Aktualitet

Aktualitet & Tematike Sociale

Ju nuk jeni me Vlera se keni arritje, ju keni arritje sepse jeni me Vlera. #dbmi 2014-19

dr.besi

TE GJITHA TE DREJTAT E REZERVUARA Kopirajt © Dr. B. Bestar/DBMI Lajmerim per e-liber sipas te Drejtes te Autorit. Ne Shqiperi, e Drejta e Autorit mbrohet sipas ligjit nr.7564, datë 19.5.1992 "Për të drejtën e autorit" me shtesa e ndryshime, dhe Ligji Nr. 9380, datë 28.4.2005 për të drejtën e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me të Shqiperia ka miratuar deklaraten e konferences diplomatike qe adoptoi traktatin dhe dispozitat e Konventes se Bernes (1971) te cilave u referohet traktati. © DBMI 2014-2019 Te gjitha te drejtat e rezervuara per: AKTUALITET Ndalohet marrja e materialeve te ketij punimi, ndryshimi, riprodhimi, kopjimi, shperndarja dhe publikimi i tyre; ne cdo forme, nga kushtdo tjeter, pervec © DBMI Londer, Britani e Madhe. Per informacion kontakto; http://doctorbesimedicalinformation.blogspot.co.uk ***

Aktualitet & Tematike Sociale 1st ed. Nov. 2016. 2nd ed. Apr. 2019 London, UK © DBMI 2014-2019

ESE

Parathenie ne prioritetet tona‌.

Dera me e famshme ne bote - nr. 10 Downing Street - eshte rezidenca e kryeministrit Britanik,. Shume njerez se dine se ka qene per First Lord of the Treasury [shefin e thesarit] Nga ana historike ministri i financave ishte ministri me i rendesishem me keshillat qe ofronte per monarkine. Lord High Treasurer (sic) qe mblidhte taksat e organizonte thesarin per mbreterine, konsiderohej si kabinet, ku mes nje grupi te vogel ministrash njeri zgjidhej si First Lord of the Treasury. Me pas Kancelari i Finances shkoi te nr.11 dhe Kr. Ministri te nr.10 Downing St.

Vetem ne 1721 kur Robert Walpole merr kete titull, nisi te perdorej termi Prime Minister (kryeministri) ndersa ne shekullin e 19-te grupi ministror filloi te quhej kabinet, akoma dhe sot Kryeministri Britanik mban pozicionin e Lordit te Pare te Thesarit, dhe si keshilltar i Mbretereshes.

ESE

Ne kete ese qellimi im nuk eshte te shpjegoj historikun si pushteti kaloi nga Kurora te Qeveria Britaike duke ruajtur konceptin e te pares sipas shkallezimit: monarki, qeveri, sherbim civil; dhe as proliferimin qe sjell kjo metode ne shekuj e dekada permes precedenteve, kodeve e konventave por te theksoj rendesine qe duhet te kete per ne [e cdo qeveri kudo ne bote] Financa dhe Faturat. Sido qe tituj te tille arkaike nga nje vend tjeter mund te duken ceremoniale ne Britani, sot posti i ministrit te financave eshte i njohur ne Shqiperi por jo i vleresuar nga te gjithe. Rendesia e tij si ministri me kryesor ne nje shtet nuk mund te stresohet mjaftueshem, buxheti dhe faturat fillojne e mbrojne me te, hapet kuleta per shpenzimet ne cdo department e behet numerim i taksave, aseteve, balancimi i borxheve, interesave dhe gjithshka qe prek jeten e cdo qytetari dhe te gjithe shoqerise ne shtetin perkates.

Ministri i Financave, formalisht sherben ‘per kenaqesine e Presidentit Amerikan’ por ne post vjen nga institucione te rendesishme (goldman sachs, banka boterore, imf, etj) me background te pasur dhe te provuar si individ; jo nje anonim relativ. Ministri me i rendesishem i nje kabineti zgjidhet per aftesine, autoritetin e lidershipin ne ate fushe; ai/ ajo duhet te jene individe me personalitet te forte, qe nuk intimidohen nga politika e ne rastet kur jane gabim shefat e tyre [president/ kryeministra] ti qendrojne pozicionit me integritet. Natyrisht, qe partite politike kane programet e tyre por kabinetet ne hije ose individet e desinjuar per postin kur vijne ne pushtet bejne llogarite e tyre; qe ne pozite u dalin pak me ndryshe se ne opozite; por gjithsesi variacionet ekstreme parandalohen.

5

DR.BESI/ DBMI

Gjate zgjedhjeve a pas tyre kryeministri percakton nje minister adept te finances dhe i duhet te mendohet mire per emerimin; zgjedhja e tij duhet bere ne formen me korrekte te mundshme te pakten per 3 arsye: 

siguron tregjet, financieret, bankat dhe partneret nderkombetare qe duhet te dijne kush eshte ne kontroll, nje emer i provuar me pare ka vlere ne kete garanci.



siguron sherbimin civil e shtetin, ministri i buxhetit e di cfare ben dhe me reputacionin e tij garanton se vizionet politike nuk demtojne ecurine ditore te shtetit



se fundmi, por me kryesorja eshte se publiku ka besim te nje individi njohur ne politike e finance, ai sherben si guide e frenues i planeve te cdo qeverie qe vjen sot e iken neser; te gjithe e dine se faturat do ngelen prioritet.

Ne jete reale shume kryeministra shpejt pendohen per kete vendim, pasi nje minister finance qe nuk intimidohet lehte dhe kontrollon mire buxhetin e shtetit nje dite mund te behet kercenim real per te; ka plot kr.ministra qe ne cv kane postin e ministrit te finances; ne pika ku arrijne te jene kandidate serioze per postin e liderit; dhe kjo behet pak distraktive si shembulli Tony Blair me kancellorin e finances Gordon Brown; ose u bie shume autoriteti kur ministri i fiancés per arsyet e parimet e tij jep doreheqjen si rasti i Margareth Thatcher me Nigel Lawson. Duhet qe shoqera jone te vleresoje rolin primar te financave ne ecurine e shtetit; te mos vihet ne post nje/ cdo individ qe mendon kr/ministri por njeriu me personalitet te forte i afte per te mbrojtur interesat shteterore e kombetare; ndaj kam shkruar nje shembull te plote te libri Psikologjia Njerezore, 2 per ish-ministrin e financave dhe Ne si popullate.

6

ESE

Sa Persona Duhen per te Prere Nje Peme Ka me shume se 20 vite kur nje mik, ushtarak aktiv ne ushtrine Britanike me thote se do shkojme per vizite ne fund-jave te nje ‘tip i lezetshem, nga ata qe ke qef ti mbash gjithe naten pa gjume’ Duke degjuar eksperiencat e tij neper bote, disa here e kisha lene pa gjume edhe ate. Mesova se njeriu te cilit i zume deren e na priti shume mire, nje ish-kolonel ne pension, kishte qene oficeri i tij i pare qe e kish ndihmuar si mentor gjate gjithe karrieres. Ushtarak e shkollar, ky plak simpatik ne ate kohe po shkruante kujtimet e tij, pas darkes filloi te na tregonte me nje ton matter of fact (sic) nje beteje mbi 5 vjecare neper gjygje me komshiun perkrah, e gjitha kjo per disa peme qe ndanin token mes dy shtepive - Leylandi trees (Leyland cypress)

Per ti thene se e mirekuptoj dhe ky problem haset ngado fillova te kujtoj disa histori nga ana jone; vecanerisht ato qe sapo filluan ne vitet 90-te ku njerezit ziheshin e griheshin per nje rruge-kalim, 2 meter toke apo nje gardh. Me degjonin te dy me interes kur tregoja nje histori te ndodhur ne Kukes.

7

DR.BESI/ DBMI

Per nje ndarje toke ne nje rryp te holle kalimi ishin zene dy fise.

Nga perleshja e filluar mes 2-3 personave, me vone jane afruar anetare te tjere te familjes dhe nga lufta me mjete agrikulture e rrethanore rezultoi ne 10-15 te plagosur. Perfshihet policia, ka arrestime, shume njerez neper spitale e me rradhe. Kishte ardhur rradha te gjykoheshin fajtoret. Asnje nga gjygjtaret e rrethit s’mori persiper te perzihej ne kete afere, tensionet e frika ishin te larta ne ate zone. Tirana komandon nje gjygjtar nga nje rreth tjeter qe qelloi te jete shoku im, i cili me shpjegoi c’kishte ndodhur. Duke lexuar dosjen me kaq shume plage dhe viktima, dukej sikur kishim perpara nje komunikate lufte.

Ndoshta fjala ‘lufte’ ndezi dicka ne mendjen e ushtarakut te vjeter, pjesmarres ne L2B dhe ne Luften e Korese: meqe dolem te lufta - nderhyri ai - shpesh behet per territore ndaj s’do i gjykojme njerezit kur I kane pasionet e nxehta por te dish se edhe per nje PEME, vendet kane ‘shkuar drejt luftes’ Ju desh gati 20 minuta te na tregonte historine si me poshte, menyra si i thonte detajet, qendrimi prej ushtaraku fisnik dhe serioziteti i tij me benin te degjoj me durim, ne rrethana te tjera apo me shume te tjere, do kisha qeshur me te madhe.

Gjithsesi ne fund i them me takt: duket pak e cuditshme (ate qe dikuj tjeter do ja thoja direkt: kjo ngjan pertej fantazise dhe gati e pamundur te imagjinohet) mos ndoshta pjesmarresit kane ekzagjeruar disa detaje. Ai u cua me ngadale, shkoi diku ne bibloteken e tij dhe na solli nje liber – ne ate kohe s’kishim internet te benin verifikime te shpejta – hapi faqet dhe e la ne tavoline: ja ku e keni te gjithe sic ka ndodhur.

8

ESE

Sot e sjell per ju kete histori te jashtezakonshme, te cilen mund ta verifikoni ne pak sekonta.

Operacion Paul Bunyan Paul eshte nje druvar legjendar i folklorit Amerikan qe perfaqeson shpirtin e pionereve eksploratore e ndertues gjate zhvillimit te vendit; ai futet ne vetedijen popullore ne fillim te shekullit 20-te (1910) e pati popullarizim te larte ne periudhen mes dy luftrave boterore. Permasat e tij, forca e jashtezakonsheme dhe anekdotat per te jane shkruar ne libra femijesh, kenduar ne kenge popullore dhe perdorur per shitje te shume produkteve nga reklamat (advertisers)

Kjo ngjarje e jashtezakonshme paradoksin e pare e ka ne vendin ku ndodhi, DMZ-Zona e Demilitarizuar (demilitarised zone) qe realisht si pergjigjet emrit fare, pasi aty eshte pika me e nxehte dhe me e fortifikuar e planetit me dy ushtri ne gatishmerine me te larte e te armatosura deri ne dhembe. Pas percaktimit te hegjemonise gjate Luftes se Ftohte (1948) mes Bashkimit Sovjetik dhe SHBA, Koreja ishte ndare ne dy vende, shteti socialist ne veri qe udhehiqej nga Kim Il Sung dhe shteti kapitalist ne jug nen lidershipin e Synman Rhee.

9

DR.BESI/ DBMI

Ne 25 Qershor 1950 Koreja e Veriut kryen nje invazion kunder Korese se Jugut duke e kthyer ne lufte rajonale qe zgjati deri me 27 Korrik 1953. Te paret mbeshteteshin nga B. Sovjetik dhe Kina, ndersa te dytet u mbeshteten nga Kombet e Bashkuara ne nje koalicion prej 21 shtetesh ku kryesonte Amerika me 90% te personalit aktiv. Levizjet e trupave kane qene masive ku vetem kryeqyteti Seul nderroi duar 4 here, ne fund dhe te forcuar nga bombardimet e OKB-se, Koreja e Veriut nenshkruan nje armepushim ku kufiri vendoset pergjate paraleletit 38-te, sic shihet ne figuren me poshte.

Nuk eshte vendosur paqja akoma dhe teknikisht keto dy vende jane ne lufte, ndaj cdo gje qe kryhet ne territorin mes tyre ndjek rregulla shume strikte ku cdo incident mund te eskalohet me potencial te larte demtimesh. Paradoksi 2 eshte te ura, qe quhet Ura pa Kthim (Bridge of No Return) Mes dy ushtrive ka vend-roje te cilat vezhgojne 24h/dite dhe ne nje pjese pamja kishte filluar te bllokohet nga deget e nje peme.

Me 8 Gusht 1976 mblidhen disa ushtare e nisen per ta krasitur.

15 burra, nder ta 10 jane ushtare e 5 punetore Koreane.

Eskorta e Kombeve te Bashkuara kishte ne krye dy oficere Amerikane te cilen ishin pa arme brezi (rregullat s’lejonin me teper se 5 persona te tille me arme brezi ne ate zone) Kapiteni Arthur Bonifas urdheron te priten deget e pemes.

10

ESE

Pas pak kohe arrin oficeri koreano verior Pak Cul, qe u kerkon ta ndalojne punen dhe mos ta presin pemen, te cilen e kishte mbjellur vete lideri i Korese se Veriut. Amerikanet e injoruan kete kerkese dhe vazhduan punen.

Oficeri Pak con nje ushtar te lajmeroje komanden e tij dhe shume shpejt vjen nje kamion me 20 ushtare, te cilet sulmojne trupat e Kombeve te Bashkuara me shkopinj e leva, po ashtu pasi u moren sopatat qe u paten rene ne toke, ata vrane ne vend kapitenin Bonifas ndersa oficeri Mark Barret vdes me vone nga plaget; si dhe plagosen 8 persona te tjere. Duke u perleshur ne nje zone shume te ngushte asnje prej tyre s’arriti te perdore armet; e gjithe ngjarja ndodhi brenda nje minuti.

[source: here. A photograph taken by officers at a nearby observation post show the scramble when North Korean troops attacked UNC officers and civilians on a gardening mission in the DMZ. (JSA Vets)] 11

DR.BESI/ DBMI

Menjehere Koreja e Veriut leshon kete komunikate zyrtare: “Reth ores 10:45, agresoret imperialiste Amerikane, cuan 14 gangstere me sopata ne Zonen e Sigurise se Perbashket per te prere pemet sipas deshires se tyre, megjithese nje pune e tille duhet aprovuar paraprakisht nga te dyja palet. 4 persona nga ana jone shkuan per ti qortuar per te mos vazhduar punen pa aprovimin tone.

Kunder keshillave qe ju dhame, ata sulmuan rojet tona ne forme masive e ushtruan nje akt serioz provokimi duke rrahur njerezit tane, duke perdorur arme vdekjeprurese e bazuar ne faktin se ishin me shume se ne. Rojet tona nuk paten rruge tjeter por te vetembrohen ne keto rrethana te nje provokimi te rrezikshem�

Lideri i Korese se Veriut qe ne ate kohe ndodhej ne Sri Lanka per nje konference nderkombetare pas publikimit te incidentit arrin t’jua mbushe mendjen se ishte agresion Amerikan dhe aprovojne nje rezulucion ku denohet akti i dhunshem.

12

ESE

Uashingtoni natyrisht qe u zemerua pa mase, Sekretari i Shtetit H. Kissinger filloi te avokatonte per nje fushate masive bombardimi, ndersa Presidenti Gerald Ford megjithese e quajti incidentin ‘vicioz dhe vrasje e paprovokuar’ vendosi te tregoje forcen e vendit te tij pa rrezikuar nje lufte te re nderkufitare.

Operacioni Paul Bunyan kryhet pas nje planifikimi shume te shpejte por kete rradhe ne vend te krasitjes se disa degeve, u vendos te pritet e gjithe pema. Ushtaret lane vetem nje pjese rreth 2m ne kembe si shenje respekti per te markuar vrasjen e dy amerikaneve, ku sot ndodhet dhe nje pllake perkujtimore.

[Source: here (L) U.S. soldiers work to fall the poplar during Operation Paul Bunyan.

(Wikimedia) / (R) A plaque at Camp Bonifas memorializes the site today. (AP Photo/Lee Jin-man)]

Tani le ti pergjigjemi pyetjes ne titull: sa persona duhen per te prere nje peme? 2 platoons (sic) me ushtare (100) 16 trupa te xhenjos, 64 ushtare Koreane me tranjim ne artet marciale e me mina te vendosura ne gjokset e tyre (per vetevrasje) 23 mjete transporti, 1 tank, 10 helikoptere me trupa, 7 helikoptere godites, 12 aviona gjuajtes, disa avione bombardues B-52, bombat berthamore behen gati dhe nje aeroplanmbajtese e sjelle prane kufirit nga zona e Japonise; ne total eshte llogaritur se jane perfshire mbi 13.000 trupa Amerikane.

13

DR.BESI/ DBMI

Te cilet ishin gati per te mbrojtur ushtaret qe po prinin pemen; e gjitha kjo ndodhi pasi per te krasitur deget e nje peme vriten 2 individe nga personeli i Kombeve te Bashkuara. Pa dyshim se kjo peme ka pasur koston me te larte ne historine e njerezimit, nje video te shkurter me foto ilustruese per kete incident [nga ku kam marre dhe disa foto] lexuesi mund ta ndjeke ketu

Nje Hero i harruar…

Themi rendom se heronjte jane mes nesh e ata zbulohen nga rrethanat; rasti me poshte eshte vertete i rralle pasi ai duhej te ishte harruar 3 here; kampet Naziste, kampet Kineze, harresa (me dashje) e akteve te tij heroike ne ushtrine Amerikane.

Tibor-Teddy-Rubin, eshte i vetmi I mbijetuar nga Holokausti qe ka marre Medaljen e Nderit ne SHBA. Lindur ne 1929 ne nje qytet te vogel Hungarez, djali i kepucarit Ferenc Rubin (me origjine Hebre) kaloi nje jete me vuajtje te jashtezakonshme.

Duke dashur te niset ne Zvicren neutrale ai kapet nga Gjermanet dhe perfundon ne Mauthausen ku arrin te mbijetoje deri kur kampi i cfarosjes ne mase clirohet nga ushtria Amerikane ne Maj te 1945-es. Me pas djali niset ne Amerike ku ben pune te ndryshme per mbijetese. Familja e tij ne Europe ishte zhdukur gjate luftes. Tenton 2 here te regjistrohet ne ushtri por deshton ne ekzaminime pasi nuk e fliste gjuhen mire. Duke pare pasionin e te riut emigrant, rekrutuesit e keshillojne te ‘kopjoje pak nga shoket’ dhe pasi ata mbyllen nje sy, Tibor Rubin kalon me rezultate te mjaftuesheme.

14

ESE

Kompania e tij niset ne Luften e Korese ku ai shquhet qe ne veprimet e para. Per fat te keq rreshteri ishte racist dhe sic eshte ne rekord nga deshmite e disa ushtareve e conte ne detyra nga ku nuk pritej te kthehej me. Gjate ofensives Koreano Veriore ne Perimetrin Pusan, Rubin del vullnetar qe te mbuloje terheqjen e shokeve, menjehere niset i vetem ne nje koder, i armatosur me arme te ndryshme e shume granata; natyrisht duke e ditur se rreshteri qe e urrente s’do i conte asnje ndihme.

Kishte aq shume ushtare qe ju versulen kodres ate dite sa ai i kujton me pas ‘si furi milingonash’ Duke luftuar pa pushim e hedhur granata kudo qe armiku te kujtonte se jane shume ushtare ne mbrojtje, arriti qe i vetem ta mbaje pozicionin per 24h pa pushim, deri kur te nesermen erdhen avionet Amerikane qe e ndaluan pak ofensiven. Numri i te vrareve e te plagosurve nga forcat armike qe i jashtezakonshem dhe Regjimenti i 8-te i Kalorsise Amerikane arriti te terhiqet pa humbje ne saje te trimerise se ketij heroi Hungaro-Hebre. Jane ne rekord [si deshmuan me vone ushtaret] 2 oficere Amerikane te cilet urdheruan rreshterin te rekordoje kete ngjarje dhe te propozoje privatin Rubin per Medaljen e Nderit, te dy oficeret me vone u vrane ne lufte dhe rreshteri nuk e beri detyren e tij.

15

DR.BESI/ DBMI

Ne Tetor 1950 prane lumit Yalu pati nje sulm masiv nga trupat Kineze qe ndihmonin Korene e Veriut. Forcat e Kombeve te Bashkuara rezistuan sa munden por ofensiva rezultoi e pandalshme; shumica e ushtareve qe luftonin bashke me Rubin vriten prane tij ndersa ai luftonte papushim me nje mitraloz deri kur plagoset 3 here (gjoks, kembe, dore) e kapet rob nga ushtria Kineze. Fillon nje kalvar tjeter ne burgjet e tyre, ku uria e semundjet sollen vdekjen e shume roberve te luftes. Ka nje detaj interesant pasi hetuesit Kineze disa here e rekomanduan per te kthyer ne vendin e origjines [Hungarine komuniste] nese ai donte te kthehej por Rubin refuzoi me insistim.

Ndryshe nga shume te tjere, ai kishte pervoje nga kampet Gjermane, nje experience qe ndihmoi shume per te mbijetuar; ai arriti te vidhte ushqime e ilace, megjithese e dinte se denimi po te kapej ishte me tortura dhe pastaj pushkatim; gjithmone gjerat i ndante ne menyre te barabarte me roberit e tjere. Keto veprime mes nje kampi armik, bene qe te shpetonte te pakten 40 jete njerezish, njerez te uritur e te semure. Akt qe u njoh gati 5 dekada me vone nga shteti Amerikan.

Ne 1953 roberit lirohen dhe Rubin kthehet ne Amerike ku martohet e vazhdon pune te ndryshme. Si natyre modeste asnjehere nuk foli per aktet e kohes e luftes. 35 vite me vone gjate nje takimi me shoket e vjeter, ata u cuditen si ky hero i ralle nuk kishte marre Medaljen e Nderit. Rubin u tregon se ka 2 Purple Hearts dhe megjithese eshte nominuar 4 here me rradhe per Medaljen, rreshteri i tij ne ate kohe e kishte bllokuar proceduren.

16

ESE

Grupi i Veteraneve Hebre fillon lobimin dhe Departamenti i Mbrojtjes pas nje hetimi te dokumentave te luftes, arrin ne konkluzionin se ky individ duhej ta kishte marre me kohe Medaljen e Nderit dhe ndaj tij ishte ushtruar diskriminim. Ne citimin gjate ceremonise permendet se ‘kish shpetuar jeten e 40 burrave vetem me kujdesin qe ka treguar, nen kercenimin e vdekjes nga rojet e kampit Kinez’ 55 vite me vone, heroi e merr Medaljen e Nderit nga Presidenti G. W. Bush ne 2005.

President George W. Bush shakes the hand of Medal of Honor recipient Tibor Rubin during a White House ceremony in 2005. (Rich Lipski/The Washington Post)

Nuk mbaron me kaq. Rubin punoi per shume vite ne nje dyqan te vellait te tij ne Kaliforni dhe gjate oreve te pushimit bente pune vullnetare ne Spitalin e Veteraneve ne Long Beach; nga ku mori dhe nje nderim pasi kishte shpenzuar 20.000h pune te pa-paguar. Ndersa ne 2017, spitali merr emrin e tij dhe tashme quhet: Qendra Mjekesore Tibor Rubin. Tibor Rubin vdiq ne moshen 86 vjecare ne shtepine e tij me 5 Dhjetor 2015, duke lene pas gruan dhe dy femije.

17

DR.BESI/ DBMI

12 Vite te Groposur.

Nisur nga historia qe perfaqeson si mund ta perkthesh nje titull te tille? Nje nate sa 12 vite. 12 vite te erreta. Terrori qe s’ka fund!? Me vizualitet brilant kinematografik, artistet e Uruguait sjellin permes Netflix nje histori te vertete, ku titulli funksional ka qene shume me prozaik: Kujtime nga Qelia. Ne Uruguain e viteve 60-te, te inspiruar nga revolucioni Kuban fillon nje levizje majtiste revolucionare, krahu guerril i te cileve quheshin Tupamaros. Gjate perplasjeve me policine nje dyzine prej tyre kapen e burgosen. Nje nate vjeshte te vitit 1972, Junta Ushtarake ne fshehtesi nxjerr 3 prej tyre dhe i con ne nje burg te vecante; operacioni sekret keta 3 te burgosur i konsideronte pengje qe duhej ti ruanin si nje garanci per te ardhmen.

Meqenese nuk i vrasim dot, athere do i bejme te cmenden-keshtu u trajtuan dhe per mbi 2 vite mbahen ne nje grope te thelle. Me pas ishin te izoluar e pa kontakt njerezor. Ka nje pjese te bukur filmi kur nga fundi i burgosuri diktonte letrat e rreshterit te burgut qe nuk dinte si ti drejtohej te dashures se tij.

18

ESE

Nuk e paten te lehte. Mes merzise, trishtimit e deshperimit, ata filluan te kene halucionacione por e ruajten nje fare shprese ne thellesi te shpirtit te tyre; ishte kjo ndjesi qe i beri akoma me te forte e me tolerante me vone. Pasi dalin nga burgu te 3 behen politikane prominente e njeri prej tyre arrin te behet president i Uruguajit. Emrat e tyre jane: JosĂŠ Alberto "Pepe" Mujica, Eleuterio FernĂĄndez Huidobro Mauricio Rosencof

Njeriu qe del ne meme si Presidenti (2010-15) me i varfer dhe i ndershem ne bote, 90% te rroges e linte per te varferit, terhiqte 10% per motren e tij te semure; ndersa vete jetonte ne nje ferme te vogel me gruan; eshte me teper se sound-bite. (sic) Jose Mujica ka qene guerrile e vendosur, diten kur kapet – ai plagosi 2 police dhe ishte ne rrezik te larte per jeten ku mezi u arrit ta shpetojne nga plaget ne spital. Denuar 4 here me pare dhe arratisur 2 here nga burgu, njihej si kundershtar i profilit te larte kunder regjimit diktatorial te Uruguait.

Kur shkruajta 3 tweets per kete ngjarje, te DBMI ne Twitter erdhi e la nje Like, regjizori i filmit-Alvaro Brechner, klik ketu 19

DR.BESI/ DBMI

Gjenialiteti Hungarez.

Kur degjoj qe ankohen miqte hungareze: “bota s’na njeh mire’ zakonisht pergjigjem: “humbja eshte e botes, jo e juaja!” Nga kjo gjuhe e vogel, e komplikuar dhe pak e njohur; s’gjinden shume perkthyes adept per te percuar jashte thesarin qe bart mendja e mrekulleshme e ketij kombi gjenial. Me poshte sjell 2 pjeseza nga Sandor Marai qe i kam perkthyer vete. Ne Korrik te 2015kam publikuar librin Jeta (219 fq.) me 3 kapituj te vecante ku njerin e ze vetem Hungaria; me ese, ngarje, historik e analiza te ndryshme, 2 kapituj e tjere jane Shqiperia & Britania e Madhe. Klik ne titull per librin:

Jehona, Ese, Tregime, Analiza Mediokrit Ditet e emrit ne Hungari gjithmone konsideroheshin pushime te kendshme dhe nje rast per mikpritje. Dhe ja, sic urdheronte kalendari Gregorian, kete vit, po ashtu-1944, ne diten e Sandor-it, 18 Mars - ne ftuan per darke disa miq per te festuar se bashku. Darka ishte modeste, si e kushtezonin mungesat e luftes. Por kete vit, njesoj si me pare, ca miq qe jetonin ne brigjet e Liqenit Balaton na cuan disa shishe vere te prodhuara nga ato toka te zjarrta vullkanike. Ishim ulur ne nje shtepi te vjeter ne Buda, ne nje apartament qe kishte qene banesa ime permbi 2 dekada.

20

ESE

Njembedhjete nga ne u ulen rreth tavolines ovale. Pas kesaj nate, keta 11 persona kurre nuk jane ulur se bashku ne te njejten tavoline. Tani nuk eshte e mundur te behet me, sepse disa prej tyre kane vdekur. Jane disa dite kur njerezit jetojne me siguri intuitive, sikur kane degjuar ngjarje ne bote qe do nderhyjne ne jeten e tyre personale. Asnje nuk mund ta thote cfare eshte, por momenti ka arritur, ka nje ere te vecante. ‌Pas darke ne qendruam ne tavoline, natyrisht, dhe duke ndjekur zakonin Hungarez, filluam te bisedojme duke pire vere dhe kafe. Ne menyre te pashmangshme erdhi koha kur miqte dhe mikpritesit filluan te diskutojne politike me pasion. Miqte tane, me nje perjashtim te vetem, ishin anti-Naziste pa ekuivoke. Por te gjithe kishin frike fundin e luftes, dhe ‌si do perfundoje Hungaria gjate kesaj kataklizme.

21

DR.BESI/ DBMI

Shumica e biseduesve ndanin nje shqetesim se nuk duhet pritur asgje e mire. Por nuk vonoi qe kusheriri qe ishte mik i Nazisteve solli ne bisede mitin e ‘armeve te mrekullive’ Ne ate kohe, vendi ishte plot me legjenda te tilla, njerezit flisnin per nje arme qe ‘do e ngrinte armikun’ dhe aeroplane qe udhetonin me shpejtesine e drites. Menjehere e injoronim dicka te tille me nje levizje te dores. Por cfare s’mund te largohej ne ate forme, ishte frika. Kur une fillova debatin me te, ai dha nje pergjigje te cuditshme: “Jam Nacional-Socialist” bertiti “ Ti” dhe tregoi me gisht nga une – “nuk mund te kuptosh kete sepse ti je i talentuar. Por une nuk jam, dhe prandaj une kam nevoje per Nacional-Socializmin” Pasi vdiqen fjalet me pasion; kuptuam se kusheriri gjaknxehte kishte deklaruar te verteten e jetes se tij, dhe, pasi psheretiu i lehtesuar, ai po shihte drejte perpara. Disa filluan te qeshin, por kjo ishte nje e qeshur e hidhur, sepse askush nuk ishte i predispozuar per shaka. Kur ne e ndjeme plotesisht se cfare kishte thene, une u pergjigja se nuk kam dhe aq besim te ‘talenti’ im – eshte nje tip talenti qe duhet provuar cdo dite por une kurre s’do isha ndjekes i idealeve te Nacional-Socializmit, qofte dhe te mos kisha asnje talent; dhe kjo eshte e vertete absolute. Kusheriri tundi koken ne menyre solemne. “Ti nuk mund ta kuptosh” perseriti ne menyre mekanike dhe nxorri gjoksin jashte “Tani cdo gje eshte rreth nesh, te patelentuarave” e tha kete ne forme vete-rrefimi si nje hero i novelave Ruse. ‘Koha jone ka ardhur!”

Sandor Marai nga libri: Memuaret te Hungarise 1944-1948.

22

ESE

Sqarime: 1.Mediokrit eshte titulli nga une, Marai perdor te pa-talentuarit 2.Dita e emrit, ne vende Kristiane e Ortodokse, perkon me nje dite shenjtoresh, personat qe kane ate emer e festojne njesoj si diten e lindjes dhe ne disa vende ka dhe me shume prioritet.

3.Buda - lumi Danub e ndan kryeqytetin Hungarez ne dy pjese, Buden dhe Pestin, ku Buda kodrinore konsiderohet si pjesa me me prosperitet. Magjaret, sic e quajne veten vendasit, kryeqytetin e tyre e therrasin Budapesht. Bashkimi i Kr./Q ka ndodhur kur jane afruar 3 pjese, Buda, Peshti dhe Obuda.

4.Liqeni Balaton, siperfaqja~600km2, thellesia 3-12m eshte me i madhi ne Europen Qendrore, nga vendasit quhet Deti i Hungarise 5.Sandor Marai (1900-1989) lindur ne Kosice te Sllovakise eshte autor prominent Hungarez me tendenca anti-fashiste por dhe i papranueshem per komunizmin, ndaj ne 1948 emigron ne Itali e me pas ne San Diego, Kaliforni te SHBA-se. Ka shkruajtur 46 libra por per here te pare botohet ne Anglisht ne vitet 90-te. Ne keto vite ai ri-zbulohet ne France, Poloni, Ceki, Hollande, Portugali, Kore Gjermani, Kine etj, si dhe ne vendin e tij pasi ne epoken e J. Kadar (pas-1956) nuk lejoheshin librat nga Marai. Tashme eshte ne vendin qe i takon, mes autoreve me te mire te periudhes se luftes. Dhe ne vazhden ‘tragjike qe ketij kombi te cuditshem’ si disa autore, gjeni e burra-shteti, ne moshen 89 vjecare ai vret veten.

23

DR.BESI/ DBMI

Takimi me ushtarin e pare Rus: Kush je ti me pyet ai? Duke thyer fjalen ne rrokje te qarta thashe: “pisatiel” Une nuk dija fare Rusisht, por e kisha mesuar kete fjale sepse thuhej qe Ruset nuk i demtonin shkrimtaret.

Dhe ne fakt djaloshi filloi te qeshe. E qeshura ndricoi ftyren e tij. ‘Harasho’ tha ‘Idi domoi’ Ata ishin si femije, nganjehere te eger, disa here te papredikueshem e melankolike. Meqe nuk mund te beja asgje tjeter, vendosa te vazhdoj profesionin tim, dhe keshtu, pas disa suprizave te para, fillova ti vezhgoj, dhe te shkruaj me shkurtime cfare provova me ta.

Ardhjet e ikjet, vizitat, zhdukjet, cdo gje rreth tyre ishin te cudishme dhe te paparashikueshme. Dite kalonin pa e pare nje Rus, pastaj, papritmas, ata arrinin en masse. Kalonin permes fshatit me makinat e tyre por dhe ne forma te tjera, vagona, karroca, te shprishur si Gjipsit. Nuk ishin vetem korpuset e sherbimit ashtu, por dhe kembesoria mbante shume karroca.

Ushtare, oficere, femra ushtarake, dhe djem-femije-ushtare, 1213vjecare, me uniforma te rregullta te ulur siper kashtes. Nga fundi i javes se dyte kur kisha bere ca praktike me rregullat e vecanta se si duhet sjelle me pushtesuesit, 2 ushtare Sovjetike, te frikshem ne pamje, hyne ne mengjes ne shtepine tone. Isha vetem, grate paten dale per te kerkuar dicka per te ngrene ne pyll, dhe te mblidhnin dru zjarri. Te dy ushtaret me mjekrra dhe te armatosur, te lodhur nga lufta me kerkuan uje, me pas u ulen prane sobes dhe po ngroheshin ne heshtje.

24

ESE

U ula me ta ne forme apatetike duke pritur qe te largoheshin.

Njerin e zuri gjumi. Pas ca kohe tjetri filloi te flase me mua ne Rusisht apo nje variant Ukrainas. Nuk shihte nga une, sikur fliste brenda mjekrres se tij. Nuk e kuptoja asnje fjale qe thonte por kishte dicka ne tonin e tij qe me beri te vija mendjen. Po e degjoja vizitorin tim. Nuk e kuptoja nje fjale te tij por prape me dukej sikur me te vertete e kapa cfare po thonte. Njesoj si ne tregimin nga Kostolani* ku gjate nje udhetimi me tren konduktori Bullgar fliste me nje udhetar qe nuk e kuptonte rrefimin e tij-duke i thene tragjedine e jetes, dhe ne fund, rrefimtari e degjuesi perqafohen ne nje kuptim vellazror; keshtu dhe une po degjoja kete Rus te vogel, dhe mendova se Wilde (Oscar) paska patur te drejte: “disa here Jeta imiton vizionet e Artit, dhe konceptet e shkrimtareve…”

25

DR.BESI/ DBMI

Ky Rus i vogel me fjalimin pa pushim evokonte nje kujtese nga nje tjeter karakter i literatures, kepucarin te Lufta dhe Paqja, qe shpjegonte te Pierre Besukhov, fisniku i fuqishem qe ishte ne burg’ sa e thjeshte dhe, ndoshta, jo pa shprese eshte jeta njerezore. Miku im po shpjegonte njesoj; i binte gjoksit, shihte tavanin, tundte koken, lotet i rridhnin ne faqe; pastaj i fshinte me grusht dhe fliste dhe fliste. E degjoja ne heshtje. Vec kuptova se eshte ne gjendje qe vuan. Per kete arsye, per nje moment, ja vura doren ne krah, dhe ai me pa me syte qe i notonin ne lote. Qeshi, me deshperim, sikur te me kerkonte falje; tundi doren sikur te ndihej i turperuar nga dobesia e tij.

Tani, gruaja me te cilen ndanim kete shtepi ishte kthyer. Rusi deklamativ zgjoi shokun e tij qe gerhiste dhe u nisen se bashku ne ate mengjes te mjegullt Janari, drej deres, kopshtit dhe rruges pa thene as mirupafshim. Te dera, sikur ju kujtua dicka, ndaloi, u kthye, e pyeti cili eshte profesioni im. Kur perkthyesja ja tha, ky Rus foli: Harasho, njesoj si ushtari i pare Rus qe pata takuar. Une e pyeta cfare eshte ‘mire’ nese dikush eshte shkrimtar, pse kjo eshte vecanerisht ‘mire’ per te.

Mendoi per nje moment, dhe u pergjigj me ngadale:“eshte mire sepse nese je nje shkrimtar, ti mund te na thuash neve se cfare ne po mendojme’ Pa me pare fare, u nis per rruge me shokun e tij. Ai nuk pa fare pas. Nje kariere letrare nuk ruan shume nderime per ne. Por sot akoma, e tuaj si thesar kete pergjigje.

Sandor Marai nga libri: Memuaret te Hungarise 1944-1948.

26

ESE

Sqarime: 1.Nga keto dy pjese me lart jo te gjithe paragrafet jane bashke me njeri tjetrin, kam kapercyer disa pjese per te pershkruar me thjeshte idene e mediokritetit dhe takimet me ushtaret Ruse gjate luftes qe Marai i ka ne linje kronologjike ne librin e tij.

2.Dezső Kosztolányi (1885-1936) eshte poet dhe prozator i madh Hungarez, i admiruar ne gjenerata e lexohet edhe sot.

3.Koteksti: Marai jeton ne nje shtepi ne fshat qe ja kishte lene nje mik pasi ishte larguar nga kryeqyteti – Budapest. Ushtria e Kuqe kishte hyre ne Hungari dhe akoma vazhdonte lufta, qe ashpersohet shume me vone ne marrjen e Budapestit.

4.Autori komunikon me Ruset mes nje vajze qe e kishin ne shtepi dhe pati studiuar ne Ceki. Ata vijne diten e naten, hyne e dalin kur te duan, marrin vaj, patate, kafe, miell etj, bile dhe orendi por autorin dhe mbi 6.000 libra nuk i prekin.

5.Me cdo gje qe kam lexuar nga literatura para, gjate dhe pas L2B, pak autore mund ti afrohen Sandor Marait ne kete menyre ekzistenciale te rrefimit;. Aftesite e tij observuese e deduktive, nga ana historike, kulturore e psikologjike; kane nje thjeshtesi te paimagjinueshme; mes te cilave ai jep karakterin e kombit te tij dhe te Rusise; si dhe te nje e cdo pushtuesi ne histori.

6. Besoj se keto perjetime e parashikime ne ‘ate qe pritej te ndodhej me vone’ duhen njohur dhe nga gjeneratat e ardhme.

27

DR.BESI/ DBMI

Vojtek (1942-1963) nje ari simpatik (Wojtek - Ari) Gjate L2B kur shkaterrohet armata Polake, Sovjetiket i cojne ne internim dhe pas pak kohe i lene te ikin drejt Iranit. Mbesa e nje gjenerali Polak adopton nje arush, qe gradualisht hyn te zemren e te gjithe ushtareve, ky ari i cuditshem duke qene mjeshter i imitimit arrin te beje gati cdo gje qe benin ushtaret e tjere; nese pershendetej ushtarakisht salutonte me trupin drejt, hante ne mence duke pritur rradhen, pinte birre dhe cigare me cunat.

Kur erdhi koha qe te iknin ne Britani, te ri-organizohen dhe fillojne luften ne Europe, megjithe lutjet admiraljati s'lejon transportin per Vojtekun. Komanda Polake e rekruton si ushtar (fakti eshte ne dok. historike) me pagesen e tij, nr.serial ushtari, libreze ushtarake dhe rank te plote.

28

ESE

Britaniket nuk mund te refuzonin nje ushtar te regjistruar. Me vone ariu titullohet rreshter. Dy ushtare rrinin me te dhe cdokush nga Aleatet qe kishte degjuar per ariun legjendar ishte kurioz ta vizitonte. Me gjatesi 1.8m e peshe 120kg forca e tij pati vlera ne beteja, sidomos ne Itali ne Monte Casino. Vojtek mbante arkat me predha dhe i stivonte ne makina, ne disa raste ishin arka per cilat duheshin 4 burra ti leviznin. Thuhet se asnje predhe si binte nga dora (putrat) gjate transportit.

Pas lufte cohet ne Skoci ku behet super-famoz per publikun, duke degjuar bemat e tij, i hidhin dhe cigare por Vojtek tashme i hante ato (ariu pinte cigare vetem nese dikush ja ndizte ...)

29

DR.BESI/ DBMI

Mediat_Sociale po e 'copetojne Shoqerine'

…thote nje nga ekzekutivet e larte te Facebook qe tashme “ndihet shume fajtor per rolin djallezor te tyre” [fjalet ne thonjza, te tijat] ai eshte z. Chamath Palihapitiya ish-zevendes President i Sektorit te Rritjes se Perdoruesve. Jo se nuk ka te drejte. Kete e shohim dhe e kane konfirmuar ne vite ekzekutive nga cdo platform: Google, Yahoo, Instagram, Twitter etj por te gjithe keta 'bashke-fajtore' kane nje vecori: jane #isher.

Sa kohe qe punuan me renumeracion qe njeriu mesatar se percepton, asnjeri prej tyre nuk foli, nuk dha doreheqje, nuk propozoi alternative; me pas s’krijoi nje shoqate transparence, balancuese, alternative apo studimore ne keto deme 'per te cilat' keta njerez te mire sot kane ngelur pa gjume. Sa here shkruajne nje liber e dalin ne programe televizive, shpalosin me vrull fajin e dobesine e tyre; ne fakt jane ne gare me njeritjetrin per te treguar sa skandale kane pare gjate punes se tyre. z. C. P., duhet ti behet sic u tha gazetari Amerikan ca djemve /vajzave high/upper class, [te pasurit ] qe bertasin ne 'white privilege' e demet qe u kemi bere racave te tjera 200 vite me pare; kur ndiheni kaq keq pse nuk terhiqeni nga keto privilegje e shkolla [harvard et al] lejani vendin nje emigranti a dikujt me ngjyre e qetesoni shpirtin. Heshten. Keta individe me ndergjegje te trazuar. mund te kthejne pas cdo para dhe shperblim te marre gjate punes, keshtu ulet disi faji dhe ndoshta qetesohen.

Lexuesi mund te doje te dije dicka per $$$?

30

ESE

Natyrisht, gjithshka eshte per $$$ z.v Presidentet e FB shkojne nga $150-250.000/ vit, si bonus marrin $50-120.000/vit. Por s'eshte kjo paga reale. Shumica paguhen ne stocks (aksione) pa llogaritur top dogs [qe kane pjese/pjeseza aty qe me pare] qe shperblimi u shkon nga 6 shifra deri ne miliona. p.sh per vitin 2011, Shefi operacional – COO mori $30.000.000. Shefi i Finances – CFO mori $18 milione. vlere ne aksione qe mund te rritet dhe n-fishohet ne vite.

Dukuria me ta eshte krejt e nejte, sa kohe jane aty nuk flasin, kur largohen ata bejne PROFETIN dhe 'vete-fajtorin' PS, keto jane mungesat qe ndjejme sot ne autoritetet morale dhe intelektuale, ato burra e gra me mend dhe emer dje, qe shkruanin, protestonin e deklaronin hapur; me doreheqje apo mosperfshirje; qofte ne regjime dikatatoriale: CFARE PO BEHET GABIM, KU ESHTE NJE KRIM DHE KU ATA KANE LIMITET. Kjo eshte kriza e vertete qe ka perfshire sot shoqerite ne te gjithe boten.

31

DR.BESI/ DBMI

Me familjen a ke folur?

Sa e pyeta, u pendova. Ju dridh buza. Me pelqen ky djale simpatik 21 vj. Eshte nga Libia. Punon ne dyqanet e lagjes.

Perhere i qeshur e ne levizje mezi pret ti thote: Hi, nje ftyre te njohur. Nje vit me pare me tregonte; si per muaj me rradhe fliste me nenen ne Skype e ajo i tretej para syve deri sa per 7 muaj i vdiq nga kanceri. Sot me thote: me kane vrare babain!

-Ngushellime. C’te shtoja, e di se per varrimin nuk kthehet dot - Bosi me tha rri ne shtepi por s'mundem. Dua te leviz. Punoj qe te largoj mendjen. Ndoshta, kujtoi se kete po mendoja dhe une.

- Eh, si u katandis Libia keshtu…

- Jemi bere si bishat - tha - sikur mezi priste te gjente ankore normaliteti. Ne kohen e Kadafit kjo nuk ndodhte. Tani te grabisin, te dhunojne, te vrasin dhe te drejten se gjen askund.

Me dhimbset ky djale. Ne pak muaj shoh ti fiken syte perdite, me shpirt te vrare e 100 pyetje ne 'bishen-njeri' Keto askush s'mund t'ja sqaroje. Mundem ti jap pergjigje nje pyetje te hershme sa vete Jeta ne balancat mes Sigurise e Lirise, apo ti them atij: se sot Libise i duhet Demokracia…

32

ESE

Nuk behen te gjitha pernjehere Nuk zgjidhen te gjitha ne nje dite Problemet ne arsim, shendetesi, ligj e rend publik, ekonomi e me tej; jane sistemike, studentet duhen sqaruar me durim, jo se si shohin apo si kuptojne por mosha duhet terhequr drejte realizimit e jo falsiteteve. Lexova para 2 ditesh, ekzaltim e entuziazm, pedagogu qe merrte para (thonin) dha doreheqje, oh po ishte dhe pak PERVERT. Ndalova e mendova, krimi 1 e 2 jane krime, i dyti ne apekt individual (seksi s'eshte tek te mirat e perbashketa por si pasoje sekondare demton shoqerine) dhe shkruaj kete per vajza e djem. (ne ref te protesave studentore) Kam shkruar per harassment (ngacmimi seksual) dhunen fizike e psikologjike te femra, traumat e perdhunimet e lidhur me aspektin mjekesor; kam sjelle karta, artikuj e libra te tere, me sa kam pare s’di te kete shkruar njeri materiale me te shumta e me te dobishme per keto online se une te DBMI. Kur analizoja gabimet me mjekesi kam pare ligjet, per te tjerat e kam kaluar shkurt e flas sa me kujtohet (nje avokat mund te me korrigjoje) Dhuna seksuale fizike denohet deri ne 10 vite.

Legjislacioni shqiptar bazohet te ai italian (ne kete qe flasim, pasi ne 150 vite kemi amalgame nga legjislatura te 12 shteteve e kulturave) te cilit i mungojne dhembet e mprehta te ligjit Britanik. (Nje pedagog qe kapet duke bere kete me M.e.B si zene me kembet dhe) Gjithsesi, ligjet mjaftojne. Shoqeria nuk mund te 'kenaqet se iken nje dhunues seksual (i tille eshte nje person i tille) por ben review (fillim e fund) nxjerr mesime dhe ndryshon procedurat duke siguruar vajzat per sot e ato neser.

33

DR.BESI/ DBMI

Ligji ne forme te thjeshtuar ka funksion: punitiv (denon) dhe deterrent (parandalon) Kur nje femre, ne cdo moshe, nga kushtdo i kushtezohet shkolla, puna, karriera e deri siguria psiko-fizike; te lidhura me nderprerjen e jetes normale (ushqimi, gjumi, faturat, e ardhmja etj) ajo eshte nen shantazh (blackmail) Me pak direkte se kur ka nje akt kriminal fizik por jo me e pakte kur ka presion psikologjik (ne mos gaboj kodi penal e quan: shtrengese) nga persona ne pozicion autoriteti.

Dhe sa me distance ka ne hierarki mes tyre, me i ashper e me i larte eshte ky presion. Ndoshta te e para se fusim dot (fizike) sepse duhen prova direkte por ligji Shqiptar e njeh dhunen psikologjike (besoj deri 5 vite burg) ku te gjithe duhet ta kuptojne rendesine. Ja te marrim dy skenare: 1. Perballe klubit ne shkolle nje stalker, keqberes ose me probleme te tjera te crregullimit mendor eshte ulur dhe pret vajzen te mbaroje mesimin, i ka cuar mesazh 'vec mos dalsh se do te‌' Therritet policia, do thonim te gjithe, dhe do kemi te drejte. 2. Seksi ne kembim te Provimit. Meqe kam shkruar c'thashe me lart, 2 libra (Psikologjia/ Dhuna) dhe shpjeguar hap pas hapi mekanizmin e stresit mund t'ju them se vajza ne 2 rastet ka by-products te njejta si efekte afatgjata. Pra jane elementet e presionit, kushtezimit, shtrengimit; vis a vis te dhunes psikologjike. Kjo nuk mund te kalohet kaq lehte.

Ka pasur shume raste qe femrat ne kete pozicion (nga frika, turpi, poshterimi, familja, opinioni, ekonomia, borxhet etj) kane kaluar ne stres me vite, vuajtur nga frika e depresioni dhe disa kane perfunduar edhe ne vetevrasje‌ 34

ESE

Bota i pranon e i njeh keto problematika, ndaj se fundmi ka filluar te persekutoje krime historike seksuale p.sh ne Britani jane akuzuar e burgosur individe qe sot jane mbi 80 vjecare.

Pedagogu me lart...Emrin nuk ja shkruaj pasi nuk besoj se keto behen me denoncime publike (te shkaterrosh nje te pafajshem nuk falet) Punet behen me procedure. Kjo ngelet e vetmja rruge nese duam siguri. Duhej denoncuar ne polici dhe prokuroria vepron. Nuk zgjidhen hallet as ndryshon shoqeria me emisione fikse e pathos postimesh as me protesta pa fund e ofshama halli. Maskara, i lig, njeri i poshter; jane disa nga epitetet qe shkruanin per te; realisht ai duhet konsideruar si PREDATOR. Ne lufte dhe ne paqe mbrojtja me e mire dhe finale ndaj tyre eshte drejtesia e thate; pa emocione, pa ngaterruar radhen e puneve dhe pa braktisur viktimen. Predatoret nuk ndalojne vete pa i ndaluar procesi ligjor, krimet seksuale (e drejta e njeriut te kete te pacenuar trupin) sjellin pasoja direkte te VIKTIMA por dhe pasoja afat-gjata tek ajo dhe shoqeria. Kemi disa mangesi ne trajtimin e ceshtjeve te tilla, ku indinjata perfunktore - sa here degjohet nje rast i ngjashem - mbyt me zhurme proceduren e civilitetin. Eshte per te theksuar se nje mentalitet civil krijon kushte per viktimen qe te trajtohet me seriozitet, besim e ne konfidence; dhe ajo do te kete mbeshtetje institucionale e sociale. Duhet punuar me shume per tu kuptuar se ndryshimet nuk vijne nga deshirat e mira [as mallkimet] por rendi procedurial dhe formaliteti ligjor.

35

DR.BESI/ DBMI

Shqiptaret jane MATERIALISTE... ..dhe me kete vezhgim e ne te njejten kohe - konkluzion, autori nderton doktrinen. Eshte ceshtje rutine ne Shqiposfere si shkrime qe do ishin humbur ne ditare anonime, dalin ne media dhe individi qe lexoj ‌konsiderohet 'opinion-formues' Mund te pranohej nese nuk do ishin 2 probleme. Shqiptaret s'jane nje grup uniform qe jeton, mendon e funksionon njesoj; dallime ka brenda e jashte vendit, qytet me qytet e fshat me fshat; edhe ne nje familje individet ndryshojne. Kur cdo referim fillon me 'gjuhe e flamuj' harron INDIVIDIN. Me pas nencmon grupin perkates. (2) Le ta pranojme tezen se Shqiptaret jane materialiste, cfareka per te qene pexhorativ (sic) Materializmi s'eshte turp por nevoje bazike; nje individ i izoluar ne pyll do mbledhe shkarpa e kerkoje ushqim. Nese do jepej mesazhi per kombesi, ndalesh te e kunderta - ne balance. Shpirterorja eshte ao qe i duhet cdo individi; feja, idealizmi, kultura civile e shpirti komunitar. Dhe ne fund, tregohet se 'materialistet me te medhenj' (miliardere) pa perjashtime, u zgjuan nje dite duke ndjere veten bosh. Bamiresine e filluan se rruge tjeter s'ka.Kjo jete nuk lejon askend ti marre me veten materialet. Provo te lexosh faqen e Bill Gates (fondacioni e plot si ai) shiko sa here e gjen te shkruar 'microsoft, kompjuter, programim' Ja ta them une, 1x te vetme, te origjina. Si ai dhe te tjere, novatore, nobeliste e kirurge madhore ne CV-ne e tyre nuk krenohet me tituj e para (kane arritur stadin qe kuptojne eshte nje gare e shfrenuar ku askush s'del i pari) por bamiresi, ndihme e operacione 3 jave ne Haiti, e keshtu me rradhe‌ 36

ESE

Natyrisht qe jane shembujt fundor por sherbejne te na thone se ka dicka me te LARTE se nevojat tona bazike - materialiste, qe i jep kuptimin e vertete jetes; dhe ky kuptim ka vlera per shume nga ne.Per njerezimin - Shqiptaret nuk jane specie me vete dhe pikerisht ne kete barazi, JETA nuk ka minimum entry level (sic) 'te jesh i pasur' per 'te dhene dicka pas' Dhe koha kete ka provuar, dhenesit me te medhenj nuk kane pasur cfare te japin vec SHPIRTIT TE TYRE. Ndryshe Shqiperia e kudo qe jane shqiptaret s’mund te krenohet me Nene Terezen. Ne duhet te kuptojme se shpejt a vone & nese shqetesohemi per shoqeri dhe komunitet shqiptar, do te fillohet nga edukimi i individit.

Jemi ne ate ide per te cilen ngulmoj e nuk heq dore, njerezit nuk mesojne duke u rene kokes me kritika, ankesa, paragjykime e duke i ulur por me shembuj, durim, inkurajim dhe perkrahje; duke i ngritur e inspiruar me shembuj reale; keshtu do shkojne drejt te MIRES. Ne Shqiperi si kudo, ka njerez me shpirt te gjere dhe empati per te tjeret, cdo dite e nga pak individe te tille mundohen te ndihmojne antaret me me pak fat te komunitetit; materializmi me shndritjen dhe temptimet e tij natyrisht eshte me i zhurmshem por kjo nuk d.m.th se individet bamires nuk jane pjese e shoqerise tone; ka individe vizive por dhe te heshtur qe si njohim por per te pasur e dime se ka!

37

DR.BESI/ DBMI

Mars-Prill 2019, Kriminaliteti Sapo pashe 2 dokumentare per kriminalitetin [Shkoder & Elbasan] te thuash situata eshte serioze - duhet te tregohesh i bute. Cfare verehej aty: 1. Nje fare naiviteti [nga oficere policie e eksperte] qe akoma i shihnin 'keta djem' si halabake te lagjes, te cilet 'po te mos kene mbeshtetje...' Behej fjale per individe te cilet kishin ne zoterimin e tyre mjete te blinduara e cdo lloj armesh, me lidhje nga Lindja ne Perendim [Tuqi, Spanje, droga etj] Ata benin atentate me eksplosive, perdornin vrases me pagese, kishin snajpere dhe korruptojne gjygjtare; jane aspak amatore.

2. Pafuqishmeri. Ne Elbasan nje grup me police te armatosur nuk ndalonin dot nje makine qe u iku para syve. Keta kriminele po kontrollojne biznese, lagje e qytete; kane grabitur e dhunuar persona, jane shume krime qe s’denoncohen pasi njerezit i kane frike. Krimi ka krijuar struktura paralele kanceroze [fajde, shperblime, tatime/ gjoba etj] Eshte nje raport sfidant, ku mafia i ben karshillek shtetit e popullates.

38

ESE

3. Gjakmarrja- shpesh konsiderohej sikur '2 familje' a grupe jane ne gjak dhe po marrin hak. Ne brutalitetin e tij ky koncept ka disa rregulla; gjak per gjak qe perjashton 'vrasjen pa diskriminim' duke ndjekur kodet perkatese. Hakmarrjet MAFIOZE qe trondisin nje qytet nuk jane 'gjaqe ordinere' Shiheshin grupe kriminale te mire-organizuara te perfshira ne akte ekstreme, duke dhene publikisht mesazhe terrori. Motore me dinamit, makina te hedhura ne ere, 3 vete me automatike hyjne ne lokal dhe qellojne mbi 11 persona. Nese nuk trajtohen si TERRORIZIM do ish gabim. Kercenimi i sigurise publike ne keto nivele s'eshte gjakmarrje mes kriminelesh te rendomte por lufte per territor, pushtet e influence.

4. Keta i ndihmon Politika,kudo thuheshin keto fjale [ne indiference, inat apo glee (sic) ] e kalohej ne standarten qe e hasim kudo: (a) e beri kjo ane politike (c) eh sikur te ishte ana tjeter politike. Krimi i organizuar gjithmone lidhet me politiken ne nivel lokal dhe/ose qendror, nuk ka asgje te re ketu; here me zhurme e here ne heshtje eshte fenomen boteror, akces & influence, direkt e indirekt, votat & ligjet, tenderat e perfaqesia.

Ky shikim bardhe dhe zi se e ka fajin POLITIKA cdo gje e le ne dore te saj. Po kriminelet s’kane faj? Shihe ne ane te kunder me nje politike puritane, a do jete shoqeria pa krime? Po gjykatat?

Gati ne cdo rast, keta individe me precedente penale, ose liroheshin ose denoheshin shume pak' arme pa leje, plagosje, vrasje etj, GJYKATA i liron. [per mire a keq, ndoshta dhe prokuroria s'ka qene e sakte] Ndaj kemi pushtete te NDARA, dhe kur politika zhytet ne krim me te dy kembet, vepron LIGJI. Krimi nuk fajesohet se ben krime [denohet] as politika se i perkrah ne disa raste - fajin e ka gjygjsori qe nuk vepron, 39

DR.BESI/ DBMI

eshte i pa-afte dhe i korruptuar, shpesh here dhe te dyja se bashku. Natyrisht qe vullneti politik ka vendin e tij por nuk mund te bazohet nje vend perjetesisht te politika, ne shtetin funksional jane mekanizmat qe ne forme profesioniste luftohet cdo lloj krimi e korrupsioni, si nga mafia, biznesi apo politika.

Ne fund, ka nje doze deshperimi ne analiza te tilla, ndoshta dhe oferte temptuese [na sillni ne ne pushtet] ku per te fituar pike momentare politike, vemendja largohet nga standartet reale dhe mungesa e profesionalizmit te organeve ligjore. Nese keto grupe kriminale kane mbrojtje politike, organet e drejtesise – me perkrahjen e shoqerise – duhet ti identifikojne duke i cuar drejt denimeve perkatese. ***

"Pas cdo siperfaqe te shndritshme qendron edhe nje plage e thelle"

Te dy me lart jane personazhe fiktive, Sterling & Drapper, nga seriali briliant televiziv- Mad Men (sic) i pari eshte alkoholist funksional me 2 heart attacks (sic) ne 1 vit, i dyti po ashtu pi alkohol dhe ka 99 trauma ne background, familje, pune etj...

40

ESE

41

DR.BESI/ DBMI

42

ESE

43

DR.BESI/ DBMI

44

ESE

45

DR.BESI/ DBMI

46

ESE

47

DR.BESI/ DBMI

48

ESE

49

DR.BESI/ DBMI

50

ESE

51

DR.BESI/ DBMI

Klikne titull per te lexuar librin: Korrupsioni ne Mjekesi e Sinjalizuesit (Published on Mar 15, 2018) Ne librin e tij te 40-te, nga fillimet e DBMI ne 2014, Dr. Besi analizon fenomenin e korrupsionit & whisteblowers (sic) ne shendetesine Shqiptare.

52

ESE

53

DR.BESI/ DBMI

54

ESE

d

55

DR.BESI/ DBMI

Notre Dame ne flake‌ Tani eshte ora 19:30, me 15 Prill, 2019, duke bere disa editime ne kete liber, degjoj se agjensite boterore te lajmeve po njoftojne se po digjet Notre-Dame ne Paris. Katedralja filloi te ndertohet ne 1160 dhe mbaroi nga shekulli i 13-14-te, ne ditet tona zakonisht pret 30-50.000 vizitore ne dite. Presidenti E. Macron ka shpallur gjendjen e emergjences kombetare, ndersa shefat a zjarrfikesve thone se zjarrin nuk e ndalojne dot. Catia eshte shkrumbuar dhe katedralja vazhdon te digjet.

Ne BBC po diskutohet nje ide nga korrespondentet e tyre ne France, ndoshta Notre Dame mund te ishte mbrojtur me mire por ka pasur ‘kursime qe kompromentuan masat e sigurise’ Sot po humbet nje ndertese e njohur e civilizimit Europian, ku vlerat monetare ne objekte fetare, historike e te artit jane te pallogaritshme. Kjo veper ikonike e civilizimit Europian haset dhe te libri i Viktor Hugo dhe ka qene vendi ku Charles de Gaulle deklaroi ne veren e 1944-es: Franca eshte e lire. 26 vite me vone (1970) po aty mbahet mesha per vdekjen e tij.

56

ESE

Brennt Paris?

Mr 9 Gusht 1944 Hitleri urdheron: Parisi nuk do te bjere ne duart e armikut vecse si germadhe. Nje jave me pas, i terbuar, ulerin ne telefon: - A Po Digjet Parisi?

Te Shtunen pashe filmin francez Diplomacia, ku tregon se si konsulli suedez Raoul Nordling debaton per gjithe naten me gjeneralin Dietrich von Choltitz duke i thene te mos zbatoje urdherin e Hitlerit per ta hedhur ne ere Parisin. Eksplozivet ishin vene ne te gjitha urat, objektet e landmarks kryesore.

Ishte llogaritur se edhe Siena do dale nga brigjet dhe do kete permbytje ne 3-4m nivel uji ku mund te vdisnin 1.000.000 banore. Aleatet gjindeshin 30km larg Parisit. Ne momentin e fundit gjenerali gjerman vendosi te mos e zbatoje urdherin e Hitlerit. Sot te gjitha mediat boterore jane Live ne Notre Dame qe filloi te digjet para nje ore...

57

DR.BESI/ DBMI

Aleppo - Cfare po Ndodh?

3 jane gjerat me te deshperueshme te jetes (1) femija qe po vdes nga uria e semundjet dhe nuk ke mundesi te besh dicka (2) nena qe lutet per jeten e femijes se saj (2) kur burrat nuk ndihmojne dot femijet. Klik per kete klip nga Televizioni Turk, 7:00 - 9.00, ne nje gjuhe te cilen nuk e kuptojme por jepet nje femije i vogel duke u operuar pa narkoze ne Alepo te Sirise.

Femija perserit pa pushim disa vargje nga Kurani, dhe spikeri i televizionit shperthen ne lote. Pas pak fillon ti dridhet zeri, dhe qan edhe profesori i ftuar ne studio.

Kjo eshte Aleppo sot por realiteti nuk eshte ashtu si mendohet dhe paraqitet ne shume media boterore e me 'solidaritetin siperfaqesor te internetit' Te pakten nuk filloi ne kete forme.

58

ESE

Te gjithe ja lene fajin mos-nderhyrjes ku njerezit thone: Pse nuk behet dicka? Fajtoret sipas tyre jane Presidenti Asad, Garda Revolucionare e Iranit dhe Presidenti V. Putin i Rusise.

Me 11 Shtator 2001 kur po ndodhte renia e Kullave Binjake isha ne telefon me nje shok. Pasi shpertheu avioni no.2 s’kish me dyshime se po shihnim nje akt me dashje, ndaj i them: kam frike se mund te behet Rajshtagu i kohes tone. Pse - me pyeti.

59

DR.BESI/ DBMI

Se do sherbeje si casus belli, akoma s'dihet kush e ka bere por sa te gjindet, Amerika duke menduar se nuk ka rruge tjeter do te pergjigjet, eshte e pamundur te mos pergjigjet por problemi qendron te forca proporcionale. Si mendon - me nxiti ai. Per momentin numri i viktimave s’dihej akoma. Ne goditje te tille pa paralel nga L2B - Amerika nuk mund te pergjigjet me shume force pa pasur provat. (me vone doli se ishin 3.000 viktima) Gjithnje po jepja ide e prape mendoja se pergjigja e vetepermbajtja, ndikojne jo vetem ne anen Amerikane por dhe mbeshtetjen e aleateve te saj. Natyrisht dihet se fuqia ushtarake no.1 e planetit nuk ka rival, sikur te marrim si parameter force vetem numrin e aeroplan-mbajteseve, SHBA kane 2x me teper, se te gjitha fuqite e medha te marra se bashku. (Rusia, India, Kina, Britania, Franca etj) Ne 2002 Presidenti Bush mban fjalimin ku perdor togfjaleshin Axis of Evil (sic) Aksi i Djallit, ku futeshin Irani, Iraku e Koreja e Veriut.

C’ndodhi me pas. Nga ditet tona dallohet fare qarte, humbi proporcioni; nen emrin e luftes te terrorizmit, administrata e G.W. Bush, megjithese te gjithe terroristet ishin Saudite 60

ESE

[me nje perjashtim] sulmuan Afganistanin e Irakun. Rezultati numerohet ne miliona te vdekur. Al Kaida mori status si te ishte ushtri e rregullt, dhe pasi u krijua nje koalicion formal shpejt filluan invazionet. Po aq formalisht e krejtesisht gabim u paraqit pretenca nga Sekretari Colin Powell para Kombeve te Bashkuara. (ish shefi i shtabit ne luften e pare te Gjirit Persik, nen Presidentin Bush-babain) Ishte nje farse e vertete, ku vendet Anglo-Saksone paten para-vendosur te fleksonin muskujt.

Neokons (neo-konservativet) me Bush, Cheney, Donald Rumsfeld, Paul Wolfowitz, John Bolton, Elliott Abrams, Richard Perle e Paul Bremer kaluan ne over-drive.

Afganistani u permbyt ne viktima, akoma vazhdon lufta me nje administrate pro-Amerikane qe rri e rrethuar ne Kabul. Po ashtu edhe Iraku u shkaterrua. Shkaku per pushtimin: ka aftesine te projektoje arme te shkaterrimit ne mase qe arrijne Londren ne 45 minuta. Kurre nuk u vertetua dje, sot e dime qe ishte pretendim fallso. Por ne ate kohe, the die was cast (sic) Reporte fallco te inteligjences, ekzagjerim i aftesive ushtarake te Sadamit, analiza kryenece ku thuhej Al Kaida mbeshtetet nga Iraku e Afganistani, e beri te pashmangshme fillimin e luftes.

61

DR.BESI/ DBMI

Nuk ka pasur me pare ne histori kundershti me te medha publike ndaj nje lufte por askush s’degjoi opinionin. Ne Australi nje vend i vogel per popullate, protestuan 1.2 milione persona.

Me shume ne Amerike. Miliona thane Jo dhe ne Londer. G.W. Bush, nuk arriti te bente as ate qe kishte bere babai i tij, njeri i mencur dhe diplomat me sens. Bush-babai krijoi koalicionin, ndoqi ligjet nderkombetare e ne momentin qe nxorri ushtrine e Sadamit nga Kuvajti, ndaloi ne kufirin Iraken. Per ate qellim qe shkuan, ate mbaruan. Bota ka shume probleme e te gjitha nuk rregullohen, ndaj ndiqen rregullat e ligje nderkombetare dhe jo preferencat e kohes. Ka diktatore e despote, popullata vuan por s'eshte detyra e nje superfuqie as e Kombeve te Bashkuara ti heqe nga posti se destabilizon me shume se nje vend; si shqiptar i lindur ne diktature s'eshte e lehte te thuhet kjo. Ne ate tjeter si realist e pranoj qe punet ndikohen nga jashte ama nga jashte nuk rregullohen! Per mire a keq, diktaturat kane shtet e sherbim te konsoliduar, pavaresisht nivelit te modernizmit sistemi qeveritar eshte funksional. Sa hyri Sadami nen embargo, vuajti populla. [jo elita] Kur ai ra, vendi u shkaterrua pasi ndryshimi ishte i forcuar e nga jashte.

Me vone filloi Pranvera Arabe; sot akoma kemi Egjiptin e destabilizuar, Tunizine me probleme, dhe Libine e copetuar e me shume fraksione rivale. Zjarri shpejt kapi Sirine dhe nje rajon i tere rezultoi i destabilizuar. Nje problematike gati globale, qe fillon nga Afrika Veriore deri ne pjesen aziatike te Turqise. Po ashtu, eksportin e terrorizmit ne cdo vend, numrin e refugjateve ne rajon dhe deri ata qe kane arritur me miliona individe ne Gjermani, France e Britanine e Madhe.

62

ESE

Presidenti Bush me keshilltaret e tij, nuk kuptuan ose harruan se ne ate zone shtetet jane krijesa artificiale, formuar ne vitet 1910-1920 nga Perandoria Britanike kur ajo Turke u shkaterrua e ne epoken post-koloniale te viteve 1945-1960.

Njerezit bashkohen sipas linjave te besimeve fetare (suni, shiat etj) e tribal; keshtu qe, kufinjte poroze, inatet e vjetra, problemet e aleancat e mepashme sollen katastrofen e sotme.

Asnje s'thote qe Presidenti Asad eshte njeri i paqte por te ngaterrosh rebelet me luftetaret e lirise duhet te jesh naiv.

Kete e beri dhe administrata Obama, me thenien e famshme ‘te vizes se kuqe-qe nuk duhet te kalohet’ Pa asnje plan a mundesi per ti mbeshtetur keto fjale, zbuloi dhe pafuqine e saj. Amerika furnizoi me arme, tranjoi e inkurajoi rebelet, rebele qe jane te ndare ne grupe e fraksione, ku disa prej tyre rezultojne me mizore se te tjeret.

Nuk ka lidhje por rivalitet.

Nuk ka koherence por qellime te ndryshme.

Secila ane perfaqeson nje front te vetin, e ne fund doli ISIS.

Asad do luftonte me forcat qeveritare ne zonat qe mundej. V. Putin do mbronte te vetmen baze qe Rusia ka ne detin Mesdhe, te mos harrojme SHBA kane > 700 baza ne te gjithe boten.

Tashme ushtria Siriane po ri-merr zonat e meparshme, ku ne mes-zjarrin e kesaj lufte jane kapur popullsia civile. Plagosje, dhunime, grabite, e vrasje, jane normale ne territorin Sirian.

Shume kane lene vendin dhe shpesh popullata perdoret si mjet shantazhi ose vihet para trupave qe luftojne. Ku jemi tani? Ne fund te fundit qeveria e Asad eshte ajo e ligjshmja. Amerika para pak kohesh thonte: te ike Asadi.

63

DR.BESI/ DBMI

Ok, te ike, a di te thote njeri se kush duhet ne vend te tij? [jo] Njesoj si me gabimin ne Irak e Aganistan, ngaterrohet koncepti i demokracise perendimore me ate ne boten Arabe. Duke kujtuar: mjaft te kete votime te lira e do te zgjidhet cdo gje. A e dine volativitetin e rajonit, historine e tij, mentalitetin popullor; pushtimet, satrapet, guvernatoret, grushtet e shtetit, familjet mbretetore me puce e tradheti? Natyrisht i dine, apo dikush i keshillon. Kujtuan se kohet ndryshuan dhe epoka moderne funksionon kudo njesoj; mjafton regime-change (sic) dhe pak vullnet i mire.

Marredheniet nderkombetare bazohen ne ligje e sovranitet territorial, si te tilla duhen pare me pragmatizem e pa emocione.

Ne e dime se Siria e Presidentit Asad dhe e babait te tij, s’ka qene asnjehere vend demokrat, kundershtaret politike burgoseshin e torturoheshin ama s’jane shpernguluar miliona banore dhe vrare 00-000. Gjithsesi, nje politike e tille intervencioniste qe pati kulmin ne Vietnam e vendet e Amerikes Latine ne vitet 70-te, asnjehere s'ka dhene rezultate.

SHBA dhe Britania e Madhe pasi harxhuan triliona $$$ lane mijera ushtare te vrare u terhoqen nga Iraku e Afganistani.

Cfare fituan? Sot jane miliona te vdekur ne Lindjen e Mesme dhe fundi akoma nuk shihet. Ndaj pyetja nuk eshte, pse nuk po bejne dicka (?) por pse nderhyne kur nuk duhej te nderhynin (?) Paraleli i Kosoves dhe i Kuvajtit nuk jane njesoj, Komuniteti Nderkombetar nderhyn kur problemi del nga kufinjte territoriale te nje vendi, ndryshe i duhet lene kohes dhe pranuar e keqja me e vogel.

64

ESE

Te DBMI kemi sjell sjelle shpesh precedente historike nga konflikte te ndryshme, dhe ketu do kujtoj thenien e Gjeneralit MacArthur: cdo president qe con nje armate tokesore ne Azi, Lindje te Mesme apo Afrike ka nevoje te kete ekzaminim te kokes.

Analiza me lart eshte nga 2016 gjate edicionit te pare te librit Aktualitet; si qendron situata ne Sirine e 2019-es. Ne kete lufte mes ushtrise te presidentit Bashar al-Assad dhe trupave rebele kane humbur jeten mbi 350.000 persona, ndersa 13.100.000 kane nevoje per ndihme humanitare, ku organizatat humanitare thone shifrat nuk jane te plota per miliona refugjate qe kane ikur ne vendet kufitare dhe kudo ne bote. Ne fillim ISIS kontrollonte nje zone te madhe ne Irak e me pas ne lindje te Sirise tashti grupi i tyre gati eshte shkaterruar, megjithe luftimet vazhdojne jane pa intensitetin e meparshem.

Forcat qeveritare ndihmohen nga Irani e Rusia, ndersa grupet rebele nga SHBA, Britania, Franca, Turqia dhe Arabia Saudite.

Destabilizimi rajonal qe solli nderhyrja ushtarake e nxituar e Amerikes ne Irak, sot po jep pasoja globale dhe asnje nuk di te thote se kur do i shihet fundi i saj‌ 65

DR.BESI/ DBMI

Globalizimi, pushteti dhe kapitali. analizoj 2 raste qe kane bere buje per jave e muaj me rradhe dhe per arsye te ndryshme sot po diskutohen kudo ne bote…

Rasti 1, Jeff Bezos (1964 - ) founder & CEO (themeluesi & Shefi Ekzekutiv) i gjigantit te shit-blerjes online - Amazon. Ne terma reale, qe ta kuptoje qytetari mesatar e te relatoje disi me keto numra fenomenale eshte keshtu: 

nese do kishe investuar $1.000 para 10 vitesh ne Amazon sot aksionet vlejne $23,600.



nese do investoje ne 1997 (3 vite pasi filloi) ~21 vite, sot do te kishe $1,362,000 Bezos sot ka $150 milarde, ndersa Amazon sapo kaloi vleren totale ne 1 trilione $ (1.000.000.000.000) dicka qe ka ndodhur vetem me nje kompani ne histori, rasti i Apple, ne Shtator 2018. Per ti dhene edhe pak konteskt, GDP-ja e Gjermanise ~5.4 trilion. Ose ndryshe, vetem ne vlere monetare: 

Amazon ~ 600 Shqiperi,

 Gjermani ~ 3,000 Shqiperi (GDP $15miliard) Efekti i tij ne jeten tone eshte i pallogaritshem dhe nese s’kemi perdorur kurre Amazon. Njeriu me i pasur i planetit ndryshoi menyren si perceptojme biznesin e shit-blerjes. Shkaterroi shtypshkronjat e librin [ve re ironine, bleu po ato dyqane dhe aty shiten librat nga Amazon] Robotizoi forcen e punes, ku punetoret ankohen se s’kane kohe te bejne sh*rren’ aq te kronometruara jane minutat ne programim per paketim shperndarje. Ka pallate ne uje e avione private, takon cdo president e kryeminister; e praktikisht i hapet cdo dere.

66

ESE

Ndersa tani‌Cfare ka ndodhur. Pasuria e tij do ndahet ne mes me te shoqen pas nje martese 20 vjecare. Bezos, kapet me nje femer duke dale / hyre. Ajo ishte gruaja e nje shoku me te cilen ky tradheton te shoqen e tij. S’ngelet me kaq. Tani ka tekste e foto ku dy 50 vjecare, sillen si aoleshente e Bezos thote: mi kane bere hack (sic) mesazheve e do luftoj publikuesit qe deshen te me bejne shantazh (National Enquirer ne Amerike)

Pune per te. Cfare te intereson ty? Sjellja njerezore: Kur arrin ne keto nivele, i vetem perballe planetit ke dy rruge (a) te jesh krejt outrageous (sic) cdo skandal s’te ben pershtypje me, pra je bere antifragile (sic) si tip Xhengis Kan modern, dicka qe Bezos si shkon, ose (b) mban kohen ulur, modest e humble; very humble (sic) Po i shkonin mesazhe ne 2 vite, Presidenti Trump ne 3 AM (ate pune ben) shkruan tweets anti-Amazon (lexo: anti-Bezos) Po na shkaterron sistemin e delivery; posta amerikane ndikohet. Po na ngaterrohet te emigracioni; Bezos eshte globalist, emigrantet i do qe ti paguaje pak. Po ndikon te pagat, rriti rrogen minimale [ja del sa per sot] me pas kur te 67

DR.BESI/ DBMI

prishet tregu, ben punet e tij [ka shume djallezi ketu, oligarket gjithmone shohin per vete] Amazon po shkaterron high street! [dyqanet tradicionale] Nga ego, mburrja [hubris] e mefshtesia, nuk e kuptoi se kur te vihet pushteti ose ofro nje token gesture (sic) per paqe ose ul koken. Mesazhi po jepej ‘loud & clear’ do te te zvogelojme ne nje forme a tjeter, e kjo eshte ceshtje kohe.

Ne minimum dikush ruhet e ben me shume kujdes. Goditjet jepen permes mekanizmave ligjore-rregullatore [anti-trust] ku thyhet monopli [sic bene me Microsoft] ose te jeta private; sic dhe ndodhi. Jeff, sado i pasur te jete, ne mentalitet ngelet nje teenager geek (sic) i pa-afte e i pazoti te operoje jeten e tij private normalisht. Sidomos me femrat. Njera i puliti qepallat e ai sillet keshtu. Nje mashkulli a cdo mashkulli, i jepet tolerance per nje femer 18 vjecare, simpatike, te re e seksi; thuaj nja 10% por toleranca s’eshte falje. Te rreshqasesh per nje 50 vjecare, gazetare e femer publike; me disa martesa e plot te dashur, s’ka nevoje per fjale me vetem ti kthehemi pasigurise e dobesise te personit me te pasur ne bote.

Kur shkruaj te DBMI-ne-Marredheniet Gjinore, shpjegoj ‘why women don’t like nice guys’ Jeff, is a ‘nice guy’ Biologjia evolucionare si shpjegim e biomekanika triumfojne mbi cdo gje qe kemi krijuar ne forma sociale. Sjell nje shembull nga me ekstremet. Ne mos qofte sot me ekstremi nga cdo ane te shihet.

A mund te kete pasur dashuri mes tyre? Dikush nga ju edhe e mendon kete. Jo. Kjo s’ka te beje me ‘femren 50 vjecare e sa e konsumuar ka qene ajo’ Ndikon disi por nuk eshte baza. Ne fakt, edhe ajo e ka shfrytezuar [targetuar] Bezos-in. Nese do, ai e mbush nje anije me femra, mjafton ti tregoje me gisht.

68

ESE

Ka plot te tilla sic gjithmone ka ne histori. Ne fakt, as gishtin s’ka pse e luan, ja sjellin te tjeret. Ose i vijne vete sapo ta njohin se kush eshte. Bezos mund te jete manjat biznesi, vizionar ne fushen e tij por s’di si te sillet ne raport me 1 femer e asgje nuk kompeson per kete. Tituj, pasuri e pushtet, s’jane balance finale (ne fillim a deri ne gjysme e shtyn disi) per karakterin, forcen dhe aftesine e nje burri. Ndryshe nga sa propogohet [antiket e dinin] meshkujt jane seksi romantik, femrat jane pragmatike.

Ato nuk e ndiejne dashurine si mashkulli, ndaj duket se kur largohen; ‘largohen me shpejt e ftohte’ Nuk eshte faji i tyre por pertej tyre. Keshtu natyra siguron percimin e species, ‘ne xhungel nje femer s’bie dot ne depression dhe te ushqeje veten e femijet me koncepte morali e besnikerie [keto jane invencione mashkullore] i duhet te shkoje shpejt te tjetri [mbrojtja, komuniteti] ndryshe per te dhe te ardhmen – femijet; d.m.th vdekje e sigurte. Kam shkruar po ashtu, nder forcat me te medha te natyres eshte hipergamia femerore, te cilen: feja, familja, shoqeria e cdo mekanizem, arrijne deri diku ta vene nen kontroll. Kur del nga duart krejtesisht - sic ka dale tani, BIE CILIVILIZIMI & KULTURA. Keshtu ka ndodhur ne 80 raste ne histori, e i kemi ne rekorde nga grupe/ shoqeri nga me primitivet te me te zhvilluarat. Shkurt, nese tregu seksual kontrollohet vetem nga femrat [bejne c’te duan] grupi, bashkesia, shoqeria dhe nje civilizim njerezor; bejne kollaps.

Ne fund, dhe si ceshtje karakteri, nje grua qe ishte me ty ‘nga fillimi’ e ndenjet bashke permbi 20 vite, meriton te trajtohet me respekt. Jeff mund te ndahej pa tradhetuar,pastaj te shkonte me kedo, e ku te donte! Shkrimi eshte nga 2 muaj me pare, ne Prill 2019, finalizohet divorci dhe gruaja mori $35miliarde.

69

DR.BESI/ DBMI

Rasti 2. Carlos Ghosn. (1954-) Lindur ne Brazil e me origjine Franko-Lebaneze, ka punuar ne biznesin Amerikan (shefi i Mishelin) Europian e Japonez; dhe deri tani mbahej si poster boy (sic) per globalizmin. Besoj se kjo mungese rrenjesh e percipshmeria qe vjen nga levizjet e shpeshta; ka ndikuar dhe renien spektakulare te ketij globalisti par exellence.

Kudo qe ka ndejtur nuk arriti te kuptoje esencat kulturore te cilat ndryshojne nga vendi ne vend e jane percaktore; ndersa ne raste ekstreme konsiderohen vitale per ekzistencen e vazhdimesine tone operative. Ja te bejme nje paranteze kontekstuale, ndryshe rezulton e pamundur per njeriun e zakonshem te krahasohet e te relatoje me njerez te ketij niveli.

Ne fund do shohesh se eshte krejt njesoj edhe per ty, por ‘duhet ta zhveshim nga disa atribute’ per ta ulur ne nivelin elementar e bazik ne te cilin jeton specia jone. Zakonisht, nuk mi sheh syri ne Shqip kur dikush thote: keshtu e ka Perendimi se kjo eshte e rendomte. Nese lexoj: ne Perendim une jam mesuar ..., me vjen buzqeshje ironie. Ka nje shkalle akoma me keq, kur e para i falet naivitetit e 2-ta eshte ndryshe; individi nuk e kupton ose e di por po genjen. Sido te jete, demton ata qe e ndjekin dhe e besojne. Ai/ajo me 3-7 muaj, 5 vite shkolle/ pune jashte, kthehet ne Shqiperi (ose flet nga jashte) edhe thote: DO E BEJME/DUHET BERE SIC E BEJ/a Une NE PERENDIM 70

ESE

Me degjoni mua se KAM FORMIM PERENDIMOR; truri automatikisht mendon: ai/ajo po ju MASHTROJNE. Keta jane njerez qe nuk e dine ku kane qene as e dine cfare kane bere. Duket sistemi rreth tyre funksional [se eshte] por s’eshte per ta/ as i tyri, as e merr dot me vete se dikush mendon se cfare shikohet transplatohet. Sistemi Perendimor eshte disenjuar e testuar ne shekuj, askush s’adoptohet ne pak vite a ne 1 dekade. Qendrimi ne dhome studenti e 3 adresa ne 5 vite. 2 kurse ne spitale a puna ne 6 vite, specializim e PhD, s’te bejne praktikues & e me mentalitet Perendimor. Mund te mesosh 1 apo 5 subjekte, disa metodika a teknika operative por jo me teper. Origjina s’eshte xhakete qe cfare sheh te tjetri te vishet ne pak kohe. Une lexoj Anglishten mesjetare e kuptoj Shekspirin e veshtire, shume me mire se femija im 18 vjecar i lindur ne Londer, qe e ben subjekt ne koleg; ne fakt ja bej edhe home-work dhe ai/ ajo merr A+.

Kurre s’me jep te njejten ndjesi si kur shoh Mesharin a degjoj te permendet Kristoforidhi. Dhe pse po shkoj drejt 3 dekadave jetese ne Perendim nuk them se jam Perendimor. Ai/ajo nuk dine si funksionon jeta dhe vendi, e kane te pamundur se kjo nuk bazohet vec ne nivele zgjuarsie por dhe kohe-gjatesie.

Duhet kohe edhe kohe e gjate. Ne fakt, ne kete hibridizim traumativ [keshtu ndodh] eshte me keq se nje turist qe ben 55 foto ne 5 dite. Personi kap disa pjese siperfaqsore e te shkeputura, nuk mund ti lidhe dhe as ti jetoje te plota. Nuk di ligjet, shtetin e pushtetin, anen lokale e keshilltaret, funksionin policor, gjykata, e ushtri; mediat e jeten sociale, shkollat, mjekun e familjes, komunitetin, fene e historine nga pas; s’kupton cfare sheh, aq me pak nen-korentet te cilat duhen dekada me rradhe, dhe prape te cudisin. Ta shohim ndryshe…

71

DR.BESI/ DBMI

Imagjino nje te huaj ne Kukes a Sarande, sa ‘mentalitet e rrenje SHQIPTARE gjen te ai’ Pse duhet jemi ne perjashtim, kur dalim ne bote!? Kam pare diku nje te huaj [s’me kujtohet anglez apo amerikan] ne Korce ku jetonte mbi 20 vite dhe kish marre shtetesine shqiptare, por qe ne 1-2 fjalite e para cdo shqiptar mesatar di te beje dallimin mes shtetesise e origjines. Sado mire te jete pershtatur e te kete mesuar nga vendi ku rri, s’mund te jete referenca baze ‘si te huaj te tjere te marrin mesime per mentalitetin Shqiptar dhe si ndodhin gjerat ne Shqiperi’ Atehere si ka mundesi kur Shqiptari mesatar qe kthehet ose i flet vendit te tij ex-cathedra nga Perendimi, lejohet te flase pa asnje challenge (sic) llogjike sikur ai ‘ka eksperiencen Perendimore, e di si behen gjerat ne Perendimin e konsiderohet ekspert i tipit Perendimor?” Perfundimisht, me nje te dalur ne Perendim nuk e provon Perendimin si eshte Perendimi real. Pako ne poste, bilete avioni ne agjensi, leksione ne shkolle, turne ne pune, nje vizite ne banke a party ne fund-vitit; nuk jane Perendimi sic e kane ndertuar e jetojne Perendimoret. Ai ka pak te beje me njerez e institucione, nje universitet, leja ne polici dhe viza nuk jane lidhje por kontrolle; cdo kontakt e ka siperfaqsor.

Ne esence; me funksionin normal te jetes, nga lindja, martesa, vdekje, arkiva, blerje shtepie, kredi, votime, kriza, probleme e suksese ne jete reale ai s’relatohet askund e aspak. Kjo ndodh me kedo. Pa perjashtim nga niveli i dijes e i pasurise; ndarja behet e prere dhe ne ca raste i duhet prere cope; kur individi thote erdha nga Perendimi, keshtu jam mesuar une dhe keshtu duhet ta beni, SI JU THEM UNE!” [ne raport me Shq] i jepet nje klip nga i huaji ne Korce, dhe sa ‘Shqiptar tipik eshte ai’ 72

ESE

Po ashtu, shihni foto e pastime ku njerezit krenohen me ‘eksperienca’ nga bashkepunonjes a studente ne 1 a pak vite, nga A. Latine, Rusia, Polonia, Kina etj; te cilet as ata se kuptojne vendin ku jane bashke; keto quhen kartolina jo eksperienca. Te jetosh me nje Shqiptar, s’merr Shqiperine; te rrish me nje Meksikan s’provon kulturen e tyre. Ka situata nga me komiket ne tragjike ne keto keq-kuptime. Nje Grek ankohet ne Londer, s’dini te beni nje sallate? [restoranti thote Grek ne balline] Nje Italian thote: shetita 50 bare Italiane, s’gjeta nje qe di te beje ekspreson [ka ndodhur, eshte televizuar] Nje Indian cohet nga restoranti [rest.indian] duke pare tavolinen me percmim: Ne s’gatuajme keshtu ne Indi! Ndersa ne Amerike, ku akcenti Anglez eshte indikator i ‘klasit e stilit’ Anglezi eshte dorezuar e i le te mendojne ashtu; s’ka me kuptim tu thote; “ edhe ne kemi te metet tane, me 150 akcente qe s’jane njesoj e pasdite jo te gjithe pijme caj me Mbretereshen’ Ndersa nje here kam rene ne hall me nje Kinez, qe donte te bente ankese formale se ne restorantin ku qelluan te gjithe punonjesit Vietnameze! Une se dija. Ai filloi duke kerkuar llogari ne emer te >1 milarde banoreve [Vietnami s’te garanton kliente sa guzhina Kineze] Aty pashe si nje profesor/ autor librash, njeriu i bute e i sjellshem qe u kreshperua se i dhunuan krenarine kombetare; sipas tij origjinalja gjindet vetem ne origjine. Ata shpjegoheshin se sa e kishin blere lokalin [genjenin pak, kishin 3-4 vite] dhe ruanin cdo gje ne menu/praktike si me pare por nuk donin te mashtronin njeri. Keta shembuj thone nje transplant kulturor se garanton ne ‘cep te vogel e te sigurte’ per t’ju pershtatur nje fushe: guzhines/lokaleve; dhe arrin ne hibride qe s’perfaqsojne asgje. Po nje njeri? Po ne shume fusha…

73

DR.BESI/ DBMI

Nese nuk kuptohet kjo nga publiku do kete deme nga ‘gjysmeperendimoret’ Nese nuk kuptohet nga individet ata do ikin me te demtuar, vis a vis me ndjesi inferioriteti. Kete jua dallon ne fjale e gjeste, po te dish ku e si te shohesh. Nje pjese, demtohen akoma me shume dhe se marrin veten per nje jete, duke kujtuar ato 3-5 muaj/vite ku pane dicka krejt tjeter. Ne s’mund te ndryshojme sjelljen, psikologjine e aftesine njerezore, me deshire te mire as deklarata por mund te analizojme e te pranojme cfare eshte drejte, dhe te largojme ate qe nuk eshte. *** tani qe e shohim keshtu, sa e veshtire eshte pershtatja kudo dhe kerkesat esktreme te saj, le te kthehemi te nje titan i industrise.

C. Ghosn ne vitet 90-te shpeton Renaultin nga falimenti pasi ben shkurtime massive e imiton praktikat prodhuese Japoneze.

Nga ‘vrasesi i kostove’ merr nofken tjeter, ‘mr. fix it’ [te ben pune, rregulluesi] dhe fitoi cmime si biznesmeni nr. 1 i vitit ne disa vite nga Amerika ne Europe e Azi. Ai njihej si njeriu me ‘golden touch’ dhe ne Japoni mbahej si celebrity. Bashkon 3 kompani ne nje, dicka e pa-pare ndonjehere se i drejtonte te 3ja vete. Renault & Nissan e Mitsubishi Motors ne aleance kontrolluan tregun global te makinave deri ne masen 10% ne 2010, ndersa sot jane prodhuesi nr.3 ne bote. Deri ketu ne rregull por Ghosn kaloi pertej remitit, jepte keshilla per naften, klimen, planetin, globalizmin dhe cdo gje sikur kishte tager hyjnor; Ghosn could do no wrong. (sic) Ne 2017 jep doreheqje nga Nissan si CEO por ngelet chairman (sic) 74

ESE

Ne Nentor 2018 arrestohet ne Tokio per keq-perdorim te aseteve te kompanise; 5 shtepi ne bote, ka marre bonus rroge qe si takon etj. Nissan, 3 dite me vone, e heq si shef. Keshtu ben edhe Mitsubishi. Megjithate Renault e qeveria Franceze e mbeshtesin. Nga fund Janari, edhe Renault e leshon dhe ai jep doreheqje. Bota e biznesit & finances nuk e kuptonin se c’po ndodh dhe pse Japonia po vepron keshtu. Per dite me rradhe s’kishte info te sakte; Ghosn nuk futej te njerezit e dyshuar per keq; aq me pak tek ata te cilet mund ti prekesh kollaj. Ku eshte gabimi i Carlos, nder drejtuesit me te fuqishem te biznesit e autoriteti me viziv ne vitet e fundit ne industrine e makinave?

Eshte te dallimet kulturore qe thame me lart. Duke levizur shpesh e shume, ikur kudo e ngado, Ghosn diku harroi e diku si kuptoi ndryshimet e nen-korentet qe ekzistojne per gjenerata e shekuj me rradhe. Keto kane shume rendesi. Ne nivelin e tij ai eshte pertej nje ‘te daluri te zakonshem’ por ne fund aplikimi del njesoj per cdo njeri. Ne Japoni cfare duket si adhurim e veneracion, qendron pas 30 formave te te thenit faleminderit; shume prej tyre jane ne formatin ‘s’te shohim dot me sy’ sepse ‘s’di te respektosh kulturen e traditat tona.’ Kur je i vogel, te largohen me takt, kur je i madh te durojne ca kohe dhe pastaj...

Ne Angli, Rusi, France, Amerike e Japoni; dhe kudo ne fakt; jane disa specifika ku s’mund te rrish ‘ne ajer, i pavarur, shume viziv, kapricoz a qofte ne karshillek’ Respekti, terheqja, deferenca ndaj lokaleve; modestia e me rradhe; te ‘qenit jabanxhi qe e di vendin e tij’ te japin nje fare mbrojtje per ca kohe por cdo gje tjeter nje dite do te llogaritet kunder teje.

75

DR.BESI/ DBMI

Forca, xhelozia, konkurrenca, deshirat e ardhshme dhe inatet e shkuara; ne biznes, politike e marredhenie njerezore; konspirojne sado i madh te jesh. Vendet i kane mekanizmat, diku brutale e hermetike [japoni, rusi] diku me stil e by the book [france, angli, amerike] qe te kepusin ne mes. Mes ketyre, globalisti Carlos qe filloi te mendoje se vertete ecen ne uje, harroi dicka edhe me esenciale qe vlen pergjate cdo kulture: · Rroga - sa kohe qe je nen rroge mos pretendo se je i pavarur.

S’ka rendesi $5,000 apo $55,000, qofshin dhe $55,000.000, ne page je e ngelesh rrogetar. Ka bord me aksionere; arka, asetet dhe burimet e kompanise nuk jane te tuat. Pse bejne sikur nuk te shikojne kur gjerat jane mire apo kur ta kane nevojen; nuk do te thote se te dhane leje per jete; te ruajne e mbajne shenime qe nje dite do perdoren kunder teje. Kur duan te te shkaterrojne, te kapin ne $500, perdoret ana ligjore e morale qe te largojne. Kur Carlos filloi te sillet si mbret ja kujtuan se zoteria s’ishte asgje me teper se nje sherbetor pra nje rrogetar. 2 shembujt me siper megjithese jane draft i shpejte desha ti ndaj me ju; pas disa ditesh do dale nje e-book me ese ku do te kete shembuj reale me emra/ngjarje reale analizuar nga Psikologjia Njerezore e bazuar te Biologjia Evolucionare; nese keni dicka pikante qe meriton trajtimin me shkruani ne inbox. ** ne duam te dime per adaptim + qendrim+ eksperience emigracion + Perendim, si rregull te pergjithshem kemi: 

ka nje grup shume te rralle personash qe ndoshta mund te adaptohen me 15-20 vite, besoj se jane 1:100,000 76

ESE

ata vijne me background cilesor nga vendi i origjines.

Une i quaj ‘njerezit pa akcent’ e dallon se eshte i huaj por se ve dot gishtin nga mund te jete; ne IQ, paraqitje, sjellje e mendime; ky individi adaptohet me lehte dhe di te kaloje barrierat; pa e ngaterruar me pretendimin se per 1-2 dekada ai behet Perendimor ose Arab (nese studion/jeton atje) ne kuptimin e plote te fjales. 

Brezi i I-re jashte vendit kerkon 3-4 dekada te kape sistemin Perendimor ne operim e mentalitet [jo te plote, flasim per pjesen esenciale] S’ka rendesi nga eshte individi, shtresa shoqerore, suksesi a niveli ekonomik; ne raste krizash ose momente te pavetedijshme do te kthehet ne origjine, ne gjuhen ku sheh dhe endrrat e tij.



Brezi II-te - femijet e emgranteve, me aftesi me te larta e me shume lehtesira por ka veshtiresi qe i terheqin pas; nje lloj dyzimi ne perkatesi [vendi i origjines se prinderve v vendi ku linden] ky eshte nje fenomen me vete ku ne asnjeren ane nuk e kane bazen e plote - 100%



Brezi III-te, eshte vetem kjo gjenerate qe mund te quhet plotesisht Perendimore, ne mentalitet, historik, kulture, perkatesi etj, njesoj vlen per nje familje shqiptare ne Poloni dhe nje familje Hebre ose Spanjolle ne Shqiperi.

Duke qene realiste ne cfare themi jemi me te shtruar e kontekstuale ne cfare kerkojme e presim; s’po shpjegoj kush eshte Perendimor ne baze vitesh [e pamundur per cdo individ] keshilloj qe njerezit ne Shqiperi te mos temptohen e te rreshkasin nga ‘keshillat qe u jep nje i kthyer’ Ne fund, sikur nje Perendimor ne Shqiperi te sjelle a te udhezoje dicka [sic ndodh ne 30 vite] do te deshtoje pa pershtatje me terrenin/ njerezit.

77

DR.BESI/ DBMI

Toponimet Po kjo - tha – c’kuptim ka? Vite me pare nje mik i ardhur per vizite ne Londer megjithese i kenaqur me pritjen e atmosferen perreth, kish ca kerkesa te pazakonta; te pakten ne fokus e frekuence. Njerezit pyesin per monumente, godina, gjera konkrete e funksionin e tyre - ky jo. Ne cdo cep rruge ose kudo ku kishte dicka te shkruar donte te dinte kuptimin e origjinen e fjales.

- Kjo? Shepherds Bush, d.m.th shkurrja e bariut.

- Po ketu? Baker Street, perkthehet si: rruga e furrtarit.

Ne fillim duken si shanc me pas mendoja se po bejme shaka, kur ne fund thote: emertimet qenkan njesoj me ne. Natyrisht jane njesoj, njerezit kudo ne bote pak a shume jane njesoj; keto toponime qe ne mbajme sot si emra rrugesh, vendesh e lagjesh, jane si Selvia, Kombinati a Bjeshket e Namuna; u thonin dicka banoreve te nje kohe ndaj dhe tradita i ka sjelle deri tek ne.

Toponimet – fjala toponim zakonisht ka 3 kuptime: 

Emri i nje vendi



Fjale derivuese nga emri i nje vendi



Termi teknik per nje zone te trupit (anatomi) p.sh te kafshet

Etimologjia e fjales vjen nga Greqishtja e lashte topos (vend) + onoma (emer) pra te emertosh nje vend. Ne Latinisht perdoret nomen loci qe ne shumes eshte nomina locorum ose nomina loci. Shkenca qe studion emertimet e vendeve quhet toponimi, nje dege e leksikologjise qe studion emrat dhe emertimet, vecanerisht origjinen dhe prejardhjen e tyre. Toponimia eshte dicka qe e marrim per te mireqene por per studiuesit ka specifika te ndryshme qe bazohen ne disa fakte, 78

ESE

p.sh per zonat me uje perdoren hidronime dersa ato malore ka ornime. Si fjale haset nga fundi i shek. 19-te (1876) mes gjeografeve Britanike, duke u larguar nga legjendat orale dhe filluar me rekordimet e sakta. Ka shume rendesi qe toponimet te jene te sakta pasi ndryshe do kishte konfuzion neper zona e ne te gjithe boten. Cdo toponim ka aplikim per vendin perkates, gjuhen, shqiptimin, origjinen e kuptimin per banoret lokale; kjo rekordohet ne studimet gjeografike dhe me pas ne referencat zyrtare. Toponimia lidhet me arkeologjine, historine, letersine, folklorin, etnografine, gjeografine, linguistiken dhe filologjine.

Ka raste kur toponimet shkojne pertej nje emertimi te thjeshte, si ne Bashkimin Sovjetik kur ideologjia donte te vuloste influencen komuniste, Shen Peterburgun e quan Petrograd me pas Leningrad e ne 1991 prape Shen Peterburg. Problematik per disa dekada eshte emri i Maqedonise per Greket ose i Gjirit Persik si del ne hartat Iraniane por ne disa vendeve Arabe shkruhet Gjiri Arabik. Ne disa vende varen nga nje indid, p.sh rasti i z. Viktor Orban ne Hungari, qe para 6-7 vitesh ri-emertoi gati cdo gje nga aeroporti te rruge e sheshe. Ka raste me origjine te ardhur nga perdorimi i zakonshem, si Arra e Madhe [Shkoder] ose Rrapi ne Mashkullore. Nga emra njerezish te shquar si Rruga Hoxha Tahsin ose Sheshi Skenderbej. Vihen per shtete ose qytete te tjera, Rruga e Moskes apo shetitorja e Parisit. Emra nga ngjarje te famshme ose revolucionesh etj. si dhe mjaft burime qe preferojne njerezit e kohes. Ka qe tentojne drejt gloriozes, ku entuziazmi i njerezve te nje periudhe kerkon ti coje drejt perjetesise ose te pakten ata besojne se do vazhdojne te jene te tilla per shekuj e mijevjecare.

79

DR.BESI/ DBMI

Champs Elyses, ose Avenue des Champs Elysees ngelet nder rruget me te famshme te botes qe gjindet ne distriktin nr.8 te Parisit (arrondissement) eshte 70 metra e gjere dhe gati 2km e gjate (1.9km) Vazhdon nga Place de la Concorde (sheshi me i madh ne France, prej 7.6ha) dhe Place Charles de Gaulle te Harku i Triumfit (Arc de Triomphe)

Si rregull i pergjithshem toponimet origjinale te cilat jane te lidhura me beteja, tragjedi ose evenimente substanciale ne jeten e nje vendi [clirimi, pavaresia, lufta civile etj] tentojne ti rezistojne kohes por dhe kjo s’ka garanci; se fundmi ne shume vende perendimore nga faktore te ndryshem po kerkohet revizionim i historise; ku duan te hiqet busti/statuja e nje individi dhe me te bie emri ne institucione, organizma, rruge, sheshe, universitete etj. Ne Amerike vecanerisht, ka nisma kunder gjeneraleve te Luftes Civile (si Robert E. Lee) por dhe ne Britani po shtohen kerkesa te tilla; kjo vjen si pasoje e gjykimit te individeve te djeshem me standartet e sotme.

80

ESE

Nga vjen toponimi Champs Elyses? Fjale per fjale d.m.th Fushat Eliziane. Ne Greqishten e Vjeter shkruhet Ἠλύσιον πεδίον Ēlýsion pedío, nga mitologjia keto fusha konsiderohen te ndara nga mbreteria e Hadit qe rezervoheshin per mortalet e lidhur me zotat edhe per heronjte. Ne pershkrimin Homerik [te Odiseu] keto paraqiten si fusha te parajses ku asnjehere nuk ka shi, bore dhe stuhi dhe gjithshka eshte e bukur dhe e qete.

Ne cdo 14 Korrik [Dita e Bastijes] aty behet parada me e madhe ushtarake ne Europe me pjesmarrjen e Presidentit te Republikes dhe qytetareve Franceze, ky bulevard sherben si stadi i fundit i Tour de Fance ne ciklizem qe nga viti 1975.

Pergjate gjithe rruges ka dyqane lluksi e te modes, te cilat vendasit filluan ti quajne ‘banalizim te bulevardit’ dhe disa here jane munduar te pengojne hapjen e dyqaneve e firmave te tjera por duket se globalizmi ka fituar; tashme aty gjinden disa nga emrat me te famshme komerciale si Luis Vutton, Banana Republic, Marks & Spencer, Tiffany & Co etj.

81

DR.BESI/ DBMI

1 Parashikimdhe 1 Paralel 1. Me c'shoh ne media e rrj. sociale, #fanatizmi me te cilen ndiqet #politika besoj se do kthehet kunder tyre. Politikani, deputeti e ministri Shqiptar, 1 ne 200 medioker te tille, ka perkrahes e shikime sa ne raport popullate krahasohet me 1rockstar, ~6-12.000.000 ndjekes.

2. Jane disa #nen_korente qe po kristalizohen; krimi i organizuar, femijet/familjet e kastes se korruptuar ne 30 vite, the #dispossessed* (sic) SJW e radikalet. Mos-kuptimi i potencialit te tyre sjell kosto te larte. (*nga historia mjaftojne 10% per katastrofa, Shqiperia aktuale ka 20-25% 'njerez pa asgje' Te presim cdo te ndodh sapo tu dale 1 lider.

3. #Deficiti qe po akumulohet ne shume fusha; do te shpertheje ne trazira te medha kombetare.

4. Ngaqe legacy (sic) nuk hyn te prioritetet tona po injorohet #Faktori_i_Jashtem qe operon by the book dhe i #organizuar. (duhet te jesh i verber t'mos e shohesh ose ta besh me dashje) 5. Ne fund, te jemi t'pergatitur per mundesine se ndoshta fitore dhe progress social nuk do kete ne t'pakten 2 gjenerata te tjera. #Lutu qe do kete PAQE, lutuni.

82

ESE

Republika e Weimar (1918-33) eshte periudhe qe historia nuk e ka trajtuar qarte. Ne Lindje pati fallsifikime. Ne Perendim, shume heshtje. Me sa shoh nga larg do bej nje paralel, duket se Shqiperia eshte kthyer ne nje mini-Weimar; kjo jo vetem per liberalizmin e degradimin kulturor. Ne 3 dekada jane kristalizuar dy pole ekstreme, ku cdo dite thellohen ndryshimet mes tyre. Elita - super e korruptuar v 17-25% e popullates ne varferi totale; ti shtosh deshperimin kolektiv e shpresen e humbur, shpejt do kete problematika dhe trazira madhore sociale.

Nje nder historianet me njohur te shek 20-te ne Britani ka qene A.J.P Taylor, nese lexon librin e tij The Origjin of Second World War kupton ne tellesi si filloi kjo lufte, dhe pse! Ne kohen qe u botua e quajten kontrovers e ju hodhen per fyti, shkurt; Taylor tha: "Hitleri s'ka qene i cmendur as gjeneralet e tij nuk ishin qener te luftes' por ama nuk ja hidhnin dot poshte 83

DR.BESI/ DBMI

saktesine dhe aftesite fenomenale; e sa shume research kishte bere ai. Per ta mbyllur, libri sot eshte nje masterpiece ne aspekt historik, te pelqen ideja e tij apo jo; vis a vis, gjerat nuk ishin aq te thjeshta me PERENDIMIN ENGJELLOR dhe Gjermanet e Poshter, ndaj themi se propaganda ekzison ne cdo ane.

Si qendron problematika aktuale ne Weimar-in Shqiptar!?

2. #VARFERIA - ne kete rast hapen disa valvula si informaliteti, emigracioni, kriminaliteti etj por sâ&#x20AC;&#x2122;mjaftojne; nisur nga historia kur #shteti nuk siguron #ushqimin minimal, populli REBELON. Kur them varferi s'referohemi ne bindje por statistika p.sh B.Boterore (1 nder 3) borxh-dhenes madhor i Shqiperise, sipas tyre vendi ka: 15-20% te varfer (nga raporte ne 10vjecarin e fundit) por ka dhe organizma te tjere qe klasifikojne si > 20% Percaktimet jane per: varferi-varferi ("te thjeshte") njeriu qe jeton me =/< $2-$5/dite. varferi-ekstreme me <$2/dite.

Jemi te varferia e thjeshte, ku 1:5 ose 1:6 Shqiptare mezi hane 1 cope buke ose flene te uritur. Nisur nga pervoja historike; nje situate e tille eshte e pamundur te vazhdoje pa prodhuar tensione dhe trazira radikale ne cdo vend...

3. Per here te pare e lexon ketu-mos i jep interpretim me kahje politike se shkruaj vetem nga ana socio-humane; destruksioni qe po vjen, vec kaosit te pa-shmangshem qe manifestohet ne keto situata; do kete disa #specifika me pasoja afatgjata, 84

ESE

Viktimat-target (sic) do jene nen-grupe specifike si politikane, juriste, biznesmene & doktore, nisur nga precedente historike e psikologjia njerezore eshte e pamundur per keto agresione te akumuluara, ne mendime e fjale, te jene (a) fallco, dhe (b) te ngelen po ne kete nivel-verbal; kerkojne & do gjejne 1outlet.

Parashikimet te #DBMI si bej per rekorde te kthehem neser me: I TOLD YOU SO (sic) jane analiza dhe deduksione bazuar ne dinamikat e hasura ne disa vende te botes, qe ruhen se do botohen te #DBMI (twitter, issuu & google) A do kete viktima, e sa? Ngelet shqetesimi im primar (1jete e humbur) por pergjigjen askush se di. Jam i qarte ne nje gje, si ka ardhur gjendja vendi nuk del nga vitet 20-te pa nje katastrofe madhore sociale.

4. Ne shume gjera [e skandale] te paharrueshme per DBMI ngelet nga nje profesor i mjekesise qe me thote: F*CK the LEGACY. Natyrisht individi has to duck it, kur flas per cfare do leme pas per neser (?) si registron as ka vlere per ate mentalitet. Mund ti quash naive, selfish ose indiferente keta persona qe justifikohen se "i do populli, i njohin pacientet etj, kur thoja: dr shihen edhe en group, si profesion. Jane disa qe jetojne ne bubble (sic) nga dopamina e 2-300 Like qe jua japin [si dr a drejtues, miqte e servilat] duke neglizhuar tensionin ekstrem ne popullate. Dhe nese digjet [arrestohet] apo kritikohet nje prej tyre [Dr] ne 95 komente, as 5 sâ&#x20AC;&#x2122;thone nje fjale te mire. Kolege e paciente i braktisin. Flasim per ekstremin fundor, kur te bjere rendi social nje nder grupet target [keshtu njerezit historine e injorojne e me duket lajmet si shohin] jane DOKTORET; me a pa te drejte, ata perceptohen 'si te kamur' shtoji frymen e antagonizmit te ashper qe ekziston per ta ne popullate, dhe prit cfare do ndodhe. Pse nuk ndodhi dicka e tille ne 1990?

85

DR.BESI/ DBMI

Se mjeku ishte figure respekti qe ne 40 vite nuk kishte pasuri me shume se mesatarja e popullates se kohes; tashme te dyja kane ndryshuar dhe do behet free for all (sic) me gjoba, grabitje, hakmarrje, kidnapping etj 5. Si pa u kuptuar ne sistem ku supozohet te kete nje fare vlere vota; qytetari mesatar po ja jep vendin njerezve (politikaneve) qe e urrejne. Ata urrejne traditen tone. Kompleksi i tyre i inferioritetit (pa-aftesia + origjina) ka bere te urrejne vlerat tona komunitare. Ata urrejne idealet e te ardhmen tone. Ata urrejne cdo gje te drejte e te mire, sa me te fuqishem behen me shume shtohet urrejtja e tyre per 'kombin leckaman' Femijet i shkollojne me ÂŁ30-40,000/vit, grate e tyre shopojne (sic) $00000 ngado e semundjet i kurojne jashte. Ti beson se Shq ka 2 sisteme shendetesore, publike & private; realisht jane 3; kategoria qe nje eko e analize te rendomte e bejne jashte Shq. Ata brejne, zberthejne e urrejne; kombin nga ku padrejtesisht pasurohen; personalizuan cdo sektor e titull; dogjen 1 gjenerate e po vazhdojne me SHKATERRIMIN E FEMIJEVE TE TIJ. Vendet i demton #injoranca e i lodh #korrupsioni por historia tregon: #korrupsioni_i_injoranteve eshte kanceri final qe i rrenon perfundimisht. With great regret (sic) disa here mendoj c'me duhet dhe pse harxhoj 2min e 20 fjale ne keto, bile duke thyer rregullin e hekurt e te qenit #apolitik E bej per estetike?

Per vete-vleresim? (kujt i pelqen te shohe vendin e tij me te dobetin ne EU) E bej per aferi fizike? (te ndihem prane Shq) Realisht nuk ka vlere pse e bej, dua qe Shqiptaret e Shqiperia te perpiqen, te lodhen, te ndertojne e te kene fokus & shprese.

Dua te shoh njerez te mencur e luftetare, qe ruajne traditen sot dhe do te lene pas nje legacy (sic) per neser.

86

ESE

Ne ane tjeter shoh beteje te humbur. Vend qe e ka dhene veten tek PREDATORET. Ka njerez te mencur e te matur por s'ndiqen ne masen qe ndiqet nje politikan ordiner e fq. ilariteti. Individe banale & anonime pa vlera a merita profesionale/qytetare, nen virtytin e te qenit politikan, minister a deputet; kane 00-000 perkrahes. Njerezit kane #kapitulluar. NUMRAT kete tregojne.

Ate qe ne fushe tjeter a ne % te vegjel do e quanim perversion sadomazokist, ne Shqiperi eshte norme and everyone is at it. (sic) Si e lame Kombin te denigrohet keshtu? (Retorike) *** The Shield - te mbrohet e mira. shpesh shkruaj te #DBMI per konceptin kunder-intuitiv ne pamje te pare ku mentaliteti standart duhet te jete: "jo pse vjedh hajduti (ate ben, eshte hajdut) por "ku e kemi policin" pastaj kalohet ne shkallen 2. The Shield-nje polic, prokuror, gjykates te mire e te ndershem, i dalim para edhe pas, fleme te shkallet e tij, marrim rruget e mbrojme dite e nate [precedenti] nese shteti apo KRIMI na e prek. Shqiptari mesatar bertet krimi e korrupsioni nga29 vite; ne politike, shendetesi, polici, arsim e cdo fushe eshte njesoj, 99.999 akuza, qe kurre sâ&#x20AC;&#x2122;pushojne.

Ndersa mjafton 1 rast i vetem ti ndryshoje rrjedhen cdo gjeje: PERKRAHET E MIRA. Kjo metodologji eshte nuk ka tjeter. Ata na shohin [njerezit e mire] dhe me pas del rasti 2, 3 e me rradhe.

Ne Shqiperi kjo nuk ka ndodhur, Italia eshte e krimbur ne mafie por prodhoi Falkone e Borselino, se dhe pas 2 dekadash, varret jua ruajne burrat me arme, kjo tregon vlere dhe respect.

87

DR.BESI/ DBMI

Ne Brazil gjykatesi Sergio Moro leshon flete-arresti ne cdo ane, shkaterron korporata dhe denon 2 ish-presidente; burgosen 120 persona te niveleve me te larta, dhe e di cfare ndodhi kur gjykatat me lart, media e politike filluan presionet? BRAZILIANET MOREN RRUGET kur e pane se ky djale [40 vjecar] lufton per to dhe ne PARIM; kjo quhet #the_shield.

Menjehere korporata, politika dhe mafia e mori mesazhin: KETE NJERI NUK NA E PREKNI DOT! Disa gjera jane direkte e shume te thjeshta. Sa here qe del 1 individ i afte e i mire per te cilin ka perkrahje nga opinioni publik, shume shpejt vijne te tjere pas tij. Ai imitoi Di Pietron e viteve 90-te, por dhe Di Pietro nuk doli nga hici, Italia kish nxjerre tavolinat neper piazza [kam qene aty] dhe firmoseshin peticione perkrahje ne cdo qytet e fshat per gjykimin me Duart e Pastra. NESE NUK DO E MBROJME e PROMOVOJME VLEREN, nuk do marrim asnjehere VLERE PAS. Ne 2019-en, Shqiptari mesatar ka ngelur te niveli i ankeses dhe te treguarit me gisht, sado here qe dikush ben nje tentative per MIRE â&#x20AC;&#x201C; gjithmone e lene ne BALTE. Nese nuk ndryshojme mentalitetin si njerez nuk do mundemi te ndryshojme rrethanat per njerezit e sotem dhe per ata qe do vijne neser...

88

ESE

Catch22 S'di sa i vertete eshte lajmi; se pasi ben humor ne situata te tilla duhet kuptuar se ne konkluzion llogjik keto gjera shkaterrojne jete njerezish. Italy vitet 1990-Berluskoni 1. Qeveria harton nje ligj: pronaret qe marrin ne pune emigrante pa leje qendrimi do gjobiten rende por qe nje emigrant te marre leje qendrimi duhet te provoje se ka gjetur nje vend pune; rezultati 00-000 emigrante rrugeve dhe te bllokuar. Shume humbin punen nga frika, kontrollet e gjobat ndaj pronareve; bizneset ankoheshin per situaten ndersa emigrantet sorrollateshin e hanin buke ne kisha; ndersa Silvio vazhdonte skandalet e batutat. V. Orban 45vite me pare. Del ligji ne Hungari, sâ&#x20AC;&#x2122;lejohet fjetja neper rruge, nese te kapin gjobitesh e burgosesh; por te ishe rregistruar nje here sâ&#x20AC;&#x2122;lejohej te flije me ne homeless shelters (sic) Ku do rrinin keta njerez pa shtepi? Absurdet e bureokraciae nuk kane fund.

89

DR.BESI/ DBMI

Klasifikimi i Lumturise Boterore Per te 7-in vit me rradhe, filluar qe ne vitin 2012; me 20 Mars 2019 publikohet Raporti i Lumturise Boterore (World Happiness Report - WHR) Ne rankim jepen 156 vende sipas perceptimit te lumturise nga qytetaret. Ne 2019 fokusi eshte vene ne lumturine & komunitetin, si ka ndryshuar lumturia ne 12 vitet e fundit dhe si teknologjia e informacionit e normat sociale ndikojne komunitetet. Kete rradhe jane marre 6 faktore shpjegues, te bazuar ne: 

Lidhjen mes qeverise dhe lumturise



Fuqine e sjelljes pro-sociale

 Ndryshimet ne teknologjine informative Ne rang boteror Shqiperia eshte ne vendin e 107-te (4,719) ndersa ne Europe (shih flamurin ne fund) te mos na mundte Ukraina me 1 dekada trazira e 1 lufte ne 5 vitet e fundit (Donbass 2014) do ishim ne vendin e pare si vendi me ipalumtur ne Europe. Nese do interpretonim rezultatet ne forme te drejte duhet thene se:kemi me qeverisje te dobet, sjellja jone eshte a-sociale e revolucioni informativ nuk ka ndikuar per mire por kjo problematike eshte me komplekse se kaq, se vec rekordit qe kemi ne keto vite per mungesen e lumturise, ne kemi dhe shume te tjera: numrin me te larte te emigracionit ne Europe ~40% (vetem Bosnja na e kalon por s’do e llogaris pas aty kishte lufte) numrin me te ulet te mjekeve per 1,000 banore dhe te investimeve/shpenzimeve per person per annum ne shendetesi, njesoj ne arsim e rend, korrupsion ne politike e gjygjesor (me te lartin) kriminalitet e shperdorime.

Per ta lexuar te plote kete raport substancial mund te klikosh ketu © DBMI_2014-2019 90

ESE

rankimi global per lumturine

Rankimi Europian, Finlanda eshte ne vendin e pare, ndersa Ukraina ne vendin e fundit e ndjekur nga Shqiperia e Hungaria 91

DR.BESI/ DBMI

6 ARSYE pse vendi me sistem te mire arsimor, potencial te larte ekonomik & kapital njerezor energjik; ka deshtuar ne ~30 vit. C’PO NDODH ne Shqiperi, ne cdo parameter renditemi te fundit: ekonomi, arsim, shendetesi, ligj & rend, punesim; ose te paret: emigracion, korrupsion, kriminalitet etj

1.Shteti & Pushteti. 3 dekada demokraci e ka ankesa per pervetesim votash;

shenje se s’eshte ndertuar shteti; shtet qe njesohet me partite sa here vijne ne pushtet; reflektuar te uber-politizimi & personalizimi i postit publik.

2. Mentaliteti & Opinioni Publik. Mungon fokusi dhe s’kuptohet se

mekanizmat shtet-formues krijohen duke mbrojtur e promovuar te miren, jo thjeshte duke ‘luftuar te keqen’ Ne diskursin shqip ka ankesa e kerkesa, akuza e denoncime qe ne vende normale do garantonin vizite ne shtepi nga policia ose detyrim per paraqitje ne prokurori; me indinjaten ne 99 problematika nuk zgjidhet gje, s’ka pergjegjesi e denime, as arrihet te krijohen precedente e me pas norma.

92

ESE

3. Korrupsioni & Krimi. Shperblimet politike me shtetin e mentaliteti

nepotist, jane bere menyra per te marre pushtetin, shperblyer kriminele e te aferm dhe per ta mbajtur me cdo kusht ate.

4.

Kultura e pandeshkueshmerise. Jam i vetmi te DBMI qe perseris per n-

here thenien rutine qe gjindet ne cdo raport e media te huaj: ne 30 vite Shqiperia sâ&#x20AC;&#x2122;ka denuar nje minister! Ne kete tregues ngelemi unik ne Europe.

5. Keq-manaxhimi & mungesa e eficences. Te lidhura me pikat lart, kane sjelle shperdorime e grabitje te aseteve kombetare, rritje te borxheve publike, humbje masive ne buxhetin e shtetit e prishje te investimeve (kur ka) pasi ne postet drejtuese vihen servile, te pa-afte, militante e individe pa track record (sic) suksesi, njohurish e integriteti professional; vis a vis, te gjitha se bashku kane kontribuar ne humbjen e besimit te publikut te institucionet.

6. Mungesa e vizionit & indiferenca vrastare. Nese do nje metode te sigurte per ta humbur bashkebiseduesin - vlen ne nivel universal nga nje student te nje minister provo te flasesh per legacy (sic) rinine, te ardhmen e vendit & plane per neser

93

DR.BESI/ DBMI

disa postime ne tematika e ndryshme qe i kam postuar muajt e fundit

e-books nga DBMI_2015

94

ESE

95

DR.BESI/ DBMI

96

ESE

97

DR.BESI/ DBMI

98

ESE

99

DR.BESI/ DBMI

100

ESE

101

DR.BESI/ DBMI

Barbari ne kohe moderne s'ka fjale te tjeta te pershkruajne kete praktike.

Megjithese nje autopsi behet edhe ne 24h, rezultatet e nje raporti ligjor kerkojne te pakten 6 jave, ndersa nje hetim_i_plote shkon minimuni 6 muaj; flitet per coroner's inquest* (sic) me hapesira e fuqi me te larta se nje mjek ligjor.

Ne Shqiperi sapo vdes pacienti policia arreston mjeket mjaft te kete nje denoncim. Nuk ka as nje organizem shteteror sot qe di shifrat e sakta sa dr jane arrestuar ne 3 dekada. Jane disa faktore ne kompleksitetin e kesaj lunacie qe sjellin disa detyrime per policine (ligji i manget per gabimet mjekesore, te cilat, ne esence, jane jo te lehta te provohen e kerkojne kohe) qe duhen eleminuar nje nga nje. Meqe jam i vetmi qe kam shkruar nje liber ne kete fushe, me 3 fushata ne vite e qindra metariale per Gabimet ne Mjekesi, e kam sjelle shume sqarime perkatese ne mjekesi, gjuhesi, filozofi, jurisprudence etj, mund te them se mungon: 102

ESE



vullneti politik



administrative



mjekesor te 3-ja meritojne kapitull me vete.

Ka dhe mjeke te tjere sot, me ceshtje te hapura; por te braktisur nga shteti, t’harruar nga media e publiku; e krejtesisht te injoruar nga koleget.

Shenim 1. per sistemin e koronerit [coroner] dhe mjekesine ligjore, klik ne titullin e ketij e-book Ese per Mjekesine (DBMI-2015) fq.54 Shenim 2. Gabimet ne Mjekesi, fushe serioze per mjekesine boterore - mendohet se jane ne vendin e 5-te si shkaktare vdekshmerie - me debate e studime ne nivel politik, akaddemik, juridik e social; ne Shqiperi s’regjistron fare. Ne perllogaritje empirike - me ato qe lexoj, c'me thone e friken pulsative te mjekeve te arrestuar [te gjitheve qe u ndodh jane te tmerruar, te indinjuar e te braktisur] i kam vene ne nr.6 me ~10-15% te shkaqeve qe shtyjne bejne mjeket te braktisin shendetesine publike/ vendin, klik per librin Gabimet ne Mjekesi

3 e-books nga DR. Besi /DBMI qe trajtojne problematiken persa me siper 103

DR.BESI/ DBMI

"Ju nuk jeni njerez te keqinj... [kuotoj nga kujtesa ngjarje para ~2 dekadash]

â&#x20AC;Śne fakt jeni shume larg te qenit njerez te keqinj, cfare ndodhi, ishte nje lapsus momental i Dr, qe perfundoi fatal per pacientin" Keshtu, gjykatesi Britanik ngriti nje barriere per opinionin [duke e ditur se pas tij s'flitet] dha reference_karakteri ne kohe per nje junior doctor [mjek i ri a registrar s'me kujtohet] dhe siguron publikun qe ne spitale s'kemi KASAPE por DR; dhe cdo ekspert mund te beje gabime pa dashje. Pati > 10 raste te tilla me ilacin vincristine, qe jane bere gabime dhe nje rezultoi fatal.

Ndryshe nga mjaft barna te kemioterapise qe behen ne shtylle kurrizore, vincristine jepet nga venat, ne fleten shoqeruese thuhet qarte e ne kuti stampohet: Kujdes eshte FATAL nese aplikohet ne forme spinale por prape ka gabime. (fataliteti rezultoi ne nje pacient me leukemi) Gjygjet ndaj mjekeve Shqiptare behen ne heshtje, vendimet e arsyetuara [duhen publikuar online] ose pjese te shkeputura nga nuk jepen per publikun. Te Gabimet_ne_Mjekesi, bazuar te Ferner & McDowell, shkruaj: ne Britanine e Madhe, nga vitet 1945-2004, nje periudhe 60 vjecare, jane arrestuar me pak se 40-50 doktore.

Shifer qe gati barazohet me 1-2 vite ne Shqiperi por shifra te sakta nuk ka dhe askush ne Republike nuk e di sa mjeke ne total jane arrestuar & denuar ne keto 30 vite. Jam munduar andej-kendej per 2 vite por sâ&#x20AC;&#x2122;gjeta gje se nuk ka asnje studim.

104

ESE

Nga Perendimi kam sjelle studime e fakte nga 1795 per gabimet ne mjekesi e ti veme ne kontekst me katastrofen tone, gjithsesi asgje s'regjistron pasi nuk duan ta marrin sinjalin.

Shoqata Boterore e Mjekesise ne 1992 (ne Spanje) ka sqaruar me hollesi medical malpractice (sic) si problem ne rritje - nisur shume faktore qe si shkruajme dot te gjitha ketu, dhe e ka revizionuar [gati prishur fare] ne 2005 [Santiago, Kili] por sâ&#x20AC;&#x2122;ka gje per 'arrestim doktoresh' pasi eshte jashte konceptit llogjik dhe si problem penal autoritetet perfshihen shume rralle.

Doktoret arrestohen vetem ne raste ekstreme, ku sâ&#x20AC;&#x2122;mund te kete mbi 1-2-3 ceshtje ose 10-15 te tilla ne nje shtet te madh; jo si ne Shqiperine e sotme me 2-3 raste ne Fier, 2 ne Elbasan, 4-5 vec ne nje spital ne Tirane e me rradhe. Si fenomen pernicioz se bashku me dhunen ndaj personelit shendetesor po demton pa mase Shendetesine Publike; por me insistimin e ardhur nga nje indiference vrastare; refuzohet te shihet per efektet qe ka.

Ky persekutim en masse, ne minimum konsiderohet kercenim serioz per te ushtruar profesionin; dime qe 2% te shtrimeve ne spitale do vdesin e nese arrestojme mjeket me keto ritme ne 6 muaj do mbyllet nje spital. Gabimene mjekesi ka, dhe ka shume, shume me teper se u pelqen doktorerve ta pohojne por jane te ndryshme qe duhen cilesuar e provuar; ka plot pa dashje si dhe ka shume qe jane jashte kontrollit te tyre ose te nje individi [zakonisht keto gabime jane pjese e nje zinxhiri, te krejt sistemit] por ngelen per tu percaktuar ne nje proces administrative rigoroz ose gjygjesor-civil [kompensimet] Rastet penale jane shume shume te rralla, dhe s'arrihen me nje denoncim ose perceptime te familjareve dhe/ose pacienteve.

105

DR.BESI/ DBMI

Ne rastin e denimit te nje personeli mjekesor, me sa me kujtohet jane dashur mbi 30 deshmitare, 2,000 fq materiale dhe gjygji zgjati mbi 1.5 muaj. Ndersae forma empirike (raport per popullate e nr. dr.) jemi 1200-2000x me te ashper se ligji e gjykatat me strikte e te besueshme te planetit - ato Britanike, kur konsiderojme arrestimin e mjekeve!

Jemi ne nje fushe qe Perendimi s'ka perkufizim te sakte - vetem te #DBMI kam sjelle & hartuar mbi 15 te tilla dhe prape s'jam i kenaqur - dhe as zgjidhje universal s’eshte gjetur por konsiderohen me rigorozitet rast pas rasti. Ne Shqiperi? Nuk ka asgje te tille, pervec meje/DBMI qe krejtesisht injorohet [jo se injorohem une, ashtu jane mesuar] por kur perdoren materialet e mia merren vjedhurazi pa me permendur a dhene burimin. [ndaj, me individe dhe praktika te tilla, indifferent dhe jo-etike vendi yne eshte aty ku eshte sot, ne cdo fushe, perfshire mjekesine!]

Kam shkruar, kam thene dhe kam dhene sqarime e udhezime te plota, kam sjelle ZGJIDHJEN E PLOTE. Pra e dine. Por s’duan. U jam ofruar ta zgjidhim, te krijojme precedentin e pare qe do e bej duke dhuruar kohen time falas!! S'jam non-stop ne dispozicion, nuk punoj per Ta e as for FREE ama nje here do e beja. Jo per 1 mjek personalisht por per shendetesine & interesin publik, i.e vendin tone! Sa ta veme bazen heren e pare e ta rrezojme kete praktike absurde. Nuk me kane degjua. Se s’duan te degjojne ata qe mund e duhet te bejne dicka. Kjo fillon nga vullneti politik, ligji, trajtimi e kendi nga shihet; qe sot, jane te gjitha 100% GABIM. Ndaj jemi ketu ku jemi, sepse eshte keshtu si eshte. (si e kane lene, deshen ta linin dhe u pelqen te jete - djerresi e frike) 106

ESE

Shenim 1. 'Njerez jo te keqinj' rendesi ka qe denimi te jete proporcional, shoqeria denon gabimin jo te anihiloje individin. Nese hyn sot ne cdo media e lexon komentet: jo vetem 2 mjeket e arrestuar shpallen fajtore apriori por opinioni publik i konsideron vrases. Per me teper si shkon kjo dukuri, kam bere nje analize te plote ne faqet e para te librin Korrupsioni ne Mjekesi, klik ne titull.

Shenim 2. Nder shkaqet pse shkoi shume pa u zbuluar e zgjati hetimi me pas; hetuesit megjithe dyshimet & implikimet, e kishin te veshtire te kalonin nje barriere ne tru se DOKTORI VRET ME DASHJE PACIENTIN; keto s'ishin njerez naive por dedektive qe cdo dite perballen me individe te hurit e litarit; flas per vrasesin serial ne Britanine e Madhe, Dr.Harold Shipman. Rastin e tij mund te lexoh ne librin me poshte. Pranohen gabimet e deshtimet, injoranca e korrupsioni [te Dr] cfare Bota sâ&#x20AC;&#x2122;pranon lehte eshte 'vrasja e pacienteve me dashje' ate qe opinioni publik Shqiptar ne >80% te komenteve [shih librin tjeter, shenimi me lart] Dhe te denohet nje Dr per nje gabim mjekesor e vetem nje gabim [qe ndodh] karakterin i tij shkaterrohet duke i hedhur poshte nje jete pune. Nese kjo lejohet te vazhdoje ne vendin tone, ne cdo ane je i humbur fillim e fund, si paciente dhe si mjek.

Kush eshte Dr. H Shipman, klik ne titull: Historik i Mjekesise

keshtu kane qene ne 2015, 4 librat e pare te publikuar nga DBMI, Proverba dhe Aforizma, Psikologjia, Historik i Mjekesise dhe Shendeti Femeror 107

DR.BESI/ DBMI

Mendime per Shendetesine moderne, Gjate nje takimi me autore mjekesore degjoja ndryshimet qe ka kaluar mjekesia, teknikisht jane aq shume sa mund te mbash 00 konferenca (sic dhe bejne) Per ta thjeshtuar, kryesore jane 2.

1. Mbyllja e epokes paternaliste, ku 'doktori urdheron e pacienti zbaton' ardhur nga zhvillimi ne komunikim dhe komercializmi qe rezultoi ne renien e autoritetit te te parit; edukimi e rritja e kerkesave nga i dyti, pacienti-klient.

2. Shume problematika mjekesore sot na rezultojne te vetekontribuara; ne llogjike nje paradoks (njeriu i edukuar supozohet te kete me shume kujdes dhe sens) ne realitet nje tragjedi. Ka mjaft semundje kardio-vaskulare, metabolike, seksuale, te veshkave, melcise, mushkrive e shume sistemeve ne trup; me prekursore te vete-abuzimet; jeta sedentare, dieta, stresi, shendeti-mendor; alkoholi, duhani, drogat, mos-kujdesi qe sjellin konflikt mbare-boteror; ku njerezit presin shume nga mjekesia por vete-demtimet nuk i ndalojne. Shifrat vertetojne kete padurim e lenie te pergjegjesise te mjeku; sot kemi shtim masiv ketyre semundjeve; 80% e pacienteve ne urgjenca nuk jane per urgjenca; dhe rritja e pakenaqesise e dhunes ndaj personelit mjeksor jane pasoja te ketyre pritshmerive jo-reale. Mjekesia ne shekuj ka qene beninje ne gjykime, me tendenca akomodimi ndaj cdo personi qe abuzonte me veten; duke i justifikuar, ndihmuar dhe perdorur me takt termin - neglizhent. Ka ardhur koha per pak tough love (sic) (por beni kujdes) ne varesi te mundesive, aftesive, reputacionit etj; jo te gjithe nga ju mund ta beni (dr & inf) â&#x20AC;Śpyeteni pacientin: cila ka qene pika/ koha kur vendose te urresh veten kaq shume, sa po i heq vetes vite jete?

Degjojeniâ&#x20AC;Ś 108

ESE

Skadimi i Barnave Mars 2019, sipas medias ne QSUT jane gjetur barna te skaduara, si zakonisht lajmi u shoqerua me komente per neglizhence, abuzime, korrupsion etj. “Jemi duke hetuar se cilët janë zyrtarët e QSUT-së, të cilët kanë kryer blerjen e ilaçeve afër datës së skadencës,” tha prokurori. “Nga verifikimet e deritanishme dyshohet që vlera e medikamenteve të skaduara të arrijë shumën 7 milionë eurove” [burimi:ketu] Do te trajtoj nje aspekt per te cilet profesionistet dhe publiku nuk kane dijeni.

Bayer AG, multinacionali i farmaceutikes para ca vitesh beri nje testim me aspirinen. Ne kutite e preparatit data e skandences zakonisht eshte 2 vite. Nje aspirine 4 vjecare u pa se ka te njejtin efektivitet me ate 2 vjecare. Pse ndodh kjo? Dhe pse, kur dihet nga prodhuesi akoma vazhdon qe te shkruhet skadenca pas 2 vitesh? Best before date – te konsumohet para kesaj date, ose kur themi: skandenca, si term ne perdorim te perditshem sjell vizione te prishjes, mykyt, ardhjes se eres e renies se efektivitetit; kjo vjen sepse jemi mesuar me konceptin e perdorur per ushqimet dhe shoqerizimi ne mendjen tone behet me kete fakt. Ka data skadimi per ushqimet ku prodhuesit duhet te percaktojne sa zgjat jeta e nje prodhimi (durability of food) por kjo nuk kupton ‘sigurine ushqimore. Realisht dhe ne kete percaktim duhet te referohemi te kualiteti ushqimor. Ka data skadimi per barnat, ku ‘forca & efektiviteti’ i cdo ilaci eshte ‘lene ne dore te prodhuesve’ te cilen ‘vene nje date’ bazuar ne stabilitetin e ingredienteve aktive por qe ne praktike nuk rezulton njesoj me datat e vena ne kuti/shishe ilacesh.

109

DR.BESI/ DBMI

Nisur nga keto data, profesionistet e mjekesise e publiku e deklarojne ‘te prishur’ ilacin qe ka kaluar daten e shkruar. A kane te drejte? Duke bere nje specifikim, ka ilace qe reagojne me driten, qe jepen me serume i.v., ka ilace ne forme lengjesh [insulina] e pak te tjere, ku hyne dhe disa qe jane hapur e perdorur ne nje fare sasie’ per te cilat datat duhen ndjekur por rezulton se ne te tjerat datat nuk jane strikte. Jane bere ekperimente me ilace nga viti 1969 qe kane rezultuar efektive ne masen >90% Ndersa FDA duke testuar mbi 100 ilace (per Dep. e Mbrojtjes) ka pare se >90% jane te sigurta, efektive dhe me vlere qofte 15 vite pas ‘skadimit’ zyrtar. Vite me pare shefi i testimit te barnave ne FDA, Francis Flaherty thote:“prodhuesit vene keto data per arsye marketingu sa shkencore. Nuk eshte me perfitim per to te shkruajne ne ilace se vlejne (shelf life) permbi 10 vite. Ata duan fitime’ (FDA Amerikan - Bibla ku ref. Perendimi ne sigurine Ushqimore dhe Ilacet) Expiry date (sic) eshte fakt arbitrar se mungon incentiva per prodhuesit te testojne per kohe te gjate, disa here e per shume barna, per te provuar sa vite ngelet efektiv nje ilac i caktuar. Te mos duket teori konspirative, s’eshte nje problem vetem ne Shqiperi por kudo ne bote, ne disa vende llogaritet se data e skadimit, ndikon 20-30% te buxhetit shendetesor & ne Amerike hidhen >$7-800 miliarde vlere ne ilace cdo vit. (ne shendetesi vendi konsumon $3.5 trilione/vit, 2017) Do ishte mire qe pas nje konsultimi, te pakten te behej nje aprovim per shume ilace qe te perdoren per 1.5-3 vite pas skadimit. Megjithese sistemi rregullator nga FDA (1979) per efekt te health & safety thote shikoni datat, ne disa specifikime [nisur sa te shtrenjta jane disa ilace] ka bere perjashtime. Kete mund ta beje edhe shendetesia Shqiptare.

110

ESE

epidemi e kohrave moderne Nëse mendon se kokaina sjell #varësi provo të eleminosh plotësisht #sheqerin, në <48h "do shohësh tavanin, pa e kuptuar do të dalin lotë dhe trupi do të dridhet' Te mesosh se sheqeri=sheqernat (CHO) dhe ku gjinden ne ushqime, sasite e dëmin; lexo librin te #DBMI_ISSUU, klik ne titull; Diabeti

Ne ke probleme me mbipeshe, diabetin, dieten, cdo semundje metabolike, je 5 vite vone qe do kishe bere permiresime po t'me lexoje nga 2014. #DBMI eshte i pari ne gjuhen shqipe ku shkruaj: mjekesia zyrtare sot eshte gabim* shkaku NUK jane Yndyrnat por #Sheqernat. Sidoqofte mund te fillosh tani (disa i gjen te librim im Shendeti Femeror, te tjerat te libri Diabeti) te permiresosh shendetin tend e te dikujt prane teje; dhe te gjithe familjes. * dhe kam shpjeguar, mentaliteti po ndryshon por shume ngadale, duhet kohe per 'menyren tjeter' Deshtimi spektakular i mjekesise moderne ne kete fushe 111

DR.BESI/ DBMI

(ne librin tim gjen si ka filluar, kur e nga kush me fakte e emra)

solli

epidemi te diabetit e obezitetit; ku numrat jane ne rritje.

I paster, i bardhe & vdekjeprures (#Sheqeri) Origjinen e vazhdimesine si mjekesia moderne per 2 gjenerata hyri ne spirale katastrofike, e gjen te shpejguar #vetem te #DBMI, libri #Diabeti. Kujdesu per shendetin sa s'eshte vone. Yndyrnat dietetike s'behen dhjame ne trup; shkencerisht kjo eshte e pamundur por dime se sheqernat kthehen ne yndyre; kete fakt te biokimise bazike e di cdo student i mjekesise por ne praktiken klinike na detyruan te recitojme si dogme. Si & kur filloi dogma? Per sqarimet lexo librin #DIABETI te #DBMI_ISSUU

112

ESE

Inxhinieria Çeke - Ura Nusle (origj. Nuselský most) Nevoja per te konstatohet ne 1910 e 1930. Diskutohet ne 1950.

Projekti fillon me 1963. Ndertohet ne 1967-73. Ura u mendua per vagona Çeke e Suedeze, kur erdhi urdheri per perdorimin e trenave Sovjetike [me te rende] projekti duhej ri-bere nga e para. (B.S pushton Çekosllovakine ne Gusht, 1968) Kjo arterie vitale qe lidh qytetin nga veriu-ne-jug, ndertuar me beton te riforcuar, pati ca testime te cuditshme (fig. poshte-majtas, tanket)

Pas perfundimit jane bere: Testi statik, mbi te hidhen ~3.000 tone rere e zhavor, shtohet 60 tanke nga 35 ton secili. Testi dinamik, tanket kalojne uren >600 here. Testi 3, disa bateri raketash qellojne nga ura. Sensoret ne laborator shenojne ulje prej 16.5mm (1.6cm) sasi <1/7-ta e tolerances se pranueshme.

Ura Nusle e Prages hapet ne 1973 por me vitet mori dhe nje emer te erret, vec lidhjes me rruge, autostrade e metro; ka trotuare per kalimtaret; nga ku, ne disa dekada ~300 persona kane kryer vetevrasje. Ne fund-vitet 90-te pergjate ures ngrihet nje barriere, me pas mbi te eshte shtuar (2005) dhe nje gardh [me hekur te lemuar] gati 1m i larte te mos te kete asnje mundesi te kapercehet. Ura eshte 485m e gjate dhe 42m e larte, sipas inxhiniereve projektues ka ~100 vite garanci.

113

DR.BESI/ DBMI

Me vjen nje ndjesi, sa here vendos te shoh tituj ne media; jo vetem s’humb gje nga permbajtja por demtohesh te hysh brenda.

Nje ndjesi qe s’ndryshon. Here mund ta thuash me ze te larte [a ja vlen?] here cuditesh si ka mundesi per kaq kohe, kaq shume njerez, thone kaq shume ne... Mund te kritikosh shumecka.

Filluar nga etiketat. Suksesi i >2dekadave quhet Opinion (?)

Emetuar nga stacioni tv me emrin Klan (!) Por eshte e kote

“…maskarai me i madh qe ka dale para kesaj gjykate” (Old Bailey) shkruan Charles Dickens per Dr. William Palmer, te denuar per helmimin e shokut; por mendohej se ka helmuar dhe gruan, 4 femijet, vellain e vjehrren. Per arsye politike, gjygji nuk behet ne provincen ku ndodhi ngjarja por ne Londer. Per te njejtat arsye vendoset qe denimi te kryhej ne qytetin e tij, Stafford

Me 14 Qershor 1856 mblidhen mbi 30.000 per te pare varjen e personit qe media e quante: Princi i Helmuesve. Dr.Palmer afrohet ngadale. Dukej qarte se platforma ku do e hypnin per ti vene litarin ishte ndertuar shpejt-e-shpejt. Ai kthehet nga shoqeruesit dhe i pyet: a besoni se eshte e sigurte? [ref., pika 1] 114

ESE

Why our children are out of control?

Pse femijet tane jane jashte kontrollit-sepse ne jemi bere shoqeri femijo-centrike. Ne AskReddit, nje nga subreddit me te medha (>20milionr lexues) te reddit.com, 2-3jave me pare nje prind i deshperuar pyeste: femija ime 3 vjecar eshte i varur nga Tableta (kompjuteri) nuk dime si te veprojme. Dhe per komente me rradhe njerezit i jepnin keshilla serioze (per varesine) deri kur nje sand person shkruan: "e degjon veten ne ato qe thua! Femijen e ke 3 vjec, jo 33. Merrja tableten. Ju e shume si ju tmerroheni nga ushtrimi i disiplines, te thenit jo e autoriteti prinderor; dhe jeni duke u sjellur me femijet sikur jane shoke e te barabarte; ndaj dhe kundeshtite e llastimet e tyre si perballoni dot; pyetja eshte ilustrim i kesaj dobesie."

115

DR.BESI/ DBMI

...edhe te mesojne edhe te bejne moral (keta individe) Parlamenti Hollandez miratoi kerkesen e disa deputeteve qe kerkuan ri-kthimin e vizave per Shqiptaret, sepse â&#x20AC;&#x2DC;kriminaliteti shume i shtuar nga kjo kombesi po demton vendin e tyreâ&#x20AC;&#x2122;

Print-screen sa me siper eshte pjese e shkrimit nga Ditmir Bushati ne gazeten Panorama. "Efektet jane ~zero, s'duhet panik dhe te perbuzim stereotipet" shkruan me krenari, ishMinistri i Jashtem per problemin: Hollanda dhe vizat.

1. Mesuar me informalitet standart, nuk e kupton se problemi nuk eshte te nisma e Hollandes qe nuk do te aplikohet. (pasi duhet aprovimi i 27 shteteve antare te BE) por bota punon me precedente. Me pas shembuj. Hera 3 kthehet ne #norme.

116

ESE

Kjo ishte hera e I-re, kushtdo te hape dicka per Shqiperine ne te ardhmen do te bazohet ketu. Ra nje tabu, shteti e organizmi nr.2, neser, e ka argument shtese. Ka vetem nje forme te bjere precedenti ose te ndjek gjithe jeten (UCK & Dick Marty?) sa me pare e me cdo menyre e rrezon me fakte si absurd & qofte kur te tjeret e kane harruar - e permend rastin si precedentprishes; dhe metoden e perdorur per te hedhur poshte ate.

2. Sa e kupton ky individ praktiken e mentalitetin Perendimor mjafton ti tregosh Twitter-in e tij nje qytetari mesatar EU per ta skandalizuar plotesisht. Natyrisht qe nje qytetar i huaj do tronditej nga kjo menyre te sjelluri. Njesoj si cdo drejtues te larte, mesatar apo ordiner faqja e tij PERSONALE perfaqsonte Ministrine e Jashtme; ku ai, ai, prape ai, kudo ai, e vetem ai, eshte ne mbi 95% te fotove e lajmerimeve. Privatizimi dhe personalizimi vicioz, identifikimi e njehsimi i Institucioneve; me emra individesh; eshte nder dukurite me te demshme ne Shqiperine e ketyre 30 viteve. Fajin e ka dhe vete publiku qe i glorifikon ne nivele groteske: 

Ministri i Jashtem Britanik me 10.000 ndjekes duket se ka shume, nisur se ministrat e tjere si kane as ~ 2-3000.



(ish) Ministri D.B ka gati 100.000 ndjekes ne Twitter!!

Cdo deputet apo politikan ordiner Shqiptar eshe me 20.000-30.000 ndjekes, qe ne raport per/popullate e (mos) rendesie – ne krahasim me Gjermanine, Angline dhe Francen; do ishin superstare me miliona ndjekes.

Ndaj Shqiperia eshte ne keto nivele, kur ky individ ‘meson me thirjje gazetash’ se duhen investime te huaja, gjate kohes qe ishte ne pushtet, dhe as para tij, nuk eshte arritur te sigurohen nje investim serioz ne Shqiperi dhe ekonomia eshte gjithnje ne ulje e emigracioni ne rritje.

117

DR.BESI/ DBMI

“Mos e perkulni; mos e holloni; mos u mundoni ta beni llogjike; mos editoni shpirtin tuaj ne varesi te modes. Gjithsesi, pa meshire ndiq obsesionet e tua me te thella.” (ne te shkruarit) Franz Kafka

“Ne vendin tone ka plot njerez me qellime te mira por ne vend se te shohin situaten sic eshte vazhdojne ta shikojne sic ka qene” Ne shoqerite ku mungon pragmatizmi - ne nivel individual: sensibilitet, realizem e praktike jo indiference, fjale e teori; & altruizmi - ne nivel kolektiv vital per mbijetesen, pa te cilin s'ka besim, bashkepunim e planifikim; eshte e pamundur te mendohet per te ardhmen. bb, Prill, 2019 118

ESE

Kur popullata braktiset te lundroje ne detin e injorances. â&#x20AC;&#x153;KUJDES! keto portokalle jane te infektuara me HIVâ&#x20AC;? - thote nje postim e plot individe bejne SHARE non-stop ne rrjetet sociale.

(a) nuk infekton njeri portokallet me HIV, ne rastet me kontaminime ushqimore ose helme e brisqe rroje etj jane probleme te kriminalistikes [kane ndodhur] zakonisht, individi ben blackmail (sic) ku me ane te shantazhit kerkon para nga bizneset por menjehere behen prioritete te policive boterore! (b) A transmetohet HIV me ushqime? Ne kete rast i referohem dy burimeve me serioze ne mjekesine boterore: Organizata e Shendetit (OBSH) dhe Qendrat per Parandalimin dhe Kontrollin e Semundjeve ne SHBA (CDC) 119

DR.BESI/ DBMI

- HIV/SIDA nuk transmetohen me ushqime e lengje, ne fakt HIV sâ&#x20AC;&#x2122;jeton shume jashte trupit dhe acidi i stomakut e shkaterron.

2. Pashe tituj per ushqimet 'e skaduara' Sâ&#x20AC;&#x2122;do komentoj por ka mangesi drastike ne te kuptuar per cfare flitet; ekspertet jane kudo [tv, konferenca, shkrime boshe, protesta etj] por jo ku duhet. Nje here kam shpjeguar 'alarmin e orizit plastik' dhe cdo gje nuk e sqaroj dot por eshte tragjedi si nje komb ka rene ne keto nivele 3. Ne 2015 per te pare online kam kerkuar se si paraqiten konceptet bio, eko, organike, natyrale, ambjentale etj; shihja te DBMI ne komente, shkrime te ndryshme e biseda individesh qe ngaterroheshin ose nuk kuptohen. Gjeta dicka nga Kosova [te gabuar] e askund ne shqip s'kishte shpjegim te sakte - i shkruajta te DBMI athehere dhe lexohen edhe sot, por situata 2015-19 nuk ka ndryshime per mire, ne cilesi as sasi.

4. PSE NDODHIN TE GJITHA KETO? a. Ekspertet nuk bejne punen e tyre, bile dhe kur hidhen gaz mbi popullate, mediat sqarimet i kerkonin te agronomet 120

ESE

[nje media e tille ne Perendim ne pak kohe do dilte nga biznesi] b. Ka indiferentizem, mefshtesi e dembelizem, jo vetem te shkuajne ne ane njerezore duke shpjeguar faktet por nuk bejne as punen per te cilen paguhen - INFORMACION per Qytetarin. c. Mungon referenca autoritative. Ne Shqiposfere flitet per cdo gje por jo gjerat me vlera, qe demtojne/ permiresojne jeten e popullates. KU TE SHKOJE NJERIU? Mjekesia nuk ka 1 faqe zyrtare; ne 2019 asnje e tille nuk ekziston per semundjet. [ke pare sa here perurohet nje ambulance 1 dhomshe fshati?] Po ashtu per ushqimet, pesticidet, epidemite e me rradhe. Nese s’ka 1 fq qe konsiderohen si bibla e fushes, referenca nr.1 autoritare ne ate gjuhe/shtet (pra institucionet) me ekspertize, dije, seriozitet, sasi e kualitet pune; ku do adresohet popullata e media?

Ndaj kemi arritur ketu ku jemi sot; gati cdo gje trajtohet ne terma spekulative, aspak faktuale, gjithmone sensacionale dhe me nje indiference vrastare; mos-berja e gjerave te cilat futen te punet elementare, detyrimet ligjore e te drejtat e njeriut; ka lene Shqiperine vendin me te prapambetur e te varfer ne Europe.

E lene ne djerresi informative popullata lundron pa busull e drejtim, shkenca & ekspertiza – a te pakten individet e supozuar qe dine/kane aftesi te tilla - jane te zhurma, statuset publike [duke i dhene mend botes] indinjata boshe dhe sinjalizimi i virtytit.

Shenim: “kur gelltitet gjuha e njeriut” [ne kuptimin, si te veproj?] shkruaje ne Google, menjehere ne top te del DBMI- GJUHA E NJERIUT NUK GELLTITET! Lexoje, mesoje pse, se ka shume rendesi Disa mite si keto i kam 'zhdukur' nga interneti, duke perdorur forcen supresive [per mire] ne rankimin mjekesor te DBMI. 121

DR.BESI/ DBMI

Ndoshta kam analizuar e sqaruar per lexuesit e mi mbi 30-50 mite tilla por te gjitha shpjegimet e te plotesoj cdo mungese te mjekesine-shqipe-online, si bej dot i vetem! Qumeshti i Bletes, ka me qindra-mijra SHARE, nese ti s’ben SHARE shqetesimin njerezor, shkencor e politik [nga Kom Europian] qe solla te DBMI njerezit si ti do paguajne $60-$100 per 20gr qumeshti 'super-special' ku shitesit e tij me kuota te pseudo-shkences pretendojne se sheron gati cdo semundje! Njesoj per Vitaminen 'e mrekullise' B17 etj. S’do nenvleftesuar fakti,, ne cfare ekstremesh shkon njeriu i deshperuar [femija me kancer, babai me emfizeme etj] Nga fillimet e DBMI jane ca nga mitet e para qe kam trajtuar por si materiale te shkeputura ka me shume ne vitet ne vazhdim. Klik ne titull per Mite & Sensacione ne Mjekesi Shenim 2 - printscreen eshte e vogel te shihet qarte por nese shkruan ne Google: “mite dhe sensacione drbesi dbmi” e klikon ne Google-Images, do shohesh keto foto. Te cilat perfaqesojne punen qe kam bere ne shpjegimin e shume miteve te demshme ne mjekesi (e-book, majtas-lart ne fillim) ne forma te drejtperdereja ne disa prej tyre. Si dhe, ne librat qe duken aty, informacioni i paraqitur ne forme te plote dhe korrekte, me baze shkencore dhe i verifikuar; ben qe ‘mitet e sensacionet’ te shpjegohen ne menyren me te mire te mundshme e ngelen gjithmone ne rekorde per neser.

bb prill 2019, 122

ESE

Libri Aktualiteti â&#x20AC;Ś publikohet ne 2016 me ~250fq. Ne kete edicion te II-te kam hequr gati gjithshka pasi aktualiteti yne vjetrohet shume shpejt. Ne ate periudhe, duke punuar non-stop me materiale ditore te DBMI, sâ&#x20AC;&#x2122;kisha kohe te merrem me ngjarje e bujen mediatike por gjithsesi, nga qe disa vinin ne vemendjen time [shumica te lidhura me mjekesine] shkruaja pjeseza te ndryshme.

P.sh ka qene nje rast djegiesh me disa persona qe u nisen ne Turqi, dhe shteti e trumbetonte si arritje e perkujdes me fushatat e tyre PR. Duhej thone: pse SHQIPERIA ME 3 MILIONE BANORE nuk ka nje spital te sakte per djegiet e me pas ne 2018 kur per gishtat e demtuara nje oficere e policise niset serish ne Turqi bera te njejten pyetje: si ka mundesi qe nje shtet as gishtat si operon dot? [mikrokirurgjia] Pasi e bera delete Aktualitetin e edicionit I-re, kete rradhe do e bej upload ne vendin ku ishte e-book me 55fq. Gjigante te Mjekesise Boterore, meqenese e kalova si kapitull te plote (Kap. 2) te libri (klik ne titull) Historik i Mjekesise nuk ka pse ze vendin e nje libri te plote. Sqarimin bej pasi ne hipelink per Aktualitet do dale titulli Gjigantet e Mjekesise; eshte me teper vendim estetik pasi synimi im ngelet te publikoj 50 e-books ne gjuhen shqipe por jo ti shtoj ne numra dhe as sa per te kaluar rradhen.

*** Jetojme nje kohe kur komunikimi masiv ne vend te na sillte me shume ngrohtesi e lidhje mes njeri-tjetrit po na percan duke na fraksionalizuar gjithnje e me teper. Shume qe shkruajne, shkruajne pa u menduar; pa ide e argumente por me mendime te forcuara mbi te tjeret; aspak te bazuara ne llogjike e fakte.

123

DR.BESI/ DBMI

Cdo individ quhet fajtor pasi s’pyet kush per prezumm te pafajsise. Manipulimi nga qeverite, grupe interesi e media; konsiderohet evidence e fare lehte mund te ndersesh nje turme kunder nje personi me goditje ad hominem. Sheh si krijohet nje sinergji e cila behet aq e fuqishme nga njerez qe mezi presin te demtojne te tjeret. Kjo teknike e perdorur kunder individeve (doktorit, mesuesit, tregtarit, besimtarit etj) ne formen e saj me te ashper; komplikon jete njerezore, prish karriera dhe krijon viktima; ne menyra qe si kemi hasur me pare. Ka persona qe per interesa te caktuara a u vjen si natyre [sociopati, narcisizmi, psikopati, triada e erret] vete-emerohen gardiane te moralit & shpetimtare sociale dhe akuzojne, keqtrajtojne e dhunojne individe e norma sociale pa u menduar dy here ne pasojat qe ka kjo menyre sjellje. Natyrisht, vete s’bejne nje gram mund per te dhene ndihme reale ne terren ndaj te semureve, te varferve, te dobteve etj. Keta kryqtare moderne a me mire ti quajme komando te internetit perdorin cdo forme me indinjate reale a imagjinare te realizojne qellimet dashakeqe. Njerezit, cdo dite e me pak kujdesen per semantiken duke harruar [injoruar?] forcen e jashtezakonshme te fjales e perhapjen shume te shpejte ne media e rrjete sociale. Tonet jane akuzatore, kaustike e sarkastike; me kombativitet te shtuar; ku secili duket se kerkon anihilim - jo debat, aprovim e as dorezim; te tjetrit. Taktika te tilla per te marre flamurin e ‘drejtesise’ e shtuar public outrage (sic) jane ne rritje; ne raste kane burime e mbeshtetje cilesore & sasiore profesionale. Kjo fillon nga aspekti individual [nje doktor ose politikan] deri ne nivel te organizuar kur goditet nje shtet apo nje komb i tere. Ne dy vitet e fundit ka fushata – me c’shoh ne nje kerkim jo-ekstensiv* 124

ESE

per te shtuar propaganden denigruese ndaj kombit shqiptar, emigranteve tane e popullates ne Shqiperi, Kosove, vendet ne rajon e kudo. (* u perket sherbimeve shteterore per ti evidentuar e per tu pergjigjur…) Ne disa raste, kam paralajmeruar te DBMI, zakonisht indirekt - pasi shoh se pergjegjesia e opinionit publik nuk mund te quhet maksimale e vemendja eshte kudo por jo te kombi, rinia & ardhmja-neser. Ne pak raste kam shkruar ku duhet e direkt, mesazhi eshte marre por alarmi s’regjistron.

Prej 4-5muajsh (Nentor-Dhjetor 2018) kam parashikuar, se se shpejti, do te kete trazira te atij niveli qe s’do te jene me te pakta se ne 1945, 1990, emigracionin & 1997, ne fakt do kete problematika shume te mprehta dhe jashtezakonisht te ashpra.

Gjithsesi, s’eshte se njeriu “nuk mund te beje profetin ne fshatin e tij’ por akoma me e rende dhe me deshperuese do perfundoje kjo situate se fshati feston e nga zhurma kush s’degjon. S’ka feste-si-ne-feste pasi vendi me ~20% te popullates ne nivel te varferise ekstreme (sipas B.Boterore <2$) veshtire te festoje; por ka mungese-vemendje, injorim total e te studiuar te realitetit.

Shqiperia eshte pa Gjykate Kushtuese se 5 gjygjtare s’kaluan vetingun. Opozita dorezoi mandatet e doli nga parlamenti.

Shpesh behen demonstrata dhe ka bllokime rrugesh. Ndersa te rinjte duan ta braktisin vendin ne masen prej >70% Mungesa e shpreses e deshperimi lexohen ne syte e shume njerezve; sot mungojne planet strategjike, vendosmeria e individeve te ndershem dhe besimi reciprok mes antarve te komunitetit. *** “Deri kur ju ta beni te pavetedijshmen te vetedijshme, do te drejtoje jeten tuaj e ju do ta quani fat” C. G. Jung 125

DR.BESI/ DBMI

Ne vend te epilogut Gjate nje udhetimi te gjate me avion, me kishte marre gjumi dhe fillova ‘te shoh’ personat prane [ndryshe nga ato reale] Kur degjoj nje te moshuar qe shprehte keqardhjen se do ndahemi: - Keshtu jane udhetimet, i pergjigjem, ne fund ndahemi…

- Jo, do zbrez tani, shpresoj se nuk te vjen keq.

- Tani? Ne kemi 4 h fluturim te arrijme…

Ai u cua, mori nje valixhe te vogel kashte dhe me pershendeti…

- Ku do ikesh, e di ku je?

- Mos u cudit, piloti eshte cun persmari, mjafton ti thuash ku do te zbresesh, sapo afrohesh ne destinacion, ulet shume afer tokes, ndalon shpejtesine…

- Ti mendon se behen keto me avion?

- Po normale, ulet gati si helikopter, dhe ne hidhemi…

Kur vertete ndjej se humbem lartesi, ulet shpejtesia, hapet dera, personi kercen e largohet duke na pershendetur me dore.

- O pilot, i them me ze te larte, ndalesh pak ne Shqiperi?

Ai rrudhi shpatullat si e zene ne faj, - na e be hallall por kete rruge se kemi andej ama pas asaj kodre te zbrez ty, merr nje avion rasti dhe ik ne shtepi.

Ekzakt ne keto fjale me doli gjumi, avion-rasti! Njeriu shkon ngado ne bote edhe 5km mbi toke por zakonet e vjetra si heq nga mendja, as ndryshon endrrat; si ishim mesuar dikur duke udhetuar me makina rasti.

Sapo u zgjova e kam mbajtur shenim kete enderr, sot e gjeta bllokun nga nje dekade me pare, dhe po e ndaj me ju.bb 126