Personazhe

Personazhe qe

Permiresuan Planetin “Neqoftese une kam pare pertej ne distance, po qendroja ne shpatullat e gjigandeve�

Sir Isaac Newton

Dr.Besi / DBMI

TE GJITHA TE DREJTAT E REZERVUARA Kopirajt © Dr. B. Bestar 2018 Lajmerim per librin elektronik sipas te Drejtes te Autorit. © B. Bestar Nentor 2018.

Te gjitha te drejtat e rezervuara per: PPP Ndalohet marrja e materialeve te ketij libri, ndryshimi, riprodhimi, kopjimi, shperndarja dhe publikimi i tyre; ne cdo forme, nga kushtdo tjeter, vec © Dr. Besi / DBMI, Londer, B. e Madhe e-Book copyright notice: an ebook or electronic book is the digital equivalent of a traditional print book. It can be downloaded via the Internet and read using a computer or an ebook reader. According to Title 17 of the U.S. Code, copyright laws protect the ownership rights of the authors of original works.

According to the U.S. Copyright Office, an ebook created on or after January 1, 1978 is automatically copyright protected for 70 years after the author's death. Anything written ("notated or recorded") in a fixed form, in this case the form of an ebook, is automatically copyrighted. Copyright prevents anyone from: copying author’s work distributing copies of it, whether free of charge or for sale renting or lending copies of intellectual work performing, showing or playing other’s work in public making an adaptation of anyone else’s work putting it on the internet Only the author owns the copyright, unless the author has legally transferred the rights to another party (in writing). 

UK, copyright protection is enforced by IPO, Intellectual Property Office. Copyright is an automatic right protects eBook authors for 70 years following death.



In the USA, copyright protection is enforced by U.S. Copyright Office. Copyright is an automatic right and protects eBook authors for 70 years following death.



Intellectual property is protected by copyright in other countries through international agreements, The Berne Convention All rights reserved for: PPP Copyright © Dr. B.Bestar, London, United Kingdom, 2018.

No part of this book may be used, reproduced in any manner whatsoever without written permission except in the case of brief quotations embodied in critical articles or reviews. Book & Cover design by Dr. Besi/DBMI. For information contact: DBMI 1st ed. 29 November 2018

Parathenie Nisur nga stili indivual e me vetedije, informacionet mjekesore mundohem ti shoqeroj me individet me te spikatur qe lidhen me to; si kur shkruaj disa materiale ne nje fushe te caktuar (Psikologjia) si per nje liber ne baza kronologjike te shkences (Historik i Mjekesise) apo Filozofia ‘fusha qe permbledh te gjitha fushat’ pasqyroj diku me pak e diku me shume guret kilometrike me ndikimet perkatese dhe jeten e tyre.

DBMI ka sjelle figura me bio te plote, te pjesshme apo me referime per qindra individe te shkences e humanizmit, ne mjekesi dhe jo vetem. Doktore e Shenjtore (te gjithe) Gjigante te Mjekesise Boterore [kapituj te vecante ne librat e mi) dhe shume zbulime shkencore me dedikimet perkatese jane pjese organike e kesaj platforme mjekesore.

Besoj me shume bindje dhe e kam shprehur here pas here, njerezit s’mesojne me perseritje moralizuese as pse u thua qe duhet bere; nga fillimet e njerezimit menyra me e mire per te absorbuar informacione e ngjarje ka qene duke e lidhur dhe i dhene ‘nje fytyre’ (emer) e shoqeruar me historine perkatese.

Bazuar ne kete besim e eksperienca personale, ka shpjegime sipas nivelit te materialive qe i bej te kuptueshme per cdo lexues. Sa dobi i sjell secilit ngelet ne varesi te interesit e vemendjes te secilit por emrat, biografite, puna dhe zbulimet e njerezve te shquar sherbejne edhe si shembuj inspirues duke mos e lene materialin shkencor te paraqitet ne forme te thate; shoqerizimi i te absorbuarit me cdo lidhje te bere shtese, rrit shancet per tu kuptuar me qarte, mbajtur mend me mire dhe natyrisht per nje kohe sa me te gjate.

Kam sjelle personazhe per te cilet nuk ka asnje linje e fjale ne gjuhen Shqipe online por qe jane madhore ne fushat perkatese ose qofte me dicka specifike kane rendesi per shkencen. Ka pasur raste qe kam folur per personazhe sekondare, ndihmese a rastesore ne ate periudhe e fushe por qe kane vlerat e tyre dhe duhen permendur qe lexuesi te kuptoje sado individe fenomenale te kete ne themelimin e vazhdimesine e nje fushe perkatese, cdo gje bazohet te shprehja e I. Newton me lart, qe ne vitet 1670 i shkruante mikut te tij Robert Hooke per mbeshtetjen ne shpatullat e gjiganteve ose ndryshe ne: “akumulimim e njohurive te grupit” "nothing comes from nothing" Asgje nuk vjen nga asgjeja, thote teza e Parmenidit, ne Latinisht: ex nihilo nihil fit. Kudo ka nje lidhje qe me kalimin e kohes hallke pas hallke behet zinxhir. Ka degezime, ka gabime edhe ka ndryshime por gjithmone eshte nje mbeshtetje te para-ardhesit, te cileve qe nga antikiteti ne u referohemi edhe sot Nga Bibla kemi burimet e para te historive biografike. Filozofi Spanjoll George Santayana, ne 1905 flet per rendesine e njohurive: “ato te kujtojne ty se historia perserit vetveten’ Nje pike qe ka rendesi eshte analizimi i gabimeve, keshtu parandalohen disa te ardhshme.

Cdo jete e ka nje qellim, per te analizuar jetet tona na sherben informacioni nga jetet e te tjereve, individet qe sjell te DBMI zakonisht kane ndikuar shume ne permiresimin e jetes tone.

Pak fusha te mundimit njerezor kane aq deshtime dhe gabime sa mjekesia., jetet e te tjereve te japin perspektive dhe mekontekst; nga keto mesojme ta shohinm boten ne disa kende dhe te luftojme per bindjet e teorite e tona.

Ne mos asgje individe te ketij niveli shquhen per aftesi fenomenale te bashkelidhura me kembengulje e durim. Me ane te nje libri dhe jeten e dikujt tjeter lexuesi per sado pak kohe a qofte per nje problem, arrin te lidhet me nje mentor-nedistance; ai hyn ne mendjen e personazhit real e meson si ka vepruar ai ne nje moment te caktuar.

Kjo eshte dicka qe ndihmon brezat dhe sinjalizon percimin e njohurise njerezore nga gjenerata ne gjenerate, kete rradhe duke marre si reference individet me te spikatur. Gjithmone kam shpresuar se informimi i lexuesve me materiale biografike, duke sjelle jete te personave te sukseshem te shkences e jetes; do ifluencoje, motivoje e do tu jape me shume kurajo ne jeten e tyre te perditshme dhe qellimet afatgjata.

Pas cdo leximi e ne efekt te korpusit te punimeve te DBMI qendon nje ide personale qe lidhet me ‘revolucionin informativ e me ndryshimet e sjelljes tone’ Vertete eshte bere me e lehte te gjesh te dhena por ka rene dhe vemendja per studime.

Ne nje beteje te terheqin lexues, si nga komerci dhe akademia, jepen informacione me bite-size (sic) jashtezakonisht te reduktuara e me hollimin e metodes studimore, dhe futjen e ‘shkruesve nga cdo ane’ shpesh ka burime te pakonfirmuara, info te pasakta keshtu po krijohet iluzioni i ‘punes momentare’ ku Newton vertete u ul ne kopesht dhe i ra molla ne koke.

Nga jetet e tyre kupton se individet e sukseshem, me arritjet me madhore, reflektojne nje jete pune, dije e sakrifica; ku burimet nuk jane si ne legjendat urbane me zbulime rastesore.

Shkenca e jeta kane ulje e ngjitje, me procese te gjata qe ne pjese te madhe perjashton shancin e aksidentet. [bb,tetor2018]

Ca gjera nuk behen me zor – Commodus.

Akoma sot historianet cuditen si, nje njeri me kapacitetin e Marcus Aurelius, shkollar e filozof, burre shteti e gjeneral, s'arriti te shohe ate qe e dinin bashkohesit: ky djale nuk ben!

Megjithese i vuri ne dispozicion tutelazhin me te mire qe kishte bota antike prape se meritonte te drejtonte Romen. Babai vdiq, djali zhvlerson monedhen, hyjnizon veten, ben vendin lesh e li dhe ne fund e vrasin.Me te fillon renia graduale dhe e pakthyeshme e perandorise Romake. Ne kohen kur mori pushtetin, cdo gjeje ja vuri emrin e tij, deri qytetaret quheshin 'komodianet' Roma kishte 250 vite lufte ne lindje [parthianet etj] e veri me fiset Gjermanike por ishte mesuar me to, megjithe qeverii ishte kohe paqeje nga 18 vjec ne 31, mjaftoi ti jape dermen nje prej civilizimeve madhore.

Me fjalet e nje historiani bashkekohes: "Komodus ishte njeriu qe coi Romen nga Epoka e Floririt te ajo e Hekurit dhe ne fund e Ndryshkut!"

Cezari dhe korrupsioni Historia perdor termin Triumvirati i Pare per aleancen Romake mes Cezarit, njeriu qe perfaqesonte fraksionin popullor (grupi qe mbronte interesat e plebejve) Pompeit, si komandanti ushtarak me i famshem i kohes dhe Krasusit, njeriu me i fuqishem nga ana ekonomike.

Per te dominuar Senatin keta tre karaktere te ndryshme dhe ashpersisht ambicioze bejne aleance per bashke-qeverisje, dy te fundit pasi vendosen qe Jul Cezari te mos ishte me konsull e largojne ne kufirin me Gaul [Franca e sotme] territor i panjohur per ta, ku Roma mbante ne gatishmeri 4 legjione, pasi akoma ndihej frika kur fiset ishin futur ne Rome.

Cezari pa pyetur askend filllon te rekrutoje trupa e hyn ne territorin “Francez�. Meqe fiset s’kishin nje komande te perbashket legjionet Romake arriten ti thyenin nje e nga nje dhe per gati nje dekade Cezari nenshtron te gjithe zonen sipas stilit divide et impera [perca dhe sundo] Te shqetesuar nga marshimi i Cezarit drejt Romes, fitimtar ne kryre te veteraneve besnike dhe me nje popullaritet ne rritje, Pompei dhe Krasus detyrojne Senatin ta shpalle tradhetar pasi kishte hapur lufte ne territore te reja pa lejen e Republikes.

Per te rivalizuar disi Cezarin, Krasus qe kishte shpartalluar sklleverit e Spartakut, niset ne Lindje ku deshton ne beteje kunder Perandorise Parthiane [Irani i sotem] kapet rob dhe vritet duke I hedhur flori te lengezuar ne goje.

Gjate kthimit nga Franca ne Rome, Cezari e dinte se po te denohej si tradhetar nga Senati me e pakta ishte ekzili dhe humbja e shancit per post publik. Zgjidhja ishte mes saj ose te hynte ne Rome me legjionet e tij. Kufiri i ndare nga lumi i vogel Rubikon, ishte vija qe po te kalohej me ushtare konsiderohej si akte lufte ndaj republikes. Cezari kalon Rubikonin.

Pompei duke e ditur se me pak ushtare s’mundej te perballonte legjionaret e sprovuar ne nje dekade fushata, largohet me urgjence drejt Brindisit te sotem, duke marre me vete Senatin.

Qellimi ishte qe ne Greqi te therriste te gjitha legjionet e Lindjes dhe aty ti jepte betej Cezarit. Ky i fundit, s’ndalon ne Rome por ne nje marshim prej ferri megjithese ishte shume pas tyre gati i arrin, ku per 40km i largohen pertej detit. I vendosur e i zemeruar Cezari nderton flote me anije te vihej ne ndjekje te Pompeit, pasi e dinte nese legjionet e Romes ktheheshin nga cdo pike e Perandorise e ti bashkoheshin Pompeit (~10 legjione) do i shkaterronin 2 legjionet e tij. Pas 3 muajsh kalon ne Shqiperi e Greqi, ku e thyen ushtrine e Pompeit dhe ky i fundit merr arratine ne Egjipt. Atje kerkoi ndihmen e Mbretit Ptoleme. Egjipti si vend autonom ishte provinca me e fuqishme e Perandorise Romake dhe depoja e drithit per kohen.

Mbreti e vret dhe kur arrin Cezari qe ishte vene ne ndjekje i ofron koken e Pompeit. Ptolemeu 15 vjecar qe ishte martuar me te motren tani qe perfshire ne lufte civile me te (Kleopatren) Keshtu i kerkon ndihme Cezarit por ky refuzon.

Ptolemeu perfiton nga rasti qe Cezari ishte vetem dhe ushtria priste pak larg dhe e merr peng. Kleopatra e liron ne fshehtesi dhe behet aleate me te. Pasi e ndihmon motren te marre fronin, Cezari niset per ne shtepi.

Ne Rome kish lene ne kontroll Mark Antonin, nje ushtarak i mire por jo i zoti si qeveritar. Gjerat kishin dale nga kontrolli pasi vendi kishte ngelur pa qeversije per vite me rradhe. Cezari sheh jo vete jo vetem semundje, kriminalitet e popullin po vdiste urie por aq pas dore ishin lene punet sa njerezit kishin harruar te mbanin kohen e sakte.

KALENDARI ISHTE GABIM ME 40 DITE!!

Mes 101 reformash e problemesh harton kalendarin ku muaji Korrik (Julius) mban emrin e tij. Fale saj, bota ka kete kalendar.

Shenim: kur them kemi akoma kalendarin e Jul Cezarit, praktikisht eshte ai. Ne 1582 futet ai Gregorian pasi ka nje ndryshim prej 0.002%, (ose 10.8min) / vit, qe po te akumulohet ne shekuj, del gabim me disa dite.

Tani nuk mund ta mbroj veten nga vdekja�

Keto ishin fjalet e fundit te nje prej kaloresve me te mire te mesjetes, disa thone me i miri qe ka ekzistuar. William Marshall eshte i vetmi person pa origjine mbreterore, jeta e te cilit eshte dokumentuar e plote nga mesjeta. Poema nga nje autor anonim e quan ate fisnikun me te mire kalorsiak qe ka bota. (Histoire de Guillaume le MarĂŠchal)

William Marshall, 1147 - 1219 1st Earl of Pembroke

William erdhi ne jete ne 1146, djali i vogel (nje nder 4 djem) i nje fisniku te ulet qe mezi mbante famijen e per pak dekada behet nder personat me te pasur te kohes. Familja e con ne France ku per 7 vite meson artin ushtarak, kalorsine, luftimet me shpata dhe topuz.

Talenti i tij njihet shume shpejt ne turnamentet e kohes, ku grupe kaloresish (knights) ndesheshin per argetimin e tyre dhe te publikut. Kishte disa rregulla por duele te tilla shpesh sillnin dhembe e kocka te thyera. William i kthen ndeshjet sportive ne nje biznes te mire per veten dhe grupin e tij. Ata kapnin kaloresit e tjere, ose i rrezonin nga kuajt, duke u kerkuar shperblim per ti liruar.

Luftetaret me te zot nga Anglia, Skocia, Franca e Spanja ndesheshin ne Picardi (ne veri te Frances) per te marre cmimet perkatese qe i takonin fituesve. William 25 vjecar ishte superstari i kohes me aftesite me te mira ne keto mini-beteja.

Kalon 12 vite ne sherbim te mbretit Henri duke u kujdesur per mbretin e ri dhe duke fituar turnamente te tjera. Ne 1182 shkon me kryqtaret ne Jeruzalem. Me pas bashohkohet me Ricard Zemerluanin, qe e shperbleu me toka e pasuri ne Angli, Irland Normandi e Uells. Kur Ricardi iken ne Token e Shenjte (Kryqezata e 3-te, 1190) Willaim lihet te qeverise vendin e te vazhdoje lufterat kunder Filipit te 2-te te Frances.

Vazhdon te luftoje ne moshen 50-70 vjecare, e ne 1217 vihet ne krye te ushtrise mbreterore kunder okupatoreve Franceze.

Sipas legjendave e kronikes qe ka arritur ne diten tona eshte shembull guximi, besnikerie, trimerie e sharmi nga nje kohe tjeter kur burrat njiheshin nga ‘shpata dhe fjala e dhene’ ***

“cfare ne deshirojme e besojme me lehtesi, dhe cfare ne mendojme ne imagjinojme se dhe te tjeret mendojne ashtu” Jul Cezari

Lord’s Cricket Ground – The Home of Cricket Thomas Lord lindur ne Thirsk, Yorkshire te Anglise me 1755, nje shites vererash eshte personi me te cilet lidhet stadiumi me i famshem i kriketit ne bote. Stadiumi kaloi nga Islington ne Dorset Square ne 1787 por ne 1809 mbaroi kontrata e qirase dhe duhej gjetur nje fushe tjeter.

Ne 1811 kalon ne Eyre Estate, megjithate Lords qe kishte hapur dhe tavernen te tij afer fushes shqetesohet se Parlamenti do kalonte Regent’s Canal permes stadiumit. Pasi merr kompensim £4.000 zhvendoset per her te trete aty ku eshte dhe sot, ne St Johns Wood, NW8 ne vitin 1814.

T. Lord vdes ne 1832 ne moshen 76 vjecare, stadiumi qe krijoi akoma vazhdon te kete vend special ne zemrat e tifozeve te ketij sporti tradicional ne Angli, qe luhet ne shume vende te botes, si Australi, Indi, Pakistan etj. Lord's Cricket Ground konsiderohet si shtepia e kriketit ne bote. Mban rekordin per lojen me te gjate e ka kapacitet per 28.000 spektatore.

Tradita & edukata. Zakonisht tifozet jane nga shtresa e mesme, vijne nga cdo zone e Anglise (ndeshjet e klasit I-re zgjasin 3-5dite nga 6h cdo dite) me ushqim me vete dhe kuti pijesh; mbushin rruget e lagjen por ne >2dekada qe kam ne te njejten zone s'eshte regjistruar nje incident i vetem. Dalin nga ndeshja me 00-000, vijne te nesermen njesoj. Te besohet, as zerin ne rruge se ngrejne!? (Imagjino te ishin huligane futbolli) Keta, po mos ti shohesh duke dale nga stadiumi si ndjen se jane aty.

Majkell Faradei (Michael Faraday 1791-1867) ‌ hyn nder individet me influenciale ne historine njerezore e natyrisht nga me te mencurit (IQ, 175) Autodidakti qe punoi per 7 vite ne shtypshkronje (duke lidhur libra, 14-21vjecar) eshte ne themelet e revolucionit industrial dhe ne fushat me te avancuara qe kemi ne sot.

Gjeniu qe quhet babai i elektricitetit ka shume parime me emrin te tij; ligji i induksionit i Faradeit, paradoksi i Faradeit, rrota e Faradeit, kafazi i Faradeit, vala e Faradeit, efekti i Faradeit, etj. Pa punen e tij nuk do te kishim zbulimet e mevonshme ne elektricitetin dhe korentin. Faradei formulon ligjet e elektro-magnetizmit, krijon motorin e pare dhe gjeneratorin e pare elektrik; duke hapur rrugen per epoken elektromekanike te njerezimit. Ai terhiqet nga puna e Sir Humphry Davy (kimist) dhe duke ndjekur leksionet e tij publike I mban shenim te gjitha.

PPP

Pasi i lidh nje nje liber, ja poston me kerkesen per te punuar me te. Nuk ishte degjuar me pare qe nje punetor pa diplome universiteti te bente kerkesa te ketij niveli. Davy duke e kuptuar se eshte person i mencur, brenda vitit i siguron pune si asistent ne Institutin Mbreteror ku kishte laboratorin e kimise.

Ne 1820 ishte pare se korenti elektrik ka fushe magnetike por Faradei mendoi ti bashkoje keto ne nje aparature dhe ne 1822 me magnet, zhive e tel qe perconte korentin, konverton energjine elektrike ne ate mekanike. Zbulimet e tij ishin aq te avancuara per kohen sa mungonte terminologjia per to, ndaj kerkon ndihme nga William Whewel

2.

Nese je <30vjec ti mendon'c'me duhet kjo histori nga epoka e gurit?' AFTER ALL WE HAVE GOOGLE. (sic) 17

Dr.Besi / DBMI

Sâ&#x20AC;&#x2122;eshte e lehte ta shpjegosh rendesine dhe ecurine ne epoken hit & run (sic) ku mesohet per te kaluar provimet ose per publikime 'shkencore' qe askujt si hyjne ne pune. Dje, sado libra te kishe ne shtepi ishe i detyruar te shkoje ne biblioteke, kerkohej ne nje sistem skedinash sipas titullit, profilit, autorit etj, merrej nje liber a disa, e fillonte studimi ne heshtje te plote.

S'di ka ardhur koha te them por rima biblioteke me diskoteke si ben njesoj; pa muzike, te folur, ushqime a shperqendrime te ketij lloji, njerezit lexonin dhe edukoheshin ne menyre serioze.

Mesoje nga e para ose verifikoje fakt/-e. Nga me te miret dhe themeloren e fushes tek studiues te mevonshem, cdo verifikim behej me skrupuj e korrektese. Mbaheshin shenime.

Merreshin autore te ngjashem per te shtuar ne njohuri dhe te tjere qe e hidhnin poshte teorine. Gjate pushimeve, ate dite a me vone mendja analizonte 'pa vetedije' e vinte nje kohe qe kuptimi behej me i lehte e disa sinteza ishin personale; ku, po te kishe njohuri te mjaftueshme, paraqisje edhe kendin tend.

18

PPP

Sot Google te nxjerr mbi 5.000.000 rezultate, ka panik. Mungon mundimi i pavarur ne background (sic) ndaj do paguhet haraci.

Duhet te mesoni menyra sistematike absorbimi, njohuri e analize individuale per te marre me te sakten. Ndryshe? E vetmja forme eshte to google-google (sic)e prape s'ka garanci te kuptosh cfare eshte fake e c’eshte true (sic) Nje problem tjeter eshte me leximin skolastik dhe kjo duhet theksuar disa here e shpejguar mire. Sipas studimeve psikologjike leximi eshte i fundit ne absorbim, flitet per ‘studimin e thate’ tekstual dhe thjesht per tu mbajtur mend per nje kohe qe te duhet [provime, intervista etj] Studimi duhet bere i lidhur me praktiken, duhet te jete komparativ [krahasues] me individe, ide, tekste e disiplina te ndryshme, duhet po ashtu te lidhet me kontekstin dhe praktikalitetin e jetes’ edhe ne fund te aplikohet ne masen me te gjere te mundshme nga individi apo grupet. Pra behet fjale per nje proces didaktik nga autori/ mesuesi, te studiuesi/ lexuesi; per te krijuar harmoni jetesore qe ti ‘jepet teksit, idese, mesimit’ jete, me qellim qe individi te vizualizoje cfare po absorbon dhe per cfare do i duhet njohurite neser.

Asnje mesim per hir te mesimit, nuk te nxjerr ne drite per te ardhmen. Te DBMI gjithmone e theksoj kete per brezat e rinj qe te dijne cfare kuptojme me harmonizim dhe te perdorin metoda te ndryshme, si mesuesit si studentet per te arritur ne % te larta absorbimi permes shoqerizimit te teknikave dhe metodave qe do I largojne nga leximi shabllon. bb 19

Dr.Besi / DBMI

J. von Neumann Nder dokumentet me enigmatike ne histori eshte aplikimi i patentes S-5292X me titull Fuchs-vonNeumann. Patenta sekrete ne Los Alamos per bomben me hidrogjen me “metoda permiresimi ne perdorimin e energjise berthamore’ i pari zbulohet se ishte spiun i Sovjetikeve, ndersa i dyti nje anti-komunist i bindur.

Lindur ne nje familje te pasur Hebre ne Hungari si Neumann János Lajos. - ne traditen Hungareze, mbiemri para emrit - ne moshen 6 vjecare fliste Greqishten e vjeter e bente pjestime me mendje nga 2 numra me 8 shifra secili. Sistemi shkollor pergati nje grup shkencetaresh qe me vone u quajten Marcialet.

Shumica me origjine Hebre e gati te githe u larguan nga kushtet e L2B. Theodore von Karman, Paul Erdos, J.von Neumann, Paul Hamos, Eugene Wigner, Edward Teller, John G. Kemeny etj. Kur pyesin fizikantin Leo Szilard - zbuluesi i reaktorit berthamor pse nuk ka shenja te inteligjences pertej planetit tone, ai pergjigjet: “ata jane ketu mes nesh – thjeshte preferojne ta quajne veten Hungareze” 20

PPP

Ndaj atyre me lart u ngeli nofka Marciane. Neumann 15 vjecar cohet per mesime private te nje nga analistet me te mire te matematikes boterore ne ate gjenarate, Gábor Szegő. Thuhet se pasi e degjoi, Szego filloi te qaje. Eshte 24 vjec kur jep leksione si docent ne Universitetin e Berlinit, i pari ne historine e tij me kete titull ne moshe kaq te re. Po ate vit ka 12 punime shkencore e ne 2 vite te tjera (1927-1929) ai publikon 32 punime. Gati 1 punim madhor ne 1 muaj.

Memorja e tij fenomenale e lejote te mbante mend librin e telefonise me numra, emra e adresa. Ne 1930 ftohet ne Universitetin e Princeton, New Jersey. Ne Amerike ka shume anekdota, Neumann shqetesonte koleget ne Princeton pasi ishte mesuar qe dhe ne shtepi te punonte me zhurme e luante muzike me ze te larte. Kur niste makinen ne rruge, lexonte libra dhe e kane arrestuar e gjobitur shume here. Ne vitet 30-te eshte nder shkencetaret me prominente te planetit qe punuan ne Projektin Manhattan per ndertimin e bombes atomike.

Nobelisti Gjermano-Amerikan Hans Bethe ka thene per te: nganjehere mendoja se nje tru si i von Neumann ndoshta eshte tregues i nje specie me superiore se njeriu’ Jo me kot, dale nga Shkolla e Europes Qendrore (Gjermani, Austri, Hungari, Poloni, Ceki) mes shkencetareve me te medhenj te kohes ai quhet: ‘njeriu kompjuter e i fundmi i matematikaneve madhore te planetit’ Te gjithe shkenctaret me te medhenj qe kane punuar me te thone; ishte e pamundur te ndiqje mendjen e von Nemann ne kompjutim e shpejtesi dhe shpesh konceptet e tij ishte pamundur ti kuptoje.

21

Dr.Besi / DBMI

J. Bardeen Gjeniu normal njihej si inxhinieri qe fton te tjeret per vizita dhe u bente sandvice jo si fituesi i 2 cmimeve Nobel e nder njerezit me te rralle te planetit. Ne 1956 John Bardeen (1908 - 1991) me W.B. Shockley e W.H Brattain mori cmimin Nobel per krijimin e tranzistorit. Ne 1972, me L.N. Coopper e J.R. Schrieffer serish cmim Nobel per super-konduktivitetin.

Profesori i inxhinierise elektrike dhe i fizikes qe punoi per cerek shekulli ne Universitetin e Illinois kish te shkruar ne kontraten e punes: â&#x20AC;&#x153;lereni te beje kerkime shkencore ne cfare te doje vete!â&#x20AC;? Rendesia e zbulimeve te tij eshte monumentale per shekullin e 20-te jo vetem se cdo gje qe kemi provuar ne gati 3 gjenerata lidhur me radion e TV fillojne aty por koncepti zhytet thelle ne historine e mundimshme te shkences.

1911, Fizikanti Hollandez Heike Kamerlingh Onnes qe po studionte disa materiale ne temperatura ekstreme - gati afer zeros abzolute - kur sheh se merkuri (Hg) humbi rezistencen ne fluksin e elektricitetit, fenomenin e quan superkonduktivitet.

22

PPP

Kerkimet e tjera provuan te njejtin fenomen te kallaji, plumbi e metalet e pastra. Nje zbulim fenomenal por s'po e kuptonte se askush.

1933 Walter Meissner fizikant Gjerman zbulon se superkonduktoret hapnin fushat magnetike e cuar magnetin ne ajer. Ne 1950 u zbulua efekti i izotopeve qe i ngaterroi me keq.

Zvicerani Felix Boch u merzit me kete mister sa harton teoremen e Bloch: Superkonduktiviteti eshte i pamundur; megjithese eksperimentet ekzistonin prej dekadash.

Shkruan Amerikani Richard Feyman, babai i kuantumit kompjuterik: kam harxhuar kaq shume kohe ta kuptoj kete fenomen sa fillova te provoj bllokim emocional kunder problemit te konduktivitetit.

Te kuptohemi qarte, kam shkruar disa here per R.F i cili konsiderohet si mesuesi i planetit ne fizike [me leksione te televizuara per te gjithe] qe thonte: nuk ka problem te komplikuar qe se thjeshton.Ketu kemi trurin me brilant te shek 20-te qe ne shumicen e tyre ngecen te ky problem.

Per te gjitha arritjet qe pati, ndihmen qe i dha shkences boterore dhe revolucionin teknologjik prej te cilit perfitojme te gjithe; J. Bardeen ngeli njeri zakonshem. Ai ndihmonte koleget e studentet, perhere modest me te gjithe, pelqente golfin e pikniket; e kurre se permendi faktin se ishte personi i vetem ne planet me 2 cmime Nobel ne Fizike.

23

Dr.Besi / DBMI

K. Godel Nga Instituti i Studimeve te Avancuara ne Princeton, flet A. Anjshtanji: s'do dilja ne pune sikur gjate kthimit t'mos kisha privilegjin te bisedoja rruges me Godel. Si shpjegohet qe simboli i shkences ne shek. e 20-te shprehet keshtu e ti s'njeh K. Godel?

Lindur ne pjesen Ceke te Austro-Hungarise, ai qe ne moshen 18 vjecare kish kaluar programin universitar te matematikes.

Ndersa 25 vjecar harton 2 teoremat e pa-plotsueshmerise te Godel.

Per dekada me rradhe filozofe e matematikane mundoheshin ne kete projekt, Russell, Whitehead, G. Frege, D. Hilbert etj, ndersa teoria e djaloshit shkaterroi gjithe programet e tyre kerkimore.

Eshte e pamundur - thote Godel - te hartosh teori aksiomatike ne matematike qe perfshin cdo te vertete rreth numrave natyrore (0, 1, 2, 3, 4, 5,â&#x20AC;Ś etj) 24

PPP

Godel kalon ne depresion te thelle kur Moritz Shclick nje empiricist dhe udheheqesi i Qarkut Vjenez te filozofeve pozitiviste vritet ne 1936 nga nje student i cmendur.

Ne 1938 largohet me gjithe te shoqen ne Amerike e pas 10 vitesh merr shtetesine. Duke ja njohur koken (i drejte e statik) Anjshtanji shkon me te ne ceremonine e betimit i sigurte se do beje nje prapesi duke sabotuar veten.

Godel qe ishte pergatitur seriozisht per ekzaminimin zbulon se Kushtetuta Amerikan ka nje kontradikte qe lejon diktaturat.

Asnje se di sot se cfare, pasi nuk e tha dot gjate degjimit.

Ekzaminuesi rastesisht qellon gjykatesi Philip Forman, mik i Anjshtanjit qe i kishte dhene shtetesine edhe atij.

Godel kishte me vete dy shoke te ngushte Oskar Morgenstein e A.A. Gjykatesi thekson sa me fat jane qe kane arritur ne Amerike ku s'vuajne nga diktatura si ne jeten e meparshme ne Gjermani.

Godeli kaq kerkonte e filloi te shpjegoje zbulimin. Gjykatesi i cuditur shkemben shikime me dy miqte e tij dhe menjehere e nderpret duke kanalizon procesin qe ti jepte shtetesine sa me pare.

Ne 1949 Godel sjell nje kontribut madhor ne fizike duke provuar se teoria e relativitetit e Anjshtanjit lejon mundesine per udhetimin ne kohe.

25

Dr.Besi / DBMI

Me kalimin e moshes paranoja filloi ti rritej dhe ai besonte se dikush donte ta helmonte ne ushqim. Godel s’pranonte te hante prej askujt vecse te shoqes se tij.

Ne fund ndodhi ajo qe kishin frike miqte, gruaja shtrohet ne spital per nje periudhe te gjate kohe dhe ai refuzoi ushqimin.

Deri sa erdhi dita qe vdiq nga uria.

Thote John von Neuman: “Arritjet e Kurt Godel ne llogjiken moderne jane te jashtezakonshme e monumentale, ne fakt jane me shume se monumentale sepse do ngelen si gur referues ne kohe e hapesire… Subjekti i llogjikes tashme ka ndryshuar natyren dhe mundesite me arritjet e Godel”

26

PPP

Kur gjenite e humbin perspektiven.

Fizikanti Robert Oppenheimer ka qene erudit i ralle; me njohuri ne matematike, gjuhesi, poezi, filozofi etj, fliste lirshem 8 gjuhe te huaja. Nga ky nivel, disa here kishte probleme te kuptonte kufizimet e kolegeve. Nje here i kerkon fizikantit Leo Nedelsky ta ndihmoje per te pergatitur nje leksion. Duke u larguar i le ne dore nje liber duke i thene: merre gati nga ketu, e kam shkruar une.

Te nesermen Leo e ndalon te shkallet: - Rob, libri eshte shkruar per Hollandezet...

- Po kjo eshte gjuhe shume e lehte, pergjigjet Oppenheimer i cuditur...

Julius Robert Oppenheimer (1904 â&#x20AC;&#x201C; 1967) teoricien i fizikes e profesor ne Berkeley (California) njihet si â&#x20AC;&#x153;babai i bombes berthamoreâ&#x20AC;? per rolin ne Projektin Manhattan. Ne L2B ai ka qene drejtuesi i Laboratorit ne Los Alamos 27

Dr.Besi / DBMI

Gjenite dhe kufizimet e tyre.

Werner Heisenberg per pak ngeli ne provimin e doktoratures se fizikes, kur nje profesor e pyet si punon nje bateri, ai se kishte idene! Behet fjale per nje nga pioneret e mekanikes kuantike, saqe citimi ne Nobelin e 1932 thote per te: "krijuesi i mekanikes kuantike'Me kontribute ne teorite e hidrodinamikes, rrezet kozmike, berthamat atomike, ferromagnetizmin etj Ne L2B eshte shkencetari primar i Gjermaneve ne programin berthamor. Kur ne 1935 do zgjidhej zevendesuesi i Prof.

Arnold Somrerfeld, 1 ne 3 kandidaturat ishte Heisenberg.

Shtohen goditjet ndaj tij, dhe ka pasur nje afere te komplikuar e te gjate per kohen, derisa e quajne cifut te bardhe. Nena e alarmuar shkon dhe takon nenen e H. Himerit te cilen e kishte mikeshe. HH shkruan 2 letra rekomandimi, njeren per zevendesin e tij Reinhard Heydrich (qe vritet nga pjestaret e rezitences Ceke ne 1942) ku mes te tjerash thekson: Gjermania se ka lluksin te persekutoje shkencetare te ketij niveli, te gjithe gjenerata e re neser do bazohen te ky!

28

PPP

Ne ane tjeter, ky gjeni i nivelit e Nils Borit dhe A. Anjshtanjit, gati ngeli ne provimin e doktoratures pasi nuk dinte te shpjegonte si funksionon nje bateri e thjeshte.

Shpesh kam shkruar: "kur degjon nje ateist qe perbuz Zotin, shancet jane me shume po se jo, njohurite e tij shkencore jane te percipta' Lexo nje pershkrim brilant nga Werner Heisenberg “KUR PI GLLENJKEN E PARE NGA SHKENCAT E NATYRES Ti DO KTHEHESH NE NJE ATEIST, PA E DITUR SE NE FUND TE GOTES ZOTI PO PRET PER TY!"

Sir William Osler (1849 - 1919) Mjek, shkrimtar, historian, bibliofil, mesues e filozof; konsiderohet nga figurat me influenciale ne historine e mjeksise. Mjeku me i famshem i botes Anglisht-folese ne kohen e tij, hodhi bazat per gjenerata mjekesh.

Pervecse nje nga profesoret e pare ne spitale, inovator ne trajtimin e smundjeve dhe manazhimit te kurimeve te pacienteve, kontributi me i madh i Dr. Osler ngelet kembengulja e tij qe studentet e mjeksise te mesojne duke folur me pacientet dhe themelimi i “medical residency” Kjo ide u perhap ne te gjithe vendet Anglisht-folese, e akoma ka ngelur ne spitalet universitare.

29

Dr.Besi / DBMI

Keshtu mjeket ne tranjim, specializohen dhe kane eksperienca direkte me semundjet dhe spitalin. Ka thene: “Ai qe studion mjeksi pa libra po del ne det pa vela por ai qe studion mjeksi pa paciente nuk po shkon fare ne det” Per mjeket kuota e tij me e njohur ngelet: “Degjoni pacientin ai po ju tregon ju diagnozen” duke theksuar rendesine e metodes se anamnezes, per ta marre ate me kujdes. Puna e tij me e famshme “Praktika dhe Parimet e Mjeksise” ka qene ne print deri ne vitin 2001. Per “Kanunin Mjeksor te Avicenes” ka thene se “eshte Bibla e botes mjeksore per nje kohe me te gjate se cdo punim tjeter” Mjeksia moderne e ka ne shume terma: te ndryshme sic ka arritur ne ditet tona. Nga Galeni tek Avicena dhe me pas ne Rilindjen Europiane e deri ne ditet e sotme. Njesoj perdoren termat per traktate te ndryshme te mjekesise dhe profesioneve te tjera

30

PPP

Anthony Neil Wedgwood Benn (1925-2014) Tony Benn Ka qene politikan laburist Britanik e deputet per 47 vite. Nga mesi i karrieres filloi te identifikohej me te majten e forte (socializmin demokratik) gjithsesi, pajtoheshin a jo me bindjet e tij, gezonte respekt ne te dy anet e dyshemese parlamentare.

Njihej per aftesine, pasionin, sinqeritetin e ndershmerine ekstreme. Ne moshen 12 vjecare ka takuar Gandin dhe me vone ka mbrojtur me fanatizem Mandelen, ne kohen kur lufta anti-aparteid ne Britani konsiderohej si akt radikal. Kur i vdes babai, Tony Benn perfshihet ne nje akt te paprecedent ne historine Britanike.

Duke qene se trashegimia (2nd Viscount Stansgate) ja ndalonte te jete perfaqesues ne dhomen e Komuneve (House of Commons) por jo ne ate te Lordeve (House of Lords) fillon nje fushate per te lene titullin familjar. Pas 13 vite fushate vjen The Peerage Act 1963 (sic) ku cdo individ qe trashegonte titull i jepej e drejta te ‘heqe dore nga titulli’ e te jete qytetar i thjeshte me te drejte zgjedhje ne Parlament (to disclaim a hereditary peerage) Kjo i dha me shume besim te publiku, te cilet dhe ne momentet me te veshtira te partise laburiste s'humbi simpatine per Tony Benn. Ne 1971-1972 ka qene Kryetar i Partise Laburiste. Ne 1974-1979 Sekretar i Industrise (Minister) Ne 1988 hyri ne duel me Neil Kinnock por humbi zgjedhjet per kryetar te partise. Megjithese perpjeket e Tony Blair i ka quajtur si ‘ideja e nje grupi Konservativ qe kane pushtuar Laburistet’ 31

Dr.Besi / DBMI

Benn arriti ta kuptoje se ka ardhur koha per ndryshime dhe disi i ka perkrahur. Pasi doli ne pension ka kundershtuat luften ne Irak, shkruar ditare e libra, bere emisione TV, intervista e editoriale ne media. E sjell te DBMI per 5 pyetjet me lart dhe arritjen e rralle per nje politikan te koheve moderne.

Pas 50 vite aktive ne politiken Britanike, Tony Benn kurre nuk mund te akuzohej per hipokrizi, mungese karakteri dhe se nuk flet ne parim. Ai sinqerisht besonte ne idete e tij, mbronte te varferit e te dobetit ne shoqeri; gjithmone fliste haptazi e me argumenta pasionate.

Nga revista New Statesman (2006) votohet ne no.12 ne “Heronjte e Kohes Tone” 5 pyetjet e Demokracise nga T. Benn “ Cfare fuqie ke?” “ Nga e more ate?” “ Ne interes te kujt do e perdoresh?” “ Te kush jep llogari?” “ Si mund te heqim nga ketu?”

32

PPP

Nje gabim. Per nje -r- Shkurton L2B me 2 vite.

Geoffrey A. Tandy (1900–1969) biolog i marines, perfshire nga ethet e patriotizmit ne L2B, i shkruan te M_e_Mbrojtjes: “Jam kriptogamer e dua ti sherbej vendit…” Te lumtur qe nje kriptogramer ofrohet ne momentin kur duhej me shume bejne verifikime. Rezulton se eshte autoritet ne fushen e tij.

Geoffrey rekrutohet e transportohet jo ku kishte kerkuar (Marina Britanike) por ne Bletchley Park. Zbulojne se Dr. Tandy merrej me Kriptogame, studimin e algave te detit jo me kriptografine, hartimin e thyerjen e kodeve. Gabimi qendronte ne 1 shkronje: Cryptogamist vs Cryptogramist.

Sipas taksonomise nga C. Linnaeus klasifikimi bimor ka 24 klasa, e fundit Cryptogamia e cila studion fierin, kerpurdhat e algat; riprodhimi pa lule e fara por permes sporeve.

2. Bletchley Park Sa kuptohet ky gabim shkencetari kerkon te largohet por ishte e pamundur, ne Bletchley Park qe veshtire te hyhej por e pamundur te dilej, keshtu ai kalon kohen pa bere gje per 2 vite.

Ne fillim te luftes stacioni top-secret i kunder-zbulimit Britanik kish 200 punonjes, ne fund te vitit 1944 me shume 9.000 punonin pa pushim me tre turne dhe ¾ ishin femra. Britania mblodhi ekspertet ne matematike, fjale-kryqe, shah, gjuhesi, kode etj.

33

Dr.Besi / DBMI

Bazuar ne Aktet e Sekrecise asnje s'mund te tregonte ku kish punuar. Ka pasur raste qe burre e grua, takuar pasi mbaroi L2B, si kishin treguar njeri-tjetrit dhe vetem e kuptuan pas vitit 1974, ku per here te I-re publiku Britanik meson per ekzistencen e projektit.

3. Pasi kishte fundosur 4 anije tregetare e nje luftarake, nendetesja Gjermane U-559 nga gjuetar kthehet ne pre.

05:00, 30 Tetor 1942 bombardjeri patrullues Royal Air Force Short S.25 Sunderland e dallon dhe lajmeron destrojerin HMS Hero, qe niset ta interceptoje. Menjehere nisen nga Port Said i Egjiptit 4 destrojere HMS Petard, Pakenham, Dulverton e Hurworth.

12:34 nje avion tjeter shikon periskopin e nendeteses dhe sulmon me pako shperthimi te thellesive (depth charges) Nendetesja Gjermane me 4 te vdekur ne ekuipazh, qe po humbte presionn e ajrit nga krisjet e marra, pas 16h detyrohes te dale ne siperfaqje.

Nga paniku ekuipazhi harron te shkaterroje sekretin no.1 te mesazheve te Gjermanise, te cilat nuk po mundeshin ti kuptonin kod-thyesit Britanike. Makineria Enigma ishte shume e komplikuar per kohen dhe sistemi rotacional i saj ndryshonte pas cdo mesazhi te dhene. Kur Britaniket po shpetonin marinaret Gjermane duke i marre ne anijet e tyre, 3 persona shkojne drejt nendeteses, futen brenda duke marre makinen enigma dhe te gjitha letrat shoqeruese te saj. Nga 3 arriten te dale vec njeri, 2 te tjeret u mbyten me nendetesen.

34

PPP

Per dy marinaret heronj akordohet George Cross (cmimi i 2-te me i larte per trimeri) s'moren Victoria Cross (cmimi 1) pasi akti I tyre nuk ishte “ne beteje direkte me armikun” Marinari qe mbijetoi vdes me vone duke tentuar te shpetoje motren a vogel nga zjarri ne shtepi.

Materiali i kapur beri qe Britaniket te thyejne kodet Gjermane dhe ti lexojne ato deri ne fund te luftes. Kaq i cmuar dhe sekret ka qene ku zbulim sa rendesia e tij eshte veshtire te llogaritet.

Ka pasur raste kur Britaniket lexonin kodet dhe duke e ditur se reparte te tera nga Afrika ne Europe jane ne rrezik, i linin gjerat ne ecurine e tyre se s’donin te jepnin dyshime ne Komanden e Larte Gjermane se kodet e tyre jane thyer.

35

Dr.Besi / DBMI

Ku hyn germa â&#x20AC;&#x201C; r - dhe Dr. Tandy? Pasi materialet e lagura percillen ne Bletchley Park, koduesit thone: sâ&#x20AC;&#x2122;mund te lexohen se jane shkaterruar. Biologu ujor i degjon e ofron: kjo eshte puna ku jam ekspert â&#x20AC;&#x2DC;thaj materialet e lagura. Tandy i thau pa i demtuar dhe ata i lexuan.

Mobilizimi urgjent i 5 destrojereve Britanike nga 2 kontinente e disa avioneve 'vetem per te gjuajtur nje nendetese Gjermane' tregon rendesine e nje beteje ekzistencale kur U-boats (nendeteset) vune bllokade ne Atlantik. Te vetme ose ne grupe si ujqit, gati e gjunjezuan Britanine duke fundosur anije nga flota civile qe sillnin materiale nga Amerika, Kandaja, Australia etj.

Cdo karvan anijesh filloi te shoqerohej me anije luftarake te cilat do merrnin goditjet e para e do mbronin marinen tregtare, aekstreme ka qene kjo lufte sa disa here jane 'thyer ligjet e detit' Britaniket kishin urdher nese mbytje nje anije, grupi vazhdon rrugen e nuk shpeton marinaret. Ka pasur histori te jashtezakonshme, kam degjuar njeren ne emision dokumentar nga L2B, kur fliste nje veteran i marines: anija e flotes civile sapo ishte mbytur nga torpedot e nendetseve Gjermane. Destrojeri jone kalonte neper naten me mjegull. Te gjithe i dinin urdherat. Ne nuk mund te ndalonim. Nderkohe degjohen nje ze: Taksi! Taksi.

Dikush qe po mbytej, bente shaka me vdekjen ne uje, dhe 90 vjecarit, i dolen lote nga kujimet ne kete interviste.

36

PPP

A Tale of Two Presidents Ne 2010 Jakov Kitarovic, burri i Ambasadores Kroate ne SHBA, Kolinda Grabar Kitarovic, akuzohet se ka perdorur makinen zyrtare te Ambasades per qellime personale. Kjo solli skandal ne Kroaci. Nje personel i sigurise ne ambasade e kishte filmuar per dite me rradhe e njofton autoritetet. Si vazhdoi? S'kane rendesi detajet por meqe filluam. Ministria e Jashtme hap hetime, znj K.G.K insistoi se jeta zyrtare e private s’mund te ndahen se eshte ambasadore 24h. Kjo i tronditi dukshem pozicionin, ne 2011 dha doreheqje. Ministria e shpalli te pafajshme. Gjithsesi, pagoi shpenzimet me parate e saj.

Individi qe beri filmimin u hoq nga puna. Ketu kane origjinen 00-000 foto e meme mbushur me lavderime qe shpendajne Shqiptaret e media e botes; K.G.K paguan vete biletat e fluturon ne economy class (sic) per te ndjekur boterorin ne Rusi.

Karriera e saj vazhdoi deri ne NATO, ndersa sot eshte Presidente me aprovimin e >52% te popullates.

2. Ilir Meta, akuzohet nga ish-Min. i Ekonomise per korrupsion e ryshfete. Prokuroria kerkon 2 vite burg e 1.000.000 leke gjobe. Hyn e del nga gjygji duke marre pafajsine, megjithese kishte video-pergjim me ze e figure. Sqarim: Min, zv.Kr.M, Kr.Min, Kr. Parlamentar, ish-Kr. i Partise no. 3 e sot President, aktualisht s’rezulton i denuar. Bazuar te media e opinioni publik, z. Meta

eshte perfolur per afera korruptive e pasuri te paligjshme personale. [theksoj, detajet si dija, c’me doli ne kerkime] Perpara 2014 nuk ndiqja aspak mediat, politiken e ecurine ne Shq.] Z. Meta e mora si ilustrim, ku ndryshon Shqiperia me Kroacine.

37

Dr.Besi / DBMI

3. Ivo Sanader, i vetmi Kroat qe ka fituar dy terma si Kr/M (2003, 2007) jep doreheqjen ne 2009 kur akuzohet per korrupsion. Parlamenti i heq imunitetitn. Fshihet ne Austri. Ku arrestohet. Ne 2012 denohet me 10 vite burgim. As ketu detajet s'duhen. Vetem ideja. z.Sanader denohet me 10 vite.

Apelon e humb. Shkon ne gjykate me te larte. Ulet denimi.

Denohet 5 vite. Ben 4.8. Lirohet. Eshte prape ne gjygj.

38

PPP

Cfare na duhen? Ajo qe theksoj shpesh te #dbmi, te fillohet cdo gje nga e vogla dhe jo buja e skandalet monumentale pasi aty ku ka vetem kerkesa e akuza per te madhen, asnjeri nuk denohet e askush nuk jep llogari. Shembulli Grek provon te njejten, kur erdhi koha te kerkohen bilionat e $$$ ishte vone.

Zyrtaret zublike duhen kontrolluar, verifikuar, e akuzuar (nese ka prova) per kosto te zarfave e pullave te postes, karburante e biletave te avioneve, kohes te paguar nga taksapaguesi. KETO veshtire ti degjosh ne diskursin Shqiptar. Kur vjen te 'korrupsioni i madh' eshte vone. Aty ku ka politike klanore si Shqiperia, dhe mungon kultura e denimet; behet akoma me e veshtire te kapesh peshqit e medhenj.

4. Si znj.KGK si z.Meta kane kariere stelare. Asgje si ka penguar, me nje ndryshim te vogel [prape, e vogla] e para ka 1 dekade se vrojtohet ne cdo hap e po kaloi masen ka penalizme. I dyti, edhe te gjithe koleget e tij dalin neper TV e deklarojne si gangstere: "Sâ&#x20AC;&#x2122;ka lindur ai [bir nene] qe akuzon I.M, E.R, S.B, L.B et al, se cdo gje e kam me ndershmeri."Parate e femijeve, emerimet ne Shqiperi e ambasada, korrupsioni e nepotizmi, humbjet masive ne arbitrazh, boshatisja e arkes se shtetit, 3 borxhe madhore ne institucione nderkombetare, keqmanaxhimi e kriminaliteti; jane ne kete pike se sâ&#x20AC;&#x2122;eshte arritur te denohet askush per gjerat e vogla. Aty fillon shteti ligjor!

Jemi ndryshe nga te gjithe. Greke e Maqedone denuan Min e Kr.M. Slovaket per nje gazetar te vrare nga mafia, rrezuan qeverine. Hungarezet hoqen Presidentin per plagjiarizem. Rumunet burgosen Kr. M e me rradhe. Megjithe problemet qe kane ata, ekzistojne disa korniza te shtetit ligjor e nje fare sensi i mases, se e vogla ka rendesi me te madhe se e madhja e akumuluar qe mbyt drejtesine, mban peng shtetin e ka per te shkaterruar popullaten. bb 39

Dr.Besi / DBMI

Historia e Pinguinit Blu [fuqia e fjales] ne nje forum po debatohej pikerisht kjo teme, me shembuj te ndryshem nga letersia e filozofia boterore.

Ndersa njeri shkruan thjeshte: nje klase fillore kishte projekt ku secili nxenes do tregonte nje histori per te tjeret.

Vjen rradha e Arturit: historia ime quhet Pinguini Blu. Kur ai mbaron, femijet ishin ne shok e te gjithe po dridheshin.

Mesuesja kish ngelur me gojehapur.

- O zot, kush ti ka mesuar...?

E con te drejtoresha. Ajo tronditet nga cfare degjon. Therret urgjentisht prinderit e Turit: Ne 35 vite ne arsim s’kisha degjuar tmerre te tilla. Nje femije 9 vjecar kurre s’duhet ti dije keto gjera.

Eshte e pamundur te rrije ne sistemin normal shkollor. Do lajmerojme autoritetetet te cojne ne shtepi ri-edukimi.

Nena e tij filloi te qaje, babai kish ngelur pa fjale.Turi perfundon ne institucion per femijet me tendenca kriminale.

Naten e pare i afrohet nje adoleshent i dhunshem qe e pyet me kercenim: - Cdo mosha jote ketu?

Turi i thote: se di, tregova historine me Pinguinin Blu. Afrohen keta te rinj te hurit e te litarit e kerkojne t’jua thote atyre.

40

PPP

Djali i vogel e tregon. Menjehere bie nje heshtje e rralle.

Te gjithe terhiqen me kujdes dhe largohen me frike.

Naten djali i ri afrohet te krevati i Turit, e tund dhe i thote: - Ti dukesh me i shkaterruar se ne. Na duhet nje person si ti. Une me nje shok kemi plan te arratisemi a po vjen me ne? Arturi qe akoma s’kuptonte c’po ndodhte, pergjigjet: Ok po vi. Kalojne muret dhe duke kapercuar rrugen para institucionit te korrektimit, vjen nje maune me shpejtesi qe i shtyp te tre.

Morali? Kur kalon rrugen shiko ne te dyja anet.

Kjo, pak a shume, eshte, nje ilustrim ne fuqine e fjales…

Prof. Agron Fico.

Nje print-screen nga mini-bio publikuar te e-Arkivat e DBMI (dbmi-primar) ta shohin nxenesit e studentet. Prof A. Ficon e quaj: Rilindasin e Fundit te Gjuhes Shqipe. Vec studimeve e kerkimeve si Albanolog, ne gjuhesi, folklor, etnografi, histori, publicitet, ese etj, Prof Fico eshte autoritet ‘per te huajt qe duan te mesojne gjuhen Shqipe’ Ngelet i paarritshem ne metodologji & ekspertizen e tij ne mbi 5 dekada.

Amerikanë, Kinezë Anglezë, Francezë, Koreanë, Mongolë, Cekë, Hungarezë, Gjermanë, etj, ne vendin tone e ne vende te huaja, kane mesuar gjuhen Shqipe prej tij. Njihet ne Harvard e Pekin (ku hapi katedren e gjuhes Shqipe ne Kine) Ka dhene kontribut ne Fakultetin e Mjekesise duke ndihmuar mjeket e rinj te mesojne Anglisht. Publikimet e tij jane kudo, ne kumtesa, referate, libra, artikuj,e 00-000 faqe ne Arkiven e Shtetit.

41

Dr.Besi / DBMI

42

PPP

marcius by aprily lajos, poezi 43

Dr.Besi / DBMI

Asnje sasi e absurditetit te qarteâ&#x20AC;Ś sâ&#x20AC;&#x2122;mund te pengoje te besojne, ata qe duan te besojne B. Levin 44

PPP

45

Dr.Besi / DBMI

8 viktima. 8 minuta. 8 arsye.

Ne Resulaj, Selenice, Vlore nje 24 vjecar vret me arme automatike 8 kusherinjte e tij nga 8-78 vjecare. 2 prej viktimave jane femije (8, 15) e 3 jane gra. Disa raportojne se erdhi nga nxehja pas nje akuze per vjedhje, ka qene me probleme mendore dhe/ose sociale (sherraxhi) alkohooli a â&#x20AC;&#x2DC;temporary insanityâ&#x20AC;&#x2122; qe po e shtoj vete tani.

A eshte kjo fytyra e djallit?!

Ne fillim, me gjithe kritikat qe u behen ti japim hakun Policise Shqiptare. Shkoi menjehere ne vendngjarje. Jepte buletine te vazhdueshme per qytetaret. Rrethoi zonen me me shume se 500 efektiva policiore, forcat speciale, RENEA etj, dhe brenda 12 oresh e arrestuan. Duhet theksuar, ne shume vende individe te tjere jane larguar per dite, jave e muaj; ne Shqiperi nje kriminel i rrezikshmerise ekstreme u kap brenda gjysme dite!

46

PPP

Kete askush se vuri re, as nuk u tha: policia veproi sakte dhe me guxim. Ne 8 minuta qe pashe postime ne rrjete sociale, tituj e komente ne media; s’duhen me shume per te kuptuar reagimin standart ne ngjarje me nje a disa viktima qe ndodh ne Shqiposfere. Ka antagonizma e dizinformime, qofte dhe te nje individ has 2 ide te kunderta brenda nje shkrimi, qe as ai/ ajo se kuptojne si dhe pse e bejne.

Dikush kerkon llogari te shteti. Te tjeret te shoqeria e familja.

Disa ja lene fajin qeverise sot [si hyn Edi Rama, duhet nje akrobaci e djallezuar per ta bere] Tjetri e gjen fajin te 1997, se Berisha ‘u dha armet ne dore’ [po kjo lunaci?]

Ka te tjere qe na quajne frikacake, "s'shkojme te vrasim politikane te korruptuar por vrasim njeri-tjetrin" Psikozat & incitement (sic) jane mozaik me vete. Nje therret: ku jane psikologet? Tjetri poston poshte shpjegimeve te nje psikologu: maskarenj jeni te gjithe ju.

Nostalgjiket kane rastin te ri-konfirmohen: ne kohen e Enverit s'ja mbante kujt te bente vrasje te tilla. Mblidhen me shume e japin shembuj si ‘miza s'ngrinte krahun kunder qytetarit proletar!’ Nje gje eshte e qarte, le ti ndajme ne tre kategori /1/ Vete-flagjeluesit, jane aq te ashper ‘me Ne’ sa duke na grumbulluar si ‘fis te antropologjise primitive’ i japin leje vetes te thone: ne nuk behemi, ne jemi te gjithe kafshe, me vjen turp se jam Shqiptar, e me rradhe. Cdonjeri nga keta Shqiptare flet per cdo Shqiptar tjeter. Ju kujtohet rasti i turisteve Ceke?

47

Dr.Besi / DBMI

Kur individeve te njohur’ u vinte ‘turp qe jane Shqiptare’ pse u vrane 2 te huaj. Te njejtet ‘snobe moderne’ perdoren ‘kodet e mikpritjes’ e ‘besen ne male’ se kjo s'duhet te ndodhe. Asnje se pranon se kriminaliteti eshte fenomen i cdo shoqerie e epoke, pa dallime ne mal a ne fushe. Vete-urrejtja patologjike e inferioriteti, kane filluar ti japin krimit eksluzivitet Shqiptar /2/ Kritizeret standarte jane one step removed (sic) S'perdorin peremrin ne por ai/ ato /ata; i cilesojne si qelbesira e injorante.

Ndodhi ne Vlore, nese do ishte me siper, do cohej ‘kori kunder malokeve’ qe ‘vetem vrasin e presin’ Ky tip rri me lart se te tjeret.

Ai e di, se cfaredo te behet, fajin e kane te gjithe.

Te gjithe themi, pervec tij. /3/ Sinjalizuesit e virtytit. Here te zhurmshem e here me pak, flasin se ‘duhet’ te flasin. Ata do tregojne se ‘e denojne ashper aktin’ por dhe ‘ky individ monster’ s’ka si te jete si ne. E dyta eshte vecori njerezore. Psikika tronditet ne ekstrem nga vrasje masive, ato ne familje, pedofilia etj, e ka te pamundur ta pranoje qe mes nesh jetojne njerez si ne por te afte per te kryer keto akte. Kur, potencialin fizik me/pa arme, e ka cdo njeri per te bere te tilla krime. E para, per ta eshte me e re.

Fjalet qe me pare qe kufizoheshin ne nje shtepi, dhe me 2 miq e kolege; sot komunikimi masiv percon sinjalet e mallkimet e tyre, ti degjoje e gjithe bota.

48

PPP

Duhet sqaruar ky krim.

Fakti i kryer duhet analizuar.

Nuk vazhdohet gjithe kohen keshtu.

Ankesa, mallkime, konfuzion e me rradhe.

Kjo gjeneron frike per sot, dhe me shume injorance per neser.

Me kujtohet rasti i nenes Shqiptare qe vrau 3 femijet e saj ne Itali. Indinjata s'pushoi per dite me rradhe ‘nuk ka mundesi qe nena te vrase femijet. Solla me shifra nga shume vende te botes, qe jo vetem ka shume mundesi por eshte krim i perhapur kudo ne bote.

Njesoj ndodh me dhunen ndaj personelit mjekesor. Dr eminente e profesore, mjeke rrethesh e infermiere shkruajne e ofshajne: Si qellohet Dr? A goditet Mjeku? 

Ju them, ne Kine personeli po meson Kung Fu, se me roje s'po ja dalin dot!



Ne Amerike e vrau Dr, me karrike, familjari i te semurit.

Ne Angli ne nje spital ka Poste Policore, 100 shembuj nga do e 2 libra kam botuar per Dhunen!

Ne Shq. ka plot shembuj dhune po ashtu. Sa here ndodh nje rast, reagimi eshte panergjiria dhe pathosi standart! (Mungon muzika nga A. Take ne background) Duket, sikur secili do te flase dhe pak duam te degjojme/ mesojme!!

49

Dr.Besi / DBMI

8 Arsyet pse flasim/veprojme keshtu.

(1.) Sipas klasifikimit te FBI, jane tre tipe te mire-shpjeguara ne raste kur krimet kane disa viktima.

[A] Serial Killers (vrasesit seriale) kur krimet sjellin me shume se 3 viktima por cdo viktime eshte vrare ne kohe te ndryshme.

Zakonisht, e zgjedhin viktimen, kane periudha qetesie mes vrasjeve dhe planifikojne me kujdes. Disa udhetojne ne hapesire te madhe gjeografike disa jo. Motivet s’kuptohen te plota por kane shenja te vecanta [signature] nga nje individ te tjetri per te cilat ekzistojne disa teori ne kriminalistike.

[B] Spree Killers (sic) s’eshte e lehte ta perkthesh, nje akt shume i dhunshem, ne nje moment ne kohe qe demton me shume se 2 persona, ne me shume se nje zone, duke rezultuar ne vdekjen e tyre. Gjithsesi, meqe nuk ka ‘periudhe pushimi’ akti konsiderohet si nje ngjarje ne total. [spree - ‘shperthen pa kontroll’] [C] Vrasesit masive. Individe qe vrasin me shume se 4 persona ne nje zone te caktuar, gjate nje periudhe kohe, pavaresisht nese duhet pak minuta a disa dite. Mund te jene nje a disa vrases, ne kete kategori futen ata qe vrasin disa anetare te nje familje. Nje popullate qe s’arrin te gjeje emertimin per nje akt, eshte konfuze e kalon ne cdo degezim qe e con mendja. Pasi klasifikohet problemi, te dime kush jane ata qe na e dhane shpjegimin.

50

PPP

(2.) Ekspertet. Tragjedia me e madhe dhe e vertete e Shqiperise se 30 viteve te fundit eshte mungesa e ekspertit dhe fjales se besueshme. Ka eksperte ne disa fusha por gati te gjithe jane tainted (sic) direkt a nga shoqerizimi. Ne gati cdo fushe; mjekesi e arsim, polici e jurisprudence, ekonomi a agronomi, histori e arkitekture; eksperti s'eshte ekspert-ekspert, ne sensin e plote te kesaj fjale. Nje ekspert qe dhe antagonist ndaj tjetrit, ka pavaresi, neutralitet e besueshmeri profesionale. Ka INTEGRITET! Ka te tille qe ishin a jane ne qeveri, politizojne a moralizojne, behen me zor figura publike e hyne ne debat me shokun, komentuesin e rradhes a mullinjte e eres.

Eksperti mesatar Shqiptar ‘njihet pak si shume’ nga publiku’ me pushime, foto grash/ femijesh, postime per ‘bashkim kombetar e etnike’ me folkun e patriotizmin e bujshem; me shume gjera qe si kane hije profesionistit, teknokratit, profesorit e specialistit te cdo fushe. Duke qene disi i njollosur, qofte moralisht, me anesi te deklaruar a me puerilitetin e tij ne deshiren per protagonizem, ai/ajo nuk gezojne respektin ne popullate. Ky eshte nje fakt! Ne te tilla raste te shkohet te nje profilizues psikologjik ose ekspert i kriminalistikes, ku media e opinioni publik orientohen e ri-kalibrohen bazuar ne gjykimin e tij me te mire. S’flas Quantico te FBI ne vend me 3.000.000 banore por 1-2-3-4 eksperte te kriminalistikes, duhet tranjuar per vrasjet seriale e masive me 3 a me shume viktima. S’eshte hera e pare qe ndodhin e nuk sqarohet popullata [as pergatitet policia] me pathos gazetaresk, postime shtepiakesh e amatoresh qe ‘denojne krimin’ [kaq i ulet eshte niveli i pasqyrimit ne kombin tone per keto raste] 51

Dr.Besi / DBMI

3. Pas eksperteve, flasin Autoritetet Morale. Ata ri-sigurojne popullaten se nje aberracion (sic) ekstrem e shokues, s'trondit humanizmin tone. 1, 2 a 3 te tille, sot Shqiperise i mungojne.

Nuk kemi nje njeri te vetem, filozof, shkrimtar a humanist; universalisht te respektuar; nga i cili te mbaje syte kombi per guidance morale (sic) 4. Lideret e komunitetit qe ndoshta flasin por sâ&#x20AC;&#x2122;degjohen ne kete zhurme. Prifti ne katedrale, imami ne xhami, mjeku i shquar, profesori i respektuar; edhe ata japin mendime te matura; sqarojne e sigurojne me sa munden.

5. Politikanet/ qeveria. Megjithese askush su beson me, ne kete rast s'jane fajtore. Vec atyre, te meteve te zakonshem, qe disi, lidhin krim te ketyre permasave me Kr. Ministrin e kohes.

6. Drejtuesit policore e pushtetaret lokale, te kuptojne se pas kesaj zhurme fshihet nje frike.

Frike individuale e kolektive!

Frike e madhe dhe e pashprehur.

Nese ndodhi ne Vlore, do ndodhe ne qytetin tim.

Si tâ&#x20AC;&#x2122;ja bej une e familja ime?

Kush ja del nje personi qe vret 8 kushurinj?

Sa e pasigurte qenka jeta sot?

Si i behet nese ndodh te zona jone?

Keta njerez sigurojne publikun [pas fjales se eksperteve] ngjarje te tilla, sado tronditese â&#x20AC;&#x201C; jane te rralla e nese ndodhin vene ne levizje cdo strukture per ti neutralizuar kriminelet.

52

PPP

Shqiperia, ne cdo qytet, e ka mundesine te veproje per ti mbrojtur qytetaret e saj, sapo te mesohet se kane ndodhur krime te ketij niveli; duke u dhene te prioritetin me te larte Kjo duhet stresuar me rregullsi e saktesi.

Dje ne Selenice, 500 burra te mire-tranjuar ne agresivitet e force vdekjeprurese, te sanksionuar mes parametrash ligjore; kane shkuar drejt personit me AK-47 ne dore, duke e ditur se mund te qellohet kunder tyre!

Keta jane njerezit qe e kapen.

Keta aktivohen ne cdo rast nese Keta ju mbrojne ju nga kercenimet neser.

7. Histeria kolektive e paniku moral - kam shkruar shpesh per to te #DBMI - jane kercenim real. S'nenvleftesohen nga ana psikologjike dhe emocionet, as ne efektin te veprimet tona.

Duke i kuptuar keto me mire se njeriu mesatar, psikologet te ofrohen [te kerkohen nga] qeveri e media; me keshilla per ekzekutivin, policine e opinion-formuesit; ne efektin qe kane vrasje e lajme te tilla, dhe pasojat dytesore qe disa here kane rezultuar me me shume viktima e me te demshme se aktet fillestare. Ne do cohet ne konkluzionin final, thirrja e nje/pese individeve te njohu, te vriten politikane a te zhduket kjo polici e korruptuar; mos cuditemi nje dite kur popullata te marre rruget ne vete-gjygjesi duke vrare ‘fajtoret e nivelit te 3-te’ sipas induksionit qe ka marre nga ‘ata qe i dine mire keto pune’ Kurre nuk do harruar efekti i histerise publike, qe ne disa raste ka rrezuar shtete e civilizime.

53

Dr.Besi / DBMI

8. Jemi une dhe ti. Te gjithe ne. Eshte nje mentalitet hiperbolik, qe kerkon fajtore kudo e s'pranon ate qe eshte, sic dhe mund te jete. Mentaliteti qe rri ne adrenalinen perhershmerisht te ngritur, duke gjykuar nga dje e neser, asnjehere ne ate qe ka para sot, qofte kur ‘e sotmja’ hap debatin. Duhet pranuar se ka gjera jashte kontrollit njerezor, qeveritar a shoqeror. Nuk mund te legjislohet e as paramendohet cdo akt sado ekstrem.

Eshte e pamundur te thuash ‘te bejme dicka te mos ndodhe me neser’ Publikut mund ti mungoje ekspertiza specifike por patronizimin e kupton dhe nuk ta fal. S’ka nevoje per arme individi qe ‘tronditet’ ne keto nivele, mjafton bar miu, substance toksike a korrozive; ta hedhe diku ne ujrat e fshatit, te ujesjellesit a mbi kokat e njerezve ne nje miting. Nje person i tille mund te hyje ne nje klase nxenesisht e te godase 12 femije me tulle. Krimet e cdo niveli ndodhin kudo ne bote, djali ne Selenices’ndryshon nga si-vellezerit kriminele se qenka Shqiptar. Ai ka bere vrasje masive, do gjykohet per krimet e tij.

Duhet kohe te kuptohen motivet, ne gjinden te tilla. Ka nevoje per evaluim psikiatrik. Nxirren mesime pas analizash e dokumentimi te sakte, si dallohen shenja te tilla – te individe te tjere - qe ne qofte e mundur te behet nderhyrja sa me pare.

Media e publiku kane qef ngjarje te tilla, duke i bere pasojat me keq se sa jane. Te lexosh ne Shqiposfere, ne cdo cep rruge te del nje vrases me automatik ne duar. Te gjithe mendojne se rreziku eshte prane tyre. Pershkrimet jane nga me banalet [publiku pret detajet] te ato me ngjyra e shokuese, per te evokuar indinjaten morale te nje kombi; njesoj vazhdon me krimin e skandalin tjeter.

54

PPP

Ndoshta nje dite â&#x20AC;&#x2DC;media & ekspertetâ&#x20AC;&#x2122; do arrijne nivel te larte profesionalizmi ne (a) pasqyrim (b) shpjegime, dhe (c) pergjegjesi. Deri atehere eshte mire te ndryshojme dicka brenda vetes. publikuar te DBMI me 12 Gusht 2018, me titullin: 8! Ne 24h kjo analize per kete ngjarje tronditese arriti ~4.000 Shqiptare ne bote. Po ate dite kam publikuar: Eshte mire te shprehemi me maturi duke ruajtur dekorin ne rastet me shume viktima. Krime masive ndaj te njohurve a te panjohurve, s'jane tipike per Vloren, Malsine e Shq. Sipas BBC sot: dikush qellon me shotgun, plagos 10 persona gjate nje karnavali ne Manchester te Britanise.

Demtimet nuk jane jete-kercenuese - thote poshte fotos. Komunikatat policore ne vazhdim shpjegojne: individi ka qelluar ne turme me mendimin te vrase sa me shume persona! (Duke qene shotgun e ne distance, sacmet/mbushjet e armes jane perhapur dhe u ka rene fuqia penetruese) 55

Dr.Besi / DBMI

Moto e #DBMI: "s'eshte faji yt kur se kupton por pa-aftesia ime qe s'po arrij ta shpjegoj" [RF] Kush eshte inspirimi yt - me pyet nje student.

Asnjeri. Asnje dhe te gjithe.

Te Gjithe ata qe filluan nga hici e krijuan veten prej asgjese.

Jo cdo njeri mund ta kuptoje sa jashtezakonisht e veshtire eshte kjo. si metodike eshte R. Feynman, njeriu qe subjektet me te komplikuara te planetit nga 'nuklearet te kuantumi' i bente te kuptueshme per ata qe ndiqnin lekturat e tij. bb londer, korrik, 2018

56

PPP

57

Dr.Besi / DBMI

Richard Feynman (1918-1988) Cmimi Nobel 1965 Nder 10 fizikanet me madhore te historise. Me Feynman Lectures (sic) coi shkencen tek publiku i thjeshte. Ai ishte kunder mesimit permendesh duke theksuar mendimin & prezantimin e qarte. Ate qe beri Feynman ne SHBA & boten per shkencen ne Anglisht, ne forme n-x me te vogel DBMI po e ben ne Mjekesine Shqipe Online nga 2014 - 2018 e ne vazhdim Richard Feynman eshte babai kuantumit kompjuterik. Nder fizikantet me briliante e mendimtaret me origjinale te shek XX Prof. Ricard Fejnman eshte themeluesi i Kuantumit kompjuterik. C'jane kompjuteret, mendimi jo konvencional, te mendojme ne menyre laterale e te marrim kenaqesi duke e bere kete. Me humor te paqte, Ricardi futej ne brendesi, ne "stomakun" e gjerave, mund te shikoni ne (klik) Youtube, sa fantastike jane shpjegimet e tij qofte ne subjekte komplekse.

58

PPP

Fare pak shkenctare te medhenj kane pasur si ai vetine ti minimizonte e shpjegonte problemet ne nivele te tilla. Djali i dy emigranteve Bjelloruse, shfaqi talent te rralle qe ne moshe te vogel. Familja e tij levizte neper Amerike e gjate kesaj kohe mesonte vete per shkencen nga Enciklopedia Britanike. Po ashtu matematike elementare perpara se te fillonte shkollen.

Ne shtepi ndertoi nje laborator ku bente eksperimente me elektricitetin, qarqet elektrike, riparonte radio, beri nje alarm etj, kur hyri ne shkolle interesi i tij ishte vetem ne shkence e matematike. Matematika i pelqente ne menyre jokonvencionale, mesoni trigonometrine, diferencialet e kalkulin integral shume perpara se moshataret.

Ne vitin e fundit te shkolles fitoi Olimpiaden e Matematikes ne Universitetin e New York-ut. Cdokush do kujtonte se ky student ishte mjaft i mire per cfaredo universiteti por Ricardi pati dy probleme (a) ishte me origjine Hebre, ne ate kohe shkollat kishin kuota per ta, e (b) ne subjektet shoqerore i kishte notat shume te uleta. Ne 1935 pranohet ne Insitutin Teknologjik te Masacusetsit e diplomohet me 1939. Ne kete kohe lexon Teorine Matematike te Relativitetit [nga Eddington] dhe kuptoi qe kjo i duhej atij nga matematika.

Pastaj kaloi ne inxhinierine elektrike dhe prape nderroi kurs e filloi fiziken. Bashke me nje shok tjeter (T. A. Welton) filluan te studionin fiziken teorike duke u munduar te jepnin versionin e tyre te kohes-dhe-hapesires. Me pas vazhdon studimet ne Princeton ku Profesori i tij John Wheeler i jep nje problem qe ju duk pa zgjidhje.

59

Dr.Besi / DBMI

Ricardi kthehet ne kohe tek idete qe kish pasur ne MIT, seminari i pare i tij ne audience kishte Anjshtanjin, Pauli-n e Von Njuman, ne fund Pauli tha:S’me besohet se Teoria e tij eshte ne rregull. Por Fejnmani gjeti nje kend tjeter e filloi me Mekaniken Kuantike bazuar ne parimin e “sa me pak veprim.”

Duke zevendesuar modelin e valeve elektro magnetike te Maksuellit me nje model bashkeveprimi te thermijava (particles) ne hapesire-dhe-kohe. Gleick thote: "Kemi ketu Ricard Fejnmanin duke ju afruar fuqise qe tij absolute. Ne moshen 23 vjecare…s’kishte tjeter Fizikant ne planet qe ti afrohej ne njohuri ne fushen e teorise shkencore. Kjo s’vinte vetem nga aftesite e tij matematikore. Fejnman kishte nje lehtesi te llahtarshme te shihte permbajtjen pas ekuacioneve sic dhe Anjshtanji ne te njejten moshe, si shkencetari Sovjetik Lev Landau, e shume pak te tjere."

Ne 1942 merr Doktoraturen nga Princetoni, kohe kjo kur SHBA kishte hyre ne L2B. Nga 1943-45 punoi ne projetin e Los Alamos per bomben atomike. Aftesite e tij qe ne ate moshe sollen qe ai te behej shef i seksionit te shkencave teorike. Pas luftes kalon profesor ne Universitetin e Kornellit (Cornell University) Thuhet se gjate projektit ku ishte mbledhur ajka e shkencetareve te Botes, vetem Fejnmani me entuziasmin e tij rinor bente muhabet te shtruar e te drejte me Nils Borin, te gjithe te tjereve nga admirimi e respekti u lidhej gjuha. DBMI_TWITTERMe pas dha mesim dhe e deshira per t’ju kthyer teorise kunatike te elektrodinamikes qe kishte menduar pare L2B, e beri te pranonte nje post ne Institutin Teknologjik te Kalifornise [CIT] 60

PPP

Aty futi Diagramat e Fejnmanit - kontributi i tij direkt ne mekaniken kuantike - qe jane shprehje grafike e anes matematikore per te shpjeguar sjelljen e thermijave dhe bashkeveprimin e tyre. Ne 1965 merr cmimin Nobel, bashke me Schwinger e Tomonoga per: kontribut themelor ne Kuantumin Elktrodinamik, me konsekuenca te thella ne fiziken e thermijave elementare. Punoi ne levizjen e thermijave dhe teorine e “partoneve” qe solli direkt teorine e kuarqeve (quarks) nje shtytje me teper kjo per te kuptuar fiziken kuantike. Vdiq ne 1989 pas nje beteje gati 10 vjecare me kancerin e stomakut.

Librat e tij: Quantumi Elektrodinamik (1961) Teoria e Proceseve Themeltare (1961) Leksionet e Fejnmanit ne Fizike (1963-65) Karakteri i Ligjit te Fizikes (1965) e QED: Teoria e Cuditshme e Drites dhe Materies (1985) ngelen mjaft te lexuar sot. Ne 1954 e 1962 ka mare Cmimin Anjshtajn e Cmimin Laurence. Ai njihej per kuriozitetin pa fund, humor te bute, mendje brilliante e temperament te qeshur. Fejnmani futi konceptin (click ketu) “CargoCult Science” duke e huazuar kete nga antropologjia.

Sesi kulturat fisnore e pre-shkencore interpretojne vizitoret e avancuar nga ana teknologjike, si figura super-natyrale qe bien te mira materiale nga qielli. Me vone, qe ti therrasin heren e 2-te ato fillojne ceremoni complekse duke imituar sjelljen e vizitoreve qe leviznin makinerite e tyre por pa kuptuar se cfare po benin ata.

61

Dr.Besi / DBMI

Ne te njejten forme shkencetaret ka raste qe bejne kerkime siperfaqesore qe duken shkencore, por deshtojne te prodhojne rezultate te dobishme per shkencen. Fejmani thonte: "Ne fillim sâ&#x20AC;&#x2122;duhet te genjejme veten, duhet te veme pikepyetje e te dyshojme ne teorite tona e rezultatet, te hetojme per te cara ne cdo teori apo eksperiment. Duhet te kemi nje nivel teper te larte ndershmerie qe rralle takohet ne jeten e perditshme" ... perdorte shembuj si ne politike, reklama, psikologji; per te ilustruar qe mungesa e ndershmerise eshte e papranueshme ne shkence.

"Ne kemi mesuar nga eksperienca qe dikur e verteta do te dale, jane fenomenet e Natyres ato qe do jene apo jo, dakord me teorine tuaj."

Gjate marrjes se Cmimit Nobel deklaroi: "Plani im ishte te zgjidhja nje problem klasik, ti hiqja ne fillim energjite e pafundme ne teorine klasike e te shpresoja qe kur te vija tek teoria e kuanteve gjithshka do ishte ne rregull. Ajo ishte ne fillim e idea mu duk aq elementare e elegante saqe rashe ne dashuri me te. Dhe, sic nje burre bie ne dashuri me nje grua, eshte e mundur vetem nese ti nuk di shume gjera rreth saj, pra nuk i sheh dobesite qe ka. Dobesite do dalin me vone por kur dashuria te jete e forte mjafton t'ju mbaje bashke. Pra entuziazmi im rinor me ndihmoi ti jepem kesaj ideje megjithe veshtiresite e mevonshme." ŠDBMI_2014-2018 62

PPP

Arnold Toynbee (1889 - 1975) Nje nder historianet me madhore Angleze, punimin e te ciliet e kam rekomanduar te DBMI-Twitter, dhe i jam referuar disa here ne shkrimet e mia; Nje Studim i Historise (12 Vellime) analizon zhvillimet ciklike te Civilizimeve Njerezore.

Filozofia e tij historia bazohet te shpirterorja, te thuash e kunderta e Marksit dhe te tjereve, qe theksojne faktorin ekonomik. Toynbee ka ekzaminuar ngjitjen dhe renien e 26 civilizimeve ne historine njerezore, dhe jep keto konkluzione: ď&#x201A;ˇ

Civilizimet rriten kur nje grup i vogel kreativ nxjerr lider elitare dhe te mencur

ď&#x201A;ˇ

Civilizimet shkojne ne renie kur lideret ndalojne se pergjigjuri ne menyre kreative ndaj problemeve sociale

ď&#x201A;ˇ

Civilizimet bien bazuar te mekatet e nacionalizmit, militarizmit dhe tiranise se nje minoriteti despotik.

63

Dr.Besi / DBMI

SB germat e gdhendura ne organe si rast unik ne mjekesi S’eshte e lehte te lesh pa fjale mjeket e juristet por kete ceshtje qe ndodhi per here te I-re ne historine e mjekesise askush s’ka ditur ta shpjegoje, as vete personi i perfshire ne te. Budallek, arrogance, akt kriminal, ‘cmenduri momentare’ [stresi] apo cfare (?) qofte dhe pas denimit ceshtja eshte aq e pasqaruar.

Cfare ka ndodhur? Ne gjygj Dr. Simon Bramhall pranon se ka 'djegur' inicialet e emrit te tij ne melcite e dy pacienteve te transplantit (kur ishin pa ndjenja ne operacion) gjate kohes qe punonte ne Spitalin Mbreteresha Elisabete te Birmingamit.

(Birmingham’s Queen Elizabeth Hospital)

Ne 2013 pacienti A merr nje melci nga donatoret, operacioni qe i shpeton jeten kryhet nga Dr. S. Bramhall qe sipas deshmive eshte kirurg brilant ne fushen e transplanteve.

64

PPP

Nje jave me pas trasnplatimi deshton (per arsye pa lidhje me implantimin) dhe nje kirurg tejter qe sheh incialet SB ne ate melci e raporton ceshtjen e jashtezakonshme. Nuk ka ndodhur kurre te markohen organe, ne asnje spital te botes per asnje arsye. Behet nje foto ku dukeshin qarte shkronjat SB ne madhesine 4cm, dhe doktori e pranon se ka perdoror rrezet argon (te koagulimit) per te markuar melcine. Nje infermiere qe e sheh gjate operacionit e pyet pse, ai pergjigjet: ‘ja keshtu, kot fare’ Ndersa ne polici shpjegon se e ka bere ne pak sekonta.

Procedura sic pranohet nga ekspertet nuk shkakton demtime ne melci dhe sic pretendon avokati ishte dicka e bere nga stresi per te liruar pak tensionin ne sallen e operacionit. Thuaj c’te duash por ne ekstremet fundore te mjekesise, ku markohet kufiri mes jetes e vdekjes, pacientet s'presin qe kirurge te ketij niveli te sillen si femije shkolle.

Kurora beri persekutimin ligjor 3 vite pas ngjarjes dhe pasi Trusti mjekesor e kishte pezulluar doktorin nga puna.

Prokurori Tony Badenoch shpjegoi se si njeri nga viktimat akoma ndihet ‘i dhunuar’ dhe po vuan nga efektet e demtimit psikologjik. Shteti e ka pranuar se veprimet e kirurgut nuk kane shkatuar deshtim te transplantit ne keto dy raste, por pa leje te pacientit dhe pa asnje shkak klinik, ai markon inicialet ne 2 melci te transplantuara. Ngaqe s’ka rast te ngjashem jurisprudenca Angleze, s'dihej nen cfare akuze duhej futur kjo dhe e bejne per ‘goditje’ njesoj si goditja fizike (assault) pa sugjeruar se ka ‘te rena, grushta, rrahje’ Markimi ‘djegia’ me argon nuk demton shendetin dhe as melcine e ne pak muaj zhduket shenja plotesisht.

65

Dr.Besi / DBMI

Pjese nga verdikti i gjygjtarit Britanik gjate ceshtjes te Dr. Simon Bramhall, “e pranoj se ti s’deshiroje as parashikove gje por dhe demtimi me i vogel mund te shkaktohej. Cfare ti bere eshte ABUZIM I PUSHTETIT DHE TRADHETIM I BESIMIT qe keta paciente kane INVESTUAR TEK TI!” qe shkruante inicialet e tij ne organet e transplantit. Doktori denohet me 12 muaj mbikqyrje komunitare (denim me kusht) 120h pune te pa-paguar ne sherbim te komunitetit dhe me £10.000 gjobe.

Cilat jane pasojat e ketij vendimi qe krijoi nje precedent te ri ne mjekesi? 

Markimi i emrit ose cdo lloj shkrimi quhet ‘abuzim i pozicionit dhe tradhetim i besimit te peacienteve ne kohen kur ishin ne pozicionin me vulnerable (sic) i.e pa ndjenja.



Megjithese markimi nuk solli demtime fizike, dhe as doktori nuk mendoi te bente kete, akti paraqet injorim te plote te ndjenja te pacienteve kur jane nen anestezi.



Kjo ceshtje ‘unike dhe pa precedent ne historine e mjekesise boterore’ tashme i ka lene kirurget e hapur nga ‘vezhgimit te kudesshem ligjor’ jo vetem per gabimet mjekesore per te cilat hidhen ne gjygj por ato veprime qe ne te shkuaren quheshin ‘shaka te pademshme ne sallen e operacionit’

Tani varet nga Urdheri i Mjekeve Britanike (General Medical Council) te vendose nese Dr. Bramhall do lejohet te vazhdoje profesionin apo do i hiqet licenca e mjekut. DBMI Korrik 2018 66

PPP

Njeriu te Popullarizoi Teorine e Relativitetit.

Sir Arthur Eddington (1882-1944) vjen nga nje familje e varfer te besimit Kuaker (Quaker – grup Kristian qe besojne te thjeshtesia, barazia e paqja) dicka qe me vone do i sillte probleme. Duke besuar te paqja ai tenton te marre statusin e ‘kundershtarit te ndergjeshem te luftes’ ne luften e pare boterore, duke u ofruar si vullnetar te punoje me personelin e ambulancave por duke refuzuar te luftoje me arme ne dore.

Eshte nder te paktet shkencetare te asaj kohe qe bente thirrje te mos shkeputeshin lidhjet me shkencetaret Gjermane.

Vetem nderhyrja e figurave me eminente te kohes, nder ta Astronomi Mbreteror Frank Dyson, e mbajti larg persekutimit e burgut ku donte ta conte Ministria Britanike e Mbrojtjes {ne L1B s’ekzistonte statusi i ‘kundershtarit te ndergjegjes’) Gjate shkollimit shfaqi aftesi te mira matematike dhe fitoi nje burse ne Kolegjin Owens te Mancesterit, aty i lind interesi per fiziken dhe me pas kalon ne Kolegjin Trinity ne Kembrixh. Ne 1905 behet asistent i Astronomit Mbreteror (William Christie) ne Observatorin e Grinvicit. (Royal Greenwich Observatory) 67

Dr.Besi / DBMI

31 vjecar (1913) emerohet Profesor i Astronomise e i Filozofise Eksperimentale ne Kembrixh e nje vit me pas drejtor i pergjithshem i observatorit ne Kembrixh. Si sekretar i Shoqates Mbreterore te Astronomise e nder te paret qe merrte te rejat shkencore nga vende te tjera, njihet me Teorine e Pergjithshme te Relativitetit nga A. Anjshtanji. Ai ishte nder te paktet astronome Britanike me aftesi matermatikore te kuptonte teorine ndaj behet ne mbeshtetesit e pare te Anjshtanjit ne Britani e bote. Ne 1919 shkon ne ishujt Principe (Afrike) ku fotografon e analizon eklipsin diellor duke konfirmuar parashikimin e Anjshtanjit: drita nga yjet ka nje perkulje te lehte qe vjen nga fusha gravitacionale e Diellit. Nisur nga mencuria e aftesia Eddington per te shpjeguar koncepte te veshtira, publiku i mirepriste leksionet e tij. Ne 1823 Anjshtanji shkruan: ‘Libri i Eddinton “Teoria Matematike e Reltivitetit” eshte prezantimi me i mire i punes time ne cdo gjuhe te botes.’

68

PPP

Nje Oficer dhe nje Xhentellmen.

James David Graham Niven (1910–1983) me vone njihej ne filma si David Niven, mbahet mend nder aktoret me te mire Angleze qe luajten ne Hollywood e Europe. Ne moshen 10 vjecare perjashtohet nga shkolla private [boarding school] ku conin femijet shtresa e mesme & aristokratet. Ne kujtimet e tij e te miqve, David del si njeri i humorit, sharmit e sarkazmes; i afte per tu adoptuar dhe pa arrogancen e te qenit movie star (sic) ngado qe shkonte linte miq dhe kujtime te mira.

Ne moshen 21 vjecare mbaron shkollen e oficereve ne Sandhurts me titullin lejtnant i klasit te II-te. Nga fundi i viteve 30-te zbulohet nga producenti Samuel Goldwyn qe e ndihmoi ne karriere. Sapo Britania i deklaron lufte Gjermanise, eshte i vetmi aktor nga patriotet e tij me Amerike qe kthehet ne shtepi e hyn ne ushtri me rankun qe kish patur. Fillon me nje batalion te motorizuar, me pas me komandot e ne fund ne sherbimet e inteligjences. Gjate kesaj kohe Niven merr pjese ne filma e mesazhe propagandistike te luftes. Megjithese mjeshter i tregimit te anekdotave, asnjehere s’foli per pjesmarrjen ne luften e dyte boterore. Ndoshta duke e quajtur ofendim ‘per kujtimin e te reneve’ se ishte mode qe edhe personazhe qe s’kishin kontribuar te mburreshin me ‘perpjekjet e tyre’ 69

Dr.Besi / DBMI

Churchill kur e takon ne 1940 dhe duke e njohur nga filmat e meparshem i thote gjate nje mbremje: “ djalosh ke bere dicka te mire qe le karrieren ne filma per te luftuar per vendin tend. Dhe ta dish, po te mos beje pikerisht kete do ishte - poshtersi!”

Ne 1946 kthehet ne Hollywood ku luan me aktoret H. Bogard, G. Rogers, G. Cooper, G. Swanson, P. Newman. S. Loren etj. Po ashtu, merr pjese ne shfaqje teatrale ne Broadway e eshte nder aktoret e pare qe kuptoi forcen e TV duke u perfshire ne drama e komedi. Brenda 3 javesh ne Amerike i vdes e shoqja nga nje aksident duke e lene me 2 femije per te rritur; disa kohe me vone martohet me nje modele Suedeze me te cilen jetoi deri ne fund te jetes. Ne 1956 ka nje suksese fenomenal ne rolin e Fileas Fog (libri i Zhy Vernit) Rreth Botes ne 80 Dite. Ne 1958 nderohet me Cmimim Oskar si Aktori me i Mire ne Rol Kryesor ne filmim Separate Tables (sic) Ne 1961 Niven luan ne filmin epik Guns of Navarone (sic) me G. Peck, A. Quinn, S. Baker, A. Quale, I. Papas, J. Darren etj. Ka shkruar 4 libra, ku ‘Hena eshte nje Balone’ me historite e jetes ne vitet 70-te ishte bestseller nderkombetar me >5.000.000 kopje te shitura. Ne 1981 diagnostikohet ne Kliniken Mayo ne Amerike me semundjen Lou Gehrig (skleroza amiotrofike laterale) Vdes ne 1983 duke lene pas kujtimet me te mira per te gjithe.

70

PPP

Funerali i tij ndiqet nga me shume se 1.000 persona. Nder te tjera spikaste nje kurore e madhe me lule, ishte nisur nga portjeret (djemte qe mbanin bagazhet) e aeroportit Heathrow ne Londer. Ne te shkruhej: “Xhentellmeni me fin qe ka ecur ne keto korridore. Ai e bente nje portjer te ndihej si nje mbret”

Historia me poshte eshte nga D. Niven per nje shok te shkolles.

Djemte nga shkollat private kur mbaronin provimet per te hyre ne marinen mbreterore para L1B, dilnin para bordit te admiraleve.

Oficeri shoqerues i porosit: s'ka me rendesi si dolet ne gramatike, frengjisht e matematike, nese impresiononi keta qofshi dhe me mungesa te tjera ne do ju pranojme. Futet njeri me notat 'kaluese me hall' qe kohen e kish harxhuar me vajzat, sportet e nga nje denim te tjetri. Nje nga pyetjet standarte ishte: na thuaj 3 emrat e admiraleve me te famshem Britanike. ky pergjigjet: - admirali nelson, sir!

- admirali drake, sir!

- se kapa dot emrin tuaj, sir!

Admirali i I-re i flotes fillon te qeshe, ai kalon.

“mos e merrni asgje shume seriozisht, ne fund gjithshka do te rregullohet” D. Niven 71

Dr.Besi / DBMI

Pakistan 19 Gusht, 2018 Nje nga dobesite e brendshme te Demokracise e ekspozon POPULIZMI, qe askund me teper s'ze vend sa ne shtetet pa tradite e stabilitet politik; Turqi, Itali, Greqi apo... Pakistan. Imran Khan, djaloshi simpatik, playboy e kapiteni i Kriketit qe fitoi kupen ne 1992 hyn ne politike dhe per mbi 2 dekada ka kundershtuar 3 Kr. Ministra. Dje e mori postin kur partia e tij fitoi shume vota por jo aq sa te qeverise e vetme. Imran i kaluar eshte ndryshe nga ai sot 65 vjecar.

Permes mesazhesh te thjeshta e nje jete gati asketike, ne nje vend super te korruptuar ka reputacion per ndershmeri.

Premton ndryshime radikale e tolerance zero ndaj korrupsionit. Afrim me Indine e bashkepunim ne rajon. Si do ja dale shefi i nje vendi me 207 milione banore dhe fuqie nukleare ngelet per te pare. Do thyhet nga presioni? Do e marre para korrupsioni? Do vritet ne detyre si disa paraardhes apo do nenshtrohet nga lobi ushtarak?

Te presim...

72

PPP

73

Dr.Besi / DBMI

Gjergj Doza kaloresi rebel i Hungarise Ne origj. György Dózsa (1470-1514) kaloresi magjar ka pak te perbashketa me H. Qamilin, ato pak qe jane e pasojat; vijne ne vazhdim. Me reputacion per trimeri e fisnikeri ky ushtar i fatit, zgjidhet nga autoritetet per te organizuar kryqezaten kunder Otomaneve. (1514) Ne pak kohe organizon gati 40.000 persona, shumica e te cileve nga rangjet e uleta. Menjehere doli problemi i tranjimit, organizmit, rrogave e ushqimeve. Fisniket Hungareze - pergjegjes per te drejtuar trupat ne lufte – i injoruan duke u marre me punet e tyre lokale. Vullnetaret harruan zellin Kristian dhe kthejne inatin ndaj klases feudale.

Autoritetet anullojne kryqezaten por 'ushtria e bashibozukeve’ nuk shperndahej me ndersa Doza e kishte humbur kontrollin e plote mbi ta.

74

PPP

Fshatra e qytete bashkohen me vullnetaret; kryhen plackitje e dhunime, digjen shtepi e keshtjella. Mbreti Vladislav i II-te leshon proklamate ku urdherohet shperndarja e rebeleve ose ndryshe do ekzekutohen. Ata po vrisnin prifterinj e peshkope, pronare e fermere dhe sekuestronin pasurite e tyre.

Kryengritja pefshiu te gjithe vendin derisa rebelet afrohen 20km prane kryeqytetit. (Buda)

Gjate kesaj kohe, paria mbledh veten e pergatit ushtrine duke thirrur per ndihme mercenare te huaj nga vendet fqinje. Kjo bande fshataresh e rebelesh shkaterrohet nga kavaleria e rende e John Zapolya (me vone, nga 1526-1540 behet Mbret i Hungarise) dhe Istvan Bathory. Doza kapet rob e kalon permes torturash cnjerezore. Ulet ne fron hekuri te nxehte, mbi koke i vene nje kurore te nxehte, ne dore nje skepter hekuri te nxehte.

Prane tij afrohen 9 rober me ne krye vellain Gergely.

Megjithese u lut per te, ja bene copa-copa para syve.

75

Dr.Besi / DBMI

Te tjeret urdherohen te kafshojne copa mishi nga vellai i vrare e ti hane ne sy te te gjitheve. 3-4 qe refuzuan i ekzekutojne ne vend. Gjergji vdes nga torturat dhe me te vriten, masakrohen e torturohen gati 100.000 persona.

Pasojat: kryengritja shkaterrohet por brutaliteti e humbjet e dobesuan Hungarine e kohes. Kur erdhen pushtuesit Otomane, popullata e lodhur dhe e percare nuk arriti dot te rezistoje.

29.08.1526 kemi Betejen e Mohak (Angl: The Battle of MohĂĄcs, Hung: MohĂĄcsi csata) nder betejat me kryesore te historise Europiane. Per ironi te fatit, Otomanet te komanduar nga Sulejmani i Madherishem (ne fillim po humbnin betejen) perdoren teknikat me te cilat me pare i kishte mundur Janosh Huniadi (1406 -1456) Filloi kaosi e nje kalvar vuajtjesh per kete popull, qe do te zgjaste me shekuj. Vendi behet me 2 mbreter. Mbreteria Hungareze humb 70% te territorit. Zona veriore dhe perendimore kalon nen influencen e Habsburgeve.

Per Hungarezet kjo beteje ishte shkaterrimi i nje kombi dikur te madherishem. Sot ka hyre ne zhargonin popullor shprehja (kur te ndodh dicka personale) "mos u merzit se me shume eshte humbur ne Mohakâ&#x20AC;? Per Gjergj Doza ka libra dhe opera, disa e quajne martir e disa revolucionar. Regjimet komuniste ne Hungari e Rumani e konsideruan levizjen e tij si progresive dhe anti-feudale. Ne Budapest ka rruge, stacion metroje e 1 shesh, me emrin e tij. Po ashtu, ka plot rruge me kete emer ne qytete e fshatra Serbe dhe Rumune.

76

PPP

Texas 1971, Perfaqesuesi Republikan Tom Moorer Jr, per tu tallur me koleget e zbuluar sa lehte miratohen ligjet pa i lexuar, me 1 Prill fut mocionin: nderojme Albert De Salvo si 'humanist dhe ekspert ne kontrollin e rritjes se popullates' Ligji aprovohet.

Pasi demonstroi ate qe donte, deputeti e terhoqi misionin. Keta pra, jane ataâ&#x20AC;Ś perfaqesuesit e popullit. .

Albert DeSalvo, ky vrases serial u quajt 'mbytesi fantome' per aftesine qe kishte tua mbushte mendjen femrave ti hapnin deren e shtepise. Kjo rezultoi ne 13 viktima nga 19-85 vjecare ne periudhen 1962-64. Akoma sot ka teori per te; si vrau, ke e sa; dhe ne burg u denua per vjedhje dhe krime seksuale [jo vrasjet] The Boston Strangler (strangle - mbyt) eshte pjese e folklorit Amerikan qe ne vitet 60-te.

*** Ngado te shkosh ne bote gjithmone do jesh ti; me kujtohet nje proverb Kinez: ate dite kur kopeshti te duket me e i bukur nga lulet do vije nje ere e hidhur qe do shperndaje farat e barishteve te keqia, dhe kur se pret do perballesh me nje shemti te pa-imagjinueshme.

77

Dr.Besi / DBMI

Karl Gega Lindur ne Itali (1802) e vdekur ne Austri (1860) nga mbiemri eshte supozuar se ka origjine Shqiptare. Megjithese ka pretendime qe familja e tij eshte tradicionale Italiane shume besojne se mbiemri Gega e ben Shqiptar. Kam lexuar disa materiale per te e sâ&#x20AC;&#x2122;ka fakte te konfirmuara nga arkivat ne kete origjine por mendimi ngelet se familja e tij eshte emigruar nga pushtimi Otoman pas vdekjes se Skenderbeut ku shume njerez nga toka e Arbrit u larguan drejt Italise. Te lidhur me marinen Venedikase ai ndjek deshiren e babait Anton Gega, studion ne Kolegjin Ushtarak dhe Kolegjin e Marines ne Venecia. Me pas diplomohet ne moshen 17 vjecare ne Univesitetin e Padua me titull doktor i shkencave ne moshen 17 vjecare. Emri i tij eshte lidhur me punime te ndryshme te arkitektures, inxhinierise e hekurudhave ne Austri, Gjermani, Itali, Ceki, Slloveni, Hungari e Sllovaki. Pas nje karriere te suksesshme, ne vitet 1836-37 niset per te studiuar hekurudhat Angleze ndersa ne 1840 shkon ne Ameriken veriore duke marre eksperience te re e pas kthimit publikon disa studime. Ne 1853 emerohet shefi i planifikimit per te gjithe networkun hekurudhor te perandorise Austro-Hungareze. Projektin per hekurudhen ne Transilvani sâ&#x20AC;&#x2122;arriti ta perfundonte nga shendeti i dobet dhe vdekja e parakohshme. Puna e emri i tij jane sinonim me hekurudhen Semmering nga Gloggnitz ne MĂźrzzuschlag te Austrise. Ndertimi zgjati nga 1848 ne 1854, ku 20.000 punonjes perfundojne nje projekt qe per inxhinierine hekurudhore te kohes konsiderohej i pamundur; ne te perfshihen 14 tunele (kryesori ne maje te malit - 1.431 m) 78

PPP

16 viadukte, 100 ura me gur, 11 ura hekuri, ne diference lartesia 460m, ku ne 60% te tij gradienti ish 2-2.5^ ndersa 16% ka kurvature me rreze 190m. Jane perdorur teknika dhe mjete te reja sepse nuk ekzistonte asgje e ngjashme per kete lloj konstruksioni, ne hekurudhe jane futur teknologji te reja per lokomotivat Engerth sepse te tjerat se perballonin dot gradientit dhe kthesat e forta. Me shume se nje shekull e gjysme pas ndertimit, akoma ngelet nje mrekulli e inxhinierise Europiane ku teknologjia eshte ne harmoni perfekte me natyren. UNESCO e ka shpallur hekurudhen Semmering monument te trashegimise boterore. Karl Gega eshte njeriu i pare qe arriti te coje trenin rreth 1000m mbi nivelin e detit.

Per punen e ketij gjeniu dhe brilancen nga e cila perfituan bashkohesit dhe brezat, jane shkruar disa libra, Austria e perkujtuar ne disa edicione te pullave postare, vene portretin ne kartmonedha (1969) dhe sot sarkofagu i tij ndodhet ne nje vend me Mozart, Bethoven, Shubert, Shtraus e Brahms.

79

Dr.Besi / DBMI

Ne nje ankete te bere vite me pare ai futej mes 100 Austriakeve me te shquar ne histori. Ne Shqiperi jane bere botime per te por per kohen e meparshme studiuesit s’kane pasur shume mundesi te bejne vizita e te konsultojne arkivat e huaja ne lidhje me vepren e plote te Karl Geges, e te paraqitej e plote jeta e tij per publikun dhe shkencen gjate sistemit komunist.

Nga keto boshlleqe ka lindur dhe nje mit sipas te cilit “Geges si dolen mire kalkulimet e tunelit – te pakten sic e akuzuan te tjeret – dhe nga deshperimi ai vrau veten. Me pas, heroi provohet se kishte te drejte dhe te dyja anet e tunelit bashkohen pikerisht ku kishte kalkuluar ai’ Si legjende tingellon dramatike por gjithsesi ngelet nje legjende.

80

PPP

Ka pasur shume perpjekje dhe veshtiresi te ndertohej ajo hekurudhe, duke perfshire ajken e inxhinierise Europiane te kohes qe kategorikisht refuzonin te besonin se mund te kryhej nje projekt i tille, pra veshtiresise qe shtojme ne me pas jane te panevojshme. Gega vdiq pas nje semundje te tuberkulozit ne kulmin e fuqise se tij intelektuale (58 vjecar) dhe ne maje te aftesive profesionale te njohura zyrtarisht nga shteti, ivleresuar nga ekspertet e fushes dhe publiku i kohes.

Mund te thuhet me bindje se Karl Gega, I njohur ne Austri si Carl (Ritter) von Ghega, eshte nder inxhinieret me brilante te nivelit boteror te te gjitha koherave. Ne epoken e tij (shek 19te) shkelqen dhe mes gjenive si Britaniku Isambard Kingdom Brunel (1806-1859) Alois Negrelli (1799-1858) me te cilen kane punuar bashke, Thomas Brassey (1805-1870) Gustave Eiffel (1832-1923) etj.

81

Dr.Besi / DBMI

Benoit B Mandelbrot, i fundmi i shkenctareve te medhenj B ne mes te emrit te tij eshte shtuar kot - sic ka thene vete, megjithese talentin natyror ne fillim s’ka shkuar ne shkolle pasi familja e emigranteve Polake ne France ishte shume e varfer e s’paguante dot per shkollimin. Thuhet se kurre s’mesoi dot alfabetin permendesh dhe as tabelen e shumezimit pas numrit 5. Mesuar me metodat e tij autodidakte dhe ekcentrike me vone kur fillon shkollen s’ishte student i mire ne sensin si jemi mesuar me vleresim notash.

Ne pas kur shkoi ne Amerike ndihmohet nga John Neuman (i cili eshte ne kete liber) ku meson ne Institution e Studimeve te Avancuara te Princeton-it. Kthehet ne France por gjen pune ne Amerike (1958) ne laboratorin e IBM me dore te lire te nderhynte ne disa dispilina me eksperimente te pakushtezuara 82

PPP

Benoit Mandelbrot (1924-2010) ngelet polimath i vertete. Gjate kohes kur tentojme ne specializme pafund, ai kryqezonte me lehtesi disiplinat njesoj si shkencetaret madhore te Rilindjes Europiane. Ka qene ekspert ne matematike, gjeometri, fiziologji, fizike, ekonomi, gjeografi, game theory (sic) linguistike etj. Krizen financiare boterore te 2008 Mandelbrot e predikoi ne 2004. Femija Polak i nje nene rrobaqepese e babait mjek, qe heret dha shkendija gjeniale me tendenca ne shkencat e natyres. Mes te tjerave Mandelbrot ka qene Prof. i matematikes ne Yale, Prof. i matematikes ne Harvard, Prof. i matematikes ne Ecole Polytechnique, Prof. i ekonomise ne Harvard, Prof. i Fiziologjise ne kolegjin Anjshtanj te Mjekesise; ka marre cmimin per Sherbime te Merituara ne Shkence (1985) Medaljen Franklin (1986) cmimin Aleksander von Humbolt (1987) Medaljen Steinmetz (1988) Medaljen Nevada (1991) cmimin Wolf per fiziken (1993) etj.

83

Dr.Besi / DBMI

Ai zbuloi konceptin e gjeometrise faktale, te cilin e bazoi ne vete-ngjashmerine (self-similarity) Termin fraktal e krijoi per here te pare, bazuar ne foljen Latine frangere ‘me thyer, te thyesh’ Sot kemi formulen Mandelbrot z = z² + c ose zn+1 = zn2 + c ku ai shpjegon se ne cdo shkalle zmadhimi pjeset e vogla jane ekzakt njesoj si ato me te medhate. Ky koncept qendron ne cdo fushe te jetes dhe rreth nesh dhe ka aplkime ne astronomi e gjeologji, gjeografi dhe sjelljen njerezore, finance e mjekesi (cmimet e burses, qelizat, kapilaret etj) muzike, fizike etj.

Gusht 1982, publikon The Fractal Geometry of Nature (Gjeometria Fraktale e Natyres 468 fq.) jo aq me formula por fig., modele e shpjegime me gjuhe te kuptueshme per cdo lexues ku paraqet kete koncept te mrekullueshem.

84

PPP

Ai thekson se sâ&#x20AC;&#x2122;eshte i pari qe e ka verejtur kete fenomen natyror; artiste e shkencetare te tjere e kane pare per qindra vite por ngelet i pari qe e vertetoi ne menyre shkencore duke hapur rrugen per shpjegime te metejshme e aplikime pafund.

Ky liber ngelet libri me i shitur ne historine e publikimeve matematikore nga cdo individ.

Mandelbrot shtjellon per publikun e shkencen se natyra shpjegohet permes matematikes, qe nga terreni gjeografik te kapilaret e trupit te njeriut. Per ta kuptuar si koncept, shih nje fjolle te debores ne pjesen e majte te figures, nese shkepusim â&#x20AC;&#x2DC;nje cepâ&#x20AC;&#x2122; pjese/perberes akoma me te vogel, eshte njesoj si pjesa e madhe; nese ate e ndajme ne pjeseza e nen-pjeseza te tjera, te gjitha jane njesoj si e madhja e keshtu pa fund.

Fraktalet si segmente te parregullta e te fragmentuara i hasim ne gjitha strukturat e trupit ku ka frangmente te parregullta por me kriter ne forma, funksion, morfologji e vete-ngjashmeri, te truri e qelizat nervore, mushkerite, veshkat, sistemi i gjakut etj. Keshtu ka aplikime per organizmat komplekse duke analizuar ndryshimet morfogjenike, patologjike, fiziologjike, neoplastike etj; keto hasen te tumoret, qeliza kanceroze, truri e zemra dhe ne indet e shendosha si dhe ne ato te semura.

85

Dr.Besi / DBMI

Koncepti Mandelbrot ne biologji zbuloi lidhjen mes formave e perkatesise fraktale ne organizmat e gjalle permes statistikave e modeleve te shkalles. Keshtu jemi ne gjendje te percaktojme limite, korniza, volume, gjatesi, gjeresi, zona, forma, nen-ndarje te cdo lloj variacioni por vete ai ka keshilluar qe faktalet megjithese kane aplikime jashtezakonisht te gjera s’jane universale; me mire ta quajme ‘matje statistikore e gjeometrike – ne rastin e mjekesise – qe lidhet me strukturat komplekse biologjike ne nivel qelizore te indive te trupit’ Perdorimet e tyre jane ne skaner e diganostike, nderhyrje kirurgjikale [te hershme] dhe aplikime terapeutike & farmakologjike.

Si e zbuloi kete fenomen? Ne vitet 60-te kur po punonte si inxhinier per IBM, ai vuri re se kishte disa zhurma interferuese dhe filloi ti analizoje me metoda matematikore. Zhurmat ndodhnin ne grupe. Me pas kishte periudha pa zhurma. Sa me thelle qe vezhgonte shkencetari aq meme komplekse behej tablloja. Kishte 1h me zhurma dhe ndoshta me vone kalonin edhe 3h pa zhurma fare.

86

PPP

Ne periudhen me zhurma po te ndahej ora ne 3 pjese nga 20 minuta, dilte se 20 minuta kishte zhurme e 20 minuta jo. Ne cdo shkalle qe behej zmadhimi (dhe zvogelimi) proporcioni i gabimeve ne transmetimin elektronik (zhurmat) riprodhohej njesoj ne cdo shkalle.

Shembuj te tjere nga gjeometria e fraktaleve

Keshtu e quan fenomenin auto-ngjashmeria (self-similarity) ku kjo vete-ngjashmeri hasej ne fusha te tjera, p.sh cmimet e produkteve te tregut, hartat bregdetare, rete ne qiell, format e lumenjeve, levizjen e ujit, orbitat planetare, sjelljet ne grup, tingujt muzikore etj.

87

Dr.Besi / DBMI

"If I have seen further, it is by standing upon the shoulders of giants". “Neqoftese une kam pare me tej ne distance, isha duke qendruar ne shpatullat e gjigandeve” Sir Isaac Newton “Nene demokracia do kercenohet ndonjehere, s’do jete nga grupe revolucionaresh qe djegin ndertesa qeveritare dhe pushtojne zyra televizionesh e mediash neper bote. Do vije nga zhgenjimi, cinicizmi dhe deshperimi i ardhur nga te kuptuarit e faktit, se Rendi i Ri Boteror do te thote qe ne te gjithe jemi per tu manaxhuar e jo per tu perfaqesuar.” Tony Benn “Ju gjithmone e keni nje zgjidhje” David Niven

“Ka nje thenie, cdo pune e mire ka nevoje per personin e duhur, ne vendin e duhur e ne kohen e duhur” Benoit Mandelbrot “Do preferoja pyetje te cilat s’kane pergjigje sa pergjigje qe s’mund te vihen ne pikepyetje” Richard Feynman.

“Gjithe precedentet e keqia fillojne si masa te justifikueshme” Jul Cezari.

88

PPP

E keqja me e madhe eshte Djalli i Institucionalizuar.

Kathleen Zellner eshte avokate Amerikane e cila ka fituar 21 ne 21 ceshtje, ku ka provuar pafajsine e personave te burgosur pa te drejte.Perpara se te filloj me ceshtjen e fundit, rastin e Steven Avery, do bej nje reminishence nga vite me pare.

1.The Staircase – Shkallet Ose Vdekja ne Shkalle eshte dokumentar nga viti 2004 me miniseri nga nje regjizor Francez, Jean-Xavier De Lestrade qe ndjek nga fillimi gjygjin e Micheal Peterson (lindur ne 1943) novelist Amerikan i akuzuar per vrasjen e te shoqes Kathleen Peterson.

Kamera ndiqte cdo moment te pergatitjes, bisedat me avokatet, sjelljen me femijet e ne shtepi, dhe te gjithe gjygjin. Natyrisht ne forme te shkurtuar por me kronologji te sakte. Ne ate kohe s’ishin mundesite e sotme, ku njerezit bejne binge-watching (shohin te gjitha serite ne 1-2 dite) ne kanale si Netflix etj por prisnim te Enjten ne darke per episodin e rradhes te serializuar nga nje TV (n’mos gaboj Channel4) ne Britani.

89

Dr.Besi / DBMI

Ngjarja: Dhjetor 2001, M. Peterson lajmeron se gruaja e tij, duke qene e dehur, ka rene nga shkallet ne shtepi e vdiq pas aksidentit. Ai nuk u besua dhe arrestohet duke menduar se e ka goditur ne koke. Peterson akuzohet per vrasje. Dokumentari pasqyron punen e grupit mbrojtes me ne krye avokatin David Rudolf. Me pas u tregua, se dekada me pare kur Paterson ish dislokuar ne nje baze ne Gjermani, si Marins Amerikan gruaje e pare kishte rene nga shkallet e vdekur ne menyre aksidentale; ky version qe konkluzioni zyrtar i autoriteteve ushtarake Amerikane e i policise Federale Gjermane

I akuzuari deshmoi se gjate kesaj kohe kishte qene ne pishinen e shtepise dhe s’kish degjuar rrezimin e te shoqes dhe as thirrjet e saj per ndihme. Prokuroria insistoi se ai kishte bere tradheti bashkeshortore disa here, ishte bi-seksual (marredhenie me meshkuj e femra) ishin ne borxh si familje dhe do perfitonte nga siguracionet per vdekjen e gruas. Nisur nga keto motive ai e kishte vrare, duke e goditur me nje ‘mashe zjarri’ pas kokes. Femijet e tij (2 vajzat) besonin se babai eshte i pafajshem si dhe disa mbeshtetes qe kishte ne ate kohe. Ne fund gjykata e shpalli fajtor dhe e denoi me burg.

90

PPP

Ne 2012 Peterson fiton te drejten per rigjykim dhe lirohet. Ne kete kohe Lestrade ben dokumentarin tjeter te quajtur Shanci I Fundit (The Last Chance) ndersa ne 2015 behet Staircase III. Perfundimi: Ne 2017Peterson futet ne ‘nje marreveshje’ me prokurorine; sipas ligjit Amerikan - Alford plea - nje i akuzuar mund ‘ta mbaje pafajsine e tij (se pranon fajesine) por njekohesisht pranon se prokuroria t ka evidence te mjaftueshme per te marre nje denim ne gjykate’

Gjykatesi e denoi me 64-86 muaj burgim duke i dhene kredit per 89 muaj qe kishte shpenzuar ne burg, pra Perterson lihet i lire te ike ne shtepine e tij duke i dhene fund kesaj ceshtje.

91

Dr.Besi / DBMI

David Rudolf, avokati i tij, tashme i njohur kudo ne bote qe eshte shfaqur ky dokumentar insiston se z.Peterson s’eshte fajtor. Ndersa romancieri qe s’ka levizuar nga deklarata origjinale thote: s’eshte e drejte por mund te jetoj me kete, jam i pafjashem e gjithmone e kam dashur gruan time; sot me duhet te vazhdoj e s’ndjej hidhesi per ata qe ma bene kete denim. [ai ka akuzuar prokurorine lokale e politikat provinciale – qe para ngjarjes – se e kane denuar pa te drejte] Sot Michael Peterson eshte 75 vjecar. Familja e gruas se vdekur (motrat dhe femijet e saj nga martesa e I-re) e konsidrojne fajtor dhe ndihen te zhgenjyer pse ai eshte liruar nga burgu. Ky dokumentar u be si sandarti I pasqyrimeve ligjore per njerezit qe e kishin ndjekur, dhe megjithesa pati disa kritika, nuk mund ti nenvleftesohet brilanca ne pasqyrimin e pa-anshem dhe detajet e dhena me saktesi.

Nese je i interesuar per me teper materiale ne Anglisht, klik ketu, ketu dhe ketu.

Making a Murderer. (sic) Ne 2015 Netflix jep serine “Te berit e nje vrasesi” qe pati nje sukses fenomenal kudo qe eshte pare ne bote, ndjekesit jane nga njerez te thjeshte te shkencetare, politikane, artiste, mjeke, juriste e shkrimtare te shquar etj. Eshte nje ceshtje e jashtezakonshme ku flitet per nje individ qe akuzohet per veper penale dhe u denua me burg. Jo nje, por dy here, per dy ngjarje te ndryshme.

Ti marrim me rradhe.

92

PPP

Ceshtja Steven Avery 1. Ne 1985 Penny Beernsten, gruaja e nje bzinesmeni te njohur ne zone e nene me dy femije po bente vrap pergjate bregdetit kur nje individ e terheq ne nje zabel dhe e perdhunon duke e goditur e demtuar rende. Policia arreston Steven dhe e akuzon per disa vepra penale. Per me teper, Penny qe deklaroi: ky ishte personi me dhunoi! S. Avery kalon 18 vite ne burg deri kur analiza e DNA-se, nga 11 qime pubike 1 rezulonte e dikujt tjeter por mjaftoi te provohej se krimineli ishte nje tjeter, (D. Allen) me histori dhunimesh seksuale qe dhe pas kesaj ngarje kish sulmuar 3 femra te tjera.

Pasi z. Avery lirohet (2003) behet ceshtje celebre ne media e ne politike. Senati ne Wisconsin (popullata 5.8 milion) krijon komisionin Avery per te parandaluar burgosjen e njerezve te pafajshme e i jep shperblim $450.000. Steven duke pare se hetimi ndaj zyres se prokurorise e policise sâ&#x20AC;&#x2122;nxorri fajtore per persekutimin e tij, vendosi te hedhe shtetin ne gjygj per $36.000.000 demshperblim, ndihmuar nga dy jurise te perkushtuar nga Projekti i Pafajsise (per me shume ne Anglisht klik: The Innocence Project) 93

Dr.Besi / DBMI

z. Avery jetonte ne Manitowoc County te Wisconsin se bashku per prinderit e familjen, ku kishin nje biznes te varrezave te makinave dhe per disa ngjarje te nivelit te ulet (zenka, vjedhje ne nje bar) qe adoleshent ish ne radarin e policise lokale te cilet e shihnin me dyshim dhe kishin filluar te hakmerreshin kur ai ngacmoi gruan e zv/sherifit te zones. Steve thonte qe ajo ka shpifur se bej vepra ekstreme e sâ&#x20AC;&#x2122;kisha rruge tjeter por ta ndaloj dhe te flas me te [realisht ai ja nxorri makinen nga rruga ne bore dhe e kercenoi me arme â&#x20AC;&#x201C; pa fisheke] Ceshtja Steven Avery 2. Dy vite me pas, Avery arrestohet dhe akuzohet se ka vrare fotografen e nje reviste (Autotrader) Teresa Halbach, e cila u zhduk pasi kishte bere fotot e fundit te nje makine (makina qe reklamoheshin per ty shitur ne kete reviste) ne biznesin e Steven Avery. Tani, imagjino per nje moment si dukej ngjarja ne ate zone. Djali i denuar pa te drejte heren e pare qe humbi 18 vite te jetes ne burg njihej nga te gjithe njerezit dhe ceshtja menjehere u be shume kontraverse.

94

PPP

Prokurori e sherifi i zones dhane interviste qe ne fillim â&#x20AC;&#x2DC;duke hequr dore nga ceshtja qe te mos kishte konflikt interesiâ&#x20AC;&#x2122; dhe u thirr nje prokuror special dhe sherif tjeter nga nje zone prane Manitovoc County. Avokatet pretenduan se autoritetet e kane futur ne kurth heren e I-re, ndaj e te dyten po bejne te njejten gje pasi kjo ishte si rezultat i kerkimit te nje demshperblimi te larte ($36milion) Prokuroria insistoi se kete rradhe ka DNA te Steven ne makinen e viktimes, se ajo ishte lidhur, perdhunuar dhe trupi i saj ishte djegur; dhe se Steven pati ndihmen e djalit te motres se tij (nipi 16 vjecar Brendan Dassey)

Dokumentari me 10 min-seri jep kronologjine si Manitowoc County Sheriff's Department ngaterroi ceshtjen, kontaminoi skenen e krimit, paragjykoi Steven e ecurine para, gjate e pas gjykimit te te akuzuarve. Ne rastin e nipit te tij B. Dassey shohim si avokati i caktuar nga shteti, bashkepunon me policine duke ndikuar qe femija te pranonte fajsine per krim qe se kishte bere [te pakten sipas familjes e avokateve] Brendan, nje djale me probleme ne absorbim e te folur me IQ te ulet (71 IQ ne ate kohe) nga videot duket nen hetim, se mendon po te pranoje krimin do kthehet te vazhdoje shkollen.

95

Dr.Besi / DBMI

Duket se u jep detektiveve ate qe duan pa kuptuar seriozitetin e vepres e te pozicionit ku ndodhet. Hetuesit akuzohen se kane ushtruar presion ndaj nje personi me aftesi te uleta mendore duke e pyetur pa pranine e avokateve mbrojtes. Coercion – fjala e termi juridik Amerikan per kete fenomen; ‘praktika e mbushjes se mendjes se dikujt permes kercenimeve dhe premtimeve.’

Brendan, ne nje nga videot pa a kuptuar seriozitetin e akuzes [grabitje personi, perdhunim e vrasje] pyet ne nje moment: ‘nese pas pranimit mund te shkoje te kape oren e fundit ne shkolle pasi ka nje projekt per te dorezuar’ Kjo ceshtje, ne restin e ketij personi ka shume rendesi, sepse, nese bie akuza kunder Brendan rrezohet dhe ajo kunder S. Avery. Ka shume profile per punen & jeten e Kathleen Zellner, ju mund a ndiqni ecurine e ceshtjes Avery ne Tweeter te saj, klik ketu

96

PPP

Sipas ketij burimi Kathleen Zellner ka punuar me shume ceshtje te profilit te larte. Ne 1988 Joseph Burrows denohet per vrasjen e fermerit William E. Dulan ne Illinois, dhe merr denimin me vdekje duke pritur ekzekutimin per 5 vite me rradhe, per nje krim qe se kishte bere. Zellner ja mbush mendjen kriminelit te vertete te rrefehet pasi nje deshmitar kyc terhoqi deshmine. Burrows merr pafajsine ne 1994. Ajo ka punuar ne ceshtjen Roscelli, ku AND-ja perdoret per te treguar denimin e gabuar, si dhe ne shpalljen e pafjasise se Kevin Fox i arrestuar padrejtesisht per vrasjen e vajzes se tij.

Si filloi Zellner karrieren e saj ne raset e denimeve te padrejta?

Ne fillim ka qene avokatja e vrasesit serial Larry Eyler qe vdiq ne 1994 nga komplikimet e SIDA-s duke pritur denimin me vdekje. Ai kishte rrefyer se ka bere 21 vrasje por kjo s’mund ti tregonte dot bazuar ne privilegjin klient-avokat. Pas vdekjes se tij ajo tregon cdo gje ne nje konference shtypi “..qe familjet e viktimave te gjenin pak qetesi’ Nga kjo dite Zellner vendosi te mos perfaqesoje asnjehere nje klient me faj, dhe filloi te shohe miscarriages of justice – raste me denime te padrejta. Nese sheh ne biografine ne website e Zellner, ka fituar ceshtje civile e kriminale; eshte e vetmja juriste ne Shtetet e Bashkuara me 5 gjygje me kompensime multi-milione $ brenda 11 muajsh.

Rezultatet e saj dhe aftesia per te fituar ne cfaredolloj ceshtje (shumica e juristeve zgjedhin ceshtjet civile ose penale) e ka bere unike sot ne jurisprudencen Amerikane si aleate e viktimave te padrejtesive. Eshte aktive ne Twitter me updates per mediat dhe ndjekesit e saj, ne kete moment (19 Nentor 2018) jane me teper se 560.000 te tille ne bote.

97

Dr.Besi / DBMI

Kthehemi pas te ceshtja Steven Avery 2, Laura Ricciardi e Moira Demos pasi dokumentuan ceshtjen e pare ku ai ishte akuzuar e burgosur pa te drejte; filluan te dokumentojne rastin e 2-te ku ai arrestohet e denohet me burgim te perjetshem se bashku me nipin e tij Brendan Dassey (2007) Dokumentari me 10 seri per rastin e pare dhe nga fundi per rastin e 2-te qe u shfaq ne vitin 2015 behet ne me te shikuarit ne bote. Nder pjeset me sensacionale qe pamja e Brendan Dassey gjate hetimit ne polici. Ai pyetet pa pranine e avokatit, pa pranine e nenes e sic ishte marre nga shkolla ne te cilen klasifikohej si ‘femije me nevoja speciale gjate mesimit, i.e me IQ te ulet’ Kur Dassey flet me te emen ai terheq cdo gje qe i kishin sugjeruar, dhe pranon se kishte pohuar ‘pasi ate kerkonte policia’ Kete dokumentar pa edhe K. Zellner e cila filloi te besoje se Avery ishte i denuar me tendence dhe vrasesi i vertete po i shpetonte drejtesise. Me pare, vete Avery nga burgu dhe anetare te familjes se tij kishin shkruar letra ne vite tek Zellner per ta shikuar kete ceshtje, ne kete rast filmi i ndihmoi pa mase.

Ne Making a Murderer 2 per 1.5 vite Zellner mundohet te ri-krijoje detajet e vrasjes bazuar ne shenjat e gishtave, provat pas krimit, pjeset e kockave te ngelura ne zonen ku ishte djegur trupi, kronologjine ne kohe, tipin e makines e menyren e perdorimit, si mund te jete vrare Theresa Halbach dhe transportuar trupi me, eksperte te balistikes, gjakut, kromatografise etj. Pas ketyre Zellner konkludon se asnje nga akuzat e forma si prokuroria supozon se eshte kryer krimi, s’mund te replikohen ne menyra shkencore; pra cfare ka ndodhur ne realitet?

Vec gabimeve te avokateve te Avery gjate gjykimit te pare ajo fajeson dhe policine e prokurorine te cilet fshehen disa prova esenciale qe do ndihmonin te akuzuarin.

98

PPP

Zellner punon me vendosmeri bashke me ndihmesit ne saj te provoje pafajsine e S. Avery e te revokoje vendimin me denim te perjetshem, ajo ka bindje se Avery eshte i pafajshem. Rasti eshte me kompleks sa mund ta jap ne nje shkrim, dokumentari te terheq ne brendesi se c’ka ndodhur ne vite, politikat lokale, abuzimin e pushtetit nga policia e prokuroria, paragjykimet ndaj njerezve (familja e Avery s’jane shume te edukuar) zgjedhjet qe behen ne zone per sherif e prokuror [me vota] tendencen e gjykatesve ti lene ‘punet si jane’ veshtiresite ekstreme ne sistemin juridik qe ka apele por eshte gati e pamundur te provosh pafajsine, e me rradhe. K. Zellner tashme ka marre reputacion nderkombetar pas ketij dokumentari dhe njerezit ne shume vende te botes kerkojne te dijne a do kete Making a Murderer 3, si do shkoje ceshtja Avery. Nentor – Dhjetor 2018 ata po pergatisin nje apel tjeter, Zellner beson edhe se vrasesi do kapet te marre denimin e merituar. Per tu theksuar se, familja e T. Halbach eshte e bindur se S. Avery dhe nipi i tij jane vrasesit. Por keshtu ndodhi me Steven dhe ne rastin e denimit te pare, kur vete gruaja e dhunuar, ne gjygj tregoi me gisht: Po, eshte ai. Realiteti tregoi pas shume vitesh dhe nje analize ADN-je, dhe vete viktima kishte qene gabim. A do perserit skenari i I-re ku S. Avery qe tashme ka kaluar me shume se gjysmen e jetes se tij ne burg; edhe kete rradhe te dale i pafajshem? Nese kjo ndodh, e si beson znj. Zellner, mund te kompensohe ky njeri? Si do e nxjerre kjo sistemin e drejtesise ne Amerike dhe kudo ne boten demokratike?

E keqja me e madhe eshte Djalli i Institucionalizuar.

K. Zellner 99

Dr.Besi / DBMI

Ne kete linje qe kam trajtuar “denimin e personave te pafajshem’ ri-sjell per lexuesin nje karte qe kam shtuar ne librin Gabimet ne Mjekesi, ne lidhje me maksimen Romake: “me mire shume fajtore jashte burgut se nje i pafajshem ne burg” mes te tjerash kam analizuar dhe rastet e arrestimeve te mjekeve nga materniteti i Tiranes

100

PPP

William Wheeler (1819–1887) jurist e politikan ne SHBA te cilin dhe Amerikanet e kane harruar sot, por ne kohen e tij mbahej si njeri me karaker dhe integritet absolut. Sherben ne Kongres nga 1861-63 dhe 1869-1877 ndersa me pas eshte Zevendes Presidenti i 19-te me Presidentin republikan Rutherford Birchard Hayes (1822 - 1893)

Ne librin Profile Kurajoze (per 8 Presidente) nga John F Kenedy autori A.Nevins (ne parathenie) shtjellon nje rast kur nje shef politik i drejtohet z. Wheeler: “nese ti do bashkohesh me ne, nuk ka asgje qe shteti I New York nuk mund e mos ofroje per ty. W.W pergjigjet: “s’ka asgje ne shtetin e New York qe do me kompensonte po te dorezoja respektin ndaj vetes” 101

Dr.Besi / DBMI

Ndersa ne 1873 kur Kongresi Amerikan voton per te rritur rrogat (e tyre) e beri per 5 vite ne forme retoaktive, Wheeler jo vetem votoi kunder por kur ju rrit paga, cdo muaj dorezonte shtesen [e pamerituar sipas tij] te Thesari i Shtetit. Ai ndenji ne postin e Zv.Presidentit nga 1877-1881 dhe meqe Presidenti Hayes s’kerkoi term te 2-te, ai terhiqet se bashku me te.

Padyshim e keni degjuar shprehjen: “s’ka politikan te ndershem’ ndaj e solla kete individ qe gezonte respekt te elektorati, koleget e kundershtaret politike, pikerisht per kete vecori te rralle ne politike: ndershmerine. Natyrisht ne shume vende te botes ka individe te tille, dhe sadopak te jene duhet ti ri-gjejme dhe tu referohemi si shembull per ti ndjekur.

102

PPP

Çarlemanje dhe Perandoria Karolingiane Flitet rendom per ‘Mesjeten e Erret’ e me pas per Rilindjen Europiane por s’permendet Rilindja e periudhes Karolingiane, ndersa po ti pyesesh mesuesit e studentet e historise per kohen kur ka jetuar Karli i Madherishem (Carlemanje/ Charlemagne) mos u cudit kur gabimi te jete me 100-200 vite ne disa raste dhe me 500! Perandoria Karoliane nga viti 800888 shtrihej ne qender dhe perendim te Europes, nga dinastia e mbreterve Franke (751) dhe me si mbreter te Lombardise nga 774. Ndersa ne 840-843) dahet ne provinca autonome ku njeri mbret njihet si perandor por autoriteti I tij jashte territorit qe zoteronte ishte me teper formal sesa faktual. Kemi nje tentative te fundit bashkimi nga Karli I Dhjamosur (ose i shendoshe, Charles the Fat) ne 884 por pasvdekjes se tij ne 888 perandoria u shperbe.Ne kete kohe territori zinte 1.112.000 km katrore ndersa popullata shkonte nga 10-20 milione.

103

Dr.Besi / DBMI

Çarlemanje-Charlemagne, perandori Kristian e mbreti i Frankeve lindur ne 740 ne Liege (Belgjika e sotme) eshte nder te paret vizionare ne bashkimin e Europes. Ne 772 pushton Saksonine e i konverton ne Kristiane duke vendosur bashkim deri ne zonen e Lombardise (Italia e sotme) si dhe godet Spanjen veriore qe ishte pushtuar nga Mauret (Moors, 778) Nga 780-800 ai zgjerohet dhe nga lindja derisa arrin ne Danub.

Pasi ndihmon Papen te shtype nje rebelim (800) Papa Leo III e kurorezon duke e deklaruar perandor te Romaneve, ketu fillon tradita perandorake legjitime sic kishte qene ne kohen e Romes se lavdishme. Oborri perandorak eshte ne Aachen, behen reformat territoriale e administrative, me perfaqesues te zgjedhur per asamblete rajonale, standartizohet monedha, peshat dhe format a matjes, tarifat doganore, tregtia e ligjet.

Pas vdekjes se Çarlemanje ne 814, perandoria peson renie graduale sepse pasardhesit nuk kishin ambicjen, njohurite, vizionin e vendosmerine a Karlit te Madherishem. Gjithsesi ideja e tij per nje ‘Europe te Bashkuar’ ne nje forme apo tjeter eshte provuar gjate historise, dhe si ideologji apo praktike, per mire a per keq, akoma ekziston edhe sot.

104

PPP

Nje ese e shkurter permbledhese historike ne pre-L1B & L2B, per faktoret, personazhet e shkaqet sipas kronologjise, shkruar nga vajza ime ava (te ciles i pelqen historia sidomos periudhat e komunizmit & nazismit) ne klasen e 7-te te shkolles (me pak ndihme) dhe dua te jete ne rekord, ne nje nga librat e mi.

Key Turning point in German History 1890-1939 All over Europe especially in Germany, this period was very intense and full of dramatic events. We have changes, movements and wars that shaped history for years to come, to this effect I propose to make a nominal division of this period in two parts: A. Conditions in Germany from 1890 to 1919. At the end of the nineteenth century, Germany was an imperialistic, autocratic and militaristic nation trying to assert its place on the world stage. Prior to 1871 there were a cluster of around 27 German speaking states and city states sandwiched between Russia, France and the North Sea coast.

With the race of German nationalism the notion was found between unification and statehood; the centre of new Germany would be the army, the navy, as well as the tradition of its most powerful member state; Prussia. The brilliant Prussian statesman Otto Von Bismarck negotiated and formalised the unification of Germany. Here we have the so called â&#x20AC;&#x153;second Reichâ&#x20AC;? under its new kaiser Wilhelm II. This new Germany had a constitution with a strange mix of authoritarian monarchical power and liberal individual rights. The absolute power remained with the emperor over Governmentâ&#x20AC;&#x2122;s decisions.

105

Dr.Besi / DBMI

He could hire the Chancellor (prime minister) was the commander in chief of the armed forces and determined foreign policy. In reality despite his extensive powers, Wilhelm left most matters of policy to Bismarck who was his trusted Chancellor; with diplomatic skill and an astute understanding of European policy, Bismarck tried to steer this newly created Germany in a position that by avoiding war with France and Russia, Germany could gain â&#x20AC;&#x153;breathing spaceâ&#x20AC;?

Bismarck created good relations with Russia and made an alliance with the Austro-Hungarian empire which isolated France. We have to stress that this manoeuvre laid the foundation for alliances that we can find at the cause of WW1.

Wilhelm II was more ambitious and had grand designs for the prestige of Germany by expanding her empire.

106

PPP

His main ambition was to take advantage of the weakening grasp of the Ottoman empire over the Balkans and Eatern Europe. Bismarck was gravely concerned because his interests where always continental not for an empire. After he left in 1890 qe have the starts of the Wilhelmine-era where the kaiser took an active approach in domestic and foreign policy which in turn began to generate conflicts. 

1887 – Berlin allows its treaty with Russia to expire.

This pushed Russia into an alliance with France.

Something Bismarck had tried so hard to avoid.



1890- Germany starts to expand her empire and acquire new colonies in Africa, East Africa and the pacific.



1900- By this year, German industrial output exceed Britain and was second only to that of the United States in technology and militarism.

According to Gordon Martel, historian, German foreign policy started its restless dynamic due to the influence of a militaristic period of real-Politic in the 1860s. German capitalism despite its rapid progress served only the interest of industrialists and big powerful groups that dominated German society.

Wilhelm II wanted to emulate Britain placing the German empire into a clash with other European powers. In the meantime, Britain in 1904 signed the Entente Cordial with France to make an alliance against Germany and AustroHungary.

107

Dr.Besi / DBMI

How did WW1 start ?

The archduke Franz Ferdinand of Austro Hungary is killed by Bosnian Serbs. Austro-Hungary threatens the kingdom of Serbia. Germany offers full support to Autro-Hungary in reality giving them a â&#x20AC;&#x153;blank chequeâ&#x20AC;? regardless of the consequences, then we must deduct if Germany did not start the war they at least provoked a wider conflict.

Germany saw France as its main rival in the European continent and in the East they planned to annex part of Poland.

Germany invades Belgium and Luxembourg going towards Paris and crushing the French forces along the German border in a very quick victory. Only after this, Germany would turn to attack Russia (Schlieffen Plan). This plan violated Belgium and Luxembourg neutrality that Britain had guaranteed by treaty.

In the first battle of the Marne there was a stalemate between the German army and the French and British armies that put up a strong resistance. Both sides suffered huge casualties.

They tried again in Verdun but they could not break through.

108

PPP

The Eastern front was a success, the German and AustroHungarian armies advances eastwards. Since there was instability German's allowed Russia's communist leaders Vladimir Lennin to travel into his country believing he would create more political unrest. In 1917 the Tzar was overthrown, in Novermber 1917 under the leadership of Lennin was installed a Bolshevik government. Germany took Baltic states (Estonia, Latvia and Lithuania along with Belarus and Ukraine) now could fully focus on the Western front. During this time they lost almost all their colonies and in 1917 the United States entered the war on the side of Britain and France. Germany lacked the reserves the allies had, its soldiers lost their will to fight and back home there was social unrest, it had to accept defeat in 1918 and penalties imposed by the Treat of Versailles of 1919. Germany lost territories to France, Belgium, Denmark, Czech Republic, Poland, Russia, Lithuania and the Netherlands.

109

Dr.Besi / DBMI

“as major empires started to disintegrate – Austro-Hungarian, Ottoman and Russian – even a stable society as Britain had to go through the Irish War of independence and later civil war, in the space of 3 years (1917-1920) there are 27 conflicts in Europe (civil wars, coups, wars) that, combined with other factors, created fertile grounds for the calamity to come, i.e. WW2” bb

The Treaty of Versailles signed on the 28th June 1919. It took six months of negotiation at the Paris Peace conference. One of its most important provisions (and controversial) was for Germany to accept responsibility for causing all the loss and damage during the war. This was Article 231 later known as War Guilt clause. The treaty forced Germany to disarm and make substantial territorial concessions and pay reparations of £6.6bn to the Entente powers. John Maynord Keynes, a British economist said “the treaty was too harsh, the figure was excessive and counter productive.” And also he believed the treaty would produce drastic instability.

110

PPP

Resentment caused by the treaty created psychological ground for the eventual rise of the Nazi party. The German historian Detlev Peukrert wrote that conditions imposed on the German Reich were bound to create a nationalist backlash.

B. 1919-1939 The situation in Germany by now is very complex, on one side the working class and the disillusioned soldiers are affected by the communist ideas of Russia and on the other side there is nationalism of the Right. In 1920 The National Socialist German Workers Party known as the Nazi Party in English, was created as a means to draw away workers from the communism and into folk nationalism. To maintain the supposed purity of the â&#x20AC;&#x153;arian master raceâ&#x20AC;? the Nazis tried to segregate the Jews, homsexuals, Romani, blacks, the physically and mentally handicapped, Jehovas Witnesses and other politcal opponents.

The party Leader Adolf Hitler during the years of 1921-22 tried to appeal to unemployed young men and former WWI soldiers to create groups in different parts of Germany. In 1923, because Germany failed to pay its reparation payments, France occupied the Ruhr industrial region. This lead to chaos and the resignation of the Government. The communists attempted a revolution and Nazi party membership grew sharply. On 8th of November the Nazi's used a patriotic rally known as Beer-hall Putsch, xince the army did not support it, they failed. 16 Nazi were killed and Hitler and other leaders were arrested. They were tried for treason in March 1924.

111

Dr.Besi / DBMI

The Nazi party was banned. After Hitler came out of prison on December 24th, he re-organised the party and formally separated it from paramilitary groups, the SA and the SS were described as support groups and they admitted women in their Party. In the elections of the 1930 elections the Nazis won 18.3% of the votes becoming the 2nd largest political party in the Reichstag after the social democrats (SPD). During 1931 to 1932 the political crisis in Germany worsened. Germans voted for Hitlerbecause of his promises to revive the economy, restore German greatness and overturn the Treat of Versailles, also to save Germany from Communismn. In 1932, the Nazis got 37.4% becoming the largest party in Parliament. Since Nazis and the communists were enemies of each-other, forming a majority Government was impossible. At the time, the other parties failed to unite against Hitler. On the 27th of February 1933, the Reichstag fire was used by Hitler to suppress his political opponets, he persuaded the President Paul Von Hindenberg to issue the Reichstag Fire Decree; which suspended most civil liberties. One month later the Reichstag passed the Enabling Act of 1933 which gave the cabinet the right to enact laws without parliaments consent. In reality this gave Hitler dictatorial powers and the results were there for all to see; the Nazis established totalitarian control; abolished labour unions and political parties, imprisoned their political opponets. At the top of the Nazi Party was Der Fuhrer who had absolute control over the party, supported by the Reich leaders who wore brown paramilitary Nazi uniform - forced Nazi doctrine and ran local affairs according to Nazi party instructions.

112

PPP

In addidition to the party were 7 paramilitary groups, the first was the Schutzstaffel (SS) Protection-squad and the Sturmabteilung (SA) Storm-division, also the Hitler Youth a para military group with boys aged 14-18. The equivalent for girls was The League of German Girls. The structure of the Nazi party was very rigid, every regional division received direct orders from Hitler. Nazi members with military ambition were encouraged to join the Waffen-SS but a great number enlisted in the Wehrmacht (the army)

The women's organisation was called the National Socialist Women's league. The party brought in its own symbols such as a Nazi flag with a Swastika using the colours black, white, red and the iron eagle. They introduced songs and slogans, the ministry of propaganda by Joseph Goebbels made sure that loyalty was geared towards the Nazi party and the Fuhrer.

113

Dr.Besi / DBMI

In 1935 Germany began its rearmament, despite the loss of political and religious freedom life for ordinary people improved. They had jobs and salaries, rewards, schemes for credits to buy house and a Volkswagen Beetle, new Autobahns appeared and streets were safer with no crime. Nazi ideology gave people hope and confidence. Hospitals, schools and Olympic stadium of 1936 were built. They stopped paying reparations from Versailles.

In July 1934 Hitler used the SS in The Night of The Long knives to murder around 400 of the SA, eliminating his rivals within the Nazi party. In August 1934 Hindenberg died and Hitler declared himself Fuhrer uniting roles of Chancellor, President and Head of the Army. By 1935, Facist Germany had the power to make eugenics state policy. First Hitler dealt with German Jews by restricting their rights as Germans as well as restricting their rights as human beings. The Nurenberg laws outlawed interracial marriages, restricted property rights and barred Jews from civil service, universities and professional or managerial occupation.

114

PPP

Anti-semitism erupted on the night of November 1935, Kristallnacht (The Night of Broken Glass) 7500 Jewish business were looted and destroyed, 200 synagogues were burned and more than 20 000 Jews were sent to concentration camps. In 1936, Hitler sent troops to the Rhineland, the French did not want to start a war with Germany as they were having their elections. France and Britain protested but made no threats.

The policy of appeasment started here giving Hitler what he wanted in order to avoid a war. In 1938, Germany annexed Austria by the process of Anschluss, and in September they started the crisis in the Sudetenland of Czechoslovakia. Britain and France tried to negotiate and Chamberlain appeased Hitler on the Munich Agreement. The crisis over Poland, September 1, 1939 the Wehrmacht invaded Poland and the rest is WW2!

References: K. Robbins, The First World War (Oxford 1984) J. Terrane, The Western Front (1914-18) (London 1964) M. Hastings, Catastrophe: Europe Goes to War 1914 J. M. Bourne, Britain and The Great War (1989 London) D. A. Andelman, A Shattered Peace: Versailles 1919 and the Price We Pay Today Robert Gerwarth, The Vanquished: Why the First World War 115

Dr.Besi / DBMI

“Eshte me e lehte te besh lufte, se te besh paqe” Georges Clémenceau (1841-1929)

116

PPP

â&#x20AC;&#x153;E keqja mund ta godase ate, injoranca mund ta percmoje ate, por ne fund, ngelet e tille.â&#x20AC;&#x153; Winston Churchill (1874-1965)

117

Dr.Besi / DBMI

“Gjithmone zgjidh rrugen me te veshtire, aty nuk do kesh kundershtare” Charles de Gaulle (1890-1970)

118

PPP

Kush eshte Karl Kraus?

Lindur ne 1874 ne pjesen Ceke (Bohemi) te Perandorise Austro-Hungareze, Kraus kishte komande perfekte te gjuhes Gjermane dhe dhunti natyrore ne bisede e shkrime; shpejt ai shkelqen si kritik letrar dhe gazetar, me pas si poet, eseist dhe dramaturg; i mirenjohur ne boten Gjermanike per satiren e tij nuk njihet shume ne bote pikerisht se ka shkruar ne kete gjuhe dhe idete/fjalet e tij jane veshtire te perkthehen ne kuptimin e tyre te plote [konteksti kombetar, gjuhesor e historik]

Me 27 Nentor 2018 shkruajta kete shenim ne Tweeter [shih fig] Ne 1952-66, vepra e tij permblidhet e pdhe publikohet ne 14 vellime.

119

Dr.Besi / DBMI

Ne moshen 25 vjecare (1899) themelon Pishtari, si publikim politiko-letrar qe mbyllet nga Nazistet ne Austri ne 1936. Ka publikuar Proverba dhe Kunderssti (Sprüche und Widersprüche, 1909) Netet (Nachts, 1919) Ese si Moraliteti dhe Kriminaliteti (Sittlichkeit und Kriminalität, 1908) Letersia dhe Genjeshtra (Literatur und Lüge, 1929) Gjuha (Die Sprache, 1937) Dramen satirike, Ditet e Fundit te Njerezimit (Die letzten Tage der Menschheit, 1918-1922) per kotesine e L1B. Ne 1911 themelon Die Fackel ku satirizon shkterrimin e vlerave kulturore morale ne Austrine dhe Europen e kohes.

Ne librin e Dr. Thomas S. Szasz [kam shkruar te DBMI per psikiatrin Hungarez] Anti-Frojdi: Kriticizmi i Karl Kraus per Psikiatrine dhe Psikonalizen (Anti-Freud: Karl Kraus’s Criticism of Psychoanalysis and Psychiatry, 1976) ka disa quota brilante te Kraus qe Dr Szasz i ka perkthyer nga origjinali; shkepus nje qe me ka pelqyer: “Nje aforizem kurre s’mund te jete e verteta e plote, eshte ose gjysma e se vertetes ose nje e vertete e gjysme”

Kopja e pare e Die Fackel (Pishtari) & Libri nga Dr. Thomas Szasz 120

PPP

Ne Die Frackel askush si shpeton kritikes e hidhesise se Kraus, Perandoria dhe Habsburget, aristokracia dhe shtresa e mesme, psikonaliza e psikiatria, korrupsioni, manipulimet politike e hipokrizia, nacionalizmi dhe judaizmi (vete ishte me origjine hebre) kjo solli qe shpeh here te hidhet ne gjygj nga individe te ndryshem qe ndiheshin te ofenduar. Kontribuesit ne kete reviste te pavarur {Kraus vinte nga familje e pasur dhe bente vetefinancim} perfshinin penat me te mprehta te kohes; Oscar Wilde, Arnold Schoberg, August Stringberg, Oskar Kokoshka, Egon Friedell, Richard Dehmel, Adolf Loos, Heinrich Mann etj, ne total jane printuar 922 numra te revistes.

Kritikat e tij, sidomos ato kunder L1B sollen shpeh censuren qe konfiskonte e ndalonte numra te ndryshme te revistes, akoma sot shkrimet e tij anti-militariste ngelen burime qe duhen studiuar. Ne 1927 publikon nje poster te jashtezakonshem qe ka ngelur model per historine Austriake, per shefin e policise Vieneze, Johann Schrober. Ne revolten e Korrikut vriten 4 police e 85 protesues, 600 police plagosen e qindra njerez perfundojne ne spitale. Kraus me nje fjali i kerkon doreheqjen.

121

Dr.Besi / DBMI

Per gati 15 vite (1920-1934) Kraus mbeshtet Social Demokratet Austriake me bindjen se vetem ata mund ta parandajone Nazizmin te perhapet ne vendin e tij por kjo I humbi shume simpatizante kur u pa se ata me vone ngriten regjimin fashist. Vdes si beqar ne Qershor te 1936. Permenda Faik Konicen me lart, njesoj si Konica jeta e tij ka qene kontraversale e problematike me shume beteja ndaj individeve, regjimeve, partive, e ideve te ndryshme. Kraus njihej si pedant i gjuhesise, kujton kompozitori Vjenez Ernst Krenek â&#x20AC;&#x201C; gjate periudhse se Masakrave Japoneze ne Kine, nje lajm nderkombetar qe debatohej kudo; Kraus i thote: â&#x20AC;&#x153;E di mire se asgje sâ&#x20AC;&#x2122;vlen kur digjet shtepia por duhet ta bej kete, persa kohe qe eshte e mundur, sepse, nese ata qe ishin supozuar te korrigjinon presjet dhe te viheshin ne vendin e duhur, ta benin kete me rregull, sot Shangai nuk do te digjej;

Kane thene per te, Bertold Brech: Kur epoka ngriti doren per te mbytyr veten, ai ishte dora! Gregor von Rezzori (shkrimtar) Jeta e tij eshte shembull i kurajos morale qe duhet ta ndjeke kushtdo qe shkruan, ne cdo gjuhe te botes

Sekreti i demagogut eshte ta beje veten aq budalla sa audienca e tij qe ata te besojne se jane aq te zgjuar sa ai. KK 122

PPP

Elon Musk – vizionari nderplanetar “shpejt do vije koha qe Steve Jobs, Sergei Brin e Jeff Bezos* (perkatesisht themeluesit e Apple, Google e Amazon) do harrohen, ndersa Elon Musk e misioni i tij do jene pike referuese per brezat e ardhshem” keshtu tha nje shkencetar gjate prezantimit te tij per publikun.

Elon Musk, 2010.

Bryan Mitchell—Getty Images/Thinkstock

Kush eshte Elon Musk? Lindur ne Afriken e Jugut (1979) shkolluar ne Kanada e banues ne Amerike, ka pasur pjese ne disa teknologji te revolucionit informatik. Ne fillim eshte bashke-themeluesi i PayPal (platforme elektronike pagese) dhe me pas formon projektin SpaceX qe prodhon makineri lanchimi ne hapesire e anije kozmike, aktualisht dhe drejtuesi i firmes qe prodhon makinat Tesla. Ideja e tij eshte se njerezimi per te mbijetuar duhet te behet specie multi-planetare e shpejt i ka mundesite per te krijuar nje koloni ne Mars.

123

Dr.Besi / DBMI

Pasi zbuloi se kostoja e nisjes/lanchimit te nje anije kozmike ishte shume e larte ai vendos te krijoje projektin x te hapesires - i vetmi privat ne ate kohe, pasi monopolin e kishin pasur shtetet â&#x20AC;&#x201C; me ane te raketave Falcon 1-9 (2006-2010) Ideja brilante vazhdon me realizimin e nje qellimi per te pasur raketa me disa perdorime (jo si me pare, me nje perdorim) e kjo uli konston ne 1/3-en.

Me M. Eberhard e M. Tarpenning ne 2004 krijojne Tesla Motors qe ne 2006 arrin te prodhoje nje makine elektrike e cila mund te udhetonte 394km me nje karikim. Ne 2017 prodhohet Tesla 3 me kosto $35.000 ne Amerike dhe ÂŁ25.000 ne Britanine e Madhe. Fabrika ne Kaliforni prodhon rreth 2200 makina/jave e sot rivalizon me BMW serite 3 & 5.

Tesla 3 arrin 220 milje (~354km) me nje karikim por ka mundesite per long range, me bateri speciale qe shkon ne 310 milje.Ne shume vende ka stacione te vecanta per ta karikuar e kompania po krijon network super-karikuesish per ta mbushur baterine me shpejt Motori prej 271 kuaj-fuqi eshte i vendosur ne pjesen e pasme te makines dhe arrin 0-60mph (~97km) ne 5.1 sekonta, ndersa si shpejtesi totale shkon deri ne 140mph (225km/h) Makina eshte e lehte per tu operuar, shoferi ka nje monitor 15 inch qe i tregon te gjithe rrugen, ndihmohet nga 8 kamera, 12 monitore ultrasonike, radar qe sheh para e program kompjuterik qe perfshin cruisecontrol (sic) si dhe sistemin e automatizuar.

124

PPP

Tesla ka revolucionarizuar tregun automobilistik pasi per nje kohe te gjate makinat elektrike shiheshin si versioni i ngadalte, pa stil, pa disenjim te mire e me distance te shkurte udhetimi qe i lidhte ne cdo kohe me karikimin e baterise, nje kalvar me vete qe zgjaste nga shume ore deri ne te gjithe naten.

Sot Tesla eshte nje must-have car (sic) per shume njerez dhe kerkesa ka bere qe rradha per klientet parapagues eshte 69muaj per makinen e re nga nje vit me pare qe ishte 12-18 muaj.

Ne Gusht 2018 pati disa probleme me Komisionin Finaciar ne SHBA (Securities & Exchange Commision - SEC) per disa mesazhe ne Twitter te cilat u quajten fallco dhe me tendence per te disorientuar investitoret dhe keshtu aksionet Teslas (per te cilat Musk pretendoi se do ta beje kompani private) hyne ne pikiate duke humbur shume vlere. Megjithese eshte larguar si shefi drejtues per 3 vite (denimi) ai vazhdon te jete oficeri kryesor manaxhue si biznesit.

Se bashku me disa drejtues madhore te kompanive gjigante teknologjike, Musk eshte ne keshillin e individeve qe diskutojne me presidentin Trump ne progresin e teknologjise, ai eshte dhe shume aktiv per fansat e tij ne Twitter dhe vazhdon me ngulm drejt vizionit per te cuar disa individe dhe hapur kalonine e pare ne planetin Mars. Vizioni i E. Musk, â&#x20AC;&#x153;Misioni i kesaj kompanie eshte ne fillim te website, ne pjesen About: 125

Dr.Besi / DBMI

â&#x20AC;&#x153;SpaceX desinjon, prodhon e lancon raketa te avancuarae anije kozmike. Kompania eshte themeluar ne 2002 per te revolucionarizuar teknologjine e hapesires, me qellimin perfundimtar tu jape njerezve mundesine te jetojne ne planetet e tjera.â&#x20AC;? (https://www.spacex.com/about)

SpaceX eshte shprehur se do perdore BFR (big falcon rocket) per te ndertuar nje baze ne Hene dhe per udhetime drejte e nga Marsi, kjo ndoshta do realizohet deri ne 2028. Musk eshte ne rekord se nuk e perjashton faktin se nje dite edhe ai mund te jete ne nje nga raketat per misionin ne Mars.

126

PPP

Nga Gushti i vitit 2014, Dr Besi ka publikuar 45 e-books ne ISSUU ne profilin e DBMI https://issuu.com/doctorbesimedicalinformation

TE GJITHA TE DREJTAT E REZERVUARA Kopirajt © Dr. B. Bestar Nentor, 2018 Dr. Besi/ DBMI

127