Geloven Onderweg 2015-3

geloven

onderweg

dominicaans tijdschrift voor bezinning, bezieling en beweging losse verkoopprijs ďż˝ 7,50

3

najaar 2015 | jaargang 133

Jan Kortie

Wivine Taminiau

Roy Clermons

Samen Leven

Marian Kuijs

Inhoud Colofon Geloven Onderweg Dominicaans tijdschrift voor bezinning, bezieling en beweging Jaargang 133 Verschijnt 4 keer per jaar Uitgave van Stichting Dominicanenklooster Huissen Redactie Ernst Marijnissen Holkje van der Veer Henk Jongerius Theo Menting Stef de Kroon (eindredacteur) Gitta Nieuwenburg (beeldredacteur) Aalt Bakker (hoofdredacteur) Redactieadres Postbus 59 6850 AB Huissen Telefoon: 026 – 326 44 22 E-mail: redactie@kloosterhuissen.nl www.dominicanenkloosterhuissen.nl Uitgever Stichting Dominicanenklooster Huissen E-mail: aaltbakker@kloosterhuissen.nl Abonnementen-administratie Postbus 59 6850 AB Huissen Telefoon: 026 – 326 44 22 E-mail: abonnementen@kloosterhuissen.nl Tarieven 2015 Geloven Onderweg verschijnt 4 maal per jaar Jaarabonnement € 25,00 via automatische incasso Opzegging van abonnement kan uitsluitend schriftelijk en uiterlijk 2 maanden voor het verstrijken van de betalingsperiode. De tarieven zijn inclusief BTW. Losse verkoopprijs € 7,50 (exclusief verzendkosten) Vormgeving Marieke de Vlieger Technische realisatie Uitgeverij Skandalon Auteursrechten © Copyright Dominicanenklooster Huissen Afbeelding omslag June Pauline Zent | Hands together issn 0920-2544

Redactioneel

3

Samenleven in het paradijs

4

Let op elkaar

6

De schoenmaker blijft niet langer bij zijn leest

9

G itta N ieuwenburg E rnst M arijnissen

A ndré L ascaris

Op weg naar je eigen unieke plek 12 W ivine T aminiau

De wereld van buitenbeentjes

15

Opkomst en val

16

Gedachten op de brug over de Slingebeek M arian K uijs

19

R oy C lermons T heo M enting

Een stad geeft uitzicht 22

H olkje

van der

V eer

Eén pot nat

26

Mijmeringen

30

H enk J ongerius I n G ammele

bootjes

Wat fijn dat we kunnen zingen

32

Agenda voor onderweg

36

Tekst voor onderweg

40

J an K ortie

Samenleven Ruim voor de zomer stelden we in de redactie het thema voor dit nummer vast: samenleven. Met veel enthousiasme gingen we aan de slag. Een nummer over samenleven, naar aanleiding van het verhaal over Korinthe, een roerige stad, met veel tegenstellingen, grote rijkdom en schrijnende armoede en met vele verschillende rassen. Een mooi verhaal maar ook ver weg. In de loop van de zomer kwam Korinthe steeds dichterbij. Duizenden mensen zien geen uitkomst meer in eigen land, slaan op de vlucht voor het geweld en zoeken een veilige plek in het vrije Europa. De tegenstellingen worden zichtbaar. Wij die het doorgaans goed hebben, gaan hekken plaatsen, de grenzen sluiten, en mensen in gammele bootjes laten varen, met alle gruwelijke gevolgen van dien. Tegelijkertijd is het ontroerend om te zien dat een enkele politicus in Europa vluchtelingen welkom durft te heten en ook om te zien hoeveel mensen barmhartig zijn en de handen uit de mouwen steken. De vraag hoe wij samenleven, wordt dan wel heel erg concreet en dichtbij. Dan leven we zelf in Korinthe.

Dit nummer in combinatie met de duizenden vluchtelingen, ontroerde ons en maakte ons stil. Wat we bidden, staat mooi verwoord in het laatste couplet van het lied van Franck Ploum uit de ‘mijmeringen’.

Dat wij niet langer wegkijkend zwijgen.

Bereid zijn te delen ons geld en ons leven spreken bevrijding en op deze aarde doen schijnen het licht van de vrede.

Dat we bereid zijn het licht van vrede te laten schijnen in ons eigen hart en in de wereld.

Aalt Bakker hoofdredacteur

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

3

bezinning met kunst door: gitta nieuwenburg, kunstenares

Samenleven in het paradijs

I

n mijn zoektocht naar kunst passend bij het thema Samen leven kwam ik de Vietnamese kunstenaar Nguyen Manh Hung (1976) tegen. Direct getroffen door zijn indrukwekkende installaties bleef ik kijken naar zijn werk Living together in paradise. Een immens torenblok van opeengestapelde woningen, waar de kijker het gevoel bij kan krijgen dat er in deze mierenhoop nauwelijks adem is voor iedereen. In ieder geval bekruipt mij het gevoel opgesloten te zijn in een uitzichtloze situatie. Anderzijds zie ik ook de kleurrijke aaneenschakeling van deuren, ramen en wasgoed, die ik als geheel esthetisch erg kan waarderen.

Het contrast tussen het ongemak en het gevoel van welbehagen is heel typerend voor het leven in een samenleving. Nguyen is opgegroeid in een torenhoog appartementencomplex dat door buitenstaanders gezien zou kunnen worden als een geïsoleerde manier van leven. Hij ervoer het echter als een verticaal complex dorp. Living together in paradise is een uitbreiding en een verbetering van dit stedelijke dorp. Eén waar de landbouw, het kweken van groenten en verbeterde levensomstandigheden op de voorgrond staan. Een plek waar mensen alles delen, maar niet veel privacy hebben.

Daarover zegt hij: “Het gaat om vertrouwen, niet om privacy.” We zijn echter geneigd om ons territorium af te bakenen, een stukje aarde in bezit te nemen dat enkel ons toebehoort. Schuttingen tussen de tuinen en gordijnen voor de ramen. Dat gaat goed zolang we de ruimte van de ander respecteren, maar op het moment dat we de grenzen van de ander overtreden, is een conflict zo ontstaan.

4

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

Ademen over grenzen heen Wat Nguyen zegt zie ik als een voorwaarde om samen te kunnen leven op die ene wereld die we met zijn allen delen. Vertrouwen dat we elkaar respecteren in elkaars persoonlijke ruimte.

Want wie bepaalt welk stukje aarde van hem of haar is? Dat bepalen we zelf.

Hoe meer grenzen we maken, hoe meer conflicten er zullen ontstaan. Muren en

Nguyen Manh Hung | Living together in paradise | 2011

hekken om de ander buiten jouw land te houden. Vluchtelingen die Europa in willen en ‘onze’ grens oversteken, krijgen te maken met ik weet niet hoeveel procedures voordat ze het recht krijgen om hier te ademen, als ze dat recht al krijgen. Deze bezitsdrang heeft alles te maken met macht en angst. Angst om de controle te verliezen over het land.

Macht om het koste wat het kost te verdedigen. Oorlogen, conflicten, het op brute wijze elimineren van mensen omdat ze niet op jouw land thuishoren.

De kranten staan er vol mee.

Ook boven een hele smalle straat staat de hele hemel De Amerikaanse filosoof en dichter Ralph Waldo Emerson heeft een prachtige uitspraak gedaan over hoe we als mens kunnen slagen in het leven: “De wereld een beetje beter achterlaten, hetzij door een kind, een tuinpad of een verbeterde sociale toestand, weten dat ook maar één mens gemakkelijker geademd heeft omdat jij er was, dat is geslaagd zijn.” De relatie tussen jou en de wereld om je heen op de vierkante centimeter, daar begint het samenleven.

In het kleine, het alledaagse. Verdraag-

zaam zijn, ruimte geven en ruimte gunnen, delen van wat je hebt, de lucht is van iedereen. Etty Hillesum heeft gezegd: “Ook boven een hele smalle straat staat de hele hemel.” Etty, die in zulke erbarmelijke toestanden de hemel altijd is blijven zien, ook al was haar geen stukje van de aarde meer gegund. Dat vertrouwen, die wijsheid, daar zouden we dagelijks aan herinnerd moeten worden.

Graag keer ik terug naar het appartementencomplex van Nguyen Manh Hung. Ik zie het voor me dat ik erin loop. De deuren staan open, de mensen delen het voedsel dat er is. Ze zorgen voor elkaar en vertrouwen erop dat de ander dat ook voor hen zal doen. Er is geen bezit, wel vertrouwen in elkaar en in de samenleving. Het klinkt misschien als een utopie maar als ik voorbij de ramen kijk, kan ik het me toch voorstellen. Living together in paradise, het is het streven waard.

Gitta Nieuwenburg verzorgt schilderdagen en workshops schilderen met hart en ziel.

Informatie en aanmelding: www.kloosterhuissen.nl

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

5

bezinning door: ernst marijnissen o.p., dominicaan, schrijver en leerhuisbegeleider

Let op elkaar

I

n de dagen van Paulus was Korinthe een grote en kleurige stad met 400.000 inwoners. De natuurlijke ligging droeg ertoe bij dat deze plek een vanzelfsprekende verbinding werd tussen noord en zuid. Korinthe was een verzamelplaats van alles wat maar mogelijk was: mensen van verschillende rassen, religies en culturen met hun goede en kwalijke praktijken bevolkten de stad. Er was sprake van grote rijkdom en schrijnende armoede. De zedeloosheid in Korinthe was spreekwoordelijk. Geen wonder dat Paulus met dit verschijnsel in aanraking kwam. Dit alles leidde ertoe dat Korinthe werd gekenmerkt door een religieus en cultureel syncretisme. De stad bruiste van leven en was een smeltkroes van goed en kwaad, bitter en zoet, verfijnd leven en boosaardige manipulatie.

Pleidooi voor samenhang bij veelheid In deze aflevering staan we stil bij de tekst uit 1 Korintiërs 12,12-30. De brief aan de Korintiërs is in Efese geschreven, waar Paulus de ‘nieuwsberichten’ uit de gemeente van Korinthe heeft vernomen. Het Grieks waarin hij schrijft, ligt dichter bij het gesproken woord dan bij de schrijfstijl, die past bij een onderricht of een betoog. Een duidelijk voorbeeld daarvan is vers 12.

Hij schrijft tamelijk uitvoerig over het menselijk lichaam en diens samenhang: ‘zoals immers het lichaam één is en vele leden heeft maar de leden van het lichaam, hoewel ze met vele zijn, één lichaam vormen …’. Het tweede deel van de vergelijking daarentegen is kort en krachtig: ‘zo ook de Christus’. Het ‘lichaam van Christus’ wordt

6

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

hier tamelijk snel ter sprake gebracht, terwijl het toch niet zo voor de hand liggend is om de kerk met een lichaam te vergelijken. Omdat Paulus dit beeld tweeduizend jaar geleden introduceerde, is het voor ons vanzelfsprekend geworden. Daarom is het nodig hier even op de plaats rust te houden! Het beeld duikt plotseling en verrassend op. De formulering ‘zo ook de Christus’ rijst in zijn bondige formulering ver boven het vanzelfsprekende van het menselijk lichaam uit, waardoor onze aandacht ineens gespitst is!

Gelijk het lichaam niet zonder ademen kan bestaan, zo is de kerk van Jezus onmogelijk zonder het blazen en het werken van de Heilige Geest: ‘want ook door één Geest zijn wij allen gedoopt

tot één lichaam …’ Zoals geen enkel lichaamsdeel aanspraak kan maken op voorrang of een groter recht doen gelden op de lucht die wij inademen, zo is dat ook gesteld met hen die lidmaat zijn van de gemeente. Paulus noemt dan die lidmaten op, die in zijn dagen een rol hebben gespeeld: Judeeërs, Hellenen, slaven of vrijen: allen zijn wij met één Geest gedrenkt’ (13b). Het woordje ‘wij’ valt op! Paulus schrijft niet van boven of buiten af, maar als één van de vele leden van de gemeente. Allen ontvangen dezelfde Geest.

De verzen 15 en 16 pogen een halt toe te roepen aan de neiging om een gemeenschap in rangen en standen te verdelen.

Dat voedt de gevaarlijke behoefte om hoger op te willen en anderen voorbij te streven. Zo ontstaan competitie en concurrentiestrijd en structuren van afhankelijkheid, die de samenleving verdeelt in eerste- en tweederangs burgers. De sterke en heersende klasse zegt: “We moeten de zwakken tegen zichzelf beschermen”. Dat kan uitmonden in dictatuur en tirannie. De veel grotere schare van armen, zieken en ontheemden zegt: “Macht corrumpeert”. Dat kan uitlopen op grootschalige en onbeheersbare chaos en vernielingen. Als een deel het geheel opeist, is dat einde verhaal. Dus concludeert Paulus: ‘als heel het lichaam oog was, waar zou het gehoor zijn? Als heel het lichaam gehoor was, waar zou de reuk zijn?’ (17).

Deze woorden raken in de eerste plaats de geloofsgemeenschap aan. De kerk ‘wordt’ bijeengeroepen, en haar aanschijn wordt beschreven en gevormd in het leven, sterven en verrijzen van de Heer Jezus. Dus gebruikt hij krachtige

Korinthe

beeldtaal: ‘Als ze allen één lid waren, waar was dan het lichaam? Maar in feite zijn de leden met vele, maar is het lichaam één. Het oog kan niet zeggen tot de hand “ik heb jou niet nodig”, of op zijn beurt het hoofd tot de voeten “ik heb jullie niet nodig!”’ (19-21). In de gemeente hebben wij elkaar nodig. De een is er voor de ander, één voor allen en allen voor één. Je kunt niet ongestoord je eigen weg gaan, want we zijn niet allen precies hetzelfde: ‘als ze allen één lid waren, waar was dan het lichaam?’

Gedeelde verantwoordelijkheid Maar er zijn in de geloofsgemeenschap toch ook mensen met grotere en kleinere verantwoordelijkheid? Er bestaan toch ook zwakkere en sterkere leden? Ongetwijfeld, en daarom schrijft Paulus: ‘Veeleer zijn die leden van het lichaam die de zwakste lijken te zijn, noodzakelijk en die waarvan

De neiging om een gemeenschap in rangen en standen te verdelen, voedt de gevaarlijke behoefte om anderen voorbij te streven. Zo ontstaat een concurrentiestrijd, die leidt tot een samenleving van eerste- en tweederangs burgers. bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

7

Pastorale zorg mag niet worden ingeruild voor regelziekte en leergezag. Er mag geen sprake zijn van meer en minder, wel van verschil in verantwoordelijkheid. wij denken dat ze het minder eerbare van het lichaam zijn, die omgeven we met overvloediger eer, en onze minder sierlijke leden krijgen overvloediger versiering; maar onze sierlijke leden hebben dat niet nodig. Nee, God heeft het lichaam zo samengesteld, daarbij aan wat te kort kwam overvloediger eer gevend, dat er geen scheuring in het lichaam is, maar de leden eendrachtig voor elkaar zorgen’ (22-25). De kerk van Jezus bekommert zich in de eerste plaats om de meest kwetsbaren in onze samenleving. Die geeft zij ‘overvloediger eer’ om het evenwicht met de sterken te herstellen. Zo verkondigt zij de zin van haar bestaan: God redt ons uit de zwarte duisternis van geweld en vernedering en voert ons naar het licht van vrede en menslievend leven. De pastorale zorg voor haar leden mag niet worden ingeruild voor dogmatisme, regelziekte en leergezag. Er mag geen sprake zijn van meer en minder, wel van verschil in verantwoordelijkheid. De kerk is geen instituut noch een aanduiding voor een relatief kleine groep voorgangers.

Ze is als een levend lichaam: ‘als één lid lijdt, lijden alle leden mee; als één lid glorie ontvangt, verheugen alle leden zich mee’ (26). Als een deel van het lichaam ziek is zeggen wij: ‘ik ben ziek’. Niemand zegt: mijn keel is ziek, of mijn hart of mijn hoofd! En als wij ons gezond voelen en goed in ons vel steken, zeggen we: ik ben gezond.

8

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

Ten slotte keert Paulus terug naar het begin van zijn gelijkenis: ‘welnu, samen zijt ge: lichaam van Christus, en ieder ten dele: leden daarvan’ (27).

In het laatste gedeelte (28-30) spitst Paulus zijn aanwijzingen nog wat toe.

Hij schrijft dat God allerlei mensen in de gemeente heeft aangesteld, en doet dat uiteraard vanuit de situatie in de jaren vijftig van de eerste eeuw.

De apostelen waren nog in leven en daarom noemt hij het ambt van apostel het eerst. Ook de profeet wordt vermeld, vanouds niet zo geliefd, maar even noodzakelijk als de schriftuitleggers. Hij noemt nog meer aangestelden op, zoals mensen met bijzondere gaven als wonderkrachten, genezing, hulpbetoon, bestuur en kennis van vreemde talen.

In vergelijking met de eerste eeuw is het vertrouwen in het vrijmoedig werken van de Heilige Geest in de loop van de tijd duidelijk ‘aan banden’ gelegd.

Daarom wordt Zij in onze tijd feitelijk niet beleefd als de adem van de gemeente, waarmee alle broeders en zusters worden gedrenkt (zie vers 13).

Eens schreef Paulus een brief aan de kerk, midden in een flamboyante stad.

Hoe zou hij vandaag de dag schrijven aan ons, die als broeders en zusters van de Heer Jezus bewoners zijn van de bruisende stad van de mens?

Ernst Marijnissen verzorgt reeds vele jaren een drukbezocht leerhuis, steeds bestaande uit 11 bijeenkomsten. Start in oktober en januari. Informatie: www.kloosterhuissen.nl

essay door: andré lascaris o.p., dominicaan en publicist

De schoenmaker blijft niet langer bij zijn leest

“M

ijn vriendin en ik doen alles samen”, zegt met een opgewekt gezicht een jonge man, een student, die enthousiast meedoet aan een studieconferentie over conflicten. Hij voelt de ogen op zich gericht van de vijf anderen die tegelijk met hem aan een goed ontbijt begonnen zijn. Hij heeft de behoefte aan ons, ouderen met misschien de zoveelste gebroken relatie achter de rug, nog eens duidelijk te maken hoe een en ander zonder conflicten gaat in zijn woonplek. “We koken samen, doen samen de vaat, wassen de ramen, houden het huis schoon: we doen alles samen.”

Ik reageer kort en krachtig. Misschien heb ik te weinig geslapen, misschien is mijn humeur deze ochtend niet zo best. “Nou, ik zou daar maar eens gauw mee ophouden”, hoor ik mezelf zeggen. De student kijkt even verbaasd op, maar het zachte instemmend gebrom van de andere eters doet hem een licht opgaan. Hij zwijgt even, maar het is voor de vijf grijze hoofden duidelijk dat zij via mij een punt hebben gemaakt.

Spanningen De student deed mij denken aan de man die zijn echtgenote vraagt: “Heb ik honger?” Een verstandige vrouw reageert hier niet op. Een interessantere en meer gewaagde reactie zou kunnen zijn om na een korte denkpauze met een krachtig en duidelijk ‘neen’ of ‘ja’ te antwoorden. Hoe moet je als man reageren, als je liefhebbende partner op jouw vraag ‘ja’ of ‘neen’ zegt? Je mag dan vervolgens niet meer eten: je vrouw ontkent dat je hongerig bent; of

je moet juist wel eten: zij bevestigt dat je honger hebt. Want je kunt tegen je vrouw moeilijk zeggen dat haar mening er niet toe doet.

De jonge man en zijn vriendin doen alles samen. In het begin van hun relatie zal dit goed gaan. Ze zijn nog betrekkelijk nieuw voor elkaar. Maar al doende maken ze het voor zichzelf steeds lastiger om te weten wie zij zelf zijn. Zij worden steeds meer dezelfde persoon.

Zij doen elkaar na, kopiëren elkaar, ze bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

9

Wanneer de spanningen oplopen, helpt het als je besluit om niet alles samen te doen, maar de taken te verdelen, bijvoorbeeld op basis van interesse of bekwaamheid. worden meer en meer identiek. Ze proberen dezelfde dingen te doen of leuk, mooi of lekker te vinden Maar intussen worden ze zich bewust van een spanning die ze niet kunnen verklaren. De een blijkt bij sommige bezigheden veel handiger, slimmer, vlotter te zijn dan de ander. Ze worden jaloers op elkaar.

Om zichzelf te worden probeert de een de ander te overheersen. Een ruzie met de ander is tegelijk een ruzie met jezelf.

Een meningsverschil met de ander stelt je voor de vraag wat je als levensdoel hebt. Je losmaken van de degene met wie je nu het meest verbonden bent, kan alleen maar doordat je onder de invloed komt van een ander. Het is een pijnlijke ervaring om te ontdekken dat je meer belangstelling krijgt voor de vriendin van je partner dan voor haar.

Of dat je voelt dat je partner wegglipt en jou minder belangrijk blijkt te vinden, hoewel je aan elkaar trouw hebt beloofd, in de kerk, het stadhuis of in de slaapkamer.

Wanneer de spanningen oplopen, helpt het als je besluit niet alles samen te doen. In goed overleg, eventueel met een derde daarbij, kun je de verschillende taken onderling verdelen als in een regering. De een administreert het geld en legt daar rekenschap van af.

De ander beheert de agenda: met wie, waar en wanneer houden we contact.

Het koken wordt verdeeld, evenals de

10

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

schoonmaak, waarbij een van hen de taak heeft te zorgen dat er altijd voldoende schoonmaakmiddelen zijn.

Het aankaarten en plannen van uitgaan en de vakanties is eveneens een stukje dienstverlening. Je kunt dit een spelletje vinden, en dan nog een raar spel ook, een soort regerinkje spelen, maar het doet er niet toe hoe gek de regels ook zijn, als het spel maar werkt.

Conflicten worden opgelost door een gesprek tussen de desbetreffende ‘ministeries’, zodat niet alles wat conflictstof kan opleveren, in het geding wordt gebracht.

Rangen en standen Een gezin moet bestuurd worden en zo ook een samenleving. In de samenleving van de middeleeuwen en van daarvoor hechtte men grote waarde aan verschillen. We moeten daarbij wantrouwig zijn, want degenen die verschillen verheerlijken, zijn doorgaans degenen die de macht hebben.

Dat er verschillen zijn, wordt op zich niet positief gewaardeerd. Ze zijn een gevolg van de zonde. Maar in een wereld in zonde en dus in chaos, zijn ze noodzakelijk om orde te scheppen en een samenleving bijeen te houden.

Volgens paus Gregorius de Grote (590604) heeft God de rangen en standen ingevoerd, opdat de leden van de lagere klassen eerbied betuigen aan die van de hogere en deze op hun beurt liefde schenken aan de lagere. Zo ontstaat er een weefsel van eendracht en worden de verschillende taken op een juiste manier uitgevoerd. Anselmus van Laon, die stierf in 1117, meende dat bij de opstanding van de mens uit de dood de verschillen bewaard bleven, want de hel is een plaats zonder orde met de eeuwige horror van de wanorde.

Lisa Milroy | Crowd

De orde van de samenleving lag in de tijd van Gregorius en Anselmus vast.

De hoofdindeling was ‘adel’ tegenover ‘niet-adel’. Niet je inkomen bepaalde je plaats, maar of je geboren was uit een familie die zich ooit verdienstelijk had gemaakt voor de koning. Je vader was lid van het bakkersgilde, de zoon werd dat ook en bleef heel zijn leven brood bakken, hoewel hij liever had geschilderd. Schoenmaker blijf bij je leest.

Aanvankelijk kon je alleen in de kerk op grond van je bekwaamheid carrière maken: een boerenknecht kon paus worden (Pius V). In de loop van de eeuwen namen de economisch sterkeren de rol over van ‘verdienstelijke’ mensen. De maatschappij werd beweeglijker, het geld bracht de hele maatschappij in beweging, regels die mensen en hun doen en laten vastlegden, verschoven. Je kon wisselen van rang en stand. Geld bleef

We zien elkaar als gelijken, maar met het vergelijken verschijnen ook afgunst, wrok en de twijfel of we wel gelijk zijn, in ons leven.

lang (terecht) verdacht. Maar het bloed gaat waar het niet gaan kan; als er geld te verdienen viel, probeerde men uit waar de grenzen lagen.

In onze samenleving zijn er nog steeds verschillende rangen en standen. Ze hebben vaak geen duidelijke omschrijving. Men heeft het bijvoorbeeld over ‘ons soort mensen’. In beginsel kan iedereen van de ene naar de andere ‘soort mensen’ gaan. ‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren’ zegt de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. We willen niet terug naar een maatschappij waarin je leven voor een goed deel vastligt bij je geboorte. We zien elkaar als gelijken en daarom doen we dezelfde dingen, trekken we dezelfde kleren aan, gaan op soortgelijke vakanties en dus doen we veel samen. Maar er zit een adder in het gras. De vraag ‘wie ben ik?’ brengt ons ertoe ons voortdurend met elkaar te vergelijken. Afgunst, jaloezie, ressentiment, de twijfel of we wel gelijk zijn, verschijnen in ons leven. Ons leven kan veranderen in een dodend samenzijn. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2015 geloven onderweg

11

interview gitta nieuwenburg interviewt wivine taminiau

Op weg naar je eigen unieke plek

W

ivine Taminiau praat gepassioneerd als het gaat om haar werk als personal/life-coach. Zij begeleidt mensen die om wat voor reden dan ook in een uitkeringssituatie terecht zijn gekomen. Vanuit haar eigen ervaringen en levensweg is zij doordrongen van het feit dat je mensen alleen echt kunt ondersteunen en op weg kunt helpen naar zelfstandigheid, als je de mens in al zijn elementen in ogenschouw neemt. Ieder mens, in welke situatie dan ook, bezit talenten en kwaliteiten. Maar wanneer je in een uitkeringssituatie zit, kan dat je zelfvertrouwen ondermijnen met als gevolg dat je niet meer gelooft in je eigen waardigheid. Haar missie is om mensen op eigen kracht weer deel te laten nemen aan de samenleving. Het uiteindelijke doel is onafhankelijkheid en de herwonnen eigenwaarde als belangrijke voorwaarde in te zetten bij de terugkeer in de maatschappij. Jouw persoonlijke plek. En daarbij zet Wivine haar positieve houding en diepe geloof in de oorspronkelijkheid van de mens in om uiteindelijk het hoogst haalbare uit ieder mens te halen. Zonder vooroordeel en op weg naar zelfredzaamheid, naar een zelfstandige en waardige positie in de maatschappij.

Onconventionele methoden Met haar onconventionele manier van werken is ze in staat om alle aspecten van het leven onder de loep te nemen die een goed functioneren in de weg staan. “Mensen die een stukje warm zakelijke ondersteuning nodig hebben, worden naar mij verwezen. We onderzoeken hun levenspad naar wat het tot op de dag van vandaag gebracht heeft; daarin is alles waardevol, óók de

12

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

schaduwzijde van het leven. Alle ervaringen vormen je persoonlijkheid. Het belangrijkste in de kennismaking is het wederzijds vertrouwen in elkaar. Door mezelf te blijven onder alle omstandigheden voelen anderen de ruimte om te mogen zijn wie ze zijn zonder aanzien des persoons. Dit gesprek is altijd een dialoog, een samen optrekken. Als de basis is gelegd en het vertrouwen is gewonnen, gaan we samen op pad. Ik sta

open voor elke hulpvraag en deins niet terug voor welk probleem dan ook. Alles is bespreekbaar; zeker de diepe zielenroerselen die zo ondermijnend kunnen zijn voor het zelfvertrouwen. Het is belangrijk dat we eerst de basis versterken. Als iemand mijn hand en voet tijdelijk nodig heeft dan ben ik er. Dat wil niet zeggen dat mijn begeleiding grenzeloos is. Het moet wel resultaat hebben. Ze mogen niet afhankelijk van mij worden, integendeel.”

Vruchtbare groei Ze is zich zeer bewust van het feit dat elke ervaring in het leven iemand vormt tot wat hij of zij is geworden en dat elk aspect bijdraagt aan de ontwikkeling van iemands talenten. Maar ook hoezeer gebeurtenissen in het leven en allerlei randvoorwaardelijke zaken (bijvoorbeeld opvoeding, financiën, gezondheid of voeding) een negatief effect kunnen hebben op het zelfvertrouwen en het gevoel van eigenwaarde. Daarom is het nodig deze zaken bespreekbaar te maken en aan te pakken en dat doet ze ook. Pas daarna is het werken aan zelfvertrouwen, groei en eigenwaarde vruchtbaar, om vandaaruit een waardige plek in de samenleving te kunnen innemen in welke vorm dan ook. “Ik begeleid ze de weg op die ze uiteindelijk zelf zullen gaan bewandelen. Zodra ze het alleen kunnen, zit mijn werk erop.” In de hoedanigheid van coach functioneert ze als een anker. Ze gaat mee met afspraken bij artsen of andere hulpverleners. Ze regelt desnoods afspraken als mensen daartoe op dat moment niet in staat zijn, maar altijd met het doel dat mensen het op den duur zelf gaan doen.

“Wanneer je in deze maatschappij niet in staat bent om je eigen broek op te

If you can’t find a way, create one

houden maar afhankelijk bent geworden, dan kan je eigenwaarde tot een nulpunt dalen. Je kunt kwetsbaar en eenzaam worden. Je bent genoodzaakt bij allerlei instanties je hele ziel en zaligheid op tafel te leggen en respect lijkt niet meer van toepassing als je zonder baan aan de kant staat.” En daar wringt voor Wivine de schoen. Respect tonen en geven is voor haar van wezenlijk belang voor juist deze mensen, omdat het ontberen daarvan de kern is voor de afbraak van het zelfbeeld. En dat maakt de situatie waarin ze zitten alleen maar erger. “Het maakt je als mens nederig als je je hand moet ophouden. Mensen die noodgedwongen afhankelijk zijn

Respect tonen en geven is juist voor kwetsbare mensen van wezenlijk belang, omdat het ontberen daarvan de kern is voor de afbraak van het zelfbeeld. bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

13

De uitdaging om dingen anders aan te pakken prikkelt niet alleen het doorbreken van starre patronen, maar stimuleert ook de mogelijkheden van meer effectieve manieren van handelen.

Nieuwe ervaringen Een belangrijk onderdeel van haar coaching is het aanbieden van nieuwe ervaringen. Het uit het isolement halen van mensen die soms al jaren achter gesloten deuren leven. “We leven te veel op eilandjes en in mijn ogen is het belangrijk dat we veel meer op elkaar letten. Oog hebben voor elkaar verhoogt de kwaliteit van leven. Alle nieuwe ervaringen zijn een onderdeel van het proces naar buiten. Van engtekijkers naar ruimtekijkers.” Als voorbeeld noemt ze dat mensen die nog nooit in een klooster zijn geweest, dit als een overweldigende ervaring beleven. De stilte maakt dat ze zich weer verbonden voelen met hun innerlijke vertrouwen en dat het goed is zoals ze zijn. Dat zet hun ontwikkeling in gang. De spiraal naar boven is ingezet.

blijkt erg effectief te zijn. Er wordt veel contact en plezier gemaakt, terwijl een ieder aan zijn eigen doelen werkt.

Creatieve uitingen kunnen enorm behulpzaam zijn bij het leren zien en erkennen van patronen die het goed functioneren in de weg staan. Juist doordat ze het zelf zien gebeuren in het schilderen of het werken met klei, maakt het meer indruk en is de werking efficiënter dan wanneer de valkuil of de negatieve gedachtepatronen alleen maar besproken worden. De uitdaging om het anders te doen, prikkelt niet alleen het doorbreken van starre patronen, maar stimuleert ook de mogelijkheden van andere, meer effectieve manieren van handelen. Een aantal uitspraken van deelnemers illustreren dit: “Ik merk dat ik tegen grenzen aanliep, maar schilderen helpt me om verder te durven.” “Ik liep iedere keer tegen mijn perfectionisme aan, maar heb nu wel ingezien dat iets er ook kan zijn zonder dat dit perfect is.” De deelnemers zijn dikwijls verrast door de werking van creativiteit en de emoties die daarbij loskomen, wat achteraf een gevoel van opluchting geeft. “Het geeft me een vrijer gevoel.” Het deel uitmaken van een groep en ervaren dat je niet alleen bent met problemen, geeft rust en troost.

Creatieve workshops Een andere onconventionele methode die Wivine toepast, zijn de creatieve workshops waarin mensen die in een vergelijkbare situatie zitten, elkaar ontmoeten en creatief bezig zijn. Het feit dat mensen uit hun huis naar een bijeenkomst gaan, is voor sommigen al een doel op zich. Samen creëren

Op weg naar zelfredzaamheid, op weg naar een baan of vrijwilligerswerk, op weg naar je eigen unieke plek in de maatschappij hoe die er ook uitziet. Een re-integratie is geslaagd, als een mens die eigen unieke plek weer weet in te nemen en weer het gevoel heeft deel uit te maken van het grote geheel.

geworden van een uitkering verdienen juist respect.”

14

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

column door: roy clermons, geestelijk verzorger in de psychiatrie en lekendominicaan

De wijsheid van ‘buitenbeentjes!’

“Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg!” In ons land is dit een bekende uitdrukking. We houden over het algemeen niet zo van mensen die apart zijn, die hun kop boven het maaiveld uitsteken. We roepen allemaal dat iedereen zichzelf mag en moet kunnen zijn. De individualiteit mag gezien worden, maar dat moet dan wel binnen bepaalde kaders blijven. Welke kaders? Geen idee!

Wellicht zijn het onzichtbare kaders, die merkbaar worden wanneer we mensen ontmoeten die duidelijk anders zijn dan de massa. Aan de ene kant roept het respect op dat iemand zo zichzelf kan zijn, maar aan de andere kant maakt het ook een fundamentele angst in ons wakker; want degene die buiten de groep valt, staat alleen. Die hoort er niet bij. Stel je voor dat ons dat overkomt?!

TV-programma’s als ‘De stoel’, ‘Joris showroom’ en ‘Man bijt hond’ werden en worden veel bekeken met het dubbele gevoel van ontzag en respect voor mensen die hun eigen weg gaan, en tegelijk het knagende onderbuikgevoel dat we hier te maken hebben met de ‘buitenbeentjes’ van de samenleving. Als we ons openstellen voor hun verhalen, dan valt op dat deze mensen vaak te maken hebben gehad met ingrijpende gebeurtenissen in hun leven, die hen als het ware hebben aangezet om hun eigen unieke koers te varen. Als we het aandurven het contact aan te gaan met deze mensen en daarmee de confrontatie met onze eigen angst, dan kunnen we zien dat er een enorme wijsheid en overlevingskunst schuilt in deze ‘buitenbeentjes.’ Wijsheid en overlevingskunst die ze hebben opgedaan in de confrontatie met de ongewisheid en de grilligheid van het bestaan; een fundamenteel aspect van het menselijk leven waar we allemaal vroeg of laat in meer of mindere mate mee te maken krijgen. We kunnen daarvan leren voor ons eigen leven en voor de groei en ontwikkeling van ons unieke individu. Maar dan moeten we voorbij onze angst om op een zijspoor terecht te komen, of om alleen op de wereld te zijn. Dan zien we de uniekheid van de ander hoe deze zijn of haar leven leidt, en tegelijkertijd wat ons bindt en verenigt, namelijk datzelfde grillige en ongewisse leven waardoor we gedragen worden en waar we niet uit vallen. We zien dat we allemaal uniek zijn, anders dan de ander en toch niet alleen. We zijn in feite allemaal buitenbeentjes, fundamenteel met elkaar verbonden.

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2015 geloven onderweg

15

Essay

door: theo menting, lekendominicaan en medewerker dominicanenklooster huissen

Opkomst en val ...

H

et was de bedoeling om mijn artikel te wijden aan het beroemde ­theaterstuk van Bertholt Brecht: ‘Der Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny’ (Opkomst en val van de stad Mahagonny). Het idee speelde al een tijd en de thematiek die Brecht in dit stuk aan het licht brengt, zou naadloos op de realiteit van vandaag te leggen zijn.

Verdacht in het Westen Het was de bedoeling om dan vanuit de inhoud en de personages van het stuk te onderzoeken of er inderdaad overeenkomsten zijn met onze huidige samenleving. Enigszins gewaagd, daarvan ben ik mij bewust, want volgens theater- en cultuurwetenschappers is dit stuk een ‘spiegel van de kapitalistische maatschappij’. En dat is een risico, wanneer je Brecht ter sprake wilt brengen. Het kost nogal moeite om zijn oeuvre en zijn leven los te rukken van het dualistische denken. Hij is – vooral na de Tweede Wereldoorlog – nauw verbonden geweest met de DDR, wat hem verdacht maakte in het Westen, zeker na de ‘Wende’. Direct na de val van de Muur werden dan ook rigoureus alle Oost-Duitse theaters overgenomen door Westerse intendanten, werden Brechts werken verboden en lag zijn gehele werk letterlijk op straat. Nog geen maand ná die historische gebeurtenis in Berlijn, kon ik op straat bijna

16

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

al zijn theaterstukken, zijn gedichten en liederen en diverse biografieën voor nog geen vijftig gulden aanschaffen.

Een heldere spiegel Inmiddels is er – gelukkig – wat meer afstand gekomen en heeft de tijd de ergste ongenuanceerdheid weggewist.

Maar Brechts werk blijft zich in een spanningsveld bevinden. Want, hoe vervreemdend zijn theaterstukken ook mogen zijn, Brecht verstaat de kunst om een hele heldere spiegel van de maatschappij te laten zien. En helaas heeft de geschiedenis ons geleerd dat deze spiegel nog altijd glashelder is.

De macht van het geld ‘Opkomst en val van de stad Mahagonny’, beschrijft slechts in één bedrijf Mahagonny als de ‘ideale stad’. In deze stad mag de burger alles. Áls hij maar geld heeft. Anarchie en alcohol spelen daarbij een grote rol. Geldgebrek wordt gezien als een zwaar misdrijf, dat wordt

Het levenloze lichaam van vluchteling Aylan Kurdi wordt weggedragen

bestraft met de dood. Alles draait om de macht van het geld. Er zijn uitbuiters en mensen die uitgebuit worden.

Menselijke relaties gaan stuk. Het gaat in het leven van de burger enkel nog om vreten, zuipen, boksen en vrijen.

Dé foto Het was dus de bedoeling om over dit stuk te schrijven. Maar dan verschijnt er op de voorpagina van de krant die ene foto: een jongetje van drie spoelt dood aan op het strand. Door zijn ouders en familie meegenomen op de vlucht uit oorlogsgebied. Ze wilden de oversteek maken naar de vrijheid en een nieuwe toekomst. Hij heeft het, net als duizenden anderen, niet gered. Verdronken. Dood.

Deze foto is in korte tijd hét symbool geworden voor de verschrompeling van de mensheid, zoals we die nu meemaken. En dat lijkt in een rap tempo te gaan. Nog dagelijks zien we beelden van duizenden vluchtelingen op weg

naar vrijheid. We horen verhalen over mensen die deze vlucht met de dood moeten bekopen. We lezen over mensensmokkelaars die vluchtelingen uitbuiten en ze de dood injagen, om er zelf beter van te worden. Immers, er moet een flink bedrag betaald worden, wil je naar het land van de vrijheid. We zien de chaotische situaties bij de grenzen. Én we worden schaamteloos stil als we de (helaas vele) reacties lezen, ook uit eigen land …, van mensen die de deur potdicht willen houden. Met Geert Wilders voorop. Eigen volk eerst, klinkt harder en luider dan ooit.

Tegen de heersende machten van deze tijd in zijn er wel degelijk mensen te vinden die geloven in het visioen van recht en vrede.

Die niet willen geloven in de slogan ‘het is zoals het is’, maar leven vanuit dat diepe verlangen: ‘het kan anders’. bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

17

Hoe dichtbij!

We weten inmiddels dat het ‘vluchtelingenprobleem’ (alleen dat woord al!) groot en complex is. We zijn dan ook druk in de weer met analyses, theorieën, het bedenken van mogelijke aanpak en oplossingen, maar intussen gaat de chaos onverminderd voort. Nog lang dachten we dat het een ‘ver-van-mijnbed-show’ was; inmiddels weten we beter.

De dood is aangespoeld op het strand van onze Europese, beschaafde (!) samenleving. Een samenleving waar dan wel niet het wapengeweld en de dictatuur heersen en mensen gekleineerd en onderdrukt worden door strenge regels en wetten, maar waar evengoed de macht van het geld velen in de ban heeft. Het eens zo welvarende, voorbeeldige en rijke Avondland, met een enorme rijkdom aan cultuur, wetenschap, kunst en misschien wel de grootste schat: de democratie, lijkt aan een proces van afbrokkeling te zijn begonnen. Opkomst en verval ...

Het kan ook anders!

Tegen alle verval in, tegen de heersende machten van deze tijd in klinkt er gelukkig een ander geluid. Er zijn

18

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

wél mensen te vinden die zich inzetten voor een andere wereld. Die geloven in het visioen van recht en vrede. Die de vluchteling en de vreemdeling opnemen in hun midden. Die niet willen geloven in de slogan ‘het is zoals het is’, maar eerder leven vanuit dat diepe verlangen: ‘het kan anders’.

De samenleving zoals die in het stuk van Bertolt Brecht geschetst wordt, begint in de hel en eindigt in de hel.

Treffend zingen de burgers van Mahagonny tegen God: wij waren altijd al in de hel! Dat er nog mensen zijn die de hel ontvluchten. Dat er nog wegen zijn, begaanbaar richting vrijheid en menswaardigheid. Dat er nog stranden zijn waar kinderen horen te spelen ...

Het was de bedoeling dus om over Brecht te schrijven. Een foto op de voorpagina van de krant bewoog mijn vingers op het toetsenbord de andere kant op. Ik kon niet anders.

Theo Menting begeleidt diverse programma’s, waaronder ­individuele retraites, Op zoek naar….. , stilteweek en lieddagen.

Informatie: www.kloosterhuissen.nl

essay

door: marian kuijs, programmaleider bij zorggroep almere en deelnemer leiderschapsretraite noveen

Gedachten op de brug over de Slingebeek

A

fgelopen zomer was ik aan het fietsen in Drenthe. Op een mooie julidag reed ik op een brug over de Slingebeek. Ik keek links, ik keek rechts, maar de Slingebeek was aan beide kanten kaarsrecht. Geen slinger te zien. Een bord naast het kanaaltje vertelde me dat hier gewerkt werd aan het herstellen van de natuurlijke, kronkelende, loop van de Slingebeek. Dat wordt op het moment veel gedaan in Drenthe: het herstellen van de natuurlijk meanderende beekdalen. En passant worden de oevers meer glooiend gemaakt en het stroomgebied aanzienlijk verbreed.

Ik stond te mijmeren op de brug. Als kind van de hoge zandgronden in oostelijk Brabant moest ik denken aan de ruilverkavelingen in de jaren zestig en hoe die tot schaalvergroting en rationalisering van het landschap hebben geleid. Iets dergelijks zal in Drenthe gebeurd zijn. Eeuwen lang kronkelden de beken door het land, tot ze in de jaren van de modernisering en het vooruitgangsoptimisme rechtgetrokken werden. Alles voor een grotere opbrengst en efficiĂŤntere bedrijfsvoering. En nu, amper vijftig jaar later, wordt de oude, natuurlijke, situatie hersteld. De rationalisering blijkt in plaats van vooruitgang een hikje te zijn van vijftig jaar in een landschap van duizenden jaren oud. Van die gedachte werd ik beslist vrolijk!

Omslag naar duurzaamheid De beekdalen worden namelijk niet alleen hersteld, omdat we dat mooier en fijner voor de natuur vinden, maar ook omdat het hard nodig is voor water-

berging. Er vallen immers steeds vaker steeds zwaardere regenbuien en er zijn in het landschap buffergebieden nodig die dat water kunnen opvangen. Aan het einde van de jaren van moderniteit

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

19

Ook de menselijke maat zal in de samenleving terugkeren.

Je ziet het bijvoorbeeld, als verpleegkundigen en patiënten lokale zorgcoöperaties opzetten, of zzp-ers een onderling broodfonds als verzekering beginnen. blijkt dus dat we voor een duurzame waterhuishouding teruggaan naar de eeuwenoude wetten waarlangs het landschap vorm kreeg. Deze omslag naar duurzaamheid zal naar mijn overtuiging in de komende jaren overal in Nederland gemaakt gaan worden. We geven ruimte aan de rivieren om droge voeten te houden. We zullen naar het sluiten van kringlopen moeten gaan, willen we over voldoende energie en grondstoffen blijven beschikken. Om onze samenleving van de toekomst vorm te kunnen geven zullen we weer de wetten van de natuur moeten respecteren en toepassen, gewoon omdat er geen alternatief is.

Menselijke maat En zoals de oude beekdalen terugkomen, zo zie ik ook de menselijke maat terugkeren in de samenleving. Bijvoorbeeld: mensen gaan weg bij de grote energieleveranciers uit onvrede over de slechte service, de hoge prijzen en het gebruik van fossiele brandstoffen.

Zij verenigen zich in lokale energiecoöperaties. Hetzelfde geldt voor verpleegkundigen en patiënten, die lokale zorgcoöperaties opzetten, of voor zzpers die een onderling broodfonds beginnen als verzekering tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid. Er zijn zelfs al kleine, lokale banken aan het ontstaan

20

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

waarbinnen mensen aan elkaar geld lenen.

In de ‘Noveengroep (retraite voor leidinggevenden)’ van het dominicanenklooster in Huissen bespreken wij regelmatig de klem die wij in het werk ervaren, de greep van kwaliteitssystemen, bezuinigingen, targets, outputsturing en hoe het verder allemaal heet.

Een systeem van afvinken en verantwoorden, waaraan vooral wantrouwen ten grondslag ligt. De dominantie van het geld. Het gebrek aan ruimte voor mensen en hun passie.

Maar, dacht ik, met mijn fiets aan de hand op de brug over de Slingebeek, ook dat zal overgaan. Net zoals het rechttrekken van de beken niet duurzaam bleek te zijn, zal dat ook blijken voor de knellende greep van systemen op mensen in arbeidsorganisaties. Je kunt het zien in de coöperaties die ik al noemde. Het aantal coöperaties dat wordt opgericht, stijgt snel. Je kunt het ook zien aan de vele kleine bedrijfjes die jonge mensen opzetten. Er zijn veel voorbeelden van bedrijfjes waarin het gaat om sociaal ondernemerschap, om bijdragen aan de lokale gemeenschap en om duurzaamheid. Het gaat om persoonlijke relaties en wat een bedrijf kan toevoegen aan de plaatselijke gemeenschap. Geld is daarbij middel en geen doel.

We staan aan het begin van een overgang naar een samenleving waarin vertrouwen, bezieling en gemeenschap bestaan naast duurzaamheid, waarin geld weer middel is en geen doel.

Brug over de Slingebeek | fotograaf Erik Eshuis

Overgang naar een nieuw tijdperk We staan naar mijn overtuiging aan het begin van een overgang naar een samenleving waarin het niet alleen gaat over duurzaamheid, maar ook over vertrouwen, bezieling en gemeen-

schap. Waarin geld weer middel is en geen doel. En waarin beekjes weer door het land meanderen. Ik fiets verder, met een open oog voor de lokale initiatieven en nieuwe bedrijfjes van de toekomst, en voor meanderende beken.

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

21

essay door: holkje van der veer o.p., dominicanes, agoge, theologe en auteur

I

Een stad geeft uitzicht

n Amsterdam groeide ik op in een bovenhuis, dat echt een warm thuis voor mij was. Het Vondelpark was onze tuin. Met een oude deken eigenden wij voor de duur van een middag ons twee vierkante meter toe. Als kind rende en speelde ik daar in het gras. Maar in de zomer zochten we verkoeling. Aan de rand van een openluchtbad, een plas tussen de torenflats aan de westkant van de stad, herhaalden we hetzelfde ritueel. De deken werd uitgespreid en we hadden weer een eigen domein. Bij nog hogere temperaturen trokken we naar het strand. Tussen de enorme mensenmassa van Zandvoort wisten we met die oude deken ook daar een privé te creëren.

Een leerzaam eigen tuintje In de hoogste klas van de basisschool mochten we naar ‘de schooltuintjes’.

Deze lagen in een prachtige groene omgeving. Hier kreeg iedere leerling een eigen lapje grond van anderhalve vierkante meter. De tuinmeester leerde ons, stadse bleekneuzen, van alles over het groeien en het bloeien. Wij zaaiden met aandacht groente, kruiden en bloemen in zorgvuldig gecreëerde geultjes. Na weken van schoffelen en harken mochten we de bemodderde peentjes oogsten om ze thuis aan onze ouders te tonen.

Maar, het eten van die zelf uit de grond getrokken worteltjes vond ik vies. Die zwarte aarde, waarin onzichtbare processen hun gang gaan en waar van alles groeit en leeft, vond ik mysterieus, onvoorspelbaar en eng. Als je met je handen in de zwarte aarde gaat, kan daar zomaar van alles leven en bewegen. Ik

22

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

vroeg mij af hoe het mogelijk was dat die donkere aardse prut iets eetbaars voort kan brengen. Die zwarte massa waar ook de wormen, kakkerlakken en de kevers kruipen. Het leek mij veiliger om in de toekomst mijn worteltjes in de winkel te kopen.

Wonen op de begane grond Toen ik rond mijn twintigste als student in Zwolle terecht kwam, vond ik een kamer in Assendorp, een studentenwijk gebouwd aan het begin van de twintigste eeuw, waar ook het Dominicanenklooster staat. Voor de eerst keer van mijn leven woonde ik in een rijtjeshuis. Het heeft zeker een jaar geduurd, voordat ik gewend was aan het wonen op de grond. Ik miste het uitzicht en ik miste ‘de tussenruimte’.

Als je op de grond woont, ben je maar met één enkele deur gescheiden van

de buitenwereld. Als je door die deur en over de drempel stapt, dan sta je in het huis. Als je gewend bent aan een bovenwoning, dan is er voordat je het huis betreedt een tussenwereld in de vorm van een trappenhuis, al dan niet met lift. Deze tussenwereld gaf mij een gevoel van geborgenheid en veiligheid.

Weinig privacy In het straatje was het smal, het huis van onze overburen was maar enkele meters bij ons vandaan. Keek je in de woonkamer naar buiten, dan had je een onvermijdelijk uitzicht op het huis van de buren. Het was bijna onmogelijk om niet te volgen wie daar op welk tijdstip naar binnen ging. De nieuwsgierige blikken van de wandelaars die ons huis passeerden, waren ook moeilijk te negeren. Al snel realiseerde ik mij dat dit aan de grond wonen minder privacy bood. Ik voelde mij bekeken en gevolgd. Ook al had het huis aan de achterzijde een plaatsje met schuurtje, ik vond het wonen in zo’n straatje benauwd en donker. Natuurlijk, de meeste bovenwoningen staan ook in een straat, maar de afstand van huis naar huis is meestal wat ruimer, waardoor er meer licht naar binnen kan vallen.

Van bovenaf kijken In het Zwolse arbeiderswoninkje miste ik de mogelijkheid om van boven naar beneden te kijken. Juist het anoniem observeren van de straat heb ik altijd als leerzaam ervaren; het van bovenaf op de wereld kijken die zich daar beneden in miniatuurvorm afspeelt. Er wandelen mensen, de auto’s gaan voorbij en als je geluk hebt doordat je aan een gracht woont, passeren er zelfs schepen. Vanuit mijn eigen veilige bo-

Kunstenaar onbekend

venwereld had ik het weidse uitzicht op de wolken, en de vogels in de lucht kon ik zien dansen.

Vanuit onze bovenwoning kon ik de bewegingen van de stad gadeslaan.

Zo verzamelde ik mijn informatie om uiteindelijk mijn eigen weg te gaan en eigen keuzes te kunnen maken. Natuurlijk, een stad als Amsterdam komt zelden echt tot rust. Dag en nacht is er verkeer, hoor je een tram voorbij rin-

Wat ik heb geleerd van het opgroeien in de stad is het belang van keuzes maken. Een stad dwingt je om keuzes te maken, omdat er van alles veel te veel is. bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

23

De stad heeft mij - juist door het opdoen van hele verschillende ervaringen geleerd om weidser en opener te kijken dan alleen je eigen stoepje of straatje. kelen en is er een sirene die aandacht vraagt. Maar juist deze stadse geluiden doen mij beseffen waar ik ben. Ik ben in een stad. Alles heeft een keerzijde; Amsterdam is poep op de stoep en haat in de straat. Fijnstof is niet prettig voor je longen. Maar juist de geluiden van de stad verbinden mij ook met de grote verscheidenheid aan culturen en mensen.

Een stadsleven noopt tot keuzes Zoals er soms van buitenaf met medelijden gekeken wordt naar kinderen die opgroeien in een bovenhuis of flat, zo keek ik rond mijn zestiende met medelijden naar de pubers die ik tijdens mijn vakanties ontmoette. Ik kon mij niet voorstellen hoe het zou zijn om buiten Mokum te leven. Ik had geen idee hoe je je maatschappelijk en cultureel zou kunnen ontwikkelen zonder een Kalverstraat, Rijksmuseum of Carré. Echt leven, vrij leven, was volgens mij alleen in de stad mogelijk.

Wat ik heb geleerd van het opgroeien in de stad is het belang van keuzes maken. Een keuze kun je pas maken als je weet wat er in de wereld te koop is.

Een stad dwingt je om keuzes te maken, omdat er van alles veel te veel is.

Je kunt niet overal tegelijkertijd zijn en je kunt ook niet met iedereen tegelijkertijd bevriend zijn. Je moet kiezen waar je je speelkleed neerlegt. Hoe creëer ik in de veelheid van dingen en

24

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

mensen mijn eigen wereld, een basis van rust en vertrouwen tussen een miljoen anderen.

Keuzevrijheid Vanwege de keuzemogelijkheden kozen mijn ouders voor het Montessorionderwijs. Op mijn weekrooster stonden niet alleen klassikale lesuren, maar veel vaker stonden er ‘vrijwerkuren’.

Vrijwerk zijn dagdelen waarin leerlingen hun eigen belangstelling en interesses mogen volgen. Wij kregen een planner, een lijst die een overzicht gaf van welke docent wanneer voor ons beschikbaar was. Als puber mocht ik kiezen: ga ik vandaag naar Frans, naar Aardrijkskunde of toch maar liever naar Volksdansen.

Eenzelfde vorm van vrijheid trof ik ook aan in het jeugdwerk van de doopsgezinde gemeente. Om te ontdekken hoe wij wilden leven en wat het kan betekenen om een christen te zijn, bezochten wij verschillende kerkgenootschappen.

Ik ben een keer in een dienst van het Leger des Heils, een Baptistengemeente en een ‘happyklap AmerikaansEngelse Pinksterkerk’ geweest. Ook bezochten wij een sjoel, de moskee en een Hindi tempel.

Juist het opdoen van hele verschillende ervaringen, het weidser en opener leren kijken dan alleen je eigen stoepje of straatje heeft de stad mij geleerd.

Ook al woon ik nu in Nijmegen, ik ben en blijf een Amsterdammer die graag vanuit haar eigen huisje naar de wereld kijkt.

Holkje van der Veer begeleidt regelmatig kloosterweekenden.

Informatie: www.kloosterhuissen.nl.

geloven

Neem nu een jaarabonnement onderweg op Geloven Onderweg voor slechts € 15,– onderweg 1 of ontvang een gratis 2 cd* of boek** dominicaan

s tijdschrift

pprijs � 7,50

voor bezinn

geloven

losse verkoo

en beweging

voorjaar 2015 | jaargang 133

dominicaan

losse verkoo

ing, bezieling

s tijdschrift

pprijs � 7,50

voor bezinn

ing, bezieling

en beweging

zomer 2015 | jaargang 133

Dick Lieftink

André van der

Paul Loomans

**Catechismus van de compassie Over twaalf kernwaarden uit het Christendom Christiane Berkvens-Stevelinck en Ad Alblas

Tanja van Humm el

Ton Roumen

(winkelwaarde 19,50)

*Dubbel cd Jaargetijden 25 schriftliederen voor het liturgisch jaar Henk Jongerius en Jan Raas (winkelwaarde 22,50)

André Lascaris

Afwijken van Doorbreek he t vijandsdenke n

Ton Jorna

je pad

Marga Clau s

❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg en betaal het eerste jaar slechts € 15,– ❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang de cd Jaargetijden ❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang het boek Catechismus van de compassie mijn gegevens zijn:

naam voorletters

m/v*

straat + huisnr. postcode woonplaats telefoonnummer geboortedatum emailadres * doorhalen wat niet van toepassing is

❍ J a, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg en betaal daarvoor slechts € 15,–** ❍ Ja, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang zelf de cd Jaargetijden** ❍ Ja, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg voor € 25,– en ontvang zelf het boek Catechismus van de compassie** ** Het abonnement stopt automatisch.

het abonnement is bestemd voor: naam voorletters

m/v*

straat + huisnr. postcode woonplaats telefoonnummer geboortedatum emailadres betaling: Ik machtig Stichting Dominicanenklooster Huissen om eenmalig het abonnementsgeld af te schrijven van mijn rekening: iban rekeningnummer

(volledig invullen) Incassant ID: NL19ZZZ999999991662

handtekening Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: geloven onderweg, stichting dominicanenklooster huissen,

antwoordnummer 2900, 6800 vk huissen

Voorwaarden Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt. Prijswijzigingen voorbehouden. Het abonnement geldt minimaal voor een jaar en kan tot uiterlijk een maand voor het eind van deze periode worden opgezegd. Na de actieperiode wordt het abonnement automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd welke op ieder moment opzegbaar is met een opzegtermijn van drie maanden. U kunt gebruik maken van deze aanbieding indien u de afgelopen 6 maanden geen abonnement op Geloven Onderweg heeft gehad. Het cadeau-abonnement stopt automatisch na een jaar.

Braak

essay

door: henk jongerius o.p., dominicaan auteur en dichter

I

Eén pot nat?

n de Orde waar ik deel van uitmaak, kennen wij vanouds verschillende geledingen: de zusters Monialen, die het eerst door Dominicus gesticht zijn, de broeders, verschillende zustercongregaties en de leken. Men duidde ze vroeger aan met de eerste orde – de broeders – , de tweede orde – de slotzuster of Monialen en de congregaties van zusters – en die van de leken die met derde orde werd aangeduid. Hiermee was er een zekere rangorde gegeven waarbij de broeders de boventoon voerden. Langzaamaan is er in Nederland het besef ontstaan dat dit eigenlijk een discriminerende aangelegenheid was. Zo groeide er een idee van een ‘Dominicaanse familie’ waarbij gezocht werd naar een nieuw gezicht van de orde. Daarin moest het gaan om de samenhang van mensen in gelijkwaardigheid en een gedeelde verantwoordelijkheid voor elkaar. Het werd zoiets als ‘gelijke monniken gelijke kappen’ en er werd gezocht hoe die gedachte vorm zou moeten krijgen. In mijn eigen ervaring werd dat niet echt een succes, er ontstond weerstand tegen die ‘eenheidsworst’. Ten slotte kwam er een duidelijke wending, toen er op een bijeenkomst van de Dominicanen in Montreal gepleit werd om tot een heldere profilering te komen van leken, zusters en broeders.

Eigenheid in gelijkwaardigheid Het lijkt me een mooi voorbeeld van het zoeken naar gelijkwaardigheid van mensen en tegelijkertijd het onderstrepen van hun eigenheid, want deze vragen doen zich niet alleen voor in het ordesverband van de dominicanen. Ook in onze maatschappij en in de kerk spelen veel vragen die te maken hebben met hoe je vorm moet geven aan het rechtmatige verlangen naar democratische verhoudingen.

26

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

Wij hebben een afschuw gekregen van autoritaire systemen die als onderdrukkend worden ervaren. Daar worden mensen monddood gemaakt en er wordt nauwelijks recht gedaan aan de inbreng van bekwame mensen. Op dit moment maken wij dit in de Nederlandse kerkprovincie op een heel pijnlijke manier mee, als aan lokale geloofsgemeenschappen het recht wordt ontzegd om de eucharistie ter plaatse te vieren. Zo verkeren mensen

Over één kam scheren Ik weet niet goed waar het vandaan komt, maar mensen hebben snel de neiging om anderen in één klap te karakteriseren. Ik denk dan aan mensen die uit een andere cultuur komen en zich in ons land hebben gevestigd. Ze worden door sommige politici maar al te graag als groep verantwoordelijk gesteld voor rellen en onrusten. Zij zouden niets liever willen dan ze massaal het land uit te zetten. Ongenuanceerd worden ze als ‘criminelen’ bestempeld.

Zou het kunnen zijn dat dergelijke politici en de mensen die hen als volksvertegenwoordigers hebben gekozen, eigenlijk bang zijn voor alles wat ‘anders’ is dan zijzelf? Zij zoeken orde en veiligheid en willen iedereen die voor hen daarin een bedreiging vormt, het liefst maar zo snel mogelijk de mond snoeren en weg hebben uit hun omgeving.

Ik vermoed dat zulke mensen eigenlijk in zichzelf opgesloten leven en eenzaam zijn, al zullen zij de laatsten zijn om dat te erkennen. Zij leiden zoals dat heet hun ‘eigen leven’ en zijn daar tevreden mee, maar zijn eigenlijk gevangen in zichzelf, zij zijn levend al ‘dood.’

Tegenover zo’n gesloten leven is er ook een ander bestaan mogelijk: dat van mensen die in ontvankelijke houding met anderen omgaan. Zij leven vanuit het besef dat ‘geen mens een eiland is’, maar pas tot ontplooiing komt en levensvreugde vindt in de omgang met

Fotograaf: Jason de Caires Taylor

in een soort niemandsland waarin zij zich niet gezien of gekend weten. Terecht willen mensen opkomen voor het recht op inspraak, ook als het gaat om morele en ethische vragen.

anderen. Zij willen graag door anderen gezien worden, niet om hun talenten of verdiensten, maar simpelweg omdat het anders ‘geen leven’ is.

In een gesloten kring Er zijn mensen die leven in een gesloten kring. Nu is er niets moeilijker dan om ergens binnen te komen waar mensen in zo’n gesloten kring zitten.

Daar is op het eerste gezicht voor jou geen plek, tenzij je erbij wordt gevraagd of jezelf een plaats probeert te veroveren. Een kring van mensen heeft iets bedreigends, iets van een samenzwering. Dat wat er gezegd en besproken wordt, blijft ook het veilige bezit van de mensen in die kring.

Zo’n groep mensen is een beeld voor een bepaalde manier van leven waarin

Tegenover een gesloten leven - je eigen leven leiden en er tevreden mee zijn - staat een ander bestaan: dat van mensen die in ontvankelijke houding met anderen omgaan, in het besef dat een mens pas tot ontplooiing komt in de omgang met anderen. bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

27

Met vallen en opstaan leren wij de levenswijsheid, dat mensen elkaar aanvullen door de ontvangen talenten te zien en bij elkaar te bevestigen. In die beweging over en weer ontstaat het besef dat wij bij elkaar horen. mensen samenspannen tegen anderen. Zij hebben kwaad in de zin naar anderen toe. Zij kijken ook op anderen neer, het zijn lieden die de goede relatie met anderen schenden en geweld aandoen. Iemand die de goede verhouding schendt, doet onrecht aan een ander; wie spot, kleineert en wie tegen anderen intrigeert en kwaad beraamt, ziet andere mensen als tegenstanders. Dat is eigenlijk een angsthazenbestaan, want mensen die de kring sluiten, doen dat omdat ze zich anders niet meer veilig voelen. We weten dat wel: als je je afhankelijk maakt van het welbehagen of de instemming van anderen, loop je het gevaar alleen nog maar iemand te zijn die door de ogen van anderen naar zichzelf kijkt.

Op die manier ben je in jezelf eigenlijk niemand meer.

Open leven Alleen mensen die een zekere rust hebben in zichzelf, in vrede leven met zichzelf, kunnen ook in vrijheid lid van een gemeenschap zijn. De Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer heeft ooit gezegd dat je pas een waarachtig gemeenschapsmens kunt zijn als je ook op jezelf kunt leven, terwijl je pas rust kunt hebben in jezelf wanneer je je ook kunt voegen in een gemeenschap.

Deze twee polen moeten met elkaar in evenwicht zijn voor een gezond en

28

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

gelukkig leven. In de mate waarin je zelf iemand bent, kun je een werkelijke inbreng hebben in een groep. Je levert een bijdrage aan het geheel dat ook jou weer verrijkt. Maar als je je veiligheid en innerlijke zekerheid enkel en alleen ontleent aan de groep met wie je leeft, ben je ten diepste onzeker, chaotisch en verstoord. Ik vermoed dat dat evenwicht evenzeer in de verhouding tussen twee mensen van wezenlijke betekenis is. Ook daar geldt dat partners pas echt samen kunnen gaan, wanneer zij elkanders tegenover zijn en dus ook op zichzelf kunnen zijn.

In balans Nu lijkt het gemakkelijk om te kiezen voor een open manier van leven, maar ik besef heel goed dat leven beweging is, een telkens weer zoeken naar evenwicht en balans. De wijsheid die wij mogen leren, telkens opnieuw en met vallen en opstaan, is dat wij niet zonder elkaar kunnen, dat mensen elkaar aanvullen door de talenten die ieder gegeven zijn, te zien en bij elkaar te bevestigen. In die beweging over en weer ontstaat de echte saamhorigheid, het besef dat wij bij elkaar horen. Dat is iets anders dan tot elkaar veroordeeld te zijn; het is juist de blije constatering dat elk mens kan bijdragen aan het levensgeluk van een ander door de erkenning van ieders eigenheid en het besef dat wij elkaar nodig hebben, zoals verwoord in het volgende gedicht.

Henk Jongerius begeleidt diverse retraites, waaronder de vrijdag­ retraite en Noveen; retraite voor leidinggevenden. Informatie: www.kloosterhuissen.nl

Handen heb je om te geven van je eigen overvloed en een hart om te vergeven wat een ander jou misdoet.

Ogen heb je om te zoeken naar wat mensen nog ontbreekt en een hart om uit te zeggen wat een ander moed inspreekt.

Schouders heb je om te dragen zorg en pijn van alleman en een hart om te aanvaarden wat een ander beter kan.

Voeten heb je om te lopen naar wie arm en eenzaam is en een hart om waar te maken dat geen mens een eiland is.

Oren heb je om te horen naar de mens die vrede is en een hart om te geloven in zijn God die liefde is.

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2015 geloven onderweg

29

mijmeringen Franck Ploum schreef onlangs een aangrijpende tekst: ‘In gammele boten’.

Componist Arjan van Baest heeft het getoonzet.

Franck en Arjan schrijven: Ter nagedachtenis aan alle vluchtelingen op weg naar nieuw leven, verdronken op zee, gestikt in vrachtwagens omgekomen door uitputting.

Zie: www.bureaumamre.nl

30

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

In gammele boten In gammele boten van leven niet zeker hopend op kansen te kunnen bestaan.

Gevlucht voor de oorlog, geweld en het onrecht, op zoek naar een plaats in vrede geluk.

Gelokt en verscheept als handel en afval varend naar stranden van hoop en belofte, niet wetend van grenzen van onwil en haat en velen vol rijkdom die niet willen delen.

Van alles beroofd, geen geld en geen eten ogen vol angst kijken dood tegemoet waar zijn de mensen die opstaan en schreeuwen, die stokken verheffen en water doen splijten?

Als roze blauwe onschuld op duistere golven van onrecht en onwil van schaamte en schuld, verdronken in zeeën van hoop op iets beters, een toekomst verloren en met hen zovelen.

Als jij bestaat, bevrijder van mensen, keer dan het duistere lot van miljoenen, in boten en wagens, treinen, langs wegen, berooid en geslagen geen kans te bestaan.

Dat wij niet langer wegkijkend zwijgen.

Bereid zijn te delen ons geld en ons leven spreken bevrijding en op deze aarde doen schijnen het licht van de vrede.

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

31

essay

door: jan kortie, stembevrijder

J

Wat fijn dat we kunnen zingen

an Kortie is stembevrijder. Hij introduceerde het begrip ‘stembevrijding’ in Nederland. Twee maal per jaar komt hij naar Huissen om een middag te leiden die de naam meekreeg: Jij Bent Muziek. Die workshop wordt gevolgd door een mantra-avond ‘Het Lied van de Ziel’. Zijn boek ‘Jouw ziel wil zingen’ is inmiddels toe aan de vijfde druk. Van zijn hand verscheen ‘Het Lied van Het’, een boek met cd over mantrazingen, mystiek, verwondering en vreugde. Dit artikel is een bewerking van een van de hoofdstukken uit dat boek.

I’m just a soul whose intentions are good, Oh Lord, please don’t let me be misunderstood.

Als jij van mijn generatie bent, dan heb je nu mogelijk meteen dat liedje in je hoofd, waarschijnlijk in de versie van The Animals. Als je iets jonger bent, denk je eerder aan Santa Esmeralda.

Het is overigens een misverstand om te denken dat The Animals het als eersten gezongen hebben. Maar ja, deze wereld wordt geteisterd door misverstanden.

O, Heer, laat mij niet misverstaan worden.

Het is een vrij hopeloos gebed, zo lijkt het. Wij verstaan elkaar voortdurend mis. We gebruiken namelijk woorden om elkaar te begrijpen. Dat is vragen

32

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

om moeilijkheden. En dat is niet iets van vandaag of gisteren. “De meningsverschillen van de mensheid worden veroorzaakt door namen; vrede vindt plaats wanneer zij naar de werkelijkheid bewegen waar de naam naar verwijst.” Dit schreef de mysticus en dichter Rumi al in de dertiende eeuw. Dat is eigenlijk wel een troost, toch? Als wij worstelen met de multiculturele samenleving, zijn we kennelijk niet de eersten. Want Rumi zal met ‘namen’ wel doelen op namen van God. Iedere cultuur, iedere kerk, iedere traditie heeft daar zo zijn eigen woorden voor. Zodra je denkt dat zo’n woord de lading compleet dekt, begeef je je op glad ijs. Geen enkel woord kan dat. Een woord kan alleen wijzen op iets, verwijzen naar iets.

Het woord God wijst naar een grotere, onbevattelijke werkelijkheid. Net als mijn voornaam verwijst naar wie ik in

wezen ben. Mijn voornaam is kostbaar.

Maar ik ben niet mijn voornaam.

Woorden schieten vaak tekort. Natuurlijk, woorden zijn onmisbaar – ik houd zelf erg van de kracht van welgekozen woorden. Woorden kunnen verbinden - maar ze kunnen ook scheiden, want met woorden maken we onderscheid.

Woorden creëren ook tegenstellingen, waar wij dan weer in gaan geloven. Al was het maar om houvast te vinden.

Het lijkt mij onze opdracht in dit leven om in de tegenstellingen geen partij te kiezen, om in het midden, in ons midden te blijven staan. Om de ongemakkelijke spanning van het paradoxale aan te gaan en te beleven. ‘Praten’ en ‘zingen’ zijn bijvoorbeeld twee woorden die naar verschillende werkelijkheden lijken te verwijzen. Terwijl die twee helemaal niet precies van elkaar te scheiden zijn. Ze gaan eigenlijk vloeiend in elkaar over. Omdat we er twee woorden voor hebben, denken we dat het om twee verschillende werkelijkheden gaat. Dat opent de mogelijkheid dat je dan het een wel kunt, maar het ander niet. Dat vinden we zelfs normaal. Maar is het dat wel?

Ken je het woord ‘ngoma’? Ik tot voor kort niet. Dit Afrikaanse woord betekent muziek. Maar ook: taal, rite, dans, ritme. Interessant, niet? Men kent daar dus geen apart woord voor muziek, want muziek is er altijd in een groter geheel verweven. Precies zoals muziek bedoeld is, als je het mij vraagt. Voor ons westerse, onderscheidmakende verstand is dat lastig te bevatten. Afrikanen kennen trouwens ook veel minder de strikte scheiding die wij hebben tussen zingen en instrumentale muziek maken. Iedere Afrikaanse muzikant

doet namelijk beide – dat is volstrekt vanzelfsprekend.

In het zingen van mantrateksten uit andere culturen kunnen we iets van de rijkdom daarvan beleven. Want we weten dat al die soms onbegrijpelijke woorden verwijzen naar dezelfde werkelijkheid: het mysterie van dit leven.

Daarvoor hoef je die woorden niet te

Al die soms onbegrijpelijke woorden van mantrateksten uit andere culturen verwijzen naar dezelfde werkelijkheid: het mysterie van dit leven. Een voordeel van zo’n onbegrijpelijke taal: die passeert dan ons hoofd, maar bereikt ons hart. bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

33

begrijpen of te kunnen vertalen. Als jongetje al vond ik het heerlijk om in de kerk Latijn te zingen, ook toen ik de woorden nog niet begreep. Want iets in mij begreep het namelijk toch. En ik werd erdoor gegrepen. Dat is soms het voordeel van een onbegrijpelijke taal: die passeert dan ons hoofd, maar bereikt ons hart. Hoeveel Nederlanders kunnen voluit zingend om erbarmen smeken op de tekst: ‘Heer, ontferm U?’ Dan is Kyrie eleison al makkelijker, of Gospodi pomiloej. Maar Afrikaanse ta-

Het is een misverstand om te denken dat je alles alleen moet doen. De hele kosmos wil ons helpen, alles in de kosmos wil jou tot steun zijn, zodat jouw eigen toon, jouw schoonheid, tot zijn recht komt. len nodigen nog meer uit. Op de nieuwe cd die onlangs is uitgekomen zingen we onder andere een lied met als titel (en dat is tevens de hele tekst): E Mokonzi. En dat gebeurt met een bijna onNederlandse uitbundigheid. Het is een smeekbede, een onverbloemde vraag om hulp. En dan kun je zomaar voelen: ‘help’ zeggen of zingen is reuze aanbevelenswaardig! Het is een zoeken naar, een je openen voor de buitenwereld, de wereld boven ons, zo je wilt. Het is een opgeven van doe-het-zelf-gedrag, van ik-red-me-wel, van ik-kan-zelf-alleswel-aan. Het bevrijdt ons uit die overleefstand. Beter gezegd: het bevrijdt ons uit het isolement dat daarmee gepaard gaat. Natuurlijk kun je alles zelf aan. Maar het is een misverstand om te denken dat je het alleen moet doen.

De hele kosmos wil ons helpen, alles in

34

geloven onderweg nr 3 • 2015 – bezinning bezieling beweging

de kosmos wil jou tot steun zijn, zodat jouw eigen toon, jouw schoonheid, tot zijn recht komt.

De dood van de golf Deze wereld barst van de misverstanden. Het belangrijkste en misschien pijnlijkste misverstand dat onze westerse wereld teistert, gaat over leven en dood. Het zegt dat ons leven eindigt met de dood. En ja, de dood is alom aanwezig. Dierbaren gaan dood, soms op uiterst pijnlijke wijze. De media brengen tragiek vanuit alle windstreken in onze huiskamer. Voor wie niet verder kan kijken dan de zichtbare, tastbare werkelijkheid, voor wie gelooft in het misverstand dat we alleen de mens zijn die we hier op aarde lijken te zijn, zijn al die schokkende gebeurtenissen bijeen nagenoeg onverdraaglijk. Het misverstand wordt treffend en mooi verbeeld in de oude metafoor van de golf die het strand nadert en ziet dat hij te pletter gaat slaan. En daar bang van wordt. Wat moet er van mij worden?

Hij is vergeten dat hij niet de golf is, maar de zee, die speelt met het strand.

Een begrijpelijk misverstand, toch? En zo is het ook met ons. We lijken te sterven, als een golf op het strand. Maar we zijn de eeuwige oceaan.

Misverstanden ontstaan vaak door woorden. Misverstanden ontstaan vaak ook door antwoorden. We moeten leren leven met vragen, onbeantwoordbare vragen. Het is de mystiek die ons kan leren de vragen te verdragen. In deze tijd van verandering en verlies van houvast hebben we dat nodig. Zie je om je heen hoe allerlei heilige huisjes worden afgebroken? Waar schijnzekerheden verdwijnen, komt onzekerheid bloot te liggen. Wie ben ik als ik

Elena Ray | Silhouette of an illuminated woman

uit mijn heilige huisje stap? Wie ben jij zonder jouw houvast?

Wat is het dan toch fijn dat we kunnen zingen. We hebben daarvoor niet eens woorden nodig. Of maar een paar, die zo eenvoudig zijn dat er bijna geen misverstand mogelijk is. Zodat de klank van onze stem de waarheid kan doen oplichten. Zodat ons gebed om ontferming gehoord, ja, verhoord kan worden. Zodat we onszelf en elkaar horen zingen: help me, ik kan het niet alleen.

Hoor mij, versta mij. En dan kunnen we wellicht af en toe voelen dat ook al

die misverstanden niet het einde zijn.

Dat we daaronder, daarachter, daarin, een wezen zijn van liefde. Wij allemaal.

Aangetast door het leven, verwond, gekneusd, bang. En toch ook: in essentie volstrekt onbeschadigd, ieder van ons.

Een wezen van muziek, geheel intact.

Jan Kortie verzorgt tweemaal per jaar een workshop stembevrijding en een avond mantrazingen in Huissen. Informatie en aanmelding: www.kloosterhuissen.nl

bezinning bezieling beweging

– nr 3 • 2015 geloven onderweg

35

Een bijzondere middag en avond met ontmoeting, meditatie, viering, een inleiding over een maatschappelijk thema en een themagesprek tijdens een heerlijk kloosterdiner. Vanaf 16.00 uur tot circa 21.00 uur. Voor elk kloostertafelgesprek dient u zich aan te melden.

Donderdag 22 oktober (15243), 3 december 2015 (15247) en 18 februari, 7 april en 12 mei 2016 16.00 tot 21.00 uur € 32,50 (losse inschrijving) Verlang jij ook naar een eigen plek waar je helemaal tot je recht komt, in je leven, in je gezin, of in je werk? Verlang jij ernaar los te laten wat je van huis uit meekreeg? Ontdek in dit weekend met behulp van familieopstellingen hoe je jouw plek kunt innemen in je leven. vrijdag 23 oktober 19.30 uur t/m zondag 25 oktober 2015 13.30 uur Erna Bakker, therapeute en coach bij het (terug-) vinden van innerlijke rust A € 219,- B € 269,- C € 319,- 15077 We gaan met elkaar op pelgrimstocht: wandelend in stilte, gericht op een eigen vraag, gevoed door pelgrimsthema’s als ‘vertrouwen’, ‘loslaten’, ‘dankbaarheid’ of ‘samen en alleen’. We verdiepen deze ervaringen door meditatie en tai chi. En je verbeeldt die ervaring op eenvoudige wijze in een landkaart. vrijdag 23 oktober 19.30 uur t/m zondag 25 oktober 2015 14.30 uur Anouk Poll en Wilco Kruijswijk, beiden bevlogen wandelaars A € 199,- B €239,- C € 279,- 15208 De lieddag staat in het teken van een nieuwe oecumenische liedbundel – Zangen van zoeken en zien. Chris van Bruggen studeert enkele van deze liederen in begeleid door Peter Rippen. Een aantal liederen uit deze bundel komen van het Nieuw Liedfonds.

Deze worden ingestudeerd door Wilna Wieringa en begeleid door Felicity Goodwin. zaterdag 24 oktober 2015 10.30 tot 16.30 uur Theo Menting € 25,- 15225

muziek

Kloosterviering

muziek

Lieddag Zangen van zoeken en zien

retraite

De Camini: een weekend-pelgrimage

retraite

Weekend je plek innemen

retraite

agenda voor onderweg

Kloostertafelgesprek met diner

Een keer per maand een viering van bezinning, bezieling en beweging in het klooster, met teksten uit verschillende religies. Ontmoeting, zingen, een toespraak, afsluiting met soep en een broodje. zondag 25 oktober (15251), 29 november 2015 (15246), 31 januari, 6 maart 2016 16.00 tot 18.00 uur Aanmelding gewenst, vrijwillige bijdrage

Als je aandacht schenkt aan wat er bij je opspeelt of wat jou ten diepste beweegt, kun je opleven: je leven krijgt richting en jij vindt gaandeweg bestemming. Dat heb je dan te danken aan je ziel – want die was het die verwaarloosd was en aandacht nodig had. zaterdag 31 oktober 2015 10.00 uur tot 16.30 uur Ton Jorna, auteur en ex-docent aan de universiteit voor Humanistiek A € 78,- B € 88,- C € 98,- 15227

Tijdens deze retraitedag onderzoek je de waarde van stilte. Die is niet alleen weldadig, maar ook helend. Via meditaties en gesprekjes ga je ervaren wat de voordelen zijn van stilte, wat het met je doet, en hoe je stilte nog meer kunt benutten. zaterdag 7 november 2015 10.00 uur tot 17.00 uur Ton Roumen, theoloog en spiritueel auteur A € 67,- B € 77,- C € 87,- 15028

muziek

Retraitedag De helende kracht van de stilte

workshop

Inspiratiedag “De Ziel”

Een paar dagen voor jezelf. Verstillen, tot rust komen en genieten in het klooster.

Ervaar de kracht van rust en het kloosterritme. Met maaltijden, vieringen en meditaties. Volop tijd voor eigen invulling, zoals lezen, wandelen of fietsen. Gun jezelf rust en ruimte. maandag 16 november 15.00 uur t/m donderdag 19 november 2015 11.00 uur Theo Menting, lekendominicaan € 277,- (incl. 1pk, maaltijden en koffie en thee) 15237

Meerdere dagen om in volledige stilte te ervaren wat zich NU in jou aandient. Zwijgen en jezelf ontmoeten, zodat wat diep in jou leeft aan het licht komt. Misschien confronterend, altijd helend. Ervaar hoe de stilte je innerlijk kan bevrijden. vrijdag 20 november 15.00 uur t/m maandag 23 november 2015 13.30 uur Erna Bakker, therapeute en coach bij het (terug-)vinden van innerlijke rust A € 294,- B € 339,- C € 394,- 15078

Beeldende middelen bieden je een lichtvoetige ontdekkingstocht naar het onbekende. Het is het oefenen in de kunst van fouten durven maken en op speelse wijze de schoonheid van imperfectie gaan ontdekken. Werkvormen: Tekenen, schilderen, boetseren, schrijven, dansen, verstilling en fysieke oefeningen. vrijdag 20 november 19.30 uur t/m zondag 22 november 2015 13.30 uur Conny Brouwer, kunstzinnig dynamisch coach en docent A € 219,- B € 269,- C € 319,- 15162

Maria weekend mandala Maria, een krachtige vrouw. Geestkracht en inspiratie in de mandala van Liefde en Licht. In dit bijzondere weekend willen we ons bezinnen op wat Maria voor de vrouw van nu betekent en hoe we ons door haar Geestkracht kunnen laten inspireren. vrijdag 20 november 19.30 uur t/m zondag 22 november 2015 17.00 uur Danka Hüsken-Smit, pedagoge en oprichtster van het Educatief Mandala Instituut A € 219,- B € 269,- C € 319,- 15235

In de Advent met zorg en liefde afstemmen op je ziel, met liefde leren luisteren naar wat je ziel nodig heeft om bezield en geïnspireerd te leven. vrijdag 27 november 14.00 uur t/m zondag 29 november 2015 13.30 uur Joke Litjens, geestelijk begeleidster en voormalig KRO-mediapastor A € 279,- B € 339,- C € 389,- 15250

Door training in aandacht ontdek je innerlijke ruimte en ontspan je. Rust in je hoofd schept helderheid in denken en emoties. Inzicht in onderlinge verbondenheid opent je hart. Geïnspireerd door compassie vind je betekenis en diep welbevinden. vrijdag 27 november 19.30 uur t/m zondag 29 november 2015 13.30 uur Bert van Baar, antropoloog en schrijver A € 199,- B € 279,- C € 329,- 15168 ‘Het boek der gebeurtenissen ligt altijd open in het midden.’ In dit weekeinde kom je op adem bij verlies en rouw in jouw leven. Met korte inleidingen, meditaties en oefeningen breng je jouw verlies in perspectief van jouw levensverhaal en dat van anderen. vrijdag 27 november 19.30 uur t/m zondag 29 november 2015 15.30 uur Jakob van Wielink, verliesdeskundige en -begeleider en Denise van GeelenMerks, registerpsycholoog NIP Arbeid en Organisatie A € 199,- B € 299,- C € 349,- 15175

retraite

Persoonlijk verlies in perspectief

retraite

Meditatieweekend - Het Compassiekompas

retraite

Adventsretraite

creativiteit retraite

De schoonheid van imperfectie

retraite

Vierdaagse - Jezelf ontmoeten in de stilte

retraite

Individuele retraite

Tijdens deze kloosterkookdag koken we samen een 4-gangen kerst-diner onder begeleiding van onze eigen kloosterkoks. Het bereiden en het genieten van bijzondere kloosterrecepten staat tijdens deze dag voorop. Duurzaamheid en verantwoordelijkheid staan bij ons hoog in het vaandel in de keuken. zondag 6 december 2015 14.30 uur tot 20.00 uur Jurrien Zwart, chef kok van het Dominicanenklooster € 45,- 15143 Een pelgrimstocht op papier maken en al schrijvend bezinnen. Een prachtige manier om aan de hand van concrete schrijfoefeningen jouw eigen thema’s te onderzoeken. De schrijfworkshops volgen het ritme van het klooster. Gun jezelf deze ontspannen manier van reizen door je innerlijk landschap. zondag 6 december 14.00 uur t/m donderdag 10 december 2015 13.30 uur Hanny Kuyer, begeleidster van schrijfactiviteiten A € 399,- B € 459,- C € 499,- 15226 Zingen met bezieling én expressie. Voor mensen die benieuwd zijn naar de innerlijke kracht van hun eigen stem. Voor mensen die zingend hun binnenwereld naar buiten willen brengen. Met workshops over klank, tekst, beweging en expressie. vrijdag 11 december 19.30 uur t/m zondag 13 december 2015 16.00 uur Antje de Wit, zangpedagoge en koordirigente en Natascha Schulte, theaterregisseuse en docente A € 199,- B € 249,- C € 299,- 15224

muziek

Zing je binnenste buiten

creativiteit

5-daagse schrijfretraite - Innerlijk Pelgrimeren

workshop

agenda voor onderweg

Kloosterkookdag Kerst

Dagworkshop - Je plek innemen

Het grootste stuk van het programma is de Grande Messe de Noel van F.A. Gevaert. Hij heeft deze hele mis geschreven rond het gregoriaanse thema ‘Puer natus est’. Naast deze mis zullen er in dit concert een aantal bekende Christmas Carols klinken en zal er op orgel een aantal solo’s gespeeld worden.

Zondag 20 december 2015 15.30 uur Theo Menting en Elske te Lindert Voorverkoop € 10,- aan de deur € 12,50 15173

Samen Kerstmis vieren in het Dominicanenklooster. De bijzondere liturgische momenten, de mooie muziek en de bezinnende sfeer van rust, stilte en gastvrijheid maken het programma bijzonder. U bent van harte uitgenodigd om met ons de speciale kerstdagen mee te vieren.

Maandag 21 december 15.00 uur t/m zaterdag 26 december 2015 14.00 uur Christien Müskens, Hans Kok, Piet Elands, Rita Rooyakkers en Michel Daniëls A € 349,- B € 439,- C € 479,- 15135

Heerlijk ontspannen, creatief en bezinnend een aantal dagen in ons klooster doorbrengen. Het programma: luchtig en verdiepend, speels en serieus. Samen nadenken en bezinnen, zingen en mediteren, stil zijn en feest vieren. Er is ook persoonlijke tijd, om je even terug te trekken en voor jezelf te zijn.

Zondag 27 december 11.00 uur t/m vrijdag 1 januari 2016 13.30 uur Martina Heinrichs, theologe en begeleidster van groepen en Jacques van der Smissen, geestelijk verzorger Diverse overnachtingsmogelijkheden en prijzen 15136

retraite

Van oud naar nieuw – Verschillen in verbondenheid

retraite

Kerstmis in het klooster

muziek

Kerstconcert met vrouwenkoor Musica

workshop

Verlang jij ook naar een eigen plek? In je gezin, je werk en het grote geheel, waar jij helemaal tot je recht komt? Verlang je er naar los te laten wat je van huis uit meekreeg! Ontdek met hulp van familieopstellingen hoe je jouw plek kunt innemen in je leven! zaterdag 19 december 2015 van 10.00 tot 17.00 uur, Erna Bakker, therapeute en coach bij het (terug-)vinden van innerlijke rust A € 69,- B € 79,- C € 89,- 15210

Allerzielen

Ode aan de Doden 29 oktober 2015

Datum Tijden Kosten

Aanmelden

29 oktober 2015 14.00 uur – 20.30 uur Middag tot 17.30 uur € 19,50 Middag, maaltijd en avond € 43,50 www.kloosterhuissen.nl/p/1038

Stil staan bij wat we verloren ooit ons door de dood ontrukt Een dag, terug kijken met weemoedig verlangen omkeren naar de pijn blijven staan, opnieuw te bezinnen en ondanks alles weer met ’t leven door te gaan!

Wij herdenken onze dierbare overledenen en laten ze voortleven in verhalen, gedichten en muziek.

Gedurende de middag zijn er korte lezingen over omgaan met verlies en rouwverwerking van Leo Fijen (KRO-NCRV) en Daan Westerink (rouwdeskundige).

Beide hebben jarenlange ervaring op dit vakgebied.

De middag wordt muzikaal ondersteund door Elske te Lindert (sopraan). Aansluitend is er in de avond een speciale gedachtenisviering in de kapel van het klooster. M.m.v. André Heuvelman (trompet) en vrouwenkoor Musica o.l.v. Elske te Lindert.

Om los te laten is liefde nodig Loslaten betekent niet dat het me niet meer uitmaakt.

Het betekent dat ik het niet voor iemand anders kan doen.

Loslaten betekent niet mijzelf afsluiten, het is het besef dat ik een ander niet kan beheersen.

Loslaten betekent machteloosheid toegeven, wat betekent dat ik het resultaat niet in handen heb.

Loslaten betekent niet in het middelpunt staan en alles beheersen, Maar anderen toestaan hun eigen weg te gaan.

Loslaten betekent niet treiteren, schelden of ruzie maken, maar zoeken naar eigen tekortkomingen en die verbeteren Loslaten betekent niet alles naar eigen hand zetten, maar elke dag nemen zoals hij komt.

Loslaten is niet spijt hebben van het verleden, maar erdoor groeien en leven in het hier en nu.

Loslaten betekent niet oordelen, maar de ander toestaan mens te zijn Loslaten betekent niet ontkennen, maar accepteren Loslaten betekent niet zorgen voor, maar geven om Loslaten betekent minder vrezen en meer beminnen

Toegeschreven aan Nelson Mandela

Stadsda m 1 | Postbus 5 9 | 6 8 5 0 A B Hui s se n | T. 0 2 6 - 3 2 6 4 4 2 2 | w w w. k l o o ste r huis se n . n l