdo jave deputetet Angleze bejne MP's surgery, i.e takim 1 dite ne zyre, ku populli shkon per probleme. * deputetja X-Y, ne Shqiperi, ka ~ 55.000 LIKE.

*** D. Cameroon, ka ~900.000 Like ne UK, 20x popullata: Shq. E.R & S.B, kane 1.000.000 ne nje popullsi prej 3.000.000! jo se fjalet me mungojne, por kjo sjellje te lepa fjale. li

DR. BESI

Rzhev - Beteja e Harruar Pasi arriten te ndalone Gjermanet para Moskes, dhe kjo per pak, Stalini fillon te argumentoje se meqe po vjen dimri, duhet te hidhen ne kundersulmojme t’jua mbarojne reservat dhe ti shkaterrojme ne pranvere. Zhukov dhe Konev, me vone te dy behen field-marshalle, e degjonin te tmerruar. I pari qe ngelej i vetmi individ qe mund te argumentonte disi me Stalinin, i shpjegon se nuk kane trupa e as mundesi, por dicka qe lideri e shprehte ne realitet ishte urdher!

Sulmin do ta kryente armat a Jeremenkos, nje gjeneral per te cilin ne kohen e meparshme do thuhej: sherbyes i carit, mbrotjes i kombit dhe baba i ushtareve. Ky ishte rritur me ushtrine e kuqe, mbaruar akademine Funze dhe nder te paktet gjenerale qe nuk u hoqen, burgosen apo vrane ne fund-vitet 30-te. I provuar deri atehere me komanden e 3 armatave, ngelej njeriu me adept per kete veprim.

Gjermanet pas humbjes ne Moske kishin nderruar komanden dhe ne vend te Von Bock sillet Von Kluge, te cilin ushtaret e quanin Hansi i zgjuar. Field-marshal gati nje vit me pare ne bettejen e Frances, Gunther Von Kluge qe vinte nga nje familje me tradite ushtarake ne 1944-en, vret veten pas deshtimit te atentatit ndaj Hitlerit.

Ne mes te linjave Gjermane qendronte armata e 9-te e komanduar nga Gjenerali Model, i cili me pas do marre emrin zjarrfiksi i Hitlerit, dhe mbrojtesi brilant i disa fronteve. Nje Nazist fanatik qe vret veten per te mos rene ne duart e aleateve ne fundit e luftes. Sapo filloi sulmi, Walter Model i rrethuar, me agresivitet, pergatit kunder-pergjigjet. Sovjetiket sulmojne nga te gjitha anet dhe ngulen thelle ne linjat Gjermane.

Problemi ishte se ajrin e dominonin Gjermanet dhe pozicionet mbrojtese te tyre, ishin ato te pergatitura nga Sovjetiket por te braktisura nje vit me pare. Kjo linje nga me te fortifikuarat e luftes, tashme po u sherbente Gjermaneve. Te papergatitur per boren e Janarit te 1942 filluan tu marrin rrobat e kepucet roberve Ruse. lii

ESE

Trupat e Yeremenkos nuk kishin municione e ilace, po mbaronin ushqimet dhe transporti ishte bere i pamundur, ushtaret po hanin kuajt e tyre te mos vdisnin nga uria. Aviacioni Gjerman bombardonte cdo dite duke shkaterruar kompani, transhe, shtepi e spitale.

Yeremenko telefonon Zhukovin: kemi nje muaj e gjysme qe po luftojme, ushtria po vdes, jepni urdherin te terhiqemi. Pergjigja vjen nga ana tjeter e telefonit; vazhdoni sulmin! Dhe mblidhe veten!

Shtabi i Yeremenkos raporton se pas kesaj telefonate, filloi te perplase gjerat neper zyre duke share: hajde ktu vete mor bir **** e provoje per dy jave. I deshperuar Yeremenko kontakton direkt Stalinin: na jepni leje ti bashkohemi frontit kryesor, kemi vetem nje dritare disa ditore te terhiqemi.

Cuditerisht Stalini i pergjigjet me butesi: qendroni ku jeni, ne nuk do ju braktisim. Zhukov terbohet se nje nga oficeret e tij, kalon siper zinxhirit komandues, dhe per vite me rradhe kur permendej emri i Yeremenkos, nxihej ne fytyre. Ate kohe shkruan: fajin per rrethimin nga Gjermanet e ka vete komandanti i frontit.

Trupat e Yeremenkos, te lodhur, te semure, te plagosur, te rrethuar dhe te uritur, vazhduan luften ne rrethim; ndersa Gjermanet prune trupa te fresket nga Franca per ti zhdukur perfundimisht.

Me megafone te medhenj e ne gjuhe perfekte Ruse u thonin ushtareve: pse doni te vdisni, dorezohuni dhe lini oficeret qe luftojne per medalje.

Ushtria e kuqe nuk kishte shume zgjidhje, te dorezoheshin do perfundonin ne kampe, ku gati te gjithe vdiqen gradualisht; te varur ne litar, nga semundjet apo uria, apo te vdisnin me shpejt duke luftuar.

Ne kete mision suicidal, vjen urdheri nga STAVKA, komanda a larte; Vazhdoni Sulmin. Rrethojeni armikun. Shkaterrojeni.

liii

DR. BESI

Dukej sikur nuk donin t’ja dinin per rrethanat e as ushtaret e tyre por tentuan te zbatojne urdherin nga lart. Kavaleria e Gjeneralit Belov, pati nje fare suksesi dhe mori dy qytete, ne nje mision heroik qe s’mund te pershkruhet ne leter. Jeremenko tashme kish ngelur pa ushqime.

Zhukov pergjigjet: gjejini te popullata lokale, s’kemi avione t’ju mbeshtesim.

Dhe armet gjeni po ashtu.

liv

ESE

Nga Marsi pasi shkrihet bora fillon balta, ushtaret me zor leviznin dhe makinerite bllokohen. Vjen urdheri tjeter: cani frontin nga jugu, Yeremenko e dinte se ushtaret e tij nuk ecnin dot 200 km ne balte.

Sipas praktikes standarte kur ushtria nuk kishte shpetim, nje aeroplan cohej nga Moska per evakuimin e komandes se frontit. Ky burre i jashtezakonshem te cilin ushtaret e ndiqnin permes ferrit e zjarrit, refuzoi urdherin. Me avionin kthen pas flamurin e armates te mos binte ne duart e armikut. Dhe nje tjeter gjeneral refuzoi te ikte por ai kaloi ne anen e Gjermaneve, Gjenerali Vllasov. Jeremenko tenton te caje rrethimin permes nje lumi, me ushtaret qe i kishin ngelur por vetem nje grup i vogel arrit te shpetoje. Gjermanet qe i prisnin ne ate zone bene kasaphane mbi ta. Gjenerali i plagosur 3 here, vret veten mos ta kapin te gjalle. Armata e 33-te kishte vdekur.

Jemi ne nje stad lufte kur cdo pretence humane ishte braktisur nga te dyja palet por ne Kishen e Slodovka, Gjermanet e varrosin Yeremenkon me nderime ushtarake. Nje oficer Gjerman para trupave te tij dhe te burgosurve Ruse deklaron: luftoni per vendin tuaj si luftoi Yeremenko per Rusine. Pas lufte Yeremenko rivarroset dhe shihet se oren prej floriri Gjermanet nuk ja kishin marre. Ne kujtime Zhukovi shkruan: “per fushaten e 1942, na doli nje arre me e forte se e patem menduar, nenvleftesuam forcen e Gjermanve dhe mbivleresuan forcen tone.�

Ne Prill, STAVKA urdheron te merren pozicione mbrojtese pas 4 muajsh kasaphane. Ne nje nga operacionet me te pergjkshme te luftes Ushtria e Kuqe pati 500.000 te plagosur dhe 300.00 te vrare.

Ne Maj te 1942 gati 150 km afer Moskes Germanet kishin sjelle 70 divizione, perballe tyre ndodheshin ~ 1.000.000 ushtare Sovjetike.

Stalin ishte i bindur se Gjermanet do sulmonin serish Mosken, ne fakt ai ishte gabim. Gjermanet dolen poshte me synime ne Voronezh, Stalingrad e Kaukaz. Gjermanet rrethojne armaten e 39-te ne basinin e Rzhev-it. lv

DR. BESI

Tashme oponentet e tyre kishin mesuar te canin rrehimet por nuk dinin te mbanin pozicionet per kohe te gjate. Filluan rrethime e kunder-rrethime sa komandantet nuk dinin ku jane ushtaret e tyre Lufta e 1942-it me kaq humbje masive u quajt si fushe-beteja ku mesuan gjeneralet. Nje nate Ruset sulmojne nga veriu dhe jugu, per te lidhur dy fronte. Gjermanet i prisnin, kur zbardhi mengjesi fusha ishte plot me ushtare te vrare, dy grup-fronte per 30 metra nuk arriten e bashkohen. Komanda a larte po bente te njejten vperim me armaten e 39, sic beri per te 33-en.

Aeroplani niset per gjeneralin Maslennikov, i cili nuk veproi si Yeremenko. Ndihmesi i tij Gjenerali Bogdanov kerkon avione per te plagosurit e refuzon te largohet. Te nesermen me 10.000 ushtaret qe i kishin mbetur, tenton te caje rrethimin. Plagoset ne lufte dhe brenda dites vdes. Paten humbur jeten 47.000 ushtare dhe asnje objektiv nuk ishte arritur. Gjermanet cuditeshin si vinin ushtare drejt vdekjes se sigurte e pa asnje objektiv te qarte.

Me 4 Gusht fillon ofensiva e fronti perendimor por me shume vonese, shirat e balta bllokojne artilerine dhe tanket e Ushtrise se Kuqe. Ne luftime te ashpra cajne disa linja Gjermane, por dhe terheqje pas nuk benin sepse skuadrat ndeshkimore vrisnin dezertoret. Me 28 Korrik Stalini firmos Dekretin 277; ASNJE HAP PAS. Per keto raste krijohen dhe Batalionet Penale, te burgosurit do lanin fajin me gjak, te plagosur ose te vrare. Meqe ato shtyheshin drejt luftimeve me te egra, zakonisht i priste vdekja.

Ushtria e kuqe kapi 3 qytete por bllokohet. Per te marre cdo fshat vdisnin qindra ushtare, dokumentat tregojne se Armata e 30-te sulmon fshatin Palunino, per 20 dite nga e njejta ane, dite per dite.

Fusha ishte mbushur me te vdekur. Nje komandant i ri Rus, me ne fund del nga krahu tjeter dhe e merr fshatin ne 2h! Heroizmi i ushtarit te thjeshte nuk mund te mbulonte me te verteten: lvi

ESE

Katastrofa ne frontin e lindjes, ne L2B ishte faji direkt i Partise dhe Stalinit, te cilen shkaterruan kasten ushtarke duke vrare mbi 30.000 oficere dhe Marshallin Mikhail Tukhachevsky, qe kerkoi modernizmin e ushtrise. Shkurt, oficereve u mungonte eksperienca, keta oficere ishin drejtore shkollash, fabrikash ose kryetare koperativash. Sot ne fshatin Palunino jetojne 20 banore. Varrezat kane 12.000 ushtare.

Nje autor Rus qe e pa luften, u traumatizua aq sa nuk shkruajti per vite.

Me vone i vetmi kujtim i kesaj beteje ngeli poema e tij me titull: Une gati u vrava afer Rzhevit qe vazhdon deri ne pjesen “kur u bombardova dhe nuk me ngeli asnje therrime nga uniforma.� Me 30 Shtator, Armata e 30-te hyn ne Rzhev, dhe si ne Stalingrad behej lufte rruge me rruge e shtepi me shtepi. Bombardimi i meparshem Gjerman e kishte kthyer ne germadhe, nga 5.000 shtepi kishin ngelur vetem 300.

Qyteti gati 1000 vjecar i famshem per industrine tekstile e litarin, qe sot eshte nje pike e fjetur provinciale atehere ngelej shume strategjik.

Ne lindje kishte Mosken, ne Perendim shtetet Balltike dhe Europen. Ne 1942 nje qytet qe Gjermanet e paten marre gati pa lufte ne fillim te fushates, ngeli i pakapshem per Sovjektiket. Luftohej me mure shtepish qe akoma ishin ne kembe dhe 3-4 fshatra qe nuk ekzistonin me. Gazetat ne Moske shkruanin se objektivi yne po arrihet, cdo dite qe vdesin 000 Gjermane, fundi i tyre eshte me afer. Cfare aty nuk thonin ishte se 000 vete vdisnin dhe ne anen e tyre!

Humbjet kaluan cdo kufi, kur kavaleria Ruse me shpate ne dore po sulmonte artilerine Gjermane, vriten te gjithe. Sulmon linja e dyte. Bien te vdekur. Njesoj dhe e treta, ushtaret Gjermane nuk ju besonin syve.

Gjermanet ne kete kohe kishin cuar 12 divizione ne rajon por Ruseve kjo u vinte mbare sepse i kishin bllokuar dhe po ashtu, u duhet zona per vemendje-terheqje ndaj Stalingradit. Cdo dite ne qytet e rrethina vdisnin 8.200 ushtare. Komandanti i frontit merr nje ore, me shenimin: te lumte se more qytetin e Olenina, Gjeneral Armate Zhukov. lvii

DR. BESI

Ne fakt qyteti u mor vetem pas 3 muajsh por per Zhukovin dhe STAVKA, qe tashme kishin rrethuar Gjermanet ne Stalingrad, ishte e qarte qe Grupi I 9-te Gjerman ne Rzhev nuk u shkonte dot ne ndihme.

Megjithese Rzhev ish shkaterruar, situata strategjike ne 1943 nderroi, Sovietet rezituan ne Stalingrad dhe ishin 200km larg, tani kercenohej me rrethim te plote Grup-Qendra e Armates se 9-te Gjermane.

Pas apeleve urgjente nga Model e Von Kluge, Hitleri lejon terheqjen e tyre. Operacioni Buffel [bufalo] studiohet dhe sot ne shkollat ushtarake si model i terheqjes ne beteje e siper. Gjithe transportimi behej naten, Gjermanet krijuan 800km rruge te reja dhe bene nje linje te dyte mbrojte 20 km pas pozicionit aktual, brenda 1 muaji. Armata e 5-te Ruse e dinte se Gjermanet po terhiqeshin dhe tentoi ti rrethonte por u shty pas.

Ne shkurt STAVKA liron nga detyra Konev-in qe mbante forntin perendimor, motivacioni akoma dhe sot nuk dihet pasi dokumentat jane te klasifikuara. Nuk pati pasoja sepse ne Mars e rikthejne ne frontin e veri-perendimit dhe ne 1945 dy here behet marshall I Bashkimit Sovjetik. Marshalli Konev filloi te shkruaje kujtimet e luftes qe ne vitin 1943, pas publikimit nuk ka asnje fjale ne to per betejen ne Rzhev. Pjesen e ngelur te qytetit e hodhen ne ere trupat Gjermane qe po terhiqeshin.

Me 28 Shkurt gjithe ushtria Gjermane filloi te terhiqej naten, nje praparoje e lene ne pozicione beri e Sovjetet ta kuptonin kete pas dy diteve. Xhenieret shtruan nje linje telefonike, pasi Hitleri nga Berlini donte te degjonte kur te hidhej ura ne ere; komanda deklaron: trupat Gjermane po terhiqen vullnetarisht. Me 2 Mars, Stalini leshon urdherin per sulmin final kunder Rzhev, mijera trupa afrohen me kujdes dhe ushtaret qe jane gjalle akoma e mbajne mend qetesine vrastare, kur hyne ne transhe e nje ushtar bertet: Fritzet, kane ikur!

lviii

ESE

Media Sovietike raporton me 4 Mars: pas nje beteje te gjate dhe heroike, e morem Rzhev-in. Ne fakt nuk pati heroizem e as beteje, Gjermanet kishin ikur pasi moren ne “menyre vullnetare” 60.000 qytatare ruse dhe 200 qe i lane ne nje kishe per 5 dite e nete gati vdiqen nga uria, se cdo ane ishte e minuar; derisa erdhen xhenieret e ushtrise se kuqe dhe i liruan. Fronti stablizohet 250 km ne perendim, eleminohet baseni Gjerman ne Rzvher-Vyazma por shpetuan trupat e armikut pasi u terhoqen. Meqe evituan nje humbje si ne Stalingrad, kjo beteje nuk u degjua ne bote. Gjenerali Gjerman Grossman shkruan: ushtari i Wermahtit terhiqet i pathyeshem nga Rzhev. *** Ne Gusht te 1943, zona Perendimore e qytetit futet nen rreth te hekurt mbrojtje, naten vone vjen nje karvan makinash e prej tyre dalin Stalini e Beria. Naten e kaloi ne shtepine e nje gruaje te fshatit dhe ne mengjes del me komandantin e fronti per te inspektuar uren te cilen Hiltleri e kishte degjuar ne telefon te shperthente. Te nesemen Stalini kthehet ne Moske por pa takuar trupat. Askush nuk di te thote pse e beri ate vizite, kurre me pare nuk kishte vizitur frontin. Mendohet se u be kurioz te shihte vendin qe i kishte kushtuar aq shume jete ushtaresh.

Statistikat zyrtare te kohes thone se u vrane 433.000 ushtare, sot mendohet se kane qene afer 900.000 ne kater ofensiva madhore per Rzhev. Me roberit e luftes qe humben dhe te plagosurit kjo figure eshte vene ne 1.500.000.

Por dhe kjo nuk eshte e sakte, akoma sot po gjinden trupa ushtaresh.

Vetem me nje fshat ne 2012 germimet arriten te lokalizojne 12.000 te vrare. 14 muaj lufte ekzistenciale, ne beteja qe dukeshin te palidhura me njera-tjetren beri qe Rzezh u pagua me gjak. Per Sovjetiket kjo beteje njihet si “makineria e mishit te grire” lix

DR. BESI

Ushtria Gjermane pati rritje deri ne 1941. Rreth 3.000.000 ushtare, perfshire 200.000 ushtare aleate, perdoren per Operacionin Barbarossa kunder Bashkimit Sovjetik. Ketu futen: 142 divizione kembesorie, 17 divizione panzer me 4.000 tanke.

Ne Janar 1945 me gjithe humbjet masive, ne lindje dhe perendim, kishte 168 divizione kembesorie dhe 25 divizione panzer. Waffen SS kishin 23 divizione nga te cilat 7 te blinduara.

Nga 17 field-marshalle te Ushtrise Gjermane, 10 nxirren ne lirim nga Hitleri i cili njesoj si Stalini, besonte se dinte me shume se gjeneralet e tij) 3 vriten pas atentatit kunder Hitlerit, dhe vetem nje filloi e mbaroi luften pa u disiplinuar. Nga 36 gjenerale, nga te cilet 26 u pushuan nga puna, 3 u ekzekutuan dhe 2 hiqen pa nder nga ushtria. 7 vriten ne lufte dhe vetem 2 ngelen deri ne fund pa u displinuar.

Ne L2B, gati 13.000.000 Gjermane sherbyen ne ushtri dhe mendohet se 3-4.000.000 prej tyre jane vrare.

Ne Betejen e Rzhev-it mesuan luften oficeret Sovjetike. Duket cudi sot, por atehere ish norme qe batalionet e brigadat i komandonin drejtore shkollash, kryetare koperativash e njerez pa pervoje ushtarake. Pasi shkaterroi ushtrine ne vitet 30-te, duke eleminuar ~30.000 ushtarake te karrierres, Stalini praktikisht pati thyer shtyllen kurrizore te Ushtrise se Kuqe.

Periudha me e tmerrshme e raprezaljeve ka qene 1936-1938-en.

Ekzekutori ishte Nikolai Yezhov, shefi i NKVD-se (pararendesja e KGBse) i cili quhej nga bashkekohesit: Xhuxhi i Pergjakshem. Yezhov me pas eleminohet, si ato para dhe si ato pas tij. I vetmi ne keto aparate qe nuk e pesoi ka qene F. Xherxhinski, me origjine Polake. Vdiq ne 1926 ne detyre gjate nje fjalimi - infarkt. (shefi i CEKA-s) lx

ESE

Nje precedent te ngjashem [harrese] Megjithese ne shkalle te vogel, e kemi ne Keshtjelles se Brest-it. Pakti Molotov-Ribentrop ja kishte lene Brest-in, Sovjetikeve. Per here te pare e te fundit, ka rekorde ku dy ushtrite takohen ne menyre miqesore e Gjermanet me H. Guderian-in ikin ne menyre miqesore. [oficeret ishin takuar per vite me pare] Ne 1941 kur deklarohet lufta, Guderiani, krijuesi i blitzkrieg-ut te famshem i afrohet keshtjelles.

Gjermanet paten llogaritur ta marrin per 12h, u deshen 9 dite. Nje garnizon Sovjetik me 9.000 ushtare beri qendrese te ashper. Megjithe suprizen e kapjen rob te shumices se mbrojtesve, nje pjese e ushtareve luftuan. Aty eshte perdorur cdo lloj armatimi, tanke, topa, murtaja e bombardime nga Luftwaffe, Gjermanet sollen nje super-top. Duke u ndeshur me rezistencen e pabesueshme, pjesa kryesore e trupave Gjermane i bejne by-pass vendit e vazhdojne rrugen. Qendresa e Brest-it, u harrua. Nje shkrimta dhe njeri me zemer te madhe - Sergey Smirnov - sekretari i lidhjes se shkrimtareve - per te ndihmuar nje veteran qe i shkruan leter, publikon faktin e fillon te marre mijera letra. Pastaj ja dedikon jeten gjetjes se ushtareve te Brest. Ne 1965, Brest shpallet Keshtjelle Hero e behet vend pilgrimazhi nga miliona Sovjetike, te cilet me pare s’kishin degjuar asgje per kete beteje.

lxi

DR. BESI

Fenome Sociale: Hipokrizia e Abstragimit 7 December 2015 "Vdekja e 1 personi eshte tragjedi, kur vdesin 1.000.000 eshte statistike" i atribohet J.V. Stalin. Pse e fillojme me kete?

Perceptimi sentimental. Nuk eshte thjeshte nje shembull i hipokrizise njerezore, ne kete rast Stalinit. Kur Lady Astor ne mes vitet 30-te e pyet gjate nje takimi ne Moske: per sa kohe e keni nder mend te vazhdoni te vrisni njerez? Ky i fundit, me ze te ulur i pergjigjet: per aq kohe sa eshte e nevojshme. Sigurisht, 1.000.000 vlejne me shume se nje individ por do marre tregues si mendja jone percepton realitetin perreth. Stalini e kish kuptuar kete.

Arti dhe literatura e kuptojne po ashtu. Ne "Saving Private Ryan" ushtarin Amerikan gjate L2B te cilit i ishin vare 2 vellezer,u vrane me shume ushtare te tjere. Efekti qe nje president apo kryekomandant ushtrie eshte gati te marre mbi vete kosto me te larta per te shpetuar "nje bir nene, te ciles i jane vrare dy djem te tjere" ka pagese te mevoshme ne sentimentin publik. Vojo Kushi jo vetem me aktin heroik por si emer i pervecem mbahet mend, ndersa 10 partizane te vrare ne betejen e Mushqetase behet shifer abstrakte.

Afersia e genjeshter. Duke pare levizjet e postimet online duhet analizuar sjellja e shume individeve. Nga postime, ri-postime e patetizem en masse, deri te shtysat dhe deklaratat per ngjarje qe s'kane te bejne me ta. Media, komunikimi masiv dhe i menjehershem, kane krijuar ndjesi te shume njerez sikur cdo lajm eshte i rendesishem, dhe cdo gje i prek ata. Duke pare njeri-tjetrin, terhequr nga turma dhe ndoshta se vete ndihet (me) mire, individet cojne flamure te cdo ngjyre, te cdo ceshtje.

Marrim dy shembuj. lxii

ESE

(1) kur ne Kosoven e 1999, gati 2.000.000 Shqiptare perzihen me polici e ushtri nga aparati gjenocidal i S. Miloshevicit, pergjegjes per 3 luftra ne fund shek. e 20-te. Bosnje, Kroaci, Kosove, nuk ka pasur artikull a person nga Franca te thonte: sot une jam Shqiptar. Me cfare arsyetimi vihet flamuri Francez? Te vriten dhjetra e qindra persona eshte tragjedi per ate vend por hipokrizia qendron tek fakti se ne 360.000.000 Europiane ne nuk kemi pjese ne cdo problem te tyre.

Si dhe ata do injoronin problemet Shqiptare, dhe keshtu kane bere ne dekada e shekuj. Hipokrizia shtyhet me shume kur mendon se terrorizmi nuk erdhi ne kohen e mediave sociale, ka ekzistuar gjithmone ne histori. Ka 000 te vrare ne Ukraine, u rrezua aeroplani ne Egjip, tjetri ne Rusi, ambasadat e hedhura ne ere ne Kenia, lufte dy dite me terrositet ne Mumbai; sa Shqiptare u solidarizuan me indianet?

Ruset? Ukrainasit? E keshtu me rradhe. Ne Tetor 2015, vihen dy bomba ne sinagogat e Ankarase vrane 23 persona. Sa Shqiptare apo Europiane dolen me thenien: sot jemi te gjithe Turq? Apo Hebrenj?

2. Si dhe shembulli i dy turisteve te vrare Ceke ne malet e Shqiperise.

Nje akt kriminelesh. Nga shteti, media dhe deri individe, te gjithe u vete-flagjeluan publikisht: me vjen turp se jam Shqiptar. MUA NUK ME VJEN ASPAK TURP. Krimineli u kap nga policia, gjykata do e denoje. Nje a 500 kriminele nuk duhet te na turperojne ne. Asnje nuk e ul koken se po sillemi si cowards, (sic) duke injoruar nje plage te madhe sociale.

Abstragimi i mendimit (pervers) si na perceptojne te huajt (?) [si gjithmone] na ben te injorojme ne menyre te studiuar se ne malet Shqiptare ku u vrane 2 turistet Ceke, ka 500-2000 familje te ngujuara nga gjakmarrja. Te gjithe keto femije, qe as ne shkolla nuk shkojne, neser jane kandidate ose (a) te vrasin dike nga zakoni e urrejtja (b) ti vrase dikush. Intelektualet Shqiptare dolen ne Tirane duke kenduar Marsejezen, thua se pas atentatit te Parisit e ka kush mendjen te Shqiperia. Pse duhet te jemi me katolike se Papa? lxiii

DR. BESI

Apo realisht do ndryshoje gje ky akt i tyre? Sa prej tyre protestojne ne media e sheshe per femijet shqiptare nen terror? Te mos ikin nga sheshet derisa qeveria te vere nje Polic-Per-Nje-Femije dhe te cohen e te merren cdo dite nga shkollat!

Pse Abstragim? Duke u marre me te largeten, me surrealen dhe ate qe nuk ka te beje me ty, ne menyre te pakuptueshme po ben ushtrime mendore ne nje ane qe ne fund do te demtoje ty vete. Vijme prape te nje milion viktimat. Njeriu ka kapacitet te kufizuar per te thithur gjithshka ndodh rreth tij. Truri e kujtesa jone jane selektive ne cfare eshte e dobishme apo jo, cfare duhet mbajtur mend a jo. Fillon tek vetja e familja, kushurinjte e miqte, komshijte dhe koleget, jane disa rrathe koncetrike te cilet ne cdo nivel e me cdo hapje, krijojne efektin hollues dhe sado tragjike te jete nje ngjarje ne Dallas te SHBA-se a Ulan Bator te Mongolise; kur terhiqesh ne ekstrem duke shprehur dhimbje, tregon me shume se hipokrizi.

lxiv

ESE

Mendimi individual. Njeriu pershtatet me ambjentin, kete e dijme. Si dhe ambjenti na kushtezon ne veprimet tona por njeriu dhe ne tragjedi duhet te ruaje dinjitetin, te pakten ne pranine dhe territorin ku eshte.

Ne rastet kur ngjarja ndodh larg dhe shikohet me pas, qofte nga individet e atij vendi (Francezet) do merret per ate c’ka eshte. Ne fund fare, si dhe kudo, ekziston parimi i paritetit. i.e. merzitem per ty, nese ti merzitesh per mua. Kjo mendohet-e-thuhet ne deftore, pa asnje inat apo tendence te keqe.

Pse Hipokrizi? Megjithe shembujt me lart, njerezit harrojne realen.

Duke pare te tjeret, fenomeni induktues i ben te mendojne se “duhet qe” Ne fakt, nuk kane pse. Kjo shihet ne politiken Shqiptare dhe ne reagimet nga publiku. Gjithmone, ose gati gjithmone, me aq sa ndjek, fenomeni eshte ezoterik dhe ideal. Asnjehere, ose shume pak here, eshte praktik dhe real. Flitet per parti, ligje, ide, partizane dhe cfare that ky per ate; te gjitha batutat jane nga historia te politika. Ekonomia dhe buka e perditshme konsiderohen si dicka banale. Nuk ja vlen.

Nuk ka llogari per taksat, shpenzimet, faturat, kohen e zyrtareve e politikane te cilet paguhen nga populli, askush nuk u thote: pusho! Jep llogari per rrogen qe e merr nga publiku. Ka rene dhe formalja e te pretenduarit: “ne jemi ketu ne sherbimin tuaj” Kjo eshte kthyer ne: “jeni me fat qe na keni ne”

Patriotizmi dhe Flamuret? Nje barazim apo fitore con ne perskuqje nje komb. Sigurisht, Shqiperia nuk ka pasur paraqitje ne platformat e medha sportive nderkombetare. Te njejten njerez qe bertasin “Shqiperia-Shqiperia” jane ata qe kur u kerkohen 5 sekonta per nje projekt bamiresie apo 5 cente dhurime per dike ne nevoje, heshtin.

Terhiqen. Harrojne. Pretendojne se u dhemb vendi por gjerat e vogle nuk u interesojne. Si dhe per sportiste, te cilet nuk po i fusim ne prizmin normal. Ne bote ata bejne bamiresi, dhurojne para, mbledhin fonde per te semuret, jetimet, projekte komuniteti etj etj. Per te pasur shpirt civil nuk mjafton Shqiptarizma publike.

lxv

DR. BESI

Shumica e gjerave behen ne heshtje apo me ndihme e pune individuale.

Ne jemi njerez te vegjel.

Le te merremi me te voglen.

Pikerisht me ate qe kemi mundesi ta ndikojme e ndryshojme.

Me ate per te cilen kemi kapacitet dhe disa aftesi- individualen.

Dhe erdhem te shprehja e Stalinit: Nje vdekje eshte nje tragjedi… . Te bejme dicka per individin prane nesh pa qene nevoje te paraqitemi trendi (sic) e korrekt me cdo problem te botes. Duke bere dicka per nje Njeri - ne kemi bere dicka reale per veten tone. Per ta mbyllur lene me nje kuote nga filozofi Turk, Gündüz Vassaf: Individet kane ndergjegje dhe parime.

Grupet adaptohen dhe kane ligje.

Si individe ne jetojme, si kolektiv ne mbijetojme

Londer, Nentor, 2015

***

lxvi

ESE

A A Gill Bash ai. Ai qe ju kaloi nje komb ne alergjji me gjysme faqe reportazh ne 40 km Tirane - Durres. Ne do kish nje dhome: PATRIOTIZEM, me dhimbje mendoj sa shume do vriteshin nga ne per te hyre brenda. Kjo dikotomi mahnitese qe e ndjek ne progres prej 1 viti, na pershkruan me sakte se cdo e mire a e keqe, thene nga nje i huaj.

Dekada me pare nje cift i ri ishte ulur ne nje restorant te New York -ut.

Djali fliste e c'nuk fliste duke treguar bemat e tij, arrogant dhe me ze te larte. Nje zoteri i moshuar, pasi mbaron darken me te shoqen, afrohet te cifti dhe adreson gocen: degjo e dashur, nuk e kam natyre te perzihem ne punet e te tjereve e c'beni ju nuk eshte biznesi im, por duhet ta lesh kete Idiot! Me beso do jesh me mire pa te.

Keto fjale direkte te nje Amerikani i kujton A. A. G vite me vone ne nje shkrim, me ironi e pak bitterness. Idiot- sigurisht, e zbuta pak. Zoteria ishte aq i irrituar duke e degjuar, sa ne sy e kishte quajtur pr*ck.

Djali i nje krijuesi dokumentaresh, per babain e tij te gjithe se thone ka qene burre sh i mire, dhe i nje aktoreje te dores se 3.te, A.A ka bere cdo pune nga shkolla e artit deri kamarjer. Me pas perfundoi ne alkoholik dhe pa je vend ku te fuste koken diku nga mosha 30 vjecare.

A A e shtoi te emri ne nder te organizates Alkoholistet Anonime qe e ndihmoi te lere alkoholin.

Dikujt i erdhi gjynah per te, i dha nje shanc, dhe ai filloi te bente shkrime. Ka nje cudi, A.A. nuk di te shkruaje dhe te gjitha shkrimet i jep me diktim, nje vajze e re nga gazeta e merr ne telefon e ky flet.

Pretendon a eshte dislektik nuk e dime, fakti eshte se te shton shume shton pike ne vend ku te gjithe kane qejf the underdog, (sic) dhe historira si njerezit e kthejne per mire jeten e tyre. lxvii

DR. BESI

A.A. futen ne ata qe i quajme celebrity journalists (sic) dhe eshte nder me te paguarit e llojit te tij ne Britani. Duhet thene se eshte erudit, teper i vecante e ne te paktet gazetare qe na ben te hapim fjaloret; ne mos i vetmi! Se ku i gjen ca shprehje e fjale te rralla [quirky ones] Tashme, kjo eshte bere si loje mes tij dhe nesh, lexuesve.

Rubrika e A.A.Gill ne Sunday Times gjindet ne nje reviste suplementi, jane 3 revista, kjo quhet Style. Shkrimi eshte supozuar te jete per sherbimet dhe cilesine e gatimit ne restorante. Them supozuar, ne ndryshim nga kritiket e restoranteve standarte, Gill merr super-xhiro e se ka problem ku perfundon. Struktura eshte e tille: ja jep truri nje ide dhe fillon mendimet ne 2 faqe, ne cdo tematike te jetes.

Diku nga fundi ne 2 a 20 fjali i kujtohet se ne cilin restorant ka qene dhe jep pershtypjet e tij. Pena e tij ka aq fuqi sa ta thyeje apo ta ngreje lart nje restorant [the times/ sunday times lexohen nga establishmenti britanik] Po ashtu shkruan per Vanity Fair e publikime te tjera.

A.A Gill is Away.

Ai shkon ne hotele e restorante shume te shtrenjta e ne te tjerat me te lira. Rralle del ne restorante jashte Londres, sic e thote: nuk ja vlen.

lxviii

ESE

A.A. Gill eshte zene me kedo e ngado shkon; personalitete dhe te gjithe shefat e gatimit, disa e kane nxjerre jashte nga restoranti i tyre. Ka pasur dhe nje mini-kolone te suplementi Culture, ku i conin programet e TV te javes se ardhshme dhe bente nje kritike te shpejte. Nuk pati lene njeri pa laceruar. Me kujtohet ca rreshta toksike per historianin Skocez Niall Ferguson, i cili ka shkruar biografine e Kisingjerit dhe mbahet si nje nder me te miret historiane ne bote. Do ja rekomandoja lexuesit, dokumentaret e librat nga Prof Ferguson. Thuhet, kur i kerkuan te ishin bashke ne nje studio, Niall pati reaksion ne lekure.

AA Gill nuk kerkon lodhje te fyeje, i vjen nga ana natyrore. Kur rezervon vende ne restorant ai jep emer fallco, sepse nuk do te pergatiten ne advance. E shajne se nuk ka kualifikime per gatimin apo kete e ate dhe e pse kolona e tij nuk eshte e gjitha per gatimin vec dicka e vogel ne fund. The Sunday Times e toleron se i sjell lexues, dhe A.A nuk degjon nga ai vesh. Realiteti eshte se kur mungon nje te Djele, lexuesve u mungon. Duke e ditur kete efekt qe ka, kur e zevendeson dikush shkruhet poshte me shkronja korsive: A.A Gill is Away.

Gazeta e nis me sherbim ne vende te ndryshme, ku rri disa dite dhe ben reportazhe shume te ndjera. Te gjitha jane permbledhur ne nje Liber: AA Gill is Away. [ja vlen te lexohet] Reportazhi per Shqiperise ishte paksi djeges por nuk do marre si u mor ne ate kohe. Ky eshte AA Gill, te gjithe e urrejne dhe te gjithe duan ta lexojne.

Njerez te ketij formati, si Jeremy Clarkson i Top Gear i cili deklaronte 4 ne 5 emisione, kam emigrantin obligator Shqiptar ne furgon qe me hyri fshehtas ne France, nuk jane as te keqinj e as budallenj por ato e dine se c'bejne. Kane krijuar niche te tyren te cilen e ekzagjerojne duke u sjellur me skandaloze per publikun. Dikur u moren 500.000 firma ne nje peticion "Jeremy Clackson per Kryeminister" sepse i thote gjerat troc, sigurisht ne nuk do bejme Kr-M nje lunatik. Britaniket kane sens te vecante humori, qe kombesite e tjera nuk e kuptojne. lxix

DR. BESI

Ne kete vend politikisht korrekt ku fjalet maten shume ne cdo media, jetojme ne kulle fildishi dhe institucionet e njerezit e pergjegjshem digjen per nje fjali te gabuar, specimene te tille behen gati si monumente muzeale. Duhen pare pak dhe si tregues i tragjizmit te shoqerise moderne. Ku kemi arritur me lirite tona? Shkuan te kufizimet ne ate pike, sa dhe kur nje gjysmak [si Jeremy C.] thote dicka normale me entuziazmin e nje femije, duket si profet sepse: ASNJERIT NGA NUK JA MBAN TA BEJE KETE.

Keta 2-3 individe konsiderohen si ai xhaxhai i dehur, qe e quajme delja e zeze e familjes, i cili flet cope dhe te prish festen. Te gjithe qeshim dhe i tolerojme, se ashtu eshte AA Gill, lerja te kaloje. Ne mbrojtje te tij do thene sado pompoz, arrogant e ironik; s'ka nje here te vetme te tallet me njerezit e sherbimit, kamerjeret a pastruesit. Si parim personal, i pyet ku shkon bakshishi, te pronari apo ata, se do t'jua jape kamarjereve dhe disa here ka folur per pagat e uleta ne kete industri.

Fillim e fund, nje njeri i zgjuar qe ka vuajtur ne jete, shpesh e ka keqperdoruar zgjuarsine e tij. Se voni u ri-martua e ka dy binjake te vegjel, te shoqen e quan Blondie dhe asnjehere me emer ne rubrikat e tij. Ne nje vend ku feministet te hidhen ne fyt pse trajton femren keshtu gruaja e tij qesh - AA Gill eshte gati novelty [sic] Megjithese e lexoj per gati ~20 vite, se them them dot me bukur se ate qe tha plaku amerikan: eshte vertete nje pr*ck. ***

lxx

ESE

Cunat Mistrece Ne cdo gjenerate qe kalon, jeta e djemve po veshtiresohet; familja, shoqeria, guidelines (sic) liberalizmi e feminizmi modern; dekade pas dekade po shkojne drejt kastrimit te nje mashkulli.

Nder fjalet e para qe degjojne jane; jo, mos, mos, pse dhe kurre! Ne u veme limite dhe i mbeshtjellim ne kategorizime duke kujtuar se i pergatisim dhe mbrojme per te nesermen, por e kunderta eshte e vertete. Po i demtojme ne menyre re pakthyeshme. Traumat, resentment (hatermbetjet) inatet, shperthimet, divorcet, droga, alkoholi dhe jetet e thyera te shume meshkujve fillojne me Ne, prinderit e tyre.

Boys will be boys. Kjo shprehje standarte e Anglishtes indikative, duhet te jete motoja e jone. Ne moshe 4 vjecare u japim lapsa dhe i forcojme te rrine ne tavolina; kur nje djale ka nevoje te luaje me top, te vrapoje, te behet pis, te shtyhet e ta shtyjne, dhe te eksploroje ambjentin. Ne na dridhet zemra, femija s'do gjakosur a gervishur dhe shkolla i fut ne kukunen e krimbit te mendafshit! Nje djale qe natyra e ka projektuar te behet burre, qortohet, frenohet e ndrydhet, akoma pa filluar jeten.

Nurture vs Nature. Sado tu vejme ne limite me rregullat e udhezimet (guidelines) e shoqerise e sado te konformohen ai djale me ndryshimet tona artificiale, kafsha brenda tij, agresiviteti i shtypur dhe sistemi biologjik; e bejne te rebelohet e te vdese nga brenda cdo dite e nga pak. U kemi njohur femrave shume te drejta dhe u jepet hapesire ne shtysa e problemet fiziologjike (ka zera sot, qethone ato 4 dite ne muaj ti bejne pushim) dhe askush nuk pohon shkencoren ne raport me djemte. Nje mashkull ka 20x me shume testosteron ne trup se nje femer, pse e forcojme ne kete hormon agresiv ne nje kuti dhe ti veme kapakun?! Hormonet jane "pertej deshirave tona" ndersa evolucioni nuk pyet "per ndjenjat apo artificet e tua" lxxi

DR. BESI

Nuk flasim per delinkuentet e kriminelet, jane ata qe ekspozojne hipokrizine tone. Shoqeria here i mbyll ne burgje e here i nxjerr jashte, se nuk duan t'ja dine per rregulla e as te pyesin hic. Ne supresojme cunat mistrece, pasi i kemi ne dore dhe po duam ti feminizojme me zor. Cunat mistrece jane salt of the earth, kane shpirt te sinqerte dhe jane miq besnike! Nese u japim aftesi e pergjegjesi, ata jane baza e shoqerise. Bejne pune normale e te veshtira.

Nese i tranjojme si ta kanalizojne agresivitetin e tyre, behen pilote, ushtarake, policmene te mire. Jane njerezit qe na mbrojne ne nga Bad Guys, cunat qe cdo dite e ne menyre heroike rrezikojne dicka e jeten e tyre per ne. Tani eshte ne doren tone, do rrisim djem te shendoshe dhe eunuke qe thone vec "please & thank you" apo stand up guys (sic) qe jane te zotet e vetes dhe mbrojtesit e shoqerise.

Mes teje dhe nje dhunesi, grabitesi, krimineli e vrasesi, te duhet linjat e fundit mbrojtese; linja ku rri "cuni mistrec" Te cilit mese nje here ne Histori, i kemi kerkuar te vdese per ne. Dhe e ka bere! Kur frika e demtimi, apo jeta ndahet me vdekjen, ti nuk kerkon filozofet, teoricienet e liberalet. Inteligjentet ne mes jush e qe mund te kene menduar dicka te ngjashme me pare, e kuptojne ironine e situates.

Sot feministet e libertaret (sic) ndertojne skema te tilla e ndryshojne rregullat sociale 000 vjecare [nepermjet dhunes se nje Minoritetikeshtu quhet vete-viktimizimi pa baza] pikerisht nen ombrellen mbrojtese te cunave mistrece. Po neser kur mos ti kene keto? Nena, lerini djemte tuaj te luajne me shkopinj e te behen me balte!

Konfiskojani ato ipads e telefona, mos ju versulni mbi koke ne gabimin me te vogel. Djali juaj nuk eshte mistrec por si e ka bere Natyra.

Lerini te jene Djem sot, nese duam Burra neser!

lxxii

ESE

Kush nuk studion eshte i verbuar nga paragjykimet. Kush studion, por s'ka instinkt, eshte i verbuar nga te mesuarit. Theodore Dalrymple

*** THE QUEEN'S BIRTHDAY TELEGRAM true story 27 Nentor 2015 Madheria e saj Mbreteresha, con urime per Albert Webber me rastin e 100 vjetorit te lindjes, duke deshiruar per te sa me shume vite te lumtura dhe te shendetshme.

Telegrami i Ditelindjes nga Mbreteresha Alberti e kish lexuar kete mesazh per te 20-en here dhe qeshte me vete. Ne bashkine e qytetit, kryetari, deputeti dhe deputeti lokal ne parlamentin Europian po benin fotografi me te. Lindur ekzakt ne 3:27 te pasdites me 1907, sot Alberti rrethohej nga 5 femijet, 11 nipa e mbesa, dhe 19 sternipa e stermbesa. Te gjithe i kerkuan te mbaje nje fjalim, ai thjeshte tha: faleminderit. lxxiii

DR. BESI

Mbasi mbaron ceremonia, lideret e qytetit e percjellin me Rolls-Royce ne shtepi. E shoqja Betty, ishte shume krenare me te. Kur shtrihen ne krevat Alberti thote: e dashur, shume shpejt do vije rradha jote. Jam i vendosur te jetoj dhe 3 vite te tjera, derisa ti te mbushesh 100. Oh, po ti ma di tipin tim – pergjigjet Betty – nuk dua ti bezdis njerezit. Ne 3 vitet ne vazhdim nuk pati ndodhi madhore ne jeten e tyre, vec semundjeve te zakonshme dhe ditelindjeve ne familje.

Kur erdhi dita per ditelindjen e Betty Webber, Alberti nuk ndihej mire keshtu vendosen ta festonin ne shtepi. Megjithese nuk i pelqeu se donte qe ti dilte fotoja ne gazeten lokale, u detyrua te pranoje. Disa jave kaluan dhe telegrami nga Mbreteresha Elizabet II, nuk dukej askund. Diten qe vajza vjen te marre Betty-n per te dale ne dyqane, Alberti i afrohet telefonit dhe merr operatorin: Operatori, me se mund t’ju ndihmojme?

Buckingham Palace, i thote duke shpresuar se zeri i tingellonte me autoritet.

Pas nje hezitimi te lehte, operatori ja jep numrin. lxxiv

ESE

Alberti duke marre fryme thelle arrin te gjeje guximin dhe vazhdon me planin e tij.

Buckingham Palace, si mund ‘tju ndihmojme?

Do deshiroja te flas me dike rreth 100 vjetorit te ditelindjeve…

Emri juaj zoteri?

Albert Webber Ky ishte shanci i fundit per Albertin te largohej por para se ta mbyllte telefonin, nje ze tjeter doli ne linje: Humphrey Cranshaw po ju flet…

Hera e fundit qe Alberti kishte degjuar nje akcent te tille, ishte ne luften e 2-te boterore kur luftonte per Armaten Britanike.

- Miremengjes Zoteri, shpresoj se mund te me ndihmoni. Kur pata 100 vjetorin, Mbreteresha me coi telegram urimi. Jam krenar dhe e mbaj ne nje kornize ne mur. Tani qe gruaja ime Betty mbushi 100 vite, nuk kemi marre asgje. Desha vetem tu pyes, a con akoma Mbreteresha urime per 100 vjetorin e subjekteve te saj…?

- Absolutisht, po, - pergjigjet Cranshaw - nese kemi bere gabim administrativ ju kerkojme shume ndjese. Te lutem me tregoni emrin e gruas tuaj - Elisabet Violet Webber, mbiemri i vajzerise Braithwaite, thote Alberti - Me jepni nje minute sa te kontrolloj rekordet tona...

Alberti priste me durim derisa z. Cranshaw kthehet ne linje…

- z. Webber me falni qe ju lame te prisni, na u desh pak kohe dhe me ne fund e gjetem telegramin per gruan tuaj” - Me vjen shume mire. Mund te me tregoni kohen kur mund ta marre ajo …

Pas nje momenti qetesie, vjen pergjigja: - Madheria e saj e ka cuar telegramin tek gruaja juaj, per ta pergezuar ne rastin e 100 vjetorit, gati 5 vite me pare… lxxv

DR. BESI

Alberti degjoi nje dere makine qe po hapej, celesin qe futej ne dere.

Mbylli telefonin dhe qeshi.

E shkurtuar dhe pershtatur nga: And Thereby Hangs a Tale (ISBN 9780230531451) nga autori Britanik, Jeffrey Archer *** Ghosting Akti i keputjes se plote dhe te menjehershme te komunikimit me personin qe subjekti ishte me marredhenie por qe nuk do te vazhdoje me. Ghosting ndodh nga te dy sekset, dhe eshte ne varesi te pjekurise dhe aftesive komunikuese te personit. Disa e justifikojne Ghosting (sic) duke pretenduar se s’duan t’ja demtojne ndjenjat tjeterin – ne realitet personi po mendon vetem per vete. Kjo e prek njeriun ne nivele te thella – frika nga braktisja (fear of abandonment) dhe shume njerez, qofte dhe te qete, kthehen ne obsesive.

lxxvi

ESE

Kjo eshte menyra me e ulet per tu ndare me dike, bllokim ne Facebook e Twitter, te heqin nga Skype dhe nderrojne email. Nuk te pergjiegjen ose te bllokojne no. e tel. dhe asnjehere nuk merr pergjigje apo shpjegime. Eshte sikur nuk ke ekzistuar asnjehere per ta. Ata zhduken nga jeta juaj ne menyre mizore dhe misterioze. Fenomeni haset qe ne vitet 1970-te, por sot ka arritur ne nivele ekstreme. Ne 7 rruget e zbuluara nga Journal of Research in personality, ghosting ishte rruga me pak ideale per te nderprere nje marredhenie.

Duket e cuditshme kur e degjon nga larg, kur ju ndodh ju – eshte personale dhe ju hutoheni, merziteni, jeni konfuze dhe vuani shume.

Eshte temptuese te mendosh se ghosting ishte gabimi juaj, dhe ju te ndiheni fajtore. Shancet jane se personi tjeter ka probleme te vetat, dhe ju nuk kishit vlere per ta qe ne fillim. Fundi i cdo marredhenie nuk eshte i lehte por gosting (sic) ne vecanti eshte formatuar per t’ju harruar sa me pare te jete e mundur. Kujdesuni per veten. *** Ndryshim gjeneratash Nese nuk beje dicka me vlera nje gjenerate me pare, informacioni per jeten e njerezve ka qene shume i veshtire. Info per te njohur te gjenerates time gjen pa fund, te krijohet pershtypja se asgje nuk e bejne pa lene rekorde masive elektronike. Jeta e tyre eshte bere publike ne forma qe gjenerata tjeter si ka pasur.

Nuk me hiqet nga mendja nje besim se gjenerata para nesh ka pasur burra me vlera dhe me karakter solid, me unike ne jeten e tyre, sa jemi ne sot. Ne biem qe ne krahasimet e para, te llastuar ne femijeri e me nje rini te varfer shpirterisht, dukemi lilipute. Melankoli te ketij tipi kane vec nje kompensim, gjenerata pas nesh do jete akoma me keq.

lxxvii

DR. BESI

Miu Ne Londer thuhet se ne cdo vend te jemi, nuk gjindemi me shume se 10metra larg nga nje mi. Cfare e ben miun te tmerrshem eshte aftesi riprodhuese. Nje mi-femer lind 5-10x ne vit. Cdo lindje sjell 5-6 miushe. Secili prej tyre eshte gati per ciftezim pas 30 ditesh. Me kujtohet nje tregim qe kam lexuar ne femijeri. Nje zone ishte shkaterruar nga minjte dhe asnje nuk dinte c’te bente, minjte qene rritur ne permasa sa macet iknin nga frika. Nje dite vjen nje i huaj dhe u meson te fusin ca minj neper fuqi. Nxirri ato qe kane ngelur - ishte keshilla e tij - si analogji per te “luftuat llojin-me-llojin” Shume shpejt keta super-minj, i zhduken te tjeret e zona mori fryme prape.

Historikisht miu ka qene armiku yne. Aristoteli ne Historia Animalium shkruan: si shumezohen minjte e fushave dhe shkaterrimet qe sjellin, jane pertej pershkrimit. Ne disa zona nje fermer sheh ne darke qe duhet korrur fushat, ne mengjes drithi eshte shkaterruar! Se nga zhduken asnje se di, ne disa dite nuk e sheh me nje mi. Nje autor kujton vitin 1822 kur minjte gjunjezuan Alzasen (Alzace) Eshte impresionuese si versulen me furi ndaj drithit. Helme, plugime, tymra, transhe e lutje, asgje nuk na shpeton nga shkaterrimi. Ne jetonim ne nje mallkim mbi token, qe ishte bere me vrima si nje site mielli. Ndersa nje tjeter kujton, Gjermania ne 1917-18 pati aq shume te minj te cilet hanin c’tu dilte para, sa ulen aftesite e saj per te vazhduar luften

lxxviii

ESE

lxxix

DR. BESI

lxxx

ESE

lxxxi

DR. BESI

lxxxii

ESE

lxxxiii

DR. BESI

lxxxiv

ESE

lxxxv

DR. BESI

lxxxvi

ESE

lxxxvii

DR. BESI

lxxxviii

ESE

lxxxix

DR. BESI

xc

ESE

xci

DR. BESI

xcii

ESE

xciii

DR. BESI

xciv

ESE

xcv

DR. BESI

xcvi

ESE

xcvii

DR. BESI

xcviii

ESE

xcix

DR. BESI

Marsejeza - La Marseillaise E ka marre emrin pasi u kendua nga vullnetaret e Marsejes kur po marshonin ne kryeqytet.

Kenga shkruhet ne 1791 nga Claude Joseph Rouget de Lisle ne Strasbourg pasi Franca i shpalli lufte Austrise, titulli origjinal ka qene: Kenge Lufte per Armaten e Rinit (Rhine) Historiani Britanik Simon Schama e ka quajtur: himnin kombetar me te mire te botes Kjo kenge revolucionare ka qene per mobilizimin e qytetareve duke u bere thirje te ngrihen kunder tiranise dhe te huajve. Konventa Kombetare Franceze e adoptoi si himnin Republikan ne 1795-en.

Realisht do thene se ka lirikat me te pergjakshme dhe ne pikepyejte morale te te gjithe himneve kombetare, duke derdhur gjakun e papaster te aristokrateve armiq.

c

ESE

Gjeneral Bollardière “Tortura, si dialog i terrorit, degradon me shume ate qe e ushtron sa mbi te cilin perdoret. Ne fillim te Janarit cdo gje ndryshoi dhe u be kercenuese. Grate Myslimane me tregojne duke qare se burrat dhe djemte e tyre, arrestohen pa shpejgime nga ushtare brutale me uniforma kamuflazhi dhe bereten e parashutistit. Une refuzoj te zbatoj urdhera qe i quaj te tmerrshem. Une nuk mund te pranoj nje sistem, qe praktikisht u ka dhene paratrupave deri ne nivelin e fundit, te drejten e jetes dhe vddekjes mbi cdo njeri, Francez apo Mysliman, ne regjionin e Algjerit.

Une e pyes ate (Gjeneralin Massu) cfare do thote per nje fitore, gjate se ciles ne arrijme humbjen me te deshperuar. Prandaj, do iki menjehere!”

Fjalet e Gjeneralit Jacques Pâris de Bollardière 1907-1986

Mbaron Akademine ushtarake ne 1930 dhe ne 1935 futet ne Legjionin e Huaj Francez (Légion Étrangère) ndersa ne 1940 kalon ne Algjeri.

Merr pjese ne L2B me rangun e kapitenit dhe duke pare rremujen ne France eshte nder te paret qe kalonin Kanalin Anglez (la manshin) me nje anije peshkimi dhe i bashkohet Charles de Gaulle ne Londer.

Regjimi i Vishise (Vichy) e denon me vdekje.

Bollardière vazhdon luften ne Eritrea dhe Gabon, gjate fushates se Afrikes Lindore. Me nje grup prej 90 burrash merr nje keshtjelle Italiane ne Massawa duke zene 300 rober lufte. Ne 1931 me rangun e Majorit merr pjese ne pushtimin e Damaskut dhe ne betejen e pare te El Alamein ku plagoset shume rende nga nje mine. Ne 1943 fillon stervitjen me Forcat Speciale dhe mbaron kursin per parashutist.

Ne Prillin e 1944-es hidhet ne France ku drejton grupet e rezistences dhe megjithe humbjet e shumta bllokon shume ushtare Gjermane dhe arrin te lidhet me Aleatet. Ne Shtator kthehet ne Angli dhe futet ne

ci

DR. BESI

Regjimentin e 3-te te parsahutisteve, dhe me pas hidhet ne Hollande.

Ka marre pjese ne inkusionet komando ne Laos, Kamboxhia dhe Tonkin. Ne 1953, ne Shkollen e Luftes, me prestigj ne pergatitjen e oficereve te shtabeve punon si instruktor ne strategjine e teknikat e parashutisteve. Ne 1956 i jepet komanda e dy brigadave ne malet Atlas te Algjerise me rangun Gjeneral brigade.

Lufta e Algjerise per tu ndare nga Franca ka pasur metoda barbare nga te dyja palet, ushtria e rregullt dhe forcat lokale. Ne Janar 1957 Gjenerali Bollardière kerkon te lere komanden, dhe kthehet ne France.

Denohet me 60 dite burgim dhe nga te gjithe koleget e tij, vetem nje kapiten (pierre dabezies, me vone drejtuesi I trupave speciale) e mbeshteti ne protesten e tij. Bollardière transferohet ne Afrike dhe me pas ne Gjermani. Pas pucit ne Algjeri jep doreheqjen perfundimtare dhe e kaloi jeten si protestues paqesor.

cii

ESE

Solla nje biografi te shpejte te nje ushtaraku vetem per ilustrim, se si nje individ qe ka luftuan ne 3 kontinente, plagosur rende ne lufte, pjesetar dhe me vone instruktor i trupave elite, Gjeneral me i ri i nje ushtrie substanciale si ajo Franceze, denoi turturen deri ne diten qe vdiq.

Si rregull i luftes, sa me trim te jete nje burre dhe me shume vuajtje te kete pare ai, me i kujdeshem eshte ndaj potencialit shkaterrues qe ka lufta, dhe me i vetedijshem ndaj krimeve qe behen ne emer te lirise dhe fitores! Keta njerez elite, jane pjese e cdo ushtrie dhe te cdo kombesie, ne qofte nevoja bien ne detyre dhe frike nuk kane nga konflikti; ato jane guardianet e humanizmit tone, kur te gjithe rreth tyre e humbin mendjen dhe mundohen te na tregojne se metodat justifikojne qellimin.

Si rregull i jetes. sa me i forte dhe me vete-besim te jete nje burre, shume me te uleta jane shancet qe ai te zihet kot, te dhunoje me te dobetit apo te vere dore mbi gra e femije!. Wife-beaters dhe abuzuesit ne pergjithesi jane COWARDS (sic) nuk i sheh duke u zene me burra, por frustrimet e tyre i nxjerrin ku e dine se nuk u kthen kush dore; me femrat e me te dobetit. Bollardière ngelet model i ushtarakut patriot dhe i nje burri fisnik. Ne nje kohe kur politikane e ushtarake, strategjiste e kardinale, pranonin metodat brutale apo mbyllen syte dhe veshet; ky ze i vetmuar ngeli shpresa se ne cdo rrethane ngelet qofte dhe nje ze human. Per kete kemi te gjithe nevoje, qofte dhe Nje. Ramifikimet Raste si ky jane shume te rralla, nje ushtarak qe refuzon urdherat.

Vetem 10 vite me pare, Aleatet dhe Franca nder ta, cuan n Nuremberg, eliten e Gjeneraleve te Wermahtit dhe nuk jua pranuan justifikimin: Urdherat.

ciii

DR. BESI

Nurembergu ndryshoi dhe platformat juridike ne trajtimin e krimeve.

(1) ushtaraket duhet te refuzojne urdherat cnjerezore, dhe kur kercenohen nga denimi me vdekje.

(2) Betimi i Mjekeve u rishikua, nisur nga veprimet cnjerezore te disa mjekeve Gjermane, dhe u be nje ekstra. Shoqata Botere e Shendetesise ne 1948-en,del me Deklaraten e Gjeneves: Une do mbaj respekt maksimal per jeten, qe nga koha e fertilizimit qofte nen kercenim.

(3) Civilet- je rob lufte e nen kercenim (under duress) te vrasjes, urdherohesh te vrasesh dike dhe e kryen, nuk konsiderohesh me i pafajshem. Prano te vritesh dhe refuzo.. Ka rendesi gjesti i Gjeneral Bollardière, se nuk i mungonte autoriteti. ***

Robert Graves (1895 – 1985) Ngelet ne te paktet burra qe ka qene ne gjendje te lexoje obituarin e tij megjithese 69 vite para se te vdiste. Ne L1B plagoset rende dhe lihet per i vdekur, The Times e mori kete per te mireqene duke i dhene lamtumiren e fundit publikisht.

Kujtimet e tij nga lufta, japin ndryshimet radikale qe erdhen pas kataklizmes me te madhe qe kishte pare bota.

Shkruan ne 1929, me titullin ironik Good-bye to All That, qe ne Shqipen kollokuiale do na dilte: Hajt Shnet per Krejt Ato Pune.

civ

ESE

Me pas I Claudius, nje roman historik qe me vone u be drame e sukseshme televizive.

Graves kishte aftesi te ndryshme dhe nuk ndalej ne nje fushe, publikon nje volum te vogel me titull Lars Porsena: On the Future of Swearing.

(Ne te Ardhmen e te Shames) Nuk besoj se ne ate kohe e ka kuptuar se sa do shtohej sasia e te sharave ne pak dekada, apo se dhe ka lancuar karriera, me njerez te cilet njihen pikrisht per te Shara.

Ka shkruar mbi 140 vepra por ne 10 vitet e fundit, nuk beri asnje.

Te gjitha problemet e Njerezimit derivojne nga pamundesia, jone per te ndenjur ne qetesi ne nje dhome.

Blaise Pascal, 1623-1662, filozof, matematikan, fizicist, novator e autor

cv

DR. BESI

Ne te drejten tuaj.

Ne cdo organizim njerezor, kur kerkon nje te drejte apo ankohesh per dicka, instinkti i pare i tyre eshte te mbrojne te pa-mbrojtshmen.

Mbrojtesit e te pambrojtshmes kane me shume per te humbur, sesa goditesit e te pa mbrojtshmes. POR ne varesi te autoritetit, zgjuarsise, argumentit dhe elokuences tuaj; shancet jane qe ata do leshojne territor te paret.

Kjo eshte per t'ju kujtuar nje parim te thjeshte; mos u dorezoni kur kerkoni te drejtat tuja, me polite persisence, vazhdoni me durim dhe pa u nxehur, deri kur te fitoni ate per te cilen jeni nisur; apo kompromisin me te mundshem ne varesi te rrethanave.

Nostalgjia Eshte postulat i jetes se me kalimin e moshes nostalgjia rritet. Por cfare nuk kuptojne shume qe te degjojne eshte se ata mendojne nje "kthim ne kohe" Kjo eshte e pamundur, si tregimtari si ai qe degjon e dijne se vektori i kohes ka vetem nje kahje. Nostalgji per dicka, nuk do te thote te kesh per te gjithe periudhen, me te mirat e te keqiat e saj.

Per cfare kam nostalgji une?

Njerezit dhe sinqeritetin e tyre, sigurine dhe miqesine, respektin ndaj me te rriturve dhe mesuesve [muaji 1, dita 1, kur erdha ne FB, shoh studentin qe e adresonte Profesorin me Ej Mor!!] Respektin ndaj femres dhe nje sens mase qe kollaj nuk kalohej, dhe disa gjera si keto. *** Por si kemi qene realisht?

Duheshin disa kaperthime mendore, qe te jetoje relativisht i qete ne

cvi

ESE

ato kohe, dhe kishim nje perzierje ne besime e veprime; cinicizm, indiference, kalkulim, kompromis, bindje, injorance, oportunizem, trimeri, sevilizem e nenshtrim; cdo hije e nuance mes te gjitha ketyre.

Kopirajt Sot ne bote po diskutohen limitet e copyright, nuk eshte perpetual dhe ka date skandence. Dicka e krijuar pas vitit 1978, ka kopiright “jeten e autorit + 70 vite pas vdekjes� Per pune me autoresi korporatash, termi eshte +95 nga publikimi, ose 120 vite nga data a krijimit, kush eshte me e shkurter. Cfare po ndodh dhe pse e quaj Plagjiarizem per Efekte Komerciale. Materialet tona qe po merren, me aq sa kam pare kane dy qellime: 1] le ta quajme pervetesim, vjedhje standarte e punes intelektuale, copy & paste, dhe fusin emrin e tyre. Ne lista, forume, blogje FB, e ri-publikojne ne Gazeta, nen emrin e tyre.

2] ka individe te cilet marrin materialet e DBMI, me ri-hash apo copy n paste, direkt nen ose ne nje faqe tjeter qe ka links. Perdoren si qellim primar komercial.

Ato faqe jane te personave qe kane Farmaci, ose te spitaleve e klinikave private.

Keshtu materialet tona, perdoren by-proxy, per te shtuar sasine e cilesine e website te tyre.

Kemi thene qe diten e pare; materialet jane falas dhe duhet permendur burimi; ketyre individive, te lidhur me mjekesine a biznesin, ose te dyja; asnjehere nuk u kemi dhene leje, dhe nese ri-publikojne duke kuotuar burimin. Nuk perkrahim: (1) veprimin e tyre te denueshem – plagjiarizmin (2) produktet, sherbimet dhe ofertat e tyre komerciale.

cvii

DR. BESI

KETA persona NUK KANE ASNJE LIDHJE ME DBMI, dhe nese neser gjeni 50

nga materialet tona aty. DBMI ne gjuhen Shqipe, nuk ka lidhje me individe, organizma e biznes, dhe nuk ka tentuar per te komercializuar nje projekt te tere Human, qe arriti 150.000 prej jush. Ata qe shesin produkte e sherbime, jane ne punen e tyre dhe krejt te palidhur me ne.

*** Jam Njeri i Mire Apo jo? Keshtu mendojme te gjithe dhe keshtu thone ata te cilet mendojne se ne kemi bere nje gabim ndaj tyre apo duan trajtim te favorshem, u takon a jo nuk ka rendesi, sepse ato jane njerez te mire.

Tani me thoni sa njerez njihni qe jane krejtesisht te djallezuar, ne kuptimin e plote te kesaj fjale? Besoj jo shume, ne mos asnje. Sa njerez njihni me veti krejtesisht te pafalshme? Absolutisht zero vlera? Jam gati te ve bast, asnje. Ne fakt mund te sjell disa deshmi: Amelia Dyer: “... ka qene shume e dashur dhe e mire (ne 20 vite vret 240 bebe) Ish tip i ngrohte dhe e embel. Grua qe kujdesej per te tjeret” Timothy McVeigh: “...kish respekt per te moshuarit. Shume i sjellshem.

Dukej femije i mire e djale persembari (derisa hodhi ne ere ndertesen ne Oklahoma City) Andrea Yates: “... adhuronte ato duke u dhuruar dashuri, kujdes e ngrohtesie. Ishte nene fantastike (derisa i mbyti ne uje 5 femijet e saj) cviii

ESE

Jeffrey Dahmer: “ ... djale i urte e i mire. Nuk bezdiste askend (patjeter, te pakten ato qe nuk i hante) Adolf Hitler: “ ... njeri sharmant, gjithmone i mire me mua. Bos fantastik te punoje me te. Na ka trajtuar shume mire (po t’ja falim nje lufte boterore dhe ne do e pranonim c’thote sekretarja e tij) Politikan Shqiptar: " ... i lumte, fjalen e mire ta thote. Ndihmon miqte e familjen. S’ja ha qeni shkopin. Burre i zoti. Dreqi e di ku i gjeti parate, po ne lagje e duan te gjithe. (po nese harrojme se parate e viles se tij duhet te ishin ne shkolle, spital, polici dhe rruget ku ecni ju, e te tjerat i vijne nga droga & prostitucioni) Pra gjithshka, varet jo vetem nga kendi, periudha e vendi; ku e keni njohur ju nje person; por nga dyshimi i arsyeshem qe fait accompli me pas e hedh krejtesisht ne ere.

Njerezit normal e te mire i bejne te keqiat e medha, deshira jone komplet e pallogjikshme per te arsyetuar e gjetur pse-ne ne gjithshka, maskon friken irracionale se ai qenka krejt si ne, aka Njeri i Mire!

The butcher, The baker, The candlestick-maker, Per ta mbyllur me nje rime Angleze femijesh: “the butcher, the baker, the candlestick-maker,” Sikur te ishte vetem Himleri njeriu me i keq ne Gjermani, nje ish-mesues provincial e me pas shefi i Gestapos, kjo quhej perjashtim nga rregulli; ne fakt ishin te gjithe, ose gati te gjithe!

Keta njerez te mire behen Gestapoja e cdo kohe dhe regjimi, kur e keqja eshte sponsorizuar nga shteti dhe sistematike; kur kalon ne individuale, i miri...je Ti. Ai qe ben te paberen. cix

DR. BESI

Jeta apo Fantazia Se c’ka dale nje fare Yuri, na i beri cunat lemsh. Nga entuziazmi i djalit, u detyrova nje dite te shoh 5 minuta trimerite e Yurit qe lufton ne burg per baste, kampionate per lirine, me kembe te thyer e me the te thashe.

Titulli – Undisputed.More cuna: Ne eshte kaq i forte, titulli eshte gabim, ju jap nja 5 sinonime, i sigurte, pa dyshim, e pamohueshme, e pranuar, e konfirmuar, absolute...nuk duhet 4 filma per te bere kete, se na del me dispute (sic) Me detyruan t’jua prish pak iluzionet, ne fund te fundit jane femije akoma.

Alexander Solonik 1960-1997.

Njohur si Sasha Maqedonasi sepse perdorte te dyja duar per te qellluar me arme, ndersa me pas e quajne Aleksandri i Madh. Mbaron Ushtrine ne Gjermanine Lindore, ku tranjohet me forcat elite te Milicise.

Per temperamentin qe ka e heqin nga puna. Martohet dhe me pas ndahet. Martohet, e ndahet prape. Kishte shume veshtiresi adaptimi ne jeten civile. E cojne ne nje koloni penale per akuzen e perdhunimit.

Arratiset nga dritarja pak perpara nisjes. E kapin vite me vone. Cohet ne burg. cx

ESE

Kur e marrin vesh se ka qene oficer policie, kriminelet duan ta vrasin.Zihet me 12 vete, nje e nga nje pa pushim. Fiton megjithe goditjet qe mori, qe atehere i dhane respekt, e si afroheshin me. Nuk merrej me asnje person ne burg, as me grupe e as tatuazhe, si e kane zakon kriminelet Ruse. Vetem bente stervitje dhe shihte punen e tij.

Ka qene 1m.67cm i gjate. Ne Prill 1990-es arratiset, e zhduket per 4 vite. Me pas behet vrases serial. Eleminon nje-e-nga-nje boset me te medhenj te krimit Rus. Shumica e tyre ishin “vor v zakone� (thieves in law) sic quhen kriminelet profesioniste qe graduojne ne burgjet e Rusise. Tradite e ruajtur kjo, qe nga koha e Carit.

Policia e kap afer nje tregu dhe arrestohet por ata nuk e kishin kontrolluar mire, keshtu qe Sasha u iken nga stacioni i police duke plagosur me revole 3 prej tyre. Gjate ndjekjes plagos 2 te tjere. E rrethojne, me ne fund e kapin serish.

Ne 1995 kapercen catine e burgut. Meqe fama ne Rusi ja kish bere te pamundur qendrimin, iken ne Greqi, aty krijon grup me 50 kriminele.

Blejne vila ne Athine, grabisin banka e bejne vrasje deri ne Itali. Policia Greke dha lajm ne te gjithe boten se u gjet me fyt te prere. Disa thone se familja nuk i shkoi ne varrim, e personi nuk ka qene Aleksandri por eshte gjalle dhe sot.

Jeta gjithmone eshte me e cuditshme, se Fantazia.

bb Janar 2015

cxi

DR. BESI

Shkrimtaret dhe Persekutimi i Tyre Protesojme shpesh ndaj trajtimit te padrejte qe u behet shkrimtareve dhe sot. Ka vende ku nuk jane te lire dhe ka te tjera ku jua veshtiresojne jo vetem krijimtarine por dhe jetesen. Ne Turqi kalojne ne gjyqe Nobelistet si Orhan Pamuk. Ne Kine shkrimtaret disidente si Nobelisti Liu Xiaobo burgosen ndersa shkrimtari Yu Jie kercenohet me te njejtin fat, te mos botonte nje liber per Kr-Ministrin Kinez te vitit 2010.

Faktet tregojne se shkrimtaret jane nga te paret qe cdo regjim i persekuton ne menyre te eger. Shkrimtaret jane persekutuar ne cdo kohe; ne shekullin 17-18 e te 19-te per arsye te ndryshme, si puritanizmi, anti-semitizmi, feja, kolonializmi, ideologjia, bindjet, jeta seksuale [O. Wilde]. Kjo ndodh dhe ne ditet tona. Historikisht asnje territor nuk eshte imun. Sot, novelistja e dramatistja Turke, Meltem Arikan, nen frike per jeten e saj merr azil ne Angli. ‘’Komitetit per Mbrojtjen e Femijeve nga Publikimet e ‘’Pista’’ ‘’ ndaloi botimet e saj.

Gjykata i dha te drejte por stuhia mediatike dhe kercenimet qe mori e detyruan te ike. Kjo grua trime dhe dinjitoze terhoqi vemendjen ndaj dhunes se burrave dhe incestit ne familje, dicka tabu qe shkon kunder interesave te islamisteve radikale e atyre ne pushtet. Jemi ne shekullin XXI. Per me shume info per jeten e znj. Arikan, klikoni ne kete Faqe.

Ne 2011, Akos Kertez, nje nga shkrimtaret me te mire te Hungarise, kritikoi ne leter te hapur Kr/Ministrin. V. Orban dhe bashke-qytetaret e tij qee i kane mbyllur syte ndaj rekordit brutal kundrejt Hebrenjeve ne L2B. Goditet ne rruge e persekutohet mizorisht. Kerkon Azil Politk ne Kanada. Ju dha. Pas nje jete te tere [80 vjet] nje shkrimtar me origjine Hebre nga Europa Qendrore ndeshkohet se tha te verteten.

Regjimeve u duhen propagandiste, dhe pavaresisht presioneve jo te githe shkrimtaret dhe artistet bejne pakt me djallezine. cxii

ESE

Disa nga bindjet, ndergjegja, origjina apo qendrimi civil ne nje kohe te caktuar; nuk e pranojne kompromisin. Pervec ndeshkimeve dhe persekutimeve, shkrimtaret i jane nenshtruar dhe auto-censures jo gjithmone per faj te pushtetit por per arsye objektive mbijetese.

Filozofet a pare shpesh i fshihnin idete e tyre ne parabola dhe ndermjet rreshtave.

Ato e kuptuan shume shpejt se relacioni politike-pushtet-filozofi nuk ka si te jete harmonik. Mesazhet ishin te vagullta, indirekte e duke ruajtur status quone; keshtu ndodhi dhe me filozofet e shkrimtaret ne mesjete. Frika nuk ishte nga hoi polloi (te shumtet) por nga hoi aristoi (te paktet) nga ato qe dinin shkrim dhe kendim, njerezit qe e mbanin veten per gardiane te mendimit te kohes. Ky presion i dyanshem, i jashtem dhe i brendshem, ka detyruar shume mendimtare te medhenj ti adaptohen kohes. Ato qe nuk e bene kete, paguan nje cmim te larte, personal dhe familjar. cxiii

DR. BESI

Koha, po ashtu, venit ideologjite dhe nje veper e arrire qofte nga E. Pound apo G. Orwell ngelet prape e tille pavaresisht idealeve te tyre ne kohe, personalja zbehet shpejt. Ka ka dhe nje efekt tjeter te pashmangshem, sidomos per kete brezin tjeter te cilit Solzhenicini [p.sh.] nuk i thote asgje; shkrimtare qe jane anti-regjim ne nje moment te caktuar por vjetrohen shpejt kur keto kushte ndryshojne. Vlera morale dhe kurajoja e tyre i mbi-vihet asaj artistike e gjykimi behet sipas rrethanave. Kujtdo i pelqejne historite heroike. Shume sot besojne se Solzhenicini i tregoi botes per kampet dhe rregjimin e tmerrshem Sovjetik per here te pare, por kjo nuk eshte e vertete. Nga vitet 1920 Bertrand Russell filozof Britanik, ka kritikuar regjimin e Leninit dhe konsekuencat per Rusine e boten. Problemi ishte se kjo nuk u besua dhe u menjanua nga falsitetet, krahasimet historike dhe idete grandiose te ‘’socializmit masiv’’ Avokatet e nje ideje statike jane gjithmone selektive.

Merita e Solzhenicinit nuk ishte te zbulimi i fenomenit apo percimi i tij ne perendim por tek faktet e pakontestushme qe bene te shihej sistemi persekutiv jo vetem si idiotik por dhe i rrezikshem. Per me teper, ai hodhi poshte iluzionet dhe mbrojten qe intelektualet e majte i bene ketij sistemi neper bote; disa prej tyre ishin mjaft prominente ne vendet perkatese. Sot shume te rinj as nuk e njohin fare; rezultati ne keto mendime te ben te thuash qe disa arritje jane me teper politike dhe ne perkatesi te kohes, se sa letrare.

Memorja kolektive dhe historike, shpesh na bejne ose te fokusohemi ne nje aspekt te jetes e ideve te nje shkrimtari, ate qe na perqen, na eshte servirur apo qe koha eshte ngulitur ne te. Kjo vlen per shkrimtaret fashiste-naziste te cilet paten vepra te mira por u njollosen ne kohe, si dhe per Solzhenicnin. Te cilit i harrohet nacionalizmi ekstrem, pan-sllavizmi apo idete anti-semitiste.

Shkrimtaret gjithmone pasqyrojne kohen dhe rrethanat ne te cilat jetojne. cxiv

ESE

Sot nuk eshte faji i brezit te ri pse Balzaku tingellon anakronik dhe koha i denon aty me harrese apo i mban ne kujtimet tona. Per ta ilustruar, Ivan Bunin eshte i pari qe mori cmim Nobel ne letersi por sot eshte harruar plotesisht. Gorki e quante nje nder shkrimtaret me te medhenj, ne nje vend qe nxorri –mes te tjereve - Tolstoin dhe Cekovin.

Ky i fundit, megjithese me rezerva, e pranonte si gjigant te letersise.

Tani ai ishte koha apo dicka politike?! Bunin ishte beniamini i Ruseve te Bardhe ne Europe, qe ne formatin ‘’anti-komunizem’’ sollen kete cmim Nobel. Vec vlerave te Bunin-it qe jane substanciale, tanime kjo ngelet nje pike teorike, fakti ngelet se Bunin eshte harruar.

Isak Babeli po ashtu, Rus - me origjine Hebre - nje nga mjeshtrat e prozes se shkurter dhe me nje intelligjence te vecante. Ka bere pershkrime aq incisive sa shembulli i tij gjendet rralle ne letersine boterore. Eshte e pamundur ti lexosh nje tregim e mos te ‘shikosh permes syve te tij. Mjafton ‘’Kafazi i Pellumbave’’ [The story of my dovecot] te kuptosh jeten e nje femije, familje dhe komunitetit Hebre ne Rusi. Sot ky njeri i rralle, eshte harruar. Po Cvajku, po Stendali...po....jane shume te tille.

Ne Amerike, ka ekzistuar nje shkrimtar brilant qe sot pothuaj nuk njihet fare, bashkekohes i Mark Tuenit [Mark Twain] Konsiderohej dhe me i madh se ai, tanime i ka rene pluhuri. Mendoj se e vetmja arsye, eshte fokusimi i tij me teper ne Luften Civile Amerikane [Veri-Jug] dhe sot kjo nuk i terheq njerezit. Pra e ka humbur aktualitetin. Te lexosh dicka kete shkrimtar mrekullohesh nga forca pershkruese e mendimi shume i qarte. Konciziteti i tij narrativ dhe syri per detaje, jane dicka qe rralle e kam hasur. Kerko e lexo vetem kete tregim: An Occurrence at Owl Creek Bridge per te pare madheshtine e sa i paperseritshem eshte ai. Ambrose Bierce. Kush e njef sot, Szerbin [Anal Szerb] jashte Hungarise? Shume pak vete. Pak para moshes 40 vjecare ben nje "Antologji Boterore te Letersise" nje veper autoritative te ciles studiuesit i referohet dhe sot. cxv

DR. BESI

Erudit i pashoq, per te cilin koleget thonin: ‘’ Antal eshte personi qe di gjithshka’’ Ne fund, origjina, [Hebre] koha dhe vendi, i moren jeten ne moshe te re. Ka ca libra te bukur prej tij, Udhetimi nen driten e Henes / Journey By Moonlight, eshte me i njohuri. Por pluhuri i harreses eshte i pameshirshem. Ketu shohim dhe nje fenomen, me te cilen ndeshen shtetet dhe gjuhet e vogla; duke i destinuar shkrimtaret dhe artistet e tyre me harrese pertej trojeve kombetare. Keshtu si me Hungarine, vend i vogel qe ka ca shkrimtare te medhenj si Kostolani, Adi, A. Jozef etj, ama veshtiresia e gjuhes dhe perkthimit, i ka destinuar te kene publik te kufizuar. Publiku boteror di shume pak per jeten e vepren e tyre ose aspak.

Diktaturat dhe Rregjimet si dhe media apo opioni publik, ne kthesa te forta historie apo periudha stabilizimi, nuk nisen me qellim per te persekutuar artistet dhe shkrimtaret. Per arsye te ndryshme keto jane nder te paret qe bien ne rrjete. Me gjithe famen e perkrahjen, ato nuk jane nje shtrese kompakte, te cilen rregjimi duhet ta mikloje a te matet para se te hyje ne lufte me ta.

Te shkruarit eshte nje profesion vetmitar; pa grupe e pa perfaqesime.

Shpesh ‘’turma e publiku’’ dhe gezohet ne menyre perverse kur ato percmohen e denohen. Ne gjithmone na pelqen nje Cirk i mire, shiko Putinin qe shkel oligarket Ruse me kembe. Shfaqja na duket e bukur dhe mjafton personi te jete i famshem se pak vone na behet. Protesta, qortimi, paralajmerimi qe nje shkrimtar ben ne nje kohe te caktuar, shpesh nuk kuptohet. Ose njerezit bejne sikur se kuptojne me llogjiken individuale: "u bere i famshem e perfitimet i pate per vete, tani qe je ne rrezik ndaje me veten pse te flas une per ty.

Ka raste qe ndryshimet jane aq te medha si fashizmi, nazizmi, komunizmi etj dhe kur behet fjale per persekutime massive; buken e gojes e kur vete jeta eshte nen kercenim; publiku ka pak interes dhe shume frike te dale ne mbrojtje te shkrimtarit. cxvi

ESE

Shkrimtaret duke qene njerez si te gjithe, ne aspekte te tjera jetsore u pelqen fama dhe pushteti, te cilit i sillen si fluturat-rreth-llampes. Nese nuk i djeg direkt, i ndjek gjithe jeten. Kadare dhe sot po vuan e kritikohet, pa te drejte mendoj une, se Enver Hoxha e ka perkrahur; D’ Anuncio [G.D’Annunzio] e kish qef veten me uniforme fashiste, ndersa Isak Babeli [qe sapo permendem] duke pelqyer aventurat policeske frekuentonte sallonin e gruas se Jezhovit e ishte mik i tij [shefi i NKVDse pas Jagodes, nga 1936-1938, pergjegjes e mbikqyres direk i vdekjes se mbi 700.000 personave] me te cilen mendohet se pati dhe nje lidhje dashurie. Nuk pati shume persona, shkrimtare apo jo, qe ishin miq te te ashtuquajturit ''xhuxhi i pergjakshem'' qe shpetuan nga persekutimi. Babeli u dogj, me teper nga kjo nga ana personale sa kritikat apo te qenit ne vezhgim. Regjimi e linte te dilte jashte shtetit nga reputacioni qe kishte. pra kemi nje kompleksitet rrethanash.

Kushtezime qe disa here shkojne pertej ideve apo shkrimeve.

Koherat e dhunshme nuk persekutojne vec shkrimtaret por dhe gazetare, shkencetare dhe grupe te tjera te shoqerise. Ne fakt presioni mbi keta te fundit eshte dhe me brutal, ne kemi degjuar me pak per ta.

Kush nga ne di ndonje emer nga 3000 prifterinj Polake te vrare ne L2B? Apo ate te Archipeshkvit guximtar qe ngeli me vite i mbyllur ne ambasaden Amerikane ne Budapest, pasi tanket sovjetike shtypen me gjak Revolucionin e 1956-s? Ne fakt, le te marrim Kunderen nje Nobelist, qe per mendimin tim personal, s’do ishte aq i njohur nese nuk do kerkonte Azil ne Perendim. Flasim nga vlerat letrare qe jane te mira por mua me duket i mbivleresuar.

Kur Bashkimi Sovjetik pushtoi Cekosllovakine, Kundera bente replika ne Shtyp me Havelin duke i kerkuar popullit te mos kalonte ne panik.

Nje person i bindur ne Komunizmin e tipit Cek’ qe megjithese u perjashtua dy here nga Partia ne ‘’zemer ngeli komunist i bindur’’. U desh shume kohe ta kuptonte - dhe me shume oportunizem kur iku se idete e tija ishin te gabuara. cxvii

DR. BESI

Shkrimtaret kane vuajtur dhe do vuajne per aq kohe sa thone te verteten dhe nuk bejne kompromise me te. Kjo, te pakten, ngelet nje vecori qe bashkon koherat, vendet dhe njerezit qe shkruajne.

Ostracizmi Gjykata në Kroaci e denon per se dyti ish-Kr/ Ministrin Sanader me 9 vjet burg për vjedhje nga buxheti i shtetit, pas dënimit me 10 vjet burg për korrupsion në 2012. Sic u raportua, ai ka shkaterruar besimin e popullit te institucionet dhe ka dhene nje imazh qe politikanet jane mbi ligjin. Shembulli Kroat ky denohet njerez te pushtetshem nuk eshte i vetmi ne bote, por e diskutojme sepse e kemi afer zones tone.

Raportet qe ka Shqiptari mesatar me pushtetin akoma nuk jane stabilizuar dhe ti referohen fillim e fund, the rule of law. (sic) Ky shembull reflekton ne raportet qe kemi ne me Pushtetin.

Kane ngelur vetem dy forma ne nje vend ku institucionet kane humbur krejt autoritetin moral dhe kane deshtuar ne aplikimin e autoritetit ligjor. Veprime individuale nga njerez te ndershem te drejtesise, te mbeshtetur nga media dhe opinioni publik. Dhe pragmatizmi theresi votuesve qe nuk lejojne pushtetin te myket, por bejne rotacione te rregullta.

Ne Athinen e lashe kur dikush behej teper i fuqishem, popullata e hiqte pa shkak, duke e konsideruar kercenim per demokracine. Nga ky moren termin Ostracizem. ostrata quhen copat rezultante, nga thyerja e pocave ose vegave te baltes Kushdo vinte emrin e politikanit qe kerkonte ti ikte nga qyteti.

Athinasit e zgjuar, i binin puneve shkurt. Nuk kishte nevoje per asnje akuze, as mbrojtje fare. Nuk kishte as denime. Fare thjeshte aplikohej nje ekzil jashte vendit per nje periudhe prej 10 a me shume vitesh. cxviii

ESE

Keta njerez qe nuk dinin as te shkruanin dilnin para nje sekretari, jepnin emrin qe i frikesonte, dhe kur votat arrinin 6.000 ‘fituesi’’ linte qytet-shtetin.

Atij nuk i viheshin gjoba e as statusi nuk u ndryshonte. Kthehej pa stigma ne jeten e mepasshme dhe pa asnje njolle ne karakter.

Nese Athinasit te quanin shume te dobishem dhe mund ta terhiqnin Ostraten para kohe, si ne rastin e Aristidit gjate invazionit Persian, por e drejta ngelej me ta.

Kjo behej nen emrin e Demokracine dhe frika qe nje njeri shume i pushtetshem ka tendenca te rreshqase drejt tiranise. ***

cxix

DR. BESI

Nje Kampion i Madh Mikhail Moiseyevich Botvinnik, shahist Rus e Sovjetik, Grandmaster i rangut nderkombetar, fitues i mjaft titujve e kampionateve te shahut ne vendin e tij dhe ne bote. Nga profesioni inxhinier elektrik, ngelet nder te paktet lojtare elitare te shahut qe ka shkelqyer dhe ne nje fushe tjeter. Me interesa ne shkencen e kompjuterve - akoma ne faze fillestare - e ne inteligjencen artificiale, Botvinnik ngelet ne pioneret e shahut te kompjuterizuar. Ai eshte i pari shahist i rangut boteror qe doli nga sistemi Sovjetik, kjo solli shume favore e lavdata per kohen dhe e futi nen trysni politike, sic kerkonte ideologjia e vendi.

Ka opinione te ndryshme per te, disa thone qe i ka rezistuar presonit te politikes, te tjere e akuzojne se ka qene servil dhe perdorur favoret e dhene per perfitime personale. Ngelet nje organizator brilant, mund te quhet themeluesi i shkolles Sovjetike te Shahut, e cila dominon turnamentet boterore nga viti 1945 - 2000. Ne vitin 1963 Botvinnik themeloi shkollen e trajnimit te shahut Sovjetik nga ku prodhon lojtare te nje kalibri te jashtezakonshem si: Alexei Shirov, Vladimir Akopian, Jaan Ehlvest, Anatoly Karpov, Garry Kasparov dhe Vladimir Kramnik. cxx

ESE

si monumentum requiris, circumspice Arritem ne piken kur Dionis triumfoi mbi Apolonin. Tashme nuk ka me mase, stil, dinjitet, sekret, intrige, pritje, limite te deshires; asnjera prej tyre nuk pranohet. Jeta e lumtur dhe kerkesat imediate nuk jane me teper se nje kerkim pafund i ekstazise sensuale. Kerkuam liri te plote, ta gezojme! Keto fjale i gjen ne dyshemene e St. Paul's Cathedral, ne memorje te arkitetktit Sir Christopher Wren. nese e kerkoni kete monument, shihni perreth jush *** Nese te gjithe ne do trajtoheshim si e meritonim, asnjeri nga ne nuk i shpetonte kamzhikut.

Hamleti.

Ne bazen e cdo forme diskriminimi gjindet: paragjykimi.

Nje konkulzion per kohet modern Po lexoja nje studim nga disa akademike Izraelite. Me gjithe gjuhen e bute (te konkluzionet kerkonin falje) gjetjet te fusin ne mendime. 

1 mashkull simpatik kishte me shume shance te merrej ne pune, kur fuste foton ne CV.



1 femer e bukur kishte 11x me pak shance ti afrohej pune, kur fuste foton ne CV.

cxxi

DR. BESI

Ketu studiuesit thonin na falni por, kishte dale se 93% e personave qe vendosnin ne Administrate (HR) ishin Femra. Ndoshta s'paska qene patriakalizmi shtypesi i femres, kur feministet moderne qe bertasin per ''te drejta'' diskriminojne kunder si-motrave. Bera lidhje me mesueset e mia, me dalin ne proporcion, sa me plain (sic) zyshat, me shume i urrenin shoqet tona. Do e mbyll me nje aforizem Anglez, Kujdes ne ate qe deshiron shume, se pastaj te vjen. ***

Beni Keshtu, Sepse Keshtu Do Bere Ne Britani kur shteti nderhyn kudo quhet me tallje “nanny state” The Spectator parafrazonte postorin Gjerman Martin Niemoller: ne fillim erdhen per duhanxhinjte por une nuk fola, pasi nuk e pi duhanin… Tani fushatat jane per mishin e kuq, mishin e thare dhe alkoholin. Chief Medical Officer ka dhene Fatwa-n e rradhes: asnje sasi alkoholi nuk eshte e sigurte! Ka rrezik kanceri me cdo gllenjke. 

Maksimumi i rekomanduar per meshkujt ka rene nga 28 n 14 unite



Maksimumi i rekomanduar per femrat ka rene nga 21 ne 14 unite.

Ja dhe nje shembull tjeter te barazise gjinore qe nuk i qendron fiziobiologjise tone, studimet tregojne (ate qe dihet) se organizmi i nje mashkulli ka shume tolerance for alkohol.

Ne parim nderhyrje te tilla nuk me pelqejne, eshte e drejta e kujtdo te pije, te demtoje veten apo te gezoje ne formen e tij.

Patronizime te ketij lloji, trajtojne individet si dumb-dumber. (sic)

cxxii

ESE

Te drejta te barabarta Nese rastesisht qelloj ne bisede me nje feminist modern, qe nuk di te pushoje ne te drejtat e grave e te burrave, qe duhet te jene KREJT te barabarta. Me shume entuziazem, i them ABSOLUTISHT PO! Dhe e pyes: a do te thote kjo qe burrat duhet te jetojne me shume, apo grate duhet te jetojne me pak? Filozofia egalitare e ardhur nga sllogani "all men are born equal" ka shume absurditete nese lexohet ne forme drejtvizore. *** Kush mund ta shkruaje kete When my love swears that she is made of truth I do believe her though I know she lies, That she might think me some untutored youth Unlearned in the world's false subtleties . . . .

O, love's best habit is in seeming trust, And age in love loves not to have years told.

Therefore I lie with her, and she with me, And in our faults by lies we flattered be.

A nuk mjafton kjo per ta quajtur madhor? 1 sonet nga Shekspiri anihilon 1 milion libra self-help (sic).

Nese dikush do me vinte ne krye te nje Inkuzicioni modern, do e perdorja si arrest warrant (sic) te mbyllja neper bote te gjitha katedrat e human relation, studimeve feministe, gender related studies, dhe nja 200 institute antropologjie.

cxxiii

DR. BESI

Rokossovsky Pas Zhukovit, marshalli no2 i Sovjetikeve ishte Polaku Konstantin Rokossovsky, i cili si shprehje favorite ka pasur: Ne Moske me konsiderojne si Polak, ne Poloni me quajne Rus. (ka qene Minister I Mbrotjes i Polonise pas L2B) Persekutimi masiv i oficereve ne Ushtrine e Kuqe, rezultoi ne mungesa qe cilen u bene te qarta ne pak jave pas sulmit Gjerman. Jepet urdheri qe te mbijetuarit nga pushkatimet dhe oficeret ne burgje te coheshin ne front, drejtuesit aktuale nuk dinin te lexonin hartat e terrenit. K. R qe torturuar mizorisht megjithese pati provuar se akuza kunder tij nuk qendronte.

Personi me te cilin thuhej se kishte dicka kunder vijes se Partise pati vdekur 5 vite me pare. Kjo i shpetoi jeten por jo burgimin, i bene presion barbar por nuk pranoi te firmose si fajtor.

Me 3 brinje te thyera, gishtat e kembes e te dores te thyera, me thonjte e hequr, i dobesuar e gati pa fryme, e parfumosin disi dhe e cojne te Stalini. Rokossovsky pret ne nje karrike pas deres kur del Stalini: ku qene se s’te kam pare? Ne burg, shoku Stalin. Tani e gjete ti te shkosh burgjeve? qeshi diktatori. Per disa historiane KR eshte strateg me i mire se Zhukovi. Te dy drejtuan paraden e fitores ne Moske.

Konstantin Konstantinovich Rokossovsky 1896-1968

cxxiv

ESE

Arsimimi ~ 100 vite kur H.G. Welles shkruajti keto fjale ne librin"Konturet e Historise" “The Outline of History” Dicka e pazakonte te thuhej ne vitet 1920-te. Sa perfundoi nje orgji destruktive - si kurre me pare ne historine e njerezimit - nga 3 shtetet me sistemin me te mire Arsimor te planetit; Franca, Britania e Gjermania. Sistemi Amerikan nga 1870ta, pjeserisht ish modeluar ne ate Gjerman. Welles-in e marr si ilustrim, ai ashtu mendonte ne optimizmin e tij; por gjerat duhen thene sic jane.

2.

“Megjithese Arsimi eshte baza e progresivizmit modern nuk eshte zgjidhja per cdo problem te shoqerise!" Nje numer i madh njerezish, perfshire shume persona inteligjente, nuk kane fare oreks per te mesuar nga librat; duan zanat, pune, para e te jene te pavarur. Mund te tingelloje e cuditshme – e se kam ndermend te bej armiq ne FB smile emoticon - por ky eshte fakt i jetes. Po fabrikojme “intelektuale me zor!” Me 1-2 diploma, akoma se njohin procesin-e-mesimit-e-teedukimit. Mbarojne media-studies, gazetari, sociale, deri mjekesi e dege per te cilat nuk jane te pajisur. Familja e/a shoqeria, i shtyjne me pahir drejt nje jete per te cilen se kane deshiren, as kapacitetin. Kjo nuk ka filluar sot, sa hapa “blogun mjeksor” nder te paret komente ishte “Cikli i Krebsit Nuk Ekziston” nga nje Mjek 60 vjecar! I bera ban pasi i tashe: Zoteri, ne do ishit shofer dikush duhet t’jua hiqte ate patente.

3.

Si Konkluzion: kemi nevoje per ndertues, karpentiere e hidraulike; jo te gjithe jane te prere “per libra e lexime” Duke forcuar keta “shpirtra te mire” te rrine ne shkolle deri ne moshen 18-vjecare, i injektojme me “inat” ndaj procesit dhe ju japim baza gjysmakeve se “diploma” eshte ekuivalent i Intelektit.

cxxv

DR. BESI

Problemi i njerezimit?

Ne mendojme ne klishe por jetojme ne vecanti.

Gjeneralizimit jane te lehta, por realiteti eshte i veshtire *** Shareholders & Stakeholders.

S'me vjen nder mend dicka me e sakte se keto dy koncepte qe na pershkruajn ne Bijte e Nje SHQIPEJE. Sigurisht, do kete qene me shume se nje Shqiponje, nje skuadron i tere a ndoshta disa;ne llogjiken e modeleve te sofistikuara, zakonisht, fillohet me nje Shqiponje.

Shareholders – nje kompani, institucion ose individ, qe ligjerisht eshte pronar i nje korporate private ose publike. Aksioner. Kane paguar per nje pjese / % vis a vis, humbjet e fitimet i kane ato.

Stakeholders – jane rrethi i gjere, bankat e kreditoret, drejtuesit dhe shefat, punetoret e pronaret, furnizuesit, sindikatat, komuniteti, lagja e shkolla, familjet e te gjitha qe ndikon ky biznes deri-diku. Por qe nuk kane paguar parate e tyre (jo-aksioner) Ne nje kuptim shume te thjeshe, keshtu jemi ne. Banka falimentoi dhe ne stakeholders [ndoshta kursime nuk kishim ne te, por ra ekonomia] lame vendin. Ne Shqip e Greqi, It., Fr., Gj., Angl., Amerike apo Kanada, me jemi stakeholders. Bazuar te N.N. Taleb, “we don’t have skin on the game” Pra, realisht NUK jemi aksionere.

Shqiptaret e Shqiperise jane aksionere dhe humbes-perfitues direkt.

Kete ne duhet ta kuptojme dhe pse shpeshhere, ne te “jashtmit” e kalojme masen. Ketu eshte Konflikti – jo aq te “ekonomia” dhe mos kuptimi i substances [10-20-30 vjet jashte s’te bejne jo-Shqiptar] sa te ndryshimet funsionale. cxxvi

ESE

Politikane dhe Mashtrues Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely*

Do a rekomandoja kete serial te gjitheve, sidomos te rinjve. Jo per ti zhgenjyer por te kuptojne heret, se jo gjithshka qe shohim e degjojme eshte realiteti. Politika e Qeverisja e sotme (ne Perendim) eshte kthyer ne nje ushtrim te paturpshem te PR-se i.e. “damage limitation” ku hipokrizia e mashtrimi jane rendi i dites. Francis Underwood, eshte perfaqesuesi Republikan ne Senat, nga South Carolina, dhe me perfundon zv/president.

Me makinacionet e tij te zakoshme, ai arrin te behet president. Shikoni serite 1 e 2, tani doli 3-shi. Ne ndryshim nga cdo serial tjeter, qe shfaqet jave per jave, Netflix-i, hedh online per nje dite te 13-te episodet, keshtu fansat kalojne ne overdoze. Loja e Kevin Spacey e Robin Wright siguron qe dhe pjeset paksi contrived (sic) te kalohen me sukses, duke bere qe spektatori te ndajke me padurim se cdo ndodhe ne emisionin tjeter, apo te prese per nje vit serialin e ri.

Spacey, ketu gjindet ne kulmin e lojes se tij; Ai ka shpenzuar disa kohe duke studiur si sillen ligj-beresit dhe njerezit e fuqishem qe kane ne dore fatet e planetit.Pushteti perkohesisht mund tu jape nje aura tjeter, a dicka provisore, ne 1 muaj e nje vit por heret e vone shihet sa fuqi kane, cilat jane qellimet e tyre te verteta dhe genjeshtrat e mashtrimet gjithmone do dalin ne shesh.

Problemi kryesor, si me cdo histori interesante te jetes, jane viktimat.

Vertete keta “burra dhe gra” te pushtetshem, per te arritur ne pozicionet e qe kane, te dehur nga ambicja dhe pushteti, kalojne mbi trupa viktimash, shumica e tyre pa a kthyer koken dhe pa vrasje te ndergjegjes.

House of Cards

cxxvii

DR. BESI

1. Kuptimi vjen nga Angl Mesjetare - diku shek 17-te - Shtepi me Karta (letra) per dicka pa bazament solid, i.e. prishet shpejt.

2. Origjinali ka qene seri Britanike si funksionon qeveria e parlamenti. Si gjithshka tjeter, Amerikanet e imitojne nga Britania. Kete, te pakten dine ta bejne me sukses. * Pushteti tenton te korruptoje, pushteti absolut – korrupton absolutisht. ***

Sikur tifozeria dhe te bertiturat te zgjidhnin dicka‌

Trojen e mori Odiseu, Akili ishte druvar, Homeri dhe i verber, e pa kete.

Ne me dy sy, akoma jo.

Gjendja e veshtire dhe katrahura politike ne Shq., s'zgjidhet me dhune e te bertitura. Dhelperine e rruges, jua kane marre politikanet; shteti, drejtesi, shoqeria e krejt vendi duan mencuri; jo ofshama, militantizem, te shara, mallkime, denoncime, pathos e shpresa te kota.

Nje dite per eksperiment ne 3-4h pata nxjerre te Doctor Besi - Medical Information * deputetja e Westminster [k.b] i.e Londra e vjeter, me 4-5x me shume zgjedhes, nga Nena e Parlamenteve ne bote, ka ~2.500 LIKE. Cdo jave deputetet Angleze bejne MP's surgery, i.e takim 1 dite ne zyre, ku populli shkon per probleme. * deputetja X-Y, ne Shqiperi, ka ~ 55.000 LIKE. D. Cameroon, ka ~900.000 Like ne UK, 20x popullata: Shq. E. R & S.B, kane 1.000.000 ne nje popullsi prej 3.000.000.

jo se fjalet me mungojne por kjo te le pa fjale. cxxviii

ESE

Nje krize sociale ne fermentim e siper Pervec problemeve te tjera qe keni cdo dite; kam arritur te shoh se se shpejti jeni duke akumuluar nje traume te re sociale: rrezikun e zgjerimit te Arsimit tercial si qellim per zhvillimin ekonomik, sesa si nje konsekuence te zhvillimit ekonomik.

Pasojat e saj mund te jene katastrofike, kjo klase "gjysme te nxenesh" me njohuri shpeshte forcuara, privatisht apo ne shtet, te cilet nje diplome e kane, por sensin e te takuarit te dickaje ne nje territor qe nuk i mbeshtet dot, e kane te deshperuar. Ne disa epoka e ne shume vende, individe te tille kane sjelle nga trazira, anarki e deri ne revolucione.

Ky eshte niveli 3-te.

Niveli i 1-re eshte ai qe e dini, njerez pa arsim perkates por ne detyra.

Niveli 2-te eshte ai qe e keni pare, njerez me diplome por krejtesisht te pa-afte. Ne FB i ve re tani se me pare si kam ditur, njerez qe i kam njohur studente sot gjindet specialiste, drejtore, shefa, deputete bile disa me tituj; si kam pare nje here me nje liber ne dore. Mund te jem gabim, por shancet jane qe nuk filluan librat e mesimet me vone. [shume nga ju i quani troc injorante & te korruptuar, une nuk flas kaq ashper]

Niveli 3-te kane diploma, por asnje mundesi punesimi. Sapo te kristalizohen si nen-klase, shpejtesia me te cilin fermentohet zemerimi i tyre, indoktrinohet mendja e tyre dhe kanalizohet agresiviteti i tyre; nuk krahasohet me asgje dhe askend tjeter ne histori. Britania e Amerika i mbajne 00-000 dimploma pavlera, se e kane 1 Mc Donalds, ju nuk keni as ate. Vertete ne ta, keni nje bombe demografike-sociale, pritet 1prej tyre te jete ne gjendje ti artikuloje disa gjera, dhe....

cxxix

DR. BESI

Puritanizmi Megjithese popullata e periudhes i vuan, per historine jo gjithmone ekstremet jane te keqia. Protestanizmi lindi si pergjigje ndaj opulences e korrupsonit te Kishes Katolike se sa si besim ne vetvete. Shtetet Gjermanike, Britania, Hollanda, vendet Nordike e me pas Amerika; krijojne nje kulture e tradite solide. Keshtu dhe levizja Puritane (kalvinistet brenda Protestanizmit) me standartet dhe revoltat e tyre.

Kur erdha ne Britani, gjeja e pare qe me beri pershtypje ishin xhamat e akullt te Pub-ve. Nga Europa me kulturen e kioskave e te bareve tradicionale, ku gjithshka behet duke u pare nga te gjithe, ndjesia ime ishte shume e cuditshme. Nga jashte nuk e shihje c’behej brenda.

Thjeshtezuar ne vulgaritet, Protestanizmi eshte disipline ndersa Puritanizmi ndjenje turpi ndaj kenaqesise. Cdo gje qe klasifikohet si argetim s'duhej pare nga te tjeret, grate, femijet a miqte. Mund te duket hipokrizi - dhe eshte – por ne realitet instalon sens vetekontrolli te nje burre. Shtepia eshte shtepi, rruga rruge e klubi eshte klub.

Sot me depertimin e kulturave te tjera, hapje gastropub-esh me pasqyra e xhama te qarte; tradita e nje populli siguron kur ka kercenim madhor shtyp butonin "default" duke evokuar te kaluaren.

Britaniket dine ti kuptojne prioritetet e rrenjosura ne kohe. Deri diku dhe komunizmi si ideologji, mbeshtetej ne spartanizmin dhe Kontrollin e jetes se individit ne baze te kodeve strikte. Si me cdo lloj rregullash, njerezit tentuan ti thyejne por ngrehina mbahej.

Falsiteti komunist qendronte ne dy aspekte (1) ishte shume i shpejte, erdhi nga askundi, pa asnje lloj baze.

Protestanizmi e puritanizmi ishin dyshime qindra vjecare, nga njerez te cilet kerkonin dicka ndryshe, ndaj nje hegjemonie te nje Kishe.

cxxx

ESE

(2) Duke qene i impozuar mbi popullaten (a) zhduku cdo alternative tjeter, kur rendi natyror kerkon konkurrence me “sektin dhe besimin” prane teje (b) filloi nga niveli zero, “nuk kishte dhe as Krishtin” Erdhi me gruprregulla, qe askush nuk pati kohe ti diskutoje a aprovoje, le me te mendohet per to.

Vis a vis, puritanizem i dhunes ekstreme. Sikur “Puritanizmi Shqiptar” te kishte zgjatur (jo aq sa Protestanizmi Anglo-Sakson, 10-15 gjenerata) te pakten 3-5 gjenerata, ndryshimet nuk do ishin revolucionare; me mohime, djegje, anihilime, e tronditje te medha radikale ne jeten e shoqerise. Sikurse dhe pritshmerite do kalibroheshin ne varesi te mundesive aktuale.

Puritanizmi me shume se cdo tjeter, i flet tradites, rregullit, disiplines, kultures se punes, ndihmes e meshires per me te dobetin (!) dhe sic e shoh ne vendin ku jetoj; pavaresisht se dje erdhi nga religjioni, e sot pak-kushi beson ne te, krijon premisa per nje pelhure shoqerore e cila testohet shume ne stuhi por thurja e mban funksionale. (gjithmone lexo: tradita & vazhdimesia)

*** Ky eshte puritanizmi ne 3 paragrafe. Referencat vlejne per “kulturen Inuite, luftetaret Masai e cdo tribu, ne cdo kohe” Nje disipline e brendshme, e farketuar ne shekuj, con nje shoqeri perpara. Ne patem 1.5 gjenerata, kohe shume e pakte, plot me dhune, teper e vrullshme dhe aspak e mjaftueshme.

Krahasohen Puritanet e kultura Anglo-Saksone me Ne? Po, krahasohen.

cxxxi

DR. BESI

Nga antropologjia dhe biologjia evolucionare ne raport me rendin social e mentalitetin; ne cdo epoke, rrace e ndryshime, konkludojme qe krahasimet vlejne duke mos jua humbur kontekstualitetin.

Individualisht, njerezit jane njesoj; ndryshimet vijne nga "mundesite, rrethanat, kushtezimet territoriale, inovimet dhe Humanistet e Medhenj" b.b. Maj 2005 *** Pasojat e Panikut • Kanadezi, Leo Major, ne diten e I-re ne Europe, krejt i vetem kap nje autoblinde Gjermane. Del se brenda gjindeshin kodet e komunikimit te ushtrise.

• Pas1 jave, vret 8 ushtare SS. I fundit i hedh nje granate fosfori, i shperthen ne ftyre, Leo humb njerin sy. Mjeket e deklarojne te pa-afte e, duan ta kthejne ne Kanada. Nje sy mjafton per pushken, bile e ndihmon me shume si snajper.

• Makina i hidhet ne ere, thyen kurrizin ne 3 vende, 4 brinje e 2 kembet; refuzon evakuimin. Me vone cohet ne spital pa ndjenja. Pas 1 jave u iken. Shkon te jetoje me nje familje per 1 muaj.

Fundi 1944-es, ne patrulle me shokun e ngushte Willy, ne Hollande, ja vrasin shokun, terbohet dhe i vetem kap rob 93 SS. Duke shoqeruar roberit, SS te tjere ne fshat e qellojne gjate rruges, duke vrare 7 nga ushtaret e tyre.

Leo i injoron, vazhdon te ece me roberit perpara. Komandanti i nje tanku aleat e shikon dhe pyet: do ndihme per gjithe keta rober? Jo thote Leo - do ta di per nder, nese mi heq qafe ato te anes tjeter qe po na qellojne. cxxxii

ESE

Flitet per SS-et e frontit Rus, sjelle ne Perendim te bllokonin aleatet, dihet diferenca mes tyre e dikujt tjeter me arme ne dore.

• Meqe kjo cmenduri kalonte cdo parameter njerezor, Britaniket i japin medalje “per trimeri te vecante” Por ai e refuzon: “Gjeneral Montgomeri eshte inkompetent, nuk me duhet medalja e tij” • Divizioni Kandez rrethon qytetin e Zwolle ne Hollande, ne mengjes do filloje bombardimi e shkaterrimi i qytetit qe mbahej nga SS-et. Leo futet ne qytet, ben aq zhurme me granata e automatik, gjermanet kujtuan se kishte filluar sulmi nga forca superiore. Vret 4 oficere, djeg stacionin e Gestapos, kap rober e coi te shoket jashte qytetit. Gjithe naten kjo pune. Kur del dielli garnizoni Gjerman ishte larguar. Sot mbahet mend si shpetuesi i qytetit. Duhet me... ?

• Nje dekade e gjysme me vone, gjindet si korporal ne Luften e Korese.

Me 19 shoke futet ne zonen Kineze me 40.000 ushtare. Filloi fortifikimet, nen sulmin e 2 divizioneve te plota Kineze, mban pozicionin per 3 dite e nete. Ai vdiq ne 2008. Tani kush eshte special?

Te shohesh sot, rruget e aeroportet tona, Policia vishet me 12 lloje armatimi e mburojash, thua se jemi ne Apokalips 2. Ky eshte Paniku.

Keshtu s'rriten burrat e luftetaret e ardhshem. Ndoshta Leo dhe gjenerata e tij, na shohin nga siper e qeshin me ne. Ose dhe me keq, rrotullohen ne varr dhe nuk gjejne qetesi.

Ne stoicizmin, Markus Aurelius perandor Romak nga viti 161-180 mbahet si i fundit i 5 perandoreve te mire, dhe nje nder filozofet me te rendesishem Stoike. Ka qene nje burre qe i pa te gjitha, nga privileget e nje perandori te problemet e nje qeverisje dhe trauma personale. cxxxiii

DR. BESI

I semure ne spital dhe shpesh me vuajtje shendeti. Thuhej se e tradhetonte e shoqja, bashke paten 14 femije por vetem 6 jetuan.

Kryengritjet ne kufi, vjedhjet e korrupsioni nga zyrtaret, rebelimi nga governatoret si ai i Sirise, ndihmes qe e mashtronin dhe qytetare qe perhapnin shaka dhe ironi por qe nuk denoheshin; te gjitha keto i shikonte me indiference.

Gjate qeverisjes se tij perandoria pati termete, murtajen, uri, dhe luftera. Nje a shume probleme te tilla do mjaftonin te thyenin nje burre me te dobet por jo ate. Fillonte diten duke thene me vete: sot do takohem me mashtrues, vrases, njerez xheloze, tradhetare dhe te dhunshem. *** Flisni Anglisht?

Anglishtja ka 3 menyra te foluri, (1) deftoren, e cila kurre nuk eshte deftore.

(2) auto-ironine, e cila perdoret si mburoje ndaj cdo gjeje.

(3) nje ndjenje perpetuale faji, qe te huajt rralle e kuptojne.

Me fal zoteri, vetem Britaniku te thote, kur ti i ke shkelur kemben. Kjo krijon konfuzion dhe qeshje tek te huajt, e shohin si dobesi te pakuptimte, nuk ka nevoje per shume llogjike ta dish, se “te dobetit, jo vetem qeverisen e plackiten 1/6-en e planetit por dhe i dhane proges.

Pushtime cdo horde barbari i ka bere por j ote gjithe lene gjurme.

“Me fal zoteri” nuk eshte me teper se: “ku i pate syte mor i trashe, dhe per ate zot mu hiq qafe se nuk po te bej asgje”

cxxxiv

ESE

Kujdes nga Progresivistet!

Eshte nje grup i vecante njerezish, qe shpesh dalin ne histori dhe per arsye te ndryshme, e sigurisht nen emrin e progresit marrin perpara cfare u del perpara.

Nje progresivist gjithmone operon me arsyetimin se bota, jeta, periudha dhe cdo gje fillon ne diten kur ai mundet. Duke nisur nga viti 0, ai shkel mbi te shkuaren dhe gjithmone si precedent ka vetveten.

Neglizhon traditen, ne disa raste dhe e urren ate, vetem ne kete forme progresivisti gjen nje casus belli per te justifikuar idene e tij.

Shkaterron trashegimine, qofte skolastike, arkitekturale, kulturore dhe ate sociale; nuk i ben pershtypje se dijahe perpjekja njerezore jane ndertuar me mund ne millenia te tere, rendesi ka vetem vizioni i tij.

Progresivisti eshte mosmirenjohes i punes te shume gjeneratave dhe mendimi i tij afat-shkurter, sic ka provuar historia mese nje here; ka shkaktuar nga deme qe i vuajne bashkekohesit e pasardhesit.

Progresivistet e pare, disa here quhen dhe pionere, ne fakt ata jane aventuriere. Fillojne me kioskat apo pamflete idesh dhe pushtojne sheshe qytetesh dhe bejne revolucione.

Kujdes nga progresivistet, ne momentin kur ne shkeputemi nga vazhdimesia kemi humbur tabanin dhe bazen kryesore ne te cilen mbeshteten arritjet e civilizimit tone.

cxxxv

DR. BESI

Rreth autorit

Copyright by Š Dr. Besi, Londer Janar 2016

cxxxvi