Istorijat šumske uprave valjevo by Dragić Tomić

Valjevo

Dipl. inž. šumarstva

Januar 2015.

Manojlović Aleksandar

Sadržaj: Predgovor...................................................................................................................................................... 3 1.

Uvod ...................................................................................................................................................... 4

Formiranje i počeci rada Šumske uprave Valjevo ................................................................................. 6

Period od 1929. do 1941. godine .......................................................................................................... 9

Rad Šumske uprave Valjevo tokom ratnih godina i nakon oslobođenja ............................................ 12

Formiranje Sreskog šumskog gazdinstva Valjevo ............................................................................... 15

Ponovno uspostavljanje Šumske uprave Valjevo................................................................................ 20

Spisak radnika koji su se zaposlili u Š.U. Valjevo u periodu od 1960. do 1970. godine ...................... 26

Rad Š.U. Valjevo tokom sedamdesetih godina ................................................................................... 32

9. Počeci rada O.O.U.R. „Maljen” Valjevo................................................................................................... 40 10. Spisak radnika koji su se zaposlili u Š.U. Valjevo, a kasnije O.O.U.R. “Maljen“, u periodu od 1971. do 1990. godine ............................................................................................................................................... 45 11. Uspostavljanje savremenog sistema gazdovanja - početak rada JP „Srbijašume“ ............................... 48 12. Odvajanje i privatizacija mehanizacije u okviru valjevske Šumske uprave ........................................... 60 13. Novoformirana udruženja koja su osnovana od strane inženjera Šumske uprave Valjevo.................. 63 13.1 Ekološko – šumarska asocijacija „Ekošum“..................................................................................... 64 13.2 Gljivarsko društvo Valjevo............................................................................................................... 65 13.3 Udruženje domaćina Valjevo .......................................................................................................... 67 13.4 Društvo za proučavanje lekovitog bilja ........................................................................................... 68 14. Rad Šumske uprave Valjevo od 2000. do 2015. godine ........................................................................ 71 14.1 Elementarne nepogode i problemi sa bespravnim sečama .......................................................... 71 14.2 Najezda gubara u šumama valjevskog područja ............................................................................. 74 14.3 Odlazak Ješe Erčića na mesto generalnog direktora JP „Srbijašume“ ............................................ 82 14.4 Sertifikacija šuma ............................................................................................................................ 83 14.5 Vraćanje šuma manastirima ........................................................................................................... 86 14.6 Bitni događaji koji su obeležili poslednju deceniju rada Šumske uprave ....................................... 88 15. Zaštićeni objekti prirode kojima gazduje Šumska uprava Valjevo ........................................................ 98 15.1 Prirodni rezervat „Zabalac“ ............................................................................................................. 98 15.2 Strogi prirodni rezervat „Crna reka“ ............................................................................................. 100 15.3 Regionalni prirodni park „Rajac“ ................................................................................................... 102 16. Prirodne lepote područja kojim gazduje Šumska uprava Valjevo ...................................................... 104 16.1 Klisura reke Sušice i Povlensko vrelo ............................................................................................ 105 1

16.2 Park – šuma Divčibare ................................................................................................................... 108 16.3 Povlenske kugle............................................................................................................................. 111 16.4 Vodopad „Skakalo“ ....................................................................................................................... 112 16.5 Kanjon reke „Gradac“ ................................................................................................................... 114 17. Zaštićene biljne i životinjske vrste područja kojim gazduje Š.U. Valjevo ............................................ 116 18. Spisak radnika koji su se zaposlili u Š.U. Valjevo u periodu od 1991. do 2015. godine ...................... 120 19. Popis zaposleni u Š.U. Valjevo i njihova radna mesta (januar 2015. godine) ..................................... 128 20. Status Š.U. Valjevo od 1900. do 2015. godine .................................................................................... 130 21. Rukovodioci Š.U. Valjevo od 1900. do 2015. godine .......................................................................... 132 22. Zaključak.............................................................................................................................................. 134 23. LITERATURA ........................................................................................................................................ 135

Predgovor Šume valjevske okoline su, od početka naseljavanja ovih prostora, imale veoma značajnu ulogu u životu stanovništva. Poslednjih godina ljudska saznanja o šumi su se u velikoj meri promenila, pa i sam odnos prema njoj je promenjen i usmeren ka razvoju ekološke svesti. Razlog tome, je činjenica da šuma kao obnovljiv resurs, ipak, u velikoj meri može biti narušena od strane stanovništva koje zavisi od nje i živi u neposrednoj blizini iste. Početak organizovanog gazdovanja šumama, na ovim prostorima, datira još od davnih vremena, kada je šumarstvo Srbije bilo u inicijalnim fazama njenog razvoja. Pa tako, duga tradicija šumarstva ovog područja me je inspirisala da napišem istorijat posvećen radu Šumske uprave Valjevo, koji je dug više od jednog veka. Organizacija gazdovanja šumama se kroz decenije menjala, a u sledećem tekstu sam pokušao da prikažem kako su te promene uticale na sam rad Š.U. Valjevo, od donošenja prvog Zakona o šumama, pa do današnjeg dana. Inspiraciju za pisanje ovog istorijata pronašao sam u činjenici da je valjevska Šumska uprava jedna od prvih koje su osnovane u čitavom sistemu savremenog gazdovanja šumama, te na taj način, veoma je značajno ostaviti svedočenje o vremenu kroz koje je Šumska uprava Valjevo prošla, da služi budućim generacijama. Posredstvom ove monografije iskoristio sam priliku da istaknem zasluge pojedinaca koji su u mnogome doprineli razvoju šumarstva na ovim prostorima. Izuzetno veliku zahvalnost na iscrpnim i sveobuhvatnim podacima koje sadrži ova monografija, dugujem penzionisanom dugugodišnjem rukovodiocu Šumske uprave Valjevo - Bratislavu Sekuliću, kao i bivšem inženjeru i stručnjaku iz oblasti uzgoja i zaštite šuma - Nadi Marinović. Zahvalnost dugujem geometru Svetoliku Kovačeviću na pruženim fotografijama iz njegove bogate kolekcije, koje su u mnogome ulepšale i obogatile ovu monografiju. Zahvaljujem se i sadašnjim kolegama, radnicima Uprave, koji su mi obezbedili potrebne podatke kako bi upotpunio sliku skorijeg razvoja šumarstva na ovim prostorima. Velike zasluge pripadaju i aktuelnom šefu Šumske uprave Valjevo - Srđanu Živiću, kao i nekadašnjem upravniku iste (trenutno referent za nekretnine u Š.G. „Boranja“, Loznica) - dipl. inž. Dragić Tomiću, koji su me podržali u pisanju ove knjige i pružili mi na uvid svu potrebnu dokumentaciju. Želja autora je da pruži skroman doprinos ukupnom svedočenju o razvoju Šumske uprave Valjevo kroz epohe, stručnom kadru koji se tokom decenija smenjivao i koji je svoj radni vek posvetio razvoju šumarske struke na ovim prostorima, kao i o šumskom bogatstvu koje je karakteristično za Kolubarsko - Podrinjsko šumsko područje. 3

1. Uvod Srbija je od davnina bila zemlja bogata šumama. Do pre 200. godina, njena šumovitost je iznosila 80% od ukupne teritorije, pa su šume, šumski plodovi, divljač i ostale blagodeti, predstavljale osnovu života ljudi na ovim prostorima. Šume su kroz istoriju zadovoljavale brojne čovekove potrebe i predstavljale okosnicu društvenog i ekonomskog razvoja Srbije. Kako u prošlosti, tako i u budućnosti, značaj šuma je, takođe, veliki. Organizovani rad u šumarstvu datira još od 1891. godine, kada je donet Zakon o šumama, kao prvi akt vezan za ovu oblast. Nakon toga, šumarstvo naše zemlje je prolazilo kroz različite vidove uređivanja da bi prvi put u istoriji Srbije, 1991. godine, organizovano u okviru jedinstvenog javnog preduzeća za gazdovanje šumama - „Srbijašume“, što je omogućilo sprovođenje jedinstvene politike u ovoj oblasti na teritoriji cele Srbije. Ovo preduzeće, sa potpunom odgovornošću, trenutno je organizovano na tri nivoa: I. II. III.

nivo: Generalna direkcija nivo: Šumska gazdinstva nivo: Šumske uprave

Šumska uprava Valjevo, kao osnovna jedinica za gazdovanje šumama, prostire se na području devet opština i raspolaže površinom od 13 345 ha šuma i šumskog zemljišta, što predstavlja površinski najveću upravu u okviru Šumskog gazdinstva “Boranja“. Sa prirastom od 59 605 m3, zauzima prvo mesto u okviru gazdinstva, dok se po zapremini od 1 903 451,3 m3 nalazi na drugom mestu, odmah iza Šumske uprave Mali Zvornik. Prema podacima iz 2005. godine, prinos je 284 521,2 m3. Osnovna karakteristika Šumske uprave Valjevo jeste najmanja šumovitost u celom sistemu Srbijašuma, sa jedne strane, a sa druge strane najveće učešće privatnih šuma, čija zastupljenost iznosi 81% od ukupne površine pod šumama. One su nastale deobom seoskih šuma i zauzimanjem opštenarodnih šuma. U to vreme su jedino manastirske šume bile u privatnom vlasništvu. Dva su razloga za ovako nisku šumovitost. Prvi razlog je što su nekada na ovom području bile granice Turske i Austrougarske, a drugi, česte migracije stanovništva u prošlosti. Zanimljivo je da se venac valjevskih planina: Medvednik, Jablanik, Povlen, Magleš, Maljen, Suvobor i Rajac, u Tursko doba nazivao Karadag, što znači crna gora. Najvećim delom to su bile neprohodne četinarske šume.

Početkom 19. veka, četinarske šume su bile nerodna gora i mogle su se seći koliko je ko želeo. Glavni proizvodi bili su luč i lučeva šindra, a kasnije se počela strugati i daska, pa je jedna od prvih stružnica na vodeni pogon nikla baš na ovom području, na reci Manastirici. Interesantna je činjenica da se Knjaz Miloš na Divčibarama bavio stočarstvom, odnosno imao svoje čobane, kojima je kao nagradu za izvršavanje obaveza davao šumske površine. Hroničar Ljuba Pavlović 1900. godine piše da su u Kraljevini Srbiji najbolje hrastove šume u okolini Kolubare, dok su danas, na tom području, iste daleko manje zastupljene. Dobrih hrastovih šuma ima u Bogovađi (oko 400 ha), i one su početkom 2009. godine vraćene manastiru. To su kvalitetne šume sladuna koje su sačuvane. Krajem 19. i početkom 20. veka, Kolubarsko područje je snabdevalo Beograd ogrevom i građom, koja je najčešće vodenim putem, preko Kolubare i Save, stizala do potrošača. Danas, prostor kojim gazduje Š.U. Valjevo, podeljen je na sledeće gazdinske jedinice: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Medvednik-Jablanik-Povlen Maljen 1 Maljen 2 Podgorina-Vis Rajac-Peštan Magleš-Jelje Jautina

Iz priloženih podataka se može zaključiti da je Šumska uprava Valjevo, sa šumskim fondom kojim raspolaže, oduvek predstavljala važan segment šumarstva zapadne Srbije, pa i čitavog regiona.

Zimska idila Velikog Povlena

2. Formiranje i počeci rada Šumske uprave Valjevo Kraj 19. veka obeležilo je donošenje novog zakona o šumama, 1891. godine, koji je prekretnica u pogledu odnosa prema šumi u Srbiji. Ovaj zakon je prvi zakonodavni akt koji tretira šume kao proizvodno dobro, a šumsku privredu kao privrednu granu. Zakon tretira sve šume kao jednu celinu i obezbeđuje pravo svojine nad šumama, uvodi ograničavanje šuma, trajnost gazdovanja i modernu stručnu upravu. Predviđa podelu na šumske okruge i stvaranje okružnih šumskih uprava, čime se stvaraju organizacione predpostavke za savremeno gazdovanje. Sve ovo se sporo realizuje zbog nedostatka kadrova i drugih uslova, ali su promene suštinske. Nakon zbora šumara, Naredbom Ministra narodne privrede, od 21. decembra 1899. godine, izvršena je podela i grupisanje šuma na 20 šumarskih okruga i određena sedišta okružnih šumskih uprava. Odlučeno je da okružne šumske uprave počnu sa radom 1. januara 1900. godine. Te godine sa radom je počela i Okružna Šumska uprava Valjevo, kao jedna od prvih uprava novonastalog sistema gazdovanja.

Novoformirana O.Š.U. Valjevo bila je u nadležnosti navedenog Ministarstva

Okružne šumske uprave bile su temelj organizovanog upravljanja šumama u Srbiji, i kao takve bile su zadužene za poslove i nadzor u šumarstvu. Nadležnost Okružne Šumske uprave Valjevo je bila: podizanje i negovanje šuma, seča i prodaja drveta, uređivanje šuma (taksacija i izrada privrednih planova), nadzor nad čuvarskim osobljem u pogledu zaštite od bespravnog iskorišćavanja šuma i vođenja potrebe administracije u vezi sa gazdovanjem šumama. Vršenje navedenih poslova u O.Š.U. Valjevo, vršio je okružni šumar, podšumar i čuvar šuma. Okružni šumar morao je da ima srednju ili višu zemljodelskošumarsku školu, a čuvar šuma morao je da ima završen kurs. Prvi okružni šumar u Valjevu bio je okružni šumar prve klase Dragutin Kralovac. On je bio starešina Okružne Šumske uprave, a njegov zadatak je bio da se stara o primeni zakona o šumama, pravila i naredaba izdatih od strane Ministarstva narodne privrede, da neposredno nadgleda i rukovodi poslovima vezanim za podizanje, gajenje, seču i upotrebu šume i drugih šumskih proizvoda u okrugu, i daje predloge o boljem gazdovanju poverenim mu šumama. 6

Okružni šumar i podšumar u O.Š.U. Valjevo postavljeni su kraljevim ukazom, dok je čuvar državnih šuma, rešenjem Ministra narodne privrede. Sa druge strane, O.Š.U. Valjevo nailazila je na mnoge probleme koji su pratili šumarstvo tog doba. Jedan od izraženih problema bio je i praksa ekstenzivnog stočarenja i krčenja šuma radi dobijanja novih plodnih površina. Iako je zakon iz 1891. godine doneo ograničenja u pogledu korišćenja šuma za pašu, lisnik i žirenje, i dalje su ti problemi bili izraženi u Podrinjskokolubarskom regionu. Godine 1914. okružni šumar u Valjevu bio je Manojlo Divjak, koji je rukovodio Šumskom upravom narednih 6 godina. Te godine je izvršeno povećanje broja šumskih uprava sa 20 na 25, a takođe je formirana i Centralna Šumska uprava sa sedištem u Beogradu. Ovakva vrsta organizacije egzistirala je sve do 1921. godine, sa malim izmenama. 16.10.1920. godine na mesto okružnog šumara Valjevske opštine, došao je Velizar Popović, koji je preuzeo funkciju od Manojla Divjaka. Uredbom Vlade iz 1921. godine formirana je Generalna direkcija šuma u Beogradu i 12 Direkcija koje su obuhvatale određen broj šumskih uprava, dok je uprava u Valjevu pripadala Direkciji šuma u Beogradu. Po uredbi iz 1921. godine, O.Š.U Valjevo vršila je pored svojih redovnih dužnosti, još i šumsko-privrednu i šumsko-policijsku nadzornu službu. Tih posleratnih godina, šume valjevskog kraja su u velikoj meri degradirane pod uticajem intenzivnih seča prouzrokovanih posleratnim siromaštvom. Prisutno je bilo i krčenje šuma zarad dobijanja obradivih poljoprivrednih površina. Kao i tokom ranijih kriznih perioda, koji su zadesili našu državu, šume su bile te koje su nosile najveće breme. 1928. godine, državne šume Valjevskog područja, bile su podeljene na deset šumskih srezova, i svaki srez je imao čuvara sa kvalifikacijom, prema članu 23. Zakona o šumama. Tokom posleratnih godina prošlog veka, šumarstvo Valjevskog kraja nailazilo je na mnogobrojne probleme i pritiske koji su se ticali bespravne seče šuma, a jedan od velikih problema bio je i nemogućnost naplate štete koja je pričinjena za sve nelegalne seče koje su vršili pojedinci. U prilog tome govori i sledeći dopis, koji je redakciji novina, 1929. godine, poslao tadašnji blagajnik Šumske uprave - Mihailo Radović, gde apeluje javnosti da ne kritikuje Šumsku upravu koja nije u mogućnosti da u potpunosti spreči ljudski nemar omogućen labavim zakonom.

2.9.1928. godine, privredno-kulturni list â&#x20AC;&#x17E;Glas Valjevaâ&#x20AC;&#x153;

3. Period od 1929. do 1941. godine Godine 1929, Zakonom o šumama, Okružnoj Šumskoj upravi Valjevo je oduzeta funkcija iz 1921. godine, koja se ticala šumsko-policijskog nadzora, i prenesena je na opšte upravne vlasti. Te godine uvodi se trostepena organizacija u šumarstvu Srbije gde je na vrhu Ministarstvo šuma i rudnika – Generalna direkcija šuma, zatim direkcije šuma (12 direkcija na nivou cele Jugoslavije) i šumske uprave. Šumska uprava Valjevo, pripaja se Direkciji šuma u Čačku zajedno sa još 13 šumskih uprava, a prosečna veličina svake od njih bila je oko 10 000 ha. Takođe, dotadašnji naziv Okružna Šumska upava Valjevo, preimenovan je u Šumska uprava Valjevo, i kao takva, predstavlja izvršni organ Direkcije šuma u Čačku i osnovu upravne i finansijske jedinice za ekonomisanje državnim šumama.

1924. godine formirane dve Direkcije na nivou Srbije: Čačak i Aleksinac

Prvi Jugoslovenski Zakon o šumama, donesen 29.12.1929. godine, uspostavlja jedinstven sistem upravljanja šumama u Kraljevini Jugoslaviji. Pri poljoprivrednim odeljenjima banskih Uprava formiraju se šumarski odseci, a pri sreskim načelstvima uvode se sreski šumarski referenti. Ovi preuzimaju opšte poslove šumarstva, šumarsku policiju i nadzor, a direkcijama šuma i šumskim upravama ostaje u nadležnosti upravljanje državnim šumama. Ovakav sistem organizacije ostaje sve do 1941. godine. U periodu od 1930. godine pa do pocetka rata, šef Šumske uprave Valjevo bio je inženjer šumarstva Senić, koji je po izbijanju rata mobilisan, gde je u sukobu sa Nemcima izgubio život.

Isečak iz novina “Glas Valjeva“ izdat 13.7.1930. godine, u kojem je priložen odštetni cenovnik za neke nedozvoljene radnje u šumama valjevskog područja

U periodu izmedju dva svetska rata, počinioce prekršajnih dela u okviru Zakona o šumama, vlasti Valjevske opštine su kažnjavale na različite načine. Za neke prekršaje, pojedinci su bili u obavezi da isplate novčani iznos prema odštetnom cenovniku, dok drugi, koji nisu bili u mogućnosti da izmire novčane troškove, primoravani su na prinudni rad. Takođe, za počinioce koji su vršili prodaju drveta bez papira na Valjevskoj pijaci, sledile su novčane kazne. U prilog tome, govori sledeći novinski članak izdat od strane tadašnjeg šefa Šumske uprave Valjevo.

„Glas Valjeva“ 23.7.1933. godine

4. Rad Šumske uprave Valjevo tokom ratnih godina i nakon oslobođenja Još tokom rata, 1941. godine, formirana je nova Direkcija šuma u Beogradu, u okviru koje je bilo deset šumskih uprava (Kučevo, Boljevac, Brza Palanka, Donji Milanovac, Žagubica, Paraćin, Aranđelovac, Beograd, Loznica), a među njima i Šumska uprava Valjevo, koja se nakon 12 godina, izdvojila iz Direkcije šuma Čačak. U okviru čačanske Direkcije, ostalo je deset šumskih uprava, dok je Niš (1936. godine, direkcija iz Aleksinca preseljena u Niš) u svom vlasništvu imao pet šumskih uprava.

Period od 1941. godine, pa do kraja rata, nije doneo nekih bitnijih promena u Š.U. Valjevo, osim velikih problema vezanih za bespravne seče koje su uzimale maha usled tadašnjeg ratnog haosa koji je zadesio državu. Interesantna je činjenica, da je tadašnji šumar, koji je čuvao šume valjevskog područja, vodio Partizansku bombašku jedinicu u okolini Valjeva.

Selo Poćuta, 1941. godine, Partizane predvodi šumar

Treba napomenuti da je odmah po izbijanju rata, okupator naredio eksploataciju šuma i ruda, i to kako državnih, tako i opštinskih i manastirskih šuma, u cilju snabdevanja rudnika jamskim drvetom, kao i velikih gradova i varoši ogrevnim drvetom. Godine 1942. dolazi naredba od strane okupatora da se sve šume Kolubarskog okruga, koje se naleze u blizini pruge i većih saobraćajnica, poseku u širini od 50 metara sa leve i desne strane. Ovakva odluka, koju su Nemci koristili kao preventivu protiv diverzantskih jedinica, donela je nenadoknadivu štetu šumarstvu Valjevskog kraja. U to vreme, sva okružna načelstva i sve direkcije šuma, dobijaju planove za eksploataciju šuma: okružni odbori da preko sreskih načelstava u nedržavnim šumama (manastirskim i opštinskim), a direkcija šuma preko šumskih uprava u državnim šumama, organizuje eksploataciju šuma u režiji. Odmah po završetku rata kreće intenzivna eksploatacija drveta sa ciljem snabdevanja stanovništva i povećane potrebe za izvozom drveta zbog obnove zemlje. Pa tako i u valjevskom kraju imamo intenzivnu eksploataciju i degradaciju šuma koja je trajala duži period. Drvo iz državnih šuma pretežno se prodavalo na panju, što je nanosilo ogromne gubitake Šumskoj upravi. Pored toga, u momentu oslobođenja naše zemlje, šumarska služba i šumarsko tehnička služba Š.U. Valjevo, bile su dezorganizovane. Šume su jedno vreme, bile skoro bez ikakve zaštite. Bespravne seče i zauzimanje zemljišta u državnim i komunalnim šumama, koje su dobile velike razmere za vreme neprijateljske okupacije, nastavljene su i u prvim danima po oslobođenju, pa sve do formiranja narodne vlasti. Odsustvo svake propagande o vrednosti šuma i potrebi štednje drveta, redovne amnestije svih šumskih krivaca, relativna agrarna prenaseljenost, ekstenzivna poljoprivreda, stvorili su krajnje nepovoljne odnose u državnoj, opštinskoj i seoskoj šumi valjevske okoline. Još jedan problem stavljen je pred nadležne koji su trebali da zaštite šumu, a to je manjak lugara u Kolubarskom okrugu, a dotadašnji stručni kadar, bio je ili star ili nedovoljno školovan. U periodu nakon oslobođenja države od okupatora, šef Šumske uprave Valjevo bio je Mića Mihajlović, koji svoju dužnost obavlja do 1948. godine, a na njegovo mesto dolazi Miroslav Ćirić, koji rukovodi upravom do 1951. godine. Krajem 1946. godine, donesena je Savezna, a 1947. i Republička Uredba o organizaciji šumarstva. Po njoj je, 1. aprila 1947. godine, stvoreno devet velikih šumskih gazdinstava, među kojima je bila i dotadašnja Šumska uprava Valjevo, koja sada dobija novi naziv: Š.G. “Maljen“ – Valjevo. Već početkom 1948. godine beleži se ponovno izdvajanje eksploatacije od gajenja šuma. Postojeće Šumsko gazdinstvo postaje preduzeće za eksploataciju šuma. Za gazdovanje šumama osniva se Šumsko gazdinstvo Valjevo, sa još 24 manja gazdinstva, koja su te godine počela sa 13

radom. Do 1951. godine, pojedina gazdinstva su se spojila, da bi se na kraju svelo na svega 11 gazdinstava na teritoriji Srbije, pri čemu je Š.G. Valjevo i dalje ostalo nepromenjeno.

1951. na nivou Srbije, formirano sedam direkcija šuma (Beograd, Niš, Kragujevac, Kraljevo, Zaječar, Užice, Vranje)

Na čelo novoformiranog Šumskog gazdinstva dolazi stručnjak za bujičarstvo i eroziju, inženjer Drašković, koji svoju dužnost direktora obavlja od 1951. pa do 1953. godine. Šumsko gazdinstvo Valjevo, bilo je pod ingerencijom Direkcije šuma Beograd, koje je od 1952. godine imalo status preduzeća, i poslovalo je kao ustanova sa samostalnim finansiranjem. Zbog obilnih zadataka na obnovi i eksploataciji i potrebe obezbeđenja efikasne zaštite šuma od još prilično obimnih bespravnih seča, Zakonom o šumskoj narodnoj policiji od 19.4.1948. godine, oslobođeno je šumarsko-tehničko osoblje valjevskog Gazdinstva, pa i cele zemlje, zadatka čuvanja šuma, pri čemu je ovaj predat šumskoj narodnoj policiji. Pomoćno tehničko osoblje Šumskog gazdinsta Valjevo, ipak je pomagalo narodnoj policiji oko zaštite šuma. Sa smanjenjem obima eksploatacije šuma pa i drugih radova, kao i bespravne seče, novembra 1951. godine, ukida se Zakon o šumskoj narodnoj policiji i šumarsko-tehničko pomoćno osoblje ponovo preuzima čuvanje šuma. Interesantno je napomenuti da godine 1952. država izdaje naredbu tadašnjem inženjerskom kadru gazdinstva, da po kompleksima izvrši okularno procenjivanje drvne mase u cilju prikupljanja podataka o ukupnoj količini drveta na nivou cele Srbije. Karakteristično za čitav period pre 1955. godine, jeste da se ukupan prihod koji je ostvarivala Šumska uprava Valjevo, realizovao putem prodaje drveta na panju, bilo da se radi o proredama ili glavnim sečama. Takođe, nije vršeno pošumljavanje, niti su građene šumske komunikacije. Navedene stavke bile su preko potrebne da bi Šumska uprava funkcionisala na nivou zadatka, sa što boljom produktivnošću. U posleratnoj deceniji, koja je obeležena napornim radom ljudi sa ovih prostora u obnovi i izgradnji, industrijalizaciji i razvijanju proizvodnih snaga u svim oblastima narodne privrede, bitno je istaći i veliki trud Š.G. Valjevo, na čelu sa šumskim radnicima, lugarima, manipulantima, tehničarima i inženjerima, koji su u mnogome pomogli i dali značajan doprinos u izgradnji Valjeva.

5. Formiranje Sreskog šumskog gazdinstva Valjevo Godine 1955. donesen je novi Zakon o šumama, pa su šume iz Republičke nadležnosti prenete u nadležnost srezova. Tokom 1956. godine, Narodni odbori srezova osnivaju Šumska gazdinstva. Tada se formira Sresko šumsko gazdinstvo Valjevo, koje posluje kao ustanova sa samostalnim finansiranjem. U to vreme su gotovo u svim sreskim mestima, osnovana Šumska gazdinstva sa područnim šumskim sekcijama. Takođe, treba napomenuti, da je Zakonom iz 1955. godine, prvi put u Srbiji, uvedena šumarska inspekcija. U tom periodu, u okviru Kolubarskog područja, poslovala su dva gazdinstva: Šumsko gazdinstvo Ljig i Šumsko gazdinstvo Valjevo. Kasnije, Gazdinstvo iz Ljiga se ukida i pripaja se valjevskom Šumskom gazdinstvu (Šumska sekcija Ljig).

Slika levo: 1956. godina, osmatračnica u Jautini sa koje su se pratili vremenski uslovi (vetar). Sa ovog mesta vršila se dojava pilotima, kako bi pravovremeno iz vazduha, tretirali šume insekticidima protiv gusenica gubara. Slika desno: inženjer Nada Marinović na terenu sa šumarima, na zadatku skidanja gubarevih legala koji su tih godina nanosili velike štete šumskom fondu Valjeva i okoline

 -

Pregled stručnih službenika Narodnog odbora sreza – Valjevo iz 1955 godine:

Sreski šumarski referent: inženjer Đurđević Jovan, nadzornik šuma NO Valjevo: Janković Gvozden, nadzornik šuma NO Ub: Vasiljević Dragoljub, šumarski referent NO Pambukovica: tehničar Zdravković Dobrosav, pomoćni lugar NO Brankovina: Gajić Vladeta, lugar NO Kamenica: Nedić Milorad, pomoćni lugar: Stanković Milorad, pomoćni lugar NO Osečina: Mladenović Sreten, šumarski referent: tehničar Staničević Jovan, pomoćni lugar: Nedić Miloje, pomoćni lugar NO Pecka: Urošević Miodrag, pomoćni lugar NO Tubravić: Obućina Ivanko, pomoćni lugar NO Pričević: Đurđević Branislav, lugar NO Lelić Veselinović Vukajlo, pomoćni lugar NO Rajkovć: Milovanović Dragić, lugar NO Mionica: Madzarević Dragutin, nadzornik šuma NO Divci: Đurđević Zlatomir, lugar Matić Dragiša.

Zabeleženo 1957. godine ispred Šumskog gazdinstva Valjevo. Na slici prisutni: inženjer Nada Marinović i pored nje lugar iz Ljiga - Momčilo Živić; dole levo: lugar - Brana Debeljak.

Inženjer Bratislav Sekulić na stručnoj ekskurziji u Sloveniji 1958. godine

Po pitanju nadzora nad privatnim šumama, valjevsko Šumsko gazdinstvo je samostalno poslovalo sa ličnim izvorima finansiranja, dok je za nadzor privatnih šuma, država imala obavezu da finansira. Ako je Šumsko gazdinstvo poslovalo sa većim prihodima od rashoda, taj deo novca bilo je dužno da vraća Sreskom odboru, koji je razmatrao hoće li sredstva prihvatiti, ili eventualno vratiti Gazdinstvu za određenu namenu. Od 1956. pa do 1960. godine, Sresko šumsko gazdinstvo Valjevo uvek je poslovalo u dobitku, a višak sredstava, srez je vraćao za investiranje poslova namenjenih otvaranju šuma i uspostavljanju šumskih komunikacija. Za te 4 godine, Srez je vratio oko 10 miliona dinara, koji su bili značajna investicija za otvaranje najkvalitetnijih šuma u području Povlena, Maljena, Medvednika itd. Krajem pedesetih godina, Š.G. Valjevo je vršilo nadzor nad privatnim šumama koje su zahvatale teritoriju današnjih opština: Valjevo, Osečina, Mionica, Ljig, Lajkovac, Ub i Lazarevac. Krivičnih prijava učinjenih na privatnim šumama bilo je mnogo, a da bi se donekle ujednačili kriterijumi kod donošenja presuda po prekršajnim prijavama, Sreski narodni odbor u dogovoru sa Šumskim gazdinstvom organizovao je savetovanje sa svim sudijama za prekršaje po tom pitanju. Na problemima rešavanja različitih zakonskih problema u okviru Šumskog gazdinstva, radio je pravnik Dragiša Malešević. Prvi počeci dolaska mehanizacije u gazdinstvo beleže se 1957. godine, kada Šumsko gazdinstvo Valjevo kupuje prvo terensko vozilo marke UAZ, Ruskog proizvođača. Do tog vremena gazdinstvo je za različite poslove koristilo konje, a takođe su imali i karete za prevoz.

Fotografija zabeležena 1962. godine na Maglešu; Radnici Gazdinstva ispred prvog terenskog vozila koje je stiglo u kolektiv

U tom periodu, direktor Š.G. Valjevo je bio Borislav Tomašević (na funkciju došao 1953. godine), koji je 1958. godine prešao u Lovački savez Srbije. Za mesto novog diretkora, Srez postavlja Dragana Đukuća koji je do tada bio šef odseka za privatne šume i koji upravlja preduzećem samo godinu dana, nakon čega prelazi u Šumsko gazdinstvo Beograd, na mesto šefa Šumske uprave Avala. Na mesto VD direktora, dolazi Bratislav Sekulić, koji je 1.7.1957. godine, prešao iz Šumske sekcije Gornji Milanovac u Š.G. Valjevo. U periodu od dolaska u Valjevo, pa do mesta VD direktora, Sekulić je vršio dužnost šefa odseka za privatne šume. Ipak, pored svega pomenutog, Šumsko gazdinstvo Valjevo imalo je mnogobrojne probleme koji su se ticali finansijske situacije, što je uostalom i bio razlog čestih smena rukovodilaca samog gazdinstva. Da bi se gazdinstvo izvuklo iz privremene krize, potrebno je bilo da VD diretkora, Bratislav Sekulić, preduzme niz mera. Prvo je u Novom Sadu u Direkciji železnica sklopljen ugovor o isporuci 5 000 komada železničkih pragova, zatim je obrađen zahtev za čistu seču šume zvane „Požare“ i podizanje intenzivnog zasada topole na površini od 10 ha. Pored toga, preduzete su još neke seče u eksproprisanim hrastovim šumama, koje su omogućile proizvodnju hrastovih trupaca, čija je prodaja imala dobar finanskijski efekat.

Slika levo: 1959. godina, V.D. direktora gazdinstva - Bratislav Sekulić, na terenu Slika desno: Inženjer Nada Marinović - referent za uzgoj i zaštitu, na terenu.

Pored ovih mera, na jednom sastanku u Beogradu, Šumsko gazdinstvo je od Fonda za unapređenje šumarstva, koje se tih godina gasilo, dobilo novčana sredstva u iznosu od 12 miliona dinara za izgradnju puta Poćuta – Bebića Luka i odgovarajući iznos za pošumljavanje 50 ha goleti na Bačevačkom Visu, kao i na drugim mestima. Uzimajući u obzir da su u to vreme ekonomske šume bile udaljene od javnih puteva i po desetak i više kilometara, ovakva investicija je predstavljala veliki korak za budući razvoj šumarstva ovog kraja. Za dobijanje sredstava, namenjenih pošumljavanju goleti, nisu bila potrebna iscrpna objašnjenja, jer je samo planina Maljen imala preko 1 500 ha goleti, izazvanih bespravnim sečama posleratnog perioda. Prema izveštaju tadašnjeg šefa finansijske službe, Mladena Ćirića, Šumsko gazdinstvo je raspolagalo sa novčanim sredstvima u iznosu od 22 miliona dinara, što je predstavljalo dobru osnovu za budući rad i investicije na različitim poljima. Treba napomenuti da godine 1960. počinje intenzivno korišćenje proizvodnih šuma valjevske okoline, pa preduzeće kupuje 20 ručnih testera - kladara (kojima rukuju 2 radnika). Budući da tih godina Š.G. Valjevo zapošljava veliki broj sekača, podiže se i prva baraka u Velikoj reci, za smeštaj radne snage iz različitih delova Kolubarskog regiona (pretežno iz Pecke).

Fotografija na kojoj je prisutno rukovodstvo Šumskog gazdinstva datira iz 1958. godine; gornji red s’leva: Negosava Marković - administrator, Dragiša Malešević - pravnik, Dobrila Bebić – administrator, Borislav Tomašević - direktor, Bratislav Sekulić - šef odseka za privatne šume, Mila Vitorović - računovodstvo, Nada Marinović - referent za uzgoj i zaštitu, Dragan Djukić - šef odseka za državne šume; donji red s’leva: Milan Dudić vozač, Andrija Romanović - lugar, Milan Zec - administrativni radnik, Momčilo Danić - kurir

6. Ponovno uspostavljanje Šumske uprave Valjevo Novim Zakonom o šumama iz 1961. godine, Šumska gazdinstva su dobila status privrednih organizacija i proširila svoju delatnost na iskorišćavanje šuma. Tada počinju i prve integracije sa drvnom industrijom koje traju, u raznim oblicima, sve do 1989. godine. Zakonom iz 1961. godine, formirana su šumsko - privredna područja (uža Srbija 21, Kosmet 12, i Vojvodina 7). U skladu sa donesenim Zakonom, Šumsko gazdinstvo Valjevo, kao ustanova sa samostalnim finansiranjem, prešla je na privredni račun pri čemu je otcepljen nadzor nad gazdovanjem privatnim šumama, a ta služba, sa odgovarajućim lugarskim kadrom, predata je nadležnim Opštinama. Pored toga, unutrašnja organizacija preduzeća se menja, pa pored direktora, postoje i referenti za korišćenje, kao i referenti za uzgoj i zaštitu šuma.

Sindikalni izlet na Maglešu 1960. godine. Na slici prisutni lugari, inženjeri i kancelarijsko osoblje Š.G. Valjevo

Nakon toga, sagledavajući proizvodne i geografske mogućnosti, formirano je Kolubarsko šumsko-privredno područje i kao tako, ušlo je u šumski fond Srbije. Ovim područjem, mogla je da gazduje samo jedna šumsko - privredna organizacija, a to je Šumsko gazdinstvo Valjevo (koje u to vreme dobija puni naziv: Preduzeće za podizanje i iskorišćavanje šuma Š.G. Valjevo).

Sindikalna ekskurzija lugara na čelu sa inženjerom Batom Sekulić Fotografija zabeležena na putu prema Beogradu 1960. godine

Analizirajući stanje šumskog fonda, Kolubarskog šumsko - privrednog područja, došlo se do zaključka da to područje ispunjava uslove za neko pozitivno poslovanje sa minimalnom akomulacijom, koja u zavisnosti od tržišnih prilika, ako su one loše, može u potpunosti da izostane. Iz tih razloga, a tražeći rešenja koja bi osigurala trajnost i stabilnost u poslovanju, došlo se do zaključka da Kolubarsko Š.P. područje, bude pripojeno Podrinjskom Š.P. području i da tim objedinjenim područjima, gazduje jedna organizacija, i to “Boranja“ u Loznici, a njeni pogoni bi bili: Valjevo, Šabac, Mali Zvornik i Krupanj. Direktor, dotadašnjeg Šumskog gazdinstva Valjevo, Jova Đurđević, koji je zamenio VD direktora Bratislava Sekulić, uz pomoć jakih veza u Beogradu, uspeva da ostvari sve zamišljeno, i tako, uprkos jakim strujama u Loznici koje su bile protiv takve integracije, ipak sprovede u delo zamisao rukovodstva. 21

Zaključno sa 31.12.1962. godine, prestaje da radi Šumsko gazdinstvo Valjevo, koje se pripaja Šumskom gazdinstvu “Boranja“ iz Loznice. Od tada, pa sve do 1976. godine, ima status Šumske uprave i sa svojim finansijskim rezultatima, postaje jedno od najboljih, a u nekim godinama i najbolje preduzeće u okviru šumarstva Srbije.

Zbog nove reorganizacije u bivšem Š.G. Valjevo, javlja se višak kancelarijskih radinka i to: šef odseka za privatne šume, pravnik i tri radnika u računovodstvu. 

Tih godina, pred novoosnovanu Šumsku upravu Valjevo, postavljaju se sledeći zadaci:

1. Pošumljavanje što većih površina koje su ogolele u posleratnom periodu; 2. Dati što veći doprinos melioraciji upropašćenih šuma i šikara; 3. Boriti se za maksimalno korišćenje proizvodnih mogućnosti šuma – kako glavnih tako i sporednih, povećavajući tako prinose po ha bez štete po šumu; 4. Mnogo više nego do sada posvetiti pažnju propagandi među stanovništvom o značaju i važnosti šuma, o potrebi štednje drveta i podizanju novih šuma.

Dragorad Milić, tadašnji direktor Š.G. Boranja, u obilasku lugarnice u Jautini

Da bi se ovi i drugi zadaci mogli što brže i kvalitetnije da izvrše, sa što manje troškova, osoblje Šumske uprave Valjevo moralo je stalno stručno da se uzdiže. Bez potrebnog znanja nisu mogli da se ispune navedeni zadaci, niti je mogla da se podigne proizvodnost rada. Što je Š.U. Valjevo u narednom periodu i ostvarila. Izvršenje svih planova iz eksploatacije šuma i šumsko privrednih radova, u Šumskoj upravi obavljali su inženjer Bratislav Sekulić (reorganizacijom unapređen u upravnika Pogona Boranje u Valjevu) i inženjer Nada Marinović, koja je 1958. došla iz Reonske stanice gde je radila na zaštiti bilja (specijalizaciju završila na Šumarskom fakultetu u Beogradu, katedra za Zaštitu šuma). U to vreme, sa sečama se krenulo od Povlena, gde je postojao put koji je bio aktivan samo u toku letnjih meseci. Ipak, najveći problem, i dalje su predstavljali kamionski putevi, a da bi se normalno obavljali radovi, bilo je potrebno nastaviti sa izgradnjom puta od Bebića Luke, pa dolinom reke Vujinovače sve do kompleksa Novakovača. Zbog veoma teških uslova za eksploataciju drveta u Novakovači, kao i zbog velike visinske razlike između donjeg dela šume gde je došao put, pa do vrha sečišta (visinska razlika 500 metara), u rad je uvedena žičara koja je imala dužinu 600 metara. Treba naglasiti, da je u to vreme Š.U. Valjevo raspolagala sa dva kamiona za transport drvnih sortimenata, marke “Diesch“, a takođe beleži se i intenzivan prodor motornih testera na tržište, koje su uveliko olakšavale poslove u šumarstvu (Uprava je raspolagala sa nekoliko motornih testera). Tih godina postojala su i dva radilišta u okviru Šumske uprave: manipulacija na Povlenu i manipulacija na Jablaniku. Takođe na Povlenskim vrelima izgrađene su tri barake za samaricu, ishranu i smeštaj radnika.

Prvi kamion za transport drveta koji je Š.U. Valjevo kupila 1962. godine slika desno: ispred kamiona inž. Nada Marinović

Početkom šezdesetih godina, u proizvodnji drvnih sortimenata, Š.U. Valjevo akcenat je dala na izradu železničkih pragova, jer u bližoj okolini bukove trupce nije imao ko da primi. Pogon je isporukom železničkih pragova finansijski dobro prolazio, a maksimalno dostignuta proizvodnja za jednu godinu, iznosila je 15 000 komada železničkih pragova za normalan kolosek. Tokom kriznih godina, po pitanju finansijke situacije samog preduzeća, izlaz iz navedenih problema rukovodstvo je tražilo na različite načine. Interesantna je činjenica da je Š.U. Valjevo na reonu Podbukovi organizovala proizvodnju kreča koristeći zakržljalu drvnu masu kao ogrevno drvo za krečane. Na terenu je u funkciji bilo desetak krečana, a svaka od njih proizvodila je više tona kreča. U kasnijem periodu, negde krajem šezdesetih godina, Š.U. je vršila i proizvodnju bukove rezane dužice, koju je isporučivala bačvarskom preduzeću iz Loznice (radilo se o većim količinama ovog proizvoda). Pored toga Šumska uprava je izvršavala obaveze po pitanju pošumljavanja goleti, melioracije degradiranih šuma, kao i nege zasada. Pogon Valjevo je za izvršenje tih obaveza plaćao povremenu radnu snagu, a poslova tog tipa, iz godine u godinu je bilo sve više, pa su se počeli javljati problemi vezani za izvršenje planiranih radova. Zahvaljujući izvesnim okolnostima, a u cilju rešavanja oštećenja zbog šteta nastalih u šumama od strane redovnih vojnih aktivnosti, rukovodstvo ŠU Valjevo, omogućilo je da na ime obeštećenja vojska izvrši pošumljavanje goleti od desetak hektara u Jautini. Zatim su usledile akcije Šabačkog garnizona na melioraciji šuma u Jovanji, i na kraju, najveća akcija, izvršena od strane vojnog garnizona u Valjevu, gde je pošumljeno nekoliko hektara oko Crne reke, pa do njenog ušća u Bukovsku reku. Za ovu svrhu pogon u Valjevu je obezbeđivao 7 do 10 autobusa dnevno, a vojni garnizon 5-6 kamiona, što govori o masovnosti ove akcije. Pošumljavanje goleti najizraženije je bilo na Maljenu i njegovoj okolini, te su za kratko vreme sve goleti u državnom posedu sanirane. Za ove radove bila su potrebna veća finansijska sredstava, koja su jednim delom obezbeđivana od strane Republičkih i regionalnih fondova za unapređenje šumarstva, a jednim delom iz sopstvenih sredstava.

1966. godina. Posađeni strobus nakon čiste seče izvršene u Bogovađi (odeljenje 1, odsek A)

Podizanje plantaže topole u Stepojevcu tokom šezdesetih godina. Sleva: Žakula Milan-lugar iz Ljiga, inž. Nada Marinović, Lule-vozač, Pešić Vlastimir-lugar sa teritorije Stepojevca.

1963. godina; s’leva:Zlatomir Milutinović–blagajnik, Bratislav Sekulić–upravnik pogona; Mladen Ćirić–šef računovodstva, Nada Marinović–referent za uzgoj i zaštitu, Gvozden Janković–referent za šumsko kazneni registar

7. Spisak radnika koji su se zaposlili u Š.U. Valjevo u periodu od 1960. do 1970. godine 

Napomena: U zagradi je upisana godina dolaska radnika u Šumsku upravu, kao i godina odlaska iz iste.

1. Inženjeri: - Marković Negosava (1961-1966) – referent za rad i radne odnose; Janković Gvozden (1961-1975) – stručni referent; Marinović Nadežda (1961-1992) – referent za zaštitu i uzgoj; Sekulić Bratislav (1961-1988) – upravnik Pogona; Žakula Milan (1965-1988) – referent za eksploataciju; Sarić Dragomir (1965-1980) – referent za eksploataciju. 2. Kancelarijsko osoblje: - Milutinović Zlatomir (1961-1987) – blagajnik; Ćirić Mladen (1961-1976) – knjigovođa; Domić Momčilo (1961-1970) – kurir; 3. Lugari: - Vasiljević Dragoljub (1961-1980); Janković Tihomir (1961-1966); Lazić Živko (19611987); Vidaković Vojislav (1961-1988); Nedić Milorad (1961-1993); Milivojević Ignjat (1961-1973); Simić Svetomir (1961-1981); Madzarević Dragutin (1961-1995); Premović Jovan (1961-1991); Živković Života (1961-1988); Spasojević Ljubomir (1961-1992); Romanović Andrija (1961-1984); Šiniković Uroš (1961-1973); Obradović Žarko (1961-1989); Marković Privislav (1961); Tabić Branko (1961-1974); Tošić Milivoje (1961-1993); Minić Svetolik (1961-1990); Tešić Vlastimir (1961-1978); Ivković Aleksandar (1961-1979); Radovanović Velibor (1961-1968); Živanović Miroslav (1961-1969). 4. Šumski radnici: - Jovanović Života (1961-1970); Arsenijević Jovan (1961-1971); Pavlović Dragiša (19621980); Filipović Radoje (1963-1980); Đuričić Dragoslav (1963-1970); Mitrović Vidoje (1963-1966); Aleksić Vojislav (1963-1965); Stojišić David (1964-1965); Grujičić Dragoljub (1964-1968); Mitrović Radosav (1964-1968); Živković Dragiša (1964-2001); Bebić Nikola (1964-1971); Vasiljević Milorad (1964-1971); Birčanin Aćim (19651965); Vujić Mihailo (1967-1967); Arsić Dragoslav (1967-1971); Petrović Sreten (1969-1989). 5. Sekači: - Lazić Radenko (1961-1970); Vujić Slobodan (1962-1969); Selaković Radisav (19621967); Stojišić David (1965-1967); Arsić Petar (1965-1974); Arsić Milisav (1965-1996); Arsić Desimir (1965-1974); Đuričić Nedeljko (1965-1967); Marković Nikola (19651967); Aleksić Ljubiša (1965-1968); Pirgić Milić (1965-1966); Pešić Milorad (19651971); Tošić Dragan (1965-1968); Glišić Marko (1965-1967); Tošić Gavro (19661968); Tošić Milomir (1967-1967); Pirgić Milorad (1968-1969); Pirgić Dobrisav (196826

1970); Marković Čedomir (1968-1972); Nestorović Jordan (1968-1982); Vasiljević Miloje (1968-1968); Ćosić Marko (1968-1968); Pešić Milomir (1968-1972); Obradović Jordan (1969-1981); Adzić Aleksandar (1970-1992); Vujić Mihailo (1970-1971); Petrović Slobodan (1970-1970); Cvetković Radovan (1970-1970); Cvetković Radoje (1970-1970); Marković Jeremije (1970-1970); Arsić Đorđe (1970-2001); Tošić Gavro (1970-1970); Tošić Nedeljko (1970-1970); Selaković Radisav (1970-1970); Đuričić Nedeljko (1970-1970). 6. Ostali radnici: - Krstić Zarije (1961-1973) – pomoćni manipulant; Karadarević Cana (1961-1979) – čistačica; Milivojević Radivoje (1966-1993) – rukovalac žičarom; Živanović Miladinka (1970-1971) - čistačica; Vukosavljević Vlastimir (1970-1993) – kuvar; Tadić Slobodan (1970-1970) – vozač; Milivojević Milinko (1970-1970) – vozač.

Zabeleženo 1963. godine na Rajcu; levo: inženjer – Bratislav Bata Sekulić, desno: tehničar - Momčilo Žilović

1964. godina; radnici „Boranje“ u obilasku Magleša

Radnici Š.U. Valjevo u zimskoj idili četinarske sastojine na Maglešu

Zabeleženo tokom januara šezdesetih godina, prilikom posete stručnog osoblja Š.U. Valjevo sastojini na Maglešu

1968. godine, Bogovađa; s’leva: Šakula Milan-šum. tehn., Bratislav Sekulić-inženjer, Nada Marinović-inženjer, Lacković-vozač, predposlednji: Jovan Đurđević-šef Š.U., poslednji: Dragić Milutin-referent za gajenje i uzgoj

1965. godina; s’leva: Branko Tabić-manipulant, Bata Sekulić-šef pogona, Dragorad Milić-zamenik direktora Šumskog gazdinstva „Boranja“ Loznica

Zabeleženo 1968. godine u Bogovadji. Službena poseta delegacije iz Zagreba S’leva: Nada Marinović-referent za uzgoj i zaštitu, Hajdin-profesor iz Zagreba, Vasa-šef računovodstva (okrenut ledjima), na slici takodje prisutan i Nikolić Mihailo-referent za investicije, a kasnije generalni direktor „Boranje“

1968. godina, Bogovadja; Inženjer Nada Marinović sa osobljem Šumske uprave u kulturi bora

8. Rad Š.U. Valjevo tokom sedamdesetih godina Period od 1970. godine, karakterišu integracije u oblasti šumarstva, industrije za preradu drveta, trgovine, pa i drugih delatnosti, što dovodi do najveće dezintegracije šumarstva u njegovoj istoriji. Ovo je uzrokovalo da šumarstvo Srbije bude u drugom planu, naročito u sredinama sa razvijenom drvnom industrijom, a niskim nivoom ukupnog razvoja. Šuma je posmatrana kao sirovinska baza, a ne kao šuma. Takav sistem organizacije Šumsku upravu Valjevo je zadesio devet godina kasnije. Dužnost rukovodioca Š.U. Valjevo, od momenta pripajanja preduzeća Lozničkom Šumskom gazdinstvu, obavlja dipl. inž. šumarstva Bratislav Sekulić, koji na tom mestu ostaje do aprila 1978. godine. Od momenta zaposlenja u radnu organizaciju obavljao je poslove rukovodioca odseka za privatne šume, zatim V.D. direktora Šumskog gazdinstva Valjevo, a neposredno pred dolazak na funkciju upravnika pogona, obavljao je poslove tehničkog rukovodioca Šumskog gazdinstva.

S’leva: lugar-Pešić, lugar-Branko Tabić, četvrti s’leva: lugar iz Ljiga-Žakula Milan, blagajnik uprave-Zlatomir Milutinović, šef Š.U. Bratislav Sekulić (zabeleženo 1971. godine u Bogovađi)

Tih godina, intenzivirani su radovi na iskorišćavanju šuma uključujući i proizvodnju drvnih sortimenata, kao i šumsko-kulturni radovi, gde dolaze u obzir pošumljavanja goleti i melioracija degradiranih šuma putem zamene vrsta drveća. Kada su bili u pitanju radovi na iskorišćavanju šuma, njima su prethodili radovi na izgradnji šumskih komunikacija koji su bili izvođeni u sopstvenoj režiji preduzeća, odnosno od posebne radne jedinice formirane za tu namenu. Generalno gledajući, poslovi na iskorišćavanju šuma su se iz godine u godinu polako povećavali, da bi u drugoj polovini sedamdesetih dostigli količinu od 30 000 m3 bruto drvne mase, što se uklapalo u maksimalne seče predviđene šumsko-privrednim osnovama valjevske Šumske uprave. Seče su vršene uglavnom u režiji Pogona, a za tu svrhu bilo je angažovano pedesetak radnika u stalnom radnom odnosu, interno kvalifikovani za rad sa motornim testerama, šumskim traktorima, vitlovima i ostalom mehanizacijom. Međutim, iako su se tih godina seče u Š.U. Valjevo postepeno povećavale i uprkos činjenici da je uvođenjem mehanizacije produktivnost naglo porasla, zbog veoma niskih prodajnih cena drvnih sortimenata, koje su propisivali državni organi, akumulativnost Pogona postepeno pada, da bi krajem sedamdesetih godina, prema računici inženjera Bate Sekulića, za obezbeđivanje sredstava proširene reprodukcije, bilo potrebno da se isporuči skoro dvostruko veća količina tehničkog drveta. Za ostvarenje takvih ciljeva pogon nije bio u mogućnosti, jer za tako nešto nije postojala zadovoljavajuća drvna baza. Disbalansi u prometu tehničkog drveta bukve su se tih godina često dešavali, a ogledali su se u tome što je prodajna cena padala, a kriterijumi kod prijema oblovine su rasli. Čak se desilo da je krajem sedamdesetih godina, jedini kupac bukove oblovine D.K. Sremska Mitrovica, obustavio prijem jer im oblovina nije trebala. Rešavajući novonastale probleme, rukovodstvo Š.U. Valjevo 1977. godine u dogovoru sa tadašnjim direktorom Gazdinstva “Boranja“-Brankom Vukelićem, a posle razgovora sa direktorom Drvno prerađivačkog preduzeća iz Varaždina, došlo je do zaključka da putem primitivnih banseka pokuša sa proizvodnjom bukovih elemenata koji su potrebni ovoj prerađivačkoj industriji. Pošto je kvalitet probno izrađenih elemenata u svakom pogledu odgovarao kupcu iz Varaždina, Pogon Valjevo je usmerio veliki deo svojih kapaciteta za proizvodnju koja je u početku iznosila 100 do 200 m3, da bi zadnje godine kada je vršena isporuka, proizvodnja iznosila 900 m3 (u to vreme je danonoćno na terenu radilo od 7-8 banseka), nakon čega je uprkos dobrom finansijskom efektu, ova proizvodnja prekinuta. U vremenskim periodima kada je bukova oblovina bila slabo tražena, izlaz iz takve situacije, zahvaljujući većim površinama pod bagremom, Šumska uprava je pronalazila u proizvodnji bagremovih elektrostubova, kao i bagremovog kolja za voćnjake koji su tada 33

podizani na većim površinama.Naročita pažnja bila je usmerena na proizvodnju bagremovih elektrostubova koje je Elektrodistribucija u to vreme tražila u većim količinama . Pa je tako, Š.U. Valjevo, jedne kritične godine isporučila preko 2000 komada ovih stubova, čime je sa drugim isporukama uspela da godinu završi uspešno, posmatrajući to sa finansijske tačke gledišta. Sva proizvodnja koja se dešavala izvan organizovane klasične proizvodnje u šumskim manipulacijama, vršena je u okvirima lugarskih reona. Samo zahvaljujući disciplinovanom kadru, koji nije odbijao da radi takve poslove, iako mu nisu bili propisani, takav vid proizvodnje mogao je biti uspešno obavljen.

Slika zabeležena sedamdesetih godina ispred lugarnice na Maglešu S’leva: direktor Š.G. „Boranja“-Jova Đurđević, inž. Nada Marinović i lugar-Andrija Romanović sa porodicom

Polovinom sedamdesetih godina, Pogon je za šumsko-kulturne radove trošio znatna finansijska sredstva. Tim radovima rukovodila je inženjer Nada Marinović, dok je poslovima vezano za iskorišćavanje (seča, izvoz i otprema), rukovodio inženjer Dragiša Sarić. Pošumljavanja su polovinom i krajem sedamdesetih bila česta, a pomoć pri takvim akcijama, vrlo često je pružala i vojska. 34

1977. godina, Divčibare; Inženjer Nada Marinović sa vojnim rukovodiocima na pošumljavanju crnim borom

Inž. Nada u pošumljavanju na Divčibarima

Inž. Nada u kontroli kultura na pojavu borove zolje

1974. godina, kultura ariša u Jautini; S’leva: direktor „Boranje“-Branko Vukelić (kasnije direktor S.O.U.R. Srbija), šef Š.U. Valjevo-Bata Sekulić, vozač-Lacković

Tokom sedamdesetih godina, Š.U. Valjevo je imala izuzetan ugled i poštovanje od strane Šumarskog fakulteta u Beogradu, kao i Šumarskog instituta, čiji je stručni kadar veoma često boravio i vršio različite oglede na teritoriji valjevske Šumske uprave. Predstavnici Šumarskog fakulteta - katedre za gajenje šuma, uveli su obaveznu dvodnevnu praksu studentima treće godine, koja se obavljala svake godine, i to u objektima u Bogovađi i Maglešu. Pored toga, kao vid naučnog proučavanja, Šumarski fakultet je, u cilju unapređenja struke i obuke studenata, postavio dvadesetak oglednih polja na Maglešu. Na taj način, studenti su imali priliku da se upoznaju sa valjevskim Pogonom, za šta je bio zadužen tadašnji upravnik - Bratislav Sekulić. Pored toga, međusobni odnos Š.U. Valjevo i Šumrskog instituta, bio je tesno povezan imajući u vidu da je institut u to vreme postavio određen broj oglednih polja na području Maljena i Jautine. Pored toga, valjevska Šumska uprava je bila veliki potrošač njihovih sadnica proizvedenih po sistemu koparfoš i paperpot.

1970. godina, vidikovac na Maglešu Na slici prisutni s’leva: Upravnik - Bratislav Sekulić, inž. - Nada Marinović, lugar - Andrija Romanović i profesor gajenja šuma sa Šumarskog fakulteta Beograd – Steva Jovanović

Studentska eksurzija Šumarskog fakulteta u Bogovađi 1973. godine. Na slici prisutni inženjeri kolektiva : Nada Marninović i Bratislav Sekulić, kao i profesor Steva Jovanović

Manastir Ćelije 1975. godine Poseta Š.U. Valjevo manastiru zajedno sa šumarskim inženjerima iz Crne Gore. Sveti Justin predvodi delegaciju.

Boranjin Pogon u Valjevu zbog svoje blizine Beogradu, dobrog ophođenja prema posetiocima, kao i zbog prisustva interesantnih objekata, imao je svake godine posetioce iz zemlje i inostranstva. To su bili, uglavnom, veliki šumarski stručnjaci čiju su posetu objektima Valjeva organizovali Šumarski fakultet i Šumarski institut iz Beograda. Tokom sedamdesetih godina, objekte valjevskog Pogona su posetili: predstavnici iz Čehoslovačke, Bugarske, Švedske; profesor sa Šumarskog fakulteta iz Montane; inženjeri Bosne i Hercegovine, Kosova, Crne Gore i Vojvodine; studenti sarajevskog Šumarskog fakulteta; predstavnici Izvršnog veća Srbije – glavni inspektor Bora Tomašević, zatim sekretar veća, kao i tadašnji Ministar za šumarstvo Srbije - Danilo Nikolić, kao i mnogi drugi. Najveću čast, Pogonu Valjevo, pružili su svojom posetom članovi društva Gajenja šuma Jugoslavije, koji su obišli objekte na Maglešu. Ovo društvo su činili profesori sa svih Šumarskih fakulteta bivših zemalja Jugoslavije. Čuveni profesor gajenja šuma koji je predvodio sarajevske sudente - Fazlija Alikalfić, nije krio svoje zadovoljstvo razgledajući šumske kulture na Maglešu, nakon čega je po povratku u Sarajevo uputio zahvalnicu Šumskoj upravi na dobrom gazdovanju. Bugarski predstavnik iz Vlade nije mogao da zamisli da u Srbiji postoji tako lep objekat kao što je isti na Maglešu, dok se profesor iz Montane divio velikom visinskom prirastu strobusa u Bogovađi. Tokom sedamdesetih godina, pored gazdovanja državnim šumama, Boranja je u okviru svojih poslova gazdovala i lovištima unutar tih šuma. Pogon Valjevo je imao lovišta u državnim šumama Medvednika, Jablanika, Povlena, Magleša, Maljena i Bogovađe. Gazdovanje ovim lovištima pričanjavalo je velike obaveze, a neretko i štete samom pogonu, posebno od vremenskog perioda kada su se pojavile divlje svinje, a neretko i medvedi na teritoriji samog gazdinstva. Štete koje je divljač pričinjavala na okolnom poljoprivrednom zemljištu, odnosno usevima, po presudama valjevskog i mioničkog suda, moralo je preduzeće da plati, što je u ostalom i stajalo u pravilnicima preduzeća. Međutim, sve te štete su knjižene na teret Š.U. Valjevo, što je bilo veliko opterećenje u finansijskom poslovanju samog Pogona. Pa tako, sagledavajući gore navedene činjenice, tadašnji upravnik pogona inženjer Bratislav Sekulić, odlučio je da je da reši ove probleme tako što će lovišta predati lovačkim organizacijama. Samo tokom 1972. godine, ukupan iznos šteta koje je valjevski pogon platio seljacima, dostigao je cifru od 30 miliona dinara, što je bio dvostruki mesečni bruto dohodak radnika pogona Valjevo.

9. Počeci rada O.O.U.R. „Maljen” Valjevo 1974. godine usvaja se novi Zakon kojim je regulisano gazdovanje šumama na teritoriji cele Srbije. Kako su šume i šumska zemljišta prikazane kao dobra od opšteg interesa zbog svojih opštekorisnih funkcija, to upravne vlasti vrše kontrolu (šumarska inspekcija) nad radom šumskoprivrednih i drugih organizacija koje gazduju šumama i privatnih vlasnika, u svrhu ostvarivanja tih i drugih ciljeva propisanih pomenutim Zakonom o šumama. Zakon o izmenama i dopunama Zakona o šumama u skladu sa ustavom SR Srbije i Zakona o udruženom radu, utvrđuje obavezu osnivanja Samoupravne interesne zajednice za šumarstvo radi zadovoljavanja zajedničkih potreba i interesa u gazdovanju šumama i unapređenju šumarstva, zaštite šuma i unapređenja opštekorisnih funkcija šuma i radi usklađivanja rada u oblasti šumarstva sa tim potrebama i interesima u skladu sa Zakonom i u njoj ostvaruje određeni zajednički interes na načelima uzajamnosti i solidarnosti. Pa tako, 1978. godine osniva se Samostalna organizacija udruženog rada (SOUR) “Srbija“ sa sedištem u Beogradu, u čijem je sastavu bilo devet Šumskih gazdinstava. Među pomenutim Gazdinstvima bila je i Radna organizacija (R.O.) „Boranja” Loznica, u okviru koje se nalazila novoformirana Osnovna organizacija udruženog rada (O.O.U.R.) “Maljen“ Valjevo (dotadašnja Šumska uprava). Potrebno je naglasiti da je u to vreme mali broj Šumskih gazdinstava, uglavnom siromašniji šumskim fondom, ostao van ovih S.O.U.R.-a, a neka su bila integrisana u poljoprivredne i druge organizacije.

Ovakav sistem organizacije traje sve do 1988. godine

Krajem marta 1977. godine, usvojen je Dogovor o osnovama društvenog plana SR Srbije za razvoj šumarstva u periodu od 1977. do 1980. godine, koji bitno utiče na razvoj šumarstva Kolubarskog regiona. Prema sagledavanju stanja i perspektivnih mogućnosti šumarstva, razvoj ove grane od 1978. do 1985. godine zasniva se na sledećim postavkama: 1. Posebna pažnja se posvećuje učvršćivanju i proširenju saradnje sa Pokretom gorana, Mesnom zajednicom, JNA u izvođenju radova. Ovo tim pre važi za šume u privatnoj svojini kojih ima u regionu više nego šuma u državnoj svojini; 40

2. Intenzivnije prevođenje loših šuma u vrednije i produktivnije oblike gazdovanja; 3. Intenzivnije pošumljavanje goleti i niskoproduktivnih poljoprivrednih površina u brdsko planinskom regionu, koje su zahvaćene procesima erozije; 4. Proširenje plantažnih i intenzivnih zasada vrsta drveća brzog rasta; 5. Potpunije otvaranje šuma izgradnjom šumskih komunikacija; 6. Unapređenje naučno-istraživačkog rada i stručno usavršavanje kadrova u šumarstvu. Zaključno sa 1978. godinom, dotadašnja Šumska uprava Valjevo dobija novi naziv, pri čemu dolazi i do promene u rukovodstvu samog preduzeća. Nakon podnete ostavke od strane rukovodioca Pogona - Bratislava Sekulića, i njegovog prelaska na mesto tehničkog rukovodioca Pogona, na mesto upravnika 1979. godine dolazi Svetozar Milutinović, koji na tom položaju ostaje naredne četiri godine. Sveta Milutinović do tada je bio upravnik građevinskog Pogona, a dolaskom na novo radno mesto, zbog zdravstvenog stanja, nije bio u mogućnosti da sa lakoćom obavlja ovu dužnost koja je tražila mnogo samoodricanja. Sa druge strane, poslovi upravnika tražili su zdrave i sposobne ljude koji su bili u mogućnosti da izdrže svakodnevno velike fizičke napore prilikom obilaska terena i slično. Zbog lošeg zdravstvenog stanja izazvanog srčanim problemima, 1982. godine, upravnikvaljevskog Pogona – inženjer Svetozar Milutinović, preminuo je tokom rada u preduzeću. Nakon Svetozareve smrti na mesto upravnika O.O.U.R. Maljen-a ponovo dolazi Bratislav Sekulić, ali ovoga puta kao vršilac dužnosti, koji na tom mestu ostaje narednih godinu dana (od 19.3.1982. do 16.2.1983. godine). Tadašnji direktor „Boranje“ – Branko Vukelić, sa kojim se Bata Sekulić dobro slagao, vršio je insistiranje da Bratislav i dalje ostane upravnik Pogona, što je ovaj kategorički odbio. Godine 1982. valjevski Pogon je zadesila velika vremenska nepogoda koja je prouzrokovala stvaranje velikih količina leda na granama i stablima drveća, zbog čega je došlo do lomljenja stabala na velikim površinama. Tada je preduzeće obavilo opsežne mere čišćenja ugroženih šuma, pa je te godine pored redovnih seča, posečeno i otpremljeno 26 000 prostornog metra ogrevnog drveta i celuloze različitim kupcima. Štete za šumski fond valjevkog kraja od ledoloma su bile velike, ali je bilo nužno obaviti sanitarne seče i iskoristiti dobijenu drvnu masu prouzrokovanu tom nepogodom. 1983. godine, Branko Vukelić – direktor R.O. „Boranja“ raspisuje konkurs upravnika O.O.U.R. Maljen – Valjevo. Na to mesto konkurišu dva kandidata, razmatranja molbi i razgovora sa kandidatima, komisija je odabrala inženjera Filipovića kao novog upravnika valjevskog Pogona, koji rukovodi preduzećem sve godine.

za novog a nakon Vladimira do 1991.

Dotadašnji V.D. upravnika preduzeća Bratislav Sekulić, dobija novo radno mesto referenta za pripremu proizvodnje. Pored ovog posla koji je zahtevao veliko angažovanje na 41

terenu, Bata je obavljao i poslove izrade planova vezano za zaštitu šuma od požara kao i sređivanje planova i dokumentacije iz vojne oblasti na nivou preduzeća. Tih godina bila je učestala saradnja između R.O. Loznica i vojske, vazano za pošumljavanja i ostale uzgojne radove na terenu. Godine 1988. dugogodišnji upravnik preduzeća koji je dao veliki doprinos razvoju struke na ovim prostorima – inženjer Bratislav Sekulić odlazi u penziju.

Pošumljavanje paperpot sadnicama u Podbukovima tokom osamdesetih godina s’leva: lugar–Voja Vidaković, lugar-Milan Jovanović, inž.–Bata Sekulić, direktor inst. za šumarstvo-Slobodan Šmit

Magleš 1983. godine; sleva: inženjeri O.O.U.R. “Maljen“-Bata Sekulić i Nada Marinović, profesori Šumarskog fakulteta: Steva Jovanović i Vera Mašulović Avdalović

Potrebno je istaći da je još u toku 1977. godine obrazovana regionalna, a krajem iste godine i Republička interesna zajednica za šumarstvo Srbije, putem koje su korišćena podsticajna sredstva Republike za pošumljavanje i unapređenje šumarstva. Sa aspekta ulaganja u infrastrukturu od strane države, ovo je bio zlatan period šumarstva ovog regiona, kao i cele Srbije. Ipak u pojedinim regijama, šumarstvo je iz ovog perioda izašlo sa manjim posledicama, vezano za stanje šuma, ali zahvaljujući nadležnom ministarstvu, pojedinim rukovodiocima S.O.U.R.-a, interesnim zajednicama, kao i šumarskim stručnjacima koji su se ponašali tradicionalno dobro prema šumi, a kojih u Podrinjsko-Kolubarskom kraju nije manjkalo, ipak je šumski fond ovog područja u mnogome ostao sačuvan.

Seminar na Ceru 1984. godine, po pitanju usaglašavanja pogonskog knjigovodtsva S’leva stoje: referent za pripremu proizvodnje-Bata Sekulić (drugi po redu), referent za uzgoj u R.O. Boranja-Bajić Jovan (kasnije Rep. inspektor u ministarstvu), direktor privredno-računskog sektora R.O. Boranje-Vasa Nešković S’leva donji red: inženjer-Marko, referent za planove i analizu-Sinđelić

10. Spisak radnika koji su se zaposlili u Š.U. Valjevo, a kasnije O.O.U.R. “Maljen“, u periodu od 1971. do 1990. godine 

Napomena: U zagradi je upisana godina dolaska radnika u Šumsku upravu, kao i godina odlaska iz iste.

1. Inženjeri: - Milutinović Svetozar (1978-1982) – upravnik OOUR-a; Filipović Vladimir (1983-1993) – rukovodilac O.O.U.R.-a; Kasro Saad (1984-1985) – referent za pripremu proizvodnje; Nikolić Božidar (1985-1986) – inženjer pripravnik; Dragić Tomić (19872005 prešao u Generalnu direkciju) – tehnički rukovodilac O.O.U.R.-a; Petrović Zorica (1988-2003) – inženjer; Živić Srđan (1988) – šef Šumske uprave. 2. Kancelarijsko osoblje: - Matković Zorica (1978-1978) – knjigovođa; Nešić Mileva (1981) – magacioner nabavke; Ignjatović Ljiljana (1982-1982) – blagajnik; Čitaković Sonja (1986-1988) – knjigovođa; Marjanović Svetlana (1987) – blagajnik. 3. Lugari: - Simović Dragutin (1972-1973); Jovanović Milan (1975-1998); Čitaković Sonja (19751986); Madžarević Slavoljub (1977); Bajramović Rifet (1984-1999), Terzić Dragan (1985-1985); Malagić Nuridin (1985-1985); Trišić Milorad (1985-1985); Hadžić Ljubinka (1986-1986); Kojić Veselin (1986-1987); Omerović Nezir (1986-1999), Alić Omer (1987-1987), Stepanović Dragutin (1987-1987), Abudahmalović Nijazija (19871988), Kojić Veselin (1988), Savić Radenko (1988-2007), Joksović Nebojša (19881989); Glišić Nikola (1988); Abdurah Nanović (1989-1991); Šutić Aleksandar (1990). 4. Poslovođe: - Radović Slobodan (1972-1995) – poslovođa u seči; Petrović Miloš (1975) - poslovođa na manipulaciji; Dunjić Slobodan (1980) – poslovođa u seči, kasnije šumar za privatne šume; Premović Goran (1982-1997) – poslovođa seče. 5. Šumski radnici: - Aleksić Milorad (1971-1982); Vukosavljević Svetolik (1971-1988); Glišić Milorad (1971-1972); Nestorović Milivoje (1971-2003); Nesotrović Jovan (1971-1991); Pantelić Lazomir (1971-1971); Marković Ranisav (1971-1971); Arsić Milija (19731974); Pirgić Pavle (1973-1974); Knežević Gojko (1973-1973); Knežević Marko (19731973); Kutić Čeda (1973-1973); Kutić Uroš (1973-1973); Jolić Radojko (1973-1973); Jolić Aleksa (1973-1973); Milisavić Mile (1973-1973); Petrović Slobodan (1977-2003); Marković Miroslav (1977-1979); Timić Milorad (1977-1977); Marković Radovan (1978-2001); Đuričić Dragoslav (1978-1995); Trišić Slavoljub (1982-1991); Marković 45

Milenko (1984-1987); Pavlović Ivan (1988-1989); Aleksić Božidar (1988-1991); Petrović Prodan (1988-1988); Bebić Goran (1988-1990); Grujičić Tomislav (19882013); Glišić Nemanja (1988-1988); Vićentijević Goran (1988-1989); Vujić Milomir (1989-1989); Grujičić Slobodan (1989-1990); Marinković Miroslav (1989-1989); Spasojević Milan (1989-1990); Maksimović Dragan (1989-1989); Petrović Koča (19891989); Vićentijević Goran (1990-1991). 6. Sekači: - Daničić Dragiša (1971-1971); Arsić Milija (1971-1972); Pirgić Milorad (1971-2003); Pantelić Marko (1971-2003); Aleksić Vojislav (1971-1972); Nestorović Dragomir (1971-1990); Pirgić Radisav (1971-1971); Jevtić Petar (1971-1992); Vuletić Adam (1971-1972); Vuletić Velimir (1971-1972); Brkić Bogdan (1971-1972); Marković Ranisav (1972-1972); Knežević Petar (1972-1980); Aleksić Radovan (1972-1972); Pantelić Rodoljub (1972-2003); Knežević Dragan (1972-1977); Bebić Vilotije (19721992); Todorčević Milomir (1973-1973); Rakić Vladimir (1973-1976); Marković Radovan (1974-1975); Marković Nikola (1974-1976); Pantelić Marjan (1974-1974); Pešić Milić (1974-1976); Petrović Slobodan (1974-1976); Petrović Milijan (19741974); Nestorović Milovan (1974-1974); Knežević Živorad (1974-1974); Knežević Milutin (1975-1998); Marinković Radisav (1975-2003); Pirgić Kostadin (1975-1977); Veselić Čedomir (1975-1987); Pantelić Marjan (1975-1995); Arsić Desimir (19751975); Lazić Slavko (1976-1976); Vasiljević Miloje (1976-2001); Vasiljević Milorad (1976-1976); Aleksić Predrag (1976-1986); Veselinović Antonije (1976-1976); Marković Dušan (1976-1991); Marković Ljubomir (1976-1977); Obradović Živan (1977-1991); Tofilović Ljubomir (1977-1977); Marinković Vasilije (1977-1992); Aleksić Dragomir (1977-1982); Tešić Radivoje (1977-1978); Vojisavljević Života (1977-1977); Vasiljević Milorad (1977-1983); Aleksić Života (1978-1993); Jevtović Živorad (1978-1978); Cvetković Stanoje (1978-1982); Milovanović Milojko (19781978); Milovanović Radivoje (1978-1978); Đuričić Nedeljko (1978-1978); Arsenović Miodrag (1980-1982); Nestorović Milomir (1980-2003); Pantelić Radosav (19801982); Marković Miroslav (1980); Petrović Milijan (1980-2003); Pantelić Radovan (1980-1982); Jovanović Vasilije (1981-1999); Stefanović Vidoje (1981-1993); Milivojević Dobrisav (1981-1982); Obradović Miroslav (1981-1986); Pantelić Stanoje (1981-1982); Vukosavljević Stamenko (1982-1984); Marinković Radovan (19831994); Sovrić Nedeljko (1983-1991); Maletić Milovan (1983-1983); Obradović Sreten (1983-1991); Arsić Spasoje (1983-1987); Nestorović Živan (1983-1984); Veselić Cvetko (1983-1987); Spasojević Života (1983-1984); Lazarević Radoljub (1983-1987); Rakić Vladimir (1983-2003); Pantelić Radovan (1983-1987); Pantelić Radosav (1983); Đuričić Milinko (1984-1987); Pešić Milomir (1984-2003); Ilić Miodrag (1984-1985); Trišić Nedeljko (1984-1986); Milivojević Aleksije (1984-1984); Arsić Mikailo (19851985); Cvetković Sreten (1985-1987); Vukosavljević Miroslav (1985-1993); Tošić Milovan (1985-2003); Filipović Dušan (1985-1985); Arsić Miloš (1985-1986); 46

Vukosavljević Stamenko (1985-1988); Milivojević Milun (1985-1985); Marković Milenko (1988-1995). 7. Ostali radnici: - Knežević Svetislav (1974-1978) – Traktorista, guseničar; Višić Vera (1980-2014) – čistačica; Milovanović Milan (1980-1981) – automehaničar; Tomić Milan (1981-2014) – vozač; Marić Žarko (1984-1991) – automehaničar; Mitrović Danica (1984-1984) – čistačica; Čolić Milena (1984-1984) – čistačica; Tripković Dušan (1986-1986) – vozač; Avramović Dragan (1987-1987); Kovačević Svetolik (1988) – geometar; Pantić Sreten (1988-1993) – automehaničar; Matić Lazar (1988-1993).

Fotografija datira iz osamdesetih godina Delgacija iz Norveške koju je doveo Institut za šumarstvo Beograd radi kontrole kontejinerskih sadnica crnog bora

11. Uspostavljanje savremenog sistema gazdovanja početak rada JP „Srbijašume“ Kraj ere organizacija udruženog rada, započinje donošenjem Zakona o preduzećima, 1988. godine, i Zakona o šumama, 1989. godine, po kojem su društvene šume i šume na kojima postoji pravo svojine svrstane u 16 šumsko – privrednih područja, a formirano je i 16 Javnih preduzeća koja gazduju šumama. Šumama van šumsko – privrednih područja gazduju društvena preduzeća za gazdovanje šumama. U tom periodu, postojeća Osnovna organizacija udruženog rada „Maljen“ – Valjevo, ponovo dobija status - Šumska uprava Valjevo, a Radna organizacija „Boranja“ se transformiše u Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Boranja“ – Loznica. Viša instanca bilo je Javno preduzeće „Šume Srbije“ sa sedištem u Beogradu. Ovakav sistem organizacije šumarstva Srbije, egzistira u periodu od 1988. do 1991. godine.

Nakon 12 godina rada OOUR “Maljen“-a – Valjevo, ponovo se uspostavlja Šumska uprava Valjevo

Godine 1990. usledila je izmena Zakona o preduzećima, donošenje Zakona o Javnim preduzećima Srbije, a nakon toga na snagu stupa i Zakon o šumama. Društvene šume kojima su gazdovala 53 preduzeća, ovim Zakonom su proglašene državnim šumama i, radi racionalnog sprovođenja mera gazdovanja, obrazovano je 27 šumskih područja (17 u centralnoj Srbiji, 4 u AP Vojvodini i 6 u AP Kosovo i Metohija) kojima, od 1. oktobra 1991. godine, gazduje zakonom osnovano Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume“. Prema podacima JP Srbijašume, ovo preduzeće gazduje sa 1 256 414 ha državnih šuma i šumskog zemljišta, što čini više od 90% šuma Srbije. Državnim šumama gazduju i javna preduzeća koja upravljaju nacionalnim parkovima Tara, Kopaonik, Đerdap i Fruška Gora, Javno preduzeće za gazdovanje zaštitnim šumama u Vrnjačkoj Banji, kao i vodoprivredna preduzeća oko vodotoka. Potrebno je naglasiti da su do 1991. godine, u valjevkom kraju postojala dva šumska područja: Kolubarsko i Podrinjsko. Zakonom o šumama iz 1991. godine, od ova dva šumska područja formira se jedno, Podrinjsko-Kolubarsko. U tom periodu privatnim šumama valjevske okoline gazduju njihovi sopstvenici, a sve stručno-tehničke i terenske poslove, kao i upravne poslove u ovim šumama, od 1. januara 1992.

godine, preuzela je Šumska uprava Valjevo od skupštine opštine, a sredstva za finansiranje ovih poslova obezbeđuju se iz budžeta Republike.

Sistem organizacije koji je uspostavljen 1991. godine i traje do današnjeg dana

Na mesto rukovodioca Šumske uprave Valjevo, 1.10.1991. godine, dolazi diplomirani inženjer šumarstva Dragić Tomić, koji poslove upravnika obavlja narednih sedam godina. Neposredno pre dolaska na funkciju upravnika, Tomić je obavljao poslove tehničkog rukovodioca O.O.U.R.-a „Maljen“ Valjevo. Devedesetih godina Šumska uprava stavlja akcenat na intenzivnu izgradnju puteva, koji su imali protiv-požarnu funkciju, posebno u četinarskim kulturama gde se obavljala nega i proreda. Na taj način, preventivno se umanjila mogućnost negativnih posledica požara, koji su u letnjim mesecima predstavljali ogromnu opasnost po kulture četinarskih vrsta ovih krajeva. Treba napomenuti da je polovinom devedesetih godina rukovodstvo Šumske uprave organizovalo obuku jahanja za zaposlene šumare i inženjere sa ciljem da se postigne što bolji efekat vezano za zaštitu reona. Obuka je organizovana u saradnji sa instruktorima jahanja na konjima lipicanerima. Obučeni šumari imali su priliku da vrše kontrolu terena na konjima, za šta im je obezbeđena i dodatna oprema kao što su dvogledi, oružje itd. a sve sa ciljem što bolje prevencije šumskih šteta izazvanih bespravnim sečama. Takođe, u tom periodu je renoviran veliki broj šumarskih kuća (Jautina, Krčmar, Ljig, Mravinjci, Magleš), u okviru koncepcije vraćanja šumara šumi. Na taj način, kuće su dobile svoje domaćine, šumare, koji su u istim živeli sa svojim porodicama. U nedostatku vozila ovo je bilo najbolje rešenje kada je u pitanju efikasna zaštita reona, pritom, šumarske kuće su spašene od propadanja i zaborava. 49

S’leva: revirni inženjer Boško Vidić, revirni inženjer Ilija Gojković i šef Š.U. Dragić Tomić

Desno Srđan Živić, tadašnji inženjer, kasnije šef Šumske uprave

Inženjeri sa šumarima na obuci jahanja

Dvogled, oruĹžje i uniforma su bili sastavni deo opreme ĹĄumara tog vremena

U vreme kada nisu postojali mobilni telefoni, u saradnji sa Civilnom odbranom, postavljene su radiostanice na većini šumarskih kuća, radilišta, vozila, kao i glavna radiostanica u Šumskoj upravi. Na taj način obezbeđena je konstantna komunikacija sa zaposlenima u cilju što boljeg izveštavanja o situaciji na terenu. Takođe, u saradnji sa vojskom Šumska uprava je dobila topografske karte celokupnog prostora kojim je gazdovala i ostale instrumente radi što boljeg pregleda reona koje su dužili šumari, što je u mnogome olakšavalo rad na terenu i efektivnost njegove zaštite. U ovom periodu valjevska Šumska uprava, na čelu sa novim upravnikom, pored svojih osnovnih poslova vezano za izgradnju komunikacija, eksploataciju i gajenje šuma, koje struka nalaže, okreće se i sporednim poslovima koji u mnogome utiču na izgradnju imidža i pozicioniranje Š.U. „Valjevo“ kao jedne od vodećih u čitavom sistemu gazdovanja Javnog preduzeća „Srbijašume“. Inženjeri, šumari i ostali radnici Šumske uprave, u tom periodu daju veliki doprinos realizaciji raznih projekata koji su imali za cilj razvoj seoskog turizma u ovim krajevima, kao i promociju ostalih šumskih proizvoda (gljive, lekovite bilje, šumski plodovi itd.) kroz novonastala udruženja. Cilj tadašnjeg rukovodstva bio je da se šumarska struka prikaže u nekom drugom svetlu, na taj način što se radi na valorizaciji ekoloških, rekreativno-turističkih i ostalih funkcija šume.

Inženjer Srđan Živić i šumar Veselin Kojić, na terenu edukuju posetioce po pitanju determinacije gljiva

Šumarski tehničar – Veselin Kojić, na terenu determiniše lekovito bilje

Jedan od veoma kreativnih projekata koji je realizovan polovinom devedesetih godina bio je i „Valorizacija prirodnih i stvorenih resursa na području valjevskih planina“, koji je imao za cilj razvoj seoskog turizma kroz stavljanje u funkciju šumarskih kuća, kao i promociju ovih krajeva kroz prirodna bogatstva (šume, planine, gljive, lekovito bilje itd.). U režiji ovog projekta bila je i proizvodnja gljive bukovače u podrumskim prostorijama šumarske kuće u Vujinovači, pri čemu je zaposlena jedna osoba sa invaliditetom.

Gljive, kao prirodna hrana, plasirane su na tržište tokom 1995. godine

Projekat je uključivao i stavljanje šumarskih kuća u funkciji smeštaja turista koji posete ove krajeve. U takvoj situaciji, šumari su angažovani da budu vodiči posetiocima koji su obilazili prirodna bogatstva valjevskog kraja. U prilog tome govori i sledeći štampani primerak propagandnog materijala koji se odnosio na šumarsku kuću na Divčibarima.

Spisak resursa koje je trebalo staviti u funkciju nacrtom projekta

Štampani materijal pregleda saobraćajnica koje su omogućavale turistima lakši dolazak do željenih destinacija

Ispred Javnog preduzeća „Srbijašume“, Šumska uprava Valjevo je bila prisutna sa svojim štandovima na sajmu „LORIST“ u Novom Sadu, održanom 1996. godine. Na štandu su bili različiti proizvodi od pečuraka, lekovitog bilja, čajeva u ekološkim pakovanjima itd. Tadašnji šef Šumske uprave Dragić Tomić, osvojio je prvu nagradu za sledeće proizvode: čajevi u eko pakovanju – kombi dozama; jabukovo sirće i mirišljavo jastuče za opuštanje od lekovitog bilja. I pored mnogih problema koji su bili zastupljeni u svim sverama društva posleratnog perioda, Šumska uprava Valjevo mogla se pohvaliti statističkim podatkom da je broj šumskih krađa u odnosu na prethodnu deceniju smanjen za čak 10 puta, što je ostvareno uz odličnu saradnju sa državnim organima i lokalnim samoupravama. U to vreme, valjevska Šumska uprava se isticala kao jedna od najorganizovanijih, sa najboljim učinkom u okviru čitavog sistema JP „Srbijašume“. U prilog tome svedoči i sledeći tekst koji je objavljen u stručnom časopisu „Šume“.

Ä&#x152;lanak je objavljen u oktobru 1997. godine

Početkom devedesetih godina podignut je veliki broj protivpožarnih osmatračnica sa ciljem efikasne borbe protiv požara koji su bili česta pojava u letnjim sušnim periodima

U prilogu se može videti koji propagandni materijal su koristili šumarski inženjeri Šumske uprave Valjevo krajem devedesetih godina. Tekst govori o ekološkoj svesti zaposlenih u ovom preduzeću.

Na mesto upravnika Šumske uprave Valjevo, 30.10.1998. godine, dolazi diplomirani inženjer šumarstva - Srđan Živić, koji poslove upravnika privremeno obavlja do 1999. godine. Ubrzo, nakon par meseci, na mesto upravnika dolazi inženjer Boško Vidić, koji ovu funkciju obavlja narednih godinu dana, nakon čega, 8.12.2000. godine, na mesto šefa Šumske uprave ponovo dolazi Srđan Živić (aktuelni šef Šumske uprave).

Aktuelni šef Šumske uprave - Srđan Živić (levo) i šumar Kojić Veselin u obilasku terena

12. Odvajanje i privatizacija mehanizacije u okviru valjevske Šumske uprave Godine 1991. uspostavljanjem savremenog sistema gazdovanja, u okviru celog JP „Srbijašume“, radi se sistematizacija poslova. Od samog početka radi se na racionalizaciji poslovanja, kao i izdvajanju dela poslova koji treba da se obavljaju sa trećim licima radi smanjenja troškova. Cilj je bio da se stvori racionalno matično preduzeće za gazdovanje šumama. I pored zacrtane poslovne politike da se permanentno radi na restrukturiranju preduzeća i činjenice da je, od 1992. godine, urađeno pet elaborata o organizovanju preduzeća, na kraju devedesetih godina 20. veka preduzeće nije bilo racionalno organizovano. Na nivou Šumskog gazdinstva „Boranja“ , 1993. godine, vrši se centralizacija mašina koje su korišćene za rad po Šumskim upravama, pri čemu se formira sektor „Korišćenja i građevinarstva“, pri čemu je sva mehanizacija premeštena u Lešnicu. Još neposredno pre toga, Šumska uprava Valjevo na čelu sa tadašnjim upravnikom Dragić Tomićem, idući u susret vremenu koje dolazi, pokreće inicijativu davanja mašina (traktora i kamiona) na lizing, dotadašnjim radnicima Šumske uprave, uz uslov da uzmu sredstva koja bi otplaćivali u roku od dve godine kroz rad na poslovima korišćenja. U tom smislu, izvršena je anketa zaposlenih nakon čega su prikupljene ponude. Za jedan zglobni traktor bilo je potrebno da tri dotadašnja radnika prekinu rad (jedan traktorista i dva pomoćnika), što je dovelo do velikog interesovanja za ovakav predlog od strane tadašnjih radnika Šumske uprave. Radnicima koji su se opredelili za ovakav poduhvat, Šumska uprava je omogućila pomoć da na najlakši način registruju radnje i osamostale se kao privatni uslužnici u šumarstvu. Tadašnje rukovodstvo Šumske uprave, sagledavajući okolnosti u kojima veliki deo zaposlenih u mehanizaciji uzima odmore u toku letnjih meseci kada je intenzitet eksploatacije šuma najizraženiji, a u toku zimskih meseci dobija plate iako učinka nema sobzirom na vremenske prilike, kao i činjenično stanje odnosa amortizacije mašina prema ceni drveta po kubiku, došlo se do zaključka da efekat poslovanja same Šumske uprave može biti daleko veći ako se taj broj radnika optimalizuje kroz stvaranje privatnog sektora za obavljanje uslužnih delatnosti u šumarstvu. Posle nekoliko održanih sastanaka, dobijene su ponude za šest traktora (tri zglobna i tri sa vitlom) i pet kamiona (dva sa dizalicom i tri solo). Prvi kamion koji je dat na lizing, otišao je u ruke dotadašnjem radniku uprave Vidanu Stefanoviću, koji je prihvatio uslove date od strane preduzeća. Ubrzo, uslove su prihvatili i Jovan Nestorović, Lazar Matić, Života Aleksić i Miroslav Vukosavljević. Postojeća mehanizacija koja je predata u vlasništvo privatnicima, veliki deo vremena provodila je u Šumskoj upravi kao neispravna, uz česte popravke koje su smanjivale

učinak, a prelaskom u privatne ruke, kamioni su vrlo brzo stavljeni u funkciju. Ceo postupak je urađen sa ciljem prelaska sa samoupravnog na tržišni sistem poslovanja. Postupak prodaje dela mehanizacije, traktora itd. (lizing), zaustavljen je od strane nadležnih u Šumskom gazdinstvu, jer je smatrano da taj čin nije u interesu samog preduzeća, već je u pitanju rasprodaja sredstava. Nasuprot tome, deset godina kasnije, 2003. godine, sačinjen je i usvojen od Upravnog odbora Strateški plan JP „Srbijašume“. Ovaj plan je Vlada Republike Srbije usvojila tokom 2003. godine, a bio je namenjen sprovođenju procesa restruktuiranja samog preduzeća. Njegova intenzivna realizacija je započeta odmah po usvajanju, a odnosila se na zbrinjavanje viška zaposlenih (socijalni program), prodaju dela mehanizacije preduzeća radnicima (lizing) i realizaciju organizacionih promena. Tokom 2003. godine i preostali deo radnika angažovanih na poslovima eksploatacije, sada je bio ponovo u mogućnosti da uzme preostalu mehanizaciju pod određenim uslovima. Među njima je bio i dotadašnji radnik Šumske uprave - Tošić Milovan (pod datim uslovima prihvatio otkup šumskog zglobnog traktora – LKT 81), vlasnik preduzeća za usluge u šumarstvu SZR „Povlen“, jednog od najčešćih saradnika Šumske uprave kada su u pitanju uslužne radnje. Sada se slobodno može reći da je Šumska uprava Valjevo jedna od prvih, ako ne i prva Uprava, koja je započela proces optimalizacije radne snage i stvaranja zavisnih preduzeća za usluge u šumartvu prodajom mehanizacije (lizing), pri čemu je omogućila dotadašnjem radnom kadru da po povoljnim uslovima pređe u privatni sektor, koji će biti povezan sa samom Upravom kroz poslove koje će za nju obavljati, a na obostranu korist.

Otkupljeni LKT81, tokom rada na terenu (sada u privatnom vlasništvu)

Radovi na poslovima eksploatacije ĹĄuma

13. Novoformirana udruženja koja su osnovana od strane inženjera Šumske uprave Valjevo Kao što je već pomenuto u prethodnom poglavlju, pored svojih osnovnih poslova, Šumska uprava Valjevo, tokom devedesetih godina učinila je velike korake ka izgradnji sopstvenog imidža koji je doprineo da sama uprava bude jedna od najistaknutijih u čitavom sistemu JP „Srbijašume“. Sa ciljem afirmacije šumarske struke i zaštite životne sredine, kao i održivog i ruralnog razvoja, zaposleni u Šumskoj upravi zajedno sa tadašnjim rukovodstvom, inicijatori su i osnivači mnogobrojnih udruženja od kojih mnoga i dan danas uspešno opstaju i promovišu prirodne vrednosti i šumarstvo na najbolji mogući način. 

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Tokom devedesetehi godina, šumari valjevske Šumske uprave, osnovali su sledeća udruženja: Ekološko - šumarska asocijacija „EKOŠUM“, Gljivarsko društvo - Valjevo, Udruženje domaćina - Valjevo, Društvo za proučavanje lekovitog bilja, Društvo za zaštitu Lelića i okoline, Ekološko društvo „Zeleni bukvar“, Savet pri lokalnoj samoupravi „Zeleni savet“, Društvo za zaštitu izvora „Povlensko vrelo“, „Ekosilva“ itd.

U gore pomenutim udruženjima aktivno su učestvovali, i još uvek učestvuju, zaposleni inženjeri i tehničari Šumske uprave Valjevo. Pomenuti kadar dao je veliki doprinos za realizaciju različitih projekata kao i manifestacija koje su se održavale pod okriljem navedenih udruženja. Rad i angažman ovih udruženja konstantno je praćen putem lokalnih i nacionalnih medija, kao i preko strukovne revije „Šume“, a rezultat toga u vreme rata, inflacije, zemljotresa itd. bio je da Šumske uprava Valjevo postigne imidž uprave za primer. U vreme kada su pomenuta udruženja bila u razvoju, valjevska Šumska uprava vršila je nabavku mnoštva literature na temu gljiva, lekovitog bilja, ruralnog razvoja itd. koja je služila svrsi edukacije svih zaposlenih. Između ostalog, Šumsku upravu su posećivali i različiti eminentni stručnjaci koji su vršili obuku šumara vezano za gljive, šumske plodove, lekovito bilje itd. U to vreme je otvorena i Ekološka čitaonica u neposrednoj blizini Šumske uprave, koja je služila svrsi edukacije svih zainteresovanih.

Članak objavljen u lokalnom listu „Napred“ januara 2003. godine

13.1 Ekološko – šumarska asocijacija „Ekošum“

Ova organizacija sa sedištem u Valjevu, osnovana je marta 2008. godine. Ovlašćeno lice udruženja je bio tadašnji šef Šumske uprave - Dragić Tomić, koji je ujedno i zastupao udruženje. Prema statutu ovog udruženja, organizacija „EKOŠUM“ okuplja stručne radnike koji se bave ekološkom i šumarskom problematikom, unapređenjem šumarstva i životne sredine; prvenstveno šumarskih inženjera šumarskog smera, kao i drugih zainteresovanih lica. Ciljevi, zadaci i delatnosti asocijacije su sledeći:  Zastupanje staleških interesa članova, omogućavanje njihovog stručnog uzdizanja, širenje ekološko – šumarske svesti i morala;  Zalaganje i unapređenje zaštite životne sredine i šumarstva;  Zalaganje za primena rezultata ekološko – šumarskih istraživanja u nastavno obrazovnom procesu;  Učestvovanje u segmentima društvenog života koji se tiču promocije šumarstva i zaštite životne sredine;  Vršenje uticaja na društvene strukture koje učestvuju na stvaranju i sprovođenju politike u oblasti šumarstva i zaštite životne sredine putem aktivnosti koje sprovodi udruženje;  Pomoć u afirmisanju članova, naročito mladih stručnjaka;  Saradnja sa školama, fakultetima, institutima i drugim obrazovnim ustanovama i pojedincima, zalaganje za učestvovanje u kreiranju nastavnih programa i planova u oblasti svoga delovanja na svim nivoima obrazovnog procesa, u cilju unapređenja šumarstva i zaštite životne sredine;  Edukacija i stručna pomoć članovima u oblasti šumarstva;  Objavljivanje štampanog i drugog edukativnog i propagandnog materijala o radu udruženja;  Saradnja sa međunarodnim društvima i institucijama koje se bave šumarstvom i zaštitom šivotne sredine. Tokom niza godina ovo udruženje je delovala na teritoriji Republike Srbije i doprinelo je u velikoj meri promociji šumarske struke, kao i afirmaciji same Šumske uprave Valjevo.

13.2 Gljivarsko društvo Valjevo

Ovo udruženje su takođe osnovali inženjeri Šumske uprave Valjevo, februara 1997. godine, od kada deluje na području Kolubarskog okruga. Osnovna delatnost društva je obrazovanje i obuka građana za zaštitu, pravilno sakupljanje i upotrebu gljiva i drugih šumskih plodova u ljudskoj ishrani. Značajnu aktivnost društva predstavlja organizovanje i održavanje obrazovno – turističke manifestacije „Dani gljiva“, koje se održava svake godine prvog vikenda oktobra. Nekoliko godina manifestacija se održavala u turističkom centru Divčibare, a poslednjih godina se održava u „Krušikovom“ planinarskom domu na Medvedniku. Samu manifestaciju svake godine poseti veliki broj ljubitelja gljiva, kao i same planine Medvednik, a među posetiocima su i čelni ljudi JP „Srbijašume“. Manifestacija se poslednjih 19 godina uspešno organizuje zahvaljujući zaposlenima u valjevskoj Šumskoj upravi, i u velikoj meri je doprinela razvoju seoskog turizma i promociji sela Rebelj gde se manifestacija održava.

Izložba gljiva u okviru same manifestacije (na Divčibarima)

Otvaranje manifestacije; levo: sadašnji šef kabineta JP „Srbijašume“ - Dragan Dubljanin, desno: organizator manifestacije i predsednik „Gljivarskog društva Valjevo“ - Dragić Tomić

13.3 Udruženje domaćina Valjevo

Udruženje je osnovano marta 2005. godine na inicijativu nekadašnjeg šefa Šumske uprave Valjevo - Dragić Tomića, sa osnovnim ciljem unapređenja življenja na selu kroz promociju seoskog turizma i prirodnih posebnosti valjevskog kraja (šume, planine itd.). 67

Ciljevi i zadaci Udruženja su:  Unapređenje uslova života na selu,  Zastupanje i zaštita zajedničkih interesa seoskog stanovništva,  Unapređenje i razvoj seoskog turizma, proizvodnja prirodne hrane, domaće radinosti i šumarstva,  Zaštita prirodnih resursa i korišćenje u skladu sa principima održivog razvoja,  Razvoj edukativnih i informativnih programa,  Saradnja sa sličnim organizacijama kao i nadležnim institucijama,  Učestvovanje u svim vidovima društvenog života, a posebno u onim segmentima koji se tiču unapređenja uslova života na selu. Ovo udruženje, svake godine prvog vikenda juna, u selu Podbukovi, organizuje manifestaciju „Lekovitim stazama valjevskih planina“, koja ima za cilj da vrši edukaciju ljudi na temu lekovitog bilja, kao i promociju seoskog turizma. Veliki doprinos dugogodišnjem organizovanju manifestacije daju šumari i inženjeri Šumske uprave Valjevo.

13.4 Društvo za proučavanje lekovitog bilja

Osnovano 1997. godine kao nevladina i neprofitna organizacija, koja okuplja veliki broj ljudi iz različitih svera društva (šumare, biologe, ekologe, botaničare itd.). Osnovni ciljevi udruženja su:  Istraživanje flore na području valjevskih planina,  Proučavanje lekovitog bilja na području valjevskih planina, mogućnosti kontrolisanog korišćenja i njegove uloge i značaja kao pomoćnog farmaceutskog sredstva,  Zaštita retkih i ugroženih biljnih vrsta, uključujući i lekovito bilje,  Obrazovanje stanovništva za pravilno korišćenje i upotrebu lekovitog bilja,  Istraživanje mogućnosti gajenja najvažnijih vrsta lekovitog bilja,

 Proučavanje geografske rasprostranjenosti (areala) određenih vrsta lekovitog bilja u cilju izrade farmaceutske karte. Aktivnost društva se odvija organizovanjem ciklusa predavanja za građanstvo i održavanjem obrazovno-turističke manifestacije „Lekovitim stazama valjevskih planina“. Tokom određenih sezona istraživačke grupe društva organizuju terenske aktivnosti na poslovima proučavanja lekovitog bilja na području valjevskih planina, gde veliki doprinos za odvijanje ovih aktivnosti daju i zaposleni u Šumskoj upravi Valjevo. Podršku samom udruženju dao je i institut „Dr Josif Pančić“ iz Beograda.  Logotipi ostalih Udruženja:

U to vreme realizovana je koncepcija stavljanja u funkciju Eko-centra u neposrednoj blizini Šumske uprave, sa stecištem pet udruženja, koji će služiti za edukaciju ljubitelja prirode. Pored toga, osnivači udruženja (tj. radnici Šumske uprave), uradili su veliki broj brošura i ostale 69

literature na temu gljiva, šumskih plodova, lekovitog bilja, koji je bio izložen u maloj biblioteci Eko-centra. Za štampanje pojedinih brošura i rad udruženja, preporuke su dali poznati profesori („Gljive i početnici – ključ za prepoznavanje rodova“, autor Dragić Tomić, preporuku dao profesor Šumarskog fakulteta Dr Dragan Karadžić) i botaničari (Dr Čedomil Šilić, autor poznatog dela „Atlas drveća i žbunja“), kao i mnogi drugi.

Posebno treba istaći da su pojedina edukativna predavanja u organizaciji Šumske uprave Valjevo i udruženja, na temu šumarstva, šumskih plodova i zaštite životne sredine, uspešno održavana i dalje se održavaju u saradnji sa osnovnim školama grada Valjeva.

Predavanja koja su održana osnovcima „Prve škole“ u Valjevu; levo: inženjer Dragić Tomić, desno: revirni inženjer Nikolić Miodrag

I pored velikih finansijskih poteškoća u celoj državi koje je posleratno vreme nosilo, Šumska uprava Valjevo je uspela da jedinstvenim i kreativnim pristupom osvetla obraz struke i promoviše je na najbolji mogući način, a sve to, zahvaljujući entuzijazmu, kako zaposlenih, tako i rukovodstva same uprave. 70

14. Rad Šumske uprave Valjevo od 2000. do 2015. godine 14.1 Elementarne nepogode i problemi sa bespravnim sečama Pored standardnih poslova sa kojima se Šumska uprava svakodnevno suočavala vezano za gazdovanje, eksploataciju i korišćenje šuma, i uspešno ih obavljala, neretko je nailazila na probleme koje su pričinjavale elementarne nepogode (manji požari u toku letnjih meseci, snegolomi, vetroizvale, itd.), koje su povremeno ugrožavale šume valjevske okoline. Slična situacija desila se 3. marta 2001. godine, kada je duvao olujni vetar koji je prouzrokovao velike vetrolome i vetroizvale u bukovim sastojinama na nagnutim terenima. Tada je 28, 29. i 30. odeljenje, gazdinske jedinice „Maljen 2“ (mesto zvano „Jasike“), pretrpelo velike štete, kao i odeljenje 1, gazdinske jedinice „Maljen 1“ (mesto zvano „Klade“). Šteta je bila u vidu prelomljenih vrhova stabala, kao i u vidu izvaljenih stabala, koje je bilo potrebno iste godine doznačiti i ukloniti sa terena. 

Površina zahvaćena vetroizvalama, kao i količina izvaljenih stabala, prikazani su u sledećem grafikonu: Odeljenje 28 29 30 SUMA

P (ha) 3,78 0,96 4.74

Količina (m3) 1600 451,36 74,50 2125.51

Manja šteta u vidu izvaljenih pojedinačnih stabala, zabeležena je u 41. odeljenju, G.J. „Maljen 2“, u četinarskim sastojinama belog bora. Već naredne godine izvršeno je pošumljavanje terena na kojem je prethodno urađena čista seča.

“Maljen 2“, odeljenje 28

„Maljen 2“, odeljenje 29 - izvaljena stabla

Pored ovih, Šumska uprava je na pojedinim lokacijama imala problema sa sušenjem šuma. Jedan takav slučaj zabeležen je u 56, 57 i 58 odeljenju, G.J. „Medvednik-Jablanik-Povlen“, gde je usled prizemnog požara koji je izbio tokom leta 2000. godine, nastavio da se suši veliki broj bukovih stabala, koja su sanitarnim sečama morala biti uklonjen sa date površine. 72

Iste godine, kako u Šumskoj hronici navodi šef Šumske uprave Valjevo – Srđan živić, primećen je veliki pritisak na državne i privatne šume, u vidu bespravnih radnji, u okviru područja kojim gazduje valjevska Šumska uprava. 2001. godine zbog lošije materijalne situacije u zemlji, kao i zbog nestabilnosti poljoprivrednih poslova, šuma je postala jedan od glavnih prihoda za seosko stanovništvo, te je tih godina i broj šumkih krađa povećan. Šumska uprava Valjevo, je putem medija apelovala na porast bespravne seče šuma, koja je prisutna usled loše kaznene politike. Neretko su se dešavale krađe stabala iz mladog jelovog podmladka u toku decembra, pa je Šumska uprava bila primorana da danonoćno angažuje šumare, koji su čuvali mladi zasad od potencijalnih prekršilaca.

Članci u kojima je ŠU Valjevo apelovala na problem bespravnih seča omogućen labavim Zakonom

Apeli koji su bili upućeni lokalnim novinama dali su rezultate, pa je iste godine u privatnim šumama doznačeno 6 654 komada „novogodišnjih jelki“. Šumska uprava Valjevo je imala odličnu saradnju sa medijima, a nekada je rezultate davao i ovakav vid preventivne borbe protiv bespravnih radnji u šumarstvu. S’obzirom da je u okviru područja kojim gazduje valjevska Šumska uprava čak 81 % šuma u privatnom vlasništvu nad kojima uprava vrši stručno – tehničke poslove, za unapređenje istih često su ulagana značajna sredstva. Usled čestih seča u privatnim šumama prouzrokovanih teškom finansijskom situacijom u državi, a naročito u ruralnim područjima, stanje tih šuma nije bilo zadovoljavajuće. Za razliku od državnih šuma, to su većinom bile degradirane šume izdanačkog porekla, a neretko i obešumljene površine. Tokom 2003. godine za pošumljavanje istih, Šumska uprava Valjevo je spremila 142 000 sadnica, pri čemu je potpisala sa privatnim šumovlasnicima 99 ugovora, koji su se ticali načina pošumljavanja određenih površina. Sadnice su bile kontejinerske, uglavnom, smrče i crnog bora. Nakon raspodele sadnica i obavljenog pošumljavanja, vršena je kontrola datih parcela u saradnji sa šumarskom inspekcijom. Po planu je pošumljeno 70 ha površine u privatnoj svojini. Između ostalog, krajem 2003. godine, izvršena je nova sistematizacija radnih mesta, čemu je prethodilo ocenjivanje zaposlenih koje je sprovedeno u julu mesecu, nakon čega je objavljena inicijalna lista sa viškom zaposlenih radnika. Tada je, radi privatizacije Sektora korišćenja i građevinarstva, pokrenut proces lizinga mašina (opisano u poglavlju „Odvajanje i privatizacija mehanizacije u okviru valjevske uprave“), što je predstavljalo nastavak procesa koji je Š.U. Valjevo započela još 1993. godine.

14.2 Najezda gubara u šumama valjevskog područja Još tokom 2003. godine, primećena je progradacija gubarevih legala na pojedinim lokacijama u području kojim gazduje valjevska Šumska uprava. Kao odgovor na zatečenu situaciju, koja je ukazivala na alarmantno stanje, rukovodstvo Š.U. Valjevo, naložilo je da se otpočne sa mehaničkim suzbijanjem gubara na državnim šumama. Već tokom februara 2004. Godine, započeto je uklanjanje gubarevih legala na lokalitetu „Novaci“, Opština Ub, gde je bilo ugroženo 39 odeljenje, G.J. „Podgoirina-Vis“, i lokalitetu „Mačine“, gde je na udaru bilo odeljenje 10, iste gazdinske jedinice. Istovremeno započeta je i medijska kampanja, kako bi se ukazalo stanovništvu ugroženih regija koliko je situacija alarmantna. Od televizija bilo je prisutno nekoliko lokalnih i regionalna televizija RTS. Tadašnji revirni inženjer G.J „Podgorina-Vis“ – Ješa Erčić (kasnije direktor JP „Srbijašume“), i Republički šumski inspektor, zajedno su inicirali sastanak kod Načelnika Kolubarskog okruga, po pitanju dogovora vezano za suzbijanja gubarevih legala. Istovremeno je Š.U. Valjevo iznela podatke gde je na ukupnom području bilo ugroženo 16 000 ha šuma, od toga 6 000 ha u državnom vlasništvu i 9 000 ha u privatnom vlasništvu, što je ukazivalo na potrebu da se angažuju kako nadležni organi, tako i civilno društvo, radi suzbijanja ove štetočine. 74

U akcijama skidanja gubarevih legala, pored celokupno zaposlenog osoblja Š.U. Valjevo, učestvovali su i meštani sela, kao i lovci. Početkom maja je započet proces aviotretiranja ugroženih područja insekticidima (preparat D-Stop, bioekološkog centra iz Zrenjanina). I pored toga što je korišćena poljoprivredna avijacija JAT-a, koja je delovala na površini od 7 220 ha šuma, rezultati su bili polovični. Gubar je tih godina sve više uzimao maha u privatnim šumama, koje nisu bile tretirane od strane njihovih vlasnika, te su na taj način bile izloženije golobrstu. Apel Šumske uprave Valjevo privatni šumovlasnici nisu u dovoljnoj meri shvatili. Tokom avgusta 2004. godine, izvršeno je ponovno snimanje terena pod napadom gubara i konstatovana je enormna površina od 44 189 ha od ukupnih 67 000 ha šuma kojima gazduje Šumska uprava. Gubar se proširio i na voćnjake koji su bili u neposrednoj blizini šume.

Prikaz ugroženosti područja

67000

44189

Ukupna P(ha) Ugrožena P(ha)

Tek nakon dvogodišnjeg upozoravanja javnosti i nadležnih organa o posledicama ekspanzije gubara na ovim prostorima, koje sama Šumska uprava sa ljudstvom kojim raspolaže nije mogla da spreči, javnost i nadležni su shvatili opasnost koja preti, pa su preduzeli adekvatne korake za spas šume.

Članci iz dnevnih noviuna koji su izveštavali o štetama od gubara na teritoriji Šumske uprave Valjevo

21.6.2004. godine; sastanak u Opštini Lazarevac na temu zaštite šuma od gubara za narednu godinu Na slici prisutni: šef Š.U. Srđan Živić (u sredini), revirni inženjer Vladimir Lazić (desno), šumar Jevtić Sredoje (levo)

Propagandni materijal kojim je apelovano građanima da daju doprinos zaustavljanju ekspanzije gubara

Osnovci u borbi protiv gubara

Gusenica - stadijum razvoja gubara koji se intanzivno hrani i nanosi ĹĄtete u vidu smanjenja prirasta i suĹĄenja

Gubar u stadijumu jajeta na kori bukve

I tokom 2005. godine nastavljeno je sa intenzivnom borbom protiv gubara. Tokom aprila meseca u trajanju od 3 dana obavljeno je aviotretiranje na površini od 14 643 ha, najugroženijih šuma koje su mahom bile u privatnom vlasništvu (90%). Poletanje aviona, Jatove poljoprivredne avijacije, izvršeno je sa aerodroma „Divci“, i tom prilikom upotrebljeno je 12 558 litara preparata. Pored standardnih insekticida, korišćeni su i eksperimentalni preparati protiv gubara („Laser“, „Gram“), čije je dejstvo praćeno. Za spravljanje preparata, u saradnji sa Vatrogasnom jedinicom Valjevo, korišćena je cisterna sa vodom koju je ova ustanova obezbedila. Sve šume koje su tih dana tretirane, podeljene su u devet kompleksa i zahvatale su područje svih sedam opština kojim gazduje Š.U. Valjevo. Inače, celom procesu, prethodilo je mehaničko skidanje gubarevih legala. U akcijama je učestvovalo kompletno osoblje valjevske Šumske uprave, osnovne škole ovog područja, kao i udruženje „Mladi istraživači Valjevo“. Tada je sakupljeno 1 000 kg jajnih legala gubara, koja su kasnije spaljena. Uz medijsku podršku, Šumska uprava Valjevo je vršila kampanju, kojom je aktivirala i ostale Opštine da se uključe u borbu protiv gubara. Tom prilikom najistaknutija je bila Opština Lazarevac, koja je organizovala najveći broj akcija u saradnji sa osnovnim i srednjim školama. Opština Lajkovac obezbedila je novčana sredstva, ishranu i prevoz đaka do Bogovađe, u iznosu od sto hiljada dinara, kako bi se spasile kvalitetne šume ovog područja. Što zbog uspešnosti aviotretiranja, vremenskih prilika, kao i mnoštva akcija u kojima je mehaničkim putem izvršena borba protiv ove štetočine, populacija gubara je konačno nakon dužeg perioda svedena na minimum, odnosno vraćena u stanje latence.

2005. godine, šef Šumske uprave dobija pohvalnicu za postignute rezultate u borbi protiv gubara

Šumska uprava Valjevo imala je odličnu saradnju i sa ostalim Šumskim upravama, a u prilog tome svedoči i sledeća akcija organizovana na Suvoboru, početkom aprila 2006. godine, gde je izvršeno aviotretiranje borovih kultura fungicidima, radi suzbijanja Dothistrome pini. Avioni su poletali sa aerodroma „Divci“, gde je posao organizovala Šumska uprava Valjevo u saradnji sa Š.U. Gornji Milanovac. Tom prilikom je korišćen preparat Benefungin.

Na slici prisutni: drugi s’leva – profesor Šumarskog fakulteta Dr. Dragan Karadžić, šef Š.U. Valjevo – Srđan Živić

14.3 Odlazak Ješe Erčića na mesto generalnog direktora JP „Srbijašume“ Ješa Erčić, po struci diplomirani inženjer šumarstva (Univerzitet u Beogradu), zaposlio se u Šumsku upravu Valjevo 15.6.1998. godine, gde je po zasnivanju radnog odnosa obavljao poslove revirnog inženjera. U periodu trajanja pripravničkog radnog staža (od 15.6.1998.-15.6.1999. godine), i nakon toga, obavljao je poslove rukovodioca gazdinske jedinice „Rajac-Peštan“, kao i dela G.J. „Podgorina-Vis“. Određeni vremenski period (od 2000.-2002. godine), radio je i kao Referent korišćenja šuma u okviru Šumske uprave Valjevo, nakon čega se ponovo vraća na funkciju revirnog inženjera u okviru gazdinskih jedinica „Jelje-Magleš“, „Jautina“ i dela G.J. „PodgorinaVis“. Istovremeno, pored obavljanja uobičajenih poslova u ŠU Valjevo, dao je i veliki doprinos promociji struke kroz rad u udruženjima („Gljivarsko društvo Valjevo“), kao i kroz odličnu saradnju sa medijima kada se Šumska uprava nalazila u kriznim situacijama (problemi sa gubarom tokom 2004. godine itd.). 20.6.2005. godine, nakon smene dotadašnjeg direktora dipl. inž. Dragana Zlatojevića, Ješa Erčić je imenovan za generalnog direktora JP „Srbijašume“, gde sa velikim uspehom vodi preduzeće naredne dve godine (do 7.11.2007. godine). Zajedno sa njim u Generalnu direkciju odlazi i nakadašnji šef Šumske uprave Valjevo - Dragić Tomić, koji u istoj obavlja poslove rukovodioca Sektora za nekretnine. Ješa Erčić, kao najmlađi generalni direktor JP „Srbijašume“ (36 godina), rukovodi preduzećem kada je u svom sastavu imalo 3 350 zaposlenih u okviru 17 Šumskih gazdinstava i 66 Šumskih uprava. Po odlasku iz JP „Srbijašume“ radio je kao pomoćnik generalnog direktora za nabavke Železnice Srbije, zatim kao savetnik generalnog direktora JP „Srbijašume“, a trenutno radi kao direktor Sektora za usluge i resurse Privredne komore Srbije.

14.4 Sertifikacija šuma U skladu sa Evropskim standardima baziranih na ekološkim principima, kao i principima održivog razvoja, JP „Srbijašume“ odredilo je Šumsko gazdinstvo „Boranja“, da bude jedno od prvih na putu dobijanja međunarodno priznatog sertifikata za gazdovanje šumama. U skladu sa donešenom odlukom, sve četiri Šumske uprave u okviru Gazdinstva, započele su proces stvaranja uslova na putu ka sertifikaciji područja kojim upravljaju. Interesantno je pomenuti da 2006 godine, neposredno nakon dobijanju odluke da Š.G. „Boranja“ započne proces sertifikacije, ovo preduzeće se našlo na prvom mestu po rezultatima poslovanja u okviru čitavog sistema JP „Srbijašume“. Pa samim tim i ne čudi činjenica zašto je direkcija od 17 gazdinstava odabrala upravo ovo da započne proces Evropske akreditacije. 16.11.2006. godine, nakon obilaska terena, na „Lovcima“ je održan sastanak sa ovlašćenim licima Svetskog saveta za šume (FSC), pri čemu je zvanično počeo proces sertifikacije šuma Š.G. „Boranja“. Krajem godine, od strane ovlašćenih iz sertifikacione kuće, stigle su primedbe za otklanjanje nedostataka radi što bržeg dobijanja sertifikata. Postojalo je 38 primedbi koje je trebalo otkloniti u toku 2007. godine. Da bi se dobio sertifikat i potvrdilo gazdovanje državnim šumama potrebno je zadovoljiti brojne kriterijume, između ostalog, uskladiti lokalnu i međunarodnu zakonsku regulativu i propise u ovoj oblasti, zatim postići i ostvariti uticaj šuma na kvalitetnu životnu sredinu i održavati visoku vrednost i zaštitu pojedinih šumskih zasada. Predstavnici međunarodne organizacije za dobijanje sertifikata u ovoj oblasti dali su sugestije za otklanjanje nekih uočenih nedostataka. Iako je njihovo mišljenje bilo pozitivno što se tiče samog gazdovanja šumama, zamerke i sugestije su se odnosile na ekološke aspekte njihovog održavanja. S’tim u vezi, pozvane su lokalna samouprava, nevladine organizacije, kao i lokalno stanovništvo u neposrednoj blizini šumskih kompleksa, da daju svoj doprinos započetom procesu. Jedan od uočenih nedostataka je bila pojava čvrstog otpada u državnim šumama, do kog je doveo nemar seoskog stanovništva, kao i slabe zakonske mere kada su u pitanju ovakve nedozvoljene radnje. U saradnji sa lokalnom samoupravom, kao i nadležnim inspekcijama, započet je niz akcija (Mačine, Slap, Jautina, Balinović, Jelje, Magleš, Maljen, Čubrica, Bogovađa, itd.), koje su imale za cilj otklanjanje čvrstog otpada sa šumskih površina. Između ostalog akcijama su pomogli i vojnici na civilnom služenju vojnog roka, članovi lovačkih društava iz Lajkovca i Mionice, kao i meštani Balinovića, Bukovca i drugih sela. Sledeći članci govore u prilog tome koliko su akcije bile medijski propraćene, i kao takve bitne za lokalnu zajednicu, kao i podizanje ekološke svesti lokalnog stanovništva.

Sobzirom da sertifikat, po definiciji, podrazumeva celokupnu kontrolu sistema gazdovanja državnim šumama, na ekološki prihvatljiv, socijalno pravedan i ekonomski isplativ način, pored regulisanja divljih deponija na šumskim površinama, postojale su i druge planske aktivnosti. Mađu tim aktivnostima, bilo je i ostvarenje cilja da se do kraja aprila 2007. godine, na području valjevske Šumske uprave pošumi osam hektara goleti i šumskih površina, a 6,6 hektara šuma dopuni mladim sadnicama, što je i realizovano. 4.10.2007. godine, Šumska uprava Valjevo na čelu sa Šumskim gazdinstvom „Boranja“, zvanično je dobila sertifikat za gazdovanje šumama, kojim je ispunjeno svih 56 kriterijuma određenih od strane 25 zemalja, inače članica Svetskog saveta za šume. Ovim sertifikatom data je izvesna garancija kvaliteta i sigurnosti poluproizvoda i finalnih proizvoda izrađenih od drveta koje potiče sa prostora kojim gazduje Š.U. Valjevo.

Članci koji su objavljeni tokom 2007. godine

Dnevni list „Novosti“ (20.11.2007. godine), izjavu za list dao Šef Šumske uprave Valjevo – Srđan Živić

14.5 Vraćanje šuma manastirima Poslovi na vraćanju – restituciji imovine crkvama i verskim zajednicama, u skladu sa odredbama istoimenog Zakona, započeti su u Šumskoj upravi Valjevo tokom 2009. godine. JP „Srbijašume“ je jedno od najaktivnijih organizacija kada je u pitanju Zakon o restituciji i do 2014. godine je samo preduzeće vratilo 20 000 hektara šuma, svima koji su imali validnu deokumentaciju. U prilog tome, Šumska uprava Valjevo, kao deo Javnog preduzeća, pristupila je istom i uz obostrano zadovoljstvo vratila imovinu sledećim verskim zajednicama:  Ribnička crkva Decembra 2010. godine sačinjen je zapisnik o predaji nepokratnosti Eparhiji valjevskoj – Crkvenoj opštini Ribnica. Vraćeno je nekoliko katastarskih parcela ukupne površine 52.61.30 ha na kojima su bile šumske kulture i jedan idealni deo katastarske parcele 1070, po kulturi njiva šeste klase, na mestu zvanom „Ambarina“, ukupne površine 0.97.98 ha.  Manastir Bogovađa Zapisnik o predaji u državinu nepokretnosti Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi – Eparhiji valjevskoj, sačinjen je 16. aprila 2009. godine u prostorijama Šumske uprave Valjevo. Na osnovu Zakona o vraćanju – restituciji imovine crkvama i verskim zajednicama, Direkcija za restituciju je donela pravosnažno delimično rešenje decembra 2008. godine, a nakon toga i pravosnažno rešenje februara 2009. godine. Na osnovu tog rešenja, Manastiru Bogovađa je vraćen određen broj katastarskih parcela upisanih u list nepokretnosti broj 67 KO Bogovađa, u ukupnoj površini od 362 ha 46 a. Takođe, Manastiru je predata u državinu deo katastarske parcele 273, površine 12 ha 19 a 76 m2, koja je ukupne površine 14 ha 41 a, upisane u katastar nepokretnosti Lajkovac, broj 565 KO Bogovađa. Na pomenutoj parceli nalazi se šumska kultura treće klase. Parcele su oduzete Manastiru aprila 1946. godine i date u vlasništvo Republici Srbiji, čiji je kasnije korisnik bilo JP „Srbijašume“. Krajem aprila meseca u prostorijama Šumske uprave Valjevo izvršena je i primopredaja Posebne osnove gazdovanaj šumama za gazdinsku jedinicu Bogovađa, čiji je period važenja 2000 – 2009 godine.  Crkvena opština Ba Tokom decembra 2011. godine, doneto je rešenje koje se odnosilo na katastarsku parcelu 1842/1 površine 16.5.24 ha u KO Ba, koja je u postupku vraćanja nepokretnosti crkvama i manastirima vraćena Crkvenoj opštini Ba, rešenjem od 2.7.2009. godine od strane Direkcije za restituciju. Ovim rešenjem je vraćen deo šuma gazdinske jedinice „Podgorina – Vis“ odeljenje 1 i 2, i šume gazdinske jedinice „Rajac – Peštan“ odeljenje 4 b. 86

Pomenute šume se vode kao šume sedme klase i zavedene su u listu nepokretnosti pod brojem 118 KO Ba. Imovina je oduzeta Manastiru Odlukom Okružnog agrarnog suda u Čačku januara 1947. godine.  Manastir Jovanja Aprila 2011. godine sačinjen je zapisnik o predaji u državinu nepokretnosti Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi – Eparhiji valjevskoj – Manastiru Sv. Jovana Krstitelja iz Jovanje. Šumska uprava Valjevo na čelu sa JP „Srbijašume“ predala nepokretnosti u ukupnoj površini od 17.95.75 ha i to: - KP 1808, KO Zlatarić u površini od 16.87.60 ha i - KP 1812 u površini od 01.08.15 ha, obe po kulturi šume šeste klase upisane u posedovni list broj 532 KO Zlatarić. Navedena imovina je Manastiru oduzeta tokom 1946. godine.  Manastir Moravci Rešenjem iz decembra 2009. godine usvojen je zahtev za vraćanje imovine Srpskog Pravoslavnog Manastira „Moravci“ iz Moravaca, opština Ljig, Eparhije Žičke. Ukupna površina oduzetih nepokretnosti iznosila je 57.85.28 ha. Imovina je oduzeta Manastiru na osnovu Odluke Orkužnog agrarnog suda u Čačku marta 1946. godine. Oduzete parcele činile su kompleks šuma koji je pripadao 32 i 33 odeljenju G.J. „Rajac – Peštan“.  Manastir Novaci Srpska Pravoslavna Crkva, Eparhija valjevska, podnela je zahtev Direkciji za restituciju po pitanju vraćanja imovine Crkvenoj opštini Novaci, maja 2011. godine. Predmet vraćanja je šumsko zemljište na katastarskoj parceli 2299/1, u površini od 9.85.04 ha, upisanoj u list nepokretnosti pod brojem 241 u KO Novaci, kao državna svojina, čiji je korisnik bilo JP „Srbijašume“. Tokom marta 2012. godine, vraćena je imovina i utvrđeno pravo svojine nad šumom druge klase, koju je Država oduzela Crkvenoj opštini Novaci tokom januara 1946. godine. Šume su bile u sklopu gazdinske jedinice „Podgorina – Vis“, odeljenje 45, odseci a, i, j, l. Crkvi je vraćena mešovita sastojina kitnjaka, graba i cera, kao i veštački podignuta sastojina smrče. 87

14.6 Bitni događaji koji su obeležili poslednju deceniju rada Šumske uprave Povodom Svetskog dana šuma, 21. marta 2008. godine, u Šumskoj upravi Valjevo održana je konferencija za novinare na kojoj je revirni inženjer Slavoljub Đurić informisao javnost o aktivnostima preduzeća povodom praznika. U toj godini su organizovane akcije pošumljavanja na Povlenu, dok je u šumskom kompleksu „Jautina“, organizovano sakupljanje otpada, kao i čišćenje mladih šumskih zasada. Tom prilikom Inženjer Slavoljub Đuričić (trenutno rukovodilac korišćenja šuma na nivou Š.G. „Boranja“) je upoznao novinare sa radom Šumske uprave, kao i planovima na nivou čitavog Javnog preduzeća koje uključuje povećanje tadašnje šumovitosti od 29 % na optimalnih 40 %, do 2050. godine. Između ostalog, bilo je reči i o razvoju šumarstva Srbije kroz vekove, kao i o, u to vreme, aktuelnoj akciji „1 000 novih stabala u Srbiji“, usmerenoj na urbane sredine, radi stvaranja vetrozaštitnih pojaseva. U toku letnjih meseci Š.U. Valjevo je redovno delila propagandni materijal vezano za prevenciju šumskih požara. Taj materijal se najviše delio na područjima gde postoji povećan rizik od požara (turistički centri gde su zastupljene četinarske šume). Šumar koji je dužio reon Divčibara – Kojić Veselin, delio je reklamni materijal turistima, kao i mesnim zajednicama. Kao vid promocije samog preduzeća, Šumska uprava Valjevo je organizovala edukativna predavanja koja je sprovodila po školama valjevskog područja. Pa tako, povodom Nedelje šuma, u periodu od 20.10. do 24.10.2008. godine, održana su edukativna predavanja u Tehničkoj školi Valjevo, pri čemu su učenici upoznati sa značajem šuma, kao i radom JP „Srbijašume“. Tih dana je sprovedena u delo i akcija čišćenja smeća u šumskim kompleksima kojima gazduje Šumska uprava. Bitno je napomenuti da je proces vraćanja državnih šuma manastirima započet još 2006. godine, tokom 2008. godine i realizovan. Šumski kompleks „Bogovađa“, oduzet manastiru Bogovađa još nakon Drugog svetskog rata, posle više od šezdeset godina ponovo je predat u ruke istom, pa samim tim je izuzet iz šumskog kompleksa Lajkovca. Po zakonu, za stručnotehničike radove u okviru kompleksa zaduženi su šumarski inženjeri i šumari koje finansira crkva kao njihovo radno telo, pri čemu Šumska uprava Valjevo ne utiče na njihov rad. Na osnovu Zakona o vraćanju oduzete imovine crkvama, manastirima i verskim zajednicama, manastiru Bogovađa je vraćen šumski kompleks od 400 hektara. Tokom 2008. godine, Šumska uprava je imala veliki problem sa nedostatkom radne snage – sekača, koji su obavljali poslove eksploatacije drveta. Zbog neizvršenja ugovorenih obaveza od strane uslužnika, usled nedostatka sekača, izvršenje plana korišćenja nije u potpunosti realizovano. Kako šef Šumske uprave – Srđan Živić u šumskoj hronici navodi, ukoliko se ne preduzmu suštinske mere zbog nedostatka radne snage u šumarstvu, a posebno sekača, posledice će biti dugoročne i nesagledive. 88

Već početkom naredne godine usled Svetske ekonomske krize, koja je zadesila sve svere života, pa i šumarstvo, većina zaposlenih u Šumskoj upravi je puštena na odmor zbog smanjenja troškova. Kasnije, pomenuta kriza je izazvala i kašnjenje tendera za seču drveta, povećan intenzitet bespravnih kao i čistih seča, kako privatnih tako i državnih šuma, i mnoge druge probleme koji pre početka krize nisu postojali. Tokom proleća 2009. godine, valjevska Šumska uprava je besplatno podelila 28 000 sadnica za pošumljavanje 11 hektara zemljišta, na privatnim parcelama šeste, sedme i osme kategorije. Akcija planskog pošumljavanja u Srbiji se sprovodi od 1993. godine, i od tada, pa do 2006. godine, na području valjevske Šumske uprave je podeljeno 667 500 sadnica, koje je preuzelo skoro 500 zainteresovanih građana. Taj broj stabala je zasađen na površini od 39 hektara. Na osnovu toga je i u 2009. godini nastavljena distribucija sadnica od strane Šumske uprave, koje su prioritetno sađene na lošijim i ugroženijim parcelama koje su bile u privatnom vlasništvu.

Pošumljavanje na Rajcu

Šumska uprava Valjevo je tokom niza godina dobijala mnoga priznanja za ekološke aktivnosti i poduhvate, kao i saradnju sa drugim udruženjima koja imaju veze sa zaštitom životne sredine (Ekološko društvo Gradac, Društvo mladih istraživača Valjevo, Planinarsko društvo Povlen, Gljivarsko društvo Valjevo, Društvo za proučavanje lekovitog bilja, Udruženje domaćina Valjevo, itd.). U prilog tome govore i sledeće zahvalnice. 89

Početkom 2012. godine zbog izuzetno jake zime u toku januara i februara (-20 stepeni), i ogromnog snega (i do 2 metra), svi putni pravcu su zavejani, pa samim tim i radovi u šumarstvu su prekinuti do daljnjeg. Šestog februara u celoj državi je proglašeno vanredno stanje. I pored tako jake zime i ogromnog snega većih šteta u šumama valjevskog područja nije bilo, jer se sneg umereno topio pa nije izazvao aktivaciju većih klizišta. Iste godine zbog jako sušnog leta (30-40 stepeni) i jeseni, od strane zaposlenih u Šumskoj upravi, primećen je povećan intenzitet sušenja četinarskim kulturama i to stablimično i grupimično. Najvećim delom sušenje stabala se odrazilo u turističkom centru Divčibare, a usled fiziološke slabosti stabala prouzrokovane visokim temperaturama, u većem obimu se javio i potkornjak. Iste godine je započeta sanitarna seča kako bi se sprečio razvoj biljnih bolesti i progradacija štetnih insekata. Tokom naredne godine intenzitet sušenja šuma se naglo povećao. Na Maljenu se sušio bor, u privatnim šumama koje gravitiraju Divčibarama sušila se jela, na Rajcu i Maglešu je došlo du sušenja smrče (starosti 40 – 50 godina). I ostale gazdinske jedinice nisu pošteđene od sušenja koje je bilo u vidu pojedinačnih stabala, kao i grupimičnog sušenja, naročito četinara. U početnoj fazi, sanitarnim sečama doznačeno je skoro hiljadu kubika sušika. Od svih četinara, ekstremnim temperaturama i sušnom periodu najviše je odolevao crni bor, a na udaru su bili beli bor, smrča, jela. Do kraja godine primećeno je i intenzivno sušenje hrasta koje je započeto još od ranije, kao i bukve, dok je najugroženija bila gazdinska jedinica „Maljen 1“ i „Maljen 2“. Stablimično je doznačeno 1 597 m3 i 4 174 m3 grupimičnog sušenja. Površina na kojoj su doznačene sušike iznosila je 840 hektara. Seče sušika su nastavljene i naredne 2014. godine. Tokom 2014. godine najveći problem koji je zadesio Šumsku upravu Valjevo, pa i celu državu, bila je ogromna količina padavina zabeležena tokom aprila, a naročito maja meseca. Na udaru bujičnih tokova bili su putevi preko kojih se obavljao transport drvnih sortimenata. Put u Bukovskoj reci i Velikoj reci na Medvedniku je u potpunosti uništen.

Uništen put u Velikoj reci neposredno pre velikih poplava (april 2014. godine)

Od 13. do 17. maja, pala je ogromna količina kiše koja je izazvala nezapamćene poplave u ovim krajevima (izmerena najveća količina padavina od kada se vrše hidrometeorološka osmatranja u Srbiji). U ulici gde se nalazi Šumska uprava, praktično je proticala reka, pa su zaposleni u Šumskoj upravi bili prinuđeni da postavljaju džakove na ulaznu kapiju, kako bi se sprečio prodor vode u prostorije preduzeća.

Zabeleženo tokom najvećih poplava sa prozora Šumske uprave Valjevo

Ispred kapije Šumske uprave Valjevo (16. maj)

U valjevskoj okolini pojavio se veliki broj klizišta, pa je selo Rebelj, koje se nalazi na Medvedniku, skoro u potpunosti uništeno. Takođe i šume koje su se nalazile u neposrednoj blizini Rebelja, nestale su pod uticajem klizišta.

Novi put u neposrednoj blizini Rebelja samo nekoliko meseci je bio u funkciji

Klizište iznad Bebića Luke koje je zahvatilo deo šume

Prikaz razornog dejstva bujičnih tokova na šumski ekosistem

Klizište u neposrednoj blizini sela Rebelj

Prema Povlenu javio se veći broj pojedinačnih i grupimičnih izvala, jele i bukve, naročito na plićim zemljištima. Najviše izvala zabeleženo je u državnim šumama u Jelju, Maglešu, Rajcu, Povlenu, Bukovom brdu, Munjinoj strani, gde je doznačeno oko 3 500 m3 drveta. Pored pomenutih puteva stradao je i put na Rajcu, preko kojeg se obavljao transport drveta. Od svih Šumskih uprava u okviru Šumskog gazdinstva „Boranja“, najveće štete su pretrpele Š.U. Krupanj i Š.U. Mali Zvornik. 22. decembra 2014. godine realizovan je projekat JP „Srbijašume“, Ministarstva pravde republike Srbije, Uprave za izvršenje krivičnih dela i Šumarskog fakulteta Beograd, pod nazivom „Jedno drvo za jednog ratnika“, povodom stogodišnjice Kolubarske bitke. U šumskom kompleksu Jautina, lokalitet Joševa, svako posađeno drvo hrasta simbolično predstavlja jednog poginulog ratnika u toku Prvog Svetskog rata. Šumska uprava Valjevo je organizovala doček čelnih ljudi iz JP „Srbijašume“, Ministarstva pravde, kao i ostalih organizacija. Između ostalog, ovom skupu je prisustvovao i VD Direktor JP „Srbijašume“ – Igor Braunović, Direktor uprave za izvršenje krivičnih sankcija dr Milan Stevović i mnogi drugi. Ovo je šesta lokacija u okviru pomenutog projekta kojim je predviđeno da u naredne četiri godine bude posađeno 1 300 000 stabala na području čitave Srbije.

Lokaciju za sadnju je obezbedila Šumska uprava Valjevo, kao i određen broj ljudi koji su učestvovali u sadnji. Između ostalog, sadnju je obavljalo i trideset lica iz Kazneno – popravnog zavoda u Šapcu. Tog dana na lokalitetu u Jautini bili su prisutni i mnogi lokalni i nacionalni mediji (RTS itd.), a Šumska uprava Valjevo se pokazala kao dobar domaćin čitavog skupa.

Osuđenici obavljaju sadnju

Na slici prisutni Direktor Š.G. „Boranja“ – Milan Stojanović, revirni inženjer - Boško Vidić, unutrašnji inspektor u J.P. „Srbijašume“ - Dragan Borozan

Šef kabineta Dragan Dubljanin (zelena jakna) i V.D. direktor JP „Srbijašume“, obavljaju sadnju prve sadnice

Diplomirani inženjer šumarstva – Dragić Tomić (levo) i VD direktor JP „Srbijašume“ – Igor Braunović

15. Zaštićeni objekti prirode kojima gazduje Šumska uprava Valjevo Šumska uprava Valjevo pored područja koja spadaju u redovan sistem gazdovanja, upravlja i zaštićenim objektima prirode, za koje važi poseban sistem gazdovanja definisan zakonom. Trenutno na području kojim gazduje Š.U. Valjevo postoje tri objekata koji su u posebnom režimu zaštite zbog svojih izuzetnih odlika. Tokom devedesetih godina ovakvih objekata na području valjevskih opština je bilo više (14. zaštićenih objekata), a odnosili su se na pojedina stabla velike starosti kod kojih je u međuvremenu došlo do sušenja, što je dovelo do toga da izgube odlike Spomenika prirode.

15.1 Prirodni rezervat „Zabalac“ Na osnovu Zakona o zaštiti prirode, 5. februara 1969. godine, na zahtev Republičkog zavoda za zaštitu prirode, Sekretarijat skupštine opštine Mionica je doneo rešenje o stavljanju pod zaštitu države čistu sastojinu breze nastale posle požara 1928. godine sa pojedinačnim stablima bukve, jele, belogi crnog bora, na planinskom masivu Maljen, mesto zvano „Zabalac“. Površina rezervata iznosi 11,08 ha. Pored toga, zaštitom je obuhvaćen, kao zaštitni pojas, deo okolne vegetacije šume, žbunja i prizemne flore u širini od 30 metara , koji vrši zaštitnu ulogu, te uživa zaštitu kao i sam rezervat. Zaštićena površina se nalazi na području Opštine Mionica, u okviru gazdinske jedinice „Maljen 1“, odeljenje 24 (K.O. Osečina, broj parcele 2485 i K.O. Brežđe, broj parcele 1723). Zaštićena površina ima karakter strogog prirodnog rezervata. Shodno tome na zaštićenom području zabranjeno je vršiti bilo kakve promene koje ometaju spontani prirodni razvoj životne zajednice i staništa kao celine – ekosistema. U tom cilju zabranjeno je ma kakvo iskorišćavanje šuma ili ma kojih drugih prirodnih izvora. Zabranjeno je seći stabla, žbunje i primerke prizemne flore, vađenje kamena ili odnošenje zemlje, ispaša stoke, smolaranje, svaki vid lova, ubijanje ili uništavanje bilo kojih dovljih životinja, ptica, insekata. Između ostalog, zabranjeno je i unošenje stranih vrsta drveća u šumski sastav, a naročito egzota, kao i unošenje stanih vrsta divljači čije bi prisustvo moglo da izazove nepoželjne ekološke posledice i izmenu živog sveta ovog područja. Radovi koji bi vodili odstupanju od režima zaštite predviđenog ovim rešenjem, mogu se vršiti samo u cilju naučno – istraživačkih radova ili u cilju najneophodnijeg obezbeđenja zaštite (konzervacije) zaštićenog prirodnog objekta. Već više od četiri decenije Šumska uprava Valjevo se brine o ovom prirodnom rezervatu, nenarušavajući prirodnu ravnotežu unutar zaštićenog kompleksa. 98

Pogled na sastojinu breze u okviru Prirodnog rezervata â&#x20AC;&#x17E;Zabalacâ&#x20AC;&#x153;

15.2 Strogi prirodni rezervat „Crna reka“ Savet za prosvetu, kulturu i fizičku kulturu Skupštine opštine Valjevo, 1968. godine, na osnovu Zakona o zaštiti prirode, na predlog Republičkog zavoda zavoda za zaštitu prirode, donosi rešenje o stavljanju pod zaštitu Države dela mešovite šumske sastojine na planinskom masivu maljen, mesto zvano „Crna reka“, kao strogi prirodni rezervat. Zaštićena površina se nalazi pod mešovitom sastojinom belog bora, crnog bora, breze, bukve, i u manjoj meri jele, hrasta kitnjaka, jarebike i drugih vrsta. Površina rezervata iznosi 60, 16 ha. Pored toga, zaštitom je obuhvaćen, kao zaštitni pojas, deo okolne vegetacije šume, žbunja i prizemne flore u širini od 30 metar, koji vrši zaštitnu ulogu i tako uživa zaštitu kao i sam rezervat. Zaštićena površina se nalazi na području opštine Valjevo, gazdinske jedinica „Maljen 2“, odeljenje 48. Područje se nalazi na K.O. Divčibare, broj parcele 177. Kao i prirodnom rezervatu „Zabalac“, i ovde je takođe zabranjeno narušavanje ekosistema i bilo kakve aktivnosti koje ometaju spontani razvoj životne zajednice. Čista seča, uklanjanje stabala, humusa, eksploatacija šljunka, unošenje alohtonih vrsta, kao i mnoge druge radnje koje mogu prouzrokovati narušavanje prirodne ravnoteže, u području rezervata su zabranjene. Zaštićeno područje predstavlja geografski veoma interesantan i atraktivan deo područja Maljena sa dosta očuvanom mešovitom šumskom sastojinom. Kao takvo, ono je od velikog značaja za naučna istraživanja, praćenje i proučavanje spontanih evolutivnih procesa u autohtonim prirodnim ekosistemima.

100

Očuvana priroda, kristalno čista voda, kao i bogatsvo biljnih i životinjskih vrsta, samo su neki pokazatelji koji krase zaštićeni lokalitet Crne reke

101

15.3 Regionalni prirodni park „Rajac“ Prema Zakonu o zaštiti prirode, Republičkog zavod za zaštitu prirode, od aprila 1963. godine skupština - opština Ljig donela je rešenje o zaštiti dela područja planinskog masiva Rajac, kao predela naročite lepote, pod imenom „Rajac“. Zaštićeni lokalitet se nalazi na području opštine Ljig, katastarske opštine Slavkovica, Lalinci i Gornji Vranetić, na površini od 1 200 ha. Severne i južne padine ove planine se bitno razlikuju: severne se spuštaju vrlo strmo prema selima Slavkovica i Ba, dok su južne blaže. Uz to su severne padine veoma strmog odseka pravca zapad – istok, dužine 15 km. Planinska greda Rajca je u svojim središnjim delovima sastavljena od krečnjaka, usled čega je bezvodna, bez izvora i vodotoka. Ali u zapadnim delovima, u prostoru Suvobora i Šiljka, umesto krečnjaka pojavljuje se serpentin koji se intenzivno raspada i jako erodira. Takav teren iskorišćen je za pošumljavanje crnim i belim borom, koji se dobro prilagodio i danas se na datom terenu nalaze velike površine ovih vrsta. Zakonom je definisan poseban režim gazdovanja od strane Šumske uprave Valjevo, koji doprinosi očuvanju celokupnog ambijenta i prirodnih lepota ovog područja. Sve radnje koje dovode do narušavanja biljnh i životinjskih zajednica ovog područja zakonom su zabranjene.

102

Letnja panorama Rajca

Šumski kompleks gazdinske jedinice „Rajac – Peštan“

103

16. Prirodne lepote područja kojim gazduje Šumska uprava Valjevo Podrinjsko – valjevske planine su vrlo prostrane, prirodno raznolike, mestimično vrlo atraktivne, pa stoga predstavljaju pravi dragulj područja kojim gazduje Šumska uprava Valjevo. Specifična mikroklima, raznolik biodiverzitet, bogatstvo biljnih i životinjskih vrsta, čine kompaktan sklop ovog područja koji je iznedrio veliki broj prirodnih lepota poznatih i izvan granica naše zemlje. Pored gore navedenih prirodnih rezervata, koji se nalaze u okviru područja kojim gazduje Šumska uprava Valjevo, postoji još objekata koji svojom jedinstvenošću i lepotom zaslužuju da budu pomenuti u ovoj knjizi. Stručnjaci za zaštitu prirode su izdvojili nekoliko lokaliteta koji su po svojim karakteristikama interesantni i jedinstveni: 1. Predeo posebnih prirodnih odlika „klisura reke Sušice“ sa površinom oko 600 ha; 2. Park – šuma „Divčibare“ sa površinom oko 3 000 ha, koja se jednim svojim delom nalazi na području opštine Valjevo; 3. Strogi prirodni rezervat „Zlostup“, koji se nalazi na Povlenu i predstavlja nalazište zelenike. Prostire se na površini oko 10 ha; 4. Na Povlenu je potrebno urediti još jedan strogi prirodni rezervat – „Rekavica“, koji takođe pokriva površinu oko 10 ha i predstavlja nalazište zelenike; 5. Predviđeno je i obrazovanje specijalnog prirodnog rezervata „Izvorište Ljiga“, oko vrela Ljiga, kod sela Ba, na površini oko 10 ha. Na ovom brdsko – planinskom postoru, gde se smenjuju interesantne biocenoze sa karakterističnim područjima izvanrednih lepota, posebnu pažnju treba usmeriti ka šumskim površinama, jer su one bitan element prostora i regulator niza prirodnih procesa. One su, uz to, veoma vredne rekreativne površine. Da bi ovo područje ostalo atraktivno, zadatak Šumske uprave Valjevo jeste da obezbedi pošumljavanje strmih terena, naročito erodiranog zemljišta, kao i da se učini sve, da se u vrednim ekonomskim šumama što brže prirodno obnavlja šumska vegetacija. Naročitu pažnju potrebno je usmeriti ka zabrani krčenja šuma radi dobijanja poljoprivrednih površina. Takođe, treba raditi na strožijoj kaznenoj politici kada su u pitanju nerazumne seče u privatnim šumama koje čine veliki deo šuma valjevskog područja (81%), a samim tim i kičmu ekosistema ove regije. Veći deo podloge valjevskog područja čina krečnjačko – dolomitske stene na kojima je formirano različito zemljište. Te stene su ispresecane hidrografskim objektima kao što su: stalni tokovi, sušice, periodski tokovi, vrela, izvori, estavele i ponori. Ogromno bogatstvo pomenutih tokova uslovilo je da se baš među njima nađe veliki broj područja koje je potrebno zaštititi. 104

16.1 Klisura reke Sušice i Povlensko vrelo Sušica je desna pritoka Jablanice, koja je desna sastavnica Kolubare. U izvorištu se zove Povlenska reka, koja kada sa vododrživih stena pređe na krečnjake, počinje postepeno da gubi vodu i postaje Sušica. Bojenjem je ustanovljeno da se deo voda ove reke javlja na Zelencima (izvorišta reke Gradac), kao i na Pakljanskim vrelima, sa kojih se vodom snabdeva jedan deo Valjeva. Nakon periodičnog toka ova reka ponovo izvire, ali sada pod imenom Gračanica, koja se nakon kratkog toka uliva u Jablanicu. Od ponora, ispod zaseoka Milićevići, počinje kanjon Sušice, koji je dugačak 6 750 metara, a mestimično mu širina iznosi 1,5 do 2 metra. Dubina kanjona iznosi 200 do 300 metara. Ranije su Povlenska reka i njena desna pritoka - Polička reka, proticale čitavom dužinom kanjona, u vlažnom delu godine, međutim, od kako je otvoren stari ponor u Milićevićima, na kontaktu vodonepropustljivih stena i krečnjaka, to se izuzetno retko dešava, jer obnovljeni ponor može da primi sve vode Povlenske reke. Na čitavom toku Povlenske reke, od zaseoka Mojići, pa do izlaska iz kanjona, svuda su prisutni nevidljivi ponori. Prema R. Lazareviću Sušica je jedan od tri alogena vodotoka, ovog dela Srbije, koji se očuvao pred snažnim kraškim procesom. Kanjon ove reke se smatra jednim od najneobičnijih u ovom delu Srbije. Ova reka poznata je i po retkim hidrografskim oblicima kao što su estavele (u sušnim periodima ima karakter ponora, dok tokom drugog dela godine ima karakter izvora). Ovakvi oblici otrkiveni su na dva mesta u dolini Sušice, nizvodno od njenog izlaska iz kanjona. Prva grupa estavela (Rigoč i Jama) nalaze se levo od Sušice, oko 100 metara uzvodno od ušća Gračanice. Izvorišni deo reke Sušice, tj. Povlenska vrela, spadaju u grupu najizdašnijih vrela Valjevskog kraja (pored Zelenca, Pakljanskog vrela itd.). Izvire ispod samog Povlena u visokoj sastojini bukve, kojom gazduje Šumska uprava Valjevo. Akcijom revirnog inženjera gazdinske jedinice „Medvednik-Jablanik-Povlen“ – Vlade Lazića i ostalih zaposlenih u Šumskoj upravi, tokom 2014. godine na samom izvorištu Povlenske reke, u bukovoj sastojini, napravljena je nadstrečnica koja ima za cilj da pruži odmor turistima, planinarima i ostalim posetiocima ove prelepe planine. Cilj rukovodstva Šumske uprave Valjevo je da u budućem periodu, na području Medvednika i na drugim atraktivnim lokacijama, napravi što veći broj ovakvih objekata.

105

Inženjer Đuričić Slavoljub – nekadašnji revirni inženjer u ŠU Valjevo, aktuelni šef korišćenja u ŠG „Boranja“ Fotografija zabeležena pored Povlenskog vrela

Letnjikovac pored Povlenskog vrela izgrađen angažmanom rukovodstva Šumske uprave

106

Reka Sušica u sušnom periodu i periodu obilnijih padavina (zabeleženo na istom lokalitetu)

107

16.2 Park – šuma Divčibare Šume turističkog centra Divčibare se nalaze na području četiri opštine: Valjevo, Mionica, Kosjerić i Požega. Područje planine Maljen (1 100 metara nadmorske visine), gde se i nalazi ovaj turistički centar, čine izuzetno vredne privredne šume, a sa druge strane prisutne su i šume koje imaju rekreativnu funkciju. Ipak, od najvećeg značaja su četinarke šume, koje na ovom području dominiraju. Od četinara na ovoj planini se javljaju beli i crni bor, jela, smrča (u nešto manjem broju na par lokacija), kleka i planinski bor, predstavljen malim brojem stabala. Šume belog i crnog bora su najzastupljenije na Maljenu i na njih otpada oko dve trćine šumske površine. Pored mešovitih šuma ove dve vrste, javljaju se i monodominantne šume. Ovo je jedinstven slučaj u Srbiji da beli bor formira sastojinu bez učešća crnog bora. Navedenim šumama gazduju opština Valjevo, ŠU Valjevo i ŠU Kosjerić. Posebno je interesantna mala skupina planinskog bora koja raste u centru Divčibara, sobzirom da se ova vrsta javlja na nadmorskim visinama preko 2 000 metara, a pouzdano se zna da nije nastala uticajem čoveka. Od listopadnog drveća u okviru ostalih privrednih šuma ovog područja kojima gazduje šumska uprava Valjevo, javljaju se bukva i breza, same, ili u zajednici sa četinarima, a zastupljeni su i crni i beli jasen, hrast, cer, obična i mečija leska, jasika, planinska iva, gorski javor, grab itd. Ceo Maljen, a prema tome i Divčibare, karakteristični su po velikom broju različitih šumskih i livadskih zajednica. Od početka marta, kada krene sneg da se topi, javljaju se jeremičak, crnjuša i kaćun. Tokom aprila javljaju se značajne biljke za floru ovog područja a to su: narcis i jaglika. Pored ovih biljaka javljaju se još i planinska babosvilka, purpurni kaćunak, zlatan, lincura (lekovita biljka) i mnoge druge vrste koje predstavljaju ukras pašnjaka ove planine.

Pogled na četinarske šume Maljena

108

Panorama Divčibara

Borova park - šuma u samom centru Divčibara koja ima rekreativnu funkciju 109

Skijaška staza na Divčibarama u čijoj je izradi učestvovala i ŠU Valjevo

110

16.3 Povlenske kugle Prva kugla je pronađena u teško pristupačnom potoku, pritoci Poličke reke, Jablaničkog sliva, na nadmorskoj visini od 890 metara. Pomenuta kugla je pronađena kada se tokom seče stabala iz odronjene zemlje skotrljala u potok. Kugla je prečnika jednog metra, i nakon njenog otkrića privukla je veliku pažnju kako žitelja sela, tako i geologa. Kasnije je na istočnoj strani Malog Povlena, na izvorištu reke Zabave, pronađen veći broj sličnih kugli (tridesetak), različitih dimenzija, od nekoliko santimatara do dva metra. Naučnicima je u početku bilo teško da objasne postojanje takve kugle na području ove planine na kojoj nema kamena takve vrste. Milan Pujić, geolog koji je dugo i predano istraživao venac Valjevskih planina, smatra da je poreklo ovih kugli vezano za geološku istoriju. U srednjoj juri, pre oko 150 miliona godina, formirao se u Zemljinoj kori kompleks sedimentnih stena, poznat kao dijabaz-rožnačka formacija, od čega je i načinjen najveći deo severnih padina Valjevskih planina. Zajedničko svojstvo razvoja jure u valjevskom kraju, koji pripada istočnom obodu unutrašnjih Dinarida, ogleda se u čestim produbljivanjima i oplićavanjima morskog dna, taloženjem raznih sedimenata i facija, uz česte i snažne submarinske i vulkanske aktivnosti. U takvim geološkim uslovima nastale su povlenske kugle. U svakom slučaju, povlenske kugle su još jedna prirodna atrakcija koja krasi šume valjevskog kraja, jer kao takve nisu česta pojava na prostorima naše zemlje.

Inženjer Djuričić Veroljub na terenu, pored jedne od povlenskih kugli.

111

16.4 Vodopad „Skakalo“ Vodopad Skakalo se nalazi na planini Maljen, nedaleko od puta koji od Mionice vodi ka ovoj planini. Formiran je na reci Manastirici, koja izvire između visova Velikog brda i Orlovca sa jedne strane i masiva Kraljevog stola, najvišeg vrha Maljena sa druge strane. Vodopad je visok 30 m. Teren koji okružuje ovaj vodopad nije pristupačan tako da se obilazak preporučuje avanturistima i onima koji nemaju problem u snalaženju na ovakvim terenima. Ispoda glavnog vertikalnog vodopada teku dva manja koja se probijaju kroz ogromne stene nagomilane jedna na drugu. Vodopad je bogat vodom, naročito u proleće i za vreme kišnih perioda. Do samog podnožja vodopada je moguće prići nekako, ali u podnožje glavnog i najvećeg vodopada skoro nikako u vreme kada je pun vode. U zimskom periodu, kada vodopad ostane bez vode, moguće je penjanje uz stene kojima voda pada, što ga čini pogodnim za treninge alpinista. Takođe, u zimskim mesecima veoma je atraktivan jer se na njemu formiraju specifične ledenice. Vodopad se nalazi u okviru gazdinske jedinice „Maljen 1“, na granici 23 i 25 odeljenja. Vodopad okružuju državne šume kojima gazduje Šumska uprava Valjevo.

112

113

16.5 Kanjon reke „Gradac“ Klisura reke Gradac, sa njegovim izvornim pritokama, po izuzetnim odlikama i po stepenu očuvanosti, pripada manje poznatim, prirodnim vrednostima Srbije. Reka leži južno od Valjeva i uliva se u Kolubaru sa njene desne strane. Bogatstvo klisure velikim brojem retkih biljnih i životinjskih vrsta, kao i podzemnim oblicima kraške erozije, je izrazito. Geološka podloga ovog predela, uticala je na pojavu strmih odseka, sipara, litica, jama, ponora i vrtača, koji u mnogome uvećavaju atraktivnost područja. Ni u mnogo većim i poznatijim klisurama nije zabeležen toliki broj pećina. Ima ih gotovo 70, a još uvek se otrkivaju nove. Neke od tih pećina su impresivnih dimezija po veličini podzemnih sala i dužini prostiranja kao što je Degurićka pećina. Ono što krasi ovu reku jeste i bogatstvo potočne pastrmke, rakova, kao i velika populacija vidri, što ukazuje na izuzetno čistu vodu koja protiče ovim velelepnim kanjonom. U pogledu kvaliteta vode, Gradac spada u one koje su u velikoj meri očuvane. Proticaj vode je relativno snažan, a kapacitet stabilan. Ono što je karakteristično za ovu reku, s’obzirom da je usekla teren krečnjačko-dolomitskih stena, jeste da je ona ponornica. Periodični tok ove reke naziva se Suvaja, a izvorišni kraci Bukovska reka i reka Zabava. Kada se ove dve reke spoje, i pređu sa vododrživih stena na krečnjačke, tok se postepeno gubi (Suvaja), da bi se nakon nekoliko kilometara ponovo javio u vidu izvora Zelenci (najizdašniji izvor) i Kolovrat. Opiti sa bojom pokazuju da je ova reka povezana sa njenim zapadnim susedom, gore pomenutom Povlenskom rekom, putem podzemnih kanala. Kanjon reke Gradac je 1987. godine, od njenog izorišta - Zelenci, pa do vodozahvata Ploče, stavljen pod zaštitu države kao Zaštićeno prirodno dobro druge kategorije (Predeo izuzetnih odlika). Za staraoca zaštićenog područja ovlašćeno je Ekološko društvo Gradac. Nadzor nad državnim šumama u neposrednoj blizini kanjona, kao i stručno-tehničke poslove, obavlja Šumska uprava Valjevo. Prisutan šumski pokrivač ima ogroman značaj u očuvanju pejzažnih i ambijentalnih vrednosti pomenutog područja. U neposrednoj blizini reke prisutne su zajednice crne jove, različitih vrsta vrba, kao i poljskog jasena. Na izdignutim delovima kanjona javlja se bukva, beli i crni grab, cer, hrastovi i druge vrste. Takođe su prisutne i sađene vrste četinara, kao i uneti bagrem, što predstavlja alohtone vrste ovog područja. U doglednoj budućnosti treba da sledi postepena zamena četinara, kao i egzota, sađenjem autohtonih lišćara po određenom planu. Aktom o zaštitom ovog kanjona iz 1987. godine, zabranjena je eksploatacija šuma na način koji je doveo do njihove degradacije. Dozvoljeno je krajnje selektivno korišćenje šuma uz primenu savremenih uzgojno-sanitarnih mera nege. Pored toga zabranjeno je odlaganje komunalnog otpada, kaptiranje izvora, eksploatacija šljunka, uništavanje i uznemiravanje retkih biljnih i životinjskih vrsta, izgradnja objekata itd.

114

115

17. Zaštićene biljne i životinjske vrste područja kojim gazduje Š.U. Valjevo Na području kojim raspolaže Šumska uprava Valjevo postoji, pored navedenih zaštićenih lokaliteta, i veliki broj biljnih i životinjskih vrsta koje uživaju zaštitu što zbog svojih specifičnosti, što zbog malog boja njihovih polulacija. Raznolikost biodiverziteta ovog područja uslovio je pojavu različitih biljnih zajednica od kojih se neke javljaju u jako brojnim populacijama, dok su neke pod zaštitom države kao prirodne retkosti. U cilju zaštite prorodnog bogatstva Srbije, 1999. godine je urađena naučna publikacija Crvena knjiga flore i faune Srbije koja sadrži preliminarnu listu najugroženijih biljaka i životinja prema kriterijumima Međunarodne unije za zaštitu prirode. U Srbiji postoji 215 ugroženih vrsta biljaka koje su stavljene pod najstorži režim zaštite. Neke od njih rastu na području kojim gazduje Šumska uprava Valjevo.  Zaštićene biljne vrste: - Mečja leska (Corylus colurna), lincura (Gentiana lutea), kaćunak mali (Orchis trideta), kaćunak Orchis mascula), kaćunak pegavi (Doctylorhya musculata), vrenjak (Gimnodenia conopsea), zasučak (Spirathes spiralis), plaštak (Anacamptis pyramidalis), ciklama (Cyclamen purpurascens), divlji karanfil (Dianthus caryophyllus), visibaba (Galanthus nivalis), crvena orhideja (Cephalanthera rubia).  Zaštićene životinjske vrste: - Beloglavi sup (Gyps fulvus), jastreb kokošar (Accipiter gentilis), sova ušara (Bubo bubo), veliki vranac (Phalacrocorax carbo), kukavica (fam. Cuculidae), senica (Parus major), vrabac (rod Passer), veverica (rod Sciurus), lasica (rod Mustela), krtica (rod Talpidae), slepi miš – ljiljak (rod Chiroptera), rečni rak (Astacus astacus), strižibuba (fam. Cerambycidae), jelenak (Lucanus cervus), lastin rep (Papilio machaon). U prilogu su date fotografije biljnih vrsta (neke su lekovite, a neke zaštićene), zabeležene na različitim lokalitetima područja kojim gazduje Šumska uprava Valjevo. Autor fotografija je geoometar Svetolik Kovačević, zaposlen u Šumskoj upravi Valjevo.

116

117

118

119

18. Spisak radnika koji su se zaposlili u Š.U. Valjevo u periodu od 1991. do 2015. godine 

Napomena: U zagradi je upisana godina dolaska radnika u Šumsku upravu, kao i godina odlaska iz iste.

1. Inženjeri: - Gojković Ilija (1992-1995) - revirni inženjer; Vidić Boško (1993) – revirni inženjer; Teodosić Petar (1995-1996) – inženjer pripravnik; Branković Dragan (1996-1997) – Inženjer pripravnik; Lazić Vladimir (1996) – revirni inženjer; Todorović Slobodan (1997-2013) – inženjer na privatnim šumama; Živanović Branimir (1998) – referent korišćenja šuma; Đurić Slovoljub (1998-2009 prešao u Šumsko gazdinstvo „Boranja“) – revirni inženjer; Erčić Ješa (1998-2005 prešao u Generalnu direkciju); Borozan Dragan (1998-2006 prešao u Generalnu direkciju); Vučinić Željko (1999) – revirni inženjer na privatnim šumama; Glogovac Predrag (1999-1999); Kojić Vladimir (2001) – revirni inženjer na privatnim šumama; Stojaković Gordana (2006-2007) – inženjer pripravnik; Čkojić Daliborka (2007-2008) – inženjer pripravnik; Nikolić Miodrag (2008) – revirni inženjer. 2. Kancelarijsko osoblje: - Radović Dušanka (1993) – knjigovođa; Peruničić Zdravka (1998-2014) – pravnik. 3. Šumari: - Jerinić Radenko (1992-1993); Voštić Đorđe (1992-1992); Negojević Živan (1992-1998); Resimić Ljubinka (1992-2013); Petrović Zoran (1992); Đorđević Radisav (1992-1994); Kraljević Stanoje (1992); Ćirović Živorad (1992-1993); Milošević Jevrem (1992); Drajić Živko (1992); Savić Milutin (1992-1999); Vasić Borivoje (1992); Rakić Radovan (1993-1998); Janković Vojislav (1993-1993); Antonić Pavle (1993-2005); Nestorović Milija (1993); Lazić Željko (1993-1996); Radišić Goran (1993-1994); Knežević Miroslav (1993-1994); Peruničić Stanko (1993-1998); Vuković Željko (1993-1999); Alimpić Milivoje (1993-1994); Mijušković Branislav (1994-1995); Petrović Milan (1994); Jevtić Sredoje (1994); Rakić Goran (19941997); Obradović Boran (1995); Nikolić Dejan (1995-2006); Milivojević Milijan (1996); Savić Radenko (1996-2007); Vukelić Milan (1996); Likodrić Danijel (1996-1997); Lazić Dušan (1996-1996); Ilić Radenko (1996-1997); Balčić Slobodan (1997-1977); Vojvodić Borislav (1997); Cvetković Živan (1997-2000); Grčić Dragan (1997-2009); Rakić Milovan (1998); Janjić Ljiljana (1999-2003); Milivojević Dragan (1999); Dimitrijević Dragan (1999); Obradović Milenko (1999-2001); Selaković Slavko (1999-2001); Peruničić Miodrag (1999-1999); Ilić Radenko (1999-2001); Orozović Saša (1999-2000); Blanuša Milan (1999-2004); Milošević Vladan (1999); Đuknić Milovan (1999); Đuričić Veroljub (1999); Božić Mileta (2000-2001); 120

Armuš Marinko (2000-2008); Nedeljković Blagoje (2001-2002); Tomić Branislav (2001-2002); Stanković Tihomir (2002); Damnjanović Željko (2007-2007); Gojković Veljko (2013). 4. Poslovođe: - Jorgić Predrag (2004) – poslovođa prijema drvnih sortimenata; Selaković Slavko (2004) – poslovođa otpreme drvnih sortimenata; Madžarević Nemanja (2007) – poslovođa prijema drvnih sortimenata; Vujić Vladan (2007) – poslovođa prijema drvnih sortimenata. 5. Šumski radnici: - Bebić Goran (1991-1997); Nestorović Jovan (1994-2013); Petrović Željko (2011-2014); Maksimović Nikola (2013-2014). 6. Ostali radnici: - Petrović Željko (2014) – vozač.

Inženjeri (Vidić Boško i Lazić Vladimir) sa šumarima nakon doznake (2012. godine)

121

Šumari u saradnji sa JKP „Vidrak“ u akciji uklanjanja čvrstog otpada iz G.J. „Jautina“ (2008. godine

Uspostavljanje šumskog reda u smrčevoj kulturi (Jautina)

122

Okopavanje i prašenje u veštački podignutoj kulturi divlje trešnje, Jautina (2011. godine)

Pripremljena površina za sadnju javorom, G.J. „MJP“, 39 b odelenje (prethodila čista seča obavljena zbog snegoloma i vetroloma bukove sastojine tokom 2010. godine)

123

Pripremljena površina za sadnju topole i zaštita sadnica od srna i glodara („Podgorina-Vis“, odeljenje 46 c, d)

124

Šumar Đuričić Veroljub u veštački podignutoj kulturi topole (2009. godine)

125

Krojenje debla i postavljanje klanfi radi spreÄ?avanja raspucavanja

126

Geometar Svetolik Kovačević na terenu; uspostavljanje granice državnih šuma

Šumar Jevtić Sredoje (Reon Pecka) obeležava granicu državne šume (postavljanje humki)

127

19. Popis zaposleni u Š.U. Valjevo i njihova radna mesta (januar 2015. godine) 1. Živić Srđan – Šef Šumske uprave Valjevo, 2. Branimir Živanović – Referent korišćenja šuma, 3. Lazić Vladimir – Revirni inženjer gazdinske jedinice „Medvednik-Jablanik-Povlen“ i „Jelje“, 4. Vidić Boško – Revirni inženjer gazdinske jedinice „Maljen 1“ i „Maljen 2“, 5. Nikolić Miodrag – Revirni inženjer gazdinske jedinice „Jautina“, „Rajac-Peštan“, „Podgorina-Vis“ i „Magleš“, 6. Vučinić Željko – Revirni inženjer na privatnim šumama, 7. Kojić Vladimir – Revirni inženjer na privatnim šumama, 8. Kovačević Svetolik – Geometar, 9. Radović Dušanka – Knjigovođa, 10. Marjanović Svetlana – Blagajnik, 11. Nešić Mileva – Administrator, 12. Stanković Tihomir - Šumar na državnim šumama (Reon Divčibare), 13. Vojvodić Borislav - Šumar na državnim šumama (Reon Magleš), 14. Kojić Veselin - Šumar na državnim šumama (Reon Krčmar), 15. Petrović Zoran - Šumar na državnim šumama (Reon Planinica), 16. Milivojević Milijan - Šumar na državnim šumama (Reon Mravinjci), 17. Jevtić Sredoje - Šumar na državnim šumama (Reon Pecka), 18. Đuričić Veroljub - Šumar na državnim šumama (Reon Jautina), 19. Vukelić Milan - Šumar na državnim šumama (Reon Lazarevac), 20. Nestorović Milija - Šumar na državnim šumama (Reon Medvednik), 21. Glišić Nikola - Šumar na državnim šumama (Reon Jablanik), 128

22. Obradović Boran - Šumar na državnim šumama (Reon Podbukovi), 23. Madžarević Slavoljub - Šumar na državnim šumama (Reon Valjevo), 24. Šutić Aleksandar - Šumar na državnim šumama (Reon Rajac), 25. Milošević Vladan – Šumar na privatnim šumama (Reon Obrenovac), 26. Drajić Živko - Šumar na privatnim šumama (Reon Osečina), 27. Milošević Jevrem - Šumar na privatnim šumama (Reon Ub), 28. Dimitrijević Dragan - Šumar na privatnim šumama (Reon Ljubovija, Pecka), 29. Dunjić Slobodan - Šumar na privatnim šumama (Reon Valjevo), 30. Rakić Milovan - Šumar na privatnim šumama (Reon Osečina), 31. Milivojević Dragan - Šumar na privatnim šumama (Reon Ljig), 32. Vasić Borivoje - Šumar na privatnim šumama (Reon Lajkovac), 33. Djuknić Milovan – Šumar za privatne šume (Reon Belanovica), 34. Kraljević Stanoje - Šumar na privatnim šumama (Reon Lazarevac), 35. Gojković Veljko - Šumar na privatnim šumama (Reon Mionica), 36. Madžarević Nemanja – Poslovođa prijema drvnih sortimenata, 37. Jorgić Predrag – Poslovođa prijema drvnih sortimenata, 38. Vujić Vladan – Poslovođa prijema drvnih sortimenata, 39. Petrović Miloš – Poslovođa otpreme drvnih sortimenata, 40. Selaković Slavko – Poslovođa otpreme drvnih sortimenata, 41. Marković Miroslav – Šumski radnik, 42. Petrović Željko – Vozač, 43. Manojlović Aleksandar – Radnik pod ugovorom o radu na određeno.

129

20. Status Š.U. Valjevo od 1900. do 2015. godine  1900. - 1914. godine Okružna šumska uprava Valjevo (više instance: Ministarstvo privrede - Odeljenje za šumarstvo);  1914. – 1921. godine Okružna šumska uprava Valjevo (više instance: Centralna šumska uprava Beograd);  1921. – 1929. godine Okružna šumska uprava Valjevo (više instance: Generalna Direkcija šuma Beograd);  1929. – 1941. godine Šumska uprava Valjevo (više instance: Direkcija šuma Čačak; Generalna direkcija šuma Beograd);  1941. – 1947. godine Šumska uprava Valjevo (više instance: Direkcija šuma Beograd);  1947. – 1956. godine Šumsko gazdinstvo „Maljen“ Valjevo (više instance: Direkcija šuma Beograd);  1956. – 1963. godine Sresko Šumsko gazdinstvo Valjevo (više instance: Direkcija šuma Beograd);  1963. – 1978. godine Šumska uprava Valjevo (više instance: Šumsko gazdinstvo „Boranja“ Loznica; Direkcija šuma Beograd);  1978. – 1988. godine Osnovna organizacija udruženog rada „Maljen“ Valjevo (više instance: Radna organizacija „Boranja“ Loznica; Samostalna organizacija udruženog rada „Srbija“);  1988. – 1991. godine Šumska uprava Valjevo (više instance: Javno preduzeće „Boranja“ Loznica; Javno preduzeće „Šume Srbije“ Beograd); 130

 Od 1991. godine (aktuelni sistem organizacije šumarstva Srbije) Šumska uprava Valjevo (više instance: Šumsko gazdinstvo „Boranja“ Loznica; Javno preduzeće „Srbijašume“ Beograd).

Zgrada Šumske uprave Valjevo

131

21. Rukovodioci Š.U. Valjevo od 1900. do 2015. godine  1900. – 1914. godine Okružni šumar Okružne Šumske uprave Valjevo - Dragutin Kralovac;  1914. – 1920. godine Okružni šumar Okružne Šumske uprave Valjevo – Mihajlo Divjak;  1920. – 1930. godine Okružni šumar Okružne Šumske uprave Valjevo – Velizar Popović;  1930. – 1942. godine Šef Šumske uprave Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Senić;  1942. – 1948. godine Šef Šumske uprave Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Mića Mihajlović;  1948. – 1951. godine Direktor Šumskog gazdinstva „Maljen“ Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Miroslav Ćirić;  1951. – 1953. godine Direktor Šumskog gazdinstva „Maljen“ Valjevo – diplomirani inženjer bujičarstva i erozije Drašković;  1953. – 1958. godine Direktor Sreskog Šumskog gazdinstva „Maljen“ Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Borislav Tomašević;  1958. – 1959. godine Direktor Sreskog Šumskog gazdinstva „Maljen“ Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Dragan Đukić;  1959. godine V.D. Direktor Sreskog Šumskog gazdinstva „Maljen“ Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Bratislav Sekulić; 132

 1959. – 1963. godine Direktor Sreskog Šumskog gazdinstva „Maljen“ Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Jova Đurđević;  1963. – 1979. godine Šef Šumske uprave Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Bratislav Sekulić;  1979. – 1982. godine Šef Osnovne organizacije udruženog rada „Maljen“ Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Svetozar Milutinović;  1982. – 1983. godine V.D. šef Osnovne organizacije udruženog rada „Maljen“ Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Bratislav Sekulić;  1983. – 1991. godine Šef Osnovne organizacije udruženog rada „Maljen“ Valjevo, a od 1988. godine šef Šumske uprave Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Vladimir Filipović;  1991. – 1998. godine Šef Šumske uprave Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Dragić Tomić;  1998. – 1999. godine V.D. šef Šumske uprave Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Srđan Živić;  1999. – 2000. godine Šef Šumske uprave Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Boško Vidić;  Od 2000. godine (aktuelni šef Šumske uprave Valjevo) Šef Šumske uprave Valjevo – diplomirani inženjer šumarstva Srđan Živić.

133

22. Zaključak Iz priloženog se može zaključiti da je Šumska uprava Valjevo, preduzeće sa jako dugom tradicijom, jer spada u red prvih Šumskih uprava koje su osnovane u sistemu savremenog šumarstva, te tako, predstavlja temelj organizovanog šumarstva u Srbiji. Još od početka njenog osnivanja, pa do današnjeg dana, valjevska Šumska uprava je odolevala nedaćama i problemima koje je turbulenta prošlost Srbije sa sobom nosila. Ti problemi ticali su se bespravnih seča koja su bile intenzivne, i naročito izražene u posleratnim periodima, vremenskih nepogoda koje su često uništavale ogromne šumske površine, političkih turbulencija koje nisu zaobilazile ni sveru šumarstva, kao i vlasničke strukture (81 % privatnih šuma), atipične za Republički prosek, koja je vrlo često pod okriljem labavog zakona, bila sklona raubovanju od strane vlasnika. Suočavajući se sa nedaćama šumarstva ovih krajeva, Šumska uprava Valjevo je uspešno odolevala i vrlo često bila jedna od najuspešnijih u čitavom sistemu JP „Srbijašume“, a u pojedinim godinama i uprava za primer drugima. Negujući prave vrednosti, tradicionalno dobrog ophođenja prema šumi, valjevska Šumska uprava je ugostila veliki broj stručnjaka i profesora iz različitih delova naše zemlje, kao i regiona, koji su bili česti gosti pojedinih šumskih kompleksa u okviru preduzeća (Bogovađa itd.). U godinama kada je šumarska struka bila u usponu, sa ovih prostora iznedrili su se pravi stručnjaci koji su dali veliki doprinos šumarstvu Zapadne Srbije, i uspostavili temelje praktičnog znanja da služi kao osnova budućim generacijama kojima su šume date na upravljanje (Bratislav Sekulić, Nada Marinović, i mnogi drugi). Tokom devedesetih godina, Šumska uprava je ulagala veliki napor da kroz edukativna predavanja, bazirana na ekološkim postulatima, kao i putem udruženja, doprinese povećanju ekološke svesti kod mladih. Mnogi realizovani projekti, kao i udruženja osnovana od strane zaposlenih u preduzeću, i dan danas žive i predstavljaju ogledalo struke tog vremena. Poštujući reči velikog prirodnjaka Josifa Pančića: „Samo ako shvatimo značaj šuma, moći ćemo postići ono što nauka propisuje i što nam nalaže naša i našega potomstva korist“, Šumska uprava Valjevo će nastaviti da gazduje prirodnim bogatstvom koje joj je kao privilegija dato na upravljanje.

134

23. LITERATURA 1. Šume i šumarstvo Srbije na kraju 20. i početku 21. veka – profesor doktor Slobodan Vučićević; 2. Šumska hronika od 1999. do 2015. godine – diplomirani inženjer šumarstva Srđan Živić; 3. Autobiografija Bratislava Sekulića – diplomirani inženjer šumarstva Bratislav Sekulić; 4. Digitalizovana građa Istorijskog arhiva grada Valjeva; 5. Registar zaštićenih objekata prirode na području kojim gazduje Š.U. Valjevo; 6. Podrinjsko – valjevske planine – Prof. dr. Milorad Vasović.

135