Kloosterkrant winter 2017 by Dominicanenklooster Huissen

Winter

2017/18

1 Algemeen 2 Dominicaans leven 3 Sociale Projecten 4 Verhuur 5 Zorg 6 Zin en ziel in je werk 7 Vrienden en community 8 Agenda

www.kloosterhuissen.nl u kunt ons ook volgen op de social media

a a lt bak k e r, d i re c t e u r

Een lichtend vuur in de winter

et is elke keer een wonderlijke ervaring om het thema voor de kloosterkatern te bedenken en dan enkele weken later de

artikelen te lezen die de auteurs hebben gemaakt. Deze keer het thema winterlicht; licht in het donker. Dat thema leeft dan ook gedurende die periode in me.

Ik voelde dat het sterkst tijdens Allerzielen dit jaar. Er zitten 200 man in de kapel. Het is pikdonker. De namen van overledenen worden gezongen. Tussendoor zingen we om ontferming; kyreleison. Als de namen gezongen zijn, steekt iedereen een kaarsje op voor zijn of haar geliefde overledene. Tijdens het aansteken van de kaarsjes zingen we: ‘Als alles duister is, ontsteek dan een lichtend vuur dat

nooit meer dooft.’ De tranen lopen over mijn wangen. In de katern staan prachtige bijdragen over licht en donker. Over de gelijkenis van de rentmeester die kwistig omgaat met de goederen van God, zoals geduld, ontferming en vergeving. Allemaal zaken die, midden in donkere tijden, bijdragen aan een vredelievende samenleving. De artikelen gaan over staan in het winterlicht, over naar binnen keren, wachten en loslaten. Maar ook over

blijven ademen in het donker, ruimte maken en je weer openen voor het licht. Over niet ten volle kunnen leven zonder het donker en vervreemd geraakt zijn van je levensmelodie en over iemand die het zijn beste vrienden gunt dat ze kunnen afdalen in hun donkerte. Stuk voor stuk opstekers voor als we tasten in ons eigen donker. Een katern over donkerte die vruchtbare ruimte schept en die nieuw leven schenkt.

denise van ge e l e n, coac h e n p rog ra m m a be gelei d s ter

#METOO en vrouwelijke kracht

et #METOO gaven in de afgelopen weken veel vrouwen aan dat ze te maken hadden met (seksuele) grensoverschrijding. “Ik ook”, zeggen ze, vaak na jarenlang schaamtevol zwijgen. Verhalen kwamen

naar buiten. Soms was er sprake van bruut en overmeesterend geweld, maar vaker hoorde ik dat de grensoverschrijding veel subtieler was gegaan. Vrouwen die niet goed wisten hoe ze “nee” moesten zeggen. Situaties waarin ze zich afhankelijk voelden en geen ruimte ervoeren voor afgrenzing.

Ik was bijna 18 toen ik hem leerde kennen. Een vriend van vrienden. Hij had een motor én een auto. Heel stoer. En hij viel op mij. Dat liet hij merken ook. Ik smolt haast van verliefdheid. Hij nam me overal mee naartoe. Ik maakte dingen mee, die ik thuis niet gewend was. Daar wilde ik meer van. Ik sprak niet meer af met vriendinnen, omdat hij misschien langs zou komen. Trok me terug in mijn kamer omdat ik de vragen van mijn ouders niet kon verdragen. Ik leefde van afspraak naar afspraak met hem. Vaak zat ik urenlang te wachten op zijn komst. Maar terwijl ik steeds meer op hem gericht raakte, verlegde hij zijn aandacht naar anderen. Hij haalde me nog wel op, maar in plaats van een afspraakje samen gingen we naar

ONDERWEG

zijn vrienden. Voor mij was “nee” geen optie, want dan ging hij alleen. En dat vond ik nog erger dan een avond met anderen. Zo ontstond een patroon. Ik verlangde naar de man die hij was toen onze relatie begon, of eigenlijk nog meer naar het gevoel bijzonder en geliefd te zijn. Dat maakte dat ik er alles voor over had om de relatie in stand te houden. Ook als het betekende dat ik mijn behoefte moest wegcijferen. En dat ging ver. Voor wat ik dacht dat liefde was liet ik mijn grenzen overschrijden. Mijn psychische, maar ook mijn lichamelijke, seksuele grenzen. Ik liet me gebruiken omdat ik bang was om hem te verliezen.

Winterlicht Gitta Nieuwenburg Ga zitten en schrijf Ernst Marijnissen

KATERN ONDERWEG Kwartaalthema belicht vanuit verschillende invalshoeken THEMA WINTER 2017/2018

Waar blijft het lied Henk Jongerius

Winterlicht

Stille tijd Gitta Nieuwenburg

Winterlicht Theo Menting

Het was een lange weg om uiteindelijk te ontdekken dat mijn eigenwaarde bij mij begint en niet bij een ander. En nog stap ik soms in die valkuil. Dan ben ik bang voor afwijzing en pas me aan, zelfs als ik daarmee over mijn grenzen laat gaan. Tijdens mijn proces ontdekte ik de waarde van mijn vrouwelijk kracht. Ik leerde me te verbinden met andere vrouwen. Voelde voor het eerst dat ik via mijn moeder, oma en overgrootmoeder in een lijn van vrouwen sta. Een lijn waarin veel goeds is doorgegeven maar ook pijn en onzekerheid. Samen met Vivien Broekman Begeleid ik het weekend ‘In contact met je vrouwelijke kracht’. Ik neem ik je graag meenaar de kracht die er schuilt in de verbinding met het vrouwelijke in jou en anderen.

Leven vanuit mijn ziel Dick Lieftink

Winter in je relatie Erna Bakker

De bergen roepen en ik moet gaan Hans van der Vinne

Zonder het donker kan ik niet ten volle leven Aalt Bakker en Pete Pronk

k loos t e r k ra n t w i n t e r 2 0 1 7 / 1 8

arj a n b ro e r s, dom i ni c a ne n. nl

Magister: ‘Onverschilligheid is onze uitdaging’

fgelopen najaar bezochten magister van de Orde Bruno Cadoré en socius Alain Arnoud hun Nederlandse broeders. Ze spraken ook ook met dominicaanse zusters en leken. Een verslag.

Dat Nederland in vier jaar acht nieuwe broeders kreeg, is volgens Bruno Cadoré, de Franse magister van de Orde der Predikers, een geschenk van de Geest. Hij riep op hen te steunen en hun komst als een aanwijzing te zien: ‘Wat wil God de dominicaanse gemeenschap zeggen?’ De hoofdtaak van de magister-generaal, wiens negenjarige ambtstermijn in 2019 verstrijkt, is reizen over de wereld en broeders en zusters ontmoeten. Het geeft hem een breed inzicht in de missie van de Orde. Br. Bruno: ‘Onze wereld wordt steeds meer getekend door onverschilligheid. Het is onze taak om daarmee bezig te zijn, via theologiestudie en het gesprek met mensen die God noch de traditie kennen.’ ‘Wie van ons kan het aan? Wie spreekt met de wetenschappers van vandaag? De neurochirurgen in academi-

Een Mijmering

sche ziekenhuizen, de advocaten en bankiers op de Zuidas en de mensen van Sillicon Valley? Thomas van Aquino ging in zijn tijd in gesprek met denkers en opiniemakers. Wie, wat, waar en hoe kunnen we dat vandaag doen?’ Vervolgens zijn leden van de dominicaanse gemeenschap volgens de magister geroepen om op te komen voor mensen die onderdrukt worden en tegen onrecht als vervuiling. Bruno ziet dat de viering van het achtste eeuwfeest veel goeds heeft gezaaid: bekendheid met de Orde en intern meer kennis van de traditie. Hij wees op de noodzaak de kerk als gemeenschap te vitaliseren en de kans die gelovige migranten daarbij bieden. ‘De kerk zichtbaar maken als een concrete gemeenschap van mensen. Ook voor ons, de orde ligt daar de uitdaging.’

Alain Arnould en Bruno Cadoré, 18 oktober in Huissen. Terugkijkend op zijn jaren als magister leerde br. Bruno de diversiteit van de Orde kennen en waarderen, maar merkte hij ook hoeveel tijd en energie er besteed wordt aan het functioneren van alle instellingen. Dat gaat soms ten koste van aandacht voor waar de Orde echt voor staat. Gevraagd naar de Nederlandse ervaringen van hem en zijn medebestuurder Alain Arnould zei hij een mooie evolutie te zien van een provincie in opheffing – een sterfhuis – naar een nieuw elan. Hij moedigde ons aan om ons niet neer te leggen bij de secularisatie en als een broederlijke en zusterlijke gemeenschap samen op te trekken.

De Onderstroom h olkje va n d er veer, d omi ni ca nes

Op de balie van ons klooster ligt een gastenboek. In de reacties lees ik dat een verblijf in het klooster iemand op vele manieren goed doet. Ik lees over een wandeling door de tuin of langs de rivier, een meditatie in De Binnenkamer, het meevieren in de kapel en een gesprek tijdens een maaltijd. Al deze momenten hebben iemand geholpen om weer contact te krijgen met de onderstroom van het leven. Het dagelijks leven kent periodes van spanningen, sleur en hectiek waarin er van alles moet gebeuren en er weinig tijd en rust overblijft voor bezinning. Al snel zijn de dagen gevuld, er is van alles dat moet, zowel op je werk, als rond de kinderen of kleinkinderen en er zijn zorgen om geld of gezondheid. Er is veel waardoor je in een golf van stug doorgaan en vooral niet omkijken of stilstaan terecht kan komen. Het klooster wordt door velen als een oase, een veilige haven, een tegen-cultuur ervaren.

De golven zijn de dagen,

Een plek waar andere waarden centraal staan dan die van geld, consumptie, altijd maar meer, groter en beter. Een klooster maakt ruimte voor stilte, studie en muziek. Hier gaat het om thuiskomen, er mogen zijn zoals je bent. Hier kun je de tijd versnoepen en langzame vragen stellen aan jezelf en de mensen om je heen. In het klooster kunnen gevoelens die bij de onderstroom horen naar boven borrelen en opnieuw ontdekt worden, tot leven komen. Bladeren door het gastenboek doet mij realiseren dat veel mensen na enkele dagen met hernieuwde energie naar huis gaan. Blijkbaar zijn wij een veilig thuis, een ankerpunt waardoor die onderstroom weer gaat kolken en tot leven komt.

de dagen van het jaar. Het lijkt of zij vertellen hoe het ons vergaat. Maar de onderstroom die niemand ziet bepaalt de richting op elk gebied. (Stef Bos)

kloost e rga st e n Ons gastenverblijf staat open voor iedereen die verlangt om in een omgeving van stilte en afzondering tot zichzelf te komen. Verblijf enkele dagen in het Dominicanenklooster, ervaar de rust en stilte en beleef de louterende werking van het dagelijkse kloosterritme. Kijk voor verblijfskosten op onze site. Aanmelding: Telefonisch via de gastenbroeder Theo Koster (026 - 326 44 49, weekdagen tussen 17.30 uur en 18.15 uur). Bij geen gehoor kunt u een e-mail sturen naar secretariaat@kloosterhuissen.nl.

Kloosterritme en vieringen Kijk voor een actueel overzicht van de kapelvieringen op de site van

g ro e p sve r b l ijf Het is ook mogelijk om met grote en kleine groepen enige tijd in het klooster te verblijven. U kunt dan zelf het programma invullen van uw verblijf. In overleg met u kunnen we activiteiten organiseren, zoals creatieve en muzikale workshops, meditaties en kloosterkoken. Informeert u bij de receptie van het klooster. info@kloosterhuissen.nl.

de Dominicaanse communiteit, www.dominicanen.nl/ huissen.

Het kloosterritme bepaalt het dagelijkse leven in het Dominicanenklooster. Dagelijks is er om 08.00 uur een ochtenddienst (Lauden) en om 18.30 uur een avonddienst (Vespers). Op werkdagen is er een middagmeditatie om 12.10 uur. Op zondagmorgen viert de gemeenschap om 10.00 uur samen de eucharistie. U bent van harte uitgenodigd! Dagelijks ritme 08.00 uur Ochtendviering 08.30 uur Ontbijt 10.00 uur Viering van de eucharistie m.m.v. de kloostercantorij (zondag) 12.10 uur Middagviering (werkdagen) 12.30 uur Warme middagmaaltijd 17.30 uur Avondbrood 18.30 uur Avondviering

Retraites Vierdaagse Stilte bevrijdt

Meditatieweekend het Weekendretraite Compassie kompas Licht leven

Z-enneagram basisretraite

Weekend Persoonlijk Verlies in perspectief

Workshop Ademend door het leven

In deze vier dagen ga je ervaren dat er onder je onrust een bron van stilte en vrijheid is. Gewoon in jou! Wees welkom!

Ontdek je innerlijke ruimte en ontspan je. Rust in het hoofd schept helderheid in denken en emoties. Geïnspireerd door compassie vind je betekenis en welbevinden.

De dagen worden weer langer. Het terugkerende licht is aanknopingspunt om in ons leven duisternis los te laten, licht toe te laten en te oefenen in een lichtvoetig leven.

Het enneagram geeft zicht op de wirwar van egostructuren. Dit leidt tot meer begrip, effectievere communicatie en een milder verstaan van onszelf en anderen.

We staan stil bij persoonlijke verliezen die jouw levensverhaal (ingrijpend) veranderden. Denk hierbij bijv. aan overlijden, echtscheiding, ziekte en ontslag.

Maak je lichaam een veilig thuis, waarnaar je altijd weer kunt terugkeren na alle hectiek van het leven. Ademen maakt vitaal, rustig, aanwezig en vrij.

Erna Bakker, therapeute en coach Vrijdag 5 januari t/m dinsdag 9 januari 2018

Bert van Baar, antropoloog en schrijver Vrijdag 12 januari t/m zondag 14 januari 2018

Ton Roumen, theoloog en spiritueel auteur Vrijdag 19 januari t/m zondag 21 januari 2018

Josien van Iersel, enneagramtrainer Vrijdag 23 februari t/m zondag 25 februari 2018

Jakob van Wielink, opleider en verlies- en relatiecounselor Vrijdag 2 maart t/m zondag 4 maart 2018

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Paul Triepels, ademleraar Vrijdag 23 maart t/m zondag 25 maart 2018

Zin is te verkrijgen in het

Dominicanenklooster Huissen introduceert eigen kloosterbier: ZIN

Dominicanenklooster in Huissen en binnenkort ook bij enkele

et Dominicanenklooster Huissen introduceert het kloosterbier ZIN. Speciaal gebrouwen door

speciaalzaken in

Stadsbrouwerij Wittenburg uit Zevenaar. ZIN is een zinnenprikkelend blond bier met een

fruitige geur en een pittig karakter. ZIN is niet alleen een lekker biertje om de dorst mee te lessen, maar is ook zinnenprikkelende inspiratiebron om het gesprek aan te gaan. Dat kan tijdens een verblijf in het Dominicanenklooster in Huissen, in de kroeg of thuis. Niet een oppervlakkig gesprek, maar een gesprek waarin levensvragen centraal mogen staan. Bijvoorbeeld over de zin van het bestaan! Voor veel mensen zijn kloosters en bier onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bijna iedereen heeft er wel een beeld van hoe een pater in de grote kuip met

de omgeving. gerstenat staat te roeren om tot het eindproduct, een trappistenbier, te komen. De Dominicanen hebben zo’n traditie niet. Niet Ora et Labora is hun adagium, maar ‘Contemplare et contemplata aliis tradere’, oftewel Beschouwen en het beschouwde aan anderen doorgeven. Máár de Dominicaanse orde is volgens de overlevering 800 jaar geleden wel ontstaan in een herberg. En een biertje op zijn tijd is ideaal spraakwater en verruimt de geest. Dus beschouwen en elkaar bediscussiëren onder het genot van een goed biertje lijkt een ideale combinatie.

Stadsbrouwerij Wittenburg: een plek voor dagbesteding en arbeidsintegratie In Stadsbrouwerij Wittenburg vind je ook werknemers van ‘De goede dag’, een organisatie die dagbesteding en arbeidsintegratie biedt aan mensen met een (tijdelijke) beperking. Zij verrichten werkzaamheden rondom het brouwproces, bezorging, in de horeca, proeflokaal en keuken.

Prachtige projecten Het jaar loopt al weer bijna op zijn einde. Wat is het snel voorbij gegaan! Tijd voor een terugblik, want er is ook veel gebeurd. Op deze plaats willen we vooral onze mooie projecten uitlichten die we het afgelopen jaar hebben kunnen realiseren. Het organiseren van diverse projecten voor kwetsbaren in de samenleving en voor mensen die zwaar belast zijn, zien we als een belangrijke invulling van onze missie als klooster. Op die manier dragen we in deze tijden bij aan een menselijker maatschappij voor iedereen. In 2017 hebben bijna 30 projecten plaatsgevonden in het klooster. De volgende activiteiten zijn onder meer gerealiseerd: In januari dit jaar was stichting De Manteling in huis. Mantelzorgers konden 3 dagen tot rust komen en zelf eens in de watten gelegd worden. In maart en april was er een project voor jongeren en een ouderenweek van het Damiaancentrum. Er werden diverse projecten voor (ex-) psychiatrische patiënten van GGZ instellingen georganiseerd in samenwerking met Pro Persona, Reliëf, Yulius en Lentis. In juni beleefden ernstig en/of langdurig zieke kinderen en hun gezin weer een heel geslaagde vakantieweek in het klooster met stichting Tante Lenie.

Projectpartners gezocht Onze sociale projecten, gericht op de kwetsbaren in de samenleving, kunnen we niet alleen dragen, daarom organiseren we deze projecten vaak samen met een projectpartner. Deze partners werken vaak al met en voor de doelgroep of willen zich hier graag voor inzetten. Zij hebben de intrinsieke motivatie om zich voor de doelgroep in te spannen en hebben, waar nodig, de specifieke expertise. We zijn continue op zoek naar nieuwe partners en naar ideeën voor nieuwe projectplannen, gericht op de kwetsbaren in de samenleving. Met een gezamenlijke inspanning en bijdragen kunnen we met een relatief beperkt budget een prachtig programma organiseren. Heeft u een idee voor een project? We onderzoeken graag samen met u de mogelijkheden. U kunt contact opnemen met Aalt Bakker (directeur) Bel of mail: telefoon: 026 326 44 22 email: info@kloosterhuissen.nl

Kerstfeest voor iedereen

Bartiméus kwam in augustus met een groep blinden en slechtzienden in het klooster om hen een paar fijne dagen te bezorgen. We organiseerden programma’s om vrouwen in hun kracht te zetten, kloosterdagen voor asielzoekers en statushouders en in samenwerking met Stichting Kruispunt enkele dagen voor dak- en thuislozen. Met steun van vele organisaties, fondsen en particulieren konden we deze prachtige projecten realiseren. We zijn zeer dankbaar voor deze ruime en onmisbare steun, mede namens de vele deelnemers!

Schrijf- en stilteprogramma’s Lust in Je Leven door Schrijven In 2018 verzorgt schrijver en columnist Geertje Couwenbergh twee vijfdaagse schrijfretraites. Perfect om een schrijfproject op te pakken of nieuwe inspiratie te krijgen. Daarnaast geeft ze met yogadocente Jasmijn Koelink drie schrijfen ademweekenden. Wees er op tijd bij, want de programma’s lopen vaak snel vol! 5-daagsen: 25 t/m 29 maart 2018 19 t/m 23 augustus 2018 weekenden: 16 t/m 18 februari 2018 4 t/m 6 mei 2018 30 november t/m 1 december 2018

Een rijk gedekte tafel, omringd door vrienden en/ of familie, sfeervolle muziek en versiering. Dat is het klassieke beeld dat velen hebben bij het kerstfeest. Maar dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Sommige mensen kunnen zich juist heel eenzaam voelen tijdens deze dagen of hebben niet de middelen een luxe kerstmaal op tafel te zetten. We vinden het heel fijn dat we deze groep mensen een mooie avond mogen bezorgen. Op uitnodiging van gemeente Lingewaard worden zij in de feestelijk aangeklede refter van Dominicanenklooster Huissen onthaald om te genieten van een heerlijk kerstdiner, omlijst met sfeervolle muziek en aansluitend een prachtig Kerstconcert in de kapel. Een bijzonder feest, zowel voor de deelnemers als de medewerkers.

Stichting

Vrienden Dominicanen klooster Huissen Stichting Vrienden van het Dominicanenklooster Ook via de Stichting Vrienden van het Dominicanenklooster kunnen particulieren en bedrijven ons financieel ondersteunen om de sociale projecten mogelijk te maken. Draagt u liever bij in tijd of natura? We overleggen graag met u! Zie pagina 7 van deze krant voor meer informatie, of ga naar www.kloosterhuissen.nl

k loos t e r k ra n t w i n t e r 2 0 1 7 / 1 8

Een unieke plek voor uw verblijf of bijeenkomst Verhuurmogelijkheden voor organisaties en bedrijven Dominicanenklooster Huissen is een unieke plek voor uw verblijf of bijeenkomst. Een idyllisch rustpunt in de hectiek van alledag. De authentieke kloostersfeer, onze persoonlijke benadering en onze klassieke gastvrijheid maken het Dominicanenklooster tot een zeer prettige plek voor uw vergadering, meeting of training. Wij zijn, mede door onze flexibele instelling, in staat om een verblijf voor u op maat te verzorgen. Om de speciale sfeer van ons klooster en de diverse mogelijkheden zelf te ervaren, nodigen wij u graag uit voor een rondleiding en kennismaking. Het Dominicanenklooster Huissen heeft de afgelopen jaren een gestage groei doorgemaakt. We zijn blij dat we steeds meer groepen mogen ontvangen die ervaren hoe inspirerend een verblijf in het klooster is, voor studenten, docenten, leidinggevenden en collega’s. We zijn met name trots op de groei in het aantal projecten dat we voor kwetsbaren, vrijwilligers organiseren. Door het faciliteren van sociale projecten dragen we bij aan onze missie; een liefdevolle samenleving.

Eén- of meerdaags verblijf

We kunnen niet wachten om u

Het klooster beschikt over 10 zalen met een capaciteit tot 75 personen. Voor lezingen, muziek en congressen beschikken we over de sfeervolle kapel welke geschikt is voor 300 personen. Daarnaast kunt u terecht in de binnenkamer, een bijzondere meditatieruimte of in de kloostertuin. In de 32 slaapkamers kunnen 58 personen overnachten. Onze kloosterkeuken zorgt voor heerlijke, vers bereide maaltijden. Het klooster biedt een inspirerende omgeving voor ééndaagse programma’s en evenementen voor 300 personen en voor meerdaagse programma’s tot en met 58 personen. We hanteren redelijke tarieven; bij reserveringen in voor ons rustige periodes kunnen we onze tarieven voor u nog wat aantrekkelijker maken. Het goede is: een deel van uw huursom besteden we aan sociale projecten.

nog meer mogelijkheden te bieden.

We informeren u graag over de verhuurmogelijkheden en onze aantrekkelijke tarieven.

Programma op maat Om uw verblijf in het klooster een extra dimensie te geven zijn er tal van mogelijkheden die als aanvulling op uw eigen training of bijeenkomst kunnen dienen. Denkt u hierbij aan een rondleiding of meditatie, maar ook workshops zoals kloosterkoken, schilderen of zingen. Bel gerust voor een afspraak om kennis te nemen van de mogelijkheden en de bijzondere kloostersfeer te ervaren.

Enkele voorbeelden van onze tarieven

Nieuwbouw

Vergaderarrangementen

Vanaf najaar 2018 biedt De Herberg, de nieuwe aanbouw, extra ruimte voor verhuurmogelijkheden. In het gebouw worden 3 zalen en 21 slaapkamers gerealiseerd.

8-uurs arrangement

24-uurs arrangement

€ 41,50 per persoon Incl. koffie, thee, uitgebreid lunchbuffet en zaalhuur

€ 107,00 per persoon Incl. overnachting (op basis van tweepersoonskamer), ontbijt, warme middagmaaltijd en avondbrood, koffie, thee en zaalhuur

Dit zijn slechts 2 voorbeelden van mogelijke arrangementen. In overleg zijn de arrangementen aan te passen aan uw wensen. We maken voor u graag een aanbod op maat. Voor een volledig overzicht van onze tarieven: www.kloosterhuissen.nl/ruimte-huren/prijzen.php of neem contact op: accommodatie@kloosterhuissen.nl T: 026 326 44 22

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

THEMA

Winterlicht

ONDERWEG Het katern van de Kloosterkrant van Dominicanenklooster Huissen. Verdiepende artikelen over vaste thema’s, vaste rubrieken en informatie over de diverse programma’s

tek st git ta n ie u we nbu rg

p zoek naar licht in onszelf en in de ogen van de ander. In de winter, wanneer de dagen kort zijn en we het licht zelf moeten maken, zijn we

ons misschien wel het meest bewust van het belang ervan. De verstilling van dit jaargetijde vraagt om aandacht voor het innerlijk licht. Soms moeilijk te vinden of zelfs bijna afwezig, maar nooit helemaal. Er brandt altijd een klein waakvlammetje in ons, ook in donkere tijden. Op zoek naar warme bronnen van mensen om ons heen, een glimlach, een arm om je schouders, een vogel die voer zoekt in de tuin, een behaaglijke sfeer in huis. Alles wat ons raakt en aanraakt, opdat het licht mag gaan schijnen.

Ga zitten en schrijf ...

ls de nachten lengen en duisternis het licht verdrijft, dringt het besef van een wereld vol

wanorde en ledigheid zich aan mij op. Ons leven lijkt zich te voltrekken ‘in het onrechtvaardige’. Zal het ooit anders worden? Dan is daar het moment waarop ik mijn favoriete gelijkenis wil lezen. Ze is te vinden bij Lucas (16:1-8) en wordt vaak, maar ik denk ten onrechte, aangeduid als het verhaal van de onrechtvaardige rentmeester. Hij verkwist namelijk de goederen van zijn werkgever en sjoemelt met schuldbrieven en onbetaalde rekeningen. Ik geniet van dit slimme verhaal, dat een en al wijsheid blijkt te zijn. Een opsteker in donkere tijden. Gods huis bewaken Het is wat met deze huismeester, die bijna altijd de onrechtvaardige rentmeester wordt genoemd. Het Griekse oikonomos, dat Lucas gebruikt, is een samengesteld woord: oikos betekent huis en nomos wet. De huismeester in onze gelijkenis neemt ons direct mee naar het hart van het verhaal. Hij is namelijk de man die de wet van het huis moet bewaken. Hij komt op voor het huis van zijn heer. In Bijbels perspectief is dat een verwijzing naar het huis van God, waar de wet of de Torah garant staat voor een goede huishouding. Onze huismeester is aangesteld over de goederen van God. Tot die goederen behoren bijvoorbeeld geduld, genegenheid, ontferming en vergeving. De heer van dit huis is gul en goedgeefs. De huismeester gaat met de goederen van zijn heer kwistig om. Hij moet immers de wet van God bewaken. Wil hij een goede huismeester zijn, dan zal hij dus de goederen van zijn heer ‘verkwisten’. Heeft deze huismeester een naam? Ik denk het wel. Ik ken er maar één die in het huis van de Vader kwistig met diens goede gaven is omgegaan: Jezus! Nooit was iemand guller met Gods goederen dan hij. Dat praktiseerde hij binnen een onrechtvaardig bestel, namelijk een samenleving waarbinnen onrechtvaardig handelen aan de orde van de dag is. Hierom noemt de gelijkenis hem de huismeester in het onrechtvaardige. Jezus laat zien hoe Israël (de synagoge of de kerk) zijn roeping binnen een wereld vol ledigheid - het onrechtvaardige - moet invullen: kwistig omgaan met de goederen van God.

Ernst Marijnissen o.p., dominicaan, schrijver en leerhuisbegeleider

Wat is de aanklacht? Maar waarom wordt hij dan aangeklaagd, denk je? Wie zijn eigenlijk die aanklagers? Toch mensen als de schriftgeleerden en farizeeën (vromen) van alle tijden! Die beschuldigen Jezus ervan, dat hij de sabbat niet houdt als hij een zieke geneest, dat hij verkeert met hoeren en tollenaars, dat hij zich bekommert om melaatsen en hen aanraakt, dat hij zich verzet tegen de uitleg van de reinigingswetten en tempelregels. Dit zet kwaad bloed bij menig eminent kerkleider en daarom wordt hij aangeklaagd. Maar let nu op de reactie van de heer. Hij zegt niet: “De aanklacht is terecht. Leg verantwoording af, anders moet ik je ontslaan”. Hij zegt: “Wat hóór ik van je?”. Hij distantieert zich van de aanklagers en voegt daaraan toe: “Laat zien hoe je handelt, want jouw manier van doen is de grond van de aanklacht”. Wat zal de huismeester (Jezus) doen? Hij kán niet graven: dat kan hij eenvoudigweg niet maken, want de fundamenten van Gods huis - een vredelievende samenleving - zijn al gelegd. Hij kán niet bedelen: Gods gaven zijn hem al toevertrouwd! Hij heeft alles. Dus rest hem slechts één mogelijkheid: voortgaan met het kwistig uitdelen van de goederen van God. Hij laat zich niet door de aanklagers van de wijs brengen. Opnieuw gaat hij naar de mensen die worstelen met hun schulden en tekortkomingen. Ze staan in de schuld bij zijn heer, maar hij

weet, dat deze niets liever wil dan dat zij daarvan worden bevrijd. Wat bij oppervlakkige lezing onrechtvaardig is, blijkt een werk van barmhartigheid. Hij verlicht de schuld, maar neemt die niet zonder meer weg. Laat de mens in zijn waarde! Hij schept de ruimte die we nodig hebben om weer op te krabbelen en zelf te bepalen hoe we ons bestaan ontlasten van schuld. De huismeester, en verder iedere man of vrouw die zo met mensen omgaat, brengt dus Gods eigen werken nabij en aan het licht. Verlicht de lasten, waardoor mensen worden neergedrukt, en laat hen vervolgens zichzelf oprichten.

Speel leentjebuur Na de gelijkenis prijst Jezus “de huismeester van het onrecht”, zegt Lucas letterlijk. Speel daarom leentjebuur bij de wereld om je heen. De kinderen in een onrechtvaardige samenleving hebben weet van geven en nemen, loeren naar het juiste ogenblik van compromissen sluiten en even uitstellen. Alles op zijn tijd. Mijd de rechtlijnigheid van schriftgeleerden en farizeeërs. Zo’n huismeester geef je graag een plaats in je leven. Hij is welkom in je ‘huis’. En wanneer hemel en aarde eindelijk zijn voltooid en de huismeester van zijn opdracht wordt ontheven, zal deze wonen bij allen wier bemiddelaar hij is geweest! Een heerlijk vooruitzicht in donkere tijden.

“Nooit was iemand guller en kwistiger met Gods goede gaven dan Jezus!”

Gauguin. La Soeur de charité. 1902

k at e r n k loos t e r k ra n t w i n t e r 2 0 1 7 / 1 8

onderweg 1

In de schoot van de winter

Gitta Nieuwenburg, kunstenares en vrijwilligster in het klooster

e dagen zijn kort; binnen draaien we de verwarming een graadje hoger en branden we een extra lichtje. Het is winter, tijd van inkeer, rust en bezinning. Tijd om te luisteren naar je innerlijke bewe-

gingen. Toch is het dikwijls heel moeilijk om tot rust te komen, omdat het denken zo’n belangrijk overwicht heeft in ons bestaan ten koste van de noodzaak om ook te ontspannen en los te laten. Juist om weer op te kunnen laden voor een nieuw seizoen. Voor velen is het dan ook een moeilijke tijd als het licht buiten schaars is. Hoe gaan we om met het ritme van licht en duisternis in ons leven in een maatschappij die met name gericht is op actie en prestatie? Het ritme van expansie en contractie De seizoenen bewegen zich van uitbundige groei in de lente, het dragen van vruchten in de zomer, tot versterving in de herfst en schijnbare dood in de winter. Schijnbaar, want in wezen wordt de kiem van het nieuwe leven geboren in de schoot van de winter.

“De kiem van het nieuwe leven wordt geboren in de schoot van de winter.“ In ons drukke bestaan is het moeilijk om tot inkeer en bezinning te komen, mee te bewegen met de stroom van expansie en contractie. Het meest basale principe van het leven is het samentrekken en het zich ontvouwen, zowel in de natuur met haar seizoenen, eb en vloed, dag en nacht, als in elk levend wezen. Onze ademhaling en onze hartslag zijn daar mooie voorbeelden van. Als deze beweging verstoord raakt, stagneert onze energie en kunnen er klachten ontstaan, zowel op fysiek als op psychisch vlak. We ademen niet meer volledig door en bouwen zo spanningen op, die alleen opgelost kunnen worden door tijd te nemen en aandacht te besteden aan ons innerlijk. De verleiding om vooral naar buiten gericht te zijn, is groot en ook heel makkelijk door alles wat onze aandacht vraagt. Neem alleen al de mobiele telefoon. Van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat kijken we naar het licht op een scherm

ten koste van de aandacht voor het licht in onszelf. Wanneer we onze aandacht naar binnen richten, komen we onszelf tegen en dat willen of durven we lang niet altijd onder ogen te komen. Onvrede of onbehagen over situaties in ons leven of gebeurtenissen uit het verleden zijn nu niet bepaald leuk om in ogenschouw te nemen. Toch is het van groot belang dat we hier wel de tijd voor nemen, te ervaren en te voelen wat weer in beweging wil komen, maar gestagneerd is geraakt door welke oorzaak dan ook. Met de rust en de aandacht die het verdient, kan de weerstand smelten, kunnen de tranen vloeien die hebben gewacht tot de tijd rijp is en kan de adem weer gaan stromen. De beweging naar buiten dient zich vanzelf aan, als we ook de tijd nemen om naar binnen te keren en te luisteren naar dat wat in onze grond leeft, zoals een plant zich opmaakt voor de komende lente, onttrokken aan het oog, maar vol van leven in de kern. Je zou kunnen zeggen dat we alleen de seizoenen in onszelf hoeven te volgen om ieder jaar weer een stukje te groeien.

Leren van de natuur Terwijl ik dit schrijf, kijk ik geregeld naar mijn kat. Ze ligt behaaglijk opgekruld op een warm kleedje. Haar adem is regelmatig en ze oogt compleet veilig. Als ze wakker wordt, geeuwt ze allereerst, dan rekt ze zich volledig uit, gaat wat eten om vervolgens op zoek te gaan naar vogels en insecten. Met haar alerte ogen speurt ze door het raam. Springt op als ze iets signaleert dat haar aandacht vangt, om na een tijdje weer een rustplaats te zoeken, zich een paar keer om te wentelen, wat te snuffelen en weer in slaap te vallen. De cyclus is rond van rust naar activiteit

Gitta Nieuwenburg. Stille tijd. 2001

2 onderweg

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Suus, de kat van Gitta Nieuwenburg, bestudeert de kloosterkrant naar rust. Een dier volgt zijn instinct en doet wat het nodig heeft. Wij zullen daar met ons denkvermogen wat meer ons best voor moeten doen. Zelf merk ik bijna dagelijks dat de beruchte ‘to do’-lijstjes meer gewicht in de schaal leggen dan de signalen van mijn lichaam die om aandacht vragen tot ze bijna gaan roepen - in de vorm van bijvoorbeeld hoofdpijn - dat ik pauze moet nemen. Echte pauze, zonder beeldscherm, zonder afleiding in welke vorm dan ook. Het paradoxale van het geheel is - en dat weet ik inmiddels door ruimschootse ervaring - dat het eigenlijk heel weinig tijd ‘kost’ om weer op te laden, wanneer ik mezelf echt de tijd geef om te ontspannen en niks te doen, ook niet in mijn hoofd. Dus toch maar vaker naar mijn kat kijken en leren van haar behaaglijke levensritme! En wanneer de blaadjes vallen, zelf ook wat loslaten dat klaar is om te gaan en rust te vinden in de schoot van de winter. Dat het iets mag worden om naar uit te kijken.

“De beweging naar buiten dient zich vanzelf aan, als we ook de tijd nemen om naar binnen te keren en te luisteren naar dat wat in onze grond leeft.“

Dick Lieftink, bestuursvoorzitter Bisschop Möller Stichting

Leren leven vanuit je ziel

interview door Holkje van der Veer O.P., dominicanes, agoge, theologe en auteur

olgens de beroemde evolutiebioloog Richard Dawkins zijn mensen die geloven, lui en laf. Richard Dawkins is een eminente geleerde. Hij schreef vele boeken over evolutie en leven. Hij is een fervent

aanhanger van de evolutietheorie van Darwin. Eind oktober verscheen een uitgebreid artikel van hem in de Volkskrant. Daarin gaat hij nogal tekeer tegen iedereen die gelooft. Overigens gelooft Dawkins zelf ook. Hij gelooft onvoorwaardelijk in ons menselijk denken en in de wetenschap.

Legitimatie van volledige procesbeheersing Ons menselijk denken en de wetenschap durven tenminste elke keer weer in verwondering vragen te stellen. Maar mensen die geloven dat er meer is dan ons denken en dan de wetenschap, zijn volgens Dawkins volstrekt naïef en gemakzuchtig. Naïef omdat ze dat niet kunnen bewijzen. En gemakzuchtig omdat zij al die dingen die ze in het leven niet kunnen verklaren, toeschrijven aan een onbekende kracht, God bijvoorbeeld. Dawkins vindt dat je je dan als mens verschuilt en je verantwoordelijkheid niet neemt. Dawkins verschaft met zijn betoog een belangrijke legitimatie aan de geest die de laatste decennia door onze samenleving waart: die van het neoliberale denken. Het denken dat zijn wortels vindt in de Verlichting. Het denken dat vleugels kreeg onder invloed van onze materiële welvaart. Het denken dat het Angelsaksische model van Planning & Control omarmde. Het model dat aanvankelijk alleen doordrong tot de ‘boarding rooms’ van onze commerciële sector.

“Primaire processen langs een meetlat leggen richt de eerbied voor het mysterie van het leven en de menselijke waardigheid ten gronde.” Ook andere sectoren Maar vanaf de negentiger jaren van de vorige eeuw werden ook de andere maatschappelijke sectoren veroverd. Zo gaan de besturing van sectoren als onderwijs en (gezondheids)zorg allang niet meer over hun oorspronkelijke pedagogische en verzorgende opdracht. De geest

van de neoliberale Planning & Control heeft ook deze sectoren in de ban gebracht van werken aan kwantitatieve groei, het managen van risico’s en vooral: het primaire proces inrichten langs de meetlat van het behalen van meetbare resultaten. Het gevolg hiervan was dat de primaire processen werden verder gemodelleerd en geprotocolleerd. Leerlingen en cliënten werden van vormende en helende mensen omgezet tot beschreven profielen van competenties en afwijkingen. Competenties die meetbaar zijn, moeten worden verbeterd. Afwijkingen die meetbaar zijn, moeten worden bestreden. De professionals in deze sectoren werden van pedagogen en helers gereduceerd tot profielbeheerders en symptoombestrijders. De eerbied voor het mysterie van het leven, voor de menselijke waardigheid en voor heel de mens: ze verlieten stilletjes onze scholen, onze ziekenhuizen en onze verpleegtehuizen.

Veranderingen op komst Maar de tijd voor verandering lijkt aangebroken. Het is iedereen duidelijk dat de opstand onder de leerkrachten in het basisonderwijs helemaal niet gaat over geld. Die gaat over het eerherstel van de eigen professionaliteit. En ook de toenemende maatschappelijke verontwaardiging over de situatie in de zorg gaat in essentie niet over geld. Die gaat om het eerherstel van de menselijke waardigheid, zowel van de werkers als van de cliënten.Naar analogie van Einstein zal het antwoord op deze opstand en deze onrust niet komen van onze huidige tijdgeest van het door de Verlichting geïnspireerde neoliberale denken. Het was zijn inzicht dat je de problemen niet oplost langs de weg waarlangs ze zijn ontstaan. Dawkins tirade tegen de gelovigen is zo bezien misschien wel een wanhoopsoffensief van een tijdgeest in nood.

Leven vanuit onze ziel Eeuwen geleden leerden de woestijnvaders ons een weg die ons misschien wel een uitkomst biedt in de ontstane

maatschappelijke impasse waarin wij op dit moment leven. Zij leerden ons over een geloof niet in leerstellingen, in morele opvattingen en in rituelen. Dat is de institutionele manier van geloven waar Dawkins zich fel tegen afzet. Zij leerden ons over het mystieke geloof in onze innerlijke verbinding als mens met de kosmos, met onze Schepping, met onze Schepper, met God. Zij leerden ons over de weg van onze persoonlijke innerlijke concentratie, contemplatie en meditatie. Het is de weg die ons brengt naar ons persoonlijk leiderschap vanuit spiritualiteit. Het is de levenskunst van het leven niet vanuit ons hoofd. Het is de levenskunst van het leren leven vanuit onze diepere verbinding met de eerbied voor het mysterie van het leven, voor onze menselijke waardigheid, voor heel de mens. Het is de levenskunst van het leren leven vanuit ... onze ziel.

“Als we ons bevrijden van het werken vanuit planning en control, zullen we ons weer vrij voelen om te werken vanuit geloof, hoop en liefde.” Nieuw perspectief Er zullen voortrekkers in het onderwijs en in de zorg moeten opstaan, die de moed hebben deze weg weer onder de aandacht te brengen. Er zullen plekken in onze samenleving moeten worden ingericht waar onze werkers deze inspiratie weer kunnen opdoen. En er zullen moderne woestijnvaders moeten opstaan die ons helpen bij het opdoen van die levenskunst van concentratie, contemplatie en meditatie. We zullen ons moeten losrukken van het leven en werken vanuit risicomijding, planning en control, zodat we ons weer vrij voelen om te leven en te werken vanuit geloof, hoop en liefde. Daarin ligt naar mijn overtuiging het werkelijke perspectief voor al die werkers in het onderwijs en in de zorg. Daarin ligt het werkelijke perspectief voor al die kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen. Daarin ligt het werkelijke perspectief voor de samenleving van de 21e eeuw.

k at e r n k loos t e r k ra n t w i n t e r 2 0 1 7 / 1 8

onderweg 3

De bergen roepen en ik moet gaan

“S

tap voor stap kom ik steeds dichter bij mijn doel. Het gaat langzaam, elke stap

lijkt meer moeite te kosten. De laatste meters naar de top lijken een eeuwigheid te duren.” Hans van der Vinne gaat op zoek naar de mystiek van het bergbeklimmen.

Waarom doe ik dit ook alweer? Die vraag stel ik mezelf regelmatig tijdens het beklimmen van een berg. En die vraag wordt me ook vaak door anderen gesteld. Op 30 oktober 2017 overleed de Amerikaan Fred Beckey op 94-jarige leeftijd. Hij was een van de grootste klimmers die we gekend hebben. Op de vraag waarom hij klimt, zij hij: “Ik ben blij dat je het vraagt, want daarmee kan ik een van je problemen oplossen. Klimmen lost namelijk al mijn problemen op”. Ook zei hij: “Ik heb nooit last gehad van eenzaamheid en angst, daarvoor was ik teveel opgeslokt door de omgeving”. Beide uitspraken geven voor mij weer waar het om gaat: contemplatie en één worden met de natuur.

Mindfulness Het beklimmen van een berg heeft voor mij iets magisch. Ik ben er zo’n tien jaar geleden mee begonnen. In die tijd liep mijn leven niet bepaald op rolletjes. Tijdens het beklimmen van een berg kon ik al mijn zorgen opzijzetten. Uren of soms zelfs dagenlang was er niets anders dan de berg en de focus om bovenop die berg te komen. Tijdens het monotone stampen in de sneeuw deden financiële zorgen en relatieproblemen er even niet toe. In feite is het beklimmen van een berg een erg lange wandelmeditatie of mindfulness-oefening. Als ik net uit het dal vertrokken ben, schieten er nog allerlei gedachten door mijn hoofd, maar al snel verlies ik mezelf volledig in de omgeving. De komende uren is er niets anders dan ik en de berg.

De strijd aangaan met de berg is bij voorbaat al een verloren strijd. Wanneer je een berg beklimt, ga je, met vol ontzag voor de kracht van de natuur en de berg, de strijd aan met jezelf. Deze metafoor kun je je hele leven lang gebruiken. Uit het Latijns gezegde ‘Luctor et Emergo’ (Ik worstel en kom boven) blijkt wel dat deze beeldspraak niet nieuw is. Niet het einddoel, maar de strijd met jezelf wordt hierin als belangrijkste factor gezien. Het leven, met al zijn pieken en dalen, is eigenlijk niets anders dan een berg die we moeten beklimmen.

Vertrouwen Een berg beklimmen doe je meestal niet alleen. Al vanaf het begin klim ik met mijn vaste klimmaatje Sander. Soms wordt de touwgroep even uitgebreid met een derde of vierde klimpartner, maar Sander is de vaste waarde. Ik weet precies wat hij kan, en ook wat zijn zwaktes zijn. En andersom is dat ook het geval. We vertrouwen elkaar door en door. Dat moet ook want ons leven hangt er immers vanaf. Zo probeer ik ook in het leven te staan, vol vertrouwen.

Het blauwe uur Laten we teruggaan naar de berg, waar de uiteindelijke topbeklimming vaak heel vroeg in de ochtend start, in het donker. De sneeuw is dan nog hard en het geeft voldoende speling om laat in de middag terug te zijn in het dal. In het donker beperkt de wereld zich tot de kokervisie van je hoofdlampje. Maar vlak voor de zonsopgang begint de wereld langzaam te veranderen. In het uur voor zonsopgang manifesteert ‘het blauwe uur’ zich. Tijdens deze fase

De Amerikaanse auteur, filosoof en bergliefhebber John Muir (1838 – 1914) dacht op een zelfde manier na over de bergen. Muir was jarenlang gids in de Sierra Nevada en sloeg een aanbod om hoogleraar te worden af: de natuur had een te grote aantrekkingskracht op hem. “De bergen roepen en ik moet gaan”, vertelde hij zijn zus. De bergen, meende de Amerikaan, zijn fonteinen van het leven. “Duizenden vermoeide, nerveuze, burgerlijke mensen beginnen te ontdekken dat een tocht naar de bergen thuis komen betekent, dat wildernis nodig is, en dat bergparken en reservaten niet alleen een bron van hout en water zijn, maar een bron voor het leven.”

“In feite is het beklimmen van een berg één lange wandelmeditatie of Mindfulness-oefening.”

Onszelf overwinnen Een berg is voor mij zoveel meer dan een verzameling stenen. Het doet iets met je. Tijdens het beklimmen van een grote berg voel je jezelf klein en nietig. “Het is niet de berg die we overwinnen, maar onszelf”, aldus Sir Edmund Hillary, die in 1953 samen met Sherpa Tenzing Norgay als eerste de Mount Everest beklom. Je kunt niet aan bergbeklimmen doen zonder ontzag voor de grootsheid van de natuur. In dat grote berglandschap doe je er in feite niet toe. Of zoals Fred Beckey zei: “Ik heb slechts een klein beetje aan de oppervlakte van de aarde gekrast”.

4 onderweg

Hans van der Vinne, medewerker van het Dominicanenklooster en in zijn vrije tijd bergbeklimmer

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

- de zon bevindt zich dan nog onder de horizon - veroorzaakt het indirecte zonlicht een blauwe gloed. De lucht en de omgeving worden voorzien van een blauwe glans; vaak gaat dit gepaard met een lucht in de mooiste kleurencombinaties van geel, oranje, roze en paars.

Overgangsfase Het begrip ‘het blauwe uur’ staat ook wel symbool voor een overgangsfase in je leven. Het is de periode tussen donker en licht. Wat heb je geleerd in de donkere momenten? Voor welke keuzes stelt dat je? En wat ga je ermee doen nu het weer licht wordt? Een heel bijzonder moment is dan steeds weer het meemaken van de zonsopkomst. Een gouden randje vormt zich eerst rond de oostelijker gelegen bergtoppen. Het licht dient zich aan, het donker is voorbij. Langzaam verwarmt de zon de atmosfeer weer, het leven begint weer te stromen. Je kunt ook thuis, in het bergloze Nederland, een dergelijke ervaring meemaken. Volgt na de winterperiode niet ook het ‘blauwe uur’, een herboren tijd met nieuwe kansen? De winter is bij uitstek een periode van bezinning: in het donker kan licht ontstaan, dat je de rest van het (nieuwe) jaar met je mee kunt dragen. Je trekt je terug in een warm, vertrouwd huis en denkt na over het licht dat ooit was, in lente, zomer en herfst. Het verlangen naar die warmte kan energie geven om je eigen berg te kiezen, om deze in 2018 te beklimmen. In je eigen tempo, met of zonder klimmaatje. Je worstelt en komt boven.

“Wanneer je een berg beklimt, ga je vol ontzag voor de kracht van de natuur en de berg de strijd met jezelf aan. Deze metafoor kun je je hele leven lang gebruiken. Niet het einddoel, maar de strijd met jezelf is hierin de belangrijkste factor.”

Henk Jongerius o.p., dominicaan. Auteur en begeleider van retraites, waaronder de vrijdagretraite en de retraite over leiderschap

Waar is het lied?

DIEP VAN MIJZELF… Diep van mijzelf en van mijn zang vervreemd hoor ik in twijfel niets dan toon na toon, ontken de wijs, de oude diep beminde melodie, ontken ik al wat naar verbinding zweemt, ontdek ik in de grootste eenheid hoon. Afzonderlijk, vervreemd, is alles wat ik zie.

Eén boom bespiedde ik, haast de ganse dag, het regende gestaag en blad na blad neeg naar beneden als een druppel woog en drupte en rees zacht omhoog… Zo regende het van blad op blad, zo regende het de ganse dag.

Het regent en ik neig en rijs met kleine wanhoop in het grijs gemoed. Ik ben zo ziek… Waar bleef de hemelse muziek, de eenheid in het aardse zingen.

Piet Mondriaan. Avond, De rode boom. 1908-1910

e dichteres M. Vasalis schreef in haar bundel ‘De vogel Phoenix’ een indringende tekst die mij trof toen ik nadacht over het thema van winterlicht dat de grondtoon vormt van deze aflevering.

Fragmenten zonder verband Hier is een mens aan het woord die vervreemd is geraakt van de levensmelodie in zijn of haar leven. Die wordt niet meer gehoord of gevoeld. Het enige wat overgebleven is, zijn de noten en dat zijn alleen maar bestanddelen van een melodie. Je zou het kunnen vergelijken met noten op een muziekblad die niets betekenen tenzij ze tot klinken worden gebracht in het lied. Maar als het lied, de wijs, de oude, diep beminde melodie die de verbinding tussen de noten vormt, ontbreekt of ontkend wordt, blijft er niet veel meer over. Er ontstaat een farce zonder eenheid, erger nog: die noten verbeelden een soort afkeuring, een hoon. Alles is gefragmenteerd, vervreemd, is niet meer wat het is.

Ontbrekende samenhang De onder woorden gebrachte ervaring is, denk ik, voor veel mensen herkenbaar. Je hebt het gevoel dat er - om welke reden dan ook - samenhang in je leven ontbreekt, en dat je leven als het ware in fragmenten uiteenvalt. Je voelt geen verbinding meer met de binnenkant van je leven. Dat kan ons overkomen als we een tragische ervaring meemaken, opeens in een donker gat vallen en onze vanzelfsprekendheden niet meer dan loze woorden lijken. Mensen die plotseling beroofd worden van hun levensgezel of van de een op de andere dag geen werk meer hebben. Het kan mensen treffen die in een depressie raken door een groot verlies in hun leven of omdat hun gelovig vertrouwen als sneeuw voor de zon verdwenen is.

Ik hoor alleen, dat alles lijdt, ziek van de veelheid van de dingen, van hun volstrekte eenzaamheid.

Zij voelen zich afgezonderd van het leven en aan hun eigen lot overgelaten. Mensen die aan zo’n ervaring ten prooi vallen, kunnen in afzondering raken, in een isolement terecht komen en het leven als een triest gegeven ervaren. Het is de kilte van een invallende winter die hen ijskoud en verdrietig maakt.

“Durf het risico te nemen om je te openen voor de mensen en

opnieuw een verlangen naar de levensmelodie – de hemelse muziek heet het in het gedicht – kan ontwaken. Dat verlangen heeft te maken met het overstijgen van het in stukken uiteengevallen lied – alleen maar de noten – en het je bewust worden van de eenheid en samenhang die er toch moet zijn, ook al hoor je alleen nog maar de veelheid van de dingen in hun volstrekte eenzaamheid.

Het ritme van isolement en samenhang

Er wordt ons mensen alleen maar enig licht geschonken in tijden of momenten van vervreemding en afzondering, als wij het aandurven om naar buiten te kijken, onze ogen te openen voor wat ons omringt. Soms kan dat de natuur zijn, maar evenzeer mensen en gebeurtenissen die ons wegroepen uit de eenzaamheid. Juist als het leven ons tegen zit, kan het zo voor de hand liggen om je op te sluiten en je af te keren van alles om je heen. Je verliest dan het contact met de werkelijkheid om je heen; ik vermoed dat wij heel goed weten dat dit een heilloze weg is.

In de voortgang van het gedicht gebeurt dit ten dele, want er is één boom die de aandacht trekt. De natuur huilt, het regent, maar de blik van de mens waarover sprake is, valt op de beweging van de bladeren: de regendruppels drukken ze omlaag en doen ze buigen, dan druppen ze van de bladeren af, zodat deze weer overeind komen. Een heel subtiel beeld dat toch enig licht brengt in de toeschouwer. Hij kijkt en gaat als het ware meebewegen met de bladeren die neigen en weer oprijzen; het is alsof de wanhoop kleiner wordt en er

Het zal erop aankomen om ons te openen voor mensen en dingen om ons heen waardoor wij anders gaan kijken en ons laten verrassen door wat er om ons heen gebeurt. Het kan een kind zijn dat spontaan een beroep op ons doet, een vraag die ons door een ander gesteld wordt, in elk geval al die kleine uitnodigingen die ons bereiken en het oude verlangen naar heelheid weer in ons wakker maken. Wat een zegen als je ook die momenten in je leven kunt ervaren!

de dingen om je heen: je zult verrast worden door wat er dan met je gebeurt!”

k at e r n k loos t e r k ra n t w i n t e r 2 0 1 7 / 1 8

onderweg 5

Theo Menting, kerkmusicus, lekendominicaan, theoloog en begeleider van retraites zoals op zoek naar…

Winterlicht Staan in winterlicht twee bomen stram gelaten kaal wanhopig Horen zij de storm aankomen sluit de één zijn oren, ogen wordt een zwaluw in zijn dromen Grijpt de ander met zijn wortels in nog onderaardser donker Naar nog dieper waterstromen

Huub Oosterhuis

Bomen stáán Of misschien is mijn leven veranderd. Je trekt weg uit je vertrouwde omgeving, om te studeren, te werken. Je bouwt een nieuw bestaan op. Ontmoet nieuwe mensen, neemt afscheid van mensen. Je landschap verandert. Bomen niet. Tenzij ze worden omgehakt ... Bomen staan. Geworteld in de aarde. In weer en wind. Ze kleuren groen om het voorjaar te begroeten, bieden schaduw in de hitte van de zomer. Wanneer hun taak is volbracht, sterven ze af. Laten hun sierlijke bladeren vallen om zich kaal en naakt over te geven aan de koude winternacht. Zij horen de storm aankomen, zegt het voort! Van boom tot boom. De een sluit zijn oren. Bang voor de storm? Of bang voor de stilte, als voorbode voor wat komen gaat? Hij sluit zijn ogen; om niet te hoeven zien? Naar binnen gekeerd, dromend van die zwaluw? Maar, één zwaluw maakt nog geen zomer ... Toekomst is te vinden in het heden. Niet in dromen. Je ogen sluiten voor wat is, biedt geen garantie om een storm te kunnen trotseren.

“Waar haal je je levenssap vandaan.

De laan met bomen Aan beide zijden van de straat die naar ons huis leidde, stonden bomen. Fiere populieren, kaarsrecht met de neus in de wind. Het laatste deel van mijn fietstocht van school naar huis waande ik mij een koning. Ik gleed door de oprijlaan. Tussen de bomen, als tussen een eregarde. Maar ‘s avonds, in het donker, waren het angstaanjagende gestalten. Vreemde geluiden, onduidelijke schaduwen. Zelfs de maan kreeg nauwelijks kans om mijn gemoed tot rust te stemmen. Toch hield ik van ze. Tot op de dag van vandaag betreur ik de genadeloze kap die jaren geleden de statige oprijlaan deed veranderen in een doodnormale en doodlopende weg. Ze zijn verdwenen. O, er zijn nieuwe bomen geplant, maar ... nee! Die halen het niet bij wat daar ooit stond. In de verste verten niet. Het landschap is veranderd.

Ergens diep in de kern van je bestaan moet het te vinden zijn. Als je maar niet bang bent in het donker!” Duisternis op weg naar licht Een andere boom doet het anders. Hij grijpt terug op wat in hem is: levenskracht, levenssap. Waar haalt ie het vandaan? Uit waterstromen, diep in de aarde, diep in de kern van zijn bestaan. Ergens moet het te vinden zijn. Als je maar niet bang bent in het donker. Nooit is het helemaal donker. De bomen staan in winterlicht. Voldoende om je staande te houden. Voldoende licht om je zoektocht naar die diepe waterstromen te vergezellen. Nee, het licht is niet uitbundig. Ik weet

Magdalena de Coninck. Staan in Winterlicht. 2007

6 onderweg

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Claude Monet. Populieren (Herfst) 1891

het. Eerder ingetogen, naar binnen gekeerd. Spaarzaam licht. Om te waken, het uit te houden. Om je op te laden, je te laven aan de waterstromen. Want straks mag je weer voluit leven. Dan kun je weer het daglicht verdragen. Nu nog is het wachten. Stormen voorbij laten razen. Een beetje sterven. Loslaten. Om ruimte te maken. Om die levenssappen de kans te geven weer te stromen. Nu nog ben je naar binnen gericht, straks richt je je weer op. Fier als een populier. Met de neus in de wind.

Winter in je relatie: gaan we het samen redden?

Erna Bakker - Tevel, therapeute, relatiecoach en ervaringsdeskundige

et is vijfentwintig jaar geleden. Oudejaarsavond, mijn man Aalt en ik zitten in de St.

Pauls Cathedral in Londen. Een bomvolle kerk, prachtig licht, mooie muziek en één zin in de preek die ik nu nog weet: “First you must love yourself, then you can love the other and then you can love God”. Het maakte op ons beiden diepe indruk en we hebben elkaar er nog geregeld aan herinnerd.

Van jezelf houden “First you must love yourself”; het klinkt als een leuke tekst op een tegeltje of een artikel in Happinez. Natuurlijk moet je eerst van jezelf houden, voordat je van een ander kunt houden; dat weet je inmiddels wel. Maar zo simpel als de woorden klinken, zo ingewikkeld is het wanneer je dit met elke vezel wilt leven. Oude overtuigingen zitten ons in de weg: alleen aan jezelf denken is egoïstisch, goed voor jezelf zorgen is mooi, als het maar niet ten koste van een ander gaat. En zo laveren we tussen houden van jezelf en houden van de ander. Om van ‘love God’ nog helemaal maar niet te spreken. Van jezelf houden vraagt dat je zonder veroordeling durft te kijken naar hoe jij in elkaar zit. Dat je mild wordt naar je perfectionisme, dat je grenzen durft te stellen en stopt met pleasen om aardig gevonden te worden. Zicht krijgen op je patronen en al je leuke en gekke gewoontes volledig omarmen vraagt reflectie en af en toe stil staan bij jezelf. Voor een liefdevolle relatie met de ander is zelfreflectie, zelfkennis nodig. Hoe je daar tijd en ruimte voor maakt, is voor iedereen verschillend. De één gaat op yogales of sluit zich al mediterend een paar dagen op in een klooster. De ander kiest ervoor om te gaan fietsen of de tuin om te spitten. De vorm maakt niet uit, kies wat bij jou past! En laat je partner vooral vrij om zijn/haar vorm te kiezen.

“Voor een liefdevolle relatie met de ander moet je eerst tijd en ruimte maken voor zelfreflectie en zelfkennis, in een bij jou passende vorm.”

Een hele worsteling Als relatiecoach zie ik stellen vaak worstelen met het vinden van de balans tussen ik en wij, tussen alleen en samen. Ik herinner me Paul en Sandra, dertien jaar samen en ongewild kinderloos. Ze hebben samen veel beleefd en doorstaan. De term Siamese tweeling kwam in me op. De veilige verbinding die er jaren is geweest, was fijn maar wordt - vooral door Sandra - steeds meer als beklemmend ervaren. Ze is een sterke vrouw die rouwt om het definitief geen moeder worden én ze verlangt tegelijk ook naar verdieping en zingeving in haar leven. Paul heeft rust bij het kinderloos blijven, maar het verdriet van Sandra raakt hem. Hij probeert alles te doen om dit te verlichten, wat steeds moeilijker lukt. Hij voelt zich schuldig dat hij stevig blijft staan, terwijl Sandra soms nog verdriet heeft. Aan de ene kant is Sandra blij met de zorgzame kant van Paul en tegelijk benauwt het haar. Ze willen graag samen verder, maar weten niet hoe.

Intimiteit

Ruimte maken voor eigen verlangens In onze sessies wordt het helder dat er in het drukke leven dat ze leiden voor Sandra veel te weinig ruimte is voor alleen zijn. Ze herinnert zich hoe ze als kind veel tijd alleen doorbracht en daar erg van genoot. Ze beseft dat die ruimte en tijd voor zichzelf er nu veel te weinig is. Het verdriet om hun kinderloosheid heeft haar in beslag genomen, zodat haar behoefte langzaam is ondergesneeuwd en vergeten. In bijna elke relatie is het zo dat de één (veel) meer behoefte heeft aan alleen zijn en terugtrekken dan de ander. Vaak is het een groot verlangen dat niet altijd geleefd durft te worden. Angst voor onbegrip of de ander niet willen kwetsen maken dat het verlangen wordt weggeduwd. Zeker wanneer je gevoelig bent en veel prikkels oppikt, is alleen zijn - juist in een relatie - van groot belang. Ruimte nemen om je op jouw manier terug te trekken is een keuze die alleen jij kunt maken. Jij weet als geen ander wat je hierin nodig hebt. Hier vorm aan geven is ‘loving yourself’. Sandra heeft gehoor gegeven aan haar verlangen en hun leegstaande zolder ingericht als haar ruimte. Een plek met veel licht om letterlijk en figuurlijk op adem te komen. Paul gunt het haar van harte en moet leren dat hij haar met rust laat, stopt met (goedbedoelde) hulp vanuit schuldgevoel. Hij mag leren vertrouwen dat haar tijd alleen geen afwijzing van hem betekent! Zo ontdekken ze, met vallen en opstaan, een nieuwe dans tussen samen en alleen. Van Siamese tweeling naar twee individuen die in liefde willen samen zijn. Aalt en ik kennen die dans samen ook. Ik ben altijd de stiltezoeker geweest en had veel behoefte aan alleen zijn. De stilte heeft me twee belangrijke dingen gebracht. Allereerst snap ik mezelf steeds beter, met als prettig gevolg dat ik mezelf ook steeds leuker vind.

Oftewel ‘loving myself’ gaat me steeds beter af. Wat mij in de stilte soms toevalt zijn glimpen van ‘loving God’. Het is niet met woorden te omschrijven maar het raakt aan ‘Iets’ dat zoveel groter is dan ik. Deze twee ervaringen komen mij én onze relatie ten goede. In plaats van stil te worden en het contact te verbreken, blijf ik nu in verbinding met Aalt. Ook zie ik beter de goede intentie vanwaaruit hij dingen doet in plaats van me afgewezen te voelen. Wat een winst voor iedereen!

“In het zoeken naar een nieuwe beweging samen vormt de twijfel een noodzake-lijke fase om energieker een hechtere binding aan te gaan.”

Twijfel overleven Die dans gaat niet vanzelf! In het vinden van een nieuwe beweging samen lijkt het soms winter, koud en alleen. Twijfel kan dan toeslaan: gaan we het samen wel redden? Weet dan dat dit ‘niet weten’ een normale, zelfs noodzakelijke, fase is in een relatie. Net als de winter nodig is in de natuur, is deze fase ook een natuurlijk onderdeel van een relatie. Het is de fase van naar binnen keren, opladen, op adem komen bij jezelf om nieuwe inzichten op te doen. Om je met nieuwe energie weer te verbinden met je lief. First you must love yourself, then …

k at e r n k loos t e r k ra n t w i n t e r 2 0 1 7 / 1 8

oonnddeerrwweegg 171

Zonder het donker kan ik niet ten volle leven

Pete Pronk, verhalenverteller en docent stemexpressie

en bijzonder gesprek aan de keukentafel met Pete Pronk. Pete is verhalenverteller en hij

verzorgt workshops stemexpressie en begeleidt samen met Margreet Roos herstelverhalen voor mensen die in de GGZ zijn beland. Een gesprek over donker en licht in je zijn leven. “Donker is een deel van mij.” Net als Jona Pete geeft al snel aan wat donker voor hem betekent in zijn leven, de afgelopen jaren. De ziekte en het overlijden van zijn vrouw Lida, met wie Pete 46 jaar heeft samengeleefd en het leven zonder haar, ervaart hij als een reis met tal van donkere stukken. “Ik voel wel schroom om dit persoonlijke verhaal te delen, maar ik hoop dat het andere mensen helpt”, zegt Pete. “Lida had ernstig reuma, maar ze is nooit haar ziekte geworden. Ik kon tot aan het eind bij haar zijn. In mijn verbeelding heb ik haar tot aan de oever van de eeuwig stromende rivier gebracht. Daar is ze vanuit mijn handen in alle rust heengegaan. Nu is ze vrij, besefte ik. Naast diep verdriet was er ook iets van vrede. Dat was ook zichtbaar in haar gezicht na haar overlijden.” Pete komt op het Bijbelverhaal van Jona. “Je staat ergens voor en je wilt er niet aan. Jona wordt in het verhaal geroepen en loopt ervoor weg. Hij stapt in een bootje en gaat onderin de boot liggen slapen, totdat hij wordt wakker gemaakt omdat het heftig stormt en het schip dreigt te breken. Hij laat zich overboord gooien en zit drie dagen in het donker. Dan gebeurt er wat bij Jona en roept hij om hulp. Dat raakt aan mijn verhaal. Na haar overlijden leefde ik van tijd tot tijd in het donker en tegelijkertijd ook in het licht. Het donker is nu voor mij het missen van Lida”.

Uit het donker komen “Een paar maanden na haar overlijden was ik op Texel. Op nieuwjaarsdag wandelde ik daar in de duinen. Toen voelde ik dat ik in een ander landschap terechtkwam. Een landschap dat ik weer moest leren kennen. Ik kwam meer uit mijn donker, maar had vaak nog wel beschutting nodig. Het donker gaf me ook beschutting, want in het licht voelde ik me toen nog te kwetsbaar en bloot”.

“Ik gun mijn beste vrienden dat ze kunnen afdalen in hun donkerte.” “De afgelopen zomer verbleef ik drie maanden lang op een klein eiland in Griekenland. Op dat eiland zijn Lida en ik vele zomers samen geweest. Nu was ik er alleen met de drie vaste bewoners die Lida goed hebben gekend. Het was confronterend én heilzaam. Voordat ik daar naar toe ging, volgde ik eerst een workshop stemexpressie. Ik merkte tijdens de oefeningen dat ik niet vrij was. Ik was vlak bij Lida, als Orpheus in het dodenrijk en ik wilde haar aanraken, maar dat lukte niet. Dat maakte me enorm verdrietig. In dat diepe verdriet viel me iets toe, dat me hielp om aan dat verdriet stem te geven. Ik kon niet meer bij Lida zijn, maar ik kon toen wel weer ademen en bewegen. Ik hoefde me niet langer meer zo vast te zetten in mijn rouw of mijn donkerte. Ik voelde dat ik in het donker weer kon gaan ademen en mijn eigen lied kon zingen.” Toen ik na die workshop op ‘ons’ eiland kwam, voelde het voor mij als op een open vlakte. Er was helemaal niets.

Odilon Redon. Orpheus

Hoe doe je dat nu alleen, hoe werkt dat? Op die vlakte ben ik uit elkaar gewaaid en dat was nodig voor me. Toch heb ik me niet verloren, wat zomaar wel had kunnen gebeuren. Ik kon door blijven ademen. En er was geen angst. Dat heb ik van mijn moeder geleerd, die is overleden toen ik nog jong was. Sinds haar overlijden heb ik geen angst meer voor de dood. Daar ben ik mijn moeder dankbaar voor.”

Een ander die meeloopt

Daarom voel ik me ook zo verbonden met mensen uit de GGZ en vind ik het bijzonder om hen te mogen begeleiden om stem te geven aan hun donkerte”. Pete sluit af met een spreuk van Alfred Wolfsohn, een Duitse zangpedagoog (1896-1962) en inspirator voor het Roy Hart Theatre: ‘Ik gun mijn beste vrienden dat ze kunnen afdalen in hun donkerte.’ We eindigen het gesprek met een lange knuffel in stilte.

“Afdalen naar dat donker kun je bijna niet alleen. Je hebt dan mensen nodig die je nabij zijn. Zo iemand kan met je meelopen in je donkerte, maar kan je niet dragen. Je moet het zelf doen, maar dat er een ander bij is, is van groot belang. Het gaat om meewandelen in het donker en mee afdalen. Geen adviezen of tips geven, maar echt kijken naar de ander en iemand zien zoals hij of zij is. In het donker kan je iets toevallen. Licht kan naar binnen komen. Licht om weer naar buiten te gaan. Voor mij is het belangrijk om stem te geven aan dat donker”.

”Wie echt met je meeloopt in je donkerte, geeft je geen adviezen of tips, maar kijkt naar je zoals je echt bent.” “Stemexpressie helpt mij stem te geven aan het donker. Zonder donker kan ik niet ten volle leven. Het donker is een deel van mij. Ik heb in mijn leven geleerd dat je in het donker heel veel kunt ontvangen en dat dingen je daar toekomen. Er zijn bijzondere schatten in het donker. Theo van Doesburg. Compositie.

8 onderweg

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

theo me n t in g, l e k e nd om i ni c a a n e n th e o loo g

Van zoete aardbeien en een ijsberg Zingeving is een werkwoord…

l bijna tien jaar weet zorginstelling ‘Liemerije’ uit Zevenaar de weg naar Huissen te vinden. In ons klooster vinden zij regelmatig onderdak voor inspiratie, overleg, training, coaching en ontmoeting.

Het was de plek die ons zo aansprak’, vertelt Paola Peters, bestuurder van Liemerije. ‘We waren op zoek naar een ruimte voor de opstart van een ontwikkelprogramma, een training voor leidinggevenden binnen de toenmalige zorginstelling. We noemden dat programma “de zoete aardbei”. Naast gespreksvaardigheden ging het ook over: weten op basis van ervaringen. We merkten dat het in onze programma’s steeds meer over verdieping ging.’ Van meet af liep ook Niels Drabbe mee, als coach en trainer, in de ontwikkelingen binnen Liemerije.. ‘Er ontstond als het ware een nieuwe visie op verdieping binnen ons werk’, vult Drabbe aan, ‘het persoonlijke ging steeds meer een rol spelen’. De aanleiding om dit traject te starten was een megagrote reorganisatie in 2007.‘Een enorme klus waarvan we konden zeggen dat we het goed gedaan hadden. Dachten we….’. Even is het stil, dan vervolgt Paola: ‘Op een gegeven moment kreeg ik een telefoontje van een medewerker. Uit dit gesprek bleek dat wij bij die hele reorganisatie niet hadden geluisterd naar wat er werkelijk leefde en speelde. Dat was een grote schok. We realiseerden ons dat er absoluut geen sprake was van verbinding. Vanaf dat moment dacht ik: ‘Dit moet anders, dit kan anders!’ Binnen de organisatie, die inmiddels een zevental locaties kent, werd begonnen met diverse teambijeenkomsten. Allemaal vertrekkende vanuit de vraag: hoe kunnen wij

optimale zorg bieden, waarbij het gaat om de cliënt, maar tegelijkertijd ook om de medewerker? ‘Goed – beter – best werd de slogan’, vertelt Paola. Er werd, vooral in het begin, gewerkt aan het ‘wij’. In belangrijke mate gold dat voor de verhoudingen tussen leidinggevenden en de mensen op de werkvloer en binnen teams. Verbindingen zoeken, verbindingen leggen, verbindingen tot stand brengen. Hoe kom je met elkaar in gesprek, hoe breng je gesprekken tot stand. Niels gebruikt graag de metafoor van de ijsberg. ‘We merkten dat een deel van dat “wij” zichtbaar was, maar een groot deel ook niet. Angsten bijvoorbeeld, en bepaalde gevoelens. De moeite om werkelijk met elkaar te kunnen communiceren. Vertrouwen geven en vertrouwen ontvangen. Dat alles bleef te veel onder water. Langzaam maar zeker ontstond, ook door de ruimte van gelijkwaardigheid, de beleving van het “wij”. Er is in dit traject hard gewerkt. De teams ontdekten kwaliteiten die werden herkend als kernkwaliteiten.

Er ontstond bewustwording. Hoe werken wij, hoe willen wij werken? ‘Bij dat “wij” voegde zich het “ik”’, vertelt Paola. ‘Het ik wordt aangesproken, uitgedaagd, wil gezien en gehoord worden’. Dat bleek een voorwaarde om ook binnen teamverband, binnen dat ‘wij’ goed te kunnen functioneren. En op de werkvloer. ‘Als je kwetsbare ouderen wil zien, moet je zelf gezien worden’, aldus Paola. De kernkwaliteiten “Goed doen”, “Gewoon doen” en “Samen doen” vormen sinds 2012 de kompas binnen Liemerije. In de afgelopen jaren is er behoorlijk wat bereikt binnen Liemerije. Er is een nieuwe, andere cultuur ontstaan. ‘En daar zijn we best trots op.’ ‘We zijn voortdurend op zoek naar goed leiderschap, zowel bij de leidinggevenden als bij de mensen op de werkvloer. Daarnaast is stilstaan en de dialoog met elkaar aan gaan erg belangrijk. Sturing kunnen bieden aan je emoties, je gevoelens, je beleving. Die sturing heb je nodig om professioneel te kunnen werken.’ Het kan niet anders of je zult spanningsvelden tegenkomen. Maar spanningsvelden kunnen krachtbronnen worden. Maar alleen wanneer ze daadwerkelijk aangeraakt worden.’ Wanneer het gaat over zingeving in de zorg blijkt als snel dat zowel voor Paola als voor Niels de zorg niet kán zonder zingeving. ‘Zingeving is een werkwoord’ zeggen ze, ‘een voorwaarde om goede zorg te bieden’.

rem co gra at , geest el ij k verzo rger

In het klooster ben je

Een warm welkom

vooral mens met elkaar

Kloosterbezoek door Yulius

aar kun je je dankbaarheid beter ervaren dan in een klooster?! Van maandag 21 tot en met woensdag 23 augustus bezochten 10 cliënten en begeleiders van Yulius het 150 jaar oude

Dominicanenklooster in Huissen. De bezoekers kregen een uitgebreid en afwisselend programma voorgeschoteld en kwamen écht tot rust.

Deelnemer Hennie deelt haar ervaringen. “Onze vaste begeleider vanuit het klooster was Laurence Mol. Al vanaf het eerste moment voelden wij ons welkom in het klooster. De bibliotheek was de vaste verzamelplaats en uitvalsbasis. Tijdens ons verblijf maakten we veel mee: vieringen, gebeden, wandelingen, rondleidingen, meditatie, creatieve activiteiten, groepsgesprekken en een bezoek aan kijktuin ‘De Stek’ in Driel. Ook spraken we met één van de broeders van het klooster, Antoon Boks. De groep was erg gezellig en we vormden snel een hechte groep.” Terug naar God? “Iedere deelnemer van de kloosterreis had eigen doelen en beweegredenen om mee te gaan. Vroeger was ik gelovig, maar door alle tegenslagen in mijn leven ben ik het geloof kwijtgeraakt. Toch bezocht ik de diensten in het klooster en dat voelde goed. In mijn ‘gelovige’ tijd

hechtte ik veel waarde aan psalm 32, vers 9: ‘Wees niet een paard of muildier gelijk, die zich slechts aan toom en bit gewonnen geeft’. Dit vers werd gezongen als eerste lied bij het middaggebed. Ik vond dat erg mooi en deze gebeurtenis zorgde ervoor dat ik weer nieuwsgierig ben geworden naar God en het geloof. Wie weet is dit voor mij het begin van een nieuw gelovig leven?” “Door drie dagen in ‘retraite’ – afzondering – te gaan, ben ik écht tot mezelf gekomen. Ik heb genoten van een serene rust en devotie en kon me afzonderen van de dagelijkse hectiek: geen radio, tv, krant en een constant ringelende telefoon. Heerlijk! Ik heb een rugzak met verdriet, ergernissen en frustraties achter mij kunnen laten. En ik heb kunnen ervaren waar ik dankbaar voor ben. Ik ga zeker weer een keer terug naar dit geweldige klooster.”

Workshops en Muziek Vijfdaagse workshop Stemexpressie “The human voice” Een unieke kans om kennis te maken met en je te laten inspireren door een van de vaste leden van het Centre Artistique International Roy Hart.

Ulrik Rømer Barfod, theater- en vocaal coach Maandag 15 januari t/m vrijdag 19 januari 2018

Zin in zingen, zangweekend

Benut je adem; ontspan en verfris

Voel de vibratie van jouw stem in je lichaam, geef er klank aan en zing voluit. Ervaar de vreugde van het samen zingen met meerstemmige liederen.

Ademhalen is één van de meest krachtige -en bewezen- manieren voor stressvermindering. Verhoog je creativiteit, levenslust en veerkracht!

Frohmut Knie, zangdocente en dirigente Vrijdag 26 januari t/m zondag 28 januari 2018

Jasmijn Koelink, gespecialiseerd in ademhalingstechnieken Vrijdag 16 februari 2018 van 10.00 - 16.00 uur

Workshop Stembevrijding en avond mantrazingen Jan Kortie verzorgt weer een middag rond stembevrijding, gevolgd door een avond mantrazingen. Je kunt je hier ook afzonderlijk voor aanmelden. Laat je ziel zingen!

“In het klooster heb ik een bevestiging gekregen ‘van boven’. Het is goed zo. Heel goed.” Zomaar een ervaring van Kees, één van de GGz-cliënten van Pro Persona (Multicomplexe Zorg in Wolfheze), die in september 2017 drie dagen heeft doorgebracht in het klooster. Kees maakte deel uit van een groep van 12 cliënten, twee geestelijk verzorgers en twee verpleegkundigen. De mensen waarmee we één keer per jaar naar Huissen afreizen, zijn vaak mensen met een langdurige psychiatrische geschiedenis. Hoe heilzaam en bevrijdend is het voor hen om drie dagen te vertoeven op een sfeervolle en inspirerende plek; om samen te vieren, te zingen, om ’s avonds lekker bij elkaar te zitten, met een hapje en een drankje. Even mag alles wat te maken heeft met ziek-zijn naar de achtergrond verdwijnen. In het klooster zijn we vooral mens met elkaar. We delen – deelnemers én begeleiders – een verlangen naar spiritualiteit, schoonheid en verbondenheid. Ieder jaar gaan we op weg met een thema, waar we op allerlei creatieve manieren mee aan de slag gaan. Dit jaar stond ‘wachten en verwachten’ centraal. Zou het daarbij, zo hadden we bedacht, niet mooi en passend zijn om brood te gaan bakken? Want bakken betekent ook wachten. Wachten op het rijzen van het deeg. Wachten tot het brood uit de oven mag. Vanaf het begin zegde het klooster alle medewerking toe en samen met de kloosterkok zijn we aan het bakken geslagen. Het werd een groot succes! Tot slot: de gastvrijheid van paters en medewerkers, de goede zorgen die we mogen ontvangen en de mooie verbinding tussen gezelligheid en spiritualiteit, maakt dat wij graag naar het Dominicanenklooster blijven komen!

Jan Kortie, stembevrijder Donderdag 22 februari 2018 van 14.00 - 21.45 uur

k loos t e r k ra n t w i n t e r 2 0 1 7 / 1 8

De Goede Tijd in Huissen

j acques handel é, t rainer en coach

edereen weet het, maar zo weinig doen het. Of doen het te weinig. De tijd nemen. Tijd nemen om stil te staan bij vragen over werk of privé. Wat

moet je onder ogen zien? Wat is eigenlijk (ook) waar? Een volgende stap, een pas op de plaats…

Het klooster is de ideale plek voor het programma De Goede Tijd. De essentie van het programma is het nemen van tijd om werkelijk en goed aan dacht te besteden aan zaken die je bezighouden. Goed nadenken, goed zien, goed voelen en uiteindelijk begrijpen wat belangrijk is en wat niet. En vervolgens perspectief zien en weten wat je te doen staat. Dat kan in je eentje, maar met een groep gaat sneller, beter. Dat kan thuis in het weekend of ver weg op vakantie, maar vier dagen in Huissen zijn intensiever en effectiever. Het klooster is essentieel voor het programma De Goede Tijd. De volstrekt andere omgeving, de ontzettend vriendelijke mensen die er werken, de broeders, het –milderitme van het klooster en de basic, maar goede voorzieningen helpen om je volledig te wijden aan de vragen die voor de deelnemer belangrijk zijn. Het klooster is niet een origineel ingerichte stapel stenen met noodzakelijke en handige faciliteiten, het is zóveel meer. Daarom is spannend om binnen te stappen en je voor vier dagen af te zonderen van je vertrouwde, gekende, voorspelbare omgeving. Je voelt je niet bepaald direct op je gemak: geen idee hoe je je moet gedragen, wat er allemaal bij lauden en vespers gebeurt. Best mooi hoor dat zingen, maar wat zeggen ze nou eigenlijk…? En intussen zitten er ook nog allerlei beelden, twijfel, oordelen, reserves over kloosters en de kerk in je hoofd.

Zo schoorvoetend en ongemakkelijk de deelnemers het klooster instappen, zo is de tegenzin om na vier dagen afscheid te nemen en het klooster uit te stappen. Omdat het zo goed is om met elkaar de tijd te nemen, te vertragen en aandacht te hebben voor onderwerpen die je aan het hart gaan. Omdat de werkelijkheid anders is dan je bedacht had. Het ongemakkelijke gevoel heeft plaats gemaakt voor perspectief en mogelijkheden. Dat is niet alleen Goede Tijd, het is ook fijne tijd.

Het programma De Goede Tijd wordt verzorgd door Elings & Handelé (www.elingsenhandele.nl).

M’n ziel zit zo verschrikkelijk binnenin...

th eo menti ng , lekend omi ni ca a n en th eoloo g

r volgde een tamelijk lange stilte, nadat ze wat ongemakkelijk op de voor haar bestemde stoel had plaatsgenomen. Haar vingers beroerden een klein, afgebeten stuk potlood en deed een poging wat

lijnen op een gekreukeld stukje papier te tekenen. De stilte trok zich van ons beiden weinig aan en deed wat er van haar gevraagd werd tot het moment dat haar mond gesnoerd werd: ‘Ik weet eigenlijk niet waarom ik hier ben’. ‘Ik ook niet. Maar je bent er. En dat is goed.’ ‘Denk je?’ ‘Ja, ik denk van wel.’ Opnieuw greep de stilte haar kans. Maar niet voor lang: ‘Het lukt me gewoonweg niet’. ‘Wat niet?’ ‘Vind je dat ik zeur?’ ‘Wat lukt niet?’ De stilte die zich nu aandiende was anders. Haar blik ernstiger en ze zocht - minder onrustig - naar de juiste woorden. ‘Het lukt me niet om de grote lijnen te zien. Er is te veel in mijn hoofd. Te veel zijwegen, te veel onderwerpen die niet of nauwelijks aan bod komen, maar wel van zich laten horen. Zeg maar.’

‘Chaos?’ ‘Nee, zo zou ik het niet willen noemen. Eerder mist. Of een vitrinekast die ik niet open kan maken. Ik kan er niet bij. Dat zit me dwars.’ ‘Durf je de vitrinekast open te maken?’ ‘Jawel. Durven gaat wel. Maar ik heb er geen zin in. Al dat gegraaf. Ik kom er niet bij. M’n ziel zit zo verschrikkelijk binnenin. Zou het aan de winter liggen?’ ‘Dat weet ik niet. Dat kan. Waarom de winter?’ ‘Nou ja, je hoort weleens van die winterdipjes of zoiets. Heb ik een depressie, denk je?’ ‘Ik ben geen psycholoog. Dat kan ik niet beoordelen. Maar, om in jouw beeldspraak te blijven, je kan wel iets met die winter.’ ‘Denk je?’

‘Ja, dat denk ik. In de winter ligt alles een beetje stil. Het is saai, doods, er bloeit weinig tot niets zeg maar. Er klinkt een grondtoon van ‘laat me nou maar even; laat me maar even los. Vraag niet te veel van me. Straks komt het wel weer. Dan bloeit er wel weer iets op.’ ‘Dus eigenlijk....... eigenlijk moet ik het gewoon laten rusten?’ ‘Bijvoorbeeld. Tegen jezelf zeggen: ik laat die vitrinekast maar even dicht. Die onderwerpen komen nog wel een keer aan bod. De mist trekt wel op.’ ‘Ja. Da’s waar. Ik ben een zeur he?’ ‘Nee, je zeurt niet. Het is ook niet zo gemakkelijk als je ziel zo verschrikkelijk van binnen zit.’ ‘Nee. Dat is niet gemakkelijk....... dankjewel voor dit gesprek....’ ‘Het ga je goed. Ik wens je een mooie winter.’ ‘Jij ook’.

Weekend Iconen schilderen

Winterweek Mandala tekenen

Schilderen met Hart en Ziel

Schrijf- en stilteweekend

Op een reeds voorbereid paneel leert u een icoon te schilderen op traditionele wijze. U maakt zelf uw verf met behulp van eigeel en pigment.

Ervaar de helende kracht van het mandala tekenen. Ze brengen rust en inzicht. Deze week is het thema: Veranderkracht.

Geef je over aan je intuïtie, ga mee met de stroom van je innerlijke kleurenpalet en laat je verrassen door de kleuren en vormen die uit jouw hand komen.

Bij dit geliefde programma bewerkstelligen stilte en beweging een vruchtbare schrijfbodem. Schrijven vanuit verbinding met je eigen wereld.

Gitta Nieuwenburg, kunstenares Zaterdag 10 februari 2018 van 10.00 - 17.00 uur

Geertje Couwenbergh, columnist en auteur en Jasmijn Koelink, yogadocent en sociaal psychologe Vrijdag 16 februari t/m zondag 18 februari 2018

Creativiteit Creatieve Nieuwjaarsretraite: Stilstaan is het begin Op creatieve wijze stilstaan bij het hier en nu en vooruitkijken. Waar wil je het komende jaar aandacht aan geven? Waar vind jij bezieling in?

Conny Brouwer, kunstzinnig dynamisch coach en docent Dinsdag 2 januari t/m vrijdag 5 januari 2018

Martin Mandaliev, iconenschilder Vrijdag 19 januari t/m maandag 22 januari 2018

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Danka Hüsken-Smit, pedagoog, mandaladocent Maandag 22 januari t/m vrijdag 26 januari 2018

Weekend Autobiografisch schrijven in thema’s Schrijven over thema’s uit je autobiografie. Samen creëren we een sfeer waarin je verder komt met je verhaal, ontdekkingen doet of andere, onverwachte invalshoeken van je schrijfthema gaat zien. Hugo Klapmuts, leraar Nederlands en schrijver Vrijdag 2 februari t/m zondag 4 februari 2018

Stichting

Vrienden ZIE DE MENS! Dominicanen Hu Stichting Vrienden van Dominicanenklooster Huissen klooster issen

nder het motto ZIE DE MENS! zet Stichting vrienden van Dominicanenklooster Huissen zich in om de sociale projecten van

Stichting Dominicanenklooster Huissen financieel mogelijk te maken. Deze belangrijke projecten voor kwetsbare mensen, mantelzorgers en vrijwilligers worden betaald uit eigen middelen van st. Dominicanenklooster Huissen, fondsenwerving en uit giften van gasten en bezoekers. Via de Vriendenstichting zijn deze giften aftrekbaar van de belasting.

De Vriendenstichting heeft een eigen site, vrienden.kloosterhuissen.nl. Via deze site kunt u zien waar al het geld dat u doneert aan de stichting naartoe gaat. Doneren kan algemeen of specifiek voor een project naar keuze. Op de vriendensite staan de projecten die de Vriendenstichting speciaal steunt ook vermeld. Via de Vriendenstichting is het mogelijk om eenmalig of periodiek te doneren, of om een erfenis of een legaat aan de stichting na te laten. Meer informatie hierover vindt u op de site

Voor 2018 gaan de donaties van Stichting Vrienden van Dominicanenklooster Huissen naar de volgende projecten

Inspiratieweken voor kwetsbaren

Ontmoetingsweken voor eenzame ouderen

Inspiratieweken voor o.a. dak- en thuislozen, minima, tienermoeders met hun kinderen, (ex-) gedetineerden, mensen uit de psychiatrie. Deze weken dienen om tot rust te komen, te bezinnen, lotgenoten te ontmoeten en goed verzorgd worden.

In het voorjaar en najaar, maar ook rond de christelijke feestdagen zijn deze ouderen bijzonder welkom voor een programma waarin ontmoeting, ontspanning en inspiratie centraal staan.

Rust en inspiratie voor mantelzorgers en mantelzorggezinnen De inspiratieprogramma’s voor mantelzorgers en mantelzorggezinnen hebben als doel om hen te ontzorgen en op te laden. Het dagelijkse patroon wordt doorbroken en er is ruimte voor bezinning en rust.

‘ “Het motto van de vriendenstichting is ZIE DE MENS. In onze huidige maatschappij kijken we veel, vaak zonder écht te zien. Daarom is het goed om vaker stil te staan bij de mensen om ons heen, en die mensen écht te zien. Dan zie je mensen die kwetsbaar zijn, een extra steun nodig hebben, een helpende hand. Geef jij via de Vriendenstichting ook je hand? “

‘ “Als vrijwilliger werk ik regelmatig mee aan de sociale projecten van Stichting Dominicanenklooster Huissen. Ik maak dan van dichtbij mee hoe blij deze kwetsbare mensen worden van een luisterend oor, aandacht en begrip. Het doorbreken van hun eenzaamheid en isolement, dat is onze opdracht!

Hans Kok, bestuurslid St. Vrienden van Dominicanenklooster Huissen

Piet Elands, bestuurslid St. Vrienden van Dominicanenklooster Huissen

Donker en licht Een inspirerend weekend of een losse dag met verhalen, verstilling, ontmoeting en verwondering rondom het kwartaalthema van de kloosterkrant Winterlicht Met medewerking van o.a: Daan Westerink, Desanne van Brederode en Pete Pronk

Weekend Mystiek en melancholie

Culturele reis naar Kreta

In dit weekend vol ervaring en reflectie onderzoeken filosofen Joke Hermsen en Henk van der Waal samen met de deelnemers hoe melancholie de weg bereidt voor de omvatting van het mystieke.

Iconen schilderen en Byzantijns zingen op Kreta, met verschillende workshops en bezoeken aan lokale kloosters en kerken. Begeleiding door plaatselijke docenten.

Vrijdag 5 januari t/m zondag 7 januari 2018

Vrijdag 13 april t/m vrijdag 20 april 2018 Meer info www.kloosterhuissen.nl/p/1271

Inspiratiedag Donker en licht zaterdag 27 januari 2018 10.30 tot 16.30 uur

Kloosterweekend Donker en licht vrijdag 26 januari 19.00 uur tot zondag 28 januari 2018 13.30 uur

Informatie en aanmelding: www.kloosterhuissen.nl

k loos t e r k ra n t w i n t e r 2 0 1 7 / 1 8

PROGRAMMA KLOOSTERHUISSEN.NL Inzichtmeditatie – Vipassana

Creatieve Nieuwjaarsretraite: Stilstaan is het begin

6 december t/m 8 december 2017

2 januari t/m 5 januari 2018

“Het pad naar vrede is vrede”

Stilstaan in het hier en nu en kijken naar het jaar dat voor je ligt.

Een inzichtsmeditatie retraite van 3 dagen voor beginnende

Waar wil je het komende jaar aandacht aan geven? Waar vind

en ervaren meditatoren.

jij bezieling in? We zetten een eerste stap in het nieuwe jaar

Begeleiding door Riët Aarsse

en staan stil bij wat je kan inspireren. Begeleiding door Conny Brouwer, kunstzinnig dynamisch coach en docent

JANUARI

DECEMBER 4-7 Onderweg zijn: Individuele retraite Theo Menting 6 Kloosterwandeling 6-8 Inzichtmeditatie - Vipassana Riët Aarsse 8-10 Mandalaweekend De helende kracht van handen Danka Hüsken-Smit 8-10 Meditatieweekend De kracht van christelijke meditatie Joachim Vreeman 8 Vrijdagretraite Herademen Henk Jongerius 9 Zenzaterdag meditatie Misha Beliën 9 Workshop Stemexpressie De passie van je stem Pete Pronk 10-14 Vierdaagse Jezelf ontmoeten in de stilte Erna Bakker 14-15 Weekend muziek en theater Spelenderwijs Carole van Ruitenbeek & Ronald Naar 15-17 Driedaagse Kerstverhalen maken en vertellen Pete Pronk 15-17 Retraite voor jongeren en jongvolwassenen Martina Heinrichs e.a. 17-20 Op zoek naar … Theo Menting 18-22 Midweek Herstelverhalen - Jouw verhaal doet ertoe Pete Pronk & Margreet Roos 19-20 Noveen Leiderschapsretraite Henk Jongerius 21-26 Kerstmis in het klooster 23 Kerstconcert Apeldoorns Vocaal Ensemble 27-1 Van Oud naar Nieuw – Compassie, de kunst om te leven en mee te leven

2-5 Creatieve Nieuwjaarsretraite: Stilstaan is het begin 2 Leerhuis 5-7 Weekend Mystiek en melancholie 5-9 Vierdaagse retraite Stilte bevrijdt 10 Kloosterwandeling 12 Vrijdagretraite Herademen 12-14 Meditatieweekend Het Compassie kompas 12-14 Kloosterweekend Reiziger, er is geen weg 15-19 Vijfdaagse workshop stemexpressie The human voice 16 Avond De wonderlijke wereld van de stem 19-21 Weekendretraite Licht leven 19-22 Weekend Iconen schilderen 21-24 Op zoek naar… 22-26 Winterweek Mandalatekenen 26-28 Kloosterweekend Donker en licht 26-28 Weekend Zin in zingen 27 Inspiratiedag Donker en licht 31 Kloosterwandeling

Schrijf- en stilteweekend

Vierdaagse Bevrijding met yoga

16 februari t/m 18 februari 2018

16 maart t/m 19 maart 2018

Stilte verruimt je blik en verkent manieren van verbinding.

“The only way out is in”

Conny Brouwer Ernst Marijnissen Joke Hermsen & Henk van der Waal Erna Bakker Henk Jongerius Bert van Baar Welmoed Vlieger & Henk de Velde Ulrik Barfod Ulrik Barfod & Pete Pronk Ton Roumen Martin Manadaliev Theo Menting Danka Hüsken-Smit Frohmut Knie

Bewust ademen en bewegen verdiepen je aanwezigheid en

Een weekend met yogasessies, meditatie, ademhalings-

ontspant. De stilte en belichaamde aanwezigheid vormen

oefeningen, reinigingsoefeningen en soms het bestuderen

vervolgens een vruchtbare schrijfbodem. Begeleiding door

van teksten. Onder begeleiding van counselor, coach en

columnist Geertje Couwenbergh en yogadocent Jasmijn Koelink.

yogadocente Thirza van de Hoef

FEBRUARI

MAART

2-4 Weekend Autobiografisch schrijven 2-4 Weekend Leven zonder waarom 6-7 Noveen Leiderschapsretraite 7 Kloosterwandeling 10 Schilderen met hart en ziel 15-18 Inspiratieweekend Je weg kiezen 16 Benut je adem; ontspan en verfris 16-18 Schrijf en stilteweekend 17 Dagworkshop Je plek innemen 22 Workshop Stembevrijding en avond Mantrazingen 23 Vrijdagretraite Herademen 23-25 Z-enneagram Basisretraite: wie ben ik? 23-25 Weekend Engelse choral Evensong 23-25 Trialoogweekend 25 Evensong Avondienst

Hugo Klapmuts Welmoed Vlieger Henk Jongerius Gitta Nieuwenburg Marcus Belle & Maria van Mierlo Jasmijn Koelink Geertje Couwenbergh & Jasmijn Koelink Erna Bakker Jan Kortie Henk Jongerius Josien van Iersel Peter Leech & Trix Smit Martina Heinrichs

Christelijk Lyceum Zandvliet “Het was een super leuk weekend met veel gezelligheid. Het is supertof om te zien hoe het er aan toe gaat in het klooster en ik heb er veel van geleerd.” Victor Petit (6V) “De sfeer die dit klooster met zich meebrengt is onbeschrijflijk. Ik heb een heerlijk weekend gehad!”Sébastian van Zuiden (5H) “De ochtend- en avondgebeden brachten een heel nieuwe ervaring en de sfeer die we beleefden in het klooster was uniek.” Nikita Koote (6V)

2-4 Persoonlijk verlies in perspectief 3 Lieddag 3 Retraitedag De reis naar je hart 4-8 Vierdaagse retraite Stilte bevrijdt 7 Kloosterwandeling 10-11 Weekend De Kunst van het vertellen 16-19 Vierdaagse Bevrijding met yoga 18-21 Op zoek naar… 23-25 In contact met je vrouwelijke kracht 23-25 Ademend door het leven 25-29 5-daagse schrijf en stilteretraite 28-1 Bezinningsdagen rondom Pasen 30 Concert Arnhems Slavisch Koor

Uit ons “Ik heb van dit weekend genoten, omdat gastenboek er een mooi evenwicht was tussen de rust en rituelen van het klooster en de gezelligheid met de groep. Het is ook bijzonder dat je in één weekend zo veel dichter bij elkaar kan komen.” Iris van Vliet (6V)

Jakob van Wielink Theo Menting Ton Roumen Erna Bakker Henriëtte de Graaf Thirza van de Hoef Theo Menting Denise van Geelen & Vivien Broekman Paul Triepels Geertje Couwenbergh Paul & Els Roelofs & Theo Menting

Uitgave Dominicanenklooster Huissen, Stadsdam1 6851 AH Huissen T 026 326 44 22 www.kloosterhuissen.nl

“Super mooi weekend hier gehad! Leuk om samen hun manier van leven en geloof te ontdekken.” Mattijs Lootsma (6V)

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n