Geloven Onderweg 2013 kwartaal 3

geloven

onderweg

dominicaans tijdschrift voor bezinning, bezieling en beweging losse verkoopprijs €� 7,50

3

herfst 2013 | jaargang 131

Vincent Duindam

André Lascaris

Theo Menting

De keuze is aan ons

Annemiek Schrijver

Inhoud Colofon Geloven Onderweg Dominicaans tijdschrift voor bezinning, bezieling en beweging Jaargang 131 Verschijnt 4 keer per jaar Uitgave van Stichting Dominicanenklooster Huissen

Redactioneel bij de omslag

Kunst als bruggenbouwer G itta N ieuwenburg bezinning

Redactie Ernst Marijnissen Annemiek Schrijver Henk Jongerius Theo Menting Stef de Kroon (eindredacteur) Gitta Nieuwenburg (beeldredacteur) Aalt Bakker (hoofdredacteur)

Jullie zien maar!

Redactieadres Postbus 59 6850 AB Huissen Telefoon: 026 – 326 44 22 E-mail: redactie@kloosterhuissen.nl www.dominicanenkloosterhuissen.nl

bezinning

Uitgever Stichting Dominicanenklooster Huissen Aalt Bakker E-mail: aaltbakker@kloosterhuissen.nl

A ndré L ascaris

Abonnementen-administratie Postbus 59 6850 AB Huissen Telefoon: 026 – 326 44 22 E-mail: abonnementen@kloosterhuissen.nl Tarieven 2013 Geloven Onderweg verschijnt 4 maal per jaar Jaarabonnement via automatische incasso € 25,00 Jaarabonnement via acceptgiro € 27,50 Opzegging van abonnement kan uitsluitend schriftelijk en uiterlijk 2 maanden voor het verstrijken van de betalingsperiode. De tarieven zijn inclusief BTW. Losse verkoopprijs € 7,50 (exclusief verzendkosten) Vormgeving Marieke de Vlieger Technische realisatie Uitgeverij Skandalon Auteursrechten © Copyright Dominicanenklooster Huissen Afbeelding omslag De wandelaar boven de nevel Caspar David Friedrich | 1818 issn 0920-2544

E rnst M arijnissen bezinning

Wat er ook gebeurt A nnemiek S chrijver

God zoekt de mens H enk J ongerius

3 4 6 9 12

bezinning

Weet hebben van gouden kalveren 15 mijmeringen

O Vriend God e s s ay

Leren liefhebben V incent D uindam verslag

Op zoek naar...

T heo M enting interview

Verlangen als antwoord A alt B akker interview

Leven met Dominicus T heo M enting verslag

Ruimte voor eeuwige rust T heo M enting verslag

18 20 23 26 30 33

Reis naar de Oekraïne

35

Agenda voor onderweg

38

Tekst voor onderweg

40

M artina H einrichs

De keuze is aan ons Een indringende boodschap deze keer. De mens zou een teken van hoop zijn in een wereld vol hebzucht en onrecht. Ons leven zou een voorteken zijn van een samenleving zonder geweld en haat. Wij zouden de armen en vernederden uitzicht bieden op een toekomst die niet stoelt op holle woorden en loze beloftes.

Tja, daar is niet zoveel van terecht gekomen. Wat nu? We zijn zelf verantwoordelijkheid voor wat ons overkomt, zegt het thema van dit nummer. We kunnen de verantwoordelijkheid niet bij een ander neerleggen. De keuze is aan ons. Dit nummer gaat over deze keuze, over onze menselijke verantwoordelijkheid en ons geweten. En gelukkig ook over een Vriend die met ons meegaat en met ons huilt en met ons lacht.

Naast dit thema ook mooie bijdragen over het leven, over de hemel en de aarde.

Zoals leren liefhebben. In de boeddhistische traditie is een relatie een sadhana; niet primair om je gelukkig te maken, maar een kans om je innerlijk te ontwikkelen. Vincent Duindam schrijft daar boeiend over. Werk aan je eigen gebruiksaanwijzing, schrijft hij. Ook daar hebben wij een verantwoordelijkheid voor.

Dit nummer bevat ook een prachtige impressie over een stilteretraite en over de weldaad van stilte creëren en van in alle rust bezinnen. Op zoek naar God voor de één, op zoek naar het Goddelijke in je leven voor de ander, of misschien wel op zoek naar je eigen identiteit.

We mogen er zijn, allemaal. De keuze is aan ons. Laten we blijven oefenen met het open houden van ons hart en met het nemen van onze menselijke verantwoordelijkheid. Oefenen om te worden zoals we bedoeld zijn. Onze Vriend gaat onvoorwaardelijk met ons mee, en lacht en huilt met ons. We hoeven onze Vriend niet te zoeken, hij is niet verder dan voor de deur van ons hart.

Aalt Bakker hoofdredacteur

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

3

toelichting bij de omslag door: gitta nieuwenburg, kunstenares

D

Kunst als bruggenbouwer

e zee heeft een grote aantrekkingskracht op mij. Zo groot dat er inmiddels een aantal schilderijen en zelfs een kast aan dit onderwerp zijn gewijd. Aangezien de zee niet op loopafstand van mijn huis is, haal ik haar gewoon naar binnen. De fascinatie voor het ruisende geluid van de golven op het land en het eindeloze zicht is een inspiratiebron voor veel kunstenaars.

De romanticus Caspar David Friedrich (1774-1840) heeft in één van zijn bekendste schilderijen, Monnik aan zee (1810), een bijna meedogenloos tafereel geschilderd van een gelovig mens die in al zijn nietigheid wordt geconfronteerd met de immense aanwezigheid van de natuur. Niets leidt de kijker af en zo aanschouw je, gelijk de monnik, enkel de kracht van de natuur. Wellicht verlangt hij naar eenwording met het grotere geheel, weergegeven door de oneindige kracht en uitgestrektheid van de zee, de aarde en de lucht.

Ik denk dus ik ben Friedrich heeft in zijn schilderijen dikwijls mensen afgebeeld die in contemplatieve houding met de rug naar de kijker toe staan. Een krachtig gegeven dat we ook zien in De wandelaar boven de nevel (1818). Toch is er een aanmerkelijk verschil tussen beide schilderijen.

De wandelaar staat boven op een berg,

4

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

in een net pak en met wandelstok, machtig als een heerser met de wereld onder de knop, terwijl de monnik bijna kleur en vorm aanneemt van zijn omgeving en daarmee ook meer onderdeel uitmaakt van het grotere geheel.

Misschien hebben beiden ten diepste hetzelfde verlangen, namelijk deel uitmaken van het aardse én het spirituele.

In de eerste plaats zijn ze mens en één van de belangrijkste kenmerken van de mens is dat hij kan denken. De positie en de houding van de wandelaar doen vermoeden, dat hij te veel waarde toekent aan het machtige denkvermogen.

Hij staat boven de natuur en heerst alleen vanuit het hoofd. Dat zien we dagelijks terugkeren op allerlei maatschappelijke terreinen. In de politiek en het onderwijs wordt veel waarde gehecht aan controle over goed en fout.

Als mens worden we al vroeg in het leven geconfronteerd met normen en waarden, regels en oordelen. Uit de be-

hoefte de wereld te controleren en orde in de chaos te scheppen, hebben we een uitgebreid arsenaal aan regels en wetgeving bedacht.

Wat fout is moet bestraft worden, en wat als positief beschouwd wordt moet beloond worden. Dit dualisme tussen goed Caspar David Friedrich | Monnik aan zee | 1810 en fout splitst ons echter ook af van gens velen het goddelijke of sacrale tot de natuur. Een dier of een plant kent uitdrukking komt. geen waardeoordeel. Leven is leven.

Uit het hoofd, in het lijf Maar het denkend vermogen maakt ons ook nietig zoals in Monnik aan zee. We zijn als mens beperkt en zoeken de verbinding met het hogere, het spirituele, dat juist door dit denken belemmerd wordt. Hoe meer we vanuit ons hoofd leven, hoe meer we afgescheiden raken van de natuurlijke omgeving. De vanzelfsprekendheid waarmee dieren leven, is er bij de mens alleen in de periode voordat de taal zijn intrede doet.

Friedrich herkende in zijn tijd al het oerverlangen van de mens om terug te keren naar zijn oorsprong. En hoewel dat feitelijk niet mogelijk is, kunnen we er wel iets van ervaren op het moment dat we daadwerkelijk in en met de natuur zijn. Uit het hoofd in het lijf en in de ervaring die slechts voor een gedeelte met woorden te beschrijven is.

De rest gebeurt in stilte, in de aanwezigheid van het moment, in het onbenoembare. Kunst slaat als het ware de brug tussen mens en natuur.

Frank van der Veire schrijft in zijn boek Als in een donkere spiegel naar aanleiding van een visie van de filosoof ­Hölderlin: ‘Juist de mens die de eenheid met het absolute opzoekt, ervaart de afgescheidenheid. Hij die zich met de grond van het bestaan wil verzoenen, ervaart de scheiding en het eindeloze dwalen.’ Juist omdat we als mens kunnen denken, is er een verscheurdheid tussen het ‘ik’ en de natuur waarin vol-

Misschien komt de wandelaar op de berg tot het besef dat boven de wereld staan wel een mooi overzicht biedt, maar ook zijn afgescheidenheid als mens ten opzichte van de natuur bevestigt. Wat zou het mooi zijn als de wandelaar besluit de berg af te dalen om naast de monnik aan zee te gaan staan en zo samen de immense schoonheid van de natuur te ervaren. Met én zonder woorden. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

5

bezinning door: ernst marijnissen o.p., dominicaan en schrijver

Z

Jullie zien maar!

ou God dat zeggen? Jullie zien maar! Door het oprichten van het gouden kalf is er een gespannen verhouding tussen God en zijn volk ontstaan.

Trouw aan Bevrijder en Verbond ruilen Aäron en de zijnen in tegen een helder godsbeeld, kerkelijke feesten en een voorgeschreven liturgie. Mozes laat er niets van over: “Jullie hebben gezondigd. Een zonde! Groot!” Als ze het dan zo goed weten, trekken ze maar met Mozes verder naar het land van belofte. Maar Ik ga niet mee, zegt God. Jullie zien maar! (Exodus 32,30-35). Wat doen we met zo’n verhaal?

Jullie hebben gezondigd Na de vergruizeling van de stenen tafelen en de vernietiging van het gouden kalf roept Mozes het volk bijeen.

Hij ziet het aan en zegt: ‘júllie hebben gezondigd!’. Fouten, vergissingen en misdaden horen bij een wereld vol mensen. Ook het volk van God maakt fouten, vergissingen en bedrijft misdaden. Maar alleen de gelovigen kunnen zondigen. Zonde is een bijbels begrip.

Zonde is willen leven zonder de hemel.

Je vergeet dat de Eeuwige de God van hemel én aarde is. We houden het bij de aarde. Wij zijn voor ons zelf verantwoordelijk en regelen onze eigen zaken. Ook die van de godsdienst. Maar juist de gelovige weet dat het om de hemel en de aarde samen gaat: God en mensen, hemel en aarde als huis van vrede, de band tussen wat boven en beneden is. Wie dat uit het oog verliest, zondigt. Alle mensen kunnen slechte

6

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

dingen doen. Bij joden en christenen is dat zonde.

Het gouden kalf is een zonde. Mozes dient het halsstarrige volk drie mokerslagen toe. Gezondigd hebben jullie! Een zónde! Groot! Woedend ziet hij om zich heen. Jullie hebben de Eeuwige, die jullie aan het angstland Egypte heeft ontrukt, uit het oog verloren. Jullie hebben de hemel laten vallen. Jullie zijn omlaag gaan zien en denken slechts aan aardse dingen, zelfs als jullie beweren, dat God voor ons uittrekt, dat je de godsdienst beleeft met alles wat daarbij hoort.

Er valt een doodse stilte onder het volk.

Mozes verheft zijn stem en schreeuwt: een zónde! En vervolgens galmt het luid door heel de ruimte: groot! Te kijk staan we voor heel de wereld. We zijn niet anders dan welke mens ook op aarde. Ja, het is nog erger: anderen heb-

ben geen weet van een bevrijdende God. Wij echter pochen op een God, die ons voorgaat naar betere tijden. Wat stelt dat feitelijk voor? Die god maken we zelf. Een aardse god.

Heeft dat iets om het lijf?

Ik wil opgaan naar de Aanwezige Dan ziet Mozes de verslagenheid van zijn volk. Zijn hart keert zich om, en hij zegt: ‘Nu wil ik opgaan naar de Aanwezige. Misschien kan ik jullie zonde toedekken’. Weg is alle woede en terechtwijzing.

Eén geworden met zijn Wassily Kandinsky | Berg | 1908 mensen, neemt hij de last van een zonde groot op het bestaan van een lankmoedige en zich. De bestijging van de berg wordt ontfermende God. Die Schriften openhet beeld van de loden last die hij op baren zijn echte naam: ik zal er zijn zich genomen heeft. Hij maakt zich tot voor jullie. Deze boodschap moet de verpersoonlijking van de zondaar blijven weerklinken in een wereld die en klaagt bij de Aanwezige: ‘óch, het vol is van bruut geweld. Mozes ís dat heeft gezondigd, dit volk. Een zónde! boek dat jij hebt geschreven! Hij kan Groot! Ze hebben zich van Jou meester dus niet worden weggenomen zonder gemaakt, gouden goden gegoten, godsde Schriften op te heffen. beelden niet te tellen. Ach, wil Je hun zonde dragen?’ Mozes weet het niet Het dilemma van God meer. Hoe reageert God op een volk, God heeft dus een probleem! Zelfs als dat hem omsmelt tot een beeld? hij het volk zijn eigen weg laat zoeken, Plotseling krijgt het verhaal een onovergeleverd aan zijn eigen geschapen verwachte wending, want hij vervolgt: en bij voorbaat versteende godsdienst, ‘maar zo niet, wis míj dan weg uit jouw blijft de Schrift toch bestaan. Mozes boek, dat Jij hebt geschreven’. Een opis Gods vriend en heeft geen deel aan merkelijk woord! het gedrag van Aäron en diens geloofsMozes is meer dan een persoon. Hij gemeenschap. Hij blijft de Aanwezige is ook het levende beeld van de Tora, trouw. God zal hem nooit laten vallen. zoals de profeet Elia het beeld is van Maar zo blijft ook de Schrift aanwezig de Profeten. Samen zijn ze Wet en met haar kernopenbaring: ik zal er Profeten, de Schriften. Deze Schriften zijn voor jullie. Deze naam is uitverhalen van de blijde boodschap en bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

7

De Eeuwige is de God van hemel én aarde. Zonde is: willen leven zónder de hemel, het bij de aarde alleen willen houden. gekristalliseerd in een machtige daad van ontferming en nabijheid, toen het volk onder leiding van Mozes het eerste paasfeest vierde, staande en in grote haast, want het moest snel in de benen, weg uit het angstland. De Aanwezige was er, overdag in de wolkkolom en ’s nachts in het vuur, en stuwde het voort door water en woestijn naar de berg van het verbond. In tien Goede Woorden van bevrijding proclameert de Aanwezige hoe Deze onder zijn volk verblijven wil. Toen wilde het niet horen. Tijdverlies! Liever een gouden kalf.

Mozes beseft maar al te goed dat de Aanwezige nooit ophoudt barmhartig en mensen nabij te zijn. Wat moeten al die ontelbaren, die door de samenleving worden vermorzeld? Kan God zich van die menigte terugtrekken door het volk van zijn aanwezigheid te beroven? Waar wordt dan nog het goede en beloftevolle verhaal van een bevrijdende God in stand gehouden, beleden, beleefd en doorverteld? Mozes weet dat God desnoods knarsetandend bij zijn volk zal blijven, de eeuwen door. Maar kunnen dan juist die gelovige mensen straffeloos hun godsdienstige spelletjes blijven spelen? Kan de kerk van Christus dat?

God staat op gespannen voet met ons Het verhaal van de smekende Mozes daarboven op de berg gaat dus verder.

Hij krijgt te horen: ‘Ga! Leid het volk tot daar waarvan ik tot jou gesproken heb.

Zie, mijn bode zal uitgaan voor jouw aangezicht, maar op de dag dat ik wil

8

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

bezoeken zal ik over hen hun zonde bezoeken’. Zo staat het er letterlijk, maar deze woorden zijn wat belegen voor onze oren. Ze betekenen het volgende.

“Jullie, zonen en dochters van Israël, hebben trouw beloofd aan het verbond van de Sinaï. Daar riepen jullie: ‘Alles wat de Aanwezige zegt, zullen we doen!’.

Jullie zouden een teken van hoop zijn in een wereld van onrecht en hebzucht.

Jullie manier van leven zou een voorteken worden van een samenleving zonder geweld en haat. Jullie zouden met name de ontelbare armen en vernederden uitzicht bieden op een toekomst die niet stoelt op holle woorden en loze beloftes. Als mijn beeld en gelijkenis zouden jullie getuigen van mijn aanwezigheid onder de volken. Dat zijn jullie vergeten. Zo ontnemen jullie juist die armen en vernederden de hoop, dat het goed komt. De volken zullen jullie uitlachen en vervolgen om jullie praatjes en mooie woorden. In het gunstigste geval zullen ze zeggen: jullie, die beweren in god te geloven, zijn gelijk aan ons, die dat niet doen. Zo zullen jullie bezocht worden. Met andere woorden: jullie zelf roepen dit alles over je af. Dat kan ik niet keren. Jullie kunnen verder trekken naar de toekomst die ik beloofd heb. Ik ga zelfs met jullie mee. Maar denk niet dat ik jullie ontrouw en eigengereidheid over het hoofd zie!”.

De Aanwezige houdt nooit op barmhartig en mensen nabij te zijn.

Bij nader inzien blijkt God niet geïrriteerd, al is ons doen en laten beslist irritant. Daarom is de keuze aan ons: jullie zien maar!

bezinning door: annemiek schrijver, presentatrice en schrijfster

Wat er ook gebeurt ‘een sangha voor twee’

H

et is een zeldzaam mooie zomeravond. Ik zit met een van mijn meest dierbare vrienden op een loverrijk terras van een landelijk restaurant, alwaar we spoedig voorzien zullen worden van heerlijk voedsel. Mijn tafelgenoot heeft de jaren des onderscheids, inclusief die van de zeer sterken al ruim bereikt. Wij genieten samen van zijn levensavond. Zonder het nou al te vaak tegen elkaar te zeggen, weten we beiden dat we onze verbintenis zien als een echte spirituele vriendschap. ‘Een sangha voor twee’, zegt hij weleens gekscherend. We spelen dus eigenlijk gemeenschapje der heiligen.

Zo proberen we elkaar tot een hand en een voet te zijn. Concreet houdt dat in dat we een procesrelatie hebben. We zijn niet meer op proef of voor de show, zoals een egorelatie dat voorschrijft. We laten ons niet zomaar meer uit het veld slaan, maar proberen bij elkaar en bij onszelf te blijven om zo te kijken naar wat er echt is. Meestal gaat dat vanzelf en lachen we heel wat af. Zelfs nu zijn lijf de jaren voelt drukken en hij voor het eerst van zijn leven aan de medicijnen moet, blijft hij licht en monter. We hebben niets anders te doen dan dankbaar te zijn. Zie ons nu toch eens zitten in dit lachende lover, achter wachtende etensborden.

Wrede verstoring Maar dan gebeurt er iets. Ik zeg wat.

Hij begrijpt mijn redenatie niet. Op een kennelijk kromme manier probeer ik mezelf te verduidelijken. Omdat hij niet minder kort aangebonden is dan ik, raakt hij geïrriteerd. Dat kwetst me en ik probeer me te verschuilen achter een oud grapje: ’Nou zeg, ik ga nog eens met jou uit eten.’ Hij zegt dat hij

anders voortaan wel alleen gaat. Dan wordt het stil. Wij beiden hebben door schade en schande geleerd om, voordat we wat zeggen, ons drie dingen af te vragen: “Is het waar?”, “Is het nodig?”, en “Kan ik het in liefde zeggen?”

Dus kijken we allebei in onze eigen binnenkamer. Wat gebeurt hier? Wat bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

9

doen we nu? Ineens moet ik denken aan God en Mozes op de berg. ‘Als je er zo over denkt, zoek het dan verder maar uit!’ God gooit de deur dicht.

Mozes reageert impulsief met iets als: ‘Nou, gooi mij dan ook maar uit het raam.’ Laat dat verbond verder maar zitten joh. Herkenbare situatie.

Iemand doet je pijn en je impulsieve reactie is het wapen van de tegenaanval grijpen. De ander met gelijke munt terugbetalen. Wat jij doet, kan ik ook.

De verantwoordelijkheid nemen voor eigen hart en haard blijkt zacht te maken.

Tijd nemen om na te denken Op de een of andere manier troost dit verhaal me. Zelfs God kan het helemaal gehad hebben. Ook Mozes, de menselijke herder bij uitstek, kan in woede ontsteken en de boel aan gruzelementen smijten. Ik grinnik. Mijn tafelgenoot trekt een vragende wenkbrauw op. Hij volgt mijn uitgestrekte vinger met zijn ogen. Er staat een bord aan de weg naast ons terras: ‘Gooi en Vechtstreek.’ Het hogere smijtwerk. Hij mompelt: ‘Zou ‘n mooie naam voor het Oude Testament zijn.’ Dacht hij soms ook aan God en Mozes? Ik vraag het hem. Hij twijfelt vanavond kennelijk nogal aan mijn verstand en wijst naar z’n voorhoofd. We lachen weer. Maar verder blijft het stilletjes. Als we aan het eind van de avond afscheid nemen, zegt hij dat hij diep bedroefd is. En dat hij wil nadenken.

Laat ik dat ook maar doen. Hoewel ik tegenwoordig liever mijn hoofd-

10

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

kantoor verlaat en de lift naar beneden richting mijn hart neem. Wat een geluk, de deur van dat hart staat nog open. Net als ieder mens weet ook ik uit ervaring dat je hart sluiten de pijnlijkste emotie is die we kennen. Ongeacht de uiterlijke omstandigheden is het weldadig om te kunnen voelen dat ons hart gemaakt is om warm en open te blijven. Wat er ook gebeurt.

Ook in deze stilte. De warmte buiten is trouwens drukkend. Zou Gods stem nu te vinden zijn in het suizen van een zachte bries, zoals Elia dat ooit ervoer? Mozes heeft een heel andere stem gehoord. Een boze bulderende bas. Als iemand zo tegen je tekeergaat als God tegen Mozes, is het een hele kunst om dat niet meteen persoonlijk op te vatten, maar zonder oordeel die ander zijn emotie te gunnen. Misschien helpt het om alleen maar te constateren: ‘Nou, zeg, die heeft een harde stem!’

Met een open hart Zou dat onverstoorbare open hart een kwestie zijn van onze verantwoordelijkheid nemen? Zijn wij als mens niet tot veel meer in staat dan we vaak denken? Zouden we onze Schepper pas echt trouw zijn, als we ten volle mens durven zijn? Dat we naar elkaars emotie, maar ook naar die van onszelf durven kijken, zonder weg te duiken, zonder bang of boos te worden? Mijn vriend is diep bedroefd, zei hij. Ik voel het, ook al hebben we net afscheid genomen. Omdat mijn hart nog open is, snakkend naar een zuchtje wind, kan ik zijn verdriet voelen en welkom heten. Ik ben verrast dat ik daar niet van schrik. Ook mijn eigen gevoel van falen is verrassend genoeg niet onverdraaglijk, maar zacht en lieflijk. Om-

Pépé Gregoire | Happy view | www.pepegregoire.nl

dat de pijn van hem en mij welkom is, gebeurt er iets wonderlijks. Die pijn wordt universeel, diffuus, zachter, van ons allemaal. Dat leed stroomt terug naar de eenzame Jezus in de hof, naar Elia en zijn zuchtje, naar Mozes en zijn God. Wat een mysterieuze ervaring. De verantwoordelijkheid nemen voor eigen hart en haard blijkt zacht te maken. Vrijgevig ook. Vergevingsgezind. Ik pak mijn mobiel en zoek zijn nummer op. Maar het toestel rinkelt.

Het is mijn goede vriend. Het spijt hem dat hij niet goed geluisterd heeft.

Ik zeg dat hij me net voor is, maar dat ik zo krom kan redeneren. Het blijft

even stil. Kennelijk vindt hij dat ook, vul ik alweer in. ‘Vechten?’, zeg ik, toch weer vallend in mijn comfortabele oude ongemak. ‘Bedoel je nou die Gooi en Vechtstreek?’ vraagt hij. Daar ja. Zelfde plaats, volgende week weer?

‘Goed plan, lief mens. Wie weet worden we dan getrakteerd op een zuchtje wind.’

Ja, wie weet. Maar ook al blijft het bladstil en heet, laten we blijven oefen­en met het open houden van ons hart. Met het nemen van onze menselijke verantwoordelijkheid. Zoals we bedoeld zijn. Wat er ook gebeurt.

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

11

bezinning door: henk jongerius o.p., dominicaan, auteur en dichter

God zoekt de mens

A

ls er één verlangen diep geworteld is in elk mens, dan is het wel de wens om ‘gezien te worden’. Dat kun je al bij kleine kinderen zien die van tijd tot tijd om aandacht vragen. Ze willen erbij horen en zorgen vanzelf wel dat zij ook in het gezelschap van grote mensen de aandacht op zich vestigen!

Het eenvoudige verstoppertje of kiekeboe spelen heeft niet de bedoeling om verborgen te blijven maar om in het centrum van de aandacht te komen. En bij volwassenen is het al niet anders. Wij kleden ons niet voor niets op een bepaalde manier en mensen die zich gedragen alsof ze het liefst onopgemerkt blijven, vallen ons op …

Het gaat bij het gezien willen worden natuurlijk niet om ijdelheid die gestreeld zoekt te worden; neen, dat is alleen maar de buitenkant. Wij willen gezien, gewaardeerd worden om wie wij werkelijk zijn. Ten slotte zijn wij allemaal mensen met een eigen naam, die als zodanig gekend willen worden.

Diep in ons hart hebben wij er weet van dat heel dat streven om naam te maken en belangrijk te zijn, je leven aldoor in eigen regie te houden, pure ijdelheid en eigenlijk lucht is, alleen maar buitenkant. Wij willen persoonlijk aangesproken worden!

‘God sprak’ Ik herinner mij het verhaal over een rabbi die, lezend in de bijbel, getroffen werd door de uitdrukking die er ontzettend vaak in voorkomt: ‘God

12

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

sprak’. Hij begon afwisselend de nadruk te leggen op het eerste woord en op het tweede en werd bijna ‘mesjogge’ van het besef dat het de Onnoembare en Onzichtbare is die zich tot mensen richt en dit vervolgens ook nog eens op een verstaanbare wijze doet! Dit diepe besef komt op een bijzondere manier tot uitdrukking in de titel van het derde boek van Mozes. In de joodse traditie worden die vijf boeken niet aangeduid met Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium, maar met de eerste woorden van elk boek: ‘In het begin’, ‘Dit zijn de namen’, ‘God roept’, ‘In de woestijn’ en ‘Dit zijn de woorden’.

God roept Dit betekent dat de grondovertuiging van de bijbel is, dat iedereen die thuis wil raken in het leven zelf, weet moet heb-

ben van hoe de wereld van meet af aan bedoeld is, en dit leert aan de hand van de namen van Mozes en van de Levende, die in de woestijn mensen roept en woorden tot hen spreekt. Precies het middelste van die vijf boeken van Mozes - en dus het hart van het bijbelse getuigenis - scherpt ons in, dat God roept! Met die woorden opent het boek Leviticus.

Dit roepen sluit dus naadloos aan op het diepste verlangen van ons mensen die geroepen en gezien willen worden.

De verhalen die wij in de bijbel lezen, willen ons ervan doordringen dat dit roepen van God aanhoudt. Mens worden betekent dat je wilt horen naar het roepen van de Eeuwige die vraagt: “Mens, waar ben je?”, en: “Waar is je broer, je zus?”, zoals wij dat horen op de eerste bladzijden van de Schrift.

Ommekeer Voor mensen die vanouds gewend zijn om naar God te zoeken en de tekenen van zijn aanwezigheid op het spoor te komen, is dit een verrassende ommekeer in ons denken. Natuurlijk zijn er denkers, theologen en filosofen, nodig die woorden zoeken om iets van Gods Geheim te kunnen verstaan, maar toch denk ik dat zij soms meer onder woorden zullen brengen waar dit Geheim niet voor ons opengaat! De grote joodse denker Abraham Heschel heeft mij de ogen en oren geopend voor een andere wijze van denken. Hij houdt in zijn boek ‘God zoekt de mens’ een pleidooi voor een levenshouding van ontvankelijkheid waardoor wij op het spoor komen van Gods aanwezigheid in ons bestaan.

Het gaat hem niet zozeer om het denken over God, maar meer om de mogelijkheid om iets van Gods tegenwoordigheid te kunnen ervaren. Ook hij neemt,

Auguste Rodin | Hand of God | 1898

net als die rabbi over wie ik vertelde, de uitdrukking ‘God roept’ volstrekt serieus. Hij zegt zelfs dat het heel begrijpelijk is dat wij niets van God ervaren als wij met de rug naar Hem toe staan. Je moet je dus letterlijk omkeren – of bekeren in bijbelse taal – en in een andere houding in het leven gaan staan. Dan kan het gebeuren dat je achteraf gaat beseffen dat Gods werkelijkheid aanwezig was in je leven zonder dat je je ervan bewust was, zoals Jakob overkwam toe hij gedroomd had van een ladder die naar de hemel leidde.

Aangeraakt worden Wie probeert echt te luisteren naar het levensverhaal dat mensen elkaar soms toevertrouwen, kan getroffen worden door de wijze waarop Gods kracht in het bestaan van mensen doorbreekt.

Het maakt mij er diep van doordrongen dat niet wij het zijn die ons ‘een naam maken’, maar dat datgene wat werkelijk je leven draagkracht en fundament geeft, aan je gegeven wordt. Het is God die naar ons toekomt op zijn manier.

Het komt erop aan dat onze ogen en bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

13

Midden in ons leven wil God ons aanraken en aanspreken: aan Hem is het eerste woord. oren opengaan en ons hart bedacht is op zijn verschijnen. De apostel Johannes zegt het zo: ‘Niet wij hebben God liefgehad, maar Hij heeft ons liefgehad’ (1 Joh. 4, 9). Het verhaal over het echte leven begint bij God en dat is een andere volgorde dan die welke wij gewoonlijk in acht nemen!

Midden in ons leven wil God ons aanraken en aanspreken: aan Hem is het eerste woord. Ik denk dat dit van groot belang is, ook voor de kerkgemeenschap in onze dagen. Zij zal niet mogen beschikken over God, maar in woord en daad ruimte moeten maken voor het licht en de kracht die Hij voor mensen wil zijn. Een kerkgemeenschap zal eerbied moeten hebben voor het geweten van mensen, waarin zij zich door de Bron van het leven aangesproken weten. Het is op die plaats dat mensen tot het besef komen, hoe zij gedragen worden door God, ook al wordt hun lichaam afgebroken en sterft hun hart. Voor dit geheim van Gods omgaan met ons zouden wij moeten opengaan, want het is in feite de Geest van God die werkzaam is onder ons. Er is grote omzichtigheid nodig om dit werken van de Geest niet al te snel aan regels te binden. Anders zou het wel eens alleen onze geest kunnen zijn waaraan wij beperkingen opleggen.

In de geschiedenis van de Kerk kennen wij naast een traditie van leerstellingen die ons geloven onder woorden brengen, ook een mystieke traditie, waarin het stilzwijgend besef van Gods werkzaamheid in mensen beleefd is. De wijze

14

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

waarop die ervaringen onder woorden zijn gebracht, hebben een andere ‘taal’ dan die welke wij horen in officiële kerkelijke uitspraken. Ik heb het vermoeden dat zij dichter staan bij de poëzie die wij bijvoorbeeld in de psalmen vinden. Die taal doet een beroep op ons hart, onze beleving van ons bestaan. We moeten deze traditie ruimte geven naast die andere, want zij hebben elkaar nodig om ruimte te maken voor de wijze waarop God met mensen omgaat. In elk geval leert de bijbel ons om ook met ons hart te geloven en niet alleen met ons verstand. Die twee horen bij elkaar en hopelijk corrigeren zij elkaar.

In de taal van de ervaring kunnen wij slechts spreken van de geborgenheid die God mensen wil bieden, en de stevigheid die Hij geeft, zodat Hij ‘onze Rots’ is. Hij die ons de ruimte en tijd van leven geeft, vraagt zelf om die ruimte in ons, waardoor wij oog krijgen voor zijn verlichtende aanwezigheid.

Gij waakt en draagt en vraagt aan mij of ik verdragen kan uw schaduw aan mijn zij.

Gij hoedt, behoedt, en zoekt naar mij of ik bespeuren kan uw adem dicht in mij.

Gij wacht bij nacht en dag op mij of ik vernemen wil uw hartslag diep in mij.

Gij zoekt mij, noemt en roept mijn naam: wanneer ik horen wil zal ik uw stem verstaan.

bezinning door: andré lascaris o.p., dominicaan en publicist

Weet hebben van gouden kalveren

I

edereen ligt wel eens wakker in de nacht en peinst dan over wat hij heeft gedaan of nagelaten. Je geweten spreekt. Je neemt je verantwoordelijkheid voor wat je gedaan hebt. Heb je goed gehandeld of fout? Je wikt en je weegt. Je voelt je schuldig. Je hebt gefaald. Hoe herstel je de fout, het kwaad, de wonde die je geslagen hebt? Of je komt tot de conclusie dat je juist gehandeld hebt. Je geweten spreekt.

In de bijbel In de bijbel zoek je tevergeefs een theorie, een leer, over het geweten.

Je treft in de verhalen figuren aan die proberen te handelen volgens hun geweten. Soms tegen anderen in. Bij het verhaal van het gouden kalf krijgt het volk na het optreden van Mozes spijt van zijn afgodendienst. In het boek Genesis verzoent Jacob zich met Esau na hem bedrogen te hebben. In het verhaal over Jozef proberen Ruben en Juda hun broer Jozef van de dood te redden. Juda stelt zich later borg voor het leven van Benjamin. David, eenmaal koning, denkt onaantastbaar te zijn. Hij pleegt overspel met de vrouw van een van zijn generaals en laat deze man sneuvelen in een gevecht. De profeet moet zijn geweten wekken om hem te doen inzien dat hij verkeerd gehandeld heeft. Job houdt zijn onschuld vol tegenover de suggestie van

zijn drie zogenaamde vrienden dat hij gezondigd heeft. Daniël weigert het eten van het Babylonische hof en wordt ervoor beloond. Zo zijn er heel wat verhalen, maar een leer vinden we niet. In het Nieuwe Testament wordt verschillende keren gezegd, dat iemand een zuiver geweten heeft; er wordt niet geprobeerd een theorie te ontwikkelen. De evangelist Matteüs schrijft over Judas Iskariot, die Jezus verraadde, dat hij wroeging kreeg. Hij bracht de dertig zilverstukken terug naar de hogepriesters en de oudsten.

Toen zij het geld niet wilden terugnemen, smeet hij het de tempel in, vluchtte weg en verhing zich. Hij kon niet leven met zijn gouden kalf. We kunnen ons dit goed indenken. Maar we komen geen teksten tegen waarin mensen uitvoerig aan ons over hun worsteling met hun geweten vertellen.

Daarvoor moet je bij de roman zijn. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

15

In middeleeuwse bronnen In de middeleeuwen werd er door verschillende mensen geprobeerd om uit te leggen wat het geweten is.

Hun bron van inspiratie was - behalve de bijbel - de Griekse filosofie en de ‘openbare mening’: wat de man op de straat denkt over het geweten. De visie van Thomas van Aquino (1225 -1274) is de meest gebruikelijke geworden.

Het geweten is geen gevoel, zoals velen dachten, maar een daad waarin je je kennis van wat goed en kwaad is, toepast op wat je doet of gedaan hebt.

Zo kennen wij allen de tien geboden of ‘woorden’. Een van die woorden luidt: ‘Leg over een ander geen vals getuigenis af ’ (Ex. 20, 16). Je bent opgeroepen bij de rechtbank. Je weet dat de verdachte een alibi heeft en dus niet de moord of de diefstal heeft gedaan waarvan hij beschuldigd wordt. De verdachte is een concurrent van je en het zou je goed uitkomen, als hij of zij enige tijd in de gevangenis zou verdwijnen.

Je besluit een vals getuigenis af te leg-

Het geweten wordt wel de geest genoemd die de ziel corrigeert en opvoedt.

16

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

gen, zodat de verdachte inderdaad veroordeeld wordt. Je ontkent dat hij die avond tussen 21.00 en 24.00 uur bij jou op bezoek is geweest. Je weet dat je onjuist handelt, je geweten prikkelt en spreekt, maar je brengt het geweten tot zwijgen. Of je hebt geen zin om voor je bejaarde ouders te zorgen en geld aan hen te besteden. Dus beloof je je geld aan de tempel (of kerk) te schenken. De wetgeleerden stelden dan dat je je ouders geen bijstand hoeft te geven. Je hebt immers je geld aan God geschonken, en wie kan er tegen God op? Je kunt ook besluiten de waarheid te vertellen op de rechtbank, ook al is dit ten nadele van jezelf. Je past het verbod een vals getuigenis af te leggen dan toe op je eigen situatie.

Oorspronkelijk kwam het geweten vooral in het zicht, wanneer je wroeging kreeg. Maar christenen, en later anderen, gebruikten ook hun geweten om van te voren te bepalen wat wel en niet toelaatbaar is. Het geweten wordt daarom wel de geest genoemd die de ziel corrigeert en opvoedt. Het geweten beschuldigt ons of spreekt ons vrij; wij weten of we het goede of het slechte gedaan hebben. Het geweten kan slecht geïnformeerd zijn, maar als dat buiten je schuld om is, treft je geen blaam. Integendeel, je moet je geweten altijd volgen. Als je geweten je zegt dat je harder mag rijden dan toegestaan is, omdat je op tijd op je werk moet zijn, maak je jezelf niet schuldig (maar je moet wel de eventuele boete betalen).

Vanuit de discussie Na Thomas werd het geweten steeds belangrijker. Rond het geweten werden steeds meer vragen gesteld. Want heel vaak is de uitkomst van het gewe-

ten niet: ik moet A doen en dus niet B. Het leven kan heel ingewikkeld zijn. Je rijdt in een auto met een vrouw die elk moment kan bevallen, door een drukke stad. Moet je nou sneller rijden dan toegestaan is, of toch maar niet. In de middeleeuwen koos men datgene wat de minste kans had zonde te zijn. Na de middeleeuwen krijg je hele discussies.

Velen vinden dan dat je - als je er niet goed uitkomt - kunt kiezen voor wat je het meest waarschijnlijk lijkt. Gewetensonderzoek wordt een belangrijke praktijk. Het geweten moet gevormd worden, vindt men. Er bestaat een laks geweten: je vindt veel dingen wel goed; en een scrupuleus geweten: je ben veel te precies. Beide moet je vermijden.

Sommigen denken dat het geweten de stem van God is, maar dat kan niet, want het geweten kan ook dwalen. Ook niet-christelijke filosofen deden met de discussies mee.

Durven besluiten Thomas vindt het geweten niet zo belangrijk. Want je blijft bij het geweten steken in het afwegen van het ene tegen het andere. Ideaal is dat je als het ware spontaan de goede beslissing neemt.

De situatie waarin je een bepaald besluit moet nemen, is bijna altijd verwarrend. Je kunt nooit alle factoren overzien. Belangrijker dan je geweten is de vaardigheid en durf in een dergelijk situatie een besluit te nemen. Thomas noemt die vaardigheid de ’deugd van verstandigheid’. Dat klinkt in onze oren wat kneuterig. Maar een ‘verstandig’ mens is bij Thomas iemand die op een gegeven moment een keuze durft te maken. Later kan wel eens blijken dat je beter een andere beslissing had kunnen nemen. Maar je hebt in elk geval je verantwoordelijkheid genomen en

Omdat je nooit alle factoren kunt overzien, overstijgen vaardigheid en durf om in een bepaalde lastige situatie een besluit te nemen, het belang van je geweten. een keuze gemaakt en, wat jou betreft, was die toen in die omstandigheden de beste keuze.

Het is goed te leven met mensen die gewetensvol zijn. Van hen kun je leren wat goed en kwaad is, dat je je verantwoordelijkheid moet nemen en een beslissing moet durven nemen. Laat je niet verblinden door het blinkende gouden kalf, hoe vaak je het ook tegenkomt.

(advertentie)





          

 

 

   

 

    

 

   

 



   

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

17

mijmeringen bij een gebed

O Vriend God erbarmend genadig lankmoedig rijk aan liefde rijk aan trouw bewarend liefde tot het duizendste geslacht. huub o osterhuis

Diep geraakt door de woorden van deze tekst zo vol van liefde deze woorden vervullen mij met ontroering, dankbaarheid en troost Iemand - Vriend - God die er altijd, onvoorwaardelijk was, is en zijn zal alle dagen van ons leven. bets van kessel, lid van Capella Phos Hilaron

18

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

Waar is die God in het religieus geweld waarvan de beelden dagelijks pijn doen aan onze ogen?

Hoezo rijk aan liefde rijk aan trouw, als je leest over de schendingen die de ene generatie de volgende aandoet?

En kerken dan die de liefde tussen mensen zo fel bestrijden tot de roep om doodstraf toe?

En dan zie ik het oude vrouwtje na de tsunami in Indonesië, zo vol geloof dat Allah allen gered heeft die de moskee konden bereiken.

Zo vol overtuiging dat er toekomst is, omdat het niet alleen in mensenhanden ligt.

Op mijn netvlies flitsen beelden voorbij van liefdevolle ouders, blije liefdes, zorgzame handen voor zieken, ouderen, stervenden.

En dan, even, kan ik geloven in deze Vriend. Het goede dat mij overkomt in dat licht zien en me gedragen weten op de moeilijke momenten.

Dan heeft Toon Hermans gelijk: een Vriend is degene die met je lacht en met je huilt. gerard van etten, lekendominicaan, directeur Sensoor God als bindende en blijvende factor, grond van ons bestaan, moet wel handen en voeten krijgen in de liefde voor elkaar.

Mensen-dienst als ere-dienst: voor mij de weg tot Leven. walter rovers, bestuurslid Voedselbank Doetinchem Deze regels roepen wat ‘resistentie’ in mij op als ik eerlijk ben.

Er klinkt de hulpeloosheid van de mens in door. En de enige die ons redden kan is God. God hier als een ‘persoon’ bedoeld??

Dat stemt en voelt alsof het leven een lijdensweg is waar ‘wij’ de mensheid er altijd zo bekrompen en pover vanaf komen.

Ik zou zo graag het volgende vervangen; O Vriendin en Vriend liefde, altijd present, genadig vol eeuwig geduld rijk vloeiend voor iedereen gevend tot het duizendste geslacht rob liethoff, theatermaker

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

19

essay door: vincent duindam, psycholoog, docent en auteur

J

Op zoek naar een wederhelft?

e hoeft liefhebben toch niet te ‘leren’? Als je de goede persoon tegenkomt, gaat alles vanzelf. Er is veel veranderd in de manier waarop we over relaties denken. De leeftijd waarop de eerste erotische contacten plaatsvinden, is sterk gedaald. We trouwen vaak pas, nadat we een tijd hebben samengewoond, of we trouwen niet. Niemand kijkt ervan op, wanneer mensen een relatie beëindigen en een nieuwe relatie aangaan. Maar één opvatting lijkt onaantastbaar te zijn: de opvatting dat de relatie die je hebt, je gelukkig moet maken. Ergens ter wereld moet iemand zijn die mij gelukkig kan maken, denken we. En als ik deze wederhelft gevonden heb, zal onze relatie een veilige haven vormen. Lukt het niet met jou, dan misschien met een volgende kandidaat.

In het verleden was ik betrokken bij praatgroepen na een (echt)scheiding.

De mannen in de mannengroepen stapten graag over naar gemengde groepen.

Vooral ook om weer om zich heen te kijken naar een nieuwe partner … met wie het wél zou gaan lukken. Toch blijkt je partner altijd ‘een gebruiksaanwijzing’ te hebben. En jij zelf misschien ook wel ... Je partner willen veranderen werkt niet. En bij een volgende partner kom je ook jezelf weer tegen. De enige conclusie kan zijn: het begint bij jouzelf. Wat kun je doen? Alle grote spirituele tradities (én de positieve psychologie) bieden hier handvatten en tips voor. Je relatie kan een sadhana worden, zoals dat heet in het boeddhisme: niet alleen maar een

20

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

manier om het zo fijn mogelijk te hebben, eerder een kans om je innerlijk te ontwikkelen. Het gaat erom inzicht te krijgen in je eigen (ook lastige) kanten en daar vrij en speels mee om te gaan.

Het belangrijkste is dat je niet leeft als ‘een stuitbal’: op en neer gekaatst in patronen die altijd hetzelfde zijn. Spiritualiteit betekent dat je vrij leeft en niet op de automatische piloot. Humor is daar ook belangrijk bij. Verder gaan we in op conflicten, oude pijn, vergeving, seks …

Werken aan je eigen gebruiksaanwijzing Wij zijn vaak geneigd de ‘gebruiksaanwijzing’ van de ander te bekritiseren: “Waarom reageer jij altijd zó, als ik dat

doe?” Partners weten ‘op welke knoppen ze moeten drukken’ om de ander op de kast te krijgen. Bij de praatgroepen na echtscheiding was dat heel duidelijk. Aanvankelijk zag men alleen het aandeel van de ander, zelf was men de ‘vermoorde onschuld’. Maar wanneer we vroegen: “Hoe krijg je je (ex-)partner in 10 seconden op de kast?”, dan kwamen de tongen los.

Daarom is het beter om aan je eigen gebruiksaanwijzing te werken. Waarom reageer ik eigenlijk altijd zus, als mijn partner zo doet? Ik ben toch geen stuitbal? ‘Als je dit (bij mij) wilt bereiken, moet je dat doen.’ Zo zit ik nu eenmaal in elkaar, ‘zo ben ik gebakken’ hoor je ook wel eens. Zou je niet liever vrijer zijn in je reacties? Zo’n gebruiksaanwijzing, dat zijn eigenlijk je ‘geconditioneerde reacties’, zoals ze in het hindoeïsme en boeddhisme zeggen. ‘Leven op de automatische piloot’ is ook een goede manier om dit te omschrijven. Je kunt je hiervan bevrijden. En eigenlijk is dat ook het doel van alle spirituele ontwikkeling.

In de boeddhistische visie is je relatie een sadhana: niet primair een situatie die je gelukkig maakt, maar een situatie waarin je je kunt ontwikkelen. Die ontwikkeling zal je uiteindelijk gelukkig maken. Ook in het Westen vindt deze visie steeds meer weerklank. In een sadhana werk je aan je eigen gebruiksaanwijzing.

De belangrijkste les die een relatie je kan leren, is om naar jezelf te kijken. Je partner krijgt vaak een heel andere kant van je te zien dan dat wat je als imago aan de buitenwereld toont, en dat spiegelt hij of zij naar je terug. De voorgehouden spiegel moet ons uitnodigen onze eigen binnenwereld te onderzoeken. Dat vermijden we vaak liever. Toch liggen juist

Marc Chagall | The Bride and Groom of the Eiffeltower | 1939

daar de veranderingsmogelijkheden.

Als je je ‘binnenkant’ op orde begint te brengen, zul je merken dat de relatie met je partner, en met anderen in het algemeen, veel beter wordt. En het vermogen om lief te hebben, groeit mee. Het grootste christelijke voorbeeld hiervan is voor mij Franciscus van Assisi. Hij bad tot God of zijn verlangen om lief te hebben mocht toenemen. Maar hetzelfde principe kom je tegen in hindoeïsme en boeddhisme. De Indiase meester Eknath Easwaran zei: “Als je iemand anders beschouwt als een persoon die jou liefde kan geven, dan is je liefde eigenlijk nep.”

Oude pijn herkennen Hoe komt het toch dat juist in intieme relaties zoveel pijn is? Het gaat bijna altijd om oude pijn, oude kwetsuren, die sluimeren en juist in liefdesrelaties weer bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

21

gewekt worden. We dragen allemaal een stapel oude stenen met ons mee. Eckhart Tolle gebruikt hiervoor de term pijnlichaam. Je pijnlichaam is een energieveld in je, dat de controle van jou overneemt, als je niet heel alert bent. Dan val je samen met je pijnlijke gevoelens zoals woede, verdriet, gekwetstheid, rouw. Op dat moment kun je alleen nog maar vanuit die energie reageren. Eigenlijk ben je op zoek naar nog meer pijn, zonder dat je je daarvan bewust bent.

Je partner heeft natuurlijk ook gevoeligheden. En vaak sluiten de pijnpatronen op elkaar aan. De een wordt heel kritisch. De ander is gekwetst en trekt zich terug. Of reageert agressief. In veel partnerrelaties speelt zich dan een voorspelbaar scenario af. Je weet wat je partner gaat zeggen of doen. Zelf reageer je ook weer zoals je altijd reageert.

En er lijkt niets aan te doen te zijn. Je vervalt in automatismen en de pijn van de een verwondt ook de ander. Je bent allebei niet langer meer ‘aanwezig’. Reacties roepen elkaar op. Er ontstaat een efficiënte pijnmachine die steeds meer pijn produceert.

Als het te lang duurt, wordt de pijn te groot, raken mensen van elkaar vervreemd en gaan ze uit elkaar. Hoe zijn dit soort patronen te doorbreken? Door je automatische piloot uit te schakelen.

Door niet langer samen te vallen met die kritische of angstige stem in je, dat razende gevoel. En dat verkrampte lichaam.

Dagworkshop ‘Leren liefhebben’

• o.l.v. Vincent Duindam • zaterdag 12 oktober 2013 en zaterdag 7 december 2013 • Dominicanenklooster Huissen

22

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

Wakker worden uit de pijn Bij ruzie, pijn en conflicten is de eerste en meest essentiële stap het doorbreken van de automatismen. Dit doe je door eerst te erkennen dat de situatie nu is zoals ze is. Geef je innerlijke weerstand op. Richt je vooral op je eigen pijn, je eigen impulsen. Maar volg je impulsen niet meteen. Doe nog niets, zeg nog niets. Je kunt een mantra gebruiken om rust en overzicht te brengen. Houd het bij jezelf. Op het pijnlichaam van je partner hoef je niet te letten. Ga dat ook niet benoemen of analyseren. Bezie liever je eigen onrust, je kritische stem, je angsten en andere negatieve emoties. Wees erbij aanwezig zonder te oordelen.

Laat irritaties een signaal voor je zijn om ‘uit je hoofd te komen’ en je lijf in te gaan. Mediteer op je lichaamsgevoel.

Waar zit de pijn?

In het psychologisch perspectief is het van belang om dingen uit te praten. Dat kan zijn nut hebben. Maar misschien kun je ook eens experimenteren met samen stil zijn. Een hooglopende ruzie is niet het beste moment om dit te oefenen. In dat geval kun je beter eerst elk een eigen wandeling (met je mantra) maken, en elkaar daarna weer opnieuw ontmoeten. Bij kleinere hobbels kun je samen stil wandelen, of rustig in de kamer zitten. Grote kans dat jullie er na enige tijd om moeten lachen.

Vincent Duindam, Leren liefhebben, Bezinning en spiritualiteit voor jou en je partner, Ten Have, 2013.

verslag door: theo menting, lekendominicaan en medewerker dominicanenklooster huissen

Op zoek naar ... een impressie van een retraite

H

et is stil aan tafel. Er is enkel het – bijna ritmische – geluid van bestek dat het bord raakt, van het opscheppen van de soep, van het inschenken van een glas water en de zorgvuldig gesneden appel. Iedereen zwijgt. De maaltijden worden in stilte genuttigd, net als de koffie en thee tijdens de ‘pauzes’.

De stilte vormt een wezenlijk onderdeel van de retraite ‘op zoek naar…’, die afgelopen zomer in het dominicanenklooster in Huissen werd gegeven. Zeven deelnemers, uit alle windstreken van het land, kwamen vier dagen naar Huissen om er stil te zijn, tot rust te komen, te mediteren en om een poging te wagen om even alles los te laten. Om op zoek te gaan naar … naar?

Een impressie van een retraite.

Het concept Eerlijk is eerlijk: het concept voor deze retraite werd gevonden in het TV-programma ‘op zoek naar God’, dat door de Evangelische Omroep vorig jaar werd uitgezonden. In dit programma waren we als kijker getuige van een aantal deelnemers dat zich terugtrok in een klooster om daar God te vinden. Een beetje kort door de bocht misschien, maar dat was toch wel de strekking.

Het zette het dominicanenklooster in Huissen wel op het spoor om - naar het voorbeeld van dit programma een retraite te ontwikkelen waarin aan mensen de gelegenheid geboden werd om in alle rust en stilte de tijd te nemen voor zichzelf en zich te richten op

een misschien wat andere dimensie.

Op zoek naar God voor de een, op zoek naar het Goddelijke in je leven voor de ander, of misschien wel op zoek naar je eigen identiteit.

Een eerste uitvoering Afgelopen zomer werd deze retraite voor het eerst gehouden met zeven deelnemers. De motivatie om naar Huissen te komen was bij elke deelnemer verschillend. Dat varieerde inderdaad van enkel op zoek gaan naar rust, afstand en stilte, tot het zoeken naar een antwoord op de soms pijnlijke vragen die het leven in de afgelopen tijd had opgeroepen. De retraite begon met een korte kennismaking en

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

23

6.30 u. opstaan 7.15 u. meditatie en lezen van de tekst van de dag 8.00 u. lauden, samen met de communiteit 8.30 u. ontbijt 9.30 u. meditatie en verdere verdieping van de tekst van de dag 10.00 u. koffie en thee, waarna eigen invulling of mogelijkheid tot een één-op-ééngesprek 12.10 u. middagdienst 12.30 u. middageten, waarna gelegenheid tot wandeling 14.30 u. lectio op de eigen kamer 15.30 u. koffie en thee 17.30 u. avondeten 18.30 u. vespers, samen met de communiteit 19.30 u. koffie en thee 20.00 u. dagsluiting, waarna nachtrust

een summiere vraag naar het ‘waarom hiernaartoe gekomen?’. Alle nadruk lag op de eigen weg die elke deelnemer persoonlijk en individueel bewandelde.

Behalve bij de ontvangst en het slotgesprek waren er geen momenten dat er in groepsverband werd gesproken.

Toch was er wel degelijk sprake van een groep die gezamenlijk de meditaties volgde, de getijden meemaakte en samen at. Dat gaf, ondanks de stilte, een unieke groepsvorming.

Dagindeling Het ritme van de dagen werd grotendeels bepaald door het ritme van het klooster. De getijden en de maaltijd markeerden de dag. Daar was ook heel bewust voor gekozen. De dagindeling zag er als volgt uit.

24

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

Stilte creëren Als gezegd, de stilte vormt een wezenlijk onderdeel van de retraite. Stilte kan je helpen om jezelf de ruimte te gunnen om los te laten, om afstand te nemen, om tot rust te komen. Stilte kan zelfs noodzakelijk zijn om een antwoord te geven op het lawaai dat het dagelijks leven met zich meebrengt. Die stilte wordt aangereikt doordat we door de dag heen niet met elkaar praten, door de maaltijden ook in stilte te nuttigen en door de momenten van stille meditatie en gebed. Daarnaast word je uitgenodigd en uitgedaagd om die stilte zelf te creëren en vorm te geven. En dat kan, in het Dominicanenklooster in Huissen, soms een opgave zijn, want dit huis is geen contemplatief klooster waar het per definitie altijd stil is. Het huis leeft, zeker wanneer er meerdere groepen in huis zijn. De directe omge-

ving laat via verkeer en winkelgebied de nodige ruis horen en de andere bezoekers van het klooster zijn niet zomaar stil aanwezig.

Het gebruik van een tekst Aan het begin van de dag wordt een tekst aangereikt. We hadden dit keer gekozen voor een aantal korte teksten van Meester Eckhart. Na een stilte werd de tekst rustig voorgelezen en daarna was het weer stil. Aan het einde van de meditatie werd de tekst op papier uitgereikt. Bij de tweede meditatie klonk de tekst, na een stilte, nogmaals en werd er een tweede tekst gelezen en uitgereikt.

Deze tekst was een korte mijmering, commentaar of beschouwing bij de tekst van Eckhart. De teksten gaan de hele dag met je mee. In de zogenaamde ‘lectio’, in de middag, kon je op je eigen manier met de tekst aan de slag, mediterend, biddend, overwegend.

Je hoeft God niet hier noch daar te zoeken, hij is niet verder dan voor de deur van het hart. Daar staat hij en wacht en wacht, tot hij iemand bereid vindt hem open te doen en binnen te laten.

Je hoeft hem niet van verre te roepen; hij kan er niet op wachten tot je hem opendoet. Hij voelt zich duizend keer meer tot jou aangetrokken dan jij tot hem.

Opendoen en binnengaan, dat is niets dan één en hetzelfde ogenblik.

God kan niet dulden dat iets ongevuld is, leeg is, net zomin als de natuur.

Daarom: heb je de indruk dat je niets van hem bemerkt, en je helemaal leeg bent van hem, dan is dat toch niet zo.

Sta stil en wankel niet, wijk niet voor die leegte.

(Meester Eckhart)

Spreek met uzelf op uw leger, weet dat zwijgen u past (psalm 4, vers 5)

Het één-op-ééngesprek Er wordt veel waarde gehecht aan het zogenaamde ‘één-op-ééngesprek’ met de begeleider. Deze gesprekken zijn bedoeld om samen te kijken hoe het gaat, wat er eventueel naar boven komt en hoe er mee om te gaan. Ook vragen waar je tegenaan loopt worden op tafel gelegd. Maar vooral is een luisterend oor belangrijk. Van de gelegenheid om zulke gesprekken te houden, is door de deelnemers meermalen tijdens de retraite gebruik gemaakt.

Aan het einde van de retraite was er een korte gezamenlijke terugblik.

Daarin kwam naar voren hoe weldadig de afgelopen dagen voor de deelnemers geweest waren. De stilte, de rust, het strakke, maar daardoor ontspannen ritme van de dagen, de aangereikte teksten, de gesprekken en zeker ook de eigen ‘worsteling’ met alles wat juist tijdens deze dagen naar boven komt – het maakte de retraite tot waar het uiteindelijk voor bedoeld is. Dat er ruimte geboden wordt, letterlijk en figuurlijk, om mensen gelegenheid te geven zich in alle rust en stilte te bezinnen, dat je met de deelnemers een stukje mag meelopen op hun zoektocht is alle reden voor dankbaarheid ... en stilte.

Data ‘Op zoek naar...’ in het Dominicanen­klooster Huissen • 21 t/m 24 oktober 2013 (voor jongeren) • 17 t/m 20 november 2013 • info: www.kloosterhuissen.nl

bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

25

interview

door: aalt bakker, directeur dominicanenklooster huissen

Verlangen als antwoord

H

olkje van der Veer is dominicanes. Zij schreef een boek ‘Verlangen als antwoord’, mijn weg met de dominicaanse traditie. Op zaterdag 26 oktober wordt het boek gepresenteerd tijdens een symposium in het dominicanenklooster in Huissen. Een bijzondere vrouw aan het woord.

Ik ben Holkje, dominicanes Ik heb er bewust voor gekozen om religieus te worden.

Het is een manier van leven die mij goed doet, waarmee ik mij verbonden weet en waaraan ik deelnemer wil zijn.

Dominicaans leven geeft mij de mogelijkheid om vorm te geven aan mijn verlangen naar een eigenzinnige manier van omgaan met de christelijke traditie. Het heeft mij de weg gewezen naar het leven en geholpen om mijn wereld te verbreden. Dominicaans leven verbindt mij ook met zusters en broeders overal in deze wereld. Het geeft mij het vertrouwen en de mogelijkheid om altijd op zoek te blijven

26

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

naar een zinvol bestaan. In deze dominicaanse gemeenschap heb ik mijn bestemming gevonden: Ik ben Holkje, ik ben dominicanes.

Door het dragen van het habijt voel ik mij geplaatst in een traditie van ‘Godzoekers’, die op zoek zijn naar sporen van God, naar een zinvol, menswaardig bestaan, naar een leven dat goed en rechtvaardig is. Ik denk aan de vele zusters die mijn congregatie in het verleden inhoud en vorm hebben gegeven.

Het mag dan misschien zo zijn, dat ik in Nederland één van de laatsten ben, ik ben in ieder geval niet de eerste! Het kleed daagt mij uit om te vertrouwen dat het goed zal komen met deze wereld, met de mensen om mij heen en met mijzelf.

Waarheid Waarheid staat centraal in de spiritualiteit van de dominicanen. Dat woord klinkt nogal pretentieus. Het idee van één waarheid en zeggen dat die aan

mijn kant staat, daar kan ik me niet in vinden. Dat riekt naar intolerantie en uitsluiting. Waarheid is voor mij zoeken naar de bron, naar de kern van je bestaan. We hoeven God niet te zoeken, God is onderweg naar ons en staat altijd voor de deur van ons hart. Er is een prachtige tekst van dominicaan Edward Schillebeeckx: “God is zo rijk aan waarheid dat God niet door één bepaalde godsdienst geheel vertolkt kan worden. Onze kennis van God is evenmin te vatten in het beste van alle religies bij elkaar, want God is elk ogenblik nieuw”.

Bij het zoeken naar die bron kan ik niet zonder momenten van stilte. Dat is voor mij noodzakelijk om te kunnen functioneren, net als zuurstof. Iedereen moet zijn of haar eigen vorm kiezen om stil te worden, maar stilte is de voorwaarde om tot creativiteit en scheppingskracht te komen. Daar zit de verbinding met God. Verbinding met anderen Ik hoef niet zozeer de woestijn in op zoek naar mezelf of op zoek naar God. Ik ben ook niet zo bezig met alleen mijn eigen zielenheil. De verbinding met anderen is voor mij essentieel. Gods liefde openbaart zich in mensen. Het verlangen om deelnemer te mogen zijn aan het dominicaanse leven uit zich ook in de verbinding met mensen. Ik wil deelnemen aan de alledaagse werkelijkheid van het leven. Wij dominicanen zijn kloosterlingen in de stad en staan midden in het leven en zijn op zoek naar het goede leven.

Ik heb veel opgetrokken met jongeren, zowel in het jongeren- als in het studentenpastoraat. Het huidige ik-

Holkje van der Veer | Foto: Elisabeth Algra

tijdperk is zwaar voor jongeren. Hoe kun je jezelf ontwikkelen als je niet in een gemeenschap kunt ontdekken wie je bent, de ruimte en het vertrouwen krijgt om te experimenteren. Je moet als 18-jarige tegenwoordig al een beroep kiezen. Hoe kun je dan al weten wie je bent. De druk op jongeren is groot. Hoe kan ik met anderen samenleven; wat is mijn plek in de samenleving; hoe bouw ik aan een zinvol bestaan.

We hoeven God niet te zoeken, God is onderweg naar ons en staat altijd voor de deur van ons hart. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

27

‘Echt’ en eerlijk zijn naar mezelf in mijn fysiek bijzondere lichaam - de angst en de schaamte voorbij - dat was voor mij een indringend proces en een confronterend harde leerschool.

Bijzonder en echt zijn Mijn bijzondere lichaam – ik heb het syndroom van Marfan – heeft mij verschillende keren teruggeworpen op de naakte basis van het bestaan. Het leven met een fysiek bijzonder lichaam is een confronterende en vaak ook harde leerschool. Dat het leven niet maakbaar is, vertelt mijn lichaam mij iedere dag; het vergroot ook het besef dat ik vandaag leef en dat het ertoe doet dát ik leef.

Ik heb lang gezwegen over mijn bijzondere lichaam, omdat ik bang was dat mensen me minder serieus zouden nemen. Ik dacht dat ik beter mijn mond kon houden. In de loop der tijd ben ik er opener over geworden. Daarmee werd ik ‘echt’. Eerlijk zijn naar jezelf, de angst en de schaamte voorbij; dat is een indringend proces. Dat eerlijk zijn is noodzakelijk op weg naar genezing en echtheid. Je bent echt als je samenvalt met je diepste verlangen, met wie je echt wilt zijn. Je kunt volgens mij niet altijd echt zijn. Soms word je meegetrokken in wat er op je afkomt. Je bent dan met je ego bezig en je wilt bijvoorbeeld succesvol zijn. Echt zijn is volgens mij een opdracht en een uitdaging in je leven.

In een periode van ziek-zijn, het los moeten laten van de dingen die ik graag

28

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

doe, heb ik de kracht ontdekt van mijn verlangens. Ik heb ontdekt waar ik naar verlang, waarmee ik mij verbinden wil, waar ik mijn levensenergie aan wil geven.

Verlangen als antwoord Verlangen helpt om weer tot leven te komen; het verlangen om weer te lopen als je niets meer kunt. Dat motiveert om te revalideren en te blijven oefenen. Verlangen maakt dat ik weer mee wil doen. Het is ook het verlangen naar een wereld die heel is. Verlangen is een grote kracht om jezelf in beweging te zetten en ook risicovolle dingen te doen en nieuwe initiatieven te ontplooien. Daarom moeten we elkaar verhalen vertellen over dat verlangen.

In de bijbel staan veel verhalen die ons verlangen kunnen voeden. Naast verhalen heb je ook voorbeelden nodig. Nelson Mandela is zo’n voorbeeld.

Ik verlang naar een wereld waar veel Mandela’s rondlopen.

Sporen van God In de wereldgeschiedenis en in mijn eigen biografie zijn diverse sporen van God te vinden; momenten waarvan ik kan zeggen: dat was bijzonder, nu kwamen hemel en aarde samen, hier werd ik boven mezelf uitgetild. Je kunt het niet afdwingen. Het overkomt je.

Het is belangrijk om open te staan voor die bron. Steeds duidelijker werd het voor mij, dat de ingeslagen weg vroeg om ‘JA’ te zeggen. Om mijzelf en de buitenwereld te laten weten: dit is de grond waarop ik sta, hier wil ik wonen. Ik wil mij verbinden, openlijk uitspreken dat ik gelukkig ben … op de weg die ik ga.

Neem nu een jaarabonnement op Geloven Onderweg voor slechts € 15,– of ontvang een gratis cd* of boek** **Rembrandts Engel Bijbelverhalen van een schilder Anne Marijke Spijkerboer (winkelwaarde 29,50)

*Dubbel cd Jaargetijden 25 schriftliederen voor het liturgisch jaar Henk Jongerius en Jan Raas (winkelwaarde 22,50)

❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg en betaal het eerste jaar slechts € 15,– ❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg en ontvang de cd Jaargetijden ❍ Ja, ik neem een abonnement op Geloven Onderweg en ontvang het boek Rembrandts Engel mijn gegevens zijn:

naam voorletters

m/v*

straat + huisnr. postcode woonplaats telefoonnummer geboortedatum emailadres bankrek. nummer handtekening * doorhalen wat niet van toepassing is

❍ J a, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg en betaal daarvoor slechts € 15,–** ❍ J a, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg en ontvang zelf de cd Jaargetijden** ❍ J a, ik geef iemand een abonnement op Geloven Onderweg en ontvang zelf het boek Rembrandts Engel** ** Het abonnement stopt automatisch.

het abonnement is bestemd voor: naam voorletters

m/v*

straat + huisnr. postcode woonplaats telefoonnummer geboortedatum emailadres betaling: ❍ Ik betaal via automatische incasso ❍ Ik betaal via acceptgiro (€ 2,50 extra) ❍ Gift à ______________ Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: geloven onderweg, antwoordnummer 2900, 6800 vk huissen Voorwaarden Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt. Prijswijzigingen voorbehouden. Het abonnement geldt minimaal voor een jaar en kan tot uiterlijk een maand voor het einde van deze periode worden opgezegd. Na de actieperiode wordt het abonnement automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd welke op ieder moment opzegbaar is met een opzegtermijn van drie maanden. U kunt gebruik maken van deze aanbieding indien u de afgelopen 6 maanden geen abonnement op Geloven Onderweg heeft gehad. Het cadeau-abonnement stopt automatisch.

interview door: theo menting, lekendominicaan en kerkmusicus

Leven met Dominicus waar een klein boek groot in kan zijn

O

nlangs verscheen bij uitgeverij Meinema ‘Leven met Dominicus’, van de hand van Arjan Broers. Een klein boek, 95 pagina’s, maar rijkelijk gevuld met een boeiend onderwerp: hoe gaan volgelingen van ordestichter ­Dominicus om met beweeglijkheid, nieuwsgierigheid, overgave, democratie, mystiek, mensenrechten en waarachtigheid?

Volgens zingever en zinkrijger Arjan Broers, auteur van dit boek, behoren bovenstaande zeven kenmerken tot de dominicaanse levenshouding. En daarmee beweegt hij zich direct al richting de nieuwsgierige lezer: bestaat er dan een dominicaanse levenshouding? En nog beter: wie zijn toch die volgelingen van Dominicus?

Het verhaal gaat dat Dominicus ooit in de kroeg zat en met de waard – en wellicht ook zijn gasten – in gesprek ging. Waarover? Dat vertelt de geschiedenis niet echt, maar volgens de eerste biografen van de ordestichter ging het vast over het geloof. Over de ‘diepere’ dingen van het leven. In gesprek gaan met mensen, en ontdekken waar mensen staan, waar je zelf staat. Over keuzes maken en loslaten, over waarheid zoeken en de twijfel doorkomen. Arjan Broers leidt telkens één van de zeven kenmerken in, mijmert, denkt na; vervolgens komen volgelingen van Dominicus aan het woord. Korte interviews met dominicaanse broeders, zusters en leken.

30

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

Ik heb het boekje bijna in één adem uitgelezen. Niet omdat de omvang het mij makkelijk maakte, maar vanwege de inhoud! Die maakt nieuwsgierig, geeft niet alleen informatie, maar vooral stof tot nadenken, tot overwegen. Een klein ‘gidsje’ op mijn weg als dominicaanse leek in het voetspoor van Dominicus.

Overigens is dit boek zeker niet alleen bedoeld voor mensen die Dominicus of de dominicanen van binnen uit of van dichtbij kennen. Integendeel. Voor wie dan ook? We laten het Arjan zelf vertellen. Naar aanleiding van deze uitgave had ik een kort interview met hem en daarin werd ook bovenstaande vraag beantwoord.

De auteur aan het woord.

Wat is de aanleiding voor jou geweest om dit boek te schrijven?

‘Uitgeverij Meinema wilde een serie beginnen: Leven met…, kleine boeken om grote spirituele figuren uit de christelijke traditie dichterbij het leven van alledag te brengen. Ik had daar wel oren naar, want ik beschouw mezelf als een verteller en een vertaler: ik beweeg me altijd ergens tussen de geheimtaal van die christelijke traditie en de existentiële geheimen van ons zoekende leven.’

Hoe ben je op het spoor gekomen van de zeven kenmerken die je centraal stelt in je boek?

‘Ik verzorg al een aantal jaren de website van Dominicaans Nederland. Ik had destijds meteen affiniteit met de dominicaanse rompstand, zoals ik het noem: die combinatie van monnik én stedeling willen zijn, wetenschapper én zielzorger, en van een principiële nieuwsgierigheid naar onze wereld. De officiële kerk is vaak zo negatief over de westerse cultuur. In het voetspoor van Dominicus geloof ik dat ook deze tijd Gods tijd is, en ook de mensen van nu Gods mensen. Zo te kijken maakt het leven leuker, rijker, beweeglijker.

Die manier van kijken is waarschijnlijk al veel eerder in me gelegd. Tijdens mijn studie theologie in Nijmegen – deels in het Albertinum, toen het hoofdklooster van de dominicanen – waar de predikers een groot stempel op hebben gedrukt, bijvoorbeeld via theologen als Ted Schoof, Ad Willems en Edward Schillebeeckx. En misschien zit die manier van kijken nog dieper, past het gewoon bij me. Ik vind de dominicaanse houding logisch.

Die zeven kenmerken kwamen dus gewoon, toen ik me ging verdiepen. Ze vloeien voort uit mijn studie, mijn werk

en een diep aanvoelen. Ze volgen op elkaar en werken samen: beweeglijkheid, nieuwsgierigheid, ontvankelijkheid, democratie, mystiek, compassie, waarheid.’

Je hebt gekozen voor een bepaalde vorm: een beschouwing en daarna een interview, waarom?

‘Ik bied eerst een kijkje in het leven van Dominicus of een van zijn volgelingen.

Daarna is er een korte beschouwing over het kenmerk als een spirituele kwaliteit. Wat betekent het als je zo wilt leven? Als dat deel wordt van je levenshouding? En dan volgt een interview met een volgeling van nu: een broeder, zuster of lekendominicaan.

Ik heb hiervoor gekozen omdat Dominicus geen charismatische figuur is. Kijk, Franciscus straalt ook na acht eeuwen nog, maar Dominicus was veel minder opvallend. Hij was vriendelijk, warm, een goed organisator, had een helder verstand en snapte heel goed bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

31

hoe hij dienstbaar kon zijn aan het grotere ideaal. Dominicus was steeds een antwoord, schrijf ik in het boek.

Toch leven er al acht eeuwen mensen met Dominicus. En niet de minsten. De orde heeft veel grote mensen voortgebracht: Thomas van Aquino, Albertus de Grote, Meister Eckhart, Catharina van Siena, en ga zo maar door. Ook nu nog bloeit de orde, met een enorme diversiteit! Er zijn wetenschappers, beeldend kunstenaars, clowns, musici, juristen, spiritueel leiders onder hen.

Ik wilde in mijn boek dus vooral mensen laten zien die zijn gaan leven met Dominicus, in plaats van alleen ideeën te bespreken.’

Voor welke lezer is dit boek bedoeld?

‘Op de eerste plaats: voor lezers die van lezen houden. Ik houd van het vertellen van verhalen die je meenemen. Die niet alleen informatie overbrengen, maar ook een geest, een spirit. En ten tweede: voor mensen die nieuwsgierig zijn naar wat onze voorouders allemaal hebben geleerd over het leven, hoe ze dat hebben vormgegeven en wat wij daarvan kunnen leren. Want er verandert wel veel in de wereld, maar het is toch echt niet zo dat wij alles maar zelf moeten uitvinden. Ook de mensen die er voor ons waren zochten naar goed leven, naar waarheid, echtheid, evenwicht in rust en werk, enzovoorts.’

Je werkt veel voor en met mensen uit de dominicaanse gemeenschap in Nederland en daarbuiten, wat boeit je in deze mensen?

‘Er is een soort natuurlijke verwantschap, zoals ik al uitlegde. Daarnaast vind ik het spannend dat dominicanen het zo goed oneens kunnen zijn. Een debat of discussie kan pittig zijn, maar

32

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

tegelijk blijft (meestal) de ondergrond broederlijk en zusterlijk. Debatten zijn er niet om te winnen, maar om alle partijen wijzer te maken, zelfs als ze het niet eens worden. Dat vind ik verfrissend, dat schept ruimte.

Tegelijk schieten mensen in de dominicaanse stroming soms ook door, hoor: dan worden hun goede eigenschappen hun tegendeel. Vrijheid wordt dan individualisme en onverschilligheid, nieuwsgierigheid wordt drukhoofdigheid, en democratie wordt bureaucratie.’

Welke persoonlijk verhaal in je boek heeft je persoonlijk het meeste geraakt? Waarom?

‘Ik heb van elk van de verhalen genoten en geleerd. Sommige verhalen raakten me. Henk Jongerius raakt mijn verlangen excentrisch te zijn: te weten dat het niet om mij draait, en dat ik me kan toevertrouwen. Het mystieke vuur van Leo de Jong, de nuchtere wijsheid van André Lascaris, het kwetsbare zoeken van Bep van der Wilk: prachtig! Daarnaast was de studie van de constituties een eye opener: in de eerste pagina’s van de dominicaanse ‘wetgeving’ wordt die al drie keer gerelativeerd!

Maar het meest ben ik bezig geweest met het gesprek met Timothy Radcliffe, waarvoor ik naar Oxford reisde. Ik snap dankzij hem beter waarom volledig relativisme – ‘als het maar waar is voor jou’ – een doodlopende weg is.

Dat er dingen zijn die het waard zijn om voor te leven en desnoods voor te sterven – zonder dat je een absolutistische waarheidsprediker wordt. En dat we eerst van elkaar moeten houden en genieten, voor we in gesprek gaan over wat onze grond is.’

verslag door: theo menting, lekendominicaan en kerkmusicus

Ruimte voor eeuwige rust van godshuis naar rustplaats

D

e negentiende-eeuwse Johannes de Doperkerk, beter bekend als de Sint-Janskerk, is gezichtsbepalend voor de Arnhemse wijk Klarendal. Het gebouw, rijksmonument, functioneerde tot 2012 als Godshuis voor de katholieke kerkgemeenschap. Door de grote reorganisatie, gestuurd vanuit het aartsbisdom Utrecht, verdwijnen veel locale gemeenschappen en parochies om opgeslokt te worden in een groot parochieverband. Dat kost zielen en kerken.

Zo werd ook de Sint-Janskerk aan de eredienst onttrokken en moest het gebouw zijn deuren sluiten. Een stichting heeft zich echter over het gebouw ontfermd om het, zoveel mogelijk in haar oorspronkelijke staat, te behouden voor de toekomst. Er diende zich toen een bijzondere huurder aan, met het plan om er een memorarium in te vestigen. Een rustplaats waar urnen bijgezet kunnen worden, waar een herdenkingsplaquette kan worden geplaatst of een monumentje voor gestorven kinderen. Het Godshuis werd een rustplaats voor ziel en lichaam.

Een nieuwe bestemming Memorarium Arnhem is een gedenkplaats voor hen die ons zijn ontvallen; het is uniek in Nederland. De Sint-Janskerk in Arnhem bleek zeer geschikt, toen de oprichter van het memorarium op zoek was naar een passende ruimte.

Generaties lang werd het katholieke leven in de volkswijk Klarendal bepaald door de parochiekerk St. Johannes de Doper. De reorganisatie van de wijk, de parochies van de stad Arnhem en natuurlijk ook de ontkerkelijking zorgden ervoor dat uiteindelijk het zwaard van

Damocles neerzeeg op de zo typerende Sint-Janskerk. Het gebouw moest zijn deuren sluiten voor de eredienst en werd zo bedreigd met leegstand. Er werd een stichting in het leven geroepen, omdat velen bezorgd waren over de status en de waarde van het gebouw dat inmiddels rijksmonument was geworden.

Deze stichting is zeer actief en zamelt, waar dan ook, gelden in om het gebouw te kunnen restaureren en te onderhouden, zodat het zo voor het nageslacht bewaard blijft. Daarbij werd ook actief gezocht naar een huurder die zo veel bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

33

Memorarium Arnhem

mogelijk recht zou kunnen doen aan de oorspronkelijke betekenis van de kerk.

De huurder werd gevonden in Memorarium Arnhem. Al enige tijd was de oprichter hiervan op zoek naar een passend gebouw en zo gebeurde het dat beider wegen elkaar kruisten.

Toepasselijke inrichting Het unieke van het memorarium is dat de inrichting van de kerk zoveel mogelijk bewaard is gebleven. Tegen de muren zijn stemmige meubels geplaatst, geheel in de sfeer van de kerk; daarin kunnen de urnen met de as van overledenen bijgezet worden. Er is ruimte gemaakt om een herdenkingsplaquette te plaatsen en er kunnen monumentjes voor overleden kinderen neergezet worden. Dit kan in het zogenaamde ‘Kinderhofje’.

De Mariakapel is intact gebleven en doet dienst als stilteruimte. Net als toen kunnen ook nu kaarsjes worden ontstoken en kan men in stilte, of in gebed een tijd hier verwijlen.

Behoudens eucharistievieringen (officieel is immers de kerk onttrokken aan

34

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

de eredienst en geen eigendom meer van de katholieke kerk) kunnen in het Memorarium Arnhem afscheidsvieringen en wakes worden gehouden. Daartoe is de ruimte opnieuw ingericht.

In een aparte koffieruimte kunnen de bezoekers gastvrij ontvangen worden.

Op de website van het Memorarium Arnhem (www.memorarium.nl) is verdere informatie overzichtelijk bij elkaar gezet.

Een oase van stilte en rust Het memorarium is een unieke en bijzondere gedenkplaats geworden; de eerste in Nederland. Het gebouw, waarin generaties lang katholieke gelovigen werden gedoopt, getrouwd en van waaruit velen zijn begraven, waar ieder weekend de zondag werd gevierd en de grote kerkelijke feesten, is opnieuw een plek van bezinning en rust geworden, met bijzondere aandacht voor hen die ons zijn ontvallen.

Zeker in een grote stad als Arnhem is deze plek een oase van rust en stilte waar we hen gedenken die ons zijn voorgegaan in de dood. De wijk Klarendal, die een grote verandering heeft ondergaan en van volkswijk tot bruisend centrum van de Arnhemse modewereld en kunst is geworden, kent, net als toen, opnieuw een bijzondere plek van rust, stilte, eerbied en respect.

Er is ruimte geschapen voor eeuwige rust.

verslag redactie: martina heinrichs, met dank aan medereizigers margreet en teus slagboom

Een culturele reis naar Lviv in Oekraïne

I

n de afgelopen maand mei vertrok een groep van negen vrouwen en een man onder begeleiding van Martina Heinrichs naar Lviv, Oekraïne. Het programma bestond uit lessen icoon schilderen en Byzantijns zingen, gegeven door docenten uit het land zelf. De iconengroep schilderde de aartsengel Gabriel. De zangdocent, tevens cantor in de Armeens-orthodoxe kerk in Lviv, maakte ons in zijn workshops bekend met de Armeense liturgie. Daarnaast kwamen aan de orde: de politiek van de Oekraïne en de geschiedenis van de stad, het land, de joden, de kerken en de kunst.

De Grieks-Katholieke kerk en haar universiteit in Lviv Wij waren te gast bij de Grieks-Katholieke Kerk, de grootste in het westen van Oekraïne, op de campus van haar eigen universiteit, een mooi, spiksplinternieuw gebouw met studentenwoningen en op de bovenste verdieping prachtige gastenkamers. Deze kerk heeft eigen bisschoppen en een patriarch in Kiev.

Ze heeft een eigen oosterse identiteit en orthodoxe rituelen, maar zij is ook met Rome verbonden en erkent de paus. Onze gidsen waren vaak jonge studenten van de Grieks-Katholieke universiteit in Lviv. Hier worden niet alleen theologie en filosofie gedoceerd, maar alle vakken die een moreel oordeel veronderstellen. Boeiend waren de gesprekken die we daar hadden, zoals over oecumene en de eigen vaderlandse

geschiedenis. Op allerlei manieren probeert deze universiteit corruptie uit te schakelen. Zo hoeven studenten voor tentamens en examens niet extra te betalen, om zo het ‘kopen’ van diploma’s te voorkomen. Om dit te begrijpen moet je weten dat corruptie in dit land ‘normaal’ is: voor wat extra geld kun je een plaats op een betere school voor je kind krijgen, of een betere behandeling in het ziekenhuis.

Hoe zal het de jonge mensen vergaan die hier zijn opgeleid, als ze straks in de maatschappij komen om te werken? Is hun ‘morele opvoeding’ te handhaven?

Wij spraken een afgestudeerde journaliste, die ervoor had gekozen om voor ongeveer 150 euro per maand aan de universiteit te blijven werken, omdat ze op die manier vrij van inmenging door bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

35

de overheid kon publiceren. Elders had ze meer kunnen verdienen …

Het klooster in Univ De eerste twee dagen brachten we door in het klooster van Univ, ongeveer 60 km buiten de stad. De weg erheen was mooi, breed en vlak, tot aan het voetbalstadion ‘Lviv Arena’, in 2012 aangelegd voor het Europese voetbalkampioenschap in dat land. Nu wordt het stadion echter niet meer gebruikt: de clubs kunnen de kosten voor de huur gewoon niet opbrengen. Daarna was het een ongelooflijk slecht wegdek, vol kuilen en gaten, waar het verkeer slingerend van links naar rechts en op en neer moest proberen zijn weg te vinden. Twee verschillende culturen: die van het grote geld en die van een arm land in de achtertuin van Europa.

Het klooster was een oase van rust, een plek, waarin wij elkaar konden leren kennen. We logeerden in het gastenverblijf en vierden de liturgie van de getijden en de eucharistie samen met de monniken in de kloosterkerk op een binnenhof, omsloten door hun kloostergebouw. Voor ons was het prettig om zo met de liturgie kennis te maken.

Nationalisme in West-Oekraïne Onze gids voor deze dagen was een derdejaars student geschiedenis. Tijdens een wandeling op de ‘Monnikenheuvel’ kwamen we bij een monument voor een priester die tijdens de Tweede Wereldoorlog was vermoord. Hier bleek dat onze gids, voor onze begrippen, behoorlijk nationalistisch was.

Voor hem is er maar één Oekraïne, met één taal en één god, een land dat je in je hart draagt, dat je verdedigt en waarvoor je wilt sterven.

36

geloven onderweg nr 3 • 2013 – bezinning bezieling beweging

Dat ene Oekraïne moet zijn zoals WestOekraïne. Alle Russische invloeden moeten verdwijnen en dat wilde voor hem zeggen dat de rest van het land bevrijd moest worden en ‘van vreemde smetten vrij’.

We zijn dit nationalisme de hele reis tegengekomen, vooral bij jonge mensen.

Het verontrustte ons, maar wij realiseren ons wel, dat dit land nog maar sinds 1991 een eigen staat kan en mag zijn en dat er daarvóór nog nooit iets als democratie is geweest.

De gebieden in het oosten werden in 1686 onderdeel van Rusland, en werden geleidelijk gerussificeerd. Het westen kwam in 1795 onder Habsburg, en onderging een westerse invloed. In deze periode werden de grondslagen gelegd voor de nu nog bestaande verschillen tussen het westen en het oosten.

Een stukje geschiedenis Na de Eerste Wereldoorlog werd het westelijke deel Pools, tot het in 1939 door de Sovjet-Unie werd veroverd.

Omdat zij op een vreselijke manier waren onderdrukt, werd de inval van Hitler-Duitsland door velen toegejuicht.

Er volgden grootschalige jodenvervolgingen. Lviv verloor hierdoor een derde deel van de bevolking. Ruim 200.000 joden werden vermoord. Van de veertig synagogen die de stad telde, zijn er nog maar drie (deels) overgebleven. Pas sinds heel kort werkt men eraan om de herinnering aan de joodse geschiedenis van de stad levend te houden, door plaquettes op vergeten plekken aan te brengen en door onderzoek te doen en voorlichting te geven. Zie hiervoor het boek van Heleen Zorgdrager, Michiel Driebergen en Diderik Prak ‘De Joden van Lemberg, een reis naar lege plekken’, Groningen 2012.

In 1945 werd Oekraïne weer ‘bevrijd’ door de Sovjet-Unie. Een stad als Lviv was ‘leeg’: joden, Polen en Duitsers waren of werden verdreven. Vanuit de hele Sovjet-Unie werden mensen overgeplaatst om de lege plekken in te nemen. Wat is dan je identiteit? Alle kerken, en in het bijzonder de nationale kerken, zoals de Grieks-Katholieke, werden gesloten en hun leiders vervolgd. Pas na de onafhankelijkheid in 1991 kregen de kerken hun bezittingen terug en kon het kerkelijke leven weer worden opgebouwd. Ruim 80% van de bevolking geeft aan dat zij betrokken zijn bij kerk en geloof. Voor jongeren ligt dit iets lager: rond 65%.

De stad Lviv Lviv bleek een prachtige stad, te vergelijken met Wenen of Dresden, met mooie gebouwen in Jugendstil, de Weense Secessiestijl met als juweel het Operagebouw, de Weense opera in het klein, en schitterende kerken uit alle perioden van de geschiedenis. De stad heeft het voordeel dat ze nooit is gebombardeerd.

De campus ligt buiten het centrum van de stad. Aan de ene kant grenst zij aan een prachtige, maar soms slecht onderhouden, 19e-eeuwse wijk en een groot park; aan de andere kant ligt een volledig verwaarloosde buurt met flats uit de Sovjetperiode. Iemand zei: “Je kunt zien dat het grote geld in Oekraïne ontbreekt”. Behalve in het centrum worden weinig gebouwen opgeknapt en zo behoed voor verval. Alleen in de aanloop naar het voetbalkampioenschap was er tijdelijk een versterkte inspanning om gebouwen op te knappen.

Feestelijke afsluiting Op de laatste dag van de reis nam het reisgezelschap deel aan de viering van Pinksteren in de Armeense kathedraal van Lviv. Hier konden de zangers en zangeressen zich invoegen in het Armeense koor van voornamelijk jonge mensen. De priester wijdde de iconen die in de voorafgaande week waren geschilderd.

Een indrukwekkende afsluiting van een indrukwekkende reis. bezinning bezieling beweging

–

nr 3 • 2013 geloven onderweg

37

studie

agenda voor onderweg

Filosofische serie: De ziel, het zijn en het niets Een filosofische lezingenserie in samenwerking met Amor Mundi.

Een serie van zes lezingen van Renee van Riessen, Henk van der Waal, Johan Goud, Jan Flameling, Bert Keizer en Joke J. Hermsen.

Vanaf 6 oktober elke 1e zondag van de maand 15.00 uur tot 17.00 uur.

Meer informatie en data op www.kloosterhuissen.nl/p/799 13219 Filosofische workshop Stil de tijd Driedaagse workshop over de verhouding tussen ziel en tijd.

Van wie is de tijd? Waarom worden we steeds meer geplaagd door een gebrek aan en een versnelling van tijd?

Hoe wordt er in de filosofie over de tijd nagedacht? zondag 6 okt. 14.00 uur tot woensdag 9 okt. 2013 10.00 uur Joke J. Hermsen, filosofe en auteur A € 345,- B 395,- C € 445,- (incl. 1pk) www.kloosterhuissen.nl

studie

Heimwee en verlangen in literatuur Literatuur roept vaak werelden op die er niet zijn: niet meer zijn of nog niet zijn. In de wereldliteratuur wemelt het van verhalen en gedichten waarin heimwee en verlangen de lezer weglokken uit het hier en nu. We lezen en bespreken deze teksten uit literatuur, bijbel en krant met aandacht voor het thema authenticiteit , de vormgeving en het mensbeeld. dinsdag 8, 15, 29 oktober, 5 november 20.00 uur tot 22.00 uur Henk de Lange en Lida van Dijk A € 40,- B € 50,- www.kloosterzwolle.nl

woensdag 16 oktober 19.30 uur tot 22.00 uur tekst, spel, zang: Kees van der Zwaard € 15,- www.kloosterzwolle.nl

studie

God is dood, religie leeft! Filosofisch leerhuis Hoe vaak God ook is doodverklaard, religie is springlevend gebleven. Misschien is de kern van religie wel een heel andere dan gedacht. Wat is die kern? In “Religie zonder God. Een dialoog” zijn de filosofen Theo de Boer en Ger Groot over deze vraag met elkaar in gesprek en zoeken naar een antwoord. Een cursus voor liefhebbers van filosofie en theologie. maandag 28 oktober, 11, 25 november 19.30 uur tot 21.30 uur Leo Oosterveen en Susanne de Jong -Tennekes A € 30,- B € 37,50 www.kloosterzwolle.nl

muziek

Zangweekend Requiem Een weekend lang werken we aan het Requiem van Gabriel Fauré, in een speciale zetting voor vrouwenkoor. Daarnaast studeren de mannelijke zangers delen uit de Gregoriaanse Requiemmis in. Een bijzondere combinatie die uitmondt in een concert op zondagochtend. vrijdag 18 oktober 19.30 uur tot zondag 20 oktober 2013 13.30 uur Elske te Lindert studeert met de vrouwen het Requiem van Fauré in, terwijl Theo Menting de Gregoriaanse gezangen voor de mannen voor zijn rekening neemt A € 199,- B € 249,- C € 299,- www.kloosterhuissen.nl

workshop

Workshop Leren Liefhebben Vaak denken we dat een ander ons gelukkig kan/moet maken. Het gaat er echter om dat we zelf ‘leren liefhebben’. Alle spirituele tradities bieden hiertoe hun eigen oefeningen. Op deze dag combineren we psychologie met spiritualiteit. zaterdag 12 okt. 2013 10.00 tot 17.00 uur, zaterdag 7 dec. 2013 10.00 tot 17.00 uur Vincent Duindam, psycholoog aan de Universiteit van Utrecht, schrijft over relaties, opvoeding en onderwijs A € 75,- B € 85,- C € 95,- (losse inschrijving) www.kloosterhuissen.nl

muziek

Theatervoorstelling: De broer van Job Een muzikale monoloog over een man die jongleert met zijn verlies. Over een man die zijn orgel draait, om niet door te draaien. Een proeve van overlevingskunst.

vrijdag 1 nov. 19.30 uur tot zondag 3 nov.2013 13.30 uur Martina Heinrichs, theologe en Gitta Nieuwenburg, kunstenares A € 189,- B € 239,- C € 289,- www.kloosterhuissen.nl Persoonlijk verlies in perspectief ‘Het boek der gebeurtenissen ligt altijd open in het midden.’

In dit weekeinde kom je op adem bij verlies en rouw in jouw leven. Met korte inleidingen, meditaties en oefeningen breng je jouw verlies in perspectief van jouw levensverhaal en dat van anderen. vrijdag 8 november 19.30 uur tot zondag 10 november 2013 15.30 uur Jakob van Wielink, verliesdeskundige en -begeleider en Denise van Geelen-Merks, Registerpsycholoog NIP Arbeid en Organisatie.

A € 199,- B € 279,- C € 329,- www.kloosterhuissen.nl

vrijdag 8 november 20.00 uur tot 21.30 uur IJt Eikelboom-Dragt € 5,- www.kloosterzwolle.nl

retraite

Op zoek naar het Goddelijke in je leven Ervaar een paar dagen de kracht van stilte en rust en maak tijd voor jezelf. In ’de leegte’ zoeken naar sporen van het Goddelijke in je leven en ontdekken wie je bent, wat je wilt en waar je tegen aanloopt. Onder begeleiding enkele dagen met stilte, vieringen, tekstreflecties, creatieve werkvormen en gesprek.

muziek

Poëzieavond ‘heimwee’ Een avond van poëzie, muziek en stilte. Persoonlijk gekozen en op het jaarthema geïnspireerde gedichten worden gelezen, met muzikale intermezzo’s.

creativiteit retraite

Een doosje vol herinneringen Een weekend om al schilderend, boetserend of anderszins creatief vorm te geven aan je vreugdevolle en pijnlijke levenservaringen.

studie

Om opnieuw te beginnen. Terug naar de kern aan de hand van Genesis Ergens halverwege de levensreis tussen 40 en 50 jaar, hebben mensen soms meer behoefte aan ruimte en verdieping. Waar is het me uiteindelijk om begonnen? Waar wil ik vooral op inzetten? We kiezen hier voor een oerdegelijke vindplaats: de eerste verhalen van de Bijbel. We lezen per avond een hoofdstuk, vragen aan de tekst welk beginsel zij ons mee wil geven, en zoeken de ‘vertaling’ naar ons leven en naar onze tijd. woensdag 30 oktober, 6, 13, 20 november, 19.45 uur tot 22.00 uur Jan Groot A € 40,- B € 50,- www.kloosterzwolle.nl

zondag 17 nov. 15.30 uur tot woensdag 20 nov. 2013 13.30 uur € 240,- (incl. 1pk) www.kloosterhuissen.nl

zaterdag 7 december 2013 10.00 - 16.30 uur Thomas Quartier, docent Rituele en Liturgische Studies, Nijmegen en oblaat van de Willibrordsabdij in Doetinchem A € 63,- B € 73,- C € 83,- www.kloosterhuissen.nl

zaterdag 14 december 2013 10.00 tot 16.00 uur Ton Roumen, theoloog en spiritueel auteur A € 63,- B € 73,- C € 83,- www.kloosterhuissen.nl

retraite

Retraitedag Wat mag ik verwachten?

Deze retraitedag is een uitwerking van het eeuwenoude adventsthema. We verkennen wat ons in deze donkere dagen bezighoudt en het verlangen naar licht en vrede in ons leven.

studie

In de leer bij Benedictus - Benedictijnse spiritualiteit voor het persoonlijk leven Hoe kun je bewust in het leven staan en aandacht hebben voor jezelf, voor de mensen om je heen en voor de grond van je bestaan? Deze dag gaan we samen op zoek naar spirituele impulsen met behulp van rituelen, symbolen en teksten.

hij is niet verder dan voor de deur van je hart

Je hoeft God niet hier noch daar te zoeken, hij is niet verder dan voor de deur

van je hart. Daar staat hij en wacht en wacht, tot hij iemand bereid vindt

hem open te doen en binnen te laten.

Je hoeft hem niet van verre te roepen; hij kan er niet op wachten tot je hem

opendoet. Hij voelt zich duizend keer meer tot jou aangetrokken dan jij tot hem.

Opendoen en binnengaan, dat is niets dan ĂŠĂŠn en hetzelfde ogenblik.

God kan niet dulden dat iets ongevuld is, leeg is, net zomin als de natuur.

Daarom: heb je de indruk dat je niets van hem bemerkt, en je helemaal leeg bent

van hem, dan is dat toch niet zo.

Sta stil en wankel niet, wijk niet voor die leegte.

Meester Eckhart

Sta dsda m 1 | Postbus 5 9 | 6 8 5 0 A B Hui s se n | T. 0 2 6 - 3 2 6 4 4 2 2 | w w w. k l o o ste r huis se n . n l