Vlaanderen 117de jaargang | jan. - febr. 2013 | tweemaandelijks tijdschrift voor de beweging rond Don Bosco | Kantoor van afgifte: 3000 Leuven mail | P209042
Licht
1
Hoofdredacteur
Steven Pinnoo
Adviesraad
Mark Den Haerynck Stationsstraat 87 3150 Haacht dbsocom@donbosco.be
Adreswijziging
Don Bosco Vlaanderen Fr. Gaystraat 129 1150 Brussel centrale.propaganda@donbosco.be
Verantwoordelijke uitgever
kijk
op de wereld op de salesiaanse wereld
inhoud
R. Burggraeve H. Cauwenberghs A. De Cocker M. Den Haerynck D. Deraeve E. De Ridder E. Haelvoet B. Hoogwijs D. Schoofs F. Vanspauwen
Eindredactie en redactieadres
Een salesiaanse Een
Mark Tips, provinciaal Fr. Gaystraat 129 1150 Brussel mark.tips@donbosco.be
Lay-out en druk
Drukkerij Van der Poorten nv Kessel-Lo De bijdragen verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteur. Uw persoonlijke gegevens zijn voor u ter inzage. Ze worden nooit aan derden doorgegeven en dienen enkel voor de verzending van Don Bosco Vlaanderen. In Vlaanderen: www.donbosco.be www.zustersvandonbosco.be In de wereld: www.sdb.org www.cgfmanet.org Don Bosco Vlaanderen is een gratis blad. Giften zijn daarom steeds welkom op het onderstaande adres en rekeningnummer, met vermelding van ‘Don Bosco Vlaanderen’: Don Bosco Centrale vzw Fr. Gaystraat 129 1150 Brussel Tel. 02 771 21 00 IBAN: BE27 4272 1008 4573 BIC: KREDBEBB
Ingeblikt
3
Geroepen op de straten van Turijn
4
Een leven in dienstbaarheid (Toon Boone)
6
In het mensenbestaan gekomen
8
Naar de Wereldjongerendagen
9
Jaarspreuk 2013
10
De nieuwe hoofdredacteur
11
Genegen.be
12
Als beloning krijg je geen straf
14
Back to basics
16
Don Bosco komt naar ons
17
Samen ideeën levendig houden (Tony Cornelis)
18
De Boekenplank
20
In memoriam
21
(Over)leven in Kakuma
22
Ruggespraak
24
Foto voorpagina: sxc
Tekst: Steven Pinnoo Foto: Erik Plomp (sxc)
| ingeblikt
Een grauwe winteravond, zo’n veertig jaar geleden. Een klein jongentje mag aan grootmoeders hand nog even buiten voor een wandelingetje, wanneer plots de straatlantaarns aanfloepen. In volle verwondering steekt de kleine dreumes zijn handje uit naar het licht, en roept dolenthousiast: “Lih…!” Licht… Het was, naar men zegt, mijn eerste woordje, en het is mij altijd blijven fascineren. Zo wandelde ik stamelend de wereld van de woorden binnen. Het stamelen is allang voorbij, ik heb veel over woorden geleerd. Ik leerde dat woorden kunnen kwetsen, kunnen straffen, een mens kunnen neerhalen. Maar gelukkig zijn er ook die je boven jezelf uit tillen, die je doen voelen alsof het vanzelf gaat – licht als een veertje. En soms stuit je ook op woorden die zich heel diep in je gaan nestelen als een bron, woorden die je gaan inspireren. Woorden die een licht werden op mijn pad.
Licht
Zulke woorden hebben we in een beweging als die rond Don Bosco nodig. In het spoor van Don Bosco zelf zijn mensen altijd op zoek gegaan naar woorden, naar vormen van communicatie die iets van zijn inspiratie, van zijn begeestering, van zijn gedrevenheid kunnen wakker roepen. Als nieuwe hoofdredacteur van dit tijdschrift en stafmedewerker van de dienst sociale communicatie sta ik op de schouders van reuzen. Of misschien mag ik juist in de voetsporen van ‘kleine’ mensen treden – mensen met een taal die het kind in ons oproept. Van jongs af aan leerde ik Don Bosco kennen en is die ruime beweging rond zijn persoon, rond zijn inspiratie en charisma mij zeer na aan het hart gaan liggen. Nu ik langs dit tijdschrift op mijn eigen manier een steentje hieraan mag bijdragen, koester ik slechts één grote droom: dat in mijn taal, in alles wat ik overbreng iets mag blijven doorstralen van dat kind dat zich zo weergaloos verwondert om iets schijnbaar eenvoudigs als het licht. Dat dit tijdschrift voor velen een lichtpuntje mag zijn onderweg.… 3
Don Bosco, en nu? | Tekst: Bart Decancq Foto: Mark Den Haerynck Vandaag Don Bosco zijn
Het woord roeping werd lange tijd beschouwd als de eigendom van priesters en religieuzen. Het kwam dan ook voornamelijk in die context voor, met de bijbehorende appreciatie. Menigeen vroeg zich af welke stem er gehoord werd en hoe men daarop een adequaat antwoord kon geven. Diegenen die op deze roep wilden ingaan, kozen voor een specifieke levensstijl. Het bleef soms een mysterie waardoor de roeping juist was uitgelokt. Deze beperkende visie is intussen reeds enkele decennia naar het rariteitenkabinet verhuisd.
Een droom als een zaadje Don Bosco koppelt het verhaal van zijn roeping aan een droom op negen jaar. Hij ziet het als een visioen dat hem de weg heeft aangeduid en dat in de loop van zijn leven realiteit is geworden. De verhalen uit de gewijde
geschiedenis, hoe God met zijn volk is opgetrokken, worden in het kleine huis op de Becchi aan de keukentafel verteld. Zijn moeder vertelt door de verhalen van Abraham, Mozes en vele anderen hoe God zijn belofte steeds warm houdt, hoe Hij onverwachte mogelijkheden doet ontdekken. Via de grote verhalen wordt het de leergierige Giovanni duidelijk dat God niet dwingt, maar uitnodigt en nieuwe kansen schept. God doorbreekt de zelfgenoegzaamheid van de mens en de toekomst die Hij schenkt, wekt in de mens de roeping om de aarde op te nemen in een blijvende relatie met Hem. Geleidelijk wordt het Giovanni duidelijk dat er op die manier een wereld ontstaat die opgebouwd is door geroepen mensen die zich niet bij de feiten neerleggen, maar zich bewogen weten door de aanwezigheid van die God van het Verbond.
Geroepen op de straten van Turijn
De jonge priesters komen in contact met het leed van de mensen van de straat.
4
De droom op negen jaar is slechts het zaadje dat verder moet ontkiemen en groeikracht moet krijgen tot het een onontkoombaar appel wordt. Giovanni vindt mensen op zijn weg die de betekenis van zaken voor hem duiden, die hem helpen om inzicht te krijgen, die hem begeleiden in zijn groei, in zijn geloof.
nieuwing binnen de Kerk gebeurt dat door het verbond met de armen, de zieken… Het oproepend Woord komt niet uit de lucht vallen, maar komt vanop de straten van Turijn. Als God mensen roept, dan is dat meestal verbonden met een situatie van vervreemding, met de onheilssituatie waarin mensen zijn terechtgekomen.
De zoektocht van het seminarie
Geraakt door het lot van jonge mensen
Later beschrijft hij deze periode in zijn Herinneringen Don Bosco heeft intussen zijn opleiding aan het Convict aan het Oratorio, hij tekent de weg die hij toen gegaan beëindigd en heeft een opdracht bij markiezin de Bais. Zijn beslissing om het seminarie in Chieri binnen te rolo. Maar door de situatie van de jongens van de straat treden, krijgt duidelijker vorm in gesprekken, door een wordt zijn roeping duidelijker en wordt het leven dat innerlijke worsteling, door zijn bidden om helder inhij tot dan geleid heeft, ondersteboven gegooid. Die zicht. Hij overweegt de mogelijkheden die nieuwe kanpriester leert van hen als hij door de straten loopt, als sen kunnen worden. Zijn Herinneringen aan het Orahij ze opzoekt in de gevangenis of aan enkele jongeren torio schrijft hij om te laten zien hoe God hem geleid catechese geeft en wat ontspanning zoekt. Hij leert hun heeft op elk ogenblik en in elke zaak. Gods aanwezigangsten, hun twijfels en hun uitzichtloosheid. In het heid roept hem op, ontroert hem en zet hem in beweConvict en in de wijken van Turijn wordt het Giovanni ging. Hij neemt ons mee op zijn zoektocht, in zijn twijfel Bosco duidelijk dat God niet de strenge rechter is, maar en overtuiging; want een roeping is nooit een strak uitdat Hij oneindig goed is en barmhartig. “God is barmgetekend pad. Zijn seminarietijd is geen zorgeloze pehartig” wil zeggen dat Hij tot in zijn ingewanden geriode en in notities lezen we zijn raakt wordt door de situatie van worsteling en de onrust die hem zijn volk. Het wordt de invalssoms overvalt. In het seminarie hoek van waaruit Don Bosco het Giovanni wordt tot in zijn legt men de nadruk op God als evangelie leest. Ook hij wordt ingewanden geraakt door strenge rechter die onze daden tot in zijn ingewanden geraakt het lot van jonge mensen. zal wikken en wegen. Giovanni door het lot van jonge mensen: toont ons waar hij op deze tocht met de andere inzitten zodat op belangrijke kruispunten komt ze in je gaan zitten… Daar in te staan, waar hij belangrijke keuzes moet maken om Turijn doorkruist God met zijn verhaal het verhaal van door te gaan. Juist door op die punten keuzes te maken de priester Giovanni. Niemand wordt geroepen om worden mogelijkheden tot concrete werkelijkheden. voor zichzelf te zorgen, bij elke roeping hoort een zending, een keuze voor de armsten van de samenleving. Op de straten van Turijn Naar de jongeren kijken met de ogen van de Andere Na zijn seminarie gaat de jonge priester Don Bosco nog blijft een constante in het verdere leven van Don Bosco. Nieuwe noden komen aan de oppervlakte, er wordt een niet onmiddellijk aan de slag. Don Cafasso is zijn gids voor de komende jaren wanneer hij een extra opleiding gelovig antwoord gevraagd op nieuwe situaties en op volgt aan het Convict van Turijn. Nadat hij het kleine de uitdagingen voor de toekomst. Elke keer probeert gehucht Becchi heeft verlaten en in Chieri zijn middelhij te vertrekken op het punt waar de jongeren staan en niet op de plaats waar ze zouden moeten staan. In bare studies en seminarie heeft doorlopen, komt hij in nieuwe situaties probeert hij elke keer opnieuw een gede grote stad Turijn terecht. Een stad met veel problelovig antwoord te geven vanuit zijn eigen vorming. men, met armoede en werkeloosheid, met jeugdbendes Don Bosco leest het evangelie vanuit die invalshoek, en -prostitutie. Een stad die vatbaar is voor onrust, voor zijn roeping krijgt door de omstandigheden elke keer ziektes en nieuwe problemen waar nog geen antwooreen nieuwe stimulans om zich te verdiepen. Zou hij aan den voor bestaan. Don Cafasso stuurt de jonge priesters zijn tijdgenoten gezegd hebben: “Ga aan de bisschopde straat op, hij zendt ze naar de gevangenissen waar pen en leiders vertellen wat gij hoort en ziet: zij die ze in contact komen met het leed van mensen die tot geen toekomst hadden, zien nieuwe mogelijkheden; het uitschot van de maatschappij worden gerekend, ook zij die reeds in hun jeugd gekwetst waren, staan opveel jonge mensen. Hij brengt enkele jongeren samen nieuw recht; zij die zich afvroegen of er leven was vóór voor wat catechese en wat gezonde ontspanning. Bede dood, herrijzen en aan de armen en uitgestotenen langrijke keuzes in die tijd! Het Convict zet zich in voor wordt Gods blijde boodschap verkondigd!”? de vorming van een nieuw soort priesters; zoals elke ver5
te gast | Tekst: Bart Hoogwijs Foto’s: Mark Den Haerynck, Etienne Leconte DBV plaatst iets of iemand voor het voetlicht
Met pensioen, maar nog steeds actief als bestuurslid van de inrichtende macht van het Don Bosco Onderwijscentrum, voorzitter van de Brusselse scholengemeenschap Sint-Gorik en vicaris van de Don Boscogemeenschap in Sint-Pieters-Woluwe. Dit is Toon Boone in zijn actieve loopbaan: vele jaren de secretaris-generaal van het Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. Een blik op het verleden en op de toekomst.
De weg naar Don Bosco Toon is geboren op 19 oktober 1940 in een gewoon landbouwersgezin. Hij groeide op in Zomergem, samen met twee broers en een zus. Toon kreeg al snel de naam verstandig te zijn. Geen wonder dat de paters van Don Bosco de ouders van Toon overtuigden om na het lager onderwijs voort te studeren op de Don Boscoschool in Sint-Denijs-Westrem. Toon verbleef er op het internaat en volgde er de richting Grieks-Latijn. Tijdens de vakanties ging Toon naar huis om er op de boerderij te werken, zodat hij geen tijd had om zich te engageren in scouts of Chiro. In het landbouwersgezin moest Toon, samen met zijn broers, tot ’s avonds laat werken om de oogst binnen te halen. Na zijn opleiding in het middelbaar onderwijs vond Toon het de moeite waard om bij Don Bosco te blijven. Salesiaan worden was een vanzelfsprekend proces en er leefde een duidelijk voornemen om priester te worden. Toon deed zijn noviciaat en opleiding filosofie in Groot-Bijgaarden, en na de kandidatuur in de klassieke filologie ging hij naar Hechtel voor een stagejaar Latijn en Nederlands. In 1969 werd Toon in Oud-Heverlee tot priester gewijd, voor hem het mooiste moment uit zijn hele levensloop. In 1970 behaalde Toon eveneens het licentiaat in de theologie.
Animeren en organiseren Onderwijservaring deed Toon op in Don Bosco Hoboken, een nijverheidsschool. Daar was hij studieprefect voor onge6
veer vijfhonderd leerlingen. Toon had het geluk dat hij een enorm geheugen had. Hij kende zijn leerlingen bij naam en toenaam, hij kende hun hobby’s en hij wist precies wat hun schoolresultaten waren. Hij hield van zijn leerlingen. Bovendien kende Toon zijn leraars goed. Hij wist precies hoe hun gezinssituatie eruitzag. Het was een periode van actie: Toon was gekend als organisator en animator. Naast de activiteiten in de school was hij ook actief in Broederlijk Delen. Gedurende een twintigtal jaren ging hij regelmatig naar Tunesië voor ontwikkelingskampen met jongeren. Nadien kreeg Toon van de provinciaal een andere opdracht toegewezen. Hij werd in Don Bosco Halle be-
Een leven in d Toon Boone, Salesiaan
Toon kende zijn leerlingen en hield van hen.
noemd, waar hij onderdirecteur was van 1977 tot 1978. In 1978 werd Toon naar de ‘Guimardstraat’ geroepen, waar men op zoek was naar iemand die het technisch en beroepsonderwijs kende. Zo werd Toon in 1978 secretaris-generaal van het NVKTO, het huidige VVKSO. Voor Toon was het wel even aanpassen: de animator en organisator was het niet gewoon om stil te zitten achter een bureau. Toch vindt Toon dat hij ook hier veel geluk heeft gehad. Hij mocht met collega’s samenwerken die het schoolpact van 1958 en de herziening in 1973 hadden meegemaakt.
Mijlpalen Toon heeft drie grote mijlpalen meegemaakt gedurende zijn verblijf in de Guimardstraat. Een eerste grote mijlpaal was de wet van 29 juli 1983 die de leerplicht verlengde van 14 tot 18 jaar. Leerlingen werden daarmee voltijds leerplichtig tot 16 jaar en deeltijds tot 18 jaar. De zogeheten eenheidsstructuur was een tweede grote mijlpaal, die op 1 september 1989 van kracht ging in het Vlaamse onderwijs. Hierdoor vielen alle secun-
daire scholen opnieuw onder één structureel kader. Ten slotte was er het decreet secundair onderwijs van 1998, waardoor scholengemeenschappen werden opgericht. Toon werkte toen samen met minister Luc Van den Bossche, waarmee hij een goede band onderhield. De pogingen om het onderwijs te hervormen waren soms verregaand. Zo was er onder andere het idee om de vrijheid van het onderwijs voor eens en altijd op te lossen. Daar is Toon echter niet in geslaagd, omdat niet alle partijen hierin wilden meegaan. Toon groeide uit tot een sterke onderhandelaar inzake onderwijsmateries. Men erkende zijn gave om in een twee uur durende vergadering mensen van mening te laten veranderen zodat ze nadien een totaal ander standpunt innemen. Hij heeft bovendien het talent om empathisch te luisteren, waardoor hij met vele mensen goed kan samenwerken. Daarnaast kan Toon werk en privé goed gescheiden houden: hij kon in een vergadering een zware discussie aangaan om nadien met diezelfde personen een pint te gaan drinken.
Intens geleefd
In 2001, na jaren van intens leven en werken, gunde Toon zichzelf de nodige rust en ging met pensioen. Daarna liet zijn gezondheid het snel afweten. Zo leerde Toon het ziekenhuis kennen en onderging hij de ene operatie na de andere, o.a. een operatie aan de buikslagader die hem in een nierpatiënt veranderde. Ook werd hij tweemaal geopereerd aan de heupen. Na twee zware jaren nam Toon stilaan de draad terug op. Zo werd hij onder meer lid van de raad van bestuur van het Don Bosco Onderwijscentrum. Daarnaast heeft Toon aanvaard voorzitter De animator en te worden van de scholengemeenschap organisator was Sint-Gorik in Brussel. In Hoboken is hij lid van de scholengemeenschap Romero. het niet gewoon Bovendien vroeg het bisdom hem voor om stil te zitten. de parochie te werken. Ook vervult Toon de functie van vicaris in de Don Boscogemeenschap van Sint-Pieters-Woluwe. Wanneer er dan tijd overblijft, zie je hem nog aan het werk in de tuin.
ienstbaarheid van Don Bosco
Opnieuw beginnen Als Toon de kans zou krijgen om zijn leven opnieuw te beginnen zou hij wellicht dezelfde weg volgen, de weg die anderen hem voorstelden. Zoals hij zelf zegt: “Ik heb altijd gehoor gegeven aan de stem van anderen.” Toon heeft heel wat meegemaakt en heeft uit die ervaringen een eigen visie ontwikkeld over de nieuwe uitdagingen waar het onderwijs voor staat. Hij volgt de actualiteit nog steeds op de voet, onderhoudt zijn contacten en blijft een rijke inbreng leveren. 7
Uitgelezen | Tekst: Piet Stienaers Foto: Sias van Schalkwyk (sxc)
In het mensenbestaan gekomen Kerstmis roept het tedere en zachte in de mens op. Huiselijkheid, gezelligheid en warmte, ook vrede worden gevierd en beleden langs alle kanten. Voor één dag is het net ‘vrede op aarde aan de mensen van goede wil’.
Een contrastervaring In datzelfde kerstverhaal wordt ook verteld dat de ouders van Jezus op de vlucht moeten naar Egypte. Nog erger, we lezen eveneens het verhaal van de Onnozele Kinderen: kinderen van twee jaar en jonger in en rond Betlehem die vermoord worden door de soldaten van Herodes. Waar Maria en Jozef genieten van hun prille baby, waar ze hem koesteren en veiligheid bieden met de mogelijkheden waarover ze beschikken, worden enkele straten verder op een meedogenloze wijze kinderen vermoord. De geborgenheid van het kerstgebeuren is een kwetsbaar, warm moment. Het wordt doorkruist door de brutaliteit van mensen met macht en heerszucht. De idyllische ervaring van jonge ouders wordt op een dramatische wijze dooreengeschud.
Vroeger en nu Wat in het kerstverhaal gebeurt, is meer dan de per8
Toen Herodes zag dat hij door de magiërs misleid was, werd hij woedend. Hij liet in Betlehem en heel de omgeving alle jongentjes van twee jaar en jonger ombrengen, overeenkomstig de tijd die hij van de magiërs had gehoord. Toen werd vervuld wat bij monde van de profeet Jeremia gezegd is: In Rama werd een stem gehoord, een hevig gejammer en geklaag. Rachel jammert om haar kinderen, en ze wil niet getroost worden, want ze zijn er niet meer. (Mt 2,16-18)
soonlijke geschiedenis van Maria en Jozef en hun kind. Het is een bijna mythisch verhaal waarin de ervaringen van generaties mensen gestalte krijgen. Want wat met Kerstmis gebeurde, gebeurt nog altijd. De zorg om baby’s en kinderen, de warme geborgenheid en het overrompelende geluk van jonge ouders, de soms heel grote inspanning en zorg van ouders voor hun kinderen kennen blijkbaar ook een andere kant. Want in datzelfde gezin gebeurt morgen een of andere vorm van incest. In diezelfde maatschappij worden kinderen misbruikt en horen wij verhalen over onbarmhartige kinderarbeid. In diezelfde wereld worden kinderen uit hun gezinnen geroofd om kindsoldaat te worden.
Kerstmis en spiegel
Kerstmis houdt ons daarom ook een spiegel voor. Bevorder ik de warme bezorgdheid om kinderen, het teder onthaal en de veilige opvoeding van kleinen? Of gebruik ik kinderen voor mijn eigen geluk en tevredenheid of zelfs voor het meest negatieve dat in mij kan leven? Waarom gebeurde het vroeger? Waarom herhaalt het zich vandaag? Omdat mensen nu eenmaal getekend zijn door liefde én egoïsme, door toewijding én verwaarlozing. In dat mensenbestaan is God binnengekomen.
Tekst: Sarah Doucet Foto: Jeugddienst Don Bosco
| Plezierig engagement
Vrijwilligerswerk in binnen- en buitenland Jeugddienst Don Bosco trok in de zomer van 2011 met ongeveer vijftien jongeren naar de Wereldjongerendagen (WJD) in Madrid. In juli 2013 gaan die door in Brazilië. Tieke Scheerlinck, 22 jaar, woont in Gent, studeert ergotherapie en maakt als zelfstandige juwelen. Tieke ging mee naar Madrid en zal ook in Brazilië van de partij zijn.
Wat is jou het meest bijgebleven van de WJD in Madrid? De WJD in Madrid waren voor mij de eerste editie. Toen een vriendin mij meevroeg naar de WJD in Madrid, heb ik geen moment getwijfeld. Die dagen zijn als geheel bijzonder indrukwekkend geweest. Al die mensen samen, het groepsgevoel en het gevoel van wereldvrede waren een zeer sterke ervaring.
Zijn er ervaringen die er voor jou bovenuit steken? Als eerste is er de Don Boscodag. Overal werden dingen uitgewisseld en het maakte niet uit of wat je gaf groot of klein was. Je kon er bijvoorbeeld een muismat van Don Bosco wisselen tegenover een badge. Het gaat hier niet om het materiële, maar om het principe dat mensen goed voor elkaar zijn. Het geven is het tastbaar maken van wat er in het hart van mensen leeft, en dat heb ik op deze dag enorm beseft. Ook fijn was het dat je er met je eigen vlag rondloopt. Je bent daar uniek met de vlag van België. Iedereen komt vragen waar je vandaan komt, en of je hun vlag herkent. Je komt tot het besef dat er mensen aanwezig zijn van landen waar oorlog is. Nog een andere sterke ervaring in Madrid was de tocht naar Quatro Vientos, waar de slotviering plaats
Het geven is het tastbaar maken van wat er in het hart van mensen leeft.
Naar de Wereldjongerendagen met Jeugddienst Don Bosco vond. Onderweg zagen we de temperatuur aangeduid staan, 46 °C in de schaduw. Iedereen had het superheet en was aan het morren voor koelte en verfrissing. En dan komen we eindelijk aan maar mogen we niet op het terrein, toch wel een teleurstelling. Dan komt er een storm opsteken waardoor heel wat mensen het terrein verlaten en wij toch binnen kunnen. Ik vond het opmerkelijk dat net datgene waar iedereen om vraagt, namelijk koelte en verfrissing, dan ook uitkomt. Voor mij is dit het bewijs dat als twee miljoen mensen samen om iets vragen, dit ook zal gegeven worden.
Volgende zomer vinden de WJD in Rio de Janeiro plaats. Ga je mee? De WJD in Rio worden gekoppeld aan een voorprogramma in samenwerking met Vides. Met dit programma gaan we twee weken naar een stadje in hartje Brazilië,om ons daar in te zetten voor de inwoners en vooral voor de kinderen. Ik wil niet enkel de mooie, toeristische kant van het land zien, maar ook de lelijke. Ik wil de wereldproblematiek met eigen ogen zien en op mijn kleine manier kleine dingen doen die toch iets kunnen betekenen. 9
Jaarspreuk 2013 voor de Salesiaanse Familie Laten we zoals de opvoeder Don Bosco de jongeren het evangelie van de vreugde aanreiken door middel van de pedagogie van de goedheid
10
In voorbereiding op 2015, waarin we de 200ste verjaardag gedenken van Don Bosco’s geboorte, nodigde don Pascual Chávez, de Algemeen Overste van de salesianen, de vorige jaren reeds de Salesiaanse Familie uit om Don Bosco
De jaarspreuk 2013 richt onze aandacht op de uitdieping van zijn pastoraal-pedagogisch aanbod. Dat betekent concreet dat we
“van dichtbij en beter te leren kennen”.
Het gaat dus over het updaten van het preventief systeem.
“Don Bosco als opvoeder benaderen”.
Tekst: Mark Den Haerynck Foto: Mark Den Haerynck
| Een woord waard
De moeite waard om ter sprake te brengen
Onze nieuwe hoofdredacteur Na zeven jaar hoofdredacteur van Don In alle bescheidenheid mag Bosco Vlaanderen zocht Annemie VanDon Bosco zich met meer daele andere horizonten op. Als je van overtuiging laten horen uitdagingen houdt, verlegt een mens op het brede forum graag eens zijn grenzen. In naam van van de media. vele DBV-lezers danken wij Annemie voor haar vlotte pennenvruchten. De redactie van ons tijdschrift plaatste een vacature en tegen het einde van de zomervakantie werd een nieuwe overeenkomst ondertekend met uit het dagelijkse leven weg te denken. Ook niet in woord en beeld waarmee de beweging van Don Bosco Steven Pinnoo. Bij wijze van kennisneming is hij “een van zich laat horen. Steven is er zich van bewust dat het woord waard� om hem als de nieuwe hoofdredacteur zijn taak is om Don Bosco meer aanwezig te brengen in aan onze lezers voor te stellen. de media. Hij staat voor de uitdaging om met zijn meRoots dewerkers van het tijdschrift in Don Bosco Vlaanderen Steven is een goeie veertiger wiens roots in Grootde taal te laten weerklinken die een brug slaat tussen Bijgaarden liggen, waar zijn wieg in de salesiaanse pastoraal en pedagogie. Ook wacht hem de uitdaging parochie van Dominiek Savio stond en het salesiaanse om als webmaster de Don Boscobeweging in een voortvormingshuis voor filosofie gelegen was. Elke jonge durende beweging te houden met een interactieve salesiaan heeft er tientallen keren de Wivinadreef op website. En in alle bescheidenheid mag Don Bosco zich en neer gewandeld. Als jonge knaap zag hij hen aan met meer overtuiging laten horen op het brede forum zijn voordeur voorbij wandelen. Onze nieuwe stafmevan de media. Er is werk aan de winkel. dewerker voor de dienst sociale communicatie (Don Duw in de rug Bosco Socom) heeft in die parochie het salesiaanse leSteven is dankbaar en boordevol enthousiasme om met ven ervaren, gevoeld en ingeademd. Na zijn studies als veel gedrevenheid aan zijn nieuwe opdracht te beginhandelsingenieur trok hij naar de abdij van Averbode, nen. Hij weet zich gesteund door een groep medemaar nam na een aantal jaren de beslissing om zijn lewerkers en vrijwilligers die dezelfde boodschap willen ven een andere wending te geven. In die periode maakuitdragen en bovendien gelooft hij erin te worden gete hij wel kennis met redactiewerk in de uitgeverij Altidragen door de ruime beweging van Don Bosco. Hij zit ora en deed hij als auteur en redacteur meerdere jaren aan het stuur van de mediaboot die dagelijks de volle ervaring op met het tijdschrift van de abdij. zee kiest, die ook aan stormen moet weerstaan maar nooit mag opgeven om naar het diepe uit te varen. Wij Media wensen hem daarbij de goede pen, de frisse geest en de Meer dan ooit nemen de media een bijzonder belangnodige inspiratie. rijke plaats in en zijn netwerken en communicatie niet 11
Genegen.be | Tekst: Gee Van den Berghe Foto’s: Don Bosco Vorming & Animatie, sxc Al surfend bezinnen bij de noveen van Don Bosco
Wist je dat… … het woord ‘noveen’ afkomstig is van ‘novem’, het Latijnse woord voor ‘negen’?
… een noveen een reeks is van negen dagen waarop men op een bijzondere wijze tot God bidt voor het verkrijgen van een gunst of als voorbereiding op een grote feestdag zoals bij de noveen van Don Bosco?
12
Al surfend bezinnen tijdens de noveen van Don Bosco Twee jaar geleden viel mijn oog toevallig op een artikel in Kerk & Leven met de titel ‘Spiritueel voedsel op het internet’. De tekst ging over de online adventskalender van het bisdom Gent. Je al surfend bezinnen? Dat wilde ik wel eens zien. Nieuwsgierig ging ik een kijkje nemen en ik overtuigde mijn collega’s ervan om hetzelfde te doen. We waren meteen verkocht. Waarom zouden we zelf niet ook zoiets ontwikkelen voor de noveen van Don Bosco? Een openhartig gesprek met Koen Vlaeminck, de communicatieverantwoordelijke van het bisdom van Gent, zette ons snel met beide voeten op de grond. Hij verzekerde ons dat dit een hele uitdaging zou worden, want veel eigentijds en bruikbaar materiaal over Don Bosco is er online niet te vinden. Een voordeel dat zij bij het maken van hun online adventskalender wel hadden. Wij zouden ons materiaal echter grotendeels zelf moeten ontwikkelen. Niet evident, maar toch hadden we niet veel nodig om ons ervan te overtuigen dat het wel zou lukken. Soms kan een droom heel wat in beweging brengen…
Dag aan dag een boeiende uitdaging Waarom kiezen voor een virtuele noveen? Een eerste reden is dat we zien dat mensen meer dan ooit op zoek zijn naar zingeving, naar een diepere grondlaag. Anders dan vroeger wordt deze toenemende interesse en zoektocht naar spiritualiteit veel individueler beleefd. Sommigen vinden dit een spijtige evolutie en treuren erom, maar je kunt er ook iets
mee doen. En dat is precies onze bedoeling met onze virtuele noveen: uitzoeken hoe een spirituele traditie mensen vandaag nog wel kan aanspreken. Daarnaast is het een van de hoofdopdrachten van Don Bosco Vorming & Animatie om de spirit van Don Bosco levend houden. Telkens zoeken we naar nieuwe manieren om zoveel mogelijk mensen te bereiken en te inspireren. Omdat nieuwe media in ons dagelijks leven steeds meer plaats innemen, hebben we een virtuele plek gecreëerd. Een impuls die mensen de mogelijkheid geeft om op eigen tempo stil te staan bij hun gedrevenheid en spiritualiteit als opvoeder. We willen zoveel mogelijk mensen ertoe aanzetten om via een eenvoudige muisklik op een andere manier stil te staan bij het opvoedingsproject van Don Bosco. Negen dagen telt een noveen en dat bracht ons op het idee om de site Genegen.be te noemen. ‘Genegen’ betekent volgens Van Dale ook ‘gunstig gezind, welwillend’ en dat dekt precies de lading: wij zijn Don Bosco welgezind, niet alleen als historische figuur, maar ook als wereldwijde beweging van vele mensen die nog steeds meewerken aan zijn opvoedingsproject. Met ons online aanbod mikken we op mensen die positief staan ten opzichte van nieuwe media, de zogenaamde ‘early adopters’. Maar we willen ook de meer sceptische gebruikers over de streep trekken. We doen wat Don Bosco in zijn tijd ook deed, namelijk een positieve boodschap brengen en mensen aanspreken die we anders misschien niet bereiken.
Tegen de stroom in Vaak worden er heel wat middelen tegenaan gegooid om knappe interactieve media toepassingen te ontwikkelen. Daar wilden we niet aan meedoen. Met een klein budget maar met veel spirit iets uitwerken, dat was
Een nieuw project van Don Bosco Vorming & Animatie in de kijker
De bezieling van Don Bosco op een eigentijdse manier in beeld gebracht het doel. We bouwden dus zelf aan de website, mobiliseerden verschillende mensen om voor een appel en een ei of vrijwillig iets uit te werken en we gingen zelf aan de slag met camera en statief. Dat het resultaat dan misschien net ietsje minder ‘professioneel’ oogt, is pasmunt. We varen graag een beetje tegen de stroom in door vooral met de passie en gedrevenheid van mensen uit onze omgeving dit project te realiseren. Heel wat bereidwillige krachten werkten mee. Don Bosco Sint-Denijs-Westrem zorgde voor het logo, Halle voor de affiches. Een leraar uit Haacht tekende de verschillende Don Boscofiguurtjes. Een vroegere internaatsmedewerker uit Hechtel stelde een fotoverhaal samen. Leerlingen uit Heverlee figureerden in een filmpje over dromen. Een opvoeder en een jongere uit Vremde vertelden een opmerkelijk verhaal over vertrouwen. Een vrijwilligster van Vides trad op als cameravrouw. Heel wat medewerkers uit onderwijs, jeugdzorg en jeugdwerk leverden inspiratie en getuigenissen… Met andere woorden: een lange lijst van gepassioneerde helpers.
Negen dagen lang, negen thema’s en negen werkwoorden Mensen laten ervaren hoe Don Bosco van-
… een novee n ons kan help en tijdens drukk e dagen en on s kan inspirere n om bij het begin of het einde van de dag even stil te vallen en tijd te maken om te bezinnen of te bidden?
daag droomt, groeit, lijdt, lacht, gelooft, verbindt, inspireert, stimuleert en viert, dat willen we bereiken met onze site. Met kort… een novee n filmpjes, treffende uitspraken en ons kan help en prikkelende vragen zetten we om stil te sta a n negen dagen lang telkens één bij de echte boeiend thema in de kijker. Op betekenis va n een originele manier worden e e n fe e st : w mensen uitgedaagd na te denie en waarom ken over zichzelf als opvoeder, vieren we en over hoe ze de dromen van waar draait h kinderen en jongeren kunet in wezen om? nen helpen verwezenlijken, hoe belangrijk geloven is in de opvoeding, hoe ‘vertrou… een novee n wen geven’ samenhangt met ook gebruikt ‘vertrouwen krijgen’… Deze werd om de noveen laat je zo ontdekken toegang tot hoe Don Bosco nog steeds de hemel te mensen kan inspireren. Tegeverdienen? lijk willen we met dit initiatief onze grote waardering tonen voor alle opvoeders die zich dag in dag uit engageren voor kinderen en jongeren. Het concrete eindresultaat blijft nog even een verrassing. Ben je ondertussen nieuwsgierig geworden? Surf dan vanaf 22 januari 2013 naar www.genegen.be. 13
Groeistoot | Tekst: Dirk Schoofs Foto’s: Dirk Schoofs, eindredactie Praten over opgroeien en de perikelen daarbij
Als krijg je geen
Het onderwijsportaal (www.lievencoppens.com) engageert zich in diverse webprojecten over opvoeden en leren. Lieven (50), opvoedingsdeskundige en vader van drie kinderen, merkte de afgelopen jaren een toevloed aan vragen naar opvoedingsondersteuning. LC: Een van de vragen die geregeld terugkomt, is: “Wat doe je met regeloverschrijdend gedrag?” Vanwaar toch deze pedagogische onmacht? Sindsdien ben ik me in deze materie gaan verdiepen en hieruit is de tekst gegroeid van de lezing Als beloning krijg je geen straf.
Opvoeder en ouders houden het vaak bij “Je weet toch wel wat ik bedoel…”
Is er een verband tussen gezond straffen en gezond belonen? LC: Voor mij ligt het ene in het verlengde van het andere. Het basisprincipe blijft dat je ongewenst gedrag zoveel mogelijk negeert en gewenst gedrag beloont. Iedereen heeft zijn eigen verwachtingen over welk gedrag ‘gewenst’ is, maar toch wordt dit onvoldoende 14
geëxpliciteerd. Opvoeder en ouders houden het vaak bij “Je weet toch wel wat ik bedoel…” Kinderen weten helaas vaak niet wat exact wordt verwacht. Zelfs bij volwassenen ontstaan geregeld conflicten omdat men verkeerdelijk veronderstelt dat de andere wel zou weten hoe de verwachtingen liggen.
Dat klinkt pedagogisch wel goed, maar als mens van vlees en bloed grijp je toch ook af en toe naar de rode kaart?
LC: Bij ons thuis wordt zelden gestraft. Van in het begin hebben we heel veel uitgelegd wat we precies bedoelden. Wanneer je in dergelijke context samenleeft, volstaat de idee van een ‘boze moeder’ of een ‘boze vader’ meestal als straf. Je moet ook niet overdrijven. De dood van veel van opvoedingsrelaties is dat men alles voortdurend wil uitleggen en verantwoorden. Uiteindelijk mag je als ouder gewoon dingen van kinderen eisen.
“Kinderen hebben tegenwoordig zoveel luxe dat je ze, om ze echt te straffen, beter naar jouw kamer kan sturen dan naar hun eigen kamer”, opperde een Vlaamse politica. Vroeg of laat reflecteert elke van zichzelf bewuste opvoeder of ouder over straffen en belonen. “Een straf is teken van onmacht”, hoorde ik een jonge wijsneus zichzelf verdedigen, en zijn leraar daarmee kopje onder duwen in diens moeras van zelftwijfel. Heb ik niet te snel gestraft? Verwen ik kinderen met mijn beloningen? We vroegen het aan Lieven Coppens, CLB-medewerker, die geregeld gespreksavonden verzorgt over dit onderwerp.
Toch staan leraren soms voor kinderen van wie de opvoedingscontext langdurig is ontwricht en bij wie de idee dat de leerkracht boos is, niet zal werken?
De dood van veel opvoedingsrelaties is dat men alles voortdurend wil uitleggen en verantwoorden.
LC: Er zijn momenten waar je niet zonder straffen en belonen kunt. Dit gebeurt nog meer bij jongere kinderen dan bij oudere, waar je een beroep kunt doen op argumenten en redelijkheid. Je moet steeds op ieders redelijkheid appelleren, niet alleen op die van je kinderen. Dikwijls is een puber er gewoon nog niet aan toe om redelijkheid te tonen. Als je merkt dat die redelijkheid er niet is, moet je maatregelen treffen. Er zijn uiteraard dringende situaties waar je eerst moet handelen en daarna een beroep kunt doen op de redelijkheid. Om tot redelijkheid te komen, is er steeds gesprek nodig – voor of na de straf of de beloning – waarbij je het waarom van de maatregel uitlegt. De beloning zelf mag niet de uiteindelijke motivatie worden. De beloning kan leiden naar de juiste weg, maar op bepaalde momenten moet het zonder kunnen. Anders verzand je weldra in een soort opbod.
Bestaat er zoiets als een goede straf? LC: Een goede straf zorgt er op zijn minst voor dat het ongewenst gedrag minder of niet meer voorkomt. Je creëert hierdoor meteen de gezonde basis om minder te straffen. Een straf moet duidelijk zijn én betekenis hebben. Een kind weet op voorhand welke straf het kan verwachten wanneer het een bepaald gedrag stelt. Het kind moet begrijpen waarom het wordt gestraft. Op elke overtreding zou er een gesprek moeten volgen waarin het leert waarom het gedrag fout was, welke schade het heeft aangericht voor anderen en zichzelf. Een vuistregel blijft dat een straf onaangenaam moet zijn. Wanneer een kind de les stoort omdat het deze
saai vindt en het als straf buiten op de speelplaats rondjes mag lopen, dan wordt het beloond voor zijn gedrag en niet gestraft. Een straf moet mild zijn. Dat betekent niet dat men moet overgaan tot een slappe aanpak, maar een zeer zware straf wekt angst en agressie op bij kinderen en beide fnuiken een gezonde opvoedingsrelatie.
Heb je praktische tips over deze materie? LC: Straffen moeten uiteraard verantwoord blijven. Als volwassene moet je regelmatig bij jezelf te rade gaan en je afvragen waarom je behoefte hebt om dat bepaald kind in die situatie te straffen. Wil je straffen omdat het kind gedrag stelt dat niet kan? Of omdat je op dat ogenblik het gedrag niet kunt verdragen? In het tweede geval is het eigenlijk jouw probleem. Ruzie maken is ‘sociaal worden’. Geven we kinderen nog wel de kans om sociaal te worden?
De titel van je werk Als beloning krijg je geen straf klinkt grappig, maar komt eigenlijk erg cynisch over. Hoe moet ik die verstaan? LC: Wanneer je straft, mag je nooit een eerder verdiende beloning afnemen. Andersom kan wel. Je kunt als beloning een straf opheffen wanneer een kind het goedmaakt, bij wijze van clementie. 15
Broodje cursief | Tekst: Loes Rutten Foto: Sxc Luchtig cursiefje vanuit het dagelijks leven Elke rechtgeaarde Vlaming kent het fenomeen Jeroen Meus: anno 2012, koning van de televisiesterren én van de Boekenbeurs. Zijn Dagelijkse Kost rolde de voorbije maanden als zoete broodjes over de toonbank. Overal te lande heeft hij eindejaarsdissen geïnspireerd én kerstpakjes inhoud verleend. Onder de boom nestelden zich trouwens nog wel meer doe-het-lekker-zelfboeken. In deze onzekere tijden groeide ‘homemade is better’ in ijltempo uit van geitenwollensokkencredo tot ware hype. Ik zou ze niet te eten willen geven, de vele creatievelingen uit mijn omgeving die zich hobbygewijs specialiseren in een ambachtelijke kunde. Dat kan ik beter overlaten aan de tientallen onder hen die de prachtigste taarten en cupcakes op tafel toveren, de origineelste confituren en soepjes laten pruttelen, de meest exquise fruitsappen of wijnen brouwen. E. en L. smeden juweeltjes, M. giet kleurige kaarsen en geurige zeepjes. Breien en haken, tot voor kort bezigheidstherapieën voor gerimpelde besjes, dagen nu jong en oud uit om ongeremd, zelfs ‘wild’ te experimenteren. Twintigers en dertigers vinden het naaikransje opnieuw uit in een hippe versie. ‘Café plissé’ noemen zij hun bijeenkomsten in het trendy kader van een pastorie die door al even gedreven handige Harry’s werd gerestaureerd. Anderen scholen zich autodidactisch met Mme Zsazsa’s Allemaal rokjes, de blog van ‘Tante Hilde’ (lappenpoppenontwerpster) of de breibijbel van de Boerinnenbond (oeps, de KVLV). Bij zoveel huiselijke bedrijvigheid gaat mijn hippiehart sneller kloppen. Het slaat huppelend een paar tellen over als zo’n handgemaakt meesterstukje mijn richting
uit komt. De vrienden weten het: met een artefact of natuurvrucht uit eigen productie kun je mij het meest plezieren. Een handvol noten uit je tuin scoren hoger dan het doosje pralines. Aan die stekjes van je kamerplanten kan geen floristenboeket tippen. Je kralenketting draag ik als talisman en je wenskaart hangt boven mijn bureau. In ‘zelfgemaakt’ zit zoveel toegevoegde waarde dat geen merkenlabel ermee kan concurreren. Creatieve kriebels werken even aanstekelijk als een schaterlach. En het effect op je gemoed is vergelijkbaar. Iets tot stand brengen geeft voldoening. Er een ander blij mee maken verdubbelt je gelukskapitaal nog. En dat terwijl je spaargeld op het randje van de negatieve rente balanceert… Geen wonder dat meer en meer mensen de geneugten van ruilhandel herontdekken. Op ‘swapping parties’ worden kleren of eigen creaties geruild. In Leuven startte een groepje idealisten in 1994 met LETS, een ruilsysteem van vriendendiensten. A knipt de haren van B, B gaat tuinieren bij C, C kookt voor A… Her en der zien nieuwe LETS-groepen nu het levenslicht. Goed voor de portemonnee én voor het sociale cement. Ik droom ervan om ook zo’n talentenruilclubje op te richten. Er zijn alvast vacatures voor m/v vaardig met verfkwast, boomzaag of ander klusgereedschap. Prestaties worden niet op een schaaltje afgewogen. Het gaat om het plezier de ander te plezieren en om het gevoel lekker alternatief bezig te zijn. De buit die u in ruil voor uw vakmanschap kunt binnenrijven, blijft bescheiden. Ik kan de dt-fouten uit uw teksten vlooien. Mijn appelcake haalt soms het Jeroen Meusniveau. En als het wat meezit, slaag ik erin uw broodje cursief te smeren.
Back to basics 16
| Sprokkel
Regio West-Brabant: (15/01 tot 17/01) Dinsdag 15/01 is er om 19.30 uur een startviering in de Saviokerk te Dilbeek. Woensdag 16/01 is het beeld overdag in Sint-Pieters-Woluwe en ’s avonds in Groot-Bijgaarden. Donderdag 17/01 kan het beeld de ganse dag in GrootBijgaarden vereerd worden.
Regio Limburg: (23/01 tot 26/01) Woensdag 23/01 zal het beeld in Boxbergheide zijn.
Vrijdag 25/01 is er een bezinning rond het beeld in Helchteren.
Donderdag 24/01 keert het beeld terug naar regio West-Brabant waar het een dag in Halle te gast is.
Zaterdag 26/01 wordt in Hechtel een programma uitgewerkt voor regio Limburg. ’s Avonds verhuist het beeld naar Zwijnaarde, en daarna naar Kortrijk.
“Don Bosco komt naar ons” Onder het motto ‘Don Bosco komt naar ons’ lanceerde de Algemene Overste van de salesianen een initiatief om het jubileumjaar 2015, de 200ste verjaardag van Don Bosco’s geboorte, voor te bereiden. Sinds 2009 reist een beeld met een relikwie van Don Bosco doorheen alle
werelddelen en maakt een pelgrimstocht naar de meer dan 130 landen waar de salesianen werkzaam zijn. Van 15 tot 31 januari 2013 toert dat beeld door Vlaanderen en kan in vier regio’s de relikwie van Don Bosco vereerd worden.
Regio’s West- en Oost-Vlaanderen: (27/01 tot 31/01) Zondag 27/01 en maandag 28/01 blijft het beeld in Kortrijk. Dinsdag Westrem.
29/01
Sint-Denijs-
Donderdag 31/01 slotviering in de kathedraal van Gent om 11.00 uur. Iedereen is daar van harte uitgenodigd.
Woensdag 30/01 is Zwijnaarde aan de beurt en ’s avonds is er een viering in Oostende.
Ieder huis van de salesianen en de zusters van Don Bosco waar het beeld langskomt, zorgt voor een eigen programma. De gedetailleerde informatie vindt u op www.donbosco.be en op www.zustersvandonbosco.be.
Regio’s Oost-Brabant en Antwerpen: (18/01 en 19/01) Vrijdag 18/01 is het beeld in de voormiddag in Wijnegem, in de namiddag in Heverlee Groenveld, en ’s avonds in Oud-Heverlee.
Zaterdag 19/01 kan het beeld vereerd worden in Oud-Heverlee. Daarna verhuist het beeld voor enkele dagen naar Nederland. 17
de spreekstoel | Tekst: Steven Pinnoo Foto’s: Eindredactie, Steven Pinnoo Voor wie spreekt vanuit salesiaanse verantwoordelijkheid Een warm nest, dichtbij Don Bosco Tony’s wieg – vermoedelijk al wat versleten voor de vijfde in een gezin met zes kinderen – stond in Sint-PietersLeeuw. Een liefdevol nest, waarvan beide ouders door hun enorme ijver en engagement een blijvende stempel bij Tony achterlieten. In het gezin stak hij zijn zin voor samenhorigheid op, en leerde ook om iedere frank om te draaien – een eigenschap die hem vandaag als schooldirecteur nog goed van pas komt. Vader en moeder Cornelis waren reeds in de pionierstijd enorm sterk met Don Bosco Halle verbonden. Ze legden mee het fundament van de Pensenkermis, die in heel de streek tot een begrip zou uitgroeien. Engagement, zeker in verbondenheid met Don Bosco, heeft Tony met de paplepel meegekregen.
Ook andere vormen van inzet die de jonge snaak op zich nam, zijn jarenlang zijn leven blijven kleuren. Het engagement in de Kajottersbeweging en vooral ook de jeugdwerking van de Christelijke Mutualiteiten vormden een stevige basis voor een blijvende verbondenheid met de wereld van de jongeren.
De weg naar het onderwijs In 1976, na enkele jaren ervaring als ingenieur in de nijverheid, werd Tony leraar elektronica in Don Bosco Woluwe. “Het was Don Bosco die me riep”, zo beseft hij nu duidelijk. Na een viertal jaren kwam hier ook de verantwoordelijkheid van studieleider bij – een taak waarin hij veel van de vaardigheden heeft opgestoken die hij nog dagelijks nodig heeft.
Samen ideeën levendig houden
In de Don Boscoschool te Groot-Bijgaarden stralen een klein wandelpad en een kleurrijke bloempot een warm welkom uit voor het kantoor waar algemeen directeur Tony Cornelis zijn hoofdkwartier heeft opgeslagen. Sjaals in de kleuren van Anderlecht verkondigen in het inkomhalletje 18
onbetwistbaar: de man die hier zijn stek heeft gevonden, is niet bang om te tonen waarvoor hij staat. Een man met karakter. Intrigerend genoeg voor Don Bosco Vlaanderen om hem even in de spreekstoel plaats te laten nemen…
“Het was Don Bosco die me riep.” In 1991 verraste de directeur van de school, salesiaan Rik De Bock, Tony met de vraag of hij het niet zag zitten om zich ergens als directeur kandidaat te stellen. Men zocht in die tijd net een nieuwe directeur voor het Maria Mazzarello Instituut te Groot-Bijgaarden. Nadat Rik hem ervan had kunnen overtuigen dat de pedagogie en het opvoedingsproject daar in dezelfde lijn van Don Bosco zouden liggen, was Tony ertoe bereid de overstap naar GrootBijgaarden te wagen… Directeur worden in een kleinere en heel andere school vergde een grote aanpassing. Tony investeerde heel wat energie in het werken aan de saamhorigheid in de school en stampte een systeem van studieleiders – hier ‘coördinatoren’ genoemd – uit de grond, zodat men niet meer voor alles bij de directeur langs moest. Ook zorgde dit systeem voor een nieuwe schwung, het bracht geregeld nieuwe mensen en ideeën naar voren. Twintig jaar later is de school uitgegroeid tot ongeveer 1.200 leerlingen, ze draagt de nieuwe naam ‘Don Bosco Groot-Bijgaarden’ en investeert vooral sinds de fusie met een kleinere sportschool in diverse vernieuwende projecten. Don Bosco Het gaat vandaag om een Groot-Bijgaarden heuse campus met het seis vandaag een cundair onderwijs op één heuse campus… locatie, maar ook met basisonderwijs – eveneens in Groot-Bijgaarden, naast de deur – en kleuteronderwijs in Dilbeek (Savioparochie). De school kent een enorme boost – ook al staat er nog maar acht jaar een nieuwbouw, alweer kampt men met plaatsgebrek. De directietaak is intussen gesplitst in drie directieambten: de drie directeurs kunnen deskundigheid opbouwen op een eigen terrein en vullen elkaar wonderwel aan. Ook de groep van intussen 150 leerkrachten wil Tony steeds meer tot één team smeden. Hij betrekt hen graag in de beslissingen die hen aanbelangen en vindt het helemaal niet erg als ze eens bij hem komen ‘za-
gen’: eigenlijk wijst dat erop dat ze hun ideeën levendig houden, dat ze echt bekommerd zijn.
Don Bosco in actie Wat geeft een Don Boscoschool een eigen meerwaarde in het ruimere onderwijslandschap? De vraag roept bij Tony heel uiteenlopende antwoorden op, maar de kern waarrond alles draait, staat voor hem buiten kijf: de figuur van Don Bosco. Enthousiast spreekt Tony over de kenmerken die het opvoedingssysteem van Don Bosco zo uniek maken, en waarvoor hij zich ten volle engageert. Het ‘preventieve’, ofwel alles eraan doen om niet sanctionerend te moeten zijn, omdat je gelooft in het goede in elk kind. Het ‘assisterende’, ofwel tijd maken om ook buiten de klas met leerlingen bezig te zijn, in de wereld van de jongeren te staan: “Een leerling heeft het recht om je niet alleen te leren kennen als opvoeder, maar ook als een mens”, vindt Tony. Als voorbeeld wijst hij lachend naar zijn Anderlechtsjaals. Hij noemt ze zijn ‘moderne pomp van Don Bosco’. Want zoals Don Bosco door zijn ontmoetingen aan de pomp het leven van zijn jongeren deelde, zo is vandaag het voetbal vaak een ideale manier om, zonder forceren, een gesprek met de jongeren op gang te brengen. Niets doet Tony meer plezier dan wanneer een leerling hem op de speelplaats spontaan toeroept: “We hebben gewonnen, hé!” Vooral belangrijk is dat deze insteek gedragen wordt door heel het leerkrachtenkorps. Tony mag ook rekenen op diverse werkgroepen die de salesiaanse identiteit van de school bewaken of werk maken van de pastorale animatie. In deze school komt men duidelijk uit voor zijn salesiaanse identiteit en voor zijn geloof, zonder dat men daarmee andersgelovige leerlingen schoffeert. Nu de pensioenleeftijd stilaan wenkt, koestert Tony de hoop dat zijn opvolging geen leegte zal achterlaten. Hij droomt van een opvolger die wat in dezelfde visie rond Don Bosco zit, en die vooral een idealist is. Een idealist zoals hij, en zoals Don Bosco zelf… 19
De boekenplank | Tekst: Michel Ruyters Foto’s: Centrale Propaganda
Ter gelegenheid van het Don Boscofeest Don Boscostrip De meest gelezen religieuze strip in Vlaanderen! Hoeveel volwassen Vlamingen hebben niet de beroemde Don Boscostrip van Jijé – ‘Don Bosco Robbedoes’ – verslonden! Deze dubbeldikke strip – een zesde, gediN36 gitaliseerde herdruk! – zal je tot € 15,00 de 110de bladzijde boeien. (+ € 3,00 port)
Waar de droom begon Het doet deugd langs dit rijk geïllustreerde boek kennis te maken met de Becchi (Giovanni Bosco’s geboorteplek), met Chieri, waar Giovanni studeerde en seminarie liep, met Valdocco, de stadswijk in Turijn waar hij als priester zijn opvoedingswerk uitbouwde. Wie Don Bosco’s drukke leven kent, weet dat al die plaatsen ons veel te vertellen hebben. Laat je meevoeren in dit brede kijkboek met zijn bladN65 € 12,50 vullende foto’s en zijn originele teksten. (+ € 3,00 port) Auteur: Daniël Federspiel, e.a. Vertaling: Marc Dedapper Formaat: 25 x 19 cm (liggend) 96 blz.; gebonden, softcover
Loop naar de pomp – En twintig andere Don Boscoverhalen Wil je via mooie verhalen meer vernemen over Don Bosco? De Oostenrijkse schrijfster Lene Mayer-Skumanz leert ons deze boeiende jeugdheilige kennen in 21 verN35 rassende gebeurtenissen, opgegraven na € 10,00 geduldig onderzoek vanuit nieuwe invalshoe(+ € 3,00 port) ken. Ze legt het geheim bloot waarom Don Bosco erin slaagt – ook nu nog – jongeren voor zijn idealen warm te maken. Auteur: Lene Mayer-Skumanz Formaat: 14,7 x 20,9 cm; 128 blz.; genaaid, hardcover 20
bieden wij voor onze lezers van Don Bosco Vlaanderen unieke aanbiedingen! Bij de bestelling van een van onderstaande boeken ontvang je als gratis geschenk de volgende twee Vlaamse Filmpjes: Don Bosco (N6) door Kolet Janssen; 64 blz. en Domenico (N5) door Jo Briels; 32 blz.
“Da mihi animas…” – Keuzes en bezieling in het leven van Don Bosco Vanuit de bekommernissen en uitdagingen van onze tijd geeft Colette Da mihi animas Schaumont een eigen kijk op het leven en werk van de dynamische man en priester-opvoeder Don Bosco. Dit boek schetst zijn leven op basis van de N86 keuzes die hij maakte en de bezieling € 15,00 (+ € 3,00 port) die hem daarbij dreef. Dit boeiende levensverhaal nodigt ons allen uit als ouders, opvoeders en gelovigen het eigenbelang opzij te schuiven om ons met vreugde en energie in te zetten voor de toekomst van onze jongeren. Auteur: Colette Schaumont
Keuzes en bezieling in het leven van Don Bosco
Colette Schaumont
De nieuwe Paas brochure 2013 is beschikbaar, opgebouwd rond het thema:
€ 7,00
(port inbegrepen)
Op weg naar Pasen 2013 “Kom naar Mij terug” Auteurs: Agnès Davidovici - Véronique Noël Vertaling: Adriaan De Cooman - Gaston De Neve
In memoriam Sprokkel
Salesianen houden Provinciaal Kapittel Van zondag 10 tot woensdag 13 februari 2013 houden de salesianen in Don Bosco Sint-DenijsWestrem hun 18de Provinciaal Kapittel. Het is een voorbereiding op het 27ste Algemeen Kapittel in Rome met hetzelfde thema: “Getuigen van evangelische radicaliteit”. De congregatie wil de 200ste verjaardag van de geboorte van Don Bosco in 2015 aangrijpen om de evangelische oproep sterker te beleven: “Jullie moeten opnieuw geboren worden” (Joh 3,3-7). Het is een oproep aan elke salesiaan: “Hoe kun jij vandaag Don Bosco zijn?” Dat doet nadenken over de bekwaamheid om in deze tijd “trouw te zijn aan het evangelie, aan het charisma van de Stichter en tegelijk voeling te houden met de noden van de tijd”. “Getuigen van evangelische radicaliteit” is voor elke salesiaan een oproep om het salesiaans leven authentieker en daardoor beter herkenbaar, geloofwaardiger en vruchtbaarder te kunnen maken. Het Provinciaal Kapittel wil wegen zoeken om “vandaag Don Bosco te zijn”.
Zuster Yvonne Van Den Berghe ° 18-04-1920 + 29-10-2012 Yvonne werd in Lippelo geboren als oudste in een gezin van tien kinderen. Zij kreeg er van haar ouders diepmenselijke en christelijke waarden mee. Als veertienjarige ging zij als keukenmeisje werken in een salesiaans huis van SintDenijs-Westrem. Zij trad in bij de Zusters van Don Bosco en legde in Groot-Bijgaarden haar eerste religieuze geloften af op 5 augustus 1939. Na het behalen van het diploma van kleuterleidster onderwees zij in Kortrijk, Gerdingen en Boxbergheide. Waar zij ook was, kwamen de kleuters aangelopen omdat ze zich bij haar zo veilig voelden. In 1981 werd zr. Yvonne op pensioen gesteld en bood zij haar diensten aan in de naschoolse opvang van Heverlee. In1998 maakte zij een paar jaren deel uit van de gemeenschap in Groot-Bijgaarden. Vanaf 2000 was zij op rust in Wijnegem. Zr. Yvonne had niet veel woorden, ze observeerde graag, ze was niet erg spraakzaam. Ze was graag dienstbaar, ook in heel kleine dingen; daar waar nood was, waar dringend een helpende hand gezocht werd, was zij altijd klaar om te helpen. Dankbaarheid kenmerkte haar. Na 73 jaar religieus leven mocht ze op 29 oktober 2012 in het ziekenhuis van Malle opgenomen worden in de verrijzenisvreugde.
Slotviering van de rondreis van het Don Boscobeeld Wij nodigen al onze lezers van harte uit om met ons het feest van de heilige Don Bosco te komen vieren op zijn feestdag, donderdag 31 januari 2013, in de kathedraal van Gent. Dit jaar vieren we het Don Boscofeest op een bijzondere wijze omwille van de aanwezigheid van het Don Boscobeeld met een relikwie van de heilige Johannes Bosco. Dit beeld reist de hele wereld rond, zoals u elders (zie blz. 17) kunt lezen. Mgr. Luc Van Looy zal samen met de aanwezige salesianen voorgaan in de plechtige eucharistieviering om 11.00 uur.
We zullen er met velen samen bidden voor de intenties van alle mensen die met Don Bosco verbonden zijn. Na de viering is er gelegenheid om het beeld met de relikwie van Don Bosco te vereren. Daarna vertrekt het beeld naar Tsjechië. Meer informatie kunt u vinden op www.donbosco.be en www.zustersvandonbosco.be. Als u daar toch niet de informatie vindt die u zoekt, neem dan contact op met Wilfried Wambeke in Don Bosco Hechtel: 0495 / 500 631. 21
Verbonden | Tekst: Eric Joris Foto: D. Willetts / UNESCO De link tussen Noord- en Zuidwerking
Twee jaar al verblijft Ayub in het vluchtelingenkamp van Kakuma in Kenia. Hij was veertien toen hij samen met zijn moeder het oorlogsgeweld in SomaliÍ ontvluchtte. Zijn vader Hamza was enkele jaren eerder al om het leven gekomen door een verdwaalde kogel en zijn zusje Halima stierf toen een mortiergranaat terechtkwam op hun wijk in de Somalische hoofdstad Mogadishu. In het kamp Kakuma zijn Ayub en zijn moeder redelijk veilig. Hoewel ze op hun hoede moeten zijn voor de Turkana, de lokale bevolking in het gebied. De vluchtelingen mogen het kamp dan ook niet verlaten. Ze trachten er zo goed en zo kwaad mogelijk te overleven. Maar het kampleven biedt, zeker voor jongeren als Ayub, weinig perspectief. Daarom besloten de salesianen dat hier een taak op hen wachtte. Kakuma ligt afgelegen in een erg dorre streek in het noordwesten van Kenia. Klassen Zandstormen teisteren de hutten van organiseren is de vluchtelingen met de regelmaat van een hele klus‌ de klok en als er neerslag valt, zorgt die meestal voor grote overstromingen. Het is een barre omgeving waarin overleven elke dag het uiterste vergt van mens en dier.
(Over)leven
Bedreiging voor de Turkana In 1992 werd het noordwesten van Kenia gaandeweg overspoeld door mensen die het oorlogsgeweld in Soedan trachtten te ontvluchten. De Turkana, de lokale herders die op de schrale bodem met hun vee proberen te overleven, zagen deze nieuwkomers als gevaarlijke concurrenten in de dagelijkse strijd om een armzalig bestaan. Om de onvermijdelijke spanningen te verminderen zetten de Verenigde Naties (VN) snel een vluchtelingenkamp op voor zo’n 16.000 mensen zodat het gebied van de Turkana grotendeels werd gevrijwaard. Maar het geweld in de regio dreef inmiddels bijna 100.000 mensen naar Kakuma. De VN proberen de mensen, wanneer ze er na alle doorgemaakte oorlogsellende nog toe in staat zijn, te motiveren om het kampleven voor een stuk zelf in handen te nemen. Vluchtelingen die tot het kamp worden toegelaten krijgen bijvoorbeeld bouwmaterialen maar ze moeten zelf, eventueel met de hulp van anderen, hun onderkomen optrekken. Op deze manier tracht de VN 22
hen aan te sporen om zelf actief mee te werken in het kamp.
Over leren in Kakuma Ruim zestig procent van de vluchtelingen in Kakuma is jonger dan 25 jaar. De nood aan onderwijs drong zich dus snel op. Klassen organiseren is een hele klus gezien de internationale samenstelling van de kampbevolking (negen nationaliteiten) en doordat de meeste bewoners door de oorlogsperikelen in hun thuisland nooit onderwijs hebben genoten. De scholen die door de VN opgestart werden, beperken zich echter tot lager onderwijs. Daarna waren de jongeren gedoemd om rond te hangen in het kamp zonder enig perspectief op verdere scholing. Deze problematiek werd al in 1993 door de salesianen in Kenia onderkend; ze openden in mei van datzelfde jaar een eerste centrum voor beroepsopleidingen in het kamp. Vier jaar later volgde een tweede centrum. Jongeren kunnen in deze centra terecht voor een uitgebreid gamma aan op-
in Kakuma
een ruimere groep kinderen en jongeren een dagelijkse ‘speelpleinwerking’. Op die manier doorbreken ze de dagelijkse sleur in het leven van de jonge kampbewoners, brengen ze hun eigenwaarde en verantwoordelijkheidszin bij en maken sociale controle mogelijk.
Onderwijs en conflictpreventie
leidingen. VIA Don Bosco biedt al vijf jaar ondersteuning aan één van de opleidingscentra in Kakuma.
Bouwen aan de toekomst
De salesianen stellen hun opleidingen doelbewust open voor de lokale bevolking. Ze willen ook de jonge Turkana betere toekomstperspectieven bieden én de lokale herdersbevolking en de bewoners van het kamp met elkaar in contact brengen. Wanneer de jongeren van beide groepen op dezelfde school zitten, zullen ook hun ouders elkaars leefwereld beter leren kennen. Er zijn nog andere manieren waarop de partners van VIA Don Bosco aan conflictpreventie doen. Toen ze merkten dat het bij de Turkana nogal wat kwaad bloed zette dat de vluchtelingen bij grote droogte recht hadden op voedsel van de VN terwijl zij zelf veel moeilijker gebruik konden maken van de geboden hulp, beslisten de salesianen ook voedselhulp te verlenen aan 4.000 Turkanagezinnen. Ze helpen de herders ook bij waterbeheer. Om de veesterfte te beperken worden waterputten geslagen in het leefgebied van de Turkana. Met het opzetten van vijf lagere schoMet het opzetten van vijf len willen de Keniaanse paters lagere scholen willen de ook aan hen een kans op basisKeniaanse paters ook onderwijs bieden. de lokale bevolking een
De salesianen hebben verschilkans op basisonderwijs lende doelstellingen met hun opToch wacht de salesianen nog bieden. leidingen. Ten eerste willen ze de een immense taak. Op dit vluchtelingen voorbereiden op een ogenblik kunnen 749 leerlinmogelijke terugkeer naar hun land. Ze zijn ervan overgen terecht in de twee beroepscentra. Dit is de maxituigd dat de jongeren na terugkeer in hun thuisland mumcapaciteit om degelijk onderwijs te kunnen blijven betere toekomstperspectieven hebben wanneer ze een aanbieden. Vorig jaar stelden zich echter meer dan vak kennen. De opgedane vaardigheden kunnen ze 1.500 jongeren kandidaat om een opleiding te volgen. trouwens al in Kakuma toepassen om het kamp tot een Velen, zoals Ayub, kwamen op een wachtlijst te staan. Om iedereen dezelfde kansen te geven willen de salebewoonbaar en leefbaar oord te maken. sianen dringend een derde beroepsschool oprichten in De tweede ambitie is om ervoor te zorgen dat de jonhet vluchtelingenkamp. De kindertijd en het verleden geren opnieuw een doel in hun leven ontdekken. De werden deze jongeren door oorlogsgeweld ontnomen. eentonigheid en de verveling in het kamp zetten hen er We moeten ervoor zorgen dat ze hun toekomst wél zelf vaak toe aan om de spanning van crimineel gedrag op in handen kunnen nemen. te zoeken. Daarom organiseren de salesianen ook voor 23
Ruggespraak | Tekst: Firmin Vanspauwen Foto: MorgueFile In de donkerste dagen van het jaar verlangen we intens naar licht. De gezelligheid van een winterse avond bij een warm knetterend haardvuur weegt niet op tegen glans en helderheid van licht.
Licht
Zien is licht ontvangen. Onze ogen vangen enkel een reflectie van licht op. Zonder licht zien we niets: geen kleurenpracht, geen schoonheid, geen brede lach, geen diep verdriet. Als we geen licht zijn voor elkaar zien we het goede, het positieve, het talent… in de medemens evenmin. ‘Ik wil licht voor je zijn’ en ‘Ik zie het in jou’ kunnen items zijn op ons lijstje voornemens bij het begin van dit nieuwe jaar. We krijgen weer een jaar lang de kans om een lichtbaken te zijn voor mensen in onze nabijheid, een vuurtoren om iedereen die rond zwalpt op de woeste levenszee veilig de haven binnen te loodsen. We krijgen weer kans om niet blind te zijn voor het licht dat op ons schijnt, voor het lichtend voorbeeld van mensen zoals Don Bosco. Kans om dankbaar te zijn voor mensen die de donkerste plekken van ons levenspad verlichten.
Gelukkig lichtvol 2013
24