DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 107
19 Πριν δημοσιεύσεις, σκέψου τα δικαιώματά σου, αλλά και τα δικαιώματα των άλλων Βασίλειος Παπακώστας Αστυνομικός Υποδιευθυντής, Διευθυντής Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας.
H Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου 1948, ήταν το αποτέλεσμα των συνεπειών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με τη λήξη του πολέμου οι Ηγέτες του κόσμου κατέληξαν στο κείμενο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο θα εγγυάτο τα δικαιώματα για όλους τους ανθρώπους παντού στον κόσμο. Σήμερα, 70 χρόνια μετά, το κείμενο παραμένει επίκαιρο, ενώ στην εφαρμογή του άρθρου 12 συμβάλλει αποφασιστικά το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας, και ειδικά για τα δικαιώματα του ανθρώπου στο διαδίκτυο, μέσω της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού 107
DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 108
ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ
2019
Εγκλήματος (ΔΙ.Δ.Η.Ε.). Η ΔΙ.Δ.Η.Ε. ιδρύθηκε σύμφωνα με το άρθρο 31 του Π.Δ. 178/2014 (ΦΕΚ 281/Α/31-12-2014), ενώ με έδρα τη Θεσσαλονίκη, λειτουργεί Υποδιεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Βορείου Ελλάδος (Υ.Δ.Η.Ε.Β.Ε.), η οποία υπάγεται διοικητικά στη ΔΙ.Δ.Η.Ε., έχει ταυτόσημη με αυτήν αποστολή και η τοπική της αρμοδιότητα εκτείνεται στην περιοχή του Τομέα Βορείου Ελλάδος. Η αποστολή τους περιλαμβάνει την πρόληψη, την έρευνα και την καταστολή εγκλημάτων, που διαπράττονται μέσω του διαδικτύου ή άλλων μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας, και διαρθρώνονται σε πέντε τμήματα που καλύπτουν όλο το φάσμα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, ως ακολούθως: α. Τμήμα 1ο – Διοικητικής Υποστήριξης και Διαχείρισης Πληροφοριών, β. Τμήμα 2ο – Καινοτόμων Δράσεων και Στρατηγικής, γ. Τμήμα 3ο – Ασφάλειας Ηλεκτρονικών και Τηλεφωνικών Επικοινωνιών και Προστασίας Λογισμικού και Πνευματικών Δικαιωμάτων, δ. Τμήμα 4ο – Διαδικτυακής Προστασίας Ανηλίκων και Ψηφιακής Διερεύνησης, και ε. Τμήμα 5ο – Ειδικών Υποθέσεων και Δίωξης Διαδικτυακών Οικονομικών Εγκλημάτων. Στρατηγική επιλογή του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας είναι η πρόληψη όσον αφορά το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, μέσω της κατάρτισης προγραμμάτων ενημέρωσης πολιτών και φορέων αλλά και υλοποίησης καινοτόμων δράσεων στο τομέα της ενημέρωσης και καταπολέμησης του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. Σημαντική, επίσης, είναι και η δημοσιοποίηση του κοινωνικού έργου της Υπηρεσίας μέσω των ιστοσελίδων (cyberalert.gr και cyberkid.gr) και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (twitter, facebook,
108
DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 109
ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ
Instagram), που αποσκοπεί στην άμεση ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα ηλεκτρονικών απειλών και κινδύνων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην προστασία των ανηλίκων και στα δικαιώματά τους, καθώς το 4ο Τμήμα είναι αρμόδιο για την εξιχνίαση και δίωξη των εγκλημάτων που διαπράττονται κατά των ανηλίκων με τη χρήση του διαδικτύου και των άλλων μέσων ηλεκτρονικής ή ψηφιακής επικοινωνίας και αποθήκευσης. Τα συχνότερα αδικήματα που απασχολούν το Τμήμα Διαδικτυακής Προστασίας Ανηλίκων και Ψηφιακής Διερεύνησης, είναι τα παρακάτω:
2019
#ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ_ΑΝΗΛΙΚΩΝ_ΣΤΟ_ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
όταν η παιδική αξιοπρέπεια κινδυνεύει και ηλεκτρονικά Η παραγωγή υλικού πορνογραφίας ανηλίκων είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο με τεράστια κέρδη για τους δράστες. Τα κυκλώματα πορνογραφίας ανηλίκων δραστηριοποιούνται καθημερινά σε όλο τον κόσμο. Τα «αρπακτικά», προσποιούμενοι ότι είναι έφηβοι, χρησιμοποιούν τα δωμάτια ανοιχτής επικοινωνίας (chat rooms), τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης και άλλους χώρους διαδικτυακής επικοινωνίας, για να προσελκύσουν παιδιά με σκοπό να τα κακοποιήσουν. Τα «αρπακτικά» ξεκινούν συζητήσεις με τα πιθανά θύματα με σκοπό να αναπτύξουν φιλική σχέση με αυτά και να αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τόπο διαμονής τους, τα ενδιαφέροντα, τα χόμπι και τις σεξουαλικές τους εμπειρίες. Οι συζητήσεις μπορεί να διαρκέσουν ημέρες, εβδομάδες, ακόμη και μήνες, μέχρι το «αρπακτικό» να αποκτήσει την εμπιστοσύνη του παιδιού. Στη συνέχεια, προκαλούν σιγά – σιγά συζητήσεις σεξουαλικής φύσεως και τους στέλνουν άσεμνες φωτογραφίες ως κάτι το αποδεκτό και φυσιολογικό. 109
DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 110
ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ
2019
#CYBERBULLYING
όταν η ψυχολογική βία στο διαδίκτυο απειλεί κάθε παιδί Ψηφιακή παρενόχληση (cyberbullying) Eίναι οποιαδήποτε επαναλαμβανόμενη πράξη εκφοβισμού, επιθετικότητας, παρενόχλησης, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς, που πραγματοποιείται μέσω της χρήσης ψηφιακών συσκευών (Η/Υ, κινητών τηλεφώνων).
Πώς εκδηλώνεται το cyberbullying Αποστολή κειμένων, e-mail, ή άμεσων μηνυμάτων με προσβλητικό περιεχόμενο. Kακόβουλη δημοσίευση φωτογραφιών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) ή άλλες ιστοσελίδες. Διάδοση φημών και ψευδών γεγονότων με σκοπό τη δυσφήμιση σε τρίτους σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστολόγια, ιστοσελίδες κ.λπ. Ανώνυμες κλήσεις και μηνύματα, με σκοπό τον φόβο και την ταραχή. Χρήση του ονόματος ξένου χρήστη με σκοπό τη διάδοση φημών και ψεμάτων για κάποιον τρίτο (κλοπή ταυτότητας). Δημιουργία ιστοσελίδων που στοχοποιούν συγκεκριμένα άτομα καλώντας άλλους να δημοσιεύσουν μηνύματα μίσους. Αποστολή ειδικών προγραμμάτων trojan horses (δούρειοι ίπποι) σκόπιμα, για να δημιουργήσουν πρόβλημα, με την υποκλοπή κωδικών. Εκφοβισμός στη διάρκεια ενός διαδραστικού online παιχνιδιού. #ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ_ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ_ΚΑΙ_ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΜΟΣ_ ΠΑΙΔΙΩΝ SEXTORTION
Ο διαδικτυακός εκβιασμός και εξαναγκασμός παιδιών έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Το φαινόμενο, γνωστό και 110
DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 111
ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ
ως «sextortion», αναφέρεται σε χρήση πληροφοριών ή εικόνων σεξουαλικής φύσεως από τους κυβερνοεγκληματίες με σκοπό το θύμα να παράγει πρωτότυπο υλικό, να καταβάλει χρήματα ή να προβεί σε άλλες ενέργειες. Οι δράστες των εγκλημάτων αυτής της μορφής έχουν κυρίως δύο κίνητρα: Σεξουαλικό ενδιαφέρον για ανήλικα άτομα, ώστε να επιδιώκουν την παραγωγή πρωτότυπου υλικού πορνογραφίας ανηλίκων από τα θύματά τους ή συνάντηση στον πραγματικό κόσμο με αυτά, και Οικονομικό ενδιαφέρον, ώστε να επιδιώκουν οικονομικό όφελος από τη δράση τους. Πολλά από τα περιστατικά διαδικτυακού εκβιασμού και εξαναγκασμού δεν καταγγέλλονται στις Αρχές Επιβολής του Νόμου γιατί το θύμα είτε αισθάνεται ντροπή για το υλικό που κλήθηκε να παράγει είτε δε γνωρίζει ότι έχει διαπραχθεί έγκλημα σε βάρος του. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ως άνω φαινόμενο, οι Αρχές Επιβολής του Νόμου στο σύνολο των κρατών–μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ένωσαν τις δυνάμεις τους με εταιρίες του ιδιωτικού τομέα και προχώρησαν στην εκστρατείας ενημέρωσης «#Say NO» («Πες ΟΧΙ»). Σε περίπτωση που κάποιο παιδί ή έφηβος πέσει θύμα οποιουδήποτε από τα παραπάνω αδικήματα ή αισθανθεί αμηχανία, ταραχή ή ανησυχία κατά την πλοήγησή του στο διαδίκτυο, προτείνεται: Να μην υποκύψει σε οποιαδήποτε μορφή εκβιασμού. Να αναζητήσει βοήθεια από κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεται. Να συλλέξει τις αποδείξεις και να μην διαγράψει τίποτα. Να σταματήσει την επικοινωνία και να μπλοκάρει το άτομο που το φέρνει σε δύσκολη θέση. Να καταγγείλει το περιστατικό στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας, μέσω του επιχειρησιακού κέντρου CYBERALERT, το οποίο λειτουργεί όλο το εικοσιτετράωρο, στο τηλέφωνο 11188.
2019
111
DOUKAS_2019_001_168 12/14/18 11:48 AM Page 112
ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ
2019
Τέλος, υπογραμμίζεται ότι ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στη διαφύλαξη των προσωπικών μας δεδομένων στο διαδίκτυο, τα οποία χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση, καθώς εμείς πλοηγούμαστε σε αυτό. Για παράδειγμα, όταν εγγραφόμαστε σε κάποιο διαδικτυακό παιχνίδι ή σε κάποιο διαδικτυακό κατάστημα και συμπληρώνουμε το όνομα, το τηλέφωνο, τη διεύθυνση, ακόμη και την ηλικία μας, αυτόματα τα στοιχεία μας καταγράφονται. Στο προφίλ μας στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης αναρτούμε στοιχεία όπως το ονοματεπώνυμό μας, τα ενδιαφέροντα μας, τους φίλους μας, ακόμη και τις φωτογραφίες μας. Θα πρέπει, όμως, να προσέχουμε πού δίνουμε τα προσωπικά μας δεδομένα, καθώς μπορεί κάποιος να τα χρησιμοποιήσει σε βάρος μας. Το ίδιο προσεκτικοί, όμως, πρέπει να είμαστε κι όταν αναρτούμε στοιχεία που αφορούν άλλους, όπως για παράδειγμα φωτογραφίες ή βίντεο από εκδρομές, πάρτι, γιορτές κι άλλες εκδηλώσεις στα οποία διακρίνονται και τρίτα πρόσωπα εκτός από εμάς. Σε κάθε περίπτωση πριν δημοσιεύσεις σκέψου.... στον «πραγματικό κόσμο» θα το δημοσιοποιούσες; Όπως συμπεριφερόμαστε στον «αληθινό κόσμο», θα πρέπει να συμπεριφερόμαστε και στο διαδίκτυο. Και μην ξεχνάς... εάν νιώσεις ότι κάποιος σε φέρνει σε δύσκολη θέση στο διαδίκτυο, δεν πρέπει να φοβηθείς, να μιλήσεις... έχεις το δικαίωμα να μιλήσεις και να ζητήσεις βοήθεια ή καθοδήγηση. TIP: Πριν δημοσιεύσεις σκέψου τα δικαιώματά σου, αλλά και τα δικαιώματα των άλλων.
112