Kloosterkrant zomer 2018 by Dominicanenklooster Huissen

Zomer

2018

1 Algemeen 2 Dominicaans leven 3 De Herberg 4 Verhuur 5 Nieuwe programma’s 6 Activiteiten 7 Sociaal ondernemen 8 Agenda

www.kloosterhuissen.nl u kunt ons ook volgen op de social media

Delf mijn gezicht op, maak mij mooi

doo r hans van der vinne, m edewerker

elf mijn gezicht op, maak mij mooi. Wie wordt ontmaskerd wordt gevonden en zal zichzelf opnieuw verstaan. Deze mooie woorden komen uit het lied van Huub Oosterhuis op de voorpagina van

de katern bij deze kloosterkrant.

Toen ik dit gedicht een paar dagen geleden aangereikt kreeg vond ik het ‘gewoon’ een gedicht. Vandaag, vlak voor het verstrijken van de deadline van deze krant, heeft dit gedicht ineens een heel andere lading. In relatie met de ander had ik de afgelopen dagen een flinke worsteling, waarbij ik meerdere malen flink uit de bocht vloog. Toen ik het met een vriendin had over hoe het toch kan dat ik op sommige situaties zo heftig reageer, raadde ze me aan om me weer eens in de mij bekende karakterstructuren te verdiepen. Kort gezegd is een karakterstructuur een masker, een overlevingsstrategie die een ieder van ons heeft ontwikkeld om de kwetsing van onze ziel te beschermen. Deze karakterstructuren worden mooi en erg duidelijk beschreven in het boek ‘de Maskermaker’ van Wibe Veenbaas. Ik herlas het hoofd-

stuk wat de betreffende karakterstructuur verder uitdiept en het duurde nog even voordat het kwartje volledig viel. Totdat ik het vanochtend ineens begreep. De pijn en de kwetsing van de ontstane situatie zaten niet zozeer in datgene wat de anderen wel of niet hadden gedaan. Het kwam in veel grotere mate voort uit mijn onuitgesproken behoeften en verwachtingen, die ik zorgvuldig had weggestopt achter mijn masker. Niet zij waren de veroorzakers van mijn pijn en verdriet, maar ik deed dat zelf. Dankzij dit inzicht ben ik weer een klein beetje verder ontmaskerd en weet ik mezelf weer een klein beetje meer te verstaan. Het kostbare goud van mijn ware ik wordt opgedelfd en meer zichtbaar voor mezelf én de ander!

door co n ny b ro u we r, k u ns t zi nni g dyna m i s ch coach

Er moet toch iets meer zijn ... Een persoonlijke zoektocht naar de zin van het leven, van mijn leven

k ben opgegroeid op een boerderij midden in de polder in de kop van Noord-Holland. Wanneer ik

als kind mocht meerijden op de hooiwagen was ik al nieuwsgierig naar datgene wat achter de horizon lag. Ik wilde nog meer zien, nog verder reiken. Er moest gewoon meer zijn! Deze nieuwsgierigheid is me altijd bij gebleven. Vanuit deze behoefte kwam een opleiding tot ‘Persoonlijk begeleider’ op mijn pad. Daar werd o.a. gewerkt vanuit de Psychosynthese en met veel creativiteit. Psychosynthese houdt zich - anders dan de psychologie - niet alleen bezig met persoonlijkheid en gedrag, maar ook met bezieling, spiritualiteit en zelfontplooiing. Het was een thuiskomen diep in mijzelf. Ik vond een plek in mij waar het stil en rustig was, waar ik ‘alleen maar’ hoefde te Zijn. In de Psychosynthese noemen ze dat het Hogere Zelf. In andere stromingen wordt het ook wel de Ziel, de Bron en soms wel een Goddelijk deel in jezelf genoemd. Voor mij is de naamgeving niet belangrijk.

ONDERWEG KATERN ONDERWEG Kwartaalthema belicht vanuit verschillende invalshoeken THEMA ZOMER 2018

Creativiteit is voor mij het voertuig van al mijn ontdekkingen geweest. Het creatief bezig zijn gaf me zicht op mezelf, vanuit een ander perspectief. Ik ontdekte dat ik via mijn handen uitdrukking kon geven aan dat waar ik (nog) geen taal voor had. Ik volgde vele opleidingen en trainingen; eerst vooral voor mezelf en later om ook andere mensen op hun zoektocht in het leven te kunnen begeleiden. De visie waaruit ik werk is nog steeds de Psychosynthese. Ik gebruik creatieve werkvormen in de breedste zin van het woord: tekenen, schilderen, boetseren, schrijven aangevuld met dans, verstilling en fysieke oefeningen. Het gaat daarbij niet om zo mooi of precies mogelijk vorm te geven, maar al spelend en ontdekkend expressie te geven aan dat wat van binnen leeft. Uit ervaring kan ik zeggen dat iedereen van nature de potentie heeft om creatief en kunstzinnig te zijn. Hoe mooi is het om iedere keer weer prachtige authentieke werkstukken te zien ontstaan. En tijdens het creatief bezig zijn veranderen die mensen ook. Want de expressie gebeurt niet alleen in het materiaal maar is ook vaak zichtbaar aan

Jij en de ander Aalt Bakker

Jij en de ander, waar is de grens? Erna Bakker Tevel

Ik word ik in het aangezicht van de Ander Liesbeth Woertman

Met hart en ziel jezelf ontmoeten op het doek Gitta Nieuwenburg

de buitenkant. Vaak zie ik deelnemers meer ontspannen, opener, blijer weer naar huis gaan. Ze zijn meer zichzelf geworden: de mens zoals ze ten diepste zijn bedoeld. Sinds 2006 verzorg ik een paar keer per jaar meerdaagse creatieve retraites in het klooster. De verstilde omgeving van het klooster nodigt uit tot bezinning en bezieling en je te richten op dat wat van binnen gehoord wil worden. Ben je nieuwsgierig geworden naar wie je nog meer bent en/of heb je het gevoel dat ‘er toch iets meer moet zijn’ weet je dan welkom op één van mijn creatieve retraites. Creatieve midweek Zomerretraite Spelenderwijs op reis Maandag 30 juli t/m vrijdag 3 augustus 2018 www.kloosterhuissen.nl/p/1128

Jij die mij ik maakt Theo Menting

Elkaar tevoorschijn leven Marlies Kieft

Verbonden met mensen met rafeltjes Pete Pronk

De weg van dialoog en ontmoetingen Welmoed Vlieger

Jij en de ander k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 8

De Ander en jij W

d oor mi ch a el-d omi ni que mag i els e o.p.

ie zich verdiept in de geschiedenis van het kloosterleven en dan met name in de monastieke traditie, zal uiteindelijk uitkomen bij de woes-

tijnvaders in het vroege christendom. Ik stel mij daar stoere, ruwe mannen met lange baarden bij voor die de waan van het dagelijks bestaan achter zich lieten en zich terugtrokken in de spelonken van het woestijngebergte om daar een ascetisch leven te leiden. Dit werden al snel mannen van faam en mensen zochten hen op, om iets van de heiligheid van deze mannen - en ook vrouwen trouwens - te ontwaren.

Hoewel het kloosterleven in al die eeuwen een flinke ontwikkeling heeft doorgemaakt, is de aantrekkingskracht van mensen van ‘buiten’ gebleven. Ook in ons Dominicanenklooster willen mensen iets van het mystieke, het heilige, dat in en om het klooster hangt, ervaren. Sommigen noemen dat de stilte, anderen de rust of het geordende dagritme en bijbehorende gebedsmomenten. Onze kloostergasten zijn veelal mensen die hun drukke bestaan even ontvluchten om binnen de kloostermuren op adem te kunnen komen. “Even tijd voor mijzelf”, hoor ik vaak als gastenbroeder, of “hier kan ik echt tot mijzelf komen”. Werken aan jezelf doe je tegenwoordig blijkbaar in het klooster, ons activiteitenaanbod speelt daar gretig op in. Maar dit heeft iets paradoxaals. Al vanaf de eerste woestijnvaders zijn de bewoners van kloosters, monniken, zusters en kloosterlingen, niet met zichzelf bezig, maar primair met de ander, met God. Door hem te zoeken, door in relatie te staan met Hem en door het horen en spreken over Hem. Voor ons dominicanen is die Ander de bron van ons bestaan. In het klooster staat niet jij maar de ander centraal. Het is te hopen dat mensen die op zoek zijn naar zichzelf toch iets van de ander op het spoor komen, wie dat voor hen dan ook moge zijn. Zonder de ander ben jij nergens.

Kloosterblog Veel mensen weten de weg naar onze blog reeds te vinden. Via onze facebookpagina verwijzen wij regelmatig naar de blog, wanneer er weer een interessant nieuw artikel op is verschenen. Wat is daar dan te vinden? Op de eerste plaats staan er de artikelen uit Onderweg, de katern van deze Kloosterkrant en sommigen daarvan zelfs nog wat uitgebreider. Daarnaast staan er ook andere inspirerende of verdiepende stukken, geschreven door leden van de communiteit, medewerkers of begeleiders. Neem eens een kijkje op blog.kloosterhuissen.nl Wij vinden het leuk als u een reactie achterlaat.

kloost e rga st e n Ons gastenverblijf staat open voor iedereen die verlangt om in een omgeving van stilte en afzondering tot zichzelf te komen. Verblijf enkele dagen in het Dominicanenklooster, ervaar de rust en stilte en beleef de louterende werking van het dagelijkse kloosterritme. Kijk voor verblijfskosten op onze site. Aanmelding: Telefonisch via de gastenbroeder Theo Koster (026 - 326 44 49, weekdagen tussen 17.30 uur en 18.15 uur). Bij geen gehoor kunt u een e-mail sturen naar secretariaat@kloosterhuissen.nl.

Kloosterritme en vieringen Kijk voor een actueel overzicht van de kapelvieringen op de site van

g ro e p sve r b l ijf Het is ook mogelijk om met grote en kleine groepen enige tijd in het klooster te verblijven. U kunt dan zelf het programma invullen van uw verblijf. In overleg met u kunnen we activiteiten organiseren, zoals creatieve en muzikale workshops, meditaties en kloosterkoken. Informeert u bij de receptie van het klooster. info@kloosterhuissen.nl.

de Dominicaanse communiteit, www.dominicanen.nl/ huissen.

Het kloosterritme bepaalt het dagelijkse leven in het Dominicanenklooster. Dagelijks is er om 08.00 uur een ochtenddienst (Lauden) en om 18.30 uur een avonddienst (Vespers). Op werkdagen is er een middagmeditatie om 12.10 uur. Op zondagmorgen viert de gemeenschap om 10.00 uur samen de eucharistie. U bent van harte uitgenodigd! Dagelijks ritme 08.00 uur Ochtendviering 08.30 uur Ontbijt 10.00 uur Viering van de eucharistie m.m.v. de kloostercantorij (zondag) 12.10 uur Middagviering (werkdagen) 12.30 uur Warme middagmaaltijd 17.30 uur Avondbrood 18.30 uur Avondviering

Retraites 5-Daagse Schrijf- en stilteretraite

Verlangen naar zomerse stilte

Zomermidweek Leven zonder waarom

Zomerretraitemidweek “Leef je vrij”

Yoga de Kracht van de aandacht

Meditatieweekend het Compassie kompas

Zoek je tijd om eindelijk met schrijven te beginnen? Een bestaand project op te pakken? Of tot rust te komen? Dan is deze verstilde én energieke schrijfretraite iets voor jou!

Kom tot jezelf en laat de stilte toe. Je zintuigen en je inspiratie worden wakker. Met licht lichaamswerk, meditatie en creatieve opdrachten.

Midweek rondom het gedachtegoed van de drie denkers: Meister Eckhart, Sören Kierkegaard en Dag Hammarskjöld.

In deze retraite ga je spelen met jouw vrijheid, de ruimte die er altijd is. Je gaat ervaren dat je al goed bent! Precies zoals je NU bent, met alles erop en eraan.

Yogasessies en oefeningen helpen ons om de aandacht naar binnen te richten en ons bewustzijn te vergroten.

Vanuit meditatie opmerkzaam gewaar leven: Herinneren waar het omgaat, terugkeren naar je thuisbasis, de moed vinden om met compassie door het leven te gaan.

Geertje Couwenbergh, columnist en auteur Zondag 19 augustus t/m donderdag 23 augustus 2018

Joyce Lakwijk, coach en communicatieadviseur Vrijdag 24 augustus t/m maandag 27 augustus 2018

Welmoed Vlieger, filosofe en spreker Maandag 27 augustus t/m donderdag 30 augustus 2018

Erna Bakker, therapeute en relatiecoach Maandag 27 augustus t/m vrijdag 31 augustus 2018

Thirza van de Hoef, coach en yogadocente Maandag 3 september t/m vrijdag 7 september 2018

Bert van Baar, antropoloog en schrijver Vrijdag 28 september t/m zondag 30 september 2018

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

De Herberg D

d oor jud i th melch er s , med ewer ker

e oplevering van de nieuwbouw is nu wel heel aanstonds! Begin oktober is het dan zover en zullen we ook daadwerkelijk de eerste gasten kunnen gaan ‘herbergen’. Een mooi moment om

alle bijzonderheden nog eens uit te lichten.

Verloop van de nieuwbouw

De ruimtes

In het klooster

De eerste werkzaamheden startten eind november 2016 met het afbreken (en weer verderop opbouwen) van de parkeerboxen. Het voormalig Onder de Pannen is daarna van binnen gestript, heeft een nieuwe fundering gekregen en een betonnen vloer. Begin dit jaar is vervolgens de oude werkplaats gesloopt en is er een grote bouwput gegraven. Daar is de nieuwbouw gerealiseerd met een verbinding naar het Onder de Pannen gebouw. Door enkele tegenslagen, zoals de vondst van een mortiergranaat uit de Tweede Wereldoorlog in de bouwput, stagneerde de bouw enige tijd. Gelukkig verliep het proces daarna vlot en is er inmiddels een accommodatie verrezen waar we trots op zijn.

Het nieuwe gebouw biedt plaats aan 3 zalen. Die zijn vernoemd naar bekende Dominicanen en Dominicanessen. Zo heet het oude ‘Onder de Pannen’ nu de ‘Catharina zaal’, genoemd naar de beroemde mystica uit de 14e eeuw, Catharina van Siena. Deze grote zaal (90m2) biedt ruimte aan ongeveer 30 personen. Er is een keuken aanwezig zodat jongerengroepen hun eigen maaltijden kunnen klaarmaken.

De vernieuwingen spelen zich trouwens niet alleen af buiten het kloostergebouw. Ook binnenshuis zijn veranderingen gaande. Het Keldertje heeft al een metamorfose ondergaan en binnenkort is ook de Refter aan de beurt. De sfeer en indeling is verbeterd, zodat u met nog meer plezier en gemak kunt genieten van de heerlijke kloostermaaltijden.

De Herberg past bij de stijl van klooster, maar dan wel met een modern tintje. Zo is rekening gehouden met duurzaamheid (zoals zonnepanelen en warmteterugwinning-installatie), en gebruiksgemak. De 9 tweepersoonskamer en 12 eenpersoonskamers hebben eigen sanitair. Twee van de kamers zijn aangepast aan gebruik door mindervaliden.

De Dominicuszaal, natuurlijk genoemd naar de grondlegger van de Dominicaanse orde, Dominicus de Guzman, (66m2) is geschikt voor ongeveer 24 personen. Ongeveer van dezelfde afmeting is de Thomaszaal, genoemd naar de 13e -eeuwse theoloog en filosoof Thomas van Aquino. Deze zaal is prachtig aan de tuin gelegen. De loungeruimte, met aan de voor- en achterzijde grote glazen puien wordt de Martinuszaal genoemd. Deze zaal is vernoemd naar Martinus de Porres, de bekende Peruaanse Dominicaan uit de 16e eeuw. In de Martinuszaal kunnen gasten koffie of thee pakken in de pantry en lekker ontspannen in de loungehoek.

Tot snel? We zouden het erg leuk vinden om u te ontvangen in De Herberg ! Kom eens kijken, zodat u een indruk krijgt van de sfeer en de mogelijkheden. Reserveert u een verblijf in 2018 in De Herberg? Dan ontvangt u vroegboekkorting. Neem contact op met Ingrid Kloppenburg voor meer informatie T 026-326 44 21

De officiële opening van De Herberg vindt plaats op dinsdag 9 oktober van 15:00 - 17:00 uur. U bent van harte uitgenodigd bij deze feestelijke gebeurtenis aanwezig te zijn. Onder het genot van een hapje en een drankje, kunt u het nieuwe gebouw bekijken. Hopelijk deelt u ons enthousiasme. Iedereen is welkom in De Herberg!

doo r t h e o me n t ing , retra i t e be g e le i d e r

Opnieuw in balans

Tweejarige opleiding Contextueel Pastoraat

oms heb je het gevoel dat je werk, je gezin, je omgeving, meer van je verwachten dan je

kunt bieden; de balans tussen geven en ontvangen is verstoord. Dat hoort nu eenmaal bij het drukke en hectische bestaan van deze tijd, zeker, en meestal komt het ook wel weer goed; keert het tijdig weer ten goede. Maar het gaat niet altijd vanzelf. Soms is het nodig om even ‘stil’ te gaan staan. Stil te worden in de tijd en de ruimte. Stil te worden in jezelf, om te voelen en te ontdekken waar het bij jou om gaat. Deze retraite kan je daarbij helpen. Het ritme van het klooster met haar getijden

en maaltijden bepaalt de voortgang van de dagen, waarbij er veel ruimte is voor stilte. Dagelijks worden er twee meditaties aangeboden en teksten uitgereikt die je kunt gebruiken voor persoonlijke verdieping en bezinning. En twee ervaren coaches zijn aanwezig om je, als je daar behoefte aan hebt, te begeleiden bij die zoektocht in jezelf. In gesprekken en door het aanbieden van creatieve werkvormen die je daarbij helpen.

In september start de tweejarige opleiding Contextueel Pastoraat weer. Deze opleiding is bedoeld voor predikanten, pastores en geestelijk verzorgers. Contextueel Pastoraat is gebaseerd op het gedachtegoed van de Amerikaanse psychiater Nagy. De opleiding is erkend door de PKN en biedt een nieuw perspectief op het eigen pastorale handelen en menselijke relaties. Docenten zijn drs. ds. Annette Melzer en dr. ds. Kees Bregman. Voor meer info: Stichting Contextueel Pastoraat Nederland: www.contextueelpastoraat.nl

Woensdag 22 augustus t/m zaterdag 25 augustus 2018 www.kloosterhuissen.nl/p/1361

k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 8

Een unieke plek voor uw verblijf of bijeenkomst Verhuurmogelijkheden voor organisaties en bedrijven Dominicanenklooster Huissen is een unieke plek voor uw verblijf of bijeenkomst. Een idyllisch rustpunt in de hectiek van alledag. De authentieke kloostersfeer, onze persoonlijke benadering en onze klassieke gastvrijheid maken het Dominicanenklooster tot een zeer prettige plek voor uw vergadering, meeting of training. Wij zijn, mede door onze flexibele instelling, in staat om een verblijf voor u op maat te verzorgen. Om de speciale sfeer van ons klooster en de diverse mogelijkheden zelf te ervaren, nodigen wij u graag uit voor een rondleiding en kennismaking. Het Dominicanenklooster Huissen heeft de afgelopen jaren een gestage groei doorgemaakt. We zijn blij dat we steeds meer groepen mogen ontvangen die ervaren hoe inspirerend een verblijf in het klooster is, voor studenten, docenten, leidinggevenden en collega’s. We zijn met name trots op de groei in het aantal projecten dat we voor kwetsbaren, vrijwilligers organiseren. Door het faciliteren van sociale projecten dragen we bij aan onze missie; een liefdevolle samenleving.

Eén- of meerdaags verblijf We kunnen niet wachten om u

Het klooster beschikt over 10 zalen met een capaciteit tot 75 personen. Voor lezingen, muziek en congressen beschikken we over de sfeervolle kapel welke geschikt is voor 300 personen. Daarnaast kunt u terecht in de binnenkamer, een bijzondere meditatieruimte of in de kloostertuin. In de 32 slaapkamers kunnen 58 personen overnachten. Onze kloosterkeuken zorgt voor heerlijke, vers bereide maaltijden. Het klooster biedt een inspirerende omgeving voor ééndaagse programma’s en evenementen voor 300 personen en voor meerdaagse programma’s tot en met 58 personen. We hanteren redelijke tarieven; bij reserveringen in voor ons rustige periodes kunnen we onze tarieven voor u nog wat aantrekkelijker maken. Het goede is: een deel van uw huursom besteden we aan sociale projecten.

nog meer mogelijkheden te bieden.

We informeren u graag over de verhuurmogelijkheden en onze aantrekkelijke tarieven.

Programma op maat Om uw verblijf in het klooster een extra dimensie te geven zijn er tal van mogelijkheden die als aanvulling op uw eigen training of bijeenkomst kunnen dienen. Denkt u hierbij aan een rondleiding of meditatie, maar ook workshops met betrekking tot kloosterkoken, schilderen, zingen of klankschalen. Bel gerust voor een afspraak om kennis te nemen van de mogelijkheden en de bijzondere kloostersfeer te ervaren.

Enkele voorbeelden van onze tarieven

Nieuwbouw

Vergaderarrangementen

Vanaf oktober 2018 biedt De Herberg, de nieuwe aanbouw, extra ruimte voor verhuurmogelijkheden. In het gebouw worden 3 zalen en 21 slaapkamers gerealiseerd.

8-uurs arrangement

24-uurs arrangement

€ 41,50 per persoon Incl. koffie, thee, uitgebreid lunchbuffet en zaalhuur

€ 107,00 per persoon Incl. overnachting (op basis van tweepersoonskamer), ontbijt, warme middagmaaltijd en avondbrood, koffie, thee en zaalhuur

Dit zijn slechts 2 voorbeelden van mogelijke arrangementen. In overleg zijn de arrangementen aan te passen aan uw wensen. We maken voor u graag een aanbod op maat. Voor een volledig overzicht van onze tarieven: www.kloosterhuissen.nl/ruimte-huren/prijzen.php of neem contact op: accommodatie@kloosterhuissen.nl T: 026 326 44 22

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

THEMA

ONDERWEG

Jij en de ander

Het katern van de Kloosterkrant van Dominicanenklooster Huissen. Verdiepende artikelen over vaste thema’s, vaste rubrieken en informatie over de diverse programma’s

Jij en de ander

teks t g i tta ni euwenburg

Zodra we geboren worden, is contact - net als eten en drinken - een onontbeerlijke basisbehoefte. Wanneer we door onze ouders liefdevol aangeraakt en aangekeken worden, voelen we dat we welkom zijn op de wereld. Vanaf dag één leren we onszelf kennen in contact met de ander. Gaandeweg het leven komt daar door nieuwe ontmoetingen steeds meer kennis bij. Mensen die ons raken, maar met wie we ook moeite kunnen hebben. Wanneer we onszelf voorbij onze eigen angsten en oordelen naar de ander durven uitreiken en met verwondering hem of haar daadwerkelijk durven ontmoeten, leren we niet alleen de ander kennen en waarderen, maar ten diepste ook onszelf.

Aalt Bakker, Directeur Stichting Dominicanenklooster Huissen

Jij en de Ander

t ekst huub oost erhuis

Delf mijn gezicht op Delf mijn gezicht op, maak mij mooi Wie mij ontmaskerd zal mij vinden. Ik heb gezichten, meer dan twee, Ogen die tasten in de blinde, Harten aan angst ten prooi. Delf mijn gezicht op, delf mijn gezicht op, Maak mij mooi, maak mij mooi.

k schrijf dit bericht vlak voordat ik ga beginnen aan een solo fietsreis naar Assisi en Rome. Ruim vijf weken fietsen en nog eens fietsen. Een jaar lang heb ik genoten van de voorpret. Nu kan ik

Delf mijn gezicht op, maak mij mooi.

niet wachten tot de dag van vertrek. Maar zo vlak voor de reis vliegt het me soms ook aan.

Wie wordt ontmaskerd wordt gevonden Waar ga ik aan beginnen? Hoe zal het zijn zo lang alleen, wat kom ik tegen op zo’n reis en wat kom ik tegen in mezelf? Ruim vijf weken zonder partner, kinderen, vrienden en zonder gasten en collega’s in het klooster. De anderen die mij veel brengen, die mij ik maken en die mij een plaats geven. Hoe is dat voor me, zo lang zonder deze anderen? Ik heb enorm zin in de stilte en tegelijkertijd krijg ik soms de kriebels. Ik ben benieuwd of ik in de stilte de stem van mijn ziel wel kan horen. De ziel gaat te voet zeggen ze, maar hopelijk hoor ik de stem van mijn ziel ook op de fiets.

Een prachtig thema voor de katern en ook voor de bijzondere dag op zaterdag 1 september. Bijna alle auteurs van deze katern leveren een bijdrage aan deze dag die mede voorbereid is door Pete Pronk, ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag. Het thema en de artikelen raken me. Zeker twee zinnen blijven bij me en neem ik mee op mijn reis. “Ongelijk in rol maar gelijkwaardig in geven en ontvangen.” En “Je durven aan te laten spreken, aan te laten raken door andere mensen om zelf meer mens te worden.” Ik wens u vrede en alle goeds

Vlak voor deze reis zonder de anderen in mijn buurt, lees ik de artikelen over het thema ‘Jij en de Ander’.

En zal zichzelf opnieuw verstaan En leven bloot en onomwonden, Aan niets en niemand meer ten prooi. Delf mijn gezicht op, delf mijn gezicht op, Maak mij mooi, maak mij mooi.

Aalt Bakker

k at e r n k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 8

onderweg 1

Ik word ik in het aangezicht van de Ander

Liesbeth Woertman, hoogleraar psychologie aan Universiteit Utrecht

e Frans-joodse filosoof Emmanuel Levinas, van Litouwse afkomst en leerling van Martin

Buber, schreef over het gelaat van de Ander als een oproep aan mij. Andere mensen zijn geen obstakel voor mijn vrijheid. Zij zijn noodzakelijk voor mijn bestaan. Aangezien God en mens bij Levinas in elkaars verlengde liggen, schrijft hij de Ander met een hoofdletter. Ik moet preciezer zijn. God is in het werk van Levinas niet een iets of een iemand, maar de ongrijpbare die voorbijgegaan is en die mij met de Ander heeft achtergelaten. En hij schrijft Ander met een hoofdletter om het onontkoombare anders-zijn van de ander te benadrukken.

“De ander bepaalt jouw plaats en positie. De geboorte van het eerste kind

De ander die jou objectiveert De Franse schrijver Jean Paul Sartre ziet de anderen juist als de hel, maar dan moet je er wel van uitgaan dat de wereld een verzameling objecten is. In deze visie is het ik het centrum en de medemens een belemmering voor je eigen ontplooiing en vrijheid. De mens maakt zichzelf. Volgens Sartre definieert een mens zichzelf door zijn daden en keuzes. Existentie gaat vooraf aan de essentie. De mens is volgens Sartre zomaar in de wereld geworpen en we moeten onszelf ontwerpen. Hoe we dat doen, staat ons vrij. Die vrijheid geeft een enorme verantwoordelijkheid, omdat kiezen de enige mogelijkheid biedt tot een authentiek leven. Met elke keuze geef je jezelf dan vorm. Maar daar staat die ander, die jou ziet als een persoon met bepaalde eigenschappen, die jou objectiveert.

Angst voor de vrijheid Ik ben geen filosoof en heb Levinas noch Sartre diepgaand bestudeerd, maar ik ben wel in mijn vroege volwassenheid door hun werk aangeraakt. Ik las eerst Sartre en herkende de onmetelijke vrijheid en het grote belang van goede keuzes maken die mij vormde. Maar ik werd ook radeloos door de afgrond van zinloosheid. Diepe angst voor de vrijheid waar Fromm dan weer een prachtig boek over heeft geschreven. De Duitse theologe Dorothee Solle hielp me met haar boek over Mystiek en Verzet en vandaaruit kwam ik bij Levinas, maar dat was jaren later.

De ander bepaalt jouw positie De ander geeft jou een plaats en een positie. Ik ben moeder doordat ik kinderen heb. De geboorte van mijn

maakt iemand moeder. Studenten maken iemand docent. Jongeren maken iemand oud en vul uw eigen situatie maar in.“ eerste kind maakte mij moeder. Mijn studenten maken mij docent. Mannen maken mij vrouw. Jongeren maken mij oud en vul uw eigen situatie maar in. Wij geven niet onszelf een plaats maar dat doet de ander. Ik en jij zijn relationele begrippen die naar elkaar verwijzen.

Autonomie als dominant mensbeeld Sartre heeft gelijk als hij spreekt dat de anderen een hel zijn, als die anderen ons met harde blik, neerbuigende woorden en met wegwerpgebaren tegemoet treden. Andere mensen objectiveren ons vaak en zien ons als afgeronde persoonlijkheden. Geobjectiveerd te worden in de blik van de ander doet ons inderdaad krimpen en vastzetten. Dat had hij goed gezien. Het huidige idee van autonomie als dominant mensbeeld in de westerse wereld staat dichter bij Sartre dan bij Levinas. Maar Levinas heeft gelijk als het om subjectwording gaat. Ik word immers pas ik in de blik van een ander, zo leert de ontwikkelingspsychologie. De moeder is er al, als ik er nog niet ben. Zij kijkt mij aan en in haar blik word ik een ik. In de aanrakingen en in de blik van de moeder, de vader en later de leeftijdgenoten, vormt mijn ik zich. Veilige hechting is een goede basis voor het leven.

Synthese In de lezing op 1 september probeer ik beter te doordenken waarom zowel Levinas als Sartre gelijk hebben, vanuit mijn psychologische, vrouwelijke blik. De mens is niet alleen een autonoom wezen, maar tegelijk een relationeel wezen ten opzichte van een Ander. Autonomie en verbondenheid zijn beide noodzakelijke draden die ons mens maken. Je hele leven een mens in ontwikkeling durven blijven, open en verwonderd, is fantastisch. Ook spannend en eng - dat geef ik toe maar stromend, levend.

Een relatie van subject tot subject In de ideale wereld vindt opvoeden en leren plaats als er een relatie wordt aangegaan van subject tot subject. De leraar die zegt: “Ik ben er voor mijn leerlingen”, die heeft het mis. De moeder die zegt: “Ik ben er voor mijn kinderen” idem. Je kunt er pas echt voor je leerlingen of kinderen zijn, als je jezelf de kans geeft om meer ik te worden door hun aangezicht, en dat op een passende manier met hen communiceert. Ongelijk in rol maar gelijkwaardig in geven en ontvangen. Je moet je durven aan te laten spreken, aan te laten raken door andere mensen om zelf meer mens te worden.

“De mens is een autonoom wezen, en tegelijk een relationeel wezen ten opzichte van een Ander. Autonomie en verbondenheid zijn beide noodzakelijke draden die ons mens maken.“

2 onderweg

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Theo Menting, kerkmusicus, lekendominicaan en theoloog

Jij die mij ik maakt

interview door Holkje van der Veer O.P., dominicanes, agoge, theologe en auteur

Stem als een zee van mensen om mij, door mij heen. Stem van die drenkeling, van dat stuk wrakhout, dat een mens blijkt als hij mij aankijkt.

Stem die mij roept: wie ben je, mens waar is je broer? Stem die mijn vliezen breekt en mij bevrijdt, die vuur uit steen slaat, jij die mij ik maakt.

Stem die geen naam heeft, nog niet, mensen zonder stem. Stem als een specht die klopt aan mijn gehoorbeen. Woord dat aanhoudt. God die mij vasthoudt.

uub Oosterhuis schreef deze tekst begin jaren zeventig van de vorige eeuw en Bernard Huijbers maakte er een magistrale compositie van. Een paar jaar geleden schonk Rik Veelenturf aan deze

tekst een wat eenvoudiger en zingbaarder melodie, die in verschillende liedbundels werd opgenomen. Dit lied is een van mijn meest geliefde liederen van Huub. Nergens in zijn teksten komt zo krachtig de verbinding tussen de ander en de Ander naar voren als in dit lied.

Honderden ‘vrienden’ Wij bestaan dankzij en omwille van de ander. In de ander ontmoeten wij onszelf. Niemand is alleen op de wereld. Tenminste, dat hoop je. Dat zou je willen. Maar, honderden vrienden hebben op bijvoorbeeld Facebook is nog geen garantie dat er werkelijk iemand in je leven is die ten diepste jouw vriend of vriendin is. Ontluisterend was het gesprek met een groep jongeren die mij lieten weten dat ze gemiddeld vierhonderd vrienden op Facebook hebben. Op mijn vraag hoeveel échte vrienden ze hadden, moesten velen het antwoord schuldig blijven. Misschien één of twee …

“Honderden mensen om je heen bieden je geen garantie dat je echt wordt gezien.” Word je echt gezien? Er is een zee van mensen om ons heen. Onze netwerken zijn veelal groot, op allerlei terreinen van ons leven komen wij mensen tegen. Wie regelmatig moet reizen in overvolle treinen, of bijna dagelijks in de file staat, in de rij voor een kassa in de supermarkt of verdwaald raakt in een grote menigte bij een evenement, kan zich opgeslokt weten door de mensen om hem of haar heen.

De moderne media brengen ons mensen heel dichtbij. Wie niet weg is, wordt gezien. Maar, word je werkelijk gezien? Zien wij de ander wel echt? Horen we in de menigte nog wel de stem van de drenkeling, dat stuk wrakhout, dat een mens blijkt als hij mij aankijkt? Mensen komen elkaar regelmatig tegen, maar vindt er ook een daadwerkelijke ontmoeting plaats? Wil je overeind blijven, wil je staande blijven, dan moet je mee in de vaart der volkeren. Dan lijkt er weinig tijd om stil te staan en goed om je heen te kijken. We moeten door, opgejaagd door de vooruitgang en de ontwikkelingen die sneller lijken te gaan dan het licht.

Een stem in je blijft vragen Toch klinkt in het oorverdovende lawaai van onze tijd voortdurend die stem: “Wie ben je, mens?”, “Waar is je broer?”, “Waar is je zuster?” Een stem die klinkt van meet af aan. Er wordt een beroep op je gedaan. Om de ander te zien en te horen. Je komt als geroepen wanneer je op de ander afstapt. Je maakt je los, je bevrijdt jezelf van de mensenmassa die aan je kleeft en je ontmoet daadwerkelijk een mens. In die ontmoeting kan het gebeuren dat je weer bij jezelf komt. De ander, jij, die mij tot ik maakt.

gehoorbeen klopt. Dan ontstaat er ruimte voor de ander, en ruimte in jezelf. Je wordt bij de hand genomen, je wordt gedragen. De ander tilt je op uit de zee, breekt jouw vliezen en bevrijdt je. In de ogen van de ander weerspiegelen zich jouw ogen, de handen van de ander die jou vasthouden, ontwaar je als je eigen handen waarmee je de ander kunt vasthouden. De stem van de ander die jou roept, klinkt als een echo van jouw eigen stem. In het gelaat van de ander ontmoet je jezelf.

“Soms beantwoord je die vragende stem in je: je bevrijdt jezelf van de mensenmassa die aan je kleeft en je ontmoet daadwerkelijk een mens. In zo’n ontmoeting wordt de Ander zichtbaar.” De ontmoeting krijgt een Naam

Een werkelijke ontmoeting

In de taal van de Bijbel wordt in die ontmoeting ook de Ander zichtbaar. De God waarover de Bijbel spreekt, krijgt een Naam, een gezicht in de ontmoeting met de ander. Het is een terugkerend refrein, een woord dat aanhoudt. Ik-zal-er-zijn-voor-jou, is de betekenis van die Naam. Ik draag je op adelaarsvleugels, ik heb je geroepen. Ja, ik was het die riep: Mens, waar ben je? Verschuil je niet. Kom tevoorschijn. Pak mijn hand vast. Ik ga met je.

Soms gebeurt het dat jij en ik elkaar werkelijk ontmoeten. Dat we die stem horen, die - als een specht - aan ons

Ga jij dan met mij?

k at e r n k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 8

onderweg 3

Verbonden met mensen met rafeltjes

Pete Pronk, verhalenverteller en docent stemexpressie

athalie Baartman reisde afgelopen halfjaar met haar theaterprogramma ‘Voest’ door het

land (NRC: ‘op en top expressief’; Theaterkrant: ‘een van die bijzondere, eigenzinnige cabaretiers die we moeten koesteren ... een rasvertelster.’) en schrijft tweewekelijks een column in de Twentsche Courant Tubantia. Een interview met haar,

gevolgd door een column van haar hand, eerder verschenen in de Twentsche Courant Tubantia. Een persoonlijke kennismaking Wij leerden elkaar voor het eerst kennen in 2011, in het klooster in Huissen, waar ze een vijfdaagse workshop stemexpressie volgde. Daarnaast kwam ze in mijn studio in Amsterdam voor individuele sessies. Vanaf het begin was duidelijk dat er iets is wat ons bindt. Maar wat, behalve dat we op dezelfde dag jarig zijn en precies 25 jaar schelen? Wat raken we in elkaar aan? Oprecht nieuwsgierig wil ik haar na lange tijd weer ontmoeten en we spreken af in het café van Q-factory, een muziektempel in Amsterdam-Oost. Ze heeft net een opname met muzikanten achter de rug. Een nieuw zelfgeschreven nummer als vervolg op ‘Oerend Hard’ van Bennie Jolink. “Wil je het horen?”, vraagt ze met glinsteringen in haar ogen. “Het is wel in het Twents hè!” Ik vang flarden op. Versta het meeste. Terwijl ze zingt, zie ik hoe heel haar lijf muziek wordt. En taal. En Twents. Ik zie vooral een levendige vrouw, krachtig en kwetsbaar, die de verhalen die in haar wonen, wil delen met haar publiek.

“Ja, het raakt me als iemand zijn eigen sleutel niet meer weet. En die pijn omzetten in een verhaal: daar wil ik vorm aan geven.“ Jezelf tevoorschijn halen vanachter je masker “Wat inspireert je om met hart en ziel teksten en voorstellingen te blijven maken?”, vraag ik haar als het lied ten einde is. “Het raakt aan de sessies stemexpressie bij jou”, antwoordt ze. “Dat je vanuit eenvoud, zonder gedachten of gelijk iets te moeten, bij iets geheel oprechts in jezelf terecht kan komen. Tijdens die sessies kwamen we altijd uit bij een essentie, er werd iets afgepeld wat verstopt zat achter een masker. Dat je daar samen nieuwsgierig naar mag zijn, vind ik mooi. Ook als het zeer doet of schuurt.”

Nathalie Baartman - Voest - © fotograaf Roos Gast-Schoneveld Ze knikt naar me. “Ik voel dat jij daar ook van bent. Van dat onaangepaste. Die verbondenheid met mensen met rafeltjes.”

ons heen draaien verwonderd hun hoofd naar haar toe. Ze knikken en lachen. Ze zien dat het waar is. We nemen afscheid. ‘Tot in het klooster!”, roep ik haar na.

Je pijn omzetten in een verhaal

Zelf blijf ik nog even zitten en kijk naar de krabbels in m’n kladblok. Ze raakt me met haar innerlijke bewogenheid. Ze is beweeglijk, zowel in haar geest als fysiek. Ze is ontwapenend, puur. Ze is kwetsbaar én sterk. En bovenal is ze een vakvrouw. Ja, tot in het klooster. Ik kijk naar je uit!

Ze is een ogenblijk stil, kijkt me aan en vervolgt: “Ik heb een tijd binnen de psychiatrie gewerkt als dramatherapeut. Als zielenpijn te groot is, je almaar in jezelf rondjes draait, daar niet meer uit kan, dat is het ergste wat er is. Ook ik heb die gevoelens wel gehad, maar bij mij ging het voorbij. Maar ik herken het wel. Het fascineert me. Ja, het raakt me als iemand zijn eigen sleutel niet meer weet. En daar wil ik vorm aan geven, hoe kun je onder andere pijn omzetten in een verhaal? En wat doe je met tranen? Ik heb menige traan met een online bestelling weggedrukt. Het troost heel even. Maar daarna ... Daar een lied van schrijven, een verhaal van maken, dat is wat ik wil. Het maakt kwetsbaar. En die kwetsbaarheid wil ik laten zien ... Een van mijn voorstellingen, ‘Louter’, ging in de kern met een lichte toon over verdriet. Door theater te maken weet ik mijn eigen onvermogen vorm te geven.”

Op zaterdag 1 september 2018 levert Nathalie Baartman een bijdrage aan de Inspiratiedag ‘Jij en de ander’. Meer informatie www.kloosterhuissen.nl/p/1353

“Dat je vanuit eenvoud, zonder gedachten of gelijk iets te moeten, bij iets geheel oprechts in jezelf terecht kan komen - ervaren tijdens

“Ik ben een deerne” Onze ontmoeting loopt ten einde. Ze raapt haar spullen bij elkaar. “Weet je, diep vanbinnen heb ik altijd gevoeld dat ik geen vrouw wil en kan zijn die aan bepaalde rollen of eisen moet voldoen. Ik wil veel meer oer zijn als vrouw.” Dan staat ze op, spreidt haar armen en roept met krachtige stem: “Ik ben een deerne!” De mensen om

jouw sessie ‘stemexpressie’ - dat levert mij de inspiratie voor mijn teksten en voorstellingen.“

De column ‘Leven’ van Nathalie Baartman ‘Als ik geen Jehova-getuige was, zou ik net zo losgeslagen zijn als jij, Nathalie.’ Dit waren ooit de memorabele woorden van mijn Haagse overbuurvrouw van weleer. Een jonge dame met wapperend haar, een Limburgs accent en een lach om verliefd op te worden. Ik zag de wilde inborst in haar ogen en ook dat het woord van God haar binnen de lijntjes hield. ‘Mensen zijn wasmachines’, zei ze, ‘en de Bijbel is onze gebruiksaanwijzing. Zolang we ons aan deze handleiding houden, functioneren we het best.’ ‘Dan ben ik zeker een haperende Miele die blijft hangen op standje centrifuge.’ Ze lachte. We waren twee provincialen die hun heil zochten in een hofje in Den Haag. Soms leek het alsof haar dat beter lukte. Ze had trouwplannen met een christelijk vriendje van Arabische afkomst. Ik liep in die tijd twijfelachtig rond met een verlegen Rotterdamse bouwvakker van weinig woorden. Een man die niet sprak, leek me het toppunt van romantiek. Uiteindelijk verwelkte deze liefde in de ondraaglijke saaiheid van nietszeggende stilte. Mijn overbuurvrouw werd omringd door medeJehova’s. Het keek altijd goedgekleed en constructief uit de ogen. Er waren momenten dat ik hoopte dat ze bij mij aan zouden bellen. Dan had ik tenminste bezoek.

4 onderweg

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Ze zongen en aten broodjes met elkaar. Als het mooi weer was, schoof ik buiten aan. Toen mijn oma overleed, nodigde ze me uit. ‘Kom vanmiddag maar even naar mijn konijntje kijken!’ Ik vond dat een omslachtig voorstel. ‘Je wilt me laten kennismaken met jouw Jezus,’ bedoel je. Dat bedoelde ze. Troost uit de Bijbel met koffie en konijn. Dat werd de afspraak. Onder mijn voorwaarde dat ik iets uit mijn hemelse rugtasje mee mocht nemen. ‘Geen Boeddha van de Xenos’, verzekerde ik haar. En zo zaten we daar. Twee vrouwen op weg naar de dertig. Zij met haar evangelie en konijn op schoot. Ik met een pakje Boeddhistisch georiënteerde tarotkaarten. ‘Pijn in je hart dient niet om je ongelukkig te maken. Pijn dient om je alerter te maken. En als je bewust bent, verdwijnt je ellende.’ Het verschil tussen Jezus en Boeddha bleek niet groot. Boodschap van licht, liefde en waarheid. We waren op weg om vriendinnen te worden. Maar uiteindelijk stond het wasprogramma in de weg. Wasmachines dansen niet. Wasmachines draaien altijd hetzelfde riedeltje. En natuurlijk, voor een poging tot smetteloosheid moet je bij de wasmachine zijn. Maar ik geloof in de schoonheid van vlekken.

Jij en de ander, waar is de grens?

“Z

org goed voor jezelf”, “Bewaak je eigen grenzen”, “Laat vooral niet over je heen

lopen!” Allemaal mooie adviezen om goed voor jezelf te zorgen, geen energie te verliezen en lastige mensen op een gezonde afstand te houden. Therapeutisch zeer verantwoord en vaak heel behulpzaam om staande te blijven in een drukke wereld vol prikkels. In relaties blijken die grenzen vaak niet zo eenvoudig te zijn. Je past je een beetje aan, laat over je grenzen heen gaan of je gaat op je strepen staan en verhardt, zodat de ander niet dichterbij kan komen. Het is vaak een hele toer om liefdevol met je grenzen om te gaan, zowel die van jezelf als die naar de ander. Die grens blijkt namelijk niet een heldere lijn te zijn, maar een ontmoetingsplek waarin je je zelf en de ander tegenkomt. Hier volgen twee voorbeelden waarin er een grens wordt getrokken in een vriendschap én hoe een liefdesrelatie een ontmoetingsplek van heling kan worden.

“In liefdesrelaties is het grensgebied een spannende ontmoetingsplek, die een uitgelezen kans vormt om een helende plek te worden.“ Grenzen in de ontmoeting Jaren geleden had ik een vriendin. We hadden een intense vriendschap en deelden alles met elkaar. We groeiden allebei aan die vriendschap en ik was dankbaar dat er iemand was die me zo begreep. Tegelijk voelde ik heel diep vanbinnen soms ook een stemmetje: “ze neemt wel veel ruimte in, je past je net iets te vaak aan en luistert langer naar haar dan je eigenlijk fijn vindt”. Het stemmetje was zacht, heel zacht. Ik wilde er ook liever niet naar luisteren want de vriendschap was me veel waard. En aangeven dat ik meer ruimte wilde, riep angst op om de vriendschap te verliezen. Als enig kind opgegroeid bij liefdevolle ouders was grenzen stellen niet een vaardigheid die ik had ontwikkeld. Ik had vanzelfsprekend een

Erna Bakker Tevel, therapeute, relatiecoach en ervaringsdeskundige

plek die niet bemachtigd of verdedigd hoefde te worden. Voor de ‘lieve vrede’ daarentegen was me meer vertrouwd. Ik voelde feilloos aan wat een ander nodig had en ik paste me aan. Grenzen stellen als ik iets niet fijn vond, kwam niet in me op, laat staan dat ik het verwoordde. Zo ook niet in die vriendschap. Totdat … ik het stemmetje niet meer kon negeren en de stoute schoenen aantrok en haar vertelde wat ik niet fijn vond. Het werd niet echt gehoord en haar reactie van onbegrip maakte me bang. Na weer een voorval tussen ons voelde ik mijn lijf tekeergaan en hoorde ik mezelf vloeken. Een nieuwe ervaring én wat een zegen was het. Mijn voor-delieve-vrede-grens was bereikt. Ik voelde ‘tot hier en niet verder’. Bang voor weer een verbale aanval stuurde ik haar een kaartje als afscheid. Mijn lijf gaf de grens aan, verbaal was ik niet in staat het te delen. Het was een pijnlijke én helende ervaring in het grensgebied tussen mij en haar. Nog steeds voel ik dankbaarheid voor de mooie vriendschap én voor de moed om die te beëindigen toen het niet langer goed voor mij was.

De grens als ontmoetingsplek Saki Santorelli beschrijft het grensgebied tussen twee mensen mooi in zijn boek Het wonder van genezing: “Meestal betekent grens ‘scheidingslijn’ - een scheiding tussen twee dingen. Maar is een grens ook een ontmoetingsplek, een plaats van samenkomst? Als we op blote voeten op het strand langs de zee lopen, zijn we dan alleen op het land? En het water onder onze voeten dan? Waar begint het land en waar eindigt het? Waar is precies de waterrand? De kustlijn maakt duidelijk dat die schijnbare vaste en duidelijke randen voortdurend in beweging zijn. Ze zijn niet vast, ze grijpen in elkaar.” Zo ook de grenzen naar jezelf en de ander. Hoe kan een grens een ontmoetingsplek worden tussen jou en de ander? Een ander voorbeeld waarin het grensgebied een ontmoetingsplek is waar het spannend is, op scherp komt én de kans biedt om een heilige, helende plek te zijn is in liefdesrelaties. Nergens zijn de verwachtingen zo hoog als

in de relatie met onze partner. Als relatiecoach begeleid ik stellen die samen in dat grensgebied verkeren. Soms zie ik verharding en een terugtrekbeweging of juist een grijpbeweging naar de ander uit angst voor verlies. Verlangend naar elkaar en tegelijk vastzitten in eigen angst of machteloosheid. Hen helpen om zich stap voor stap te openen terwijl ze zich in de ‘arena’ voelen is een hele kunst en het mooiste dat er is. Van de arena een ontmoetingsplek maken waarin beiden zich veilig voelen is de eerste stap.

De grens als dans Het grensgebied tot ontmoetingsplek maken vraagt tijd en geduld. Je wordt beiden uitgenodigd om je te openen, kwetsbaar te zijn en jezelf te laten zien met alles erop en eraan. Je maskers stap voor stap laten vallen, eerlijk naar binnen durven kijken en de pijn voelen die er is. Dat gaat niet vanzelf. Verstopt achter overlevingsmanieren en oude angsten die je tot gewoonte hebt gemaakt vraagt het MOED en geduld om naar binnen te kijken. Tegelijk lopen beider processen zelden of nooit in hetzelfde tempo. Terwijl de één verlangt naar verbinding door bijvoorbeeld te willen praten, heeft de ander nog tijd nodig om alleen te zijn. Het vraagt van beiden om je eigen plek in te nemen én open te blijven staan voor de reactie van de ander. Spannend, kwetsbaar en als de tijd rijp is … helend voor jou, voor de ander en voor de relatie tussen beiden. De vriendschap die ik beëindigde met een kaartje leerde me om woorden te geven op momenten dat ik het spannend vond wat de ander ervan zou vinden. Ik leerde stap voor stap moed te verzamelen om mijn angst voor afwijzing, die diepgeworteld zat, te overwinnen. Niet in de laatste plaats in het contact met mijn man. Ons grensgebied is voor mij steeds meer een liefdevolle ontmoetingsplek waarin gelachen, gehuild en gedeeld wordt. Met begrip voor elkaar en soms met verbazing over de verschillen. Het strand en de zee spelen met elkaar in een elke dag nieuwe dans!

“Het is een hele toer om liefdevol met je grenzen om te gaan, zowel die van jezelf als die naar de ander. Deze grenzen vormen namelijk niet een heldere scheidslijn, maar een ontmoetingsplek waarin je elkaar tegenkomt.”

k at e r n k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 8

onderweg 5

Met hart en ziel jezelf ontmoeten op het doek

Gitta Nieuwenburg, kunstenares en vrijwilligster in het klooster

e voorbereiding van een schilderworkshop is voor mij een wezenlijk onderdeel van de

workshop zelf. Terwijl ik de tubes verf, de doeken en penselen klaarzet, voel ik altijd nieuwsgierigheid naar dat wat komen gaat. Er komen straks mensen binnen die ik nog niet ken, maar die ik na de workshop heb mogen leren kennen via het beeld dat vanuit hen ontstaan is. En met het klaarzetten van de materialen, heet ik ze alvast van harte welkom. Het witte doek Het is een wonderlijk proces. Het maagdelijk witte doek waar iedereen bij aanvang naar kijkt, vult zich, soms aarzelend, soms gepassioneerd met kleur en vorm. Ik vraag de mensen om zich te laten leiden door dat wat zich in hen beweegt, tot welke kleuren ze zich aangetrokken voelen en welke penseel het beste past bij dat wat ze willen uitdrukken. Terwijl de eerste streken zich op het doek voltrekken, loop ik rond en aanschouw hoe ze schilderen. Met welke intentie, met vertrouwen of onzekerheid, met durf of angst, plezier of verdriet. In de taal van kleuren en beweging ontmoet ik zo de ander en kijk mee met hun innerlijk palet. Gaandeweg het proces nodig ik ze uit om op afstand naar het schilderij in wording te kijken, zodat we kunnen zien wat het schilderij nog nodig heeft of waar tegenaan gelopen wordt. Door afstand te nemen, stap je als het ware uit de situatie en krijg je een heldere blik op het geheel. Door in dialoog te gaan aan de hand van het beeld, komt de ander dikwijls zelf tot een oplossing, of er komt een ‘Ja dat heeft het nog nodig!’ om vervolgens weer verder te kunnen. Het is zo mooi om te zien wanneer iemand weer nieuwe mogelijkheden voelt om door te gaan, zowel in het schilderen als in het leven zelf. Een opluchting, een gevoel van vreugde en enthousiasme, nieuwe kleuren, nieuwe vormen. Soms is het nodig om het eerst over de stagnatie te hebben. Wanneer er bijvoorbeeld verdriet, schaamte of angst tussen zit om verder te kunnen. Het komt vaak voor dat mensen, belemmerd door stemmen uit hun jeugd, oordelen dat ze het niet kunnen of mogen. In mijn optiek

Nicky Carrilho is een oordeel op de creativiteit van een kind zoveel groter dan de afkeuring van de creatie alleen. Het is een oordeel en daarmee een rem op het je ten volle kunnen uitdrukken in wie je bent en wat er in je leeft. Daarom is het herontdekken van creativiteit zo ontzettend belangrijk. Jezelf weer ontmoeten in vormgeving, het maakt niet uit wat of hoe, als het maar verbonden is met een ‘ja’ tegen jezelf.

Zelfhelend vermogen Tijdens een van de workshops ontmoette ik een vrouw die met onzekerheid begon aan haar schilderij. Ze had nog nooit geschilderd. Schoorvoetend kwam er een landschap op het doek, een troostrijk landschap met warme kleuren, zachte wolken en vogels die de vrijheid vertegen-

woordigden. Het werken met penselen paste echter niet zo bij haar en ik stelde voor om met haar vingertoppen te gaan schilderen. Dat raakte haar. Haar ogen begonnen te stralen en met plezier en zelfvertrouwen begon ze met haar vingers in de verf haar werk vorm te geven. Ze maakte letterlijk en figuurlijk contact met de verf en het doek en zo met zichzelf. Haar enthousiasme was geprikkeld en ze besloot nog een doek te maken. Ditmaal schilderde ze een zeer indringend, pijnlijk ogend oog. Ik kon er bijna niet naar kijken. Wat een lef had ze om dit te schilderen! We keken samen naar het schilderij en de tranen welden in haar ogen. Het was het oog van het kind in haar dat te veel had gezien. In stilte keken we naar haar pijn. Dankbaar dat ze de ruimte voelde om dit te laten zien. Ik stelde voor om het troostrijke landschap tegenover het oog te zetten zodat, wanneer de pijn haar te veel werd, ze de mogelijkheid had om naar het landschap te kijken en daar troost uit te putten. Dat bleek te werken. Ze had zowel uitdrukking gegeven aan haar pijn als aan haar kwaliteit om zichzelf te kunnen troosten. Het was eerst nodig om vertrouwen en kracht op te bouwen tijdens het schilderen van het landschap om vervolgens de moed te voelen om uitdrukking te geven aan haar pijn. Ze had haar zelfhelend vermogen aangesproken. Ze wist diep vanbinnen heel goed wat goed voor haar was.

Inspiratie voor hart en ziel Misschien dat ik dit aspect wel het allermooiste vind van het geven van workshops Schilderen met Hart en Ziel. Het vertrouwen dat het goed komt, ook al lijkt het soms nog zo onoverkomelijk waar we tegenaan lopen in onszelf. Het vertrouwen dat we in staat zijn om onze eigen weg te bewandelen; dat zich in contact met de ander weer een nieuw stukje van die weg kan openbaren, een nieuwe wending kan krijgen of dat iemand een andere afslag durft te proberen. Dat we elkaar nodig hebben om te groeien en tegelijkertijd dat we allen in staat zijn om het zelf te doen. Ik geniet enorm van het meelopen met de ander, meekijken en soms wat aan te reiken. De ander bepaalt of hij of zij het aangereikte oppakt en ermee verder gaat. Als ‘het maar klopt’, als er maar een inademing volgt, oftewel een inspiratie. Dat het hart zich opent en de ziel lucht krijgt. Dat een mens zichzelf mag openbaren zoals hij is bedoeld.

Nicky Carrilho

6 onderweg

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Elkaar tevoorschijn leven

Marlies Kieft, journaliste

Wie ben jij? - Wie ben ik?

olgens verhalenverteller en docent stemexpressie Pete Pronk leren wij onszelf kennen

door de ogen van de ander. Poëtisch en filosofisch als het mag klinken, in het werk dat hij doet, wordt het zeer concreet. Samen met Margreet Roos,

die werkt als geestelijk verzorger binnen de psychiatrie, begeleidt hij in het klooster de weken ‘Vrij vertellen van je eigen herstelverhaal’ voor mensen met een psychische aandoening. Pete: ‘Door het contact met de ander die gewond is, voel ik dat er ook in mij een heel kwetsbaar kind zit’. Je eigen echtheid tonen Margreet vouwt haar handen rond het hoge glas koffie met een schuimige melklaag. Pete heeft er zijn best op gedaan met ambachtelijk zelf gemalen bonen en daarna die witte wolkige laag. Ze kan het wel gebruiken, weet hij. Margreet heeft slecht geslapen, eén van haar vier dochters is ernstig in de war en staat voor een gedwongen opname in de psychiatrie. En juist nu is er dat gesprek over het thema ‘Jij en de ander’. De ochtendzon schijnt voorzichtig door het raam naar binnen op de keukentafel. Als Margreet vertelt over haar dochter, klinkt haar kwetsbaarheid door, juist omdat het allemaal zo vers is. Haar openheid nodigt me uit om iets van mijn eigen zorgen te vertellen over mijn dochter met het Syndroom van Down. En zo praten we niet alleen óver ‘jij en de ander’, maar beleven we het ook. Als je jezelf in alle echtheid laat zien, doet dat iets met de ander.

Zo de ander zien ‘Jij en de ander’ is een thema dat al heel lang met Pete mee gaat, vertelt hij, als hij na al het malen voor de anderen nu zelf ook koffie heeft. Als jongetje met gereformeerde wortels hoorde hij al over het Bijbelse ‘van aangezicht tot aangezicht’. Maar wat betekende dat eigenlijk? Toen hij op zijn zestiende bij een fotograaf in de leer ging, maakte hij duizenden pasfoto’s. Het was van aangezicht tot aangezicht, maar met een camera ertussen. ‘Ik vond het toen nog te eng om iemand zo open aan te kijken. Door de fotografie heb ik wel geleerd om de ander te zien.’

Zelf geraakt met de ander meereizen Het is een kwaliteit die het tweetal ook tijdens de herstelweken goed kan gebruiken. Daar hebben mensen vanuit trauma’s vaak een heel eigen gebruiksaanwijzing. Dat vraagt om goed kijken, kunnen improviseren en het varen op intuïtie. Margreet: ‘We hadden een jonge vrouw in de groep die vroeger is misbruikt. Vlak voor het slapengaan ging ze vaak dissociëren, een soort loskomen van zichzelf. Het hielp als ik naast haar kwam zitten en even een hand op haar arm legde. Uren heb ik naast haar bed gezeten.’ Pete: ‘We zijn niet bang als er heftige dingen gebeuren. Woede, snot, tranen, gekte, het mag er allemaal zijn.’ Margreet: ‘Het is wel goed dat we het met z’n tweeën doen, een man en een vrouw. Pete kan soms bijvoorbeeld wat gemakkelijker omgaan met boosheid.’ Pete: ‘Ik zeg gewoon: ‘Gooi het er maar uit. Hè hè, eindelijk mag je.’ Margreet: ‘Het kan niet anders dan dat je zelf geraakt wordt. Ik heb weleens mee gevloekt met iemand die vertelde over haar misbruik. Je hoort zulke schrijnende verhalen, dat het soms een wonder is dat iemand er nog is.’ Pete: ‘Je daalt af met de ander. De verhalen zijn soms bijna niet om aan te horen.’ Margreet: ‘Psychiater Dirk de Wachter zei ooit: ‘Mijn motivatie om dit werk te doen, is dat ik de ander ten diepste nooit kan begrijpen’. Pete: ‘Zo is het. Als je zegt:

Gitta Nieuwenburg. Struggle along. ‘Joh ik begrijp je helemaal’ doe je iemand geen recht. Dan maak je er jouw verhaal van. Meereizen, maar het niet overnemen. De kunst is om elkaar tevoorschijn te leven.’ Ik zit er bij en luister hoe Pete en Margreet elkaar aanvullen, alsof ze van tevoren al weten wat de ander gaat zeggen. Pete lacht. ‘De deelnemers zijn soms ook nieuwsgierig naar ons. Wat hebben ze samen? Wat is dat voor een bijzondere vriendschap? Tijdens de herstelweken hoeven we elkaar maar aan te kijken en we weten wat ons te doen staat. Ik ben er zelf ook nog steeds verwonderd over.’

“Als je zegt: ‘Joh, ik begrijp je helemaal’, dan doe je iemand geen recht. Dan maak je er jouw verhaal van. Je moet meereizen, maar niet overnemen.” Loslaten Hoe intensief Pete en Margreet ook ‘meereizen’ met de deelnemers, hoe ze meelachen, eten en huilen, toch moeten de mensen op een gegeven moment weer naar huis. Weg uit het warme bad waar ze geen dossier of outcast waren, soms een glimp van kracht voelden of voorzichtig hun afweer even durfden te laten zakken. Pete: ‘Dat afscheid snijdt soms door mijn hart, sommigen zijn zo kwetsbaar dat je denkt: ‘Kom alsjeblieft veilig thuis’.

Maar het is het leven van de ander. Deze herstelweek was een tijdelijke pleisterplaats. Dus ik zeg: ‘Weet dat je in ons hart bent, maar nu laten we je los.’ Margreet: ‘Ik voel en hoop dat het contact verder gaat dan alleen ‘face to face’. Dat we verbonden zijn door een onzichtbare streng. Liefde.’

Je eigen donkerte Pete: ‘Margreet en ik blijven de rest van de dag in het klooster. Als eerste gaan we naar Aalt, de directeur van het klooster; daar kan ik ook m’n tranen laten zien. We praten na, eten soep en verwerken de dagen ervoor.’ Jij en de ander. Het duister van de ander confronteert je met je eigen donkerte, ervaren Pete en Margreet beiden. Margreet: ‘Mijn eigen dochter ontkent haar psychische aandoening. Daardoor is het heel moeilijk om me met haar te verbinden. Het voelt als een grote onmacht dat ik in mijn werk mensen probeer nabij te zijn en dat dit niet lukt met mijn eigen kind in haar verwarring. Toch is het zo dat als ik mijn donkerte kan accepteren, er ook meer ruimte komt voor liefde en licht. Het is troostend om mezelf in de ogen te zien.’ Pete: ‘Door het contact met de ander die gewond is, voel ik dat er ook in mij een heel kwetsbaar kind woont en dat er veel verdriet in me zit. Afgelopen zomer, de tweede zomer na het overlijden van mijn vrouw Lida was ik een paar maanden op een Grieks eilandje waar we altijd samen kwamen. Ik heb toen honderden zelfportretten gemaakt vanuit het verlangen mezelf in de ogen te zien. Dat waren moeilijke foto’s om te zien. Ik zag een uit elkaar gewaaide man. Alleen omdat ik mezelf toestond om dit duistere te voelen, kon ik ook mijn vuur en kracht weer voelen. Een boom bestaat niet zonder wortels.’

k at e r n k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 8

oonnddeerrwweegg 171

De weg van dialoog en ontmoetingen

Welmoed Vlieger, filosofe

Het enige wat mij te doen staat, is bij mijzelf te beginnen, en op dat ogenblik heb ik mij om niets ter wereld te bekommeren dan om dit begin.’

et deze enkele zin raken we meteen aan de kern van Bubers gedachtegoed en in het bijzonder van het boekje waar het citaat uit afkomstig

is: De weg van de mens (uitgeverij Juwelenschip, Cothen, 2016). Martin Buber (1878 - 1965) was filosoof, Bijbelkenner en psycholoog en groot kenner van de joodse literatuur en traditie, met name de chassidische traditie van het Oost-Europese jodendom.

“Alle werkelijk leven is dialoog en ontmoeting, ook als die ontmoeting niet fysiek maar in de taal plaatsvindt. De dingen zijn er immers pas, doordat wij erover spreken en op de manier waarop wij erover spreken.” Kern van Bubers denken Centraal in zijn denken staat de oprechte ontmoeting tussen mensen onderling, en tussen mens en God. De essentie van het menselijke leven houdt voor hem in dat dit ten diepste dialogisch is, dat alle werkelijk leven ontmoeting is. Die levenshouding komt ook naar voren in zijn beroemde uitspraak: ‘Ik heb geen leer, ik voer een gesprek’. Op het eerste oog lijkt het bovenstaande citaat niet bepaald uitdrukking te geven aan de dynamiek van dialoog en ontmoeting en eerder nog aan te sluiten bij de huidige maatschappelijke trends van individualisering, ontaardend in maximale zelfontplooiing en ego-cultuur. Wie Buber een beetje kent, zal echter een andere betekenis achter de woorden vermoeden. Wat kan de mens van nu, in tijden die nog veel individualistischer zijn dan die van Buber, leren van zijn gedachtegoed? Ik hoop in deze bijdrage recht te doen aan zijn opvatting dat alle werkelijk leven dialoog en ontmoeting is, ook als die ontmoeting niet fysiek maar in de taal plaatsvindt. De dingen zijn er immers pas, doordat wij erover spreken en op de manier waarop wij erover spreken.

Zelfbezinning

‘Al heeft een mens nog zoveel succes, al smaakt hij nog zoveel genot, al verwerft hij een nog zo grote macht en brengt hij nog zoveel geweldigs tot stand: zijn leven blijft zonder weg zolang hij zijn houding tegenover de roepstem niet bepaalt. […] De beslissende inkeer tot zichzelf is het begin van de weg in het leven van de mens, steeds weer is dit het begin van de menselijke weg.’

Hendrik Nicolaas Werkman. Het feest der vergeving. 1942-1943. (De weg van de mens. Martin Buber) die zich blijkbaar aangesproken voelt, antwoordt: ‘ik heb mij verborgen’. Met dit antwoord bepaalt hij zijn houding tegenover de roepstem van God en hier begint zijn menselijke weg. Waarom? Omdat hij de roepstem, die van een ‘voorbijzwevend zwijgen is’, niet uit de weg gaat of overstemt met zijn eigen gedachten en voorstellingen, maar deze opmerkt en beantwoordt. Er vindt een dialoog, een ontmoeting plaats. ‘Ik heb mij verborgen’ zegt Adam. Maar op het moment dat hij deze woorden uitspreekt, is ook de verborgenheid opgeheven en treedt hij in een relatie met hetgeen hem roept.

Gelijktijdigheid Werkelijk aanwezig zijn voor jezelf is de sleutel. Het gaat dan niet om een egocentrische zelfgerichtheid, maar om een existentiële houding of zijnswijze die juist gekenmerkt wordt door een diepgaande betrokkenheid in en bij het bestaan. Door bij mijzelf te beginnen kan ik er pas werkelijk voor de ander, voor de samenleving zijn. Door bij mijzelf te beginnen kan ik mezelf vergeten en nederig en dienstbaar zijn. Want niet in mijzelf maar in de wereld om mij heen, in de grote en kleine dingen die alle dagen mijn aandacht opeisen, in de situatie die mij door het lot gegeven is, ligt mijn werkelijke taak en de vervulling van mijn bestaan. En precies dit vormt ook voor Buber het uitgangspunt van de mens en zijn weg:

‘Waarom moet ik mij op mijzelf bezinnen, waarom mijn wezen tot eenheid te brengen? Het antwoord luidt: Niet ter wille van mijzelf. Bij zichzelf beginnen, maar niet bij zichzelf eindigen: van zichzelf uitgaan, maar niet naar zichzelf toe streven: zichzelf zijn, maar niet met zichzelf

Centraal in deze tekst van Buber staat de houding van de mens tegenover de ‘roepstem’ die van de kant van de mens om een beslissende inkeer vraagt. Het bepalen van onze houding tegenover deze stem, stelt Buber, is het begin van de menselijke weg. Maar wat wordt bedoeld met deze roepstem, het appél dat eruit opklinkt? Ik denk dat we dit ruim mogen interpreteren: we kunnen het in elk geval verstaan als iets dat groter is dan we zelf zijn, of we dit ‘iets’ nu het geweten of God of onze diepste intuïtie of grond noemen. Het stijgt uit boven de beperkte werkelijkheid van het ‘ik’ en is tegelijkertijd zo ontzaglijk dichtbij, dat we het vrijwel niet opmerken - de roepstem is die ‘van een voorbijzwevend zwijgen’ en wordt daarom ook gemakkelijk overstemd, aldus Buber. Om die stem te kunnen horen komt het erop aan in te keren in jezelf, tot zelfbezinning te komen. Moet je daarvoor mediteren of je terugtrekken uit de wereld? Dat lijkt mij niet. Het cruciale punt - en hier wordt maar al te gemakkelijk aan voorbijgegaan - is dat het hier niet gaat om ‘wat’ ik doe, maar om ‘hoe’ ik het doe. Zelfbezinning kan overal en altijd plaatsvinden, omdat het een houding, een innerlijke gerichtheid, een ontvankelijkheid is. De vraag is nu: hoe bepaal je je houding tegenover deze innerlijke stem? Buber haalt in deze context de Bijbelpassage aan waarin God aan Adam vraagt: ‘Waar ben je?’ God vraagt dit niet omdat hij Adam niet kan vinden en toch wel graag eens zou willen weten waar hij eigenlijk uithangt. God, de alwetende, vraagt dit niet vanuit onwetendheid, maar omdat Hij iets in deze mens teweeg wil brengen wat juist door deze vraag tevoorschijn wordt geroepen, vooropgesteld dat die mens er in zijn hart door wordt geraakt. Adam,

8 onderweg

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

bezig zijn.’ Besluit Buber had naar eigen zeggen geen leer, maar voerde een gesprek. Hij had geen behoefte aan een vastomlijnd denksysteem of metafysisch bouwwerk, maar geloofde in de kracht van de ontmoeting. De basis van het gesprek dat hij voortdurend voerde, wordt voor het overgrote gedeelte gevormd door de oude verhalen uit de joodse literatuur. En wel omdat juist die oude verhalen iets wezenlijks kunnen raken in de mens. Een goed verhaal kan ons verbinden met onze diepste intuïties en ervaringen, met authentieke en nietgemanipuleerde inzichten en emoties, met een plek diep in onszelf, waar een onwrikbare waarheid heerst.

“Om tot zelfbezinning te komen hoef je niet te mediteren of je terug te trekken uit de wereld. Zelfbezinning kan overal en altijd plaatsvinden, omdat het een houding, een innerlijke gerichtheid, een ontvankelijkheid is.”

door n e ll e k e met s e la a r, be g e le i d s t e r ze n zi en tekenen

“Alles wat ik niet heb getekend, heb ik niet werkelijk gezien” D eze uitspraak is van Frederick Franck, de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar die het Zen Zien Tekenen ontwikkelde, een prachtige vorm van tekenen die je in direct contact brengt

met de werkelijkheid om je heen.

Als ik tot rust wil komen, als ik meer in contact wil komen met de omgeving waarin ik ben, helpt een potloodje en een schetsblokje mij om werkelijk te ‘zien’. Het rustig volgen van de lijnen met mijn potlood, van de oude stenen muur voor me, brengt me in contact met de lange geschiedenis van het oude Italiaanse stadje. Door het tekenen van de kronkelende takken van de oude beuk in het bos voel ik in mijn eigen hand de enorme kracht, de souplesse en de littekens die de eeuwen hem hebben gebracht. En dan op een vrije middag al die mensen op het terras, genietend in de lentezon. Ze komen en gaan terwijl ik teken. Dat geeft mij na enige tijd het gevoel onderdeel uit te maken van de grote zee van mensen die komen en gaan in deze wereld: ik ben niet uniek, ik ben deel van deze wereld en van de mensen die komen en gaan! Het besef daarvan komt niet altijd zomaar tot mij. Net als waarschijnlijk veel andere mensen wil ik ook uniek

zijn, doe ik ook dingen om ‘gezien’ te worden: en wil ik graag een artistieke tekening maken waar mensen ‘ah’ en ‘oh’ over roepen, wil ik de kunstenaar zijn, of de schrijfster, of de goede moeder. Zoals denk ik velen van ons op zoek zijn naar bewondering en applaus voor wat we doen in de wereld. Het is een grote kunst om gewoon maar te zijn en doen wat er gedaan moet worden, zonder stil te staan bij wat het je oplevert, zonder dat je hoofd een berekening maakt van wat het waard is. Een levenskunst. Ik ben het leven dankbaar dat zij mij op het pad van het Zen Zien Tekenen heeft gebracht. Dat ik als een van de opvolgers van Frederick Franck deze prachtige vorm van tekenen door mag geven. In de workshops merk ik dat het Zen Zien Tekenen voor heel veel mensen bevrijdend is. Voor kunstenaars die ‘vastgelopen’ zijn, voor mensen die een andere vorm van meditatie zoeken,

of voor mensen die nooit hebben getekend maar het zo graag eens zouden willen doen. Er hoeft namelijk niets ‘geleerd’; eerder moeten we dingen afleren. Afleren om teveel na te denken, om te oordelen over onze eigen prestaties, afleren om een ‘mooie’ tekening te willen maken in plaats van lekker te tekenen. Met Zen Zien Tekenen streven we dit alles niet na, we volgen gewoon ons oog, onze hand en ons hart… In september geven we voor het eerst een workshop in het klooster in Huissen. Ik kijk er naar uit om samen met anderen te tekenen in de stilte van het klooster en het ritme van het kloosterleven, dat denk ik prachtig past bij de verstilling die het Zen Zien Tekenen van ons vraagt. Vrijdag 14 september t/m zondag 16 september 2018 www.kloosterhuissen.nl/p/1340

Het beste moet nog komen Theo Menting in gesprek met Jakob van Wielink

e zit op de rand van je bed en je vraagt je af: ‘ervaar ik op dit moment de volle vreugde van het leven?’ Wat zou dan je antwoord zijn? Het is in ieder geval een vraag die centraal staat in het werk

van Jakob van Wielink, leiderschapstrainer, executive coach en verliesbegeleider en in het Dominicanenklooster in Huissen inmiddels een bekend gezicht. Van 15 tot en met 20 juli verzorgt Jakob het zomerprogramma ‘Het beste moet nog komen’; over persoonlijk leiderschap in tijden van verandering. In gesprek met een bezield en bevlogen mens. Sinds 2012 is Jakob van Wielink regelmatig in het klooster. Zijn programma’s en retraites lopen goed. En... hij is er graag. Het klooster is niet alleen voor hem, maar ook voor de deelnemers een veilige plek, een secure base. Maar ook een belangrijke metafoor, want voor Jakob is het doel van het leven dat je je veilig en geborgen mag weten zodat je de wereld mag ontdekken, kunt groeien en leren. Die veiligheid kun je ontvangen, maar kun je ook geven. Je kunt voor elkaar een klooster zijn. Veiligheid en vertrouwen zijn voor hem belangrijke kernwaarden, noodzakelijk voor ieder mensenleven. ‘Zouden we zelf als een klooster kunnen zijn voor de mensen die ons ontmoeten: iemand bij wie je je veilig voelt, die je stil laat worden, vragen stelt over de zon en de wolken in je leven, je spiegelt en bemoedigt en je weer de wereld in stuurt om te oefenen?’, vraagt

Jakob zich af. Maar dan tekent zich direct die grote paradox af, want om je werkelijk veilig te voelen moet je kunnen omgaan met de diepste pijnen in je zelf. Pas als je werkelijk bereid bent tot de bodem van de put te gaan, ontwaart zich de bron - een metafoor die Jakob graag gebruikt. In zijn werk spoort hij mensen aan om in beweging te komen, op zoek te gaan naar de bron, zonder aan de pijn voorbij te gaan. Niet willen weglopen voor wat je overkomt of overkomen is, maar juist op onderzoek uit te gaan. De transitie vormgeven. Je loopt in je leven voortdurend het risico om te verliezen. Dat is een onontkoombaar gegeven, zegt Jakob, en de uitdaging is die verliezen, of de angst ervoor, serieus te nemen. Kijk er naar, voel de pijn, en stel jezelf de vraag: wat leert het mij, wat levert het

mij op? Laat jezelf daarop ook bevragen. Vanuit dat perspectief, dat oefenen, richt je je op de toekomst waarvan je weet: ‘Het beste moet nog komen.....’ Elk moment is er een nieuw begin. De toekomst dient zich voortdurend aan, het beste ligt nog voor ons. Aan iets nieuws beginnen. Omdat je daar een keuze voor maakte. Of omdat die keuze voor jou werd gemaakt. Het vraagt om van het oude afscheid te nemen. Zodat je je weg met hernieuwde kracht en vreugde kunt vervolgen. Je stuur weer in eigen handen nemen. Leren omgaan met pijn en verlies. Ik weet het nu uit eigen ervaring, want een ontroerend en bezielend gesprek met Jakob te moeten reduceren tot een klein artikel kost pijn en betekent verlies, maar ik richt mij op de toekomst, op de aanstaande zomer, dan zal Jakob zelf mij weer aansporen: ‘kom op, het beste moet nog komen!’ Zondag 15 juli t/m vrijdag 20 juli 2018 www.kloosterhuissen.nl/p/1342

Workshops Clownsweekend: De clown zegt Ja Je zegt ja tegen jezelf en je medespelers. Je laat je verrassen, en je geeft je over aan de verrukking en mislukking van het moment. Je bent helemaal in het hier en nu.

José Sueters, clown en trainer Vrijdag 13 juli t/m maandag 16 juli 2018

Anders kijken, contemplatieve fotografie

Een Levenskaart, de verbeelding van jouw leven

Vind je het leuk om te fotograferen? Sta je open voor een andere manier van kijken? Kun je wel wat meer innerlijke rust gebruiken? Doe mee!

Waar ben ik? Hoe kom ik waar ik wezen wil? Maak kennis met een creatieve manier om deze vragen te verbeelden: door zelf een landkaart te maken.

Betty van Engelen, trainer, coach en fotografe Vrijdag 20 juli t/m zondag 22 juli 2018

Wilco Kruijswijk, initiatiefnemer van het Ministerie van Geluk Vrijdag 3 augustus t/m zondag 5 augustus 2018

Driedaagse Ontspannen door bewegen

Midweek Nazomeren in het klooster

Geef jezelf over aan het ritme van lichaam en geest. Heel ontspannen oefen je met de kenmerkende, zachte vormen van Tai Chi.

Geniet van de gezelligheid en inspiratie met elkaar, de vieringen, de kloostertuin, creatieve onderdelen en de gastvrijheid van het Dominicanenklooster.

Wilco Kruijswijk, initiatiefnemer van het Ministerie van Geluk Vrijdag 17 augustus 19.30 uur t/m zondag 19 augustus 2018

Hans Kok en Christien Müskens, begeleiders van groepen in het klooster Maandag 3 september t/m vrijdag 7 september 2018

Weekend Onze persoonlijke betekenis ontdekken We gaan op zoek naar onze persoonlijke en unieke betekenis in het leven. Inspiratie vinden we in het gedachtegoed van Victor Frankl, auteur van De Zin van het Bestaan. Klaas-Jan Pos, psychiater en Koert Velders, psycholoog Vrijdag 12 oktober t/m zondag 14 oktober 2018

k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 8

In drie stappen je balans hervinden D

doo r b ert van ba ar

oor vertrouwd te raken met meditatie

kun je leren herbronnen op ieder moment

dat nodig is. Er zijn drie stappen: herinneren, herkennen en hervinden.

Een verplaatste afspraak Soms is maar iets kleins nodig om op hol te slaan. Zo hoorde ik vlak voor een afspraak met de chirurg dat deze niet in het mij vertrouwde ziekenhuis om de hoek in Oost zou plaatsvinden, maar in een dependance, een half uur autorijden bij mij vandaan. Het was al na vieren en ik kon niet meteen bellen om te protesteren.

Op hol slaan Sinds ik wist dat ik weer geopereerd zou moeten worden, was ik vrij kalm gebleven. Nu was dat ineens anders. Mijn geest sloeg op hol. ‘Hoe konden ze dit nu doen?’ ‘Ik wil echt niet voor iedere afspraak helemaal naar West.’ ‘Dit slaat toch nergens op’. Na een nacht lang telefoongesprekken in mijn hoofd te hebben gevoerd, werd me, toen ik daadwerkelijk belde, verzekerd dat dit slechts voor één keer zou zijn, omdat er een noodgeval was geweest. Ik durfde mijn afspraak niet te verzetten en ging akkoord. Toch ging ook daarna het gemopper in mijn hoofd nog gewoon door.

Zo kan het niet langer Door alle opwinding in mijn hoofd merkte ik dat ik plots zeer nerveus was geworden. Ik had het gevoel dat ik het ziekenhuis niet meer kon vertrouwen, zag dit als een slecht voorteken voor de operatie, en voelde me aan de kant geschoven: een nummer, een stuk vlees waarin gesneden moest worden. Mijn rust en kalmte waren verdwenen en door alle overdreven emotie was ik mezelf behoorlijk kwijtgeraakt. Dit kon zo niet langer. Ik besefte dat ik mezelf moest hervinden en mijn eigen lessen toepassen.

Drie stappen De constatering dat je afgedwaald bent en de bereidheid en motivatie hebben om jezelf te heroriënteren is de eerste stap. Het is dan belangrijk jezelf er weer bij te slepen en je te herinneren dat er altijd een keuze is. De tweede stap is te herkennen hoe dit van toepassing is op de situatie waarin je je bevindt. De derde stap is het daadwerkelijk maken van de keuze zodat je jezelf weer kan hervinden.

Er is altijd een keuze Als je ziet dat er altijd een keuze is, dan haalt dit de sfeer van verwijten uit de situatie. Er is dan ruimte, een vrijheid om verantwoordelijkheid voor de situatie te nemen. Je erkent je eigen rol in het geheel. Het kan verhelderend zijn om daarbij drie niveaus van keuze te onderscheiden:

Uiterlijk - het veranderen van de omstandigheden. Innerlijk - het veranderen van de houding hoe je met de omstandigheden omgaat. Geheim - het verleggen van je aandacht van de omstandigheden naar je gewaarzijn. De uitwerking van deze drie niveaus zijn te lezen op de kloosterblog: blog.kloosterhuissen.nl/ meditatie-in-het-dagelijks-leven-in-drie-stappenje-balans-hervinden/ Bert van Baar is cultureel antropoloog, life-coach en schrijver. Hij is oprichter van Sky-Heart en geeft reeds meer dan twintig jaar les in meditatie en compassietraining. Tijdens meditatieweekend “ Het compassie kompas” worden verschillende methoden van meditatie en compassie uitgelegd en beoefend. Meer info en aanmelden: www.kloosterhuissen.nl/p/1102

d oor ma rti na h ei nrichs

LHBTI vluchtelingen in het klooster Ruim twintig lesbische vrouwen en homoseksuele mannen uit verschillende Afrikaanse landen, voornamelijk twintigers en dertigers, hadden het fantastisch met elkaar tijdens het zonovergoten Pinksterweekend in het Dominicanenklooster te Huissen. Op deze veilige plek konden ze even hun zorgen rondom de asielprocedure vergeten: vele malen afgewezen, zonder status en het toch steeds maar weer proberen. Gevlucht voor oorlogsgeweld en homohaat in eigen land en nu heerlijk ‘chillen’, fietsen, schilderen, djembé spelen of een balletje trappen in de kloostertuin. Belangrijk ook de ontmoeting met de Dominicaanse broeders en de kapelgemeenschap waar zij welkom werden geheten. Wat een contrast met de kerk in hun land van herkomst! Daar worden homo’s eruit gegooid. Men staat hen naar het leven wanneer hun seksuele geaardheid aan het licht komt. “Het is zonde, de bijbel verbiedt het”. Echter, nergens in de bijbel kunnen dergelijke uitspraken worden aangetoond. Naar deze informatie hunkerden de vluchtelingen. Hun zelfvertrouwen wordt door deze kennis enorm gesterkt. Met een uitgebreid netwerk, veel inspiratie en hernieuwde energie zetten zij hun moeizame weg voort. Succes en veel geluk!

Creativiteit Zomerweek Teken jouw mystieke mandala naar het voorbeeld van Marc Chagall In deze zomerweek willen we ons bezig houden met je dromen, passie, religie en mandalakunst.

Danka Hüsken-Smit en Willemien Geurts, mandaladocenten Woensdag 11 juli t/m zondag 15 juli 2018

Creatieve zomerNatuurtekenen en de retraite Spelenderwijs kunst van het zien Dit weekend staat in het op reis

Weekend Autobiografisch schrijven gedichten of verhalen

Creatief Zomerweekend Hildegard van Bingen

Deze dagen gaan we spelend en creatief op reis. Beeldende middelen zijn de voertuigen waarmee we deze innerlijke reis gaan maken.

teken van ‘vertragen’ en ‘aandacht’. Je komt daardoor in alle rust dicht bij de natuur en wordt opmerkzaam; je leert bewust kijken.

In deze weekendcursus ga je schrijven vanuit je autobiografie. Naar keuze schrijf je gedichten en/of proza.

Wij verdiepen ons in deze veelzijdige en wijze mystica uit de 12e eeuw. Haar leven en werk, haar muziek, haar visioenen en haar kruidenkunde.

Eveline de Kock en Rinie van der Leer, tekendocent entherapeut Vrijdag 3 augustus t/m zondag 5 augustus 2018

Hugo Klapmuts: leraar Nederlands en cursusleider Vrijdag 17 augustus t/m maandag 20 augustus 2018

Conny Brouwer, kunstzinnig dynamisch coach en docent. Maandag 30 juli t/m vrijdag 3 augustus 2018

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Martina Heinrichs, feministisch theologe en andere begeleiders Zaterdag 25 augustus t/m maandag 27 augustus 2018

Retraiteweekend Zen Zien Tekenen We oefenen we in onbevangen waarnemen en verwonderen ons opnieuw over dat wat er is. Tekenen met een potlood - is daarbij ons hulpmiddel.

Nelleke Metselaar en Leo van Vegchel, ‘gids’ in de traditie van het Zen Zien Tekenen Vrijdag 14 september t/m zondag 16 september 2018

ie duurzaam onderneemt, houdt bij alle beslissingen rekening met het welzijn van de medewerkers, de impact van de eigen activiteiten op de samenleving en het milieu. Het gaat een stap verder dan alleen de wettelijke verplichtingen volgen.

De focus ligt op de lange termijn. In de afgelopen jaren ontwikkelden we allerlei initiatieven die duurzaam ondernemen omarmen:

Groen

Ethisch

In het Dominicanenklooster wordt het afval gescheiden Goed voor het milieu, want materialen als papier, glas, plastic en batterijen kunnen voor een groot deel hergebruikt worden. Dat bespaart nieuwe grondstoffen, energie en geld. Bovendien zijn we gestopt met monoverpakkingen. We streven naar een duurzame keuken en koken daarom uitsluitend vers, zo veel mogelijk met seizoensproducten en deels biologisch. Groenten, fruit en zuivel komen vaak uit de omgeving, daarmee belasten we het milieu wat minder. Sinds begin 2018 bereiden we uitsluitend vegetarische maaltijden om zo de impact op het klimaat te beperken. Bij het koken voor de bewoners en gasten in het Dominicanenklooster, ontstaat uiteraard afval. De etensresten laten we inzamelen door een gespecialiseerd bedrijf. Dat verwerkt het ten behoeve van nuttige toepassingen.

ReFood Levensmiddelen- en etensresten, plantaardige (frituur) oliën & vetten, en de inhoud van vetputten worden zorgvuldig en hygiënisch verwijderd door ReFood. Het bedrijf wisselt de containers frequent en verwerkt de organische resten in duurzame energie (groene stroom, grondstof voor biodiesel) en meststof voor landerijen. Bij de inzameling van etensresten en van oliën & vetten garandeert ReFood een transparantie in traceerbaarheid van de fracties.

Bij de nieuwbouw van De Herberg is ook rekening gehouden met milieu en duurzaamheid. Zo is er gebruik gemaakt van hoogwaardige isolatiematerialen en een luchtdichte bouwconstructie. De bouwmaterialen zijn afkomstig van een speciale Green Works lijn. Het gebouw heeft zonnepanelen en LED verlichting en is voorzien van een warmteterugwinning-installatie. Op de nabijgelegen parkeerplaats komen oplaadpunten voor elektrische auto’s. Tevens is bij de inrichting gedacht aan mensen die afhankelijk zijn van een rolstoel. Er zijn 2 kamers voor mindervalide mensen gerealiseerd.

Wee t je

Duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen

U kunt de projecten steu nen via Stichting vr ienden Dominicanen klooster Huissen.

Sociaal en Maatschappelijk betrokken

De Goede dag Dit bedrijf helpt mensen aan een gesubsidieerde werkplek of biedt vormen van dagbesteding voor cliënten met een persoonsgebonden budget. Zij dragen daarbij zorg voor de begeleiding tijdens het werk. Toon Berens van De Goede Dag noemt zijn medewerkers bij voorkeur ‘mensen met mogelijkheden’. “Met de juiste begeleiding kunnen zij heel veel. Iedereen heeft zijn eigen achtergrond. Sommigen zijn langdurig werkloos geweest, anderen kampen met psychische problemen of hebben een burn-out gehad.” www.degoededag.nl

Mensen Het Dominicanenklooster Huissen biedt een werken ervaringsplek voor mensen met een uitkering, herintreders op de arbeidsmarkt en stagiairs. Jaarlijks vinden enkele tientallen in het klooster, voor korte of langere termijn, een plek om werkritme en ervaring op te doen. Voor een aantal werknemers heeft dit zelfs geleid tot een vaste aanstelling in het klooster. Op dit moment zijn er 11 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werkzaam in de tuin, keuken of huishouding. Zij komen via verschillende instanties bij het klooster terecht: bijvoorbeeld via de gemeente, zorgbedrijven of Pro Persona (organisatie voor geestelijke gezondheidszorg). Omdat naast het bieden van een goede werkplek ook een goede begeleiding van belang is, streven we voor een deel van deze medewerkers naar en meer gestructureerde aanpak. Daarom is Stichting Dominicanenklooster Huissen een samenwerking aan gegaan met het Zevenaarse zorgbedrijf De Goede Dag.

Onze keuze voor sociaal ondernemen ligt in het verlengde van de visie van de Dominicaanse orde, die zich van oudsher al inzet voor een evenwichtige maatschappij en in het bijzonder oog heeft voor zwakkeren in de samenleving. In dat kader hanteren we inkomensafhankelijke ABCtarieven en kunnen mensen met een laag inkomen eventueel korting ontvangen. Daarnaast zijn we blij en dankbaar dat we vele projecten kunnen organiseren voor kwetsbare groepen. U kunt daarbij denken aan de volgende activiteiten: weken en dagen voor dak- en thuislozen, vrijwilligers, mantelzorgers, (tiener-) moeders, gezinnen in armoede, ggz-cliënten, eenzame ouderen, jongeren in de knel, statushouders, chronisch zieke kinderen met hun gezin en mensen met een beperking. Ook organiseren we programma’s voor mensen die bijdragen aan een menselijker samenleving, zoals vrijwilligers van bijvoorbeeld Hospices en voor mantelzorgers.

Weetjes Onze sociale projecten kunnen we dankzij

subsidies van diverse fondsen tegen een gereduceerd tarief aanbieden zodat ze voor de doelgroep goed toegankelijk zijn.

Wanneer u bij ons een ruimte huurt, wordt

een deel van die opbrengst ook aangewend voor de financiering van speciale projecten. Op die manier levert u dus ook een bijdrage. Een fijn gevoel!

Producten Ons eigen bier Zin wordt geproduceerd in Stadsbrouwerij Wittenburg. Daar vind je ook werknemers van ‘De Goede Dag’. Zij verrichten werkzaamheden rondom het brouwproces en bezorging. Daarnaast zijn onze koffie, thee en wijn Fair Trade producten.

Producenten van Fair Trade producten krijgen een eerlijke prijs voor het product, en er worden eerlijke lonen betaald. Zo krijgt de lokale bevolking een echte kans op een beter leven. Met de extra inkomsten worden scholen gebouwd, waterputten aangelegd, sanitaire voorzieningen gemaakt en nog veel meer. Fair Trade producten maken voor deze mensen het verschil tussen overleven en ontwikkelen.

Muziek/Studie Zin in zingen, zangweekend Voel de vibratie van jouw stem in je lichaam, geef er klank aan en zing voluit. Ervaar de vreugde van het samen zingen met meerstemmige liederen.

Frohmut Knie, zangdocente en dirigente Woensdag 11 juli t/m zondag 15 juli 2018

Zangweekend voor vrouwen: Voorbij de grenzen

Weekend Zingen vanuit het hart: Wereldliederen

We ontdekken de veelzijdigheid van de vrouwelijke stem aan de hand van muziek uit alle windrichtingen.

We zingen divers repertoire, begeleid met gitaar en accordeon. Met aandacht voor de adem, lichaam, ritme, beweging, samenklank, improvisatie en plezier.

Maartje Masereeuw, zangeres en Wies de Greef, klassieke zangeres Vrijdag 17 augustus t/m zondag 19 augustus 2018

Martijn Nanninga, coach en zanger Vrijdag 24 augustus t/m maandag 27 augustus 2018

Studieweek Gregoriaans Jubilate Deo Het Dominicanenklooster Huissen organiseert weer een studieweek Gregoriaans, waarin we kennismaken met deze muziek, vooral door veel te zingen.

Theo Menting, kerkmusicus en Stef de Kroon, ervaren koorzanger Maandag 3 september t/m donderdag 6 september 2018

Bijspijkerdagen Theologie en Religiestudies Snuif de belangrijkste recente ontwikkelingen in theologie en religiestudies op, leer inleiders en spreeksters kennen en wissel met collega’s van gedachten.

Martina Heinrichs, theologe Donderdag 30 augustus t/m zaterdag 1 september 2018

Kloosterweekend Meister Eckhart Tijdens dit weekend maken we diepgaand kennis met het leven en denken van de middeleeuwse filosoof/ mysticus Meister Eckhart.

Welmoed Vlieger, spreker en publicist Vrijdag 14 september t/m zondag 16 september 2018

k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 8

PROGRAMMA KLOOSTERHUISSEN.NL Het beste moet nog komen

Natuurtekenen en de kunst van het zien

15 juli t/m 20 juli 2018

3 augustus t/m 5 augustus 2018

Persoonlijk leiderschap in tijden van (ingrijpende) verandering.

Dit weekend staat in het teken van ‘vertragen’ en ‘aandacht’.

Begeleiding door Jakob van Wielink, opleider, begeleider en

Je komt daardoor in alle rust dicht bij de natuur en wordt

initiatiefnemer en medeoprichter van De School voor Transitie.

opmerkzaam; je leert bewust kijken. Dat is dé voorwaarde om te kunnen tekenen naar de waarneming. Begeleiding door Eveline de Kock, lerares natuurtekenen en landschapsarchitect.

JULI

AUGUSTUS

1-5 Vierdaagse Stilte bevrijdt! 4 Kloosterwandeling 5-8 Individuele retraite 5-9 Vrouwenkloosterdagen - Bezieling en bezinning 6-9 Zomervierdaagse Passie en Talent 11-15 Zomerweek Mandala naar Marc Chagall 11-15 Zomermidweek Zin in zingen 13-16 Clownsweekend: De clown zegt Ja 15-20 Het beste moet nog komen 20-22 Weekend Anders kijken, contemplatieve fotografie 23-27 Verdiepingsretraite Het Compassie kompas 26-29 Verdiepingsretraite Z-enneagram 27-29 Weekend In contact met je vrouwelijke kracht 29-3 Zomerweek Op zoek naar…. 30-3 Creatieve Zomerretraite Spelenderwijs op reis

Erna Bakker Theo Menting Martina Heinrichs Henriëtte de Graaf Danka Hüsken-Smit Frohmut Knie Jose Sueters Jakob van Wielink Betty van Engelen Bert van Baar Josien van Iersel Denise van Geelen & Vivien Broekman Theo Menting Conny Brouwer

3-5 Natuurtekenen en de kunst van het zien 3-5 Een Levenskaart: de verbeelding van jouw leven 5-8 Zomerdagen Kom tot jezelf in verstilling en verbeelding 8 Kloosterwandeling 11-13 Weekend Terug naar Jezelf voor vrouwen 17-20 Weekend Autobiografisch schrijven 17-19 Zangweekend voor vrouwen: Voorbij de Grenzen 17-19 Driedaagse Ontspannen door bewegen 19-23 5-daagse Schrijf en Stilteretraite 22-25 Midweek Opnieuw in balans 24-27 Weekend Zingen vanuit het hart, wereldliederen 24-27 Weekend Verlangen naar zomerse stilte 25-27 Creatief zomerweekend Hildegard van Bingen 27-31 Zomerretraitemidweek Leef je vrij 27-30 Zomermidweek Leven zonder waarom 30-1 Bijspijkerdagen Theologie en Religiestudies

Eveline de Kock Wilco Kruijswijk Laurence Mol & Gitta Nieuwenburg Cecile van der Sluis Hugo Klapmuts Maartje Masereeuw & Wies de Greef Wilco Kruijswijk Geertje Couwenbergh Theo Menting & Henk van Reeven Martijn Nanninga Joyce Lakwijk Martina Heinrichs & Hanna Rijken Erna Bakker Welmoed Vlieger Martina Heinrichs

Midweek Yoga, de Kracht van de aandacht

Weekend Onze persoonlijke betekenis ontdekken

3 september t/m 7 september 2018

12 oktober t/m 14 oktober 2018

Deze dagen staan in het teken van verdiepen/naar binnen keren.

Een weekendworkshop waarin we op zoek gaan naar onze

Yogasessies en oefeningen helpen ons om de aandacht naar

persoonlijke en unieke betekenis in het leven. Inspiratie vinden

binnen te richten en ons bewustzijn te vergroten. Door Thirza

we in het gedachtegoed van Victor Frankl, auteur van De Zin

van de Hoef, counselor, coach, trainer en yogadocente

van het Bestaan. Begeleiding door Klaas/Jan Pos, psychiater en Koert Velders, psycholoog en psychotherapeut.

SEPTEMBER 1 Inspiratiedag ´Jij en de ander´ 3-5 Studiedagen Gregoriaans Jubilate Deo Theo Menting 3-7 Midweek Yoga, de Kracht van aandacht Thirza van de Hoef 3-7 Midweek Nazomeren in het klooster Christien Müskens 5 Kloosterwandeling 7-9 Persoonlijk verlies in verdiept perspectief Jakob van Wielink 8 Zomerse Lieddag 9-12 Op zoek naar … Theo Menting 14 Vrijdagretraite Herademen Henk Jongerius 14-16 Kloosterweekend Meister Eckhart Welmoed Vlieger 14-16 Retraiteweekend Zen Zien Tekenen Nelleke Metselaar 17-19 Jouw verhaal doet ertoe Pete Pronk & Margreet Roos 17-21 Midweek Iconen schilderen Martin Manadaliev & Aleksan Chobanov 18-19 Noveen Leiderschapsretraite Henk Jongerius 22 Retraitedag Een rustige geest, een open hart Ton Roumen 22 Schilderen met hart en ziel Gitta Nieuwenburg 28-30 Meditatieweekend Het Compassie kompas Bert van Baar 28-30 Weekend De kunst van het vertellen Henriëtte de Graaf 29 Dagworkshop Je plek innemen Erna Bakker 29 Eenzaamheid en de potentie te leren leven in verbinding Ton Jorna

OKTOBER 5-7 Weekend Tijdsurfen en aandacht Paul Loomans 6 Dagworkshop Stilte in je dag brengen Joyce Lakwijk 10 Kloosterwandeling 12-14 Woestijnretraite voor stadsmensen Rick Timmermans 12-14 Weekend Onze persoonlijke betekenis ontdekken Klaas-Jan Pos 14-17 Onderweg zijn: een individuele retraite Theo Menting & Laurence Mol 15-17 Weekend In contact met je vrouwelijke kracht Denise van Geelen & Vivien Broekman 19-21 Weekend Mindful omgaan met verlies Mieke Ankersmid 20 Starten met zenmeditatie Misha Beliën 26-28 Workshop Ademend door het leven Paul Triepels 26 Vrijdagretraite Herademen Henk Jongerius 27 Lieddag najaar 28-1 Vierdaagse Stilte bevrijdt! Erna Bakker

Uit ons gastenboek Ik was hier voor de tweede keer en weer had ik een gevoel van “ thuis” zijn. Een sfeer van vrede en eenvoud. En een goede verzorging met heerlijke rijke maaltijden. Allen dank ik hiervoor. Ben

Wat een fijne week van ontspanning, vriendschap en bezinning. Damiaan vakantie groep. 24 april - 28 april.

Uitgave Dominicanenklooster Huissen, Stadsdam 1 6851 AH Huissen T 026 326 44 22

Toon

www.kloosterhuissen.nl

Thuisgekomen in mijn hart, gedragen door het klooster en de groep. Mijn dank is groot

Ontwerp en realisatie

Marleen

Avancé Communicatie, Zutphen

Huissen 2018

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n