Korrupsioni ne Mjekesi e Sinjalizuesit

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Dr. Besi, Mars_2018, Londer, Britani e Madhe

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Parathenie Ne e-book Korrupsioni ne Shendetesi e Sinjalizuesit (Anglisht: Whistleblowers) nuk do ve pasqyre te lendes por do e ndaj librin ne dy pjese: 

Korrupsioni ne Shendetesi, si fenomen madhor mbareboteror dhe tematike akute ne Shqiperi qe i prek jeten dhe i intereson me shume lexuesit tone.



Sinjalizuesit, me shembuj, analiza e rekomandime ne pjesen e II-te, baza ligjore, c’do te thote kjo praktike, precedente boterore dhe situata ne vend.

Kam sjelle shume tema ne format me te plota te mundshme per mjekesine dhe kete e kam lene nga fundi. Megjithese kam sjelle pjese te ndryshme qe nga 2014. Ne fillim po punoja te plotesoja mungesat drastike qe ka mjekesia Shqipe online. Ne ane tjeter duke shpenzuar kohe me keto, s’kam pasur mundesi te ndjek zhvillimet ditore.

Arsye te tjera, dhe ne rastet kur kam futur pak gishtat ne uje, atmosfera eshte e tille sa pak meson per momentin. Ka shume zhurme, panik, zemerim, shprehi e pasqyrime ekstreme [me media e nga publiku] ku detajet s’jane te lehta te analizohen permes debatesh emocionale.

Ne fund, lehtesisht kuptohet se publiku tashme eshte fed-up me shendetesine dhe menyren si operon ne Shqiperi. Duhet shtuar, si dje dhe sot, data, statistikat e raporte te sakta dhe te plota per fenomenin s’ka nga Shqiperia, i kam marre nga shtypi ditor si dhe parametra, anketa e raporte nga institucionet e huaja.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Gjate studimit te materialeve dhe raporteve te ndryshme, konsideruar dhe pershtypjet e publikut kam identifikuar: 7 Format te Korrupsionit ne Shendetesine Shqiptare       

Mungesat ne Investime Humbjet monetare nga investimet, shpesh pa kaluar nga Ministria e Financave ose Donatoret te Shendetesia Neglizhimi i pacienteve Tenderat e kontraktimet, ne barna, aparature, logjistike, ndertime dhe riparime.

Fallsifikimet e mashtrimet Pagesa nen-dore e bakshishi Nepotizmi & punesimi mbi baza partiake

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

2 Analiza nisur nga Opioni publik ne media Korrupsioni & Perceptimi i Shendetesise ne Popullate

S’mund te flasim per korrupsion ne shendetesine Shqiptare pa sqaruar se pasojat e tij kane sjelle kete perceptim publik qe per ~30 vite eshte rrenjosur dhe njihet si ashpersisht antagonistik ndaj shendetesise publike.

Ne ankesa private e keshilla direkte nga te panjohur (lexuesit shohin Dr. Besi) apo miq, individet prezumojne bias (sic) patjeter do mbrosh mjeket. Disa me keshillojne: c’te duhet, pse merresh me keta, te gjithe jane njesoj, e meritojne etj etj’ Natyrisht as me stepin as impresionojne. Ne do isha bazuar te aprovimi a kritika, DBMI s’do e kisha cuar askund. Ne fakt s’do kisha filluar fare.

Do trajtoj nje rast qe me beri pershtypje 3 vite me pare por jo se eshte atipik ne shendetesine Shqiptare. Sa here ka incidente: shumica e popullates shfryn e apriori ben fajtor mjekun. Duke thene haptazi: mire ja bene. Mjeket kalojne me komente e ofshama te rradhes, disa protesta neper spitalet e republikes, dhe gjithmone kembengulin: a rrihet doktori? Duke dhene ide dhe thene: ne bote s’ndodh keshtu.

S’do zgjatem me deshira te tilla naïve per tani. Disa here kam sjelle shembuj e analiza, ne bote ndodh jo vetem keshtu por dhuna ndaj personelit mjekesor eshte gjithmone e ne rritje.

Une analizoj fakte, situata, fenomene, sisteme shendetesore e kombe; nisur nga biologjia evolucionare, historia njerezore, antropologjia e civilizimeve, marredheniet ne bashkesi, psikologjia & socio-ekonomika; e cdo shoqerie; me shembuj nga vendi e bota. Kam shkruar punime, materiale, studime e libra; ndaj ndihem me i kualifikuar se ‘njeriu mesatar’ te jap mendime te sakta e analiza konkrete ne shendetesi.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Klik ne tituj per e-book/ librat me poshte:

      

Psikologjia (168 fq.)

Fenomeni i Dhunes (68 fq.)

Vetmia, Stresi, Depresioni & Suicidi (117 fq.)

Ese per Mjekesine (66 fq.)

Dhune e Abuzim ndaj Personelit Mjekesor (45 fq.)

Problematikat pa Emer, Traumat e Mjekeve (74 fq.)

Gabimet ne Mjekesi (255 fq.)

Nuk jam ne mbrotje te askujt por te parimit dhe te paanesise, shkences, te vertetes dhe te Interesit Publik.

Qytetari Shqiptar, nuk ka nevoje te shtyhet shume per te shprehur pakenaqesine dhe opinionin e tij (mjaft te ashper) kunder shendetesise publike. Ai/ajo kete e bejne:     

Ne person, duke folur me shoke, miq e familjen Ne fushe-komentet e medias dhe mediat sociale Ne anketa e studime, si Shqiptare si ato te huaja.

Ankesa ne media, kamera te fshehta per praktikat korruptive, dhe/ose denoncime ne polici.

Ne raste ekstreme e bejne permes dhunes verbale/ fizike ndaj personelit shendetesor.

Rasti ne fjale ka ndodhur ne spitalin e Durresit me 2015.

Do analizojme komentet, ku te gjitha i kam ruajtur me printscreen ne dosjet e mia. Media Shqip, ndryshe nga mediat ne bote, s’ka arkive e besueshmeri te larte. Ne pak vite algoritmat/ serverat i zhdukin artikujt. (kjo ndodh ne shume raste) Nese dikush pretendon neser se kjo s’eshte analize faktuale te me kontaktoje per provat, te cilat gjithmone i ruaj sado qe sjell dhe links.

Ka nje mori raportesh per kete rast dhe disa kundershti por ne esence faktet jane keto. Djali (49 vjec) i nje pacienti 80 vjecar, debaton ashper me mjekun.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Afrohet i biri Jurgen Hoxha (23 vj, nipi i pacientit) qe godet dhe i demton rende shpatullen mjekut Anton Ndoj. Ky i fundit eshte viktima sic e provojne dhe pamjet filmike.

1. Familjaret e pacientit fajesojne mjekun, thone se kane bere denoncim ndaj tij [para ngjarjes] ka qene ai qe i ka sulmuar me fjale (akuzon nena e Jurgenit) Ne disa burime e akuzojne se i ka cuar te blejne ilace ne farmacine para spitalit. Njerez te tjere thone ka qene farmacia e gruas se tij. Ne media te tjera flitet per nje kateter. Ata akuzojne mjekun per korrupsion, arrogance dhe mosdeshire ti ndihmoje. thote, u kam kerkuar te blejne nje kateter specifik te cilin se kishte spitali [i.e per te miren e pacientit kateter me 3 hapje, mos ti vinim nje standart] S’kam percaktuar farmacine ku ta blejne. Menjehere me sulmuan. Me kane terhequr zvarre. Mjeket s’kane siguri nga dhuna ne pune.

2. Mjeku

*** S’do hyjme te rasti ne merite. Eshte per administraten e spitalit - e cila ne disa burime kategorikish e denon se mungojne ilacet e mjetet prej 2 vitesh, ne te tjerat s’pergjigjen - organet e rendit e gjykatat. Analizojne korrupsionin ne perceptimin publik. Theksoj, si nje mjek a 10 te jene te korruptuar, ne fakt edhe kur sheh persona qe bejne krime; nuk eshte per qytetarin te nderhyje duke bere ‘gjykatesin dhe ekzekutuesin’ por te therritet policia. Kudo duhet te flase ligji.

Per kete qellim studimor shohim se bashku:   

Perceptime & mendime Shprehje & reagime Kerkesa & ankesa

qe ka qytetari mesatar ne Shqiperi ndaj Shendetesise P.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Nisur se te DBMI e ne shume media 60-70-80% e lexuesve jane nga Shqiperia, duhet supozuar se komentuesit jane:  

persona me perfshirje direkte qe kane eksperienca me spitalet dhe shendetesine jo-direkte, qe mund te kene degjuar ose pare ne familjare e persona te 3-te.

Do markojme me A individet antagoniste ndaj mjekut ne fjale (lexo: Shendetesise) Do markojme me P individe pro, qe flasin ne forma pozitive per Doktorin ne fjale (Shendetesine) Ndersa me N do markojme neutralet. Shembulli no.1 marre me print-screen. Komentues me K sipas rendit numerik.

Me 28 Gusht 2015, BallkanWeb shkruan (klik ne titull) Dhuna ndaj mjekut te urgjences ne spitalin e Durresit, ja momenti kur ndodhi ngjarja.

Artikulli vjen me video nga kamerat e sigurise ne spital. Jane 33 komente nga individe me nofka te ndryshme (nick-name) te cilat i sjell ne esence ose me shkurtime, dhe jo fjale-per-fjale.

K.1. Marku e Malsori: te lumte djale. Doktoret jane vampira. [A] K.2. shshshshshsh: s’meritojne ndihmen (agresoret) [P] K.3. eri: doktore mosperfilles & neglizhente [A] K.4. Genti: te lumte dora, e duan me keq keto plehra [A] K.5. Xeni: Dr Kasape, mire ja beri (akuzon 2dr me emer ne Sp e Durresit) [A] K.6. Besmiri: ‘koment pa lidhje me temen’ [N] K.7. Taulant P: te lumte dora, keshtu e duan mjeket Shqiptare [A] K.8. Malsori: (I kerkon doktorit te marre hak, me AK-47) [koment i perjashtuar] K.9. Marku (njesoj si malsori) [koment i perjashtuar] K.10. I lumte. Marrin 10.000 Eu/muaj,n gacmojne gocat duhen Pushkatuar [A]

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

K.11. Mario: Pak ja bene. Me moren Leke per babain ne spital. Te lumte dora [A] K.12. anonim: mire ja bene plehres. Sa vrasin (paciente) nga neglizhenca [A] K.13/ Qemali: Mjeket te rrjepin lekuren [A] K.14. te lumte. Sistemi SHENDETESISE eshte i kalbur. Plehra mjeke [A] K.15. mjeket duhet ta lene publikun te vdese.

Kafshet (agresori) [koment i perjashtuar] K.16. s’ka dr me te poshter dhe me lekist se ky. [A] K.17. VK Eri: Fajin e ka sistemi spitalor. [A] K.18. Toni: pse nuk dhunohen mjeket ne bote? [N] K.19. XXX: (per Tonin) spitalet ne bote funksionojne si duhet [A] K.20. orkide: (per Toni & XXX) se ne vendet e tjera nuk marrin ryshefet [A] K.21. Pipo: Dhuna eshte pak. Keta mjeke duhen vrare. [A] K.22. Sotiri: Se kane fajin mjeket. Jane kushtet e mizerable [N] K.23. Stela: (per Sotirin) Ne jane kushtet e keqia te dalin ne greva.

Jo te cojne njerezit ne farmacite private te grave te tyre[A] K.24. A: infermieret ne ambulanca s’merren me femijet.

Jashte mjeku e infermierja te respektojne [A] K.25. matilda: kam operuar babain. Vetem para duan. op s’doli me sukses [A] K.26. Shqiptar: Nuk e perligj dhunen. Si ka mundesi ne spitale private s’rrihen mjeket porte shteterori cdo mua degjojme te tilla ndodhi?!!! Kjo ndodh se nuk ka te beje me jeten por dinjitetin qe u shkelet pacienteve [N] K.27. Ju qe adhuroni dhunen e meritonit dhunen e komunizmit [koment i perjashtuar] K.28. gjushi: “Dr. Antoni eshte i mrekullueshem ka cmime te mira” (ironi) [A] K.29. dibran: Dr Antoni eshte njeri dhe doktor mire. Ju se njihni e flisni kot [P] K.30. Ramiz Rama: te ndodhte kjo ne Amerike polici do vriste agresorin [komenti i perjashtuar] K. 31. SIM Amerike: Ne spital vajzen 5.5 vjecare, i thone s’ka ilace shko ne farmaci. Ka shkuar ne infermieri Ilacet i ka gjetur aty. Dr se can koken [A]

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

K.32. Alban: mjeku te emigroje [N] K.33. Jani: c’pret nga spitali shteteror. Kur u plagos Ministri i Shendetesise para ca vitesh iku te spitali privat. [A]

 

10 persona permendin fjale ‘i lumte, te lumte a variant te saj [per agresorin] 4 persona kerkojne me shume dhune, ose vrasje. (total jane ~33% pro dhunes fizike)

Pas nje incidenti ku:    

rrihet nje mjek ka akt te qarte kriminal dukshem te verifikueshem ne kamera mjeku perfundon me demtime fizike

qytetaret Shqiptare:      

surpresojne empatine e kujdesin s’denojne gjestin, as agresorin prezumojne fajesi [te mjeku/spitali] e duan ndeshkime shprehin pakenaqesi te mbushur ne vite dhe zemerim, gjykojne dhe ndihen mire nga kjo dhune kerkojne akoma me shume denime ekstreme, deri ne vdekje.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Koncepti psikologjik eshte vendetta by proxy (sic) Nje individ qe ndjen se jane bere faje a krime ndaj tij, gezohet kur personin qe e ka demtuar e demton nje tjeter. Kur ndodh ne nivele grupi e shoqerie ky eshte problem madhor Cfare eshte shqetesuese: (a) jane punet kaq keq ne Shendetesine publike, apo (b falja e nje krimi nen emeruesin e perbashket te nje justifikimi [mjeket ‘jane te gjithe te keqinj’] e kerkon me shume shpagim.

Kur te gjithe keto elemente jane te pranishem, ka vetem nje term qe e perfshin te gjithe situaten: linçim. Publiku kerkon linçime ndaj mjekeve, spitalit e shendetesise. Ne rrethana nomale s’do besoja komentet nen nje gazete a portal te vetem. Mund te ndodhe qe nje individ hatermbetur ndaj ketij Dr a spitalit ne Durres, shkruan non-stop nen kete artikull duke ndryshuar identitet ne nofka. Sa here mund ta beje ai kete, ne sa faqe, gazeta e forume? Po mediat sociale? Kete ngjarje e ndoqa pas pasqyrimit dhe lexoja qe ne ate kohe.

Komenten nen cdo artikull jane pak a shume njesoj.

Persa i perket anonimitetit, shume anketa pranojne pergjigje anonime. Ne disa subjekte sensitive kerkohen te jene/ngelen anonime. Metoda ka mangesite e saj. Aq me teper ne Shq. Se fundmi, ne nje vend te zhvilluar, ku media eshte me sistem vete-rregullator (ose te mbikqyrur) komentet qe kerkojne dhe nxisin dhune ndaj personit/ personave per cdo lloj arsye, nuk do lejoheshin te publikoheshin. Platforma ka pergjegjesi morale, etike dhe ligjore.

Ne Shqiperi e shume nga vendet ish-komuniste, te cilat kane vuajtur per gati 5 dekada per lirine e fjales, shihet nje fenomen interesant, dhe i demshem. Moderimi i komenteve, disi barazohet me censuren. NDAJ, lejohet kjo sjellje.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Analiza no2. Raporti nga A1 eshte me i detajuar. Me emra e moshe te personave. Verifikime ne polici e spital. Interviste me mjekun e familjen qe e sulmoi. Serish shohim komentet

Do markojme me A individet antagoniste ndaj mjekut ne fjale (lexo: Shendetesise) Do markojme me P individe pro, qe flasin ne forma pozitive per Doktorin ne fjale (Shendetesine) Ndersa me N do markojme neutralet Shembulli no.1 marre me print-screen. Komentues me K sipas rendit numerik.

K.1. Endri File: mire ta ka bere [A] K.2. Danny taf: mir ta ka bo ta q*fsha farefisin o muta doktorash [A] K.3. Gazi Maksuti: popull i dhunshem, komente te dhunshme. [N] K.4. Linda Durra: ne spital s’ka pasterti, ilace carcafe, kritikon mjekun e Min [A] K.5. Ronaldo Ronal (c&p) Mir ja ka ber moter q*m*t doktoret jan vrasesa [A] K.6. KZN TV: Me vjen keq per ate djalin qe do i hapin pun po ty mir ta ka ber ata si ty do futur ne bagazh e duen cuar ne mes te pyllit (copy & paste) [A] K.7. Elton Gjoshi: (I shan te gjithe, dr. ministrin, gjygjtaret etj ) [A]

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

K.8. Aleksov Ov: keshtu kane bere dhe me babain tim (shan te gjithe) [A] Ketu e pas, i sjell me copy & paste, ti shohesh per c’behet fjale dhe mendimin e publikut. Do bej moderim te lehte te sharjet. (keshtu XXXX-XXXX) K.9. luan jangozi: ja fut rrena ky doktorr XXXX qe thote me ka thy krahun.te kishte thy koken me qen. [A] K.10. Diego Cela: a XXXX motrat o klysh [A] K.11. Aida Celaj: mir te ju behet shpresoj te ju behet mesim ashtu e doni te gjithe se ju pite gjakun te shkreteve shqipetar [A] K.12. Shef Nehoriti: para dy javesh,ne oren 2 te nates u ndodha ne urgjences durres,per temperature te l'arte,aver 40 grande,askush nuk me vuri termometer,me vone pashe se termometri ishte prane meje ne nje arke apo sic e quajne komodine.i thashe infremirit qe do tju publikoje ne internet per sherbimin jo te denje.mu pergjigj ;shume si ty na argetojne kur na filmojne me cellulare,kalojme kohen ne Turnet e nates ne internet me regjistrimet qe hidhni.ika nga. urgjenca qe i shembellente nje stalle derrash e dosash.i mallkova me gjithe shpirte,per te mos i pare kurre ,ketà bastarde e flliqesira shqip foles,se shqipetare nuk Jane . [A] K.13. Cavo Ocavo: Mir ta kan Bo o ti XXXX robt don lek ti XXXX XXXX pak e ke pas ke dasht vra fare [A] K.14. Mira Nanaj: mire ja kan ber [A] K.15. simone mone: po keshtu e duan qener se e kan ber jeten e njeriut biznes vetm ne shqpr....ndoth kjo gje [A] K.16. ARBENI BRUKSEL: a nuk ti XXXX dot rropt mire jo se ashtu e doni ju kurva ca shpulla kokes pastaj te sherbeni [A] K.17. Forza Inter:ju doni vari ghith o ju XXXXX rop ju ropet popullin jo XXXXX grat motrat ter fisin [A] K.18. Ziat Ziati: Ahhhh tet kishte vrar ne vend me mir do ishte nji Doktor injorant si tye me pak, e repët popullin mjer ata qe kan nevoj & nuk munden ti permbushin kërkesat e juaja me PARA. Por edhe del para kamerave TURP TURP TURP. [A]

K.19. Erdet Petriti: Ah mos i hengershi ato para, qe ju i rripni nga populli! pfuuuu ju dalshin tek femijet tuaj. [A] K.20. Mondi Xhoni: a tlumshin durt o nish..kto kurva jan [A] K.21. Mani Hasan: mir ka baa mjkut [A]

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

K.22. Adriatik Kaja: jam x nga kj ne 2010 kam bere nji aksident ambulanca e kj me coji ne spitalin e durrsit un pa ndjenja sdija se cpo behej me mua .......por shoket kishin paguar se mjeket as qe te preknin me dore...per sa i perket lekeve qe te kerkojne me mire mos flasesh fare se eshte e kote.. [A] K.23. XYZ: po mir po lek pse kerkoni ju ?? mir ua bejn per mendimin tim qe ju hyn dore [A] Ne total te 23 komenteve:  

22 jane A - antagonist (95.66%) 1 eshte N - neutral (4.34%)

Kjo pie-chart (sic) veshtire se do analize te metejshme. >95% te opinionit aprovon agresionin mbi mjekun. Kerkojne me shume dhune e denime, mallkojne e duan edhe vrasje.

Komentet mund ti ndjekesh edhe vete, nen kete link, klik ne titull: A1 Report - Rrihet mjeku i Durrësit, kërkoi të blihej paisje për pacientin

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Korrupsioni ne Shendetesi dhe DBMI … besueshmeria te pacientet e publiku, i kam trajtuar disa here te DBMI nga 2014. Jane te indeksuara nga algoritmat dhe perdoren nga studentet, profesionistet dhe publiku.

Korrupsioni ne kontekst kombetar dhe global.

Ne kodet e Urdherave te Mjekeve Gjermane e Britanike nuk lejohen dhuratat por ne praktiken e tyre te operimit ata mund te pranojne dicka nga kompanite farmaceutike. Ne te dyja vendet mungon ligji penal per kete. Ne rastet kur jane hasur probleme ka pasur pak masa disiplinore.

Ne Britani, Dr. Ben Goldacre, autori i librit Shkence e keqe (Bad Science) dhe studiues ne Universitetin e Oksfordit thote: “Problemet jane njesoj si me pare. Mjeket qe punojne ne Shendetesine Kombetare (NHS, National Health Service) lejohet te pranojne para nga kompanite farmaceutike dhe te mos tregojne kete te pacientet dhe publiku” Ne Qershor 2017, The Daily Telegraph raporton: “parate e mikpritja nga kompanite farmaceutike tek mjeket jane ~ £116.000.000/vit (hospitality, udhetime, hotele, clinical trials (sic) etj., megjithe kerkesat per transparence me te larte.”

Nje nga problemet eshte se mjeket si deklarojne te ardhurat

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

e disa shoqata perfshire median; kerkojne ndryshime ne ligj per te forcuar te gjithe mjeket Britanike te deklarojne konfliktet potenciale te interesit (sic ndodh me to ne SHBA) Sido te jete, vendet e mesiperme kane checks-&-balances (sic) sistemi eshte funksional ne baze te ligjeve qe zbatohen.

Ka te tilla ne Shqiperi? S’besoj. Tregu farmaceutik eshte i vogel dhe kompanite s’kane pse paguajne mjeket Shqiptare.

Por disa mjeke jane te lidhur me farmaciste, qofte anetare te familjes, miq a te njohur, dhe rekomandojne pacientet te shkojne te ‘farmacia te cepi klinikes/spitalit’ me emer /adrese se ku do shkohet, duke thene ‘kush e ka cuar’ Mjeket e infermieret ne kane pagesa te vogla krahasuar me koleget e tyre Perendimore, mund te themi 10-20x me pak ne vit.

Po ashtu, rrogat e tyre jane me te ultat ne rajon e te gjithe Europen Lindore e Jug-Perendimore. Ne keto nivele, dhe kur ligji s’eshte dhe aq funksional, korrupsioni lulezon me impunity (sic) Natyrisht do ndikoje pacientet. Me teper ndikohen ata qe s’kane mundesi te (a) paguajne shperblime ne dore ne spitalet shteterore (b) te paguajne per mjekim ne spitale private.

Sipas Indeksit te Perceptimit te Korrupsionit ne 2017,    

Zelanda e Re e Danimarka kane shifrat me te uleta me 89 dhe 88.

Me te lartat i kane Siria, Sudani i Jugut dhe Somalia, perkatesisht 14, 12 dhe 9.

Kur Britania e Madhe dhe Gjermania (vendet 8 e 12) kane indeksin 82 e 81, Shqiperia e ka 38, ne vendin 92, ne mes te tabeles nga 180 vende te botes.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Tabela, me printscreen nga (klik) Transparency International

Nisur nga kjo, flitet per korrupsionin ne total si vend. Duhet thene se fajin kryesor e ka sistemi, jo mjeku dhe infermieri individual qe merr ryshfet ne pavionin e spitalit. Ata - besoj une - ne shumicen e kohes, perfshihen ne korrupsion pasiv duke i lene pacientet te paguajne para ne dore. Nisur se ky eshte fakt ne kulturen tradicionale Shqiptare, ri-forcuar keto 30 vitet e fundit nga mungesat ne Shendetesine Publike, njerezit ‘e dine’ se po ‘nuk paguajte’ nuk te ndihmojne. Do stresuar, ka mjaft raste e individe te ndershem te cilet bejne punen e tyre pa kushtezuar askend, pa kerkuar ryshfete dhe pa i pranuar ato. Gjithsesi, pacientet vazhdojne me mentalitetin e dine te gjithe se ne spitale duhet te paguash para-nen-dore. Kjo reflektohet ne 2 forma ekstreme: ne gati cdo koment te Shqiptarit mesatar online, ose ne bisede njene-nje, ata/ai dekarojne me bindje se: patjeter duhen paguar para. Meqenese kjo kulture ka zene rrenje; sa here qe ndodh nje problem ne shendetesi dhe e pasqyron media, qytetari eshte ashpersisht antagonist me komente te atij niveli per te cilat ne boten e zhvilluar do ishte arrestuar brenda dites.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Kerkohen rrahje, dhunime e deri vrasje te mjekut/mjekeve, pasi apriori publiku i konsideron fajtore. Kjo eshte lehtesisht e verifikueshme dhe ruan te njejten frekuence per cdo rast.

Nese duam ti japim kontekstin boteror, ku qendron Shqiperia ne Indeksin e Korrupsionit, veme kursorin ne harten nga i njejti burim si me siper (transparency 2017) dhe shohim qe Shqiperia gati qendron gati ne 1/3-en e poshtme, aty ku vendet hyjne drejt te kuqes se thelle.

Korrupsioni ne Shendetesi & Europa. Ne 2013 Komisioni Europian publikon konkluzionet per Korrupsionin ne Shendetesi. Shqiperia s’perfshihet po si vend kandidat i vlejne rekomandimet.” Problemi kryesor ngelen pagesat informale nga pacientet sidomos ne vendet Lindore e Jug-Lindore. Pergjate Europes ka rreziqe te lidhura me akcesin e privilegjuar ne shendetesi e praktikat e dyfishta’ te mjekeve ne klinika publike e private. Celesi qe adreson korrupsionin ne prokurimet spitalore eshte transparenca. Perpjekjet jane ne rritje per tu perballur me marketingun jo-te-rregullt nga korporatat farmaceutike dhe prodhuesit e aparaturave mjekesore. (burimi, klik: Corruption in healthcare: Commission published updated study)

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Ne titullin ‘Regjime te Semura & Njerez te Semure’ epidemiologia Margot Witvliet e koleget (Dr. M. Witvliet, Norwegian University of Science & Korrupsioni, direkt ndikon shendetin.

Technology (NTNU Department of Sociology and Public Health)

pasi studiojne 20 vende te Afrikes thone se ‘nivele te larta te perceptimit te korrupsionit ne shoqeri, shoqerohen me shendet te ulet te popullates brenda te gjitha grupeve socioekonomike.

Sipas Bankes Boterore, jane 2 perkufizime per korrupsionin:  

Korrupsion i fshehte, nga individe te cilet ofrojne sherbimet (mjeket, doganieret, gjygjtaret, policet etj) Korrupsion i hapur, nga organizma te fuqishem, si qeverite qe abuzojne me fondet, tenderat e favoret.

P.sh. DBMI s’mund te garantoje saktesine e kesaj. S’ka procedim penal apo vendim gjykate per kete individ por ishMinistri i Shendetesise z. Ilir Beqja (socialist) eshte akuzuar pa pushim nga publiku, media e mjeket per ‘testet e pergjithshme ne Republike. Teste per te cilat, ai pretendonte se jane te nevojshme dhe kjo praktike ndiqet edhe ne BRITANINE E MADHE. ndaj Shqiperia duhet ti imitoje Anglezet dhe keshtu do shpetojme jeten e njerezve (fjalet e tij – shpetim jetesh)

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Une kam theksuar, me fakte dhe shembuj konkrete: ‘qe kur kjo praktike filloi ne Britani, askush nuk di te thote ja vlen a jo dhe s’ka nje studim ta lavderoje e asnje mjek te thote: kjo praktike shpetoi nje jete’ Sjell 2 nga postime qe munda te gjej tani [jane me shume] ne DBMI nga Prill 2017

Pasi kerkova e gjeta ne e-Arkivat tona me date 5 Dhjetor 2016, ne oren 17:50 kam postuar me foto ilustruse e titull: Naivitet apo Korrupsion ( ri-sjell ketu me c &p) Llogjika e mbrapshte e keq-qeverisjes se fondeve publike qe haset rendom ne Shqiperi (fonde publike - parate tuaja) Po lexoja sot kete interviste nga Ministri i Shendetesise ku vec te dhenave e qellimit; qe jane gabim; supozon se duke ju referuar Anglise cdo gje eshte kosher (sic) Pra, ai duhet te kete drejte. NHS Britanik filloi Health Check ne 2008/09. (jo 2011) Behet 1x ne 5 vite, pasi te vjen leter nga GP-ja, mjeku i familjes. Nese ne qendrat statike apo ato te levizshme, serish jane nga NHS.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

S’do analizoj intervisten e as gjithe kundershtite pse akoma vazhdon debati ne Britani, nje pike over or under-treament (mbi/nen-traitimet) as shqetesimin dhe pasigurine qe mund te sjelle kjo praktike ne disa te semure; por do ndalem vetem te objektivat. Kur filloi per 40-74 vjecaret, u vendos te lihet ne dore te Local Government (bashkite) qe do ftonin cdo vit 20% te personave sipas grup-moshes, per keto perfitime.

Tee cilat do i citoj ekzaktesisht nga Public Health Paper England, Local Gov Association, May 2013.

What are the health benefits of the NHS Health Check?

Is there a reliable evidence base?

(Evidenca e shifra sa vdekje jane parandaluar - s'ka, e akoma e debatohet, por vazhdojme argumentin) Mendohet se Health Check Programme do parandaloje:    

programi eshte ne vitin e 4-rt nga 2009, akoma thone mendohet 1.600 infarkte jo-fatale & hemorragji cerebrale 4.000 persona te mos behen diabetike Tipi 2 20.000 persona me diabet a semundje veshkash.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Tani do pezullojme llogjiken per nje moment (a) duke harruar se buxheti NHS eshte ~8x me i madh se GDP-ja e Shqiperise (£116 Miliard vs $15 Miliard) (b) eshte punedhenesi i 3-te shteteror me i madh ne bote, pas Ushtrise se Kuqe Kineze e Hekurudhave Indiane. Me aq punonjes sa ka banore gjysma e Shqiperise. (c) me nje llogjistike te jashtezakonshme, kerkesa e standarte qe s'mund ti krahasosh me Shqiperine, bejme perballje empirike duke besuar se shifrat me lart funksionuan per Britanine; megjithese thame jo. Pjesetuar me 20, se Shqiperia ka 20x me pak banore se Britania; do kapeshin:   

80 infarkte jo-fatale & hemorragji cerebrale 200 persona te mos behen diabetike Tipi 2 1.000 persona me diabet a semundje veshkash.

Total = 1280 persona Por ne Britani ndodh ne 20% te popullates e ne Shq ne 10%. Kur Britanise ja mban xhepi te beje shpenzime per <30.000 (ndoshta) parandalime, ja mban shendetesise Shqiptare vetem per 640 persona te testoje 300.000 persona me nje buxhet shume te ulet dhe mungesa ekstreme ne Tirane e rrethe? Kete lexuesi ta mendoje vete, por cdo gje duhet bazuar [sic bejne qeverite] ne kost-efektivitetin. Me poshte Ministri jep dhe nje argument tjeter (a me lart) disa organizma te huaj e paskeshin lavderuar dhe aprovuar kete program. 'Te huajt kete pune kane' jane mjeshtra per projekte dhe nisma, problemi jane FONDET E SHENDETESISE SHQIPTARE. A justifikohen per tu shpenzuar ne fushata tilla pa

Mendoj, se eshte e gabuar dhe e nxituar nese nga naiviteti kane dashur te kopjojne te huajt. perfitime fare?

Nese jo, alternativa do ishte ekstreme, e pa-ergjeshme dhe e

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

denueshme. Sic flitet nga disa, se tenderi i eshte nje kompanie private. C’mund te behej si alternative?   

*Programe ne media, edukim te popullates per shenjat e semundjeve, dietat e sportin.

Ti kujtohet publikut, se ka te drejte te kerkoje 'kontroll te plote te mjeku i familjes' Te perkthehen ose behen ne Shqip, disa health-apps, qe perdor popullata ne bote.

Ne kete (klik) interviste ai sqaron se kostoja eshte $6.4 milione/vit dhe ne 10 vite shkon $64 milion, por do kursehet dyfishi nga parandalimi. Pra kursime prej ~ $120-130 milion. Diku thote (Janar 2016) kontrollet do behen ne 467.000 pesona, diku thote 300.000. Nga keto shifra ($130.000.000 te kursyera, ne ~6.400 te semure/10 vite qe do zbulohen, Shqiperia harxhoka $20.000 per te semure) Dicka ketu s'po ecen. Gjithsesi, publiku Shqiptar duhet te mesoje te beje pyetje e te kerkoje llogari per Fondet Publike, qeveritaret ne rastin me te mire 'fluturojne' e ne me te keqin, shperdorojne me dashje.

Titulli* dbmi si platforme lider ne informacionin mjekesor e pergjegjese ndaj lexuesit, nuk ka prova as aludon se ministri i shendetesise ka bere korrupsion. Pasqyrojme opinionin publik, i cili thote nje program i tille ka baze krejtesisht korruptive (ref: media shqip) dbmi ri-thekson rendesine e kontrollit dhe te mire-manaxhimit te parave publike.

Testimet, Demtimet e Korrupsioni ne Shendetesi!

Ne cdo kohe te doje, mjeku mjafton te deklaroje: duhet bere, e askush se kundershton. Vec ne rastet kur e kundershton nje mjek tjeter.

Studimet tregojne se:

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

 

kostot mjekesore jane vetem 3-4% pjesen e luanit e ze sherbimi 96-97%

Imagjino sherbim/ institucion apo fushe tjeter te jetes qe funksionon keshtu: nje polic, elektricist, jurist e biznesmen; cdo here qe i paraqitesh, te shton dicka ekstra pa e ditur se c’do dale, ai shton pjese dhe te sjell verdalle non-stop; gjithmone duke levizuar shtyllat e portes. Pse ndodh?

Mjekesia s’eshte shkence precize. Kur mjeku nuk ka siguri, nisur nga pergjegjesia e deshira te sheroje cdo pacient, ai mendon: me mire te bej cdo gje, se pak ose asgje. Realisht, e sic po provohet, ne shume raste eshte me mire te mos behet asgje - te pritet.

Shkaku 2. Kultura Perendimore, ne nje ane kritikon doktoret per berje te testime te panevojshme. Ne ane tjeter nese vdesin paciente dhe del qe 1 test nuk eshte bere, athere mjeku apo institucioni hidhen ne gjygj.

Shkaku 3. Nje kombinim i te dyjave, mjeke te pandergjegjshem, urdherojne teste shtese per perfitime monetare. Ata jane te lidhur me kompanite e siguracioneve (ose jo) me klinikat private (ose jo) por sido qe te ndodhe, mjeku mban pacientet varur dhe merr me shume para vete.

Kam shkruar disa here per mbi-diagnostikimet e testimeve te

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

panevojshme; demtimet prej tyre e pasoja serioze ne shendetin e pacienteve, deri vdekje. Ne librin e fundit Gabimet ne Mjekesi (255 fq. publikuar me 28 Shkurt, Kap VIII ‘Early Screening & Epidemia e mbi-Diagnostikimit) kam shkruar: “Shembulli nga Koreja (e Jugut) tregon (dhe nje here) per pritshmerite ireale e demin qe shkaktohet ne edukimin e publikut nga vete profesioni mjekesor. Shifrat si kam me vete, citoj nga kujtesa: Ne Kore incidenca e kancerit te Gjendres Tiroide ka qene ~40 : 100.000 banore, kur futet nje program i kontrolleve masive, zbulimi i tyre arrin ne ~70-75 : 100.000 banore. (rritje totale x15, qe nga 1993) Deri ketu ne rregull. A s'jemi mesuar te na thone: kanceret qe zbulohen shpejt sherohen? Ne realitet u vu re se vdekshmeria nuk po ndryshonte.

Megjithe shifrat qe provonin per te kunderten dhe disa mjeke eminente Koreane qe thonin screening po na del i panevojshem dhe me shume shpenzime (30-50$ per pacient) Onkologet Koreane kerkuan/-jne akoma me teper screening per popullaten.” (burimi: klik ne titull Gabimet ne Mjekesi) Ketu do shtoja se, mungesa e investimeve, mungesevemendja dhe korrupsioni ndihmojne korrupsionin.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Mjekesia Shqipe nuk ekziston online, print screen nga kartat e mia, vetem per gjendjet e urgjences kam sjelle 60-70 te tilla, nga ku 15-20 jane sipas Protokollit A & E te NHS Britanik.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Infermier/ Infermiere (do bejme pak diskriminim gjuhesor, pasi origjina eshte e tille – femerore) Pse besimi i publikut boteror, ndaj nje Infermiereje eshte maksimal (dhe me i larte se Dr) Nga vete fjala; prejardhja dhe perdorimi original. Ne Shqip une do e pershtas si: Nene-qe-Kujdeset.

- Nurse / nursing, kuptimi i sotem: person qe eshte tranjuar formalisht per tu kujdesur per te semuret e te pamundurit. Origjina –Latinisht, nurtrire / nutrix d.m.th te ushqesh, nene qe te ushqen (ne kete rast, si dado qe i jep qumesht femijes) ANGLISHT

Frengjisht - nutrix/ nourrice, i kaloi Anglishtes dhe behet nurse, njerezit qe kujdesen per te semuret. Me pare ne Angli, Australi, New Zealand etj, eshte perdorur dhe termi Sister (ne Angl ishte Kr-Inf., kudo tjeter, infermiere e zakonshme) Spanjisht - enfermero (M) dhe enfermera (F) Italisht - infermiere (M) infermiera (F) Rumanisht - infirmier (M) infirmiera (F) Shqip – infermier (M) infermiere (F)

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Dhe kur behen tentative s’jane te shendetshme. Me shume jane propagandistike dhe te tipit mediatik, ja c’kam shkruar me 13 Qershor 2017 te DBMI, pasi Kr/M Shqipar z. Edi Rama beri publike listat me emrat qe kishin denoncuar te ai Lista 'anti-korrupsion' dhe Ligji.

Pasi studiova pjese te legjislacionit Shq., besoj se Kr/ Ministri, z. Edi Rama, ka bere veprim anti-Kushtetues me publikimin e 'listes anti-korrupsion" Ne fillim theksoj: 1.

Ligji s'merr parasysh ‘premisen a deshiren e mire’ kur veprimet e tua kane pasoje dhe/ose potencial te demtojne pale te treta; ne reputacion, dinjitet, financiarisht, menderisht e fizikisht.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

2. Ligji nuk e konsideron injorancen ndaj tij. (p.sh. se dija) Kr.M i njeh te drejtat e njeriut dhe konfliktet pasuese nga ‘komunikimi i shpejte e masiv’ Si revolucioni teknologjik ka ekspozuar boshlleqe ne legjislature dhe kemi disa hapa pas.

Debati ne nivel politik, akademik e ligjor; vazhdon ne shume vende te botes. (a) right to privacy - jane sot >150 Kushtetuta ne bote qe ndalojne Qeverite e aksione individesh ne rastet kur ato cenojne/ kercenojne dinjitetin dhe privatesine individuale. (b) sic besoj, ka lexuar per iniciativat “right to innocence” qe po studiohen, kundrejt Facebook e platformave te tjera; pasi cdo adoleshent te kete mbushur moshen 18 vjecare, te hiqen te gjitha postimet e vjetra. Keto behen per te mbrojtur individin & dinjitetin njerezor. (c) Bashkimi Europian eshte i shqetesuar ne kete aspekt nga 1995, duke adaptuar European Data Protection Directive (ref: directive 95/46/EC) Britania qe me The Rehabilitation of Offenders Act (1974) eshte kujdesur te 'mbroje te drejtat e individeve qe kane bere vepra penale' por me pas konsiderohen 'spent' te harxhuara. Franca (2010) e ka vleresuar kete seriozisht - le droit d’oubli (sic) (d) 'e drejta per tu harruar' eshte ide relativisht e re, por ne Gjykaten e Drejtesise Europiane eshte thene pa ekuivoke: 'kjo e drejte eshte e DREJTE E NJERIUT' ( Google v Costeja) (e) debati ne pika te tilla akoma vazhdon por nuk pritet nga Kr/ Ministri i nje shteti te dale ne arene duke "implikuar me promovim" dhunimin e te drejtave me elementare te qytetareve te Shqiperise' Ai paguhet tu sherbeje qytetareve jo per te kryqezuar ata. As 100 dhe as 1 prej tyre. Fajtoret i denon gjykata nuk i publikon Kr/M ne Mediat Sociale.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Sqarim:  

drejta e privatesise, dhe e drejta per tu harruar

jane 2 te drejta te vecanta. *** Duke e njohur mire procesin e indeksimit e te rangut [rankimit] nga motorat e kerkimit (search engines) meqe ne 2.5 vite mundohem per informimin & edukimin shendetesor online; i kuptoj qarte kufizimet, demet dhe pasojat.

Kam shpjeguar, sikur te lidhet emri me DBMI, ku pata marre shembull 4 mbeshtetes te projektin tone, emri te shkon menjehere ne ‘maje te internetit Shqip’ persa kohe qe behen kerkime per ty. Keta 4 individe, cdo lidhje qe u dilte me pare, u shtyne shume poshte ne rankim se ‘emri_i_tyre + dbmi’ *** Imagjino, nese emri juaj eshte ne "Listen e Zeze" te Kryeministrit, nje individ-zyrtar-politikan me potencial shume te shpejte indeksimi, te larte rankimi e presion suprimues mbi faqet e tjera (nga popullariteti) Ne pak jave e muaj [a me shpejt, algoritmat kane ritmin e tyre] cdo profil qe ti ke, ne Facebook, Linkedin, Instagram, Twitter e kudo, ne foto miqsh dhe artikuj ne media; si rezultate kalojne poshte ‘Listes te Korrupsionit" promovuar nga z. Rama’ A mund te kete shprese te hiqet emri?

1. Me aplikim te motorat e kerkimit. Proces jo i lehte 2. Nese Doktoresha X ben duet me Beyonce a nepunesi Y fotografohet me Justin Bieber, keshtu ja kalojne ne rang postit te z. Rama.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Ndryshe, ngelen aty sa kohe do kete internet.

Po sikur z. Rama ta kuptoje qe rreshkiti ne forme spektakulare, e ta fshije postimin? Ose dikush e perball me Nenin 34 pika 4 te Kushtetutes se Republikes, qe thote: "Kushtdo ka te drejte te kerkoje ndreqjen ose fshirjen e te dhenave te paverteta ose te paplota ose te mbledhura ne kundershtim me ligjin."

S’ka rendesi me. E ka marre media. Posti ka dale nga kontrolli. Dhe sikur cdo forum, portal e gazete ta fshije vullnetarisht, ka hyre ne internet e gjindet ne Google-cache.

Emri i tij ka rankim qe ne Shqip eshte pa konkurrence, si i tille, cdo lidhje me z.Kr.M te jep boost (sic) per mire, a te fundos reputacionin ne ane negative. ____________________ Cdo te thote te jesh i pafajshem e te akuzojne pa te drejte? Nje ndalese ne: e Drejta, Besimi, Morali & Ligji.







Abrahami duke folur me Zotin: “Njesoj do denosh te poshtrit me te drejtin, po te jene 50 burra te ndershem ne qytet, ndoshta 10?” Ai (Zoti) tha: “NUK do e shkaterroj per hater te te dhjeteve” (Libri i Gjenezes, 18:23-32) Bibla flet per qytetin Sodom, Zoti e shkaterroi pasi shpeton familjen e Lot. Ne haditet e mbledhura nga Imami Abu `Isa Muhammad kuotohet profeti Muhamet: “Sa te kesh mundesi evito denimet ligjore, e nese ka dyshime ne ceshtje, tento drejt tyre, sepse eshte me mire per gjykatesin te gaboje drejt meshires, sa denimit” Maimonides – e kam sjelle te DBMI Betimin e Maimonidit ne Mjekesi - ne komentim te Eksodit 23:7

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

(“s’denohen fajtoret dhe jo-fajtoret se bashku”) “te ekzekutosh dike, ne dicka qe s’perfshin siguri absolute, ne forme progresive do sjelle ne ‘ekzekutime te bazuara ne kapricon e gjygjtarit’ prandaj Zoti ‘ja ka mbyllur deren evidencave te presupozuara, dhe me mire te lirojme 1.000 kriminele se te vrasim 1 te pafajshem” 









Ne 1470 Sir John Fortescue ne De Laudibus Legum Angliae thekson: “preferohet ti ikin denimit 20 fajtore sa ti presim koken 1te pafajshmi” Me pas argumentin e perdor Increase Mather ne 3 Tetor 1692 ne Gjygjin e Shtrigave ne Salem: “me mire te lirojme 10 Shtriga te Dyshuara sa denojme nje person pa faj” 1749 Volteri (Zadig, Kap VI) ka kete maksime: “eshte me e Matur te lirojme dy persona Fajtore; sa te denojme nje te virtyshem e te Pafajshem” 1760 juristi William Blackstone ne ‘Komentime ne Ligjet e Anglise, shkruan: “me mire te arratisen 10 fajtore sa te vuaje nje i pafajshem” 1785 Benjamin Franklin ne letren drejtuar Benjamin Vaughan, (Mars 14, 1785) streson idene: “me mire te arratisen 100 fajtore se te vuaje 1 i pafajshem” ***

Keshtu flet urtesia njerezore & rekomandimet hyjnore.

Raportet ne numrat ndryshojne e s’gjinden ne Librat e Ligjit por “te besh nje te pafajshem te vuash eshte ne veprat me te keqia te jetes’ Ne esence, do evituar me cdo kusht! Tekstet e shenjta, shkrimet Greke e Latine, mitet, folklori dhe ngjarjet e historise; japin shembuj sa vuan i drejti kur akuzohet padrejtsisht. Konkluzioni eshte i qarte: ‘cdo te keqe nuk e kapim/ denojme dot por te mos ‘marrim ne qafe 1 te drejte e te mbrojme te Miren”

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Si oficeri I-re ekzekutivo-ligjor i shtetit Shqiptar, Kr/M (se bashku me keshilltaret e tij juridike) duhet te jene jo vetem sensitive e korrekte ne raportet publike por shembuj per te tjeret; cdo gje qe ndodh pas tij e me poshte ne rang, krijon precedent me pasoja te pakendshme.

1. Nuk eshte per Kr/M te kerkoje denoncime publike dhe me emra, te inicioje veprime te tilla, te sherbeje si agregator, te gjeneroje statistika e te listoje akuza; te cilat jepen nga individe ne internet a jo, me emer a anonime; e ti publikoje me te nje te ‘rrudhur shpatullash - keshtu mi dhane” 2. Nga pozita qe ka, Kr/ M i veshur me prestigje, favorizime e imunitet qe si sherbetor publik te punoje i qete e i mbrojtur nga presionet; ka shfrytezuar postin duke ‘zyrtarizuar’ fajesine e 100 individeve, te njohur a te panjohur; pa asnje prove dhe pa asnje shkak flagrant.

3. Nuk eshte per Kr/M e nje shteti, te sigloje, cikloje, vulose e fashikulloje akuza emer-per-emer, per askend; as ti beje ‘highlight’ ne publik; duke u dhene legjitimitet ne kundershti me cdo dispozite ligjore e aktet per komunkimin elektronik.

4. Ne teori e praktike, duke njohur shtetin qe qeveris, mentalitetin e popullates te merzitur e te revoltuar me korrupsionin, rastet e shumta kur cenohet & dhunohet personeli mjekesor e zyrtaret, pergjigjet ne raportime te tilla ne media e rrjete sociale qe ne 80-90% komentet shkruajne: ta kish vrare, mire ja bere, meriton me keq dhe do shkoj ta mbys vete; ka menduar e vepruar me papjekuri (ne rastin me te mire) dhe shume padrejtesisht.(ne cdo aspekt ligjor) 5. Kr/M e kupton se duke i folur ‘anes me te ashper emocionale te natyres njerezore’ kryen incitement by-proxy. (sic) ASHTU si ka ‘publikuar nje liste’ [‘qe ma cuan’] neser do thote: Nuk ESHTE FAJI IM, nese nje person shkon e dhunon,

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

plagos, vret nje individ "te korruptuar" qe e pa ‘te Lista e TIJ’ 6. Presioni i JASHTEZAKONSHEM qe krijon pozita e Kr.M dhe publikimi i 1 emri nga ai; per nje a disa individe mund te sjelle mbyllje, depresion e trauma; ne forma te ndryshme; nga vete-demtimi deri ne vetevrasje. (Keto i mendon njeri?)

Ne maja te larta te Shtetit – incitement, direkt a indirekt, ka provuar te jete nder format me efektive te lincimit.

Kushtetuta e Republikes Neni 3. "shteti ka per detyre te MBROJE Dinjitetin e Njeriut’ Neni 5. “e drejta nderkombetare eshte e DETYRUESHME” Neni 7. “NDARJA e pushteteve ligjvenes, ekzekutiv, gjygjsor” Neni 15. 1."Të DREJTAT dhe liritë themelore të njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të padhunueshme dhe qëndrojnë në themel të të gjithë rendit juridik.

Neni 18/1. Te Gjithe jane te BARABARTE para ligjit Neni 25 Askush s’mund t’i nënshtrohet torturës, dënimit apo trajtimit mizor, çnjerëzor, POSHTERUES Neni 30. KUSHDO quhet i pafajshëm përderisa nuk i është provuar fajësia me vendim gjyqësor të formës së prerë.

Dhe me rradhe…

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Ekspertet ligjore, ata Kushtetues e Avokati i Popullit, duhet te deklarohen pa rezerva duke ndjekur ceshtjen ne forme e substance; fq e nje Kr/M s’eshte blogu XYZ qe se lexon njeri.

Ai [z. Kr/M] per nga autoriteti, perhapja, pergjegjesia e forca qe projekton ne ate postim; direkt, indirekt dje me implikim; duke kerkuar e PRANUAR denoncime, publikuar e ri-publikuar Emra te Qytetareve te Republikes, te cilet akuzohen per vepra penale; inkurajuar e insistuar se keshtu do vepruar, ...ka bere shkelje te disa dispozitave kushtetuese si lehtesues e precipitues; i akuzave, shpifjeve e demtimeve te reputacioneve; duke goditur rende 2 nga shtyllat baze te se drejtes ligjore:  

Prezumimi i pafajsise Procesi ligjor (due process)

In English: (a) presumption of innocence (b) guilt or innocence is only determined by a fair and effective legal process.

Jo ne forume. Jo ne faqe Facebook. Jo nga zyrtare e gazetare dhe askush tjeter, vec nga GJYKATA me vendim te prere.

Amerika e ka ne amendament (5) Shqiperia e shtete te tjera ne Kushtetute mjafton te heqesh keto dy parime dhe bie Sistemi Demokratik. Per me teper...

Kryeministri; qofte pa inkurajuar e iniciuar, pa aprovuar e ripublikuar akuza te tilla ne publik, por duke lejuar Personin e Tij te jete pjese ‘e nje grupimi, metodologjie e forme te caktuar’ pa u distancuar me prononcime serioze ‘kjo praktike eshte anti-ligjore’ me vullnet e deshire te plote, tregon aprovimin total; duke parashikuar se eshte jo vetem ne favor por pranon katerciperisht rrjedhojat qe sjellin akte te tilla.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

I ka menduar implikimet? Kryeministri e kupton se: (a) nuk eshte ne fushate elektorale ku akuzon me/pa emer kundershtare te tij politike – i.e. individe te cilet jane te hapur ngaj ‘ashpersise se lojes politike” dhe like-for-like (sic) (b) ‘s’po akuzon person te caktuar, i cili eshte ne ndjekje ligjore nga autoritetet, as (c) person/ngjarje qe ka ardhur ne vemendjen e tij, per te cilen ai ‘shfrytezon privilegjin parlamentar ne foltoren e parlamentit” (i.e deputeti s’mund te denohet per shpifje’) Kryeministri e di se, qytetari i vogel dhe familja e tij, jane te pambrojtur e ne perballje te pabarabarte ne shperndarje e kredibilitet; me figuren e tij ne cdo arene publike.

Ne fund, veprime e vendime te tilla i flasin anti-ligjit, turmave te merzitura dhe te nderzyera, emocioneve shperthyese e rruges; me pasoja demtimesh; qe potencialisht kalojne – sic tregon praktika ne shume vende te botes - ne:   

shkaterrim te reputacioneve ne vuajtje mendore & demtime psikologjike ne raste, mbyllen me lincime fizike a vetevrasje.

Dhe kam shtuar te komentet ne te njejten dite: LEXUES: nuk me interesojne 100 a 1000 te korruptuar, nese profesori X, nepunesi Z, a doktoresha Y, jane te korruptuar, te burgosen dhe te hidhet celesi ne lume. Shkruaj ne PARIM. Vetem per 1/100 qe mund te akuzohet gabimisht, dhe (b) prezumimin e PAFAJSISE per cdo qytetar, deri ne vendim te formes se prere nga gjykata. LINCIMET PUBLIKE - direkt a me implikim, gjithmone me kane TMERRUAR. [p.s. nese ti lexues me gjete tani, tani s'po shkruaj per here te pare. DBMI kryesisht shkruan Mjekesi, disa here prek rubrikat sociale. Me ndiq ketu: https://issuu.com/doctorbesimedicalinformation ] Klik per publikimin origjinal: Lista 'anti-korrupsion' dhe Ligji.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Korrupsioni ne Shendetesi & Sinjalizuesit

Ja c’me rezulton ne distance, nuk di nese kjo karte duket ne kete format por e le sic e publikova te DBMI. Ne 12 individe me te cilet bera nje ankete ne Facebook, privatisht, duke u thene qarte: mos perdorni emra, tituj, specialitete, semundje, klinka, qytete, e asgje identifikuese pas mesazheve qe me cuan, qe ne fillim me dolen: ‘si dokumente qe publikon MoD Britanike (min. e mbrojtjes) Kam theksuar me pare e me pas, DBMI nuk eshte platforme denoncuese as anti-korrupsion, cdo mesazh qe m’ka ardhur per kete probleme e kam’varrosur diku’ pasi etika ime ne publikim eshte shume strikte; sipas ligjeve ne Shqiperi e Perendim, s’do botoja asnjehere nje fakt te paverifikueshem. (jo se Shqiposfera vuan nga ndjesi te tilla, ne akuza, kunderakuza, akt-akuza, sharje dhe emer-permendje)

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Po ashtu, ti hedhesh nje sy komenteve nga publiku dominon thenia ‘keta te gjithe marrin para’ nese te gjithe e bejne jane gabim. Nuk besoj se jane te gjithe dhe ekzagjerime ka. Kur grupon te gjithe largohesh nga konteksti. Sistemi shendetesor ku ata jane pjese e madhe eshte dicka tjeter, profesioni ka shkallezim.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

1.Mashtrimi ne Shendetesi Si problem mbareboteror manifestohet ne falsifikime ne sherbimet, testime, ilace, kosto ndaj individeve e siguracioneve dhe ndikon kedo. Ne Amerike kostot kalojne miliarda $ dhe mashtrimi ne shendetesi ze vend te vecante dhe ka prioritet te larte ne te 56 zyrat e Byrose Federale te Hetimit (FBI) e cila i ndjek dhe ekspozon permes Programit te Krimeve Komplekse Financiare.

Me iniciativa te ndryshem, task forces and operacione undercover (sic) organizmat ligjore kudo ne boten e zhvilluar po sensibilizohen gjithmone e me shume ne luften e tyre kunder mashtrimeve ne sehtedetesi.

Ne Britanine e Madhe, studimet financiare-mjekesore dhe raportimet mediatike, humbjet nga mashtrimi ne shendetesi i vene nga £7 miliarde deri ne £20 miliarde.

Shendetesia kombetare, qe ka seksion te vecante kunder mashtrimit (NHS-Counter Fraud Services) si zona kryesore identifikon:   

mos-pagesat e kostove te recetave nga pacientet profesionistet e mjekesise faturojne pagesa per pune qe se kane bere pagesa shume te larta nga kontraktoret (e NHS)

Tani sherbimi ka marre akoma me shume prioritet dhe eshte ri-organizuar. Mbrojtja e NHS (NHS-Protect) vigjilon mbi investimet ~£100.000.000.000 qe ka shendetesia cdo vit ne Britanine e Madhe. Nje dukuri tjeter quhet turizmi_shendetesor (health tourism) ku njerez nga vende te ndryshme te botes, vijne dhe

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

shfrytezojne sherbimet e NHS (kurime, operacione, lindje etj) (a) kur kthehen ne vendet e origjines si paguajne faturat (b) paraqesin karta fallco te siguracioneve nga vende te Bashkimit Europian. Humbje te tilla mendohet se jane £20-£30.000.000 /vit.

Ne Amerike, Charles Piper persmes editorialit te Janarit_2013 ne Fraud_Magazine, jep 10 skema te mashtrimit ne shendetesine Amerikane  

 

Faturime per sherbime qe nuk jane bere Faturime per sherbime qe s’mbulohen nga siguracionet, te manipuluara duke paraqitur sherbime e mbulohen nga siguracionet Data te vena gabim, me dashje Lokalizim (adrese) te vene gabim, me dashje

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

     

Individe/institucione te vena gabim, me dashje S’jepen uljet ose s’pranohen bashke-pagesat (ne siguracione) Raportim jo korrekt ne diagnoza dhe procedura Mbi-perdorim te sherbimeve Korrupsion (bakshishe dhe ryshfete) Dhenie falco ose te panevojshme te ilaceve.

(burimi: klik 10 popular health care provider fraud schemes)

Ne Shqiperi sipas Nenit 188 te Kodit te Procedures Penale 



falsifikimi i dokumenteve shendetesore eshte i denueshem me gjobe deri ne 3 vite. (per perdoruesit) per zyrtarin eshte nga gjobe deri ne 5vite burgim

Komisioni Europian ne lidhje me treguesit e politikat shendetesore te vendeve anetare e kandaidate, si tregues standart dhe me te rendesishem konsideron raportimet nga Health Consumer Powerhouse. Ne studimin e vitit 2014, jane krahasuar vlerat kyce ne shendetesi ne varesi te pershtypjeve te pacienteve dhe te konsumatoreve.

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

(per burimin & foto klik Health Consumer Powerhouse)

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Ne 2016 mediat raportojne: “brenda 5 muajsh kontrolli i brendshem prane Keshillit te Ministrave dhe Prokuroria po hetojne 2 skema te medha mashtrimesh me recetat dhe faturat e barnave te rimbursueshme dhe dhenien me koncesion te 3 sherbimeve baze” (check-up, hemodialize e sterilizim) Skadali ne 2014 perfshiu debatet mes qeverise e opozites (per burimin klik ne titull : Shëndetësia përmes skandaleve, në një vit 2 skema mashtrimi me barnat)

Per nje nga skemat e mashtrimit me siper, thuhet se ‘Prokuroria ka ndaluar 9 persona, drejtorin e Fondit te Siguracioneve ne Tirane, 3 vartes te tij dhe 5 farmaciste e drejtues teknike, akuzuar per mashtime ku ne pjesen me te madhe barnat kane qene per luften kunder kancerit. (per raportimin nga 2015, klik ne titull : Zbardhet skema! Mashtrimi 500 milionësh me ilaçet e kancerit)

Ne fund Qershor te 2017 raportimet jane shume te ashpra per Karten Shendetesore. Ne fillim te 2015 Fondi Sigurimit te Detyrueshem te Kujdesit Shendetesor shpjegonte lehtesirat qe do kishin qytetaret me Karten e Shendetit, me te cilen: (a) do permiresohej shendetesia (b) do luftohej korrupsioni. Megjithese u paraqit si karta e shendetesise falas qe per te cilen qytetaret paguajne siguracione – autori raporton se njerezve u kerkohen pagesa gjate sherbimeve dhe e quan ‘karta e hajdutit” (klik: Karta e Shendetit nje Mashtrim ne Kurriz te Shqiptareve)

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

2. Nepotizimi Vjen nga antikiteti (orig.Latinisht – nip, nipi) dhe merr perdorim te perditshem gjate Mesjetes kur Papet te pamundur te bejne femije, emeron nipat si Kardinale ose ne pozicione te tjera me pretigj ne hierarkine e larte Kishtare. Sot ka marre perdorim me te gjera pasi me te kuptohet miq, shoke dhe njohur, ose persona te rekomanduar prej tyre, nga te cileve behen favore te padrejta, krahasuar me kanditatet e tjere. Ne mjekesi shihet ne dy forma: (a) Ne pozicione manaxheriale ne institucione dhe spitale, ku shpesh ne Shqiperi ka pasur raste qe nepotizmi s’ka qene familjar por bazuar ne linja / preferenca partiake. Nese njera Parti ishte ne pushtet (dem. a soc.) punet jepen te anetaret, militantet dhe simpatizantet e saj. (b) Ka studente te mjekesise qe vijne nga familje mjekesh. Ne studimin nga Lentz & Laband konkludohet se: “kemi dokumentuar nje probabilitet margjinal me te larte ne pranimin (ne te pakten nje) shkolla mjekesore te femijeve te mjekeve krahasuar me ata qe s’kane mjeke ne familje. Ky fakt shpjegohet nga nepotizmi ne forma te ndryshme por dhe nga transferimi i kapitalit njerezor nga gjenerata I-re e mjekeve tek e dyta. Pas kontrolleve ‘te disa faktoreve’ ne s’mund ta perajshtojne nepotizmin si shkak., femijet e mjekeve jane me mundesi 14% me shume te pranohen ne shkolla mjekesore.” (Bernard F. Lentz & David N. Laband,

Why So Many Children of Doctors Become Doctors: Nepotism vs. Human Capital Transfers The Journal of Human Resources Vol. 24, No. 3 (Summer, 1989), pp. 396-413)

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Ne 1959 G.S. Becker nenvizon: “ Shkollat mjekesore jane akuzuar, deri diku me te drejte, besoj une, per diskriminim ndaj minoriteteve dhe favoritizm ndaj anetareve te Shoqates Mjekesore ( te SHBA) Ndoshta kjo shpegon pse djemte e doktoreve duket sikur ndjekin hapat e baballareve me shume sesa femijet e prinderve te profesioneve te tjera.” (George S. Becker, antropolog, autor i librit Kapitalizmi dhe Adoleshenca Perpetuale) Ka tendenca qe nepotizmi te verehet si fenomen ne vendet ne zhvillim e siper por ka mjaft shembuj ne vendet Perendimore ku politikane te larte kane favorizuar familjen dhe rrethin e tyre miqesor; permes patronazhit, nderhyrjeve dhe rekomandimeve.

Nepotizmi ne administraten publike (2006)

Kur konkurrenti fitues ka lidhje me rrethin e personave të përfshirë në pikën 1 të këtij vendimi, s'kualifikohet si i papajtueshëm për kryerjen e detyrës.

Rendesia e 1 Apostrofi. Ndoshta se sheh te plote foton e

madhe, Ligji thote: s'kualifikohet si i papajtueshem. Vis a vis, del : i Pajtueshem. Duhet: Skualifikohet (jo - S'k) : 'ke familjare etj ne te njejten vend pune, skualifikohesh si i papajtueshem...' (me vendin)

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

3. Vjedhjet ne Shendetesi Jane perbashketa ose vijne si rezultat i mashtrimeve.

Kerkimi vjedhjet ne shendetesi ne Google kthen >269.000 rezultate. Te gjitha s’lidhen me to, pasi jane fjalet te perhapura, (vjedhje + shendetesi) por menjehere bie ne sy zemerimi mediatik e i opinonit publik, duke thene: vjedhje, mashtrime, deshtime etj. Mendimi i kritikeve te qeverise bazohet ne disa pika te vjedhjes (sipas tyre)    

tendera dhe koncesione sistemi check up-it e shperndarja e barnave karta e shendetit (te cilen se quajne falas) *skema te ndryshme mashtrimi, me perfitime per pjesmarresit manaxheriale dhe politike….

Kritiket bejne akuza te panumerta, nese mbeshtetemi tek ta (deri periudhen 2017) duhet thene: ne shendetesi vjedhja & mashtrimi jane ne nivele Institucionale. Dhe vete ri-organizmi shendetesor eshte bere me qillim per te lehtesuar vjedhjen. Te gjithe akuzojne Ministrine e Shendetesise dhe qeverine aktuale per mungese transparence ne financimet e skemat shendetesore.

4. Para ne dore.

Kjo duhet sqaruar sa me sakte qe kemi mundesine, pasi ngelet plage madhore e shendetesise Shqiptare per gati 30 vitet e fundit (1990-2018) Keshilli i Basskepunimit Regjional [Regional Cooperation Council (RCC)] paraqet ne Bruksel Anketen per 2017 nga Barometri Ballkani te

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

bere me qytetare dhe biznese. Nga 1000 qytetare qe u pergjigjen 100 pyetjeve per peson rezulton se: 54% e tyre kane paguar para nen dore (ryshfet) ne 12 muajt e fundit ne nje institucion mjekesor. Raporti konkludon: ‘ne rajonin Ballkani, ne raport me pagesat e paligjshme, Shqiperia eshte me lart se vendet e tjera”

Real People - Real Stories Pacient v mjek (marre me leje) nga nje detyre kursi e nje studente nga Universiteti i Tiranes, Fakulteti i Shkencave Sociale Dega: Administrim dhe Politika Sociale Lenda: Proceset Individuale. (klik ne titull) Tema: KORRUPSIONI NE SISTEMIN SHENDETESOR SHQIPTAR

“mjeku neurolog Thoma Koçi vendosi heqjen e ndihmës ekonomike për një të sëmure me probleme të shëndetit mendor duke e vlerësuar si “të aftë për të ruajtur pulat”.

Arrestimi i mjekut neurolog Thoma Koçi u krye menjëherë pas momentit që një qytetar i kish dorëzuar atij shumën prej 50 mijë lekësh (të reja) si rryshfet në këmbim të një vendimi invaliditeti. Rasti u denoncua nga Shoqata e Gazetarëve për Drejtësi … Nuk janë të pakta rastet e abuzimeve me ndihmat ekonomike për të sëmurët mendore.”

Shembulli me lart eshte ne linje me opinion standart te qytetarit mesatar : “nese je i varfer e s’ke para te paguash mjekun ne spitalet shtetetore, ata do te lene pa kujdes”

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Korrupsioni dhe Ligjshmeria Ne 2004 per here te I-re Shqiperia ben cilesimin legjislativ te korrupsionit, duke e ndare ne aktiv e pasiv.  

qytetari qe korrupton zyrtaret/ profesionistet rrezikon burgim nga 6muaj - 3 vite.

Korrupsioni pasiv, zyrtari qe merr perfitimin nga dikush tjeter, denohet nga 2-8 vite burgim.

Korrupsioni aktiv,

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Ndersa per korrupsionin aktiv e pasiv ne Shendetesine private, aplikohet Neni 164/a e 164/b per korrupsionin pasiv e aktiv; (a) denimi me burging eshte 6 muaj deri ne 3 vite dhe (b) burgimi eshte 6 muaj deri ne 5 vite.

Keto jane shume te rendesishme pasi â&#x20AC;&#x2DC;denime te tilla, kaq te ashpra [te pakten ne leter] tregojne se ekzistojne provizionet ligjore per ndeshkime ndaj korrupsionit por nuk ka zbatime te tyre ne terren dhe me veprime reale.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Legjislacioni me rigoroz ne bote kunder korrupsionit/ ryshfetit eshte ne Britanine e Madhe

(The Bribery Act 2010) i cili sot ka hedhur poshte te gjitha provizionet statuore e i ka zevendesuar me krimet e ryshfetit; dhenie/ marrje ryshfeti, ryshfet ndaj zyrtareve te huaj, e deshtimi i kompanive private per te parandaluar ryshfetin qe jepet per te. (ne pale te 3-ta, kontrata ne vende te huaja) Penalltite dragoniane, qe perfshijne 10 vite burgin, gjoba pa tavan, se bashku me Aktin e Perfitimeve Kriminale (2002) lejojne konfisikime dhe diskualifikime nga drejtimi i kompanive te biznesit.

Jo me kot sot quhet “legjislacioni me i forte ne bote kunder korrupsionit” ["the toughest anti-corruption legislation in the world"] Ka juridiksion gati universal, duke persekutuar cdo individ ose kompani me lidhje ne Mbreterine e Bashkuar, pavaresisht ku ka ndodhur krimi. Vis a vis, nje kompani farmaceutike Britanike mund te persekutohet ne Londer, per akuza korrupsioni ne lidhje me nje institucion shendetesor ne Tirane.

Aplikimi i pare me sukses nen kete Akt arrihet ne 5 Dhjetor 2014 ne Southwark Crown Court. SFO - Zyra per Mashtrimet Serioze (The Serious Fraud Office) persekuton 3 individe qe denohen ne total prej 28 vite burgim per mashtrim prej £20.000.000. Klik The Sustainable AgroEnergy plc case.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Kuotuar me lejen e Prof. Dr. P. Prifti, per origjinalin e plote klik ne titull: Si Hipokrati na është bërë Hipokrit në Shqipëri.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

5 pyetjet i permblodha ne pie-chart (sic) se kane shume rendesi. Ne studime ekstensive nga raportimet mediatike s’kam gjetur platforme, me te mencur, te sakte, koncize e me konkrete se me siper. Te gjithe flasin e akuzojne per 30 vite qofte me: (a) emra konkrete, drejtori x dhe ministri y, ose (b) forma ezoterike, duke fajesuar parti, politike, shtetare etj.

Kush e perse; pyetjet qe bejne njerezit ne vendet e zhvilluara, e cila me pas ka fazen 2 (me poshte) KUSH & PERSE/SI. Dhe vazhdon: “Së fundmi, përse Sigurimet Shëndetësore nuk vënë në zbatim dy Karta Shëndeti: Njëra të jetë e diferencuar, bazuar në specifitetin e sëmundjeve kronike me të cilën pacienti të marrë mjekimin çdo muaj sipas mesatares vjetore të çmimit të medikamenteve dhe karta e dytë shëndetësore të jetë për ata që do të shtrohen në spital, e cila do tu jepte mundësi pacientëve të shtrohen pa pagesë në spital në rast urgjence apo dhe sëmundjeje kronike. Kjo do të shmangte korrupsionin dhe ryshfetin” (Autori, P.P. ne kuotim te drejte) Vjedhja, mashtrimi, abuzimi, manipulimi, falsifikimi; veprime e akte; qe sjellin pasoja ne dobesimin, keq-manaxhimin e humbjen e fondeve publike; nuk eleminohen plotesisht.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Ndaj pyetja s’behet kush e beri e sa eshte bere prej kujt; por: KUSH i LEJON!? Aty kerkohet pergjegjesia direkte ligjore. Aty eshte vendi ku duhen filluar ndeshkimet e para. Shoqerite me mend s’merren me argumenta naïve duke fajesuar hajdutin pse hajduteron (ndryshe do debatonte pse peshku noton) llogarine e kerkojne te polici pse nuk policon (sic) Vested Interests (sic) nga Anglisht fjale-per-fjale do te thote (ka nje arsye)  

pse nje person, organizem a institucion inkurajojne ecurine e nje situate a lejojne vazhdimesine e saj, pasi priten perfitime financiare (prej saj) ose perfitime te disa llojeve e tjera.

Ne nje shkrim social te DBMI_2015, kujtoj si pata shkruar, me nje sy ne reference nga Shqiperia: “…sado keq qe ishin punet ne ate kohe kur krimi i organizuar i tregonte dhembet shtetit duke paralizuar zona te tera dhe kthyer ato ne no-go areas (sic) Kolumbia dhe asnje vend, nuk bien se ka 200 Pablo Eskobare, shoqerite deshtojne kur u mungojne 1-10 Hugo Martineze”

(koloneli trim dhe i ndershem, qe rezistoi cdo kercenim e korrupion dhe ne 2 javet e para mori pjese ne 30 funerale te trupave te tij) Kjo eshte e gjitha; kush, si e pse i lejon. Flasim e shkruajme per dekada por s’po dime te aplikojne llogjiken dhe ligjin aty ku duhet.

Lexues, kam folur shpesh, bile shkruar nje e-book ne ‘plagjiarizmin dhe te drejten e autorit’ ku theksoj: “e vetmja forme si merret dicka eshte me kuotim te sakte, dhe aty sipas konceptit te fair usage (sic) thuaj sensi i mases ku s’lejohet te perdoresh me teper se 300 fjale” (ketu te garantoj se s’kam perdorur mese 235 fjale nga Prof P. Prifti) por nga rendesia dhe ekspertiza pas ketyre ideve - s’jam ne Shq. te shoh ecurine ditore, une mendoj se duhen ri-perseritur serish.

Nese punet do te kthehen permbare ketu fillon cdo platforme anti-korruptive: NDESHKONI ROJTARET E SISTEMIT.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Inside Job … kur nje krim kryhet me asistencen e personit/personave qe punojne ose jetojne ne ndertesen a institucionin ku ka ndodhur krimi. Ngelet ne parimet baze te kriminalistikes.

Krim ne familje? Aty fillojne hetimet. Statistikat e mbeshtesin kete; viktimat e krimeve familjare ne 80-90% te rasteve e njohin agresorin. Grabitje ne banke? Arratisje nga burgu?

Argjendari e furrtari, aty perqendrohet policmeni i zgjuar.

Nga koha qe vume deren e I-ne histori, thyerja e saj ishte ekuivalent i nje krimi. Pervec hetimit e kapjes, vume dhe roje.

Ownership (sic) Nga shekulli 4-rt Shen Agustini (354–430) shkruan: njerezit jane te korruptuar nga natyra dhe ata rreshkasin (pra duhen kontrolle) Ne cdo kulture dhe epoke historia ka hajduteri. Ne nje ‘arms race’ pronaret mbrojne pronat e tyre me celesa, kasaforta, roje, ligje dhe burgje. Cdo te thote te jesh pronar? Pse bejme pyetje elementare, sepse e kam theksuar disa here konstrastin ne qendrimin e nje Shqiptari mesatar me ekuivalentin e tij ne Perendim. i pari kujtohet dhe flet per Shendetesine vetem ne rastin kur ka nevoje ne semundje, urgjence, ilace per veten apo nje anetar te familjes. Ekzakt ate dite, ose 1-2 me pas, ai kerkon, ankohet, ben presion, shan, fyen, kritikon e bile shkruan deri letra publike te hapura ne media apo vete Ministrit. Natyrisht asgje nuk arrihet, dhe gjithmone perfundon me bisht-ndershale. Cfare ben ai pjesen e mbetur te kohes? Cdo gje, vec jo ate qe duhet.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Patriotizem, natyre e qete, politike, PD dhe PS etj etj etj. S’ka zemerim te mencur dhe te kondensuar vetem ne 1-2-3-4 pika ekzakte ne jeten e nje shoqerie. Ai e di se eshte krejt i vetem, megjithe fjalet e pretendimet qe degjon/flet cdo dite ‘per patriotizem dhe Shqiptari’ I dyti, eshte n-here me teper individual se Shqiptari indiferent, por ne moment kur i preken asetet shoqerore i trajton si goditje personale. Patriotizmin e ka per 1-5 dite, ne holiday apo ndeshje futbolli jo 365 dite ne vite. Ai eshte pragmatik ndersa politika si intereson vec ne rastet kur ka votime dhe kerkon te dije se c’do behet me: (a) arsimin (b) rendin publik (c) punesimet (d) shendetesine. Kaq i thjeshte e mendje-mbyllur eshte. Ketu bien/ fitohen zgjedhjet ne Perendim. Jo si sillen fqinjet me ne, flamuret, diplomacia, sporti, arti, historia etj. Pra, taksa-paguesi ndihet pronar ne Shtetin dhe asetet e tij. Llogarine e kerkon ne kete forme: cfare mund te besh ti per mua ne kuadratin qe me intereson?

Pronesia duhet marre nga qytetaret. Duhet kuptuar se kur ti ke ne prone dicka qe perceptohet si e vlefshme nga te tjeret, disa prej tyre gjithmone do tentojne ta vjedhin. Te drejtat ligjore mbi Shendetesine publike, i ke ti si qytetar.

Vlera, Morali e Ligji. Duhet kuptuar se pa ditur vleren e nje aseti nuk arrin dot ta mbrosh ate, do ta shperdorojne, demtojne e do ta vjedhin, per sa kohe qe s’kane veshtiresi dhe/ose denime. Morali fjale per fjale do te thote tradita, nga Latinishtja moralis jane zakone, menyre jetese, ligjet. Keto ligje percaktojne cfare eshte drejte dhe cfare gabim, dhe aftesine tone per ti ndjekur ato. Sensi i drejtesise dhe morali, jane koncepte qe i mesojme gjate jetes, njeriu nuk lind me to!

Vjedhja. Kur bie ndesh me legjislacionin modern. Qe ka perkufizuar vjedhjen si: ‘marrjen e paligjshme te dickaje prej dikujt tjeter’ ku kemi “perfitim nga akti per marresin’

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

i cili sjell ‘demtime ndaj viktimes’ Kur vjedhja behet me force, konsiderohet grabitje me dhune. Ne cdo humbje e vjedhje te bere ne Shendetesine Shqiptare ne 3 dekadat e fundit, duhet theksuar: fajin e kane rojet, facilituesit dhe operatoret qe paguhen per te mbi-kqyrur zbatimet e procesit administrativ dhe ligjor. Hajdutet, kapja dhe ndeshkimi i tyrejane faza no.2.

Shendetesia Shqiptare e ka nje dere. Nuk kerkohet faji te personeli mjekesor, as te persona te vecante me apo pa emer, aq me pak te vjedhesit sporadike apo sistemike (ato i denojme) fajin e gjejme te individi/individet qe i lejuan, s’bene detyren, mbyllen nje sy ose bashkepunuan. Kaq e rendesishme eshte kjo, sa ata i denojme qofte (a) per pa-aftesi & indiferentizem kur jane te pazote te mbrojne pronen/parate tona qofte (b) per favorizim, perfitime, ryshefete e krime.

Jane 2 interesa ne konflikt, nese nuk ndihesh pronar i nje aseti publik, interesi yt do dhunohet dhe s’do kete fajtorete dukshem. Ne fakt, kjo u intereson operatoreve te korruptuar, te cilet ndihen rehat me panikun, zhurmen, mjegullen dhe kritikat e pergjithshme ne cdo drejtim. Interesi qytetarit dhe i Shendetesise vs interesave te abuzuesve, korrupsionit dhe elementeve kriminale.

Si te luftohet Korrupsioni?

  

Banka Boterore ka 10 menyra luftimi Transparency.org ka 15 rekomandime Nje organizate tjeter ka 6 strategji

Permenden transparenca, teknologjia, ligje, konventa, reduktimi i bureokracise (red tape) rritja pagash per sherbimin civil, edukimi i te rinjeve, perdorimi i ironise, teatri dhe filmat multiplikative (seriozisht thone keto) protesta, anketa, monitorime etj. Te gjitha se bashku a nje e nga nje s’jane gabim, por problemi qe kemi duhet filluar diku. Si dhe ku?

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Modeli DBMI ne Luften Anti-Korrupsion Strategji jo

vetem per Shendetesine por ne gjithe sektoret e jetes. (a)

Problemi nuk jane keta!

(b)

Problemi nuk jane keta.

(c)

Problemi & zgjidhja qendron fillon nga: auditim-kontrolli, policia, prokuroria, gjykata.

Pjesa-ne-mes, eshte shtylla kurizore e shtetit, qe neser merr nen hetim presidente e ish-kryeministra, per korrupsion e cdo veper ndesh me ligjin, sic bejne Kroacia, Rumania, Franca etj.

Ky grup ne raste jo i sakte, disa mund ta quajne plot me elemente te korruptuar dhe/ ose nen influence politike, duhet te prodhoje nje prokuror e auditues koke-forte qe pavaresisht presioneve te krijoje precedente. Pasi 1-2-3 arrihet nje norme.

Normat me lidhen dhe permiresohen nje sistem. NUK KA ASNJE RRUGE TJETER vecse kesaj te mesit.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Dhurate apo bakshish Do e analizojme ne menyre komprehensive per vete implikimet profesionale, ligjore, sociale e kulturore; se kerkon kontekts e duhet studiuar rast pas rasti. Problemi ne literaturen mjekesore eshte se mungojne studimet per dhuratat ndaj mjekeve. Urdherat perkates kane nga nje linje a 2 fjali: “mos inkurajo, mos ushtro presion mbi pacientin apo familjen per te dhene dhurata ndaj jush, dhe as ndaj institucionit” (flitet per fund-raising ne kete rast ku perfiton spital, shkenca, pacientet etj) Nje rast personal, ne

Shqiperi kisha nje pacient ne moshe te vjeter dhe disa here bera me shume se kerkohej. Kur mungonin ilacet e korrupsioni ‘mori rruget’ pacientet vuanin per gjerat me bazike. Personi mund e ishte >70 vjecar me semundje te rende. Vec tij me dhimbsej familja me dy vajzat qe rrinin 24h te spitali. 2 Muaj me vone, vajza e madhe qe ishte rrobaqepse me sjell nje xhakavento me disa variacione te ngjyres blu (te erret e te hapur) ne Tirane. Situata ishte e tille dhe pas aq kohe e kisha harruar.Kurre nuk kam marre as pranoja shperblime, bile dhe kafete kur ulesha me dikend i paguaja vete. Mendimi i pare ishte ta refuzoja. Me pas shikoj vajzen, per te cilen kisha respekt e ajo kish respekt per mua. Ne fakt e gjithe familja e tyre me donte shume duke pare ndihmen qe pata dhene e kujdesin per babain.

Pacienti kishte ikur. S’kishin me interes direkt. Vajza kish ardhur nga Shkodra ne Tirane. Si te sillesh?

Mora dicka ekstreme, pasi dhuratat jane dore ne dore dhe e pacientet shpesh i japin sa dalin nga spitali ose jetojne ne te njejtin qytet me mjekun.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Cfare eshte Dhurata?

Send që i jepet dikujt pa asnjë shpërblim, diçka që i dhurohet a i falet dikujt. Dhuratë e bukur.

Dhurata të çmuara. Dhuratë simbolike. Dhuratat e Vitit të Ri. Dhuratë për ditëlindjen. Dyqani i dhuratave. Jap (marr) një dhuratë. Shpërndaj dhurata. Dhurata e armikut o helm o thikë. fj. u.

DHURATË f.

Ai që i jep falas dikujt një gjë të vetën, ai që jep diçka si dhuratë; ai që fal diçka, ai që jep a që shpërndan dhurata. Dhuruesi i librit. Dhuruesit e gjakut.

Emrat (lista) e dhuruesve.

DHURUES m.

- Të holla që i jepen dikujt për shërbime të vogla mbi vlerën e punës që bën (te ne luftohet si mbeturinë e së kaluarës në ndërgjegjen e njerëzve). Jepte bakshish. Nuk kërkon (nuk merr, nuk pranon) bakshish.

Bakshish m.sh.

(burimi: https://fjale.al/)

Ne veshtrim te pare: dhurata eshte dicka e cmuar apo simbolike, qe i jepet falas dikujt dhe si kuptim llogjik ‘jepet me zemergjeresi, pa ngushti e pa pritur dicka pas’

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Bakshishi ka nje kanotacion ndryshe, eshte shperblim per punen e bere. Dicka normale ne hotele e restorante, ku konsiderohet edukate e respekt [ne disa vende e kultura pritet, ato Arabe a ne Amerike ku per kamarjeret ka gratuity tips] ne shendetesine publike s’duhet lejuar.

Por s’eshte kaq e thjeshte. Si fillim eshte masa. Nje dhurate doktorit prej $2.000 ne nje vend ku rroga mujore e tij eshte $4-$600/ ne muaj eshte mese ekcesive. Pra jepet per qellime perfitimi. Po ashtu, nje bakshish ne sasi te tilla s’quhet thjeshte bakshish. *** Pergjigja per xhakoventen me lart, e pranova megjithe me rrinte e madhe. Ajo si dinte permasat, dhe e kishte bere me hamendje. Te ktheja dike qe kish ardhur me deshire nga Shkodra vetem per kete dhurate e pa kerkuar asgje nga une, do dilte pertej ndershmerise.

Ndoshta mund ta kishte ofenduar ate vajze.Kjo ka rendesi, ofendimi. Per nenen, femijen ose veten, nje pacient vjen gjate ose pas kurimit dhe i dhuron mjekut: nje kartoline falenderimi, tufe me lufe, 1 DVD, 1 top futbolli per femijen pasi gjate bisedave Dr. eshte shprehur se djali i tij e do shume ate sport, nje liber, ose bime a frut qe i ka rritur me dashuri ne kopshtin e tij.

Si duhet te veproje mjeku ne kete rast?

Ti marre? Pse? Ti refuzoje? Si? Kur nje pacient ofron nje dhurate ai nuk e ben direkt dhe vetem per punen e mjekut, dhurata ka simbolike pas.

Jepet per miresine e kujdesin.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Nje fjale shprese, qe te qetson gjithe familjen. Nje buzeqeshje, edhe per heqjen e merakut. Dhuratat kane disa nivele, nuk eshte me nje ‘triko qe I jep dikujt per vitin e ri’ por simbolizon falenderim per ndalimin e dhimbjes. Ka dhurata ne forme cokollatash, pije alkoholike, cigare te rralle etj.   

A mund ti japim doktorit nje liste cfare te pranoje dhe cfare jo?

Si duhet te sillet nje mjek qe merret me te semuret kronike? (pacientin e sheh shpesh) Po nje mjek ne province? (mund ta shohe pacientin cdo dite ne rruge)

Refuzimi vec ofendimit e krijimit te distances, sjell dhe pasoja te pakendshme ne reputacionin e mjekut. Te jete i ndershem pritet prej tij. Kur i del nami qe refuzon 2 cokollata, pacienti ndihet i distancuar. Ndoshta, edhe i percmuar. Po sikur nje pacient, shkon ne spital, se gjen doktorin, e le dhuraten me sekretaren apo infermieret. Si duhet te sillet mjeku pasi eshte kthyer? E mori se mori, per ate pacient dhurata eshte dhene.

Sic jane komplekse marredheneiet njerezore keshtu eshte dhurata ndaj mjekut. Cfare do rekomandoja?

Sensin e mases, cdo gje qe tregon ‘gjest mirenjohje’ duhet pranuar. Diamante, ora te shtrenja e favoret jashte proporcionit duhen refuzuar. Parate sigurisht nuk pranohen. Marredhenia s’eshte jep e merr. Ndaj doktoret s’japin dhurata pas te pacientet. Konsiderohet si dicka qe ata e kane bere. Sot nuk kemi studime te plota per fenomenin me poshte por mendohet se kirurget marrin me shume dhurata se mjeket e tjere.

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

Perceptimi publik ndaj nderhyrjeve kirurgjikale eshte krejt i qarte sa eshte perfshire e câ&#x20AC;&#x2122;ka bere mjeku kurues.

Ka dhurata ne nivele me te larta. Pacienti e familja e tij kontribojne me shuma monetare ndaj spitalit, pavionit ose dhomes se urgjences ku moren trajtimin e pare.

Njihen raste ne Britani kur pacientet lene ne testament shume para e pasuri per spitalin ose trustin shendetesor.

Si duhet te refuzoje doktori nje dhurate, qe e konsideron te papranuesheme? Refuzimi

duhet bere me takt. Si fillim duke ju referuar rregullave, behet me 3 hapa: 1. Shume te faleminderit, 2. por nuk mund ta pranoj, 3. lutem mos e merrni si refuzim personal (ka rendesi kjo) nuk na lejojne rregullat (e profesionit, adminstrative, etike etj) Akti i dhurim-pranimit vec kontekstit e marredhenies mjek-pacient ka dhe dicka tjeter. Ambjentet ku ato takohen jane rralle nje ne nje, dhomat e urgjences, pavionet e spitalet kane njerez te tjere rrotull. Sidomos kjo ka rendesi per pacientet qe shohin. Nje doktor qe pranon dhurata, e le veten te hapur ndaj akuzave. Edhe pakenaqesive per favoritizem e trajtim te preferuarâ&#x20AC;&#x2122; Ndoshta mjeku se sheh me ate pacient, por te tjeret i japin tjeter ngjyrim gjestit. Ndaj duhet vepruar me takt dhe refuzimi ne publik duhet te jete i qarte per te gjithe.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Ne Kodin e Etikes Mjekesore (Opinioni 1.2.8) te Shoqates Amerikane te Mjekesise (AMA) dhurata konsiderohet edhe si shprehje e mirenjohjes se pacientit ose reflektim i tradites kulturore te tyre. Nese e pranon, ne keto raste forcon marredhenin doktor - pacient. Disa dhurata influencojne per trajtim prefencial. Te tjerat mund te demtojne kete marredhenie. Duke njohur kompleksitetin ato japin udhezime: 

Tregohu i ndjeshem ndaj vleres se dhurates ne raport me bakcgroundin e pacientit dhe mjekut. (Dhurata me vlere te larte per kushtet ekonomike te nje pacienti, ndoshta jo te pasur. Dhe kur dhurat se ben mjekun te ndihet mire perballe kolegeve)



Mos lejo qe dhurata te influencoje trajtimin mjekesor Refuzo dhuratat kur kupton se vlera sjell probleme emocionale ose financiare te pacienti Duke ju referuar kodit te etikes, mund te sugjerosh qe pacienti te jape kontribut te bamiresia, ne vend se te beje dhuraten te ju.

 

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Klik per referencat, tituj jane me hyperlink/s.    

Smolar AI Reflections on gifts in the therapeutic setting: the gift from patient to therapist. Am J Psychother 2002; 56: Capozzi JD, Rhodes R. Gifts from patients. J Bone Joint Surg Am 2004; 86A: 233940 Lyckholm LJ. Should physicians accept gifts from patients?

JAMA 1998; 280: 19446 AMA Principles of Medical Ethics: I, II

Pacienti – Klient nje epoke tjeter + nje dukuri e re

Kostoja e papergjegjesise dhe e pa-aftesie.

Ne nivel universal studimet tregojne se, ne vendet me nivele te larta korrupsioni sistemet rregullatore e zbatimi i ligjshmerise lene shume per te deshiruar. Kjo e thene ne formen me te bute te mundshme. Si dhe, me kalimin e kohes bie niveli profesional dhe verehen dobesi te theksuara ne manaxhim.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

S’ka kalkulime serioze as shperndarje efektive burimesh.

Mungon manaxhimi sipas kost-efektivitetit. S’ka interes ne konceptimin hospitalor financiar as tranjimin e personelit. Gradualisht dobesohet zinxhiri kontrollues i pergjegjesise ne cdo nivel te sistemit, ose shkaterrohet plotesisht. Pushteti efektiv grumbullohet ne doren e nje personi a te nje klike, qe sillen e veprojne me asetin publik si te jete prona e tyre private. Ne ambjente te tilla veshtire te gjesh saktesi, procedura institucionale dhe planifikim. Ja nje shembull tipik, sepse jane mjaft te tille ne media dhe raporte nga institucionet e huaja.

Indeksi EHCI eshte raporti me autoritativ, ku bazohet Komisoni Europian ne zhvillimin e Politikave Shendetesore. Cfare ben Min e Sh? Perkthimin 'te kalitur' e bera nga 'hardy lot' S’di c'fjale kane perdorur me autoret as nese e kane ANGLISHTEN gjuhe te I-re.

Hardy lot, kur haset ne raporte zyrtare eshte per 'grupet ne burgje, halabaket etj' ne perdorim zhargon e dismisiv (sic) del 'ku rafshin mos u vrafshin' ose 'tipa qe se cajne koken' vis a vis injorante. Se ata 'se kane problem, idene per shendetin' Tani e kane fajin Shqiptaret se cfare thane, apo te huajt se kane perkthyer ashtu [gati kane buzen ne gaz kur e shkruajne kete shprehje, vjen me nje pikecuditje ne fund (keshtu -!) ] se di. Nje Ministri Shendeti dhe kur si di faktet ka mese 100 shprehje gjuhesore zyrtare te flase me korrektese per qytetaret qe u paguajne rrogat. Lexoje. Jane 100 fq raport, ndalu te 17 https://healthpowerhouse.com/.../EHC.../EHCI-2017-report.pdf

Nje Min. e Shendetesise qe s’di parametrat e statistikat me bazike per popullaten e saj; mund te shprehet ne kete forme. Dhe me kete gjuhe. Shq. jane "popull i kalitur"

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

Nese se lexon me lart, ja me print.-screen. Shendetesia Europiane mezi pret raportin nga Health Consumer Powerhouse. Te gjitha vendet duan te dine ku jane, kane rene ne indeksin EHCI a jane ngjitur me lart etj. Ne kete pjese secili shtet ka nga 2 paragrafe (shtjellohen parametrat me lart e me poshte, raporti ka 100fq.) Dhe 'i sheh duke qeshur' si kane shpenzuar nje paragraf te tere, duke ironizuar me Ministrine Shqiptare.

Ministria qe gabon 2x (1) faktet i ka gabim (2) permend me shkujdesje Shqiptaret. Kjo eshte rrjedhoje llogjike, institucionet ne KOMANDE TE DETAJEVE nuk flasin keshtu.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Contempt (ref: postimi me poshte) Cila eshte faza 4?

S'ka 4! 3-shi eshte finalja. Kur per ty, ne cdo nivel, flitet me percmim te hapur, e tone derogatore; je nen roberi.

Duro sa te durosh. Ose rebelohu disi te ndryshosh dicka.

Sic jane postuar ne, klik DBMI_Facebook, 7Mars 2018

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Ka dhe pasoje tjeter. Duke mos bere detyrat e shtepise cdo gje ne lidhje me Shqiperine duket sikur ka ngelur te merret nga institucionet e huaja. Ka studime e anketa ne grup popullate te vogla, deri ne 222-30 person, ku autore Shqiptare apo te huaj: Rumune, Nordike, Hollandeze, Britanike, Amerikane etj referohen dhe sot (!) tek:  

Studim i Ministrise se shendetesise ne vitin 2000 Nje ankete e Bankes Boterore nga Bonilla-Chacin, per 2002 botuar ne 2003. Kjo eksperte qe ben raporte per Meksiken, Nigerine, Uruguain etj, eshte si bibla qe kuotohet nga ‘shkenca e media’ ne sjelljen e menyren e mendimit te Shqiptareve.

Ka 2 probleme (a) ky raport s’gjindet askund (b) ata qe e kuotojne, si duket, e marrin te referencat – nga te tjere qe e kane lexuar, po te referencat.

Bej nje paralel me N.N. Taleb, qe thote diku : ‘shume historiane kur i referohen nje vendi dhe s’kuptojne gjuhen e tyre (p.sh. Gjermanise, Turqise, etj) citojne kuota nga historiane te tjere duke besuar se ato i kane lexuar arkivat ne origjinal. Po ti hysh ne thellesi, as ata se flasin ate gjuhe. Keshtu cimentohen fakte e opinione te paverteta ne referenca te dores se 2-te e te 3-te’ Jam kurioz, duke ditur se korrupsioni eshte i perhapur, si ne situata dinamike e ndryshime, akoma bazohet opinioni e politika nderkombetare ne ankete e 15 viteve me pare. [e di kush pse?] S’eshte problemi ndoshta a ka permiresime por anketa ka krijuar nje benchmark te hekurt. Krijohet ndjesia te gjithe parahyjne me mendimin shabllon ti pershtaten studimit te 2003. Korrupsioni keq. Korrupsion shume.

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Po sikur, nga 15 vite indekset te jene perkeqesuar?

Ne ane tjeter disa opinione dakortesohen, megjithese Shqiptaret ofrojne para nen dore nuk e aprovojne korrupsion; ndryshe nuk do kishte denoncime. Pra problemi eshte me kompleks se ‘jep para te te sherbejne’ dhe jo thjeshte kulturor sic e paraqesin disa studime te huaja. Shqiptari di fare mire te beje dallimin mes nje dhurate mirnjohje gjate kohes qe del nga spitali, me nje pagese nen dore kur futet ose gjate trajtimit spitalor.

Denoncime te regjistruara ka me qindra ne jave [sipas medias Shqip] por s’ka rezultate. Permendet nje rast ku jane denoncuar 2 mjeke te Sanatoriumit ne Tirane nga nje ish-kolege e tyre. Per rastin i kane shkruar edhe Kr. Ministrit dhe ata jane ndeshkuar. Por ne 201-4105 s’ka asnje rast me denime ndaj peroneslit shendetesor. Ka aneksa e dyshime per korrupsion ne sektorin ne barnave.

Mendohet se blihen me cmime me te larta se te tregut dhe pacientet paguajne me teper se do duhej normalisht.

Por as ne keto raste s’ka denime ligjore.

Individet e korruptuar ne Shqiperi jane te sigurte per dy gjera, te pakten dy. (a) nuk ka ndeshkime (b) dhe ne raste shume te rralla nese do kapen, ndeshkimet jane shume minimale. Kur ligjshmeria Shqiptare ‘ne leter’ korrupsionin e ka veper penale e ndeshkon ashpersisht kundravajtesit. Zinxhiri i keputur ne hallkat ku fillon denoncimi, ku duhet te bashkohet me hallakat hetimore dhe te procedimeve, ka sjelle qe keta individe veprojne me impunity (sic) Rezultantja e kesaj menyre operimi eshte ajo ‘qe shohin te gjithe’ Parandalimi dhe ndeshkimi i korrupsionit ne praktiken e perditshme nuk ekziston.

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Kosto e Korrupsionit Eshte shume me e larte se ne fushat e tjera dhe nuk matet dot me para. Te semuret, femije e pleq vuajne e mund te demtohen nga ilace jo-efektive. Mungesa e tyre dhe cdo gje qe ndikon fondet e te semurit, mjetet materiale, ushqimet, aparaturat etj; kane baze kriminale e te korruptuar. Transparency International (sic) jep keto rekomandime ne luften kunder korrupsioni:      

Donatoret e marresit qeveritare te bejne publike informacionin dhe buxhetin shendetesor Adoptim e kontrolle te rregullta per punonjesit e shendetesise ne sektorin privat Rregullat e konfliktit-te-interesit te perfshihen ne rregullimim ne barnave dhe licencat e mjekeve Politikat shendetesore e projektet publike te monitorohen ne forma publike pavaresisht shtetit Transparence ne tendera dhe prokurime Persekutime rigoroze qe percojne mesazhin se korrupsioni ne shendetesi nuk duhet toleruar.

[Global Corruption Report 01.02.2006, Transparency International]

Sa Mjeke te Korruptuar ka Shqiperia?

Kur shkruaja pjese per korrupsionin ne shendetesi, ju premtova lexuesve te DBMI se shpejti do sjell ‘numrin ekzakt’ mjekeve te korruptuar te cilet jane pergjegjes per:  

Perceptimin qe ka publiku ndaj shendetesise Antagonizmin e ashper publik v shendetesia

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

no. i Mjekeve te Korruptuar ne Shendetesi. 20% e Mjekeve jane te Korruptuar e PERGJEGJES per: (1) perceptimin publik (b) antagonizmin e ashper, Publik vs sistemi Shendetesor. Print-screen nga libri i ardhshem.

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

Si mund te zgjidhet Korrupsioni bazuar ne tabelen me siper? Ne do kishim nje dore magjike apo do te ushtronim raprezalje do te ishte shume e lehte. Ne grupin prej 1000 personave qe jane te perfshire ne korrupsion, aplikohe forme decimimi. Hiqen 100 licenca. Individet largohen nga shendetesia pa te drejte per jete te praktikojne mjekesine.

1.000 si heqim se do ndikonte punen ditore te sist.. Pas ketyre 100, 20 burgosen per korrupsion dhe u konfiskohet pasuria nen provizionet per krimin e organizuar.

Meqe supozohet qe ka shtet ligjor, jane disa mundesi.

Kerkohen denoncime anonime nga koleget dhe publiku, ne post-box ose adrese elektronike. Anketa duke garantuar anonimitetin te cdo pacient ne spital, ata qe kane dale nga spitali e ata jane vizituar ne klinika ne 60-90 ditet e fundit.Mblidhen te dhenat e procedohet nga nje grup auditimi te cilet kane mandat per hetime gjitheperfshirese se bashku me grupin e prokurorise qe merret me krimin e korrupsionit.

Keshtu hetohen akontot bankare, burimet pasurore, te ardhurat e pronat familjare te mjekeve te cilet jane ne 20% e me te denoncuarve. Nga 20% ste denohen me burgim 4% e tyre, do shkaktonte dallge te tilla sa shendetesia do mbante frymen pezull. Personi no.2 qe do perfshihej ne korrupsion, do mendohej mire. Te jemi te sinqerte, korrupsioni kurre nuk zhduket por ai luftohet me forma te ndryshme. Ne Shqiperi kjo sâ&#x20AC;&#x2122;eshte arritur ne sistemin shendetesor ne asnje nivel:

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

    

Ministror dhe dikasterial Manaxherial e administrativ Profesorial e shefa pavionesh Mjeke specialiste, te familjeve e ne ambulanca Ilacet, teknologji, aparatura etj, (baze llogjistike) ***

Numri total i mjekeve eshte me perllogaritje. Numrin plote askush deri me sot nuk e di. Mos u cudit, shkruaj nje shtet ketu poshte. Gjejme bashke no. ekzakt te doktoreve. Ne Shqiperi duhet ta bente Urdheri i Mjekut, ta kete ne faqe me perditesime ditore, sa here shtohet/largohet dikush. Te pakten 1x ne vit kjo do bere. Si ekziston nje organizate qe nuk di numrin e sakte te anetareve te saj? Cdo e dhene ne numra mjekesh, infermieresh e shtreterish, ne dhe te huajt [zakonisht] e marrim nga Banka Boterore. Nese u referohesh institucioneve te huaja, numrat levizin. Nga 1.2-1.3 mjeke per 1.000 banore, ben kalkulimet duke shtuar 'mjeket e spitaleve' Se di pse eshte e jashtezakonshme per te dhenat me ELEMENTARE! Akoma nuk gjej sa njerez vdesin ne spitale ne vit ne Shqiperi. [spitale, jo totalin per Republike] Pa data, stats, % etj, eshte e pamundur te besh politika shendetesore, filluar me korrupsionin. Aty ku perdoren jane aq loose sa 'cunat a lagjes marrin me shume respekt' Sa denoncime ka ne Shqiperi per korrupsionin mjekesor? Qindra vjen pergjigja nga organizmi qe paguhet per ate pune. Shkruaj nga Londra a Timbuktu, organizmit qe merr rrogen ti pergjigjet cdo qytetari [e kane me ligj te informacionit] 99% e institucioneve ne Shqiperi, NUK KTHEJNE PERGJIGJE as qe ‘e morem emal tuaj' Shihe ne fund no. e mjekeve ne Britani. Ne > cerek milione, thone: 7 si kemi klasifikuar dot pasi numerimi ka pasur ndrysh me ne kohe.Shtate doktore. Nje vend s'mund te jete kaq lisho e te mos kete data ne cdo kohe per mjeke, pilote, oficere, police etj.

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

Doktori vec emrit dhe licences eshte aset madhor ne vendin ku punon, per te cilin familja e shoqeria kane shpenzuar $00000 me vite e vite tranjime. Si eshte kjo pune, ke nje flotilje makinash dhe manaxhimi nuk e di sa jane Mercedes Benz?

Urdheri i Mjekut Shqiptar, kur nje mjek le punen, vendin, vdes apo largohet per cdo arsye; menjehere duhet ta pasqyroje ne rregjistrime. Dikush e disa, ne fakt tani jane bere shume, seriozisht tallet 'me ate popull' duke mos bere detyrimet me minimale per te cilat TAKSAPAGUESI Shqiptar i jep nje rroge.

Dhe kur na duhen numra e shifra, une si Shqiptar e plot te tjere, duhet te kerkojme ne ANGLISHT [WT-h-F!] per te marre te dhenat minimale per Shqiperine.

Dr.Besi per DBMI

Pjesa II Cila eshte metoda me efektive kunder KORRUPSIONIT?

Ligjet, sistemet vete-rregullues, auditime nga jashte, denoncimet e qytetareve, media dhe kamerat e fshehta, arrestimet? Te gjitha ndikojne por nga studimet me rezulton se no.1 jane SINJALIZUESIT. Nga ai moment fillojne ndryshimet ne praktikat operacionale dhe te gjithe fushen.

Shkaktohen tronditjesh qe pasohen ne gjenerata me permiresime substanciale. Sa kohe nuk dalin disa mjeke te thone publikisht: "nuk punojme me 1 a disa kolege te korruptuar" dhe me prova te denoncojne korrupsionin ne institucion, nuk do hidhet hapi II. Pse nuk ka ndodhur dhe sa e veshtire eshte, do e argumentojme ne pjesen 2 te librit:

SINJALIZUESIT

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Shqiperia dhe Bilbil-renesit (sinjalizuesit) Sipas A. Dyrmishi: “ligji shqiptar ka tre elemente baze:   

kanale raportimi procedura hetimi procedura mbrojtje per whistleblowers;

… ku mbulohet sektori pubik dhe ai privat. Ligji kerkon qe entitetet private me me shume se 100 punojes e ato publike me me shume se 80 punonjes jane te detyruara te krijojne grupe te brendshme raportimi qe jane pergjegjes per hetimin e rasteve. Grupet nga sektori privat & publik raportojne te Inspektorati i Lartë i Deklarimit e Kontrollit të Pasurive e Konfliktit, ne rastet kur ka dyshime ne pa-anesine e tyre, individet mund ti drejtohen Inspektoriatit te Larte. (ILDKPK)” [Arjan Dyrmishi Center for the Study of Democracy and Governance / Coalition Co-coordinator Albania’s New Whistleblower Law Has Great Promise to Curb Corruption. But Will it Deliver? February 22, 2017]

(a) Duke e perkthyer si bilbil-renesit nuk po gjeja rezultate. (b) Dikush me shkruan se thuhet bilbil-fryresit, dalin mjaft rezultate. Te gjitha jane mediatike (c) duke pyetur miqte ne mediat sociale, Dr. Zef Preci, Drejtori Ekzekutiv i Qendres per Studime Ekonomike ne Shqiperi, me adresoi ekzakt ne legjislacionin perkates. (flm) Ligji 60 jep qellimin, parimet, perkufizimin, specifikon cfare eshte sinjalizuesi dhe sinjalizimi; si koncept mirebesimi, ne forme e permbajtje, bashkepunimi, njesite pergjegjese, Inspektoriati i Larte, parimet e pergjithshme e proceduriale te hetimit administrativ, mos-hetimi dhe perfundimi, 86

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

konfidencialiteti, mbrojtja e privatesise dhe te drejtat e sinjalizuesit, mbrojtja kunder hakmarrjes, procedura e hetimit te kerkeses per mbrojtje, demshperblimet ne raste hakmarrje, funksionet (ne kete rast) te Inspektoratit te Lartë te Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit te Interesave, raportimi e kundervajtje, masa administrative, aktet nenligjore e mbyllet me nenin 25 hyrjen ne fuqi (15 dite pas botimit ne Fletoren Zyrtare) Ky ligj del me 02.06.2016. [K U V E N D I I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË LIGJ Nr. 60/2016 PËR SINJALIZIMIN e E SINJALIZUESVE https://www.parlament.al/wpcontent/uploads/2016/06/ligj-nr.-60-dt.-2.6.2016.pdf] MBROJTJEN

Ne 12fq pdf, 25 nene (vec neneve 1. 5. 8. 9. 20. 25) me shpjegime shtese, numerimet shtese (i.e ligji 60, neni 21) e pikat perkatese (L60, neni 23, 1, a.) ligj mbulon ose eshte supozuar te mbuloje gjithshka ne rastin e whistleblowers (sic) E kam studiuar me shume kujdes, duke menduar keto: 

   



Si do ndodhe nese nje doktor kudo ne Shqiperise do denonconte jatrogjenezen, gabimet ne mjekesi dhe cdo gje qe rrezikon shendetin/ jeten e pacienteve.

Ku duhet te drejtohet ai/ajo? Cte drejta ka dhe a mund te ngelet anonim?

Cfare ndodh nese e injorojne ose se marrin seriozisht?

Po sikur te dale fjala dhe institucioni te hakmerret?

Po sikur ta heqin nga puna, ti demtojne reputacionin deri duke e bere te pa-punesueshem dhe ti kufizojne aftesine per te mbajtur veten e familjen…

Cilat jane institucionet dhe procedurat qe e mbrojne ate…

Ligjerisht ky doktor dhe cdo individ, ka nje mbulese te perkryer ligjore nga alfa te omega. Nga shqetesimi/raportimi i pare deri te garancite dhe demshperblimet e fundit.

87

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Pse nuk e bejne? Pse asnje mjek shqiptar ne 30 vitet e

fundit s’ka folur per institucionin/-et as koleget? Korrupsion, praktika te pasigurta, gabime mjeksore, pa-aftesi, demtime, pakujdesi, neglizhence kriminale, e akte qe kane rezultuar ne demtime ose vdekje te pacienteve. Ligji eshte nga 2016 por procedura adminstrativo-ligjore ka pasur dhe me pare.

Asnje mjek nuk eshte ne rekord publik te denoncoje nje praktike/koleg per drogen, alkoholin, probleme mendore, dhune fizike a verbale, abuzime me postin, profesionalizmin apo diagnozat e gabuara. Nese perjashtojme ketu mjekesine ligjore, qe ne fund perballet me denoncime penale a autopsi dhe pritet te dale me konkluzione direkte. Pse ne Shqiperi, si total, ne cdo fushe te jetes, praktika e sinjalizimit – sic pohojne edhe institucionet nderkombetare – nuk eshte e njohur dhe as futur si kulture pune. Pse nuk ka whistleblowers ne Shendetesi? Ligji u hartua ne 2016.

Tani ngeli vetem aspekti praktik ne Sinjalizimet Veprime

te tilla nuk jane aspak te lehta, kane potencial te komplikojne pune dhe jeten e individit qe ngre nje problem. 1. Ne mjekesi keto probleme qe dalin, konsiderohen me te larta se dhuna kunder profesionisteve te shendetesise [James P. Phillips, M.D. Workplace Violence against Health Care Workers in the United States (2016)] 2. Peter et al ne ”Problemet Mendore mes Whistleblowers (sic): nje studim krahasimor” ne Shkurt 2018 raportojne se keta individe kane me shume probleme se vuajtesit nga kanceri dhe dhuna ne pune. [Peter G. van der Velden, Mauro Pecoraro, Mijke S. Houwerzijl ... Mental Health Problems Among Whistleblowers: A Comparative Study Psychological ReportsFebruary 16, 2018] 88

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Sipas Rothshield and Miethe (1999) nje nga studimet e marra ne analiza nga studimi me lart, jane keto raportime ne prevalencen e problemeve mendore tek bilbilrenesit e backgroundit te ndryshem:      

Ankth ose depresion klinik 84% Ndjesi izolimi dhe pafuqishmerie 84% Mosbesim ndaj te tjeerve 78% Renie e shendetit fizik 69% Renie e financave 66% Probleme ne marredheniet familjare 53%

[Rothshield, J., Miethe, T. D. (1999) Whistle-blower disclosures and management retaliation. The battle to control information about organization corruption. Work Occupations 26: 107–128. doi:10.1177/0730888499026001006. Google Scholar, Link]

Ne publikimin e fundit ne Gusht 2017 Urdheri i Mjekeve Britanike (GMC-General Medical Council) permes nje udhezuesi jep guidelines (sic) si do trajtohet Sinjalizimi nga Profesionistet e Mjekesise.          

Cfare eshte sinjalizimi Kush mund te sinjalizoje te ne Cfare shqetesimesh mund t’ngrene sinjalizuesit me ne Sqarohet interesi publik vs problemet personale Cfare thote ligji per sinjalizuesit A mund te ngeleni anonime (Po) Si mund te na kontaktoni Cfare informacioni ndihmon hetimet Linja telefonike konfidenciale per sinjalizuesit Mbeshtje per sinjalizuesit 89

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018



Informacion i metejshem, kodet e praktikes & terminologjia ligjore.

[GMC policy on whistleblowing https://www.gmcuk.org/DC5900_Whistleblowing_guidance.pdf_57107304.pdf] Solla kapitujt kryesore ne detaje, nga 4 fq pdf,se eshte shume e rendesishme ne shendetesi. Duhet te krijojme mundesite per cdo punonjes te shendetesise te sinjalizoje kur ndikohet shendeti, jeta dhe preket interesi publik.  

  

Te ngjashme duhet te kete urdheri i mjekut ne Shq., Te ngjashme duhen te kene te gjithe urdherat perkates, infermieria, farmacia, stomatologjia etj, pasi tashme eshte detyrim profesional e ligjor.

Te ngjashme duhet te kete cdo spital privat (me >100 punonjes) dhe publik (me >80 punonjes) dhe, Drejtoria shendetesore e cdo distrikti/qarku ne republiken e Shqiperise, e ne fund Ministria e shendetesie per te gjithe organizmat e Shendetit Publik dhe privat.

90

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Flasim per guidelines e mbeshtetje , pasi ligji Shqiptar (L60 me 25 nenet e tij, i Qershorit 2016) ka shpjeguar sakte procedurat. Nese ben kerkime: â&#x20AC;&#x153;sinjalizuesit + urdheri i mjekutâ&#x20AC;? nuk ka rezultat qe te lidh me subjektin. Nese kerkon te faqja e UMSH per: Sinjalizimet, te dalin 0 rezultate

Shtyp flamurin Britanik siper-majtas per versionin Anglisht te UMSH (qe ne teresi le shume per te deshiruar, kete e them me pergjegjesi) kerkon per: whistleblowers, dalin 0 rezultate

91

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Eshte trajtuar me pare, ka seminare, konferenca, leksione e inkurajime per kete problem ne terren? Dicka qe se kane hedhur (akoma) online, nuk e di. Nese kerkimi yne behen ne rang ‘ligjor e profesional’ gjithe perfshires ne hapesiren Shqiptare: “sinjalizuesite ne mjekesi” del kjo pasqyre

Me 4.650 rezultate por nga 3 te parat kupton se asnje nuk eshte per subjektin tone. Kur algoritmi nuk e gjen subjektin primar ne ane institucionale/te besueshme, te nxjerr perpara cdo gje qe lidhet me pjeset e subjektit kerkues, i.e sinjalizuesit – vec, dhe mjekesi - vec.

92

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Pse sjell shembuj (mangesi) te tilla?

Sinjalizuesit kerkojne sinjale qe do trajtohen seriozisht nga institucionet dhe autoritetet perkates, nese nje profesionist s’ka perkrahje ai/ajo nuk dine si te veprojne. Ne literaturen mjekesore sinjalizuesit pershkruhen si bleta, nje thumb e pastaj s’ka c’te beje me. Akti mund ti coje drejte suicidit te karrieres. [Vinten G. Whistle while you work in the health-related professions? J R Soc Health. 1994;114:256–262. [PubMed] ]

Kjo zonje eshte Jeanne Lenzer, gazetare investigative e pavarur qe ka fituar disa cmime, kontribuese per kohe te gjate ne The BMJ dhe editore mjekesore me raste ne New York Times Magazine, Discover, The Atlantic etj. Ka konsultuar e analizuar per Institutin e Shendetit Familjar ne New York dhe ka shkruar libra. Per me teper mund te mesosh ne website te saj. https://www.jeannelenzer.com/ Sjell jo thjeshte per kredencialet por nje studim qe me ka bere pershtypje, qe nga viti 2005.

93

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Duke studiuar ‘presionin nga kompanite farmaceutike ne mjekesi, mungesen e kontrollit ndaj mekanizmave rregullatore (i.e do e quaja si, kush i policon policet) dhe ecurine e pasojat tek whistleblowers” me takime direkte me disa individe e shkenceare qe e kane bere kete, ajo shkruan: C’Mund te Mesojme nga Sinjalizuesit ne Mjekesi, ne fund ka kete konkluzion: shumica e sinjalizuesve ne tavoline thane se kane pesuar hakmarrje nga punedhesnit e tyre pasi kane ngritur shqetesime, por te gjithe jane ndjere te detyruar te flasin per praktikat ne mjekesi e kerkimet mjekesore per te cilat besojne se po rrezikojne shendetin e sigurine e publikut’ Jeanne Lenzer, What Can We Learn from Medical Whistleblowers? PLoS Med. 2005 Jul; 2(7): e209. 2005 May 27. doi: 10.1371/journal.pmed.0020209 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1140678/

Duke kuptuar rendesine e problemit, per te ri-vendosur besimin publik te sistemi e ligji, Amerika ka nje Qender Kombetare per Sinjalizuesit (https://www.whistleblowers.org/) Megjithe perpjeket qe jane bere, akoma rezulton se: 

31% e mjekeve Amerikane do hezitonin te raportonin dicka [DesRoches CM, Rao SR, Fromson JA, et al.

Physicians' Perceptions, Preparedness for Reporting, and Experiences Related to Impaired and Incompetent Colleagues. JAMA 2010;304:187–93 [PubMed]]



12% prej tyre kane frike nga hakmarrja e punedhesit [White C Doctors mistrust systems for reporting medical mistakes. BMJ 2004;329:12]

Si ndiqet praktika ne Britanine e Madhe?Mjeket jane ne hall te raportojne (ndrojtja, dhe tradita e tille) dhe ne hall nese nuk raportojne pasi mund te ndermerren sanksione ndaj tyre. (Dyer O Consultants who misled Shipman inquiry 94

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

are found guilty of misconduct. BMJ 2005;331:1042) Praktika Britanike buron nga vitet 1980, ku ka pasur hezitim te mjekeve per sinjalizimi. Fig. ka Librin Blu (blue book) nga GMC, Disiplina e Sjellja Profesionale. (1977) Mes te tjerash kish provizion: ‘renia e aftesive profesionale, njohurise, kualifikimeve ose sherbimeve te nje mjeku tjeter mund te kaloje deri ne professional misconduct serioz (sic) (thyerje serioze e rregullave te nje profesioni) Ne teori duket mire.

Cfare ndodhi ne praktike? Kur disa njerez tentuan te denoncojne kolegun, persekutimi u kthye kunder tyre. Nese je i interesuar te dish me shume, referohu ne kete studim.

[Wilmshurst P The General Medical Council – a personal view. Cardiology News 2006;4:13–15] Nje kulture e tille, e heshtjes dhe e frikes, sado qe ti praprish me pas me legjislacione dhe workshop-e le gjurma per te pakten nje gjenerate. Ja nje shembull ilustrues. Ne Britani kemi pasur nej skandal madhor ne shendetesine publike (NHS National Health Service) 95

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Nga 2005-2009 ne nje spital te vogel distrikti (Staffordshire) mendohet sa kane vdekur 400-1200 paciente ne periudhe ~50 mujore. Sot njihet si Mid Staffs scandal (sic) Jane bere 5 official inquiries (hetime zyrtare) nga persona me reputacion te larte e te pa-anshem. Nder arsyet kryesore jane dhene ‘shkurtimi i kostove e vendim-marrje te gabuara’ Sot ka ngelur si shembull i ‘neglizhences me shokuese ne NHS’ Si u ekspozua skandali? Pasi vdes nje paciente 86 vjecare ne spital nga kujdesi shume i dobet i stafit, vajza e saj Julie Bailey meson se kjo ka ndodhur ne familje/paciente te tjere.

Se bashku me ta krijon nje grup aksioni Kuro-ShendetesinePublike [historikun e gjen ketu http://www.curethenhs.co.uk/ Stresoj, sic kam bere dhjetra here me analiza, shembuj e precedente ne ‘shpirtin civil e pergjegjesine’ gjate e pas nje fatkeqesie njerezit s’ndalen ne stadin e ankeses; organizohen, bashkohen e perkrahin njeri-tjetrin. Askush nuk te degjon ne fillim as ne Britani por me kalimin e kohes dhe duke sensibilizuar per situaten arrihen ndryshimet. Shqiperia ka vetem nje precedent ne Mjekesine e ketyre 30 viteve, Prof Tritan Kalo. Ne kete e-book, kam shkruar nje ese, e gjen te pj.2, klik ne titull: Dhune e Abuzim Ndaj Personelit Mjekesor.

Komisioni rregullator i Shendetesise Britanike pa shenja te nje sherbimi te dobet nga viti 2007, pasi Prof. Brian Jarman nga Kolegji Imperial ne Londer kish lajmeruar se spitali ne Stafford ka % te larta te vdekshmerise. Megjithe justifikimet e spitalit per ‘ngaterresa e kode te gabuara ne dokumetacion’ Komisioni nisen nje grup ekspertesh per hetime serioze.

Nese je i interesuar per me shume, mund te vazhdosh ketu ne Anglisht. Mid Staffs hospital scandal: the essential guide https://www.theguardian.com/society/2013/feb/06/midstaffs-hospital-scandal-guide

96

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Jatrogjeneza dhe Whistleblowers [bilbil-renesit] Kjo praktike e njohur ne Perendim kalon pertej mjekesise e perfshin shume fusha te jetes. Ligji Britanik e njeh si ‘denoncim te problematikave qe duhet te jene ne interesin publik, pra te ndikoje te tjeret, popullaten e pergjithshme’ Ketu ka perjashtuar harassment (sic) diskriminim, bullying (sic) dhe cdo gje ne vendin e punes qe ka lidhje personale.

Nese i bie bilbilit ne Britani je i mbrojtur nga ligji. Nuk ka rendesi kur ka ndodhur problemi, dje a sot ose ka potencial te ndodhe neser. Ligji mbron te punesuarit qe nga oficeret e policise, mjeke e infermiere, punetore ne fabrika e zyra, punonjesit me pjese-kohe dhe studentet ne pune. Nese je i deklaruar si whistleblower ne Britani kjo e supreson “marreveshjen e konfidencialitetit” qe mund te kesh lidhur me pune-dhenesin. (confidentiality clause, gagging clause) [https://www.gov.uk/whistleblowing] [Whistleblowing for employees, https://www.gov.uk/whistleblowing]

Cfare konsiderohet whistleblowing (sic) ne Britani, per cilat veprime jeni te mbrojtur nga ligji:      

Akte kriminale, si mashtrimet etj Siguria dhe shendeti i dikujt jane ne rrezik Rrezik ose demtim aktual i ambjentit Padrejtesi/ denime te dhena gabime; ke informacion ne pafajsine e nje personi te denuar Kompania po thyen ligjin, p.sh i mungon siguracioni Ju besoni se dikush po fsheh gabimet/mashtrimet

2010 ne Seul te Korese se Jugut. Udheqesit e G20 ne nje nga problematikat e prioritetit te larte ne luften kunder korrupsionit, identifikuan dhe whistleblowers (sic) Plani i Aksionit kunder Korrupsionit u beri shteteve anetare: 97

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

“te mbrojne kunder praktikave diskriminatore e hakmarrese te gjithe whistleblowers (sic) bazuar e shtuar ne legjislacionet perkatese e mekanizmat mbrojtes. Grupi (AWG) qe merrej me planin pergatiti pikat me propozimet te cilat u diskutuan ne Shkurt 2010 ne Paris. Duke hartuar parimet e praktikat me te mira per ti implementuar sipas vendeve. Takimi vazhdon ne 10-13 Maj ne Bali, Indonezi. Komiteti Ministror i Keshillit te Europes (2014) ka dhene Rekomandime ne Mbrojtjen e Bilbilrenesve ku inkurajon shtetet anetar ti mbrojne kunder hakmarrjes e pasojave qe mund te rezultojne nga keto akte. [G20 Anti-Corruption Action plan Protection of Whistleblowers https://www.oecd.org/corruption/48972967.pdf] Shkepus no.55: “keto implementime e legjislacione mund ti mbulojne direkt, indirekt e pasojat e ardhshme te reprezaljeve e mund te variojne nga kthimi ne pune pas pushimit te padrejte, transferim ne pune te niveleve te krahasueshme, kompensime kur kane vuajtur demtime qe s’ndalon me ‘urdhera ligjore specifike’ si veshtiresia a pamundshmeria per te gjetur pune te re, vuajtja dhe sanksionet kriminale nga punedhenist kur ata ndermarrin veprime hakmarrese.”

98

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Cfare u ndodh Sinjalizuesve (whistleblowers) Aanalizojme disa precedente boterore, te ilustrojme procesin ne disa fusha te jetes e veshtiresive qe kalojne keta individe.

Frank Serpico (1936- ) si femije i 2 emigranteve Italiane ne Amerike, pas ushtrise hyn ne Departamentin e Policise te New York (NYPD) ne vitin 1959. Gjate nje pune disa vjecare, shpesh duke punuar undercover (polic civil, agjent sekret te zbuluar keqberesit) ne 1967 raporton per korrupsionin sistemik (institucional) ne polici. Nuk e degjoi askush derisa detyrohet te shkoje te media (New York Times) qe me editorialin kryesor terhoqi vemendjen e te gjithe vendit. Kr/ i Bashkise (Mayor (John Lindsay) krijon Komisionin hetimor Knapp, te perbere nga 5 persona , qe doli me rekomandimet perkatese. Ne 1971 gjate nje nderhyrje ne nje apartament ku kishte shperndares droge, Serpico qellohet ne fytyre â&#x20AC;&#x201C; poshte syrit â&#x20AC;&#x201C; dhe bie i pergjakur ne dysheme. 3 police qe ishin me te jo vetem nuk nderhyne por nuk kerkuan ambulancen ne radio, derisa e mori ne telefon nje qytetar. Dyshohet nga disa se vete policet e cuan ne kurth. Ne 3 Maj 1971 pati nje artikull ne New York Metro Magazine: Nje Polic i Ndershem.

99

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

Nisur nga kjo ngjarje qe tronditi vendin, Sidney Lumet ben film ne nder te tij: Serpico, ne 1973 ku rolin kryesor e luan Al Pacino. Film shume i suksesshem nga ana komerciale, dhe qe ka marre disa cmime ne kinematografi (burimi: klik ketu)

Chelsea Manning (lindur Bradley Manning ne 1987) ishushtarak Amerikan, denohet me gjygj ushtarak ne 2013 ne baze te Aktit te Spiunazhit pasi percolli te WikiLeaks ~750.000 informacione te klasifikuara, sensitive e jo sensitive te karakterit ushtarak e diplomatik. Materialet qe nxorri ne publik kishin video nga bombardimi i Bagdatit, lufta ne Afganistan, ditare e reporte nga 2007-2010. Nje nga akuzat me serioze [ku perfshihej denimi me vdekje] ishte â&#x20AC;&#x2DC;ndihme ndaj armikutâ&#x20AC;&#x2122; e cila ju hoq pas nje muaji gjykim.

Denohet me 35 vite burgim. Ne Janar 2017 Presidenti B. Obama ja ul denimin ne 7 vite, nisur nga viti i arrestimit me 2010. Chelsea jep leksione e mban fjalime te ndryshme e ka shpallur kandidaturen ne Partine Demokratike per zgjedhjet ne Senat ne shtetin e saj te Maryland-it. (burimi klik ketu)

100

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Edward Snowden (1983 - ) programuesi i kompjuterve ka punuar ne sherbimin e CIA-s dhe departamente qeveritare nga ku ka kopjuar e marre informacione ne 2013, pa autorizim nga Agjensia e Sigurise Kombetare (NSA â&#x20AC;&#x201C; National Security Agency) Veprimet e tij i treguan njerezve programe te ndryshme te NSA qe bashkepunonte me kompanite telefonike e qeverite Europiane per survejim global. Ne Maj 2013 Snowden iken nga puna ne Hawaii,. Ne Qershor leshon mijera dokumenta nga Hong Kong ku merr vemendje nderkombetare nga media boterore (The Guardian, The Washington Post, Der Spiegel, The New York Times etj) Me 2 Qershor 2013 qeveria Amerikane e akuzon per vjedhje te prones qeveritare e thyerje te Aktit te Spiunazhit te 1917, dhe i revokon pashaporten. 2 dite me pas fluturon ne aeroportin Sheremetyevo ne Moske, ku Rusia i jep azil per 1 vit. Tani ja ka shtuar deri ne 2020. Ai jeton ne nje banese te fshehte dhe po kerkon azil ne vende te tjera te botes.(burimi: klik ketu)

101

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Julian Assange (1971- ) Australiani qe themeloi WikiLeaks ne 2006 por mori vemendje boterore ne 2010 pas publikimit te materialeve nga Chelsea Manning. Qeveria Amerikane e vuri ne shenjester duke hapur hetim penal ndaj WikiLeaks dhe kerkuar ndihmen e vendeve aleate. Ne nentor 2010 qeveria Suedeze kerkon ta ekstradoje ne Stokholm, pasi disa muaj me pare ish marre ne pyetje per ‘nje pretendim per ngacmim seksual e perdhunim’ Assange s’pranon akuzat, ai beson se po te shkoje ne Suedi do e ekstradojne ne Amerike.

Per te eshte konspirativitet ti mbyllin gojen. Ne Dhjetor 2010 dorezohet ne Policine Britanike, ku e mbajne brenda per 10 dite. Pasi lihet i lire thyen kushtet e ‘qendrimit ne shtepi’ duke u larguar nga garantori. Ne 2012 kerkon azil ne ambasaden Ekuadoriane. Nga ajo kohe s’ka dale megjithese se ndalon njeri fizikisht. Ne Maj2017 prokuroret Suedeze terhoqen akuzat e aplikuan ti hiqet urdheri Europian i arrestit. Policia Britanike thote se arresti eshte akoma ne fuqi dhe nese ai del nga ambasada do arrestohet. Ne 2017 merr shtetesi Ekuadoriane dhe akoma vazhdon te rrije brenda nga ku jep intervista per mediat Boterore. (burimi: klik ketu)

102

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Cfare ka te perbashket ne historite e tyre? Disclosure (sic) kane shperndare dokumente ose lajmeruar institucione e publikun per praktika qe u jane dukur te padrejta. Serpico eshte me lehte te shihet si hero dhe njeri i ndershem, ceshtja eshte e thjeshte. Policia ishte e korruptuar, ky i ra bilbilit.

Snowden, Assange e te tjeret jane me drite-hije. ď&#x201A;ˇ

Njera ane argumenton se ka nevoje per akte sekrete ne dokumentet qeveritare. Kur shperndahet materialesh en masse ato bien ne duar te keqberesve e rrezikojne sigurine kombetare.

ď&#x201A;ˇ

Perkrahesit e tyre thone jo, qeverite nuk mund te dhunojne te drejtat njerezore, duke bere survejim global, bombardime masive ndaj civileve dhe duhet balance mes sigurise kombetare me privatesine e individit.

Njerezit qe bejne publik informacione qe demtojne individe e institucione, zakonisht trajtohet si leproze ne profesionet e shtetet perkates. Mund te shohesh nje dokumentar nga Robert Greenwald te titulluar Lufta ndaj Sinjalizuesve (War on Whistleblowers) Sa e lehte eshte te gjesh pune pas nje akti te tille? Thuhet se eshte gati e pamundur, e sâ&#x20AC;&#x2122;te puneson njeri. Keta individe quhen heronj, disidente, patriote etj, ose tradhetare, spiune, problematike etj Si mendojne njerezit e zakonshem? Po specialistet ne fusha te tjera? Si eshte perceptimi publik? Me mire se askund e gjen ne reddit, e quajtur faqja e I-re e internetit.

103

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

104

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Shembull real. Ngaqe kjo problematike ka shume rendesi, do ndalem ne disa detaje, duke referuar platformen dhe individin, si emer/nofke si ne problematike. Reddit quhet faqja e I-re e internetit per nga pjesmarrja, gjeresia, tematika e hapesira qe i kushtohet kujtdo.Platforma ka praktike dhe AMA - Me Pyet Cdo Gje (Ask me Anything) qe aplikohet per politikane (Barak Obama, Edi Rama etj) biznesmene e vizionare (Bill Gates, Elon Musk) aktore (Tim Roth, Val Kilmer etj) te cilet verifikohen nga moderatoret e forumeve qe me pas ndjekin vazhdimesine me pyetje e pergjigje live.

Njesoj verifikohen individet qe duan te ngelen anonime, dhe kane ose hapin nje akonto te thjeshte ne Reddit. Me pas deklarojne fushen, qellimin, ekspertizen etj, ku ndiqen nga 00-000 persona ne bote, ne shume raste e shohim miliona.

Lihen komente, pelqime a mos-pelqime. Ky individ pseudonimin (nickname) monkeywantsbananas dhe fillon keshtu: Une jam nje Sinjalizues. Me Pyet Cdo Gje. Per autenticitet e sjell me print-screen.. Ndermarr kete hap te pazakonte, pasi eshte i lidhur me Mjekesine dhe nuk mund te gjindet shembull me ideal ne kete moment.

105

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

“Gjeta punen e endrrave te mia dhe u punesova per nje nga institucionet me prestigjioze te botes. Me pas i rashe bilbilit.

Humba karrieren, shoket de shkaterrova shume ura (kontakte) gjate kesaj rruge. Nuk e bej per pelqime (upvotes ne Reddit, ekuivalent i LIKE ne Facebook) por e ndjej kete fuqimisht nisur nga stuhia qe lidhet me Edward Snowden (ai po flet ne 2013) une mund te ndricoj disa nga eksperienat e mia ne kete proces… nga alienimi, venia me shpatulla per muri, njerezit qe me spiunonin, humbja e punes, intervistat etj. Deri tani ngelet pervoja me e dhimbshme/ stresue e jetes time. (e cila nuk krahasohet ne cfare ka bere ai) “ Kam nevoje te jem i kujdeshem me disa detaje per arsye qe kuptohen. Kam cuar verifikimin te moderatoret, dhe do jem mirenjohes nese dikush nga ju me njeh (me identifikon) qe ta mbaje kete sekret (te mos e postoje ne kete forum.) (this post was submitted on 18 Jun 2013, 1296 comments) Kisha nje pune te larte ne fushen e kerkimeve mjekesore. Kur fillova punoja 12-15 h ne dite per muaj te tere. Ne muajt 4-5 vura re se kishte shume gjera krejtesisht te fallsifikuara (por jo vetem) fallsifikime ne rekorde, manipulime ne te dhena per te arritur rezultate te favorshme, keq-aplikim me dashje te fondeve qeveritare, testime ilegale, testime te paaprovuara. Nga Muaji 7, bosi im filloi te kuptoje se nuk po shkoja me rrymen, dhe nisi procedurat per te kufizuar akcesin tim ne te dhena dhe te me alienoje nga te tjeret. “ Perdoruesi_luckynosevin:

Cfare ishte goditja finale qe te beri

ti biesh bilbilit?

Monekywantsbananas:

videot e sesioneve terapeutike po editoheshin qe te dukej sikur pacientet kishin progres kur ne

106

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

fakt ata ishin me keq se baseline (norma fillestare) Nje familje e pasur nga nje vend tjeter qe fliste jo mire Anglisht, ishin ne lote kur pane videon ‘e progresit’ te femijes se tyre.

Ata u instruktuan te vazhdojne praktikimin e teknikave terapeutike ne shtepi. Javen tjeter nena me tregon ne konfidence se ajo ndihej qe i kish lene ne balte femijen qe s’po kishte me progres dhe shpertheu ne te qara duke thene sa sherbim te mire ju kemi bere. Nuk pata zemer ti them se s’po benin asgje por ishim kthyer ne fabrikim.

Pra, ne esence ishte falsifikim shkencor?

Me nje ane dhe ne falsifikim financiar?

Perdoruesi_tootie:

Taksapaguesi financon Institutin Kombetar te Shendetesise (NIH – National Health Institute) i cili financon kerkimet universitare. Akti Bayh-Dole i lejon te kerkojne patente per zbulimet e tyre e te perfitojne nga royalties (sic) Permes nje legjislacioni te ngjashem, IKSH, mund te transferoje zbulimet e IKSH ne industrine farmaceutike, e cila kthehet pas dhe ja shet taksa-paguesit zbulimet (qe ata kane financuar) ne nje rritje prej 3.000 – 600.000 % Zbulimet e financuara nga taksapaguesi nuk jane ne domenin publik, jane komoditet qe kompanite private i shesin per fitime. Pra ata bejne cfare te duan.

Perdoruesi_Blitzing:

Sa paguheshe me pare e sa paguhesh tani. (nese ke nje pune sot) A ka qeveria ndonje shperblim kur sinjalizon ne njerez qe e mashtrojne ate (qev.)

Perdoruesi_Christian1542:

Qeveria jep % te parave te abuzuara tek sinjalizuesi. Shume ceshtje nga sinjalizuesit kerkojne gati 5 vite te zgjidhen, pra eshte proces i gjate.

Monekywantsbananas:

107

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

e vazhdon ne 1300 komente. Klik ne do ta lexosh. Sinjalizuesi Reddit_2013https://www.reddit.com/r/IAmA/comments/1gks78/i_am _a_whistleblower_ama/ Pse Mjeket NUK denoncojne KOLEGET

Eshte e lehte te kerkosh heronj, si dhe eshte llogjike te pyesesh: pse mjeket nuk denoncojne koleget? Ne jete reale, nese e bejne kete - mjeket Shqiptare dhe mos ti dine stats e precedentet, ndjejne friken, rrezikun, pasojat dhe gjendja e individit kthehet ne REAL HELL (sic) Ne studimet qe bej per sinjalizuesit, cdo ceshtje shkon mesatarisht 5-7 vite. njesoj per mjeke, farmaciste, inf., shkencetare etj, (se fundmi, njera mori >$20.000.000 kompensim ne SHBA) Whistleblowers (sic) u shkaterrohet jeta: emri u njolloset, fillojne akuza, hiqen nga puna, si puneson kush diku tjeter, presione, semundje mendore, humbje masive ekonomike, alkohol, largohen miqte, prishet familja, paranoja e pa fund.

Flasim ne vendet Perendimore. Mendo c'do i ndodhte nje mjeku Shqiptar qe do DENONCONTE mjekun tjeter.

108

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Câ&#x20AC;&#x2122;mund ti ndodhe nje mjeku Shqiptar, nese sinjalizon?

Pas ketij precedenti nga nje vend i zhvilluar, deduksionet do i le me lexuesin e mencur. Sic kam analizuar me siper, kostot jane te medha per individin qe sinjalizon. Dr. Raj Mattu nje kardiolog i zoti, pasi tranjohet nga me te miret ne bote, refuzon postin ne Londer ku do behej profesor. Vendosi te kthehej ne qytetin e tij (Conventry 1997) ku mendonte qe spitalin e zones ta kthente ne institucion mesimor elitar.

Menjehere sa fillon pune gjeti probleme te cilat cenonin sigurine e pacienteve. Spitali kishte implementuar nje sistem te quajtur 5 ne 4. Ne dhomat e reanimacionit kardiak te pajisura per 4 krevate, shtohej nje krevat i 5-te per te plotesuar kuotat sipas urdherit te drejtuesve administrative.

Disa here Dr. Mattu e ngriti problemin duke ditur se kjo menyre veprimi kushton jete njerezish por asnje se degjoi.

Gjate praktikes ditore, nje 35 vjecar kalon ne arrest kardiak, infermieret e mjeket nuk po arrinin te perdornin aparaturat nga 4 krevatet e tjere (prizat, kabllot ishin specifike dhe sâ&#x20AC;&#x2122;shkonin te krevati no.5) Stafi i tmerruar shikon si u vdes para syve pacienti. Doktori shkruan ankese zyrtare, ndersa administrata e cojne me ngritje ne detyre.

109

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Dr. Mattu refuzon, duke e kuptuar se po e shmangnin me stil per ti mbyllur gojen. Ankesen e beri ne 2001. Manaxheri kryesor ne spital nuk e pranonte se pacientet kishin vdekur ne pavione te mbushura tej-kapacitetit. Doktori shkoi publik permes medias. Megjithe dy kolege, ai pezullohet nga puna.

Manaxhimi spitalor gjen dike qe beri 1 ankese kunder tij.

Pastaj grumbullohen 35 ankesa. Ne fund, numri i ankesave arrin ne 200! Akuzohet per fallsifikim te kualifikimeve.

Ngacmime seksuale. Mashtrime me taksat. Deri per akte kriminale jashte punes.

Urdheri i Mjekeve Britanike, Autoritetet e Shendetesise dhe 3 forca policore hetojne per vite me radhe; konkluzioni: te gjitha jane te paverteta. Kthehet ne pune ne 2010 duke vuajtur nga depresioni. Administrata e pushon duke thene se ‘eshte individ i veshtire’ Ndaj tij ka pasur 13 vite hetime. Nje gjygj punesimi me vendim prej 400 fq dokumenton shkaterrimin sistematik te karrieres se nje mjeku. Eshte llogaritur se Shendetesia Britanike (permes disa manxhereve te spitalit) ne proces per ta shtypur kete njeri, ka humbur £6-£10.000.000.

Ne 2016 gjykata e punesimit pas nje kalvari 15 vjecar ne jeten e Dr. Mattu i akordon nje demshpermblim prej £1.200.000.

110

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Ka ndodhur dhe akoma ndodh ne shume vende te zhvilluara (SHBA, Britani, Gjermani etj) ku mjeku raporton dhe administrata dhe mjeke te tjere hakmerren. Nese spitali ndihen nen kercenim ne vend se te rreguloje procedurat per te cilat behet ankesa, ata sulmojne mjekun ne forma te fshehura ose te hapura:    

i kufizojne privilegjet klinike e menjanojne nga vendimet mjekesore i shkurtojne ose zgjasin oret e punes inkurajojne te tjeret te shprehin pakenaqesi ndaj dr. ***

     

hetohet per mungese kompetence profesionale raportohet te urdheri i mjekeve perkates cdo parregullsi e kaluar zmadhohet e ri-hetohet shtyhen koleget ti raportojne per ngacmime etj pezullohet ose pushohet nga puna perfshihen agjensi te tjera, per ti demtuar.

Ka plot menyra si manaxhimi demton nje whistleblower, ku qellimi kryesor eshte te ngrihen dyshime ne karakterin dhe aftesite e mjekut. Trustet shendetesore e spitalet kane me shume burime monetare dhe ndihme ligjore se nje mjek individual, ndaj ceshtjet zgjasin shume. Sinjalizuesit pesojne demtime financiare, ne karriere dhe perfundojne me stres te larte deri ne probleme mendore.

Pyetja ku arritem eshte kjo, ja vlen te sinjalizosh? Thashe me siper, askush s’ka te drejte te kerkoje heronj, per ne teper ne Shendetesine Shqiptare ku publiku cfaredo te ndodhe, qofte me nje mjek te ndershem neser do gjeje nje arsye:

111

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

e ka bere per interesin e tij. Kujtojme ketu, thyhet shpatulla e nje mjeku e komentuesit thone: ta kishte vrare fare. Tenton vete-vrasje nje anestezist, publiku thote: ka qene fajtor dhe duhet vrare te gjithe keta. Ne situate te tille eshte jashtezakonisht e veshtire te besh gjene e drejte. Ne ane tjeter mjeku e di kur standartet e kujdesit kompromentohem ose pacientet po marrin mjekim nen-standartet. Ne fund, jane rastet e neglizhences kriminale dhe ato ku ndihma terhiqet ose nuk jepet pasi askush sâ&#x20AC;&#x2122;interesohet.

Cfare duhet te beje mjeku? Te lajmeroje administraten? Apo menjehere te adresohet me siper, deri ne Ministrine e Shendetesise, organet ligjore dhe ne Media?Shancet qe do kete ndryshime a shperblime te lehta, jane nga neglizhente.

Ankesa e denoncime te tilla shkojne ne afat-te-gjate, ku demin kryesor e mban mjeku me emer/mbiemer sa nje grup burokratesh pa fytyre dhe identifikim.

Profesioni mbyll rangun; pasi jane te bindur cfare pasojash kane nese FLASIN. [Berkeley Rice Is whistleblowing worth it? Medical Economics http://medicaleconomics.modernmedicine.com/medicaleconomics/content/whistleblowing-worth-it?page=full ]

112

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Maurice Henry Pappworth (1910-1994) nje nga rebelet e mjekesise, diplomohet ne universitetin e Liverpulit (1932) si Bachelor ne kirurgji e pas disa vitesh praktike provon te gjeje nje post specialisti. Aplikimet ja refuzojne pasi kishte origjine Hebre. Gjate L2B sherben ne Afrike, Itali, Greqi e Indi, ku arrin rankun lejtnant-kolonel e drejtonte nje spital.

Vendos te behet mjek i pavarur ne konsulta dhe punonte ne Harley Street (rruga e famshme ku permbi 150 vite jane mjeket private) Ne Londren e pas Luftes se Dyte Boterore provimi per te hyre si Anetar i Shoqates Mbreterore te Mjekeve kishte 85% deshtime. (Membership of the Royal College of Physicians - MRCP) Nje % e tille la gjurme te thella ne mjeket e kohes; shume thonin se Kolegji e ben kete per te mos pranuar anetar te rinj. Deri kur erdhi rebeli qe vendosi ti ndihmoje mjeket e rinj dhe gjate kohes ka tranjuar mbi 1600 te tille. Kete rradhe 75% ishte suksesi ne kalimin e provimit.

Mjeket nga Britania, Zelanda e Re, Australia dhe vendet e Komunuelthit e kujtojne kete figure heroike ne shkrimet dhe ditaret e tyre. Leksionet e tij ne mjekesi jane publikuar ne 3 vellime (A Primer of Medicine) Thuhet se fjala i ka pasur me shume stil dhe efekt ne person, sa ne te shkruar.

Pse na duhet ne?

Whisleblower i I-re i Mjekesise Moderne Dr. Pappworth fillon te shqetesohet nga disa praktika te pasigurta gjate eksperimenteve qe lexonte ne journalet Amerikane e Britanike. Jemi ne vitet 50-60 kur ishin stabilizuar parimet e Kodit te Nurembergut. Pasi nis disa letra ne keto mediume e nuk ja botuan, vendosi qe 14 letra ti coje ne revisten Twetieth Century si edicion special:

113

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

Kaviet Njerezore: Nje Paralajmerim. Me pas shkruan librin: Kavjet Njerezore: Eksperimentet te Njeriu (Human Guinea Pigs: Experimentation on Man) ku denocon me emer mjeket e demin nga eksperimentet. Pershkruan detajet e te semureve mendore, femijeve e te burgosurve, ne te cilet ishin kryer procedura mjekesore pa jua shpjeguar e pa u marre lejen e tyre. Megjithe presionet e establishmentit mjekesor dhe refuzime nga publikues te ndryshem, arrin ta botoje librin ne 1967. Menjehere shkaktoi stuhi ne median dhe opinionon publik, derisa pyetjet e shqetesimet arriten ne Parlamentin Britanik.

Maurice Henry Pappworth, Human Guinea Pigs: Experimentation on Man Routledge & K. Paul, 1967 - Human experimentation in medicine - 228 pages

Te njejten denoncim kishte bere anestezisti i Harvardit, Henry Knowles Beecher ne New England Journal of Medicine (1966) por nuk pati te njejtin efekt, sepse nuk permendeshin emrat e mjekeve.

114

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Nga shqetesimi qe ngriten ata kodet e praktikave eksperimentale ne subjektet njerezore u bene me rigoroze dhe filloi mbikqyrja nga komitetet e etikes. Sot ne nder te Dr. Beecher, Shkolla Mjekesore ne Harvard, cdo vit jep nje cmim prestigjioz (Beecher Prize) te nje student qe paraqet nje punim te shkelqyer ne fushen e etikes mjekesore.

Meqe ka qene tip abraziv Dr. Pappworth beri shume armiq, sa konsiderohej persona non grata per establishmentin mjekesor. Ne fund e braktisen dhe perkrahesit e tij pasi kudo denonconte me emra specialistesh duke thene: â&#x20AC;&#x153;rrobat e pista i kane zakon ti lene jashte syrit publik deri sa u vjen era e qelbenâ&#x20AC;&#x2122; Megjithese provimin e kaloi ne 1936, anetaresia ne kolegjin mbreteror (fellowship) i jepet ne vitin 1993.

Ngelet ne eticistet me influenciale, shembull ne guximin e mjekut qe beri te ndryshojne praktikat eksperimentale.

[Harrison, Brian, ed. (September 2004). "Maurice Henry Pappworth". Oxford Dictionary of National Biography]

Ka disa raste ne Amerike por nder sinjalizuesit me kryesore ngelet Peter Buxton, epidemiolog ri 27 vjecar si punonjes ne Sherbimin Publik Shendetesor. Gjate intervistave ai meson se ne eksperimentin e sifilisit, fermeret me ngjyre su trajtuan per semundjen por u monitoruan ne progresin e saj. Ne 1966 e 1968 Buxtun ben dy ankesa zyrtare te cilat u injnoruan. Me pas i deshperuar, percjell detajet ne Washington Star (1972) Diten tjeter lajmi del te fq I-re e New York Times dhe me vone pati degjim ne Kongres. Buxton eshte pergjegjes per mbylljen e ketij eskperimenti sa te turpshem dhe câ&#x20AC;&#x2122;njerezor, nje nga me te pabesueshmit ne mjekesine moderne! Ne librin tim e kam pasqyruar kete qe ne 2015, si me poshte:

115

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

per te perfunduar ketu…

Dr. Bestar B. Braha, Historik i Mjekesise 310 fq., 2015

116

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Sinjalizuesi me i sukseshem ne mjekesi. Jo nje, tre here.

Dr. Stefan P. Kruszewski pas studimeve Princeton e Harvard ka akumuluar 30 vite pervoje klinike dhe mesimdhenie ne psikiatri e neurofarmakologji. Sot ka kompanine e tij dhe disa here ka qene deshmitar ekspert ne gjygje. I ka rene bilbilit 3x duke lajmeruar per mungesen e kujdesit ne femijet me semundje mendore, qe mbaheshin te sedatuar [me qetesues] e te lidhur ne krevate si nga ana fizike dhe nga ana kimike (mbi-medikime) Ai u pushua nga puna nga Departamenti per Shendetin Publik por refuzoi te heshte dhe shkon ne gjygj kunder shtetit te Pensilvanise (Pennsylvania) Gjygj te cilin e fitoi. 3 ceshtjet qe ka denoncuar jane:   

Spitali Psikiatrik ne Southwood Pfizer, Inc., AstraZeneca

117

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Parimi i Paretos ka aplikim universal: minoriteti i inputit rezulton ne maxhoritetin e output (sic) Ky raport zakonisht eshte 20:80 por jo ekzakt mund te jete 10:90 ose 30:70.   

20% e mjekeve ne nje spital jane pergjegjes per 80% te rezultateve te larta 20% e kohes se nje punetori prodhon 80% te rezultate ne diten e tij 20% e investimeve tuaja sjellin 80% te fitimeve.

Ne 1906 ekonomisti Vilfredo Pareto zbulon se 80% e pronave ne Itali i kane 20% e popullates. Ne ate kohe mendoi se kjo zbatohet ne disa fusha dhe teoria e tij mund te jete tregues i nje ligji natyral. Me vone eshte provuar ne shume aspekte se qendron i vertete me aplikim pergjate shume industrive, si dhe ne mjekesi.

118

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Aftesia e Mjekeve ne Shqiperi... Ju le me kete material, 'nje formule natyrore me aplikim universal" Parimi Pareto. Modelin mund ta perdore kushtdo, si mjek apo manaxher shendetesor.

Nese je kurioz te dish me shume ne problemet shendetesore, si individ a per sistemin, marredhenien mjek-pacient, mjekesia sot; dhe ku po shkojme, mund te lexosh kete e-book me ESE MJEKESORE, te cili ne kam publikuar ne Janar 2016 Si lexohet karta me lart? Jane 20% e Mjekeve Shqiptare, pergjegjes per 80% te punes se mire qe ben Shendetesia Shqiptare. Ndryshe, eshte e kunderta: 80% e mjekeve bejne vetem 20% pune. e-book (klik) per Traumat & Problematikat e Mjekeve, e kam publikuar ne Shtator 2017, lexohet ketu.

119

ŠDr. Besi & DBMI 2014-2018

Ne muajin e fundit na vizituan >16.000 lexues Shqiptare nga Kanada, Amerike, Europe Perendimore, Skandinavi, Slloveni, Kroaci, Rumani, Turqi, Azerbaxhan, Gjeorgji, Pakistan, Indi, Tailande, Malejzi etj Te hapet koha se vijne dhe nga Afrika e cdo vend ne bote. (deri sot 175 shtete) DBMI, Platforme Edukative Globale ne Mjekesine SHQIPE.

120

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Print-screen, sic me ka ardhur ne email nga platforma publikuese me 05. Mars.2018. Paraqet statistikat e DBMI ne ISSUU me me shume se 16.100 vizitore. Ne muajine fundit, peridusha 5 Shkurt â&#x20AC;&#x201C; 5 Mars 2018.

121

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Per informacion kontakto: © DBMI ne e-Arkiva Google, Twitter ose Facebook. Book & cover design: © DBMI 2014-2018 1st Edition: March 2018

122

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Copyright Š Dr. Besi per DBMI 2014-2018. No part of this book may be used or reproduced in any manner whatsoever without written permission except in the case of brief quotations em- bodied in critical articles or reviews.

123

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

DBMI ne

4 platforma digjitale eshte projekti no.1 edukativo-informativ ne Mjekesine Shqipe Online. ©DBMI 2014_2018

124

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Afterthough - Epilog Nga 2014 kur kam filluar DBMI kam qene (dhe jam) shume i kujdesshem t’mos rreshkas ne pergjithesimet e tipit ‘e dine te gjithe’ Jo vetem ngaa rigoroziteti qe me karakterizon ne komunikimin publik, ndjekja strikte e ligjshmerise por dhe duke mbajtur distance te respektueshme nga ‘zhurma ditore’ Ne inboksin tim no. i mesazheve qe kane ardhur per korrupsionin, me kohe ka kaluar dy-shifrorin. Njerezit me kane shkruar me qytete, spitale, klinika e mjeke; me raste specifike dhe me emra. Shpesh kam thene: DBMI s’eshte platforme antikorruptive e s’do publikoje te tilla denoncime.

Kam insistuar: lexues, jo drejte e ne media, jepuni shanc institucioneve ligjore te bejne punen e tyre, a te deshtojne.

Resentment – Indinjata e hidhur Publiku ndihet i tradhetuar. Ata/ ato jane te vrare ne shpirt kur ne gjendjen me vulnerable (sic) dikush kerkon para, ose te injoron nese nuk jep para. Studimet nga Shqiperia [vec fjaleve te pergjithshme] mungojne. Cdo gje per shendetesine duhet ta marresh nga isntitucionet e huaja. Cfare te ben pershtypje eshte se te huajt ‘nga siper’ pretendojne sikur njohin jo vetem problemin por na kane kthyer ne ‘specie antropologjike’ duke dhene konkluzione, te cilat, kundershtojne njera tjetren qofte ne te njejtin studim! i.e Shqiptare e kane kulture kombetare bakshishin. Me poshte vazhdon; Shqiptaret se duan korrupsionin, ata denoncojne, por denoncimet nuk ndiqen! [ kush eshte kush, te dyja s’qendrojne!] Sic ndodh rendom kur s’ben punet e tua dhe ti ben tjetri per mire a keq, humb e drejten morale te japesh nje mendim te edukuar. Ku do bazohesh?

125

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Ne ane tjeter do thene, se te huajt ne shumicen e tyre jane mbeshtetur ne anketa, ankesa e studime qe perfaqesojne opinion e qytetarit Shqiptar: ne nje fjali: a paguani ne Spitale? Po. Ky opinion shkon nga 45-80% ku njerezit pohojne me bindje:   

ne spitale duhet te paguash mjeket jane te korruptuar infermieret jane te korruptuar

Vendimi im per te mos u perfshire ne ‘ankesat ditore’ ka qene me ndergjegje, jo vetem do me merrte kohen nga misioni edukatiov-informativ i DBMI por do perfshihesha ne dicka te cilen se provoj live; as duke punuar ne sistemin shendetesor [si mjek] as perdorur sherbimin [si pacient] Me kete liber ‘s’pretendoj ekspertize ne korrupsionin e Shendetesise, megjithese fitova shume njohuri bazuar:

126

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

  



Ankesa direkte qe me jane bere nga pacientet ne privat Artikuj mediatike ne raste te vecante dhe ne pergjithesi.

Komentet qe kam studiuar permbi dy muaj ne raste mediatik per problemet e shendetesise. Kam lexuar 00000 te tilla nga qytetare nen gati cdo media qe kam gjetur.

Ankesa direkte qe me jane bere nga pedagoge te mjekesise, studente, specialiste, farmaciste e infermiere; opnionin e tyre do e permblidhja kaq thjeshte: “sistemi shendetesor ka marre fund” ndoshta secili ka specifikat e tij [ne ankesa] por ne fund, kete te gjithe e thone me shume deshperim.

Pasi jam menduar per dite me rradhe e duke hezituar te mbyll kete liber, cdo gje qe mund te behet ne terren le te behet por do propozoja nje zgjidhje radikale. Ne rrethana normale – nje metode e tille – do me revoltonte mua e cdo lexues. Kur normaliteti ka rene, duhet punuar te ri-kthehet.

Nese admiistratat e organizmat ligjore kane detyrim te ndjekin te korruptuarit, duhet qe shoqata, media e shoqeria civile te bejne ‘boost’ per te NDERSHMIT. Duke i shenjuar, lavderuar e ngritur me shembuj e emra konkrete: Doktori XYZ e Doktoresha ZYX s’kerkojne e ti refuzojne parate. Kjo dueht te behet shpesh-here dhe me frekuence te rregullt, qe keta individe te ndergjegjshem te mos ndihen te vetem ‘mes korrupsionit dhe te kene pasoja nga koleget qe marrin para’ Sic kam thene ne fillim e shpjeguar me Parimin e Pareto, besoj se ‘jo te gjithe jane te korruptuar’ por opinioni keshtu mendon. Ka mjeke te dedikuar qe punojne me humanizem e mes sakrificash personale, keta individe sot nuk duhen lene vetem. Ti kerkojme e ti vleresojme. Reformat e ndryshimet s’fillojne duke luftuar te keqen (??) por duke (a) identifikuar (b) ruajtur, dhe (c) ndertuar mbi te miren/ te miret.

127

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

Per arsyet me siper publiku Shqiptar eshte ashpersisht antagonist ndaj shendetesise publike. Dicka qe nuk e perkrah - te pakten ne shprehjet ekstreme - megjithese e kuptoj burimin e ketij pezmatimi. Disa pika ne permbyllje:   



Ne boten e zhvilluar e ne vendet ne zhvillim, mjeket kane reputacion te larte, qe shkon nga 70-90% Profesioni me i besueshem jane infermieret, ne Shqiperi vijne pas mjekeve ne korrupsion.

‘Empatia e korrektesa e munguar’ nga Shendetesia, ne publik ka mbjelle agresion esktrem. Pavaresisht rastit, s’ka me falje as meshire; mjeku shtyhet, plagoset a tenton vetevrasje, komentuesi mesatar kerkon denime, demtime me te ashpra e >30% te komenteve thone: ‘mire ja kane bere, ta kishin vrare, keta duhen vrare’ Kjo ngelet shqetesuese, ne te dy krahet.

Korrupsioni politik e administrativ, nepotizmi e punesim per perfitime te pa-merituara, mungesat ne investime e baze materiale, renumeracionet e uleta per personelin e kushtet jo te mira ngelen faktoret baze te ketij korrupsioni.

128

Korrupsioni ne Mjekesi & Sinjalizuesit

Kam identifikuar 7 forma te korrupsionit ne shendetesi, me te detajuara jane me poshte: 7 Format e Korrupsionit ne Shendetesine Shqiptare nga DBMI

      

Mungesat ne Investime Humbjet monetare nga investimet, shpesh pa kaluar nga Ministria e Financave e Donatoret te Shendetesia Neglizhimi i pacienteve Tenderat e kontraktimet, ne barna, aparature, logjistike, ndertime dhe riparime.

Fallsifikimet e mashtrimet Pagesa nen-dore e bakshishi Nepotizmi & punesimi mbi baza partiake

129

©Dr. Besi & DBMI 2014-2018

130