จาก… ปราโมทย์ นาครทรรพ
ชัยอนันต์ ที่รักยิ่ง วันไหนๆ ก็เหมือนกัน อาทิตย์ไหนๆ ก็เหมือนกัน แต่ทาไมมันจึงต้องเป็นวันนี้ และอาทิตย์นี้ มันเป็นวันที่พี่ต้องไปโรงพยาบาลแต่เช้า และเป็นอาทิตย์ที่พี่ต้องไปโรงพยาบาลทุกวันตั้งแต่วันจันทร์เป็นต้นมา ป๋อง พงศ์ศักดิ์, เกียรติชัย, จรัส ต่างก็อาสาจะพาพี่ไปเยี่ยมชัยอนันต์ อาทิตย์โน้นก็แล้ว อาทิตย์นี้ก็แล้ว เห็นไหมล่ะ มนุษย์คนไหน ก็ไม่แน่เท่าเวลาสักคน เมื่อเช้านี้ จรัสโทรมาแต่มืด พี่รู้แล้วว่าเรื่องอะไร และไม่อยากฟัง ในทึ่สุด เวลาก็เลือกจัดการกับพวกเรา แต่ละคนแต่ละเวลา สุดแท้แต่เวลาจะให้เราทาอะไร แต่เดี๋ยวนี้ ชัยอนันต์ชนะเวลาแล้ว แปลกไหมล่ะ ชัยอนันต์ พี่คิดถึงชัยอนันต์เรื่องชิคาโก ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ
และขอให้โกศลไปหารูปชิคาโกมาให้พี่หน่อยที่มีรูปชัยอนันต์ พอคืนวันศุกร์ โกศลก็โทรมาบอกว่า หาได้แล้วเป็นปึกๆ เลย รวมทั้งเรื่องราวของชิคาโกด้วย ที่นั่น ชัยอนันต์ขึ้นเวทีสาธารณะเป็นครั้งแรก มีรุ่นพี่นะ พ่อของชัยอนันต์ด้วย คือ พล.ต.ต. สง่า กิตติขจร มีอาจารย์ป๋วยด้วย อีกไม่กี่ปีต่อมา พวกที่ไปประชุมชิคาโกมาลงชื่อเรียกร้องรัฐธรรมนูญในปี ๒๕๑๖ เป็นแถว หลายสิบคน รวมทั้งสง่า กิตติขจร ยกเว้นอยู่ ๒ คนคือพี่ กับอาจารย์ป๋วย พี่ยังต่อว่าชัยอนันต์และพวกลูกศิษย์ว่าประพฤติตัวไม่ผิดกับเผด็จการที่บังอาจเอาชื่อพี่ไปลงเป็น ๑ ใน ๑๐๐ ของพวกเรียกร้องรัฐธรรมนูญด้วยโดยไม่ขออนุญาต พี่ยอมรับเกียรติไม่ได้ ขอให้ลบชื่อออก เหลือแค่ ๙๙ คน โกศลบอกพี่ว่ารูปจริงๆ ที่หามาได้ดูแล้วชัด พอสมควร แต่ส่งมาทางไลน์ให้พี่หายอยาก เป็นตัวอย่างก่อน รูปที่โกศลส่งมานั้นเลือนลาง ต่างกับความ ทรงจาของพี่เกี่ยวกับชัยอนันต์ที่มันยังเจิด จ้าอยู่เหมือนกับเหตุที่เพิ่งเกิดเมื่อวันวาน
ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ
บ่ายวันนี้พี่ไม่มีแรง แต่พี่ก็ได้ไปเยี่ยมชัยอนันต์ที่วัดเทพศิรินทร์แล้ว ในชีวิตพี่มีแต่ชมชัย อนั นต์ ยกเว้น ๒ เรื่องเท่านั้นที่พี่ตาหนิชัยอนันต์อย่างรุนแรง วันนี้พี่ได้ขออโหสิกรรมกับชัยอนันต์แล้วนะ เอาไว้พี่มีแรงจะคุยเรื่องอื่นๆ ให้เพื่อนๆ ชัยอนันต์ฟัง ถ้าชัยอนันต์อยากได้ยิน ก็ต้องใช้กาลังภายใน มากหน่อยนะ ตอนนี้ดูรูปมัวๆ จากโกศลไปพลางก่อน
ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ
คนยังคงยืนเด่นโดยท้าทาย.....ชัยอนันต์ สมุทวณิช
ชัยอนันต์ ที่รักยิ่ง พี่ยังไม่รู้ว่าจะไปงานชัยอนันต์ได้หรือเปล่า เดี๋ยวก็รู้ เพราะมีคนอาสามารับมาก ทราบว่าเมื่อคืนวันพุธมีผู้คนไปคับคั่ง โดยเฉพาะลูกศิษย์ลูกหาของชัยอนันต์ทุกสารทิศ พี่ไม่รู้ว่าชัยอนันต์เลือกที่ๆ จะไปสอนตามลาดับ โดยมีความมุ่งหมายหรือวางแผนหรือเปล่านะ พี่ไม่เคยถามและชัยอนันต์ก็ไม่เคยเล่า ยกเว้นที่เดียวที่ชัยอนันต์บอกพี่มาแต่ต้นมากๆ แล้วว่า ในที่สุดอยากไปเป็นครูใหญ่วชิราวุธ แสดงว่าชัยอนันต์เป็นคงดารงความมุ่งหมายอย่างที่สุด
ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ
สถาบันศึกษาแรกที่ชัยอนันต์สังกัดคือ NIDA หรือสถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ ที่นั่นชัยอนันต์ ได้เพื่อนอาจารย์ ๓–๔ สาขาหลักด้านการบริหารและลูกศิษย์ที่จะโตในอนาคตทั้งภาครัฐและเอกชน พี่จาไม่ได้ว่าหลังหรือก่อนนั้น ก่อนสมบัติ จันทรวงศ์กลับมา พี่ขอให้ชัยอนันต์ ไปสอนทฤษฎีการเมือง ประชาธิ ปไตยแทนพี่ ที่ธรรมศาสตร์ ชั ยอนั นต์ ได้ สานุ ศิ ษย์ กลุ่ มเบ้ อเร่ อของ อ.เสน่ ห์ เป็ นต้ นว่ า เสกสรรค์ ประเสริฐกุล ปรีดี บุญซื่อ ธัญญา ชุนชฎาธาร ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นคนยืนเด่นและท้าทายทั้งนั้น หลังจากนั้นก็ที่คณะรัฐศาสตร์ จุฬาฯ ทั้งหมดนี้ก็เป็นเครือข่ายไร้เทียมทานแล้ว สาหรับคนที่มุ่งหวัง ทีจ่ ะเห็นการเปลี่ยนแปลงสังคมที่ดีขึ้น พี่ผิดหวังในสถาบันอุดมศึกษาทุกแห่งที่กล่าวมา แต่พี่ไม่มีอะไรที่จะผิดหวังในตัวชัยอนันต์ หรือตัวเอง ถ้าเรามัวแต่เสพสุข ดีแต่พู ด ไม่ยอมทาอะไร เลย ก็ว่าไปอย่าง แต่นี่พูด ทา และยอมเปลืองตัวมาแล้วนับไม่ถ้วนครั้ง อย่างน้อย ก็ได้ ยืนเด่นและท้าทายแล้วนะชัยอนันต์ ใครไม่เชื่อก็ขอให้ดูรายการ "ยืนเด่นและท้าทายของชัยอนันต์" ดังต่อไปนี้ ยืนเด่นและท้าทาย ๑. ปณิธานชิคาโก ตุลาคม ๒๕๑๓ : เรียกร้องเสรีภาพ รัฐธรรมนูญและการเลือกตั้ง นี่คือ การสัมมนาบัณฑิตไทยครั้งแรกในอเมริกา ที่ชิคาโก มี โกศล สีสังข์ เป็นคนจัด อาจารย์ป๋วย เป็นผู้เปิดและองค์ปาฐกเกียรติยศเรื่องเศรษฐศาสตร์และการพัฒนาประเทศไทย พี่เป็นคนบรรยาย "บทบาทปัญญาชน (และความเสื่อมของประเทศไทย)" ในวงเล็บพี่มาต่อเอาทีหลังนั้น ชัยอนันต์ ได้ช่วยพี่รวบรวมสถิติและกรณีศึกษารวมทั้งตามขึ้นไปพูดสมทบด้วย แปลกนะ ใครเป็นคนคิดและวางแผนการประชุมครั้งนี้ก็ไม่ทราบ (ต้องวิจัย) แต่คนที่ไปนั้น ล้วนแต่ เข้าล็อคชัยอนันต์ทั้งสิ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พล.ต.ต. สง่า กิตติขจร เพื่อนพี่นะพ่อของชัยอนันต์ และน้องชายของจอมพลถนอม กิตติขจร เอาตัวอย่างเบาะๆ ตัวอย่างบุคคลที่ยืนเด่นและท้าทาย นับหนึ่งที่ชิคาโก เอาแค่ ๓ คน สง่า กิตติขจร ชัยอนันต์ สมุทวณิช วีรพงษ์ รามางกูร (เพื่อนรัฐศาสตร์รุ่น ๑๔ ของชัยอนันต์)
ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ
ยืนเด่นและท้าทาย ๒. เรียกร้องรัฐธรรมนูญ ตุลาคม ๒๕๑๖ ผู้ลงนามหมายเลข ๑ สง่า กิตติขจร หมายเลข ๖๒ ชัยอนันต์ สมุทวณิช หมายเลข ๑๐๐ วีรพงษ์ รามางกูร
สาเร็จแล้ว เปล่ามิใช่การท้าทายหมายเลข ๒ แต่พี่สาเร็จแล้วที่ไปงานชัยอนันต์ได้ผู้คนเต็มเอียด มากจริง แต่จะมี "คนยังยืนเด่นและท้าทาย" สักกี่คนก็ไม่รู้นะ พฤหัส ๒๐ กันยายน ๒๕๖๑
ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ
ชัยอนันต์ ที่รักยิ่ง พี่กลับมาเขียนต่อ แต่ก็ยังนั่งไม่ค่อยจะไหว เลยนาเอาคาถวายฏีกา คณะ ๙๙ ที่พี่เห็นว่าเป็นเรื่อง ความกล้าของ "คนยังคงยืนเด่นและท้าทาย" ในยุคนั้น ปี ๒๕๓๑ ยุคที่อานาจทหารและอานาจ พรรคการเมือง (แก๊งเลือกตั้งแบบรวมศูนย์-รวบอานาจ-เป็นทาสหัวหน้า) ได้ฮั้วกันครองอานาจ การเมืองมานานเกินควร จนจะกลายเป็นเยี่ยงอย่างที่ไม่ดี และสร้างปัญหาทางการเมืองที่แก้ยาก ในอนาคต ปัจจุบันนี้ ถึงจะมีข้อแตกต่างกันบ้าง คือ ข้อ ๑. การฮั้วกันยังมิได้เกิดแต่กาลังจะเกิด ข้อ ๒. การครองอานาจ ของคณะผู้ที่ตั้งตนเองนั้น คณะปัจจุบันยังนานไม่เกินครึ่งของคณะแรก หากไม่คานึงความทันสมัย ของเทคโนโลยี การคมนาคมที่ดีขึ้ น ความรู้ของประชาชนที่ดีขึ้ น จนเป็นการก้ าวกระโดดในยุ ค ปัจจุบัน ก็จะไม่รู้สึกว่า ๔ ปีของ คสช. น่าจะนับว่านานกว่า ๘ ปีของพลเอกเปรม ข้อ ๓. ความรู้สึก และข้อมูลเชิงประจักษ์แสดงว่ายุคปัจจุบันมีการฉ้อราษฎร์บังหลวงกันอย่างมโหฬาร ในขณะที่ยุค พลเอกเปรมมีน้อยหรือแทบไม่มี ในขณะเดียวกัน ก็มีสิ่งที่คล้ายคลึงกัน นั่นก็คือ คาบรรยายข้อแรกของฎีกาน่าจะยังใช้ได้ ในยุค ปัจจุบันนี้ หากความรู้สึกแต่ก่อนจะหย่อนกว่าปัจจุบันด้วยซ้าไป เพราะฉะนั้น ถ้าจะมีกลุ่มบุคคลที่อยากถวายฎีกา ก็จะสามารถนาฎีกาปี ๒๕๓๑ ของชัยอนันต์ไป ใช้ได้อย่างสบายเลย ดังนี้ “ขอเดชะใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม ข้าพระพุทธเจ้าผู้มีรายนามข้างท้ายนี้ ขอพระราชทานวโรกาสกราบบังคมทูลพระกรุณาทราบใต้ฝ่า ละอองธุลีพระบาท ถวายความเห็นเกี่ยวด้วยสภาพการณ์และสถานการณ์บ้านเมืองดังนี้ ๑. ความวุ่นวายสับสนในทางการเมือง ความเสื่อมในศรัทธาของประชาชนที่มีต่อระบอบ ประชาธิปไตยแบบรัฐสภา ได้ทวีความรุนแรงขึ้นทุกขณะ การแตกแยกสามัคคีเกิดขึ้นใน หมู่ทหาร ข้าราชการและประชาชน เนื่องจากผู้นาทางการเมืองที่รักษาการในตาแหน่ง หัวหน้าคณะรัฐบาล มิได้วางตนเป็นกลางอย่างแท้จริง ปล่อยให้มีการนากาลังทหาร ของชาติซึ่งมีไว้เพื่อป้องกันและช่วยพัฒนาประเทศ มาแสดงพลังสนับสนุนสถานภาพ ทางการเมืองส่วนบุคคล จนก่อให้เกิดการแบ่งพรรคแบ่งพวกจนเกินความจาเป็น" ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ
(ข้อความตอนต้นของฎีกาที่นักวิชาการและข้าราชการ จานวน ๙๙ ราย ถวายแด่พระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ ในเดือนพฤษภาคม ๒๕๓๑) (โปรดคอยอ่านต่อ และกลับไปอ่านจดหมายถึงชัยอนันต์ ๒๐–๒๑ กันยายน ๒๕๖๑) ชัยอนันต์ ที่รักยิ่ง พี่กลับมาเขียนต่อตอนหัวค่า หลังข้อความตอนต้นของคาถวายฎีกานั่นแหละ แต่ ก็คงยังจบในคืนนี้ไม่ไหวหรอก ในตอนท้ายเมื่อวานนี้ พี่ได้ก็อปปี้สาเนาราชกิจจานุเบกษาที่โปรดเกล้าให้พี่เป็นตุลาการรัฐธรรมนูญ ในเดือนมีนาคม ๒๕๑๘ ก่อนชัยอนันต์ ๒๒ ปี เพื่อนร่วมคณะของพี่ไปหมดนานแล้วไม่มีใครเหลือ ที่พี่เอามาแสดงไม่ใช่อยากจะเบ่งอะไรหรอก ชัยอนันต์คงรู้ว่าแม้แต่นามบัตรฉบับเดียวพี่ก็ไม่เคยพิมพ์ เหตุผลที่พี่เอามาลงมี ๒–๓ อย่างที่ไม่เกี่ยวกันเลย จากเบาไปหาหนัก ๑. พอชัยอนันต์จากไป นสพ. ฉบับไหนฉบับนั้นก็ขึ้นต้นว่า สิ้นตุลาการรัฐธรรมนูญ ดร.ชัยอนันต์ นี่แสดงถึงความตื้นเขินบ้าฐานันดร ของสื่อเมืองไทย ที่ไม่เข้าใจว่าชัยอนันต์นั้นเป็นนักวิชาการที่ยิ่งใหญ่มีคนรู้จักนับถือทั่วโลก เพราะมี ความรู้แตกฉาน มีความเป็นอิสระ มีความกล้าหาญ "ยืนเด่นและท้าทาย" อยู่ทุกยุคทุ ก สมั ย ต่างหาก ความเป็นตุลาการรัฐธรรมนูญนั้น (สาหรับตัวพี่เองเห็นว่า)มันกระจอกนิดเดียว ๒. เรื่องหลังนี้พี่สู้ชัยอนันต์ไม่ได้หรอก เพราะพี่ทนอยู่ในวงวิชาการไม่ได้เหมือนชัยอนันต์ ส่วน เรื่ อ งรัฐธรรมนู ญ นั้ น นอกจากชั ย อนั น ต์ แ ล้ ว อาจจะไม่ มี ใ ครรู้ ด้ ว ยซ้ าว่ า พี่ เป็ น ตุ ล าการ รัฐธรรมนูญ เรียนวิชารัฐธรรมนูญมาถึง ๓ ประเทศคือ อเมริกา อังกฤษ และฝรั่งเศส พี่ก็ จะเอาเรื่องตุลาการรัฐธรรมนูญนี่แหละมาสานต่อเรื่องที่ชัยอนันต์อยากทา แต่ทาไม่เสร็จ ๓. ถึงศาลรัฐธรรมนูญเราจะมีมาตรฐานอย่างที่รู้กัน บางครั้งได้ตุลาการที่ไม่รู้หลักกฎหมายทั่วไป ด้วยซ้า แต่ตราบใดที่เรายังไม่ยุบเลิกศาลหรือคณะตุลาการรัฐธรรมนูญ เราก็ควรจะใช้สถาบันนี้ ให้เป็นประโยชน์ได้อยู่ บางทีถ้ายังไม่ถึงที่สุด ก็อาจจะละเว้นการถวายฎีกาไว้สักพักหนึ่งก่อน ด้วยการอาศัยการร้องเรียนและคาวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญนี่แหละ ที่เรามีหลักว่าถ้าถามเป็น ก็จะได้คาตอบที่ดีนั้นยังใช้ได้อยู่ ถ้าเขียนคาร้องเป็นก็จะสามารถได้คาวินิจฉัยที่ถูกต้องได้ ๔. ปัญหามีอยู่ว่า ในพรรคการเมืองต่างๆ มีลูกศิษย์ชัยอนันต์อยู่บ้าง ถ้าพรรคการเมืองนั้นๆ กล้าฟ้องว่ารัฐธรรมนูญฉบับนี้ เป็นโมฆะ เพราะมีเรื่องที่ขัดหลักรัฐธรรมนูญอยู่หลายเรื่อง ไม่ต้องเอาเรื่องทุเรศอย่างวุฒิสภาฝืนพระราชปรารภของในหลวงประชาธิปกหรอก เอาแค่ ผู้แทนในสภาเดียวกันมีสิทธิตามรัฐธรรมนูญไม่เท่ากันก็เลือกตั้งไม่ได้แล้ว ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ
ยังมีเรื่องอื่นที่สาหัสกว่านี้อีกมาก พี่อ่านดูชื่อทั้ง ๙๙ ในฎีกา ตั้งใจจะขอให้ใครครอสเช็คดูกับคณะชิคาโก กลุ่มผู้เรียกร้องรัฐธรรมนูญ ๒๕๑๖ หลายรายชื่อก็จากไปก่อนชัยอนันต์แล้ว เช่น คุณหญิงอัมพร มีสุข อาจารย์นิคม จันทรวิทูร อาจารย์เสถียร พันธรังษี เป็นต้น แต่ผู้ที่ยังอยู่ที่ดีๆ เด่นๆ ดังๆ ก็มีอยู่มาก เช่น ประเวศ วะสี ยงยุทธ ยุทธวงศ์ มรว.สุขุมพันธ์ บริพัตร ประพันธ์พงษ์ เวชชาชีวะ เจิมศักดิ์ ปิ่นทอง เสรี วงษ์มณฑา อมรา พงศาพิชญ์ สุรชาติ บารุงสุข รุ่งมณี เมฆโสภณ ธีรภัทร เสรีรังสรรค์ อัษฎางค์ ปาณิกบุตร ไกรศักดิ์ ชุณหะวัณ และอีกเยอะแยะ นับไม่ถ้วน
ทีนี้พี่จะคอยดูว่ามีใครเหลืออยู่ในหมู่คนกล้า ๙๙/๒๕๓๑ ที่จะพากันชูคบเพลิง ต่อจากชัยอนันต์ไปให้จบบ้าง ชัยอนันต์เก่งจริงๆ ที่ระดมบุคคลเหล่านี้ได้ และยังดารงความมุ่งหมายแน่ว แน่ตั้งแต่ชิคาโกมาไม่ เคยหยุดเลย ชัยอนันต์ที่รัก มีตั้งหลายอย่างเกี่ยวกับฎีกา ๙๙ ที่พี่เพิ่งรู้ และถ้าชัยอนันต์ไม่จากไป พี่ก็อาจจะ ไม่ มี ท างรู้ ตลอดชีวิ ต และมี บ างเรื่องที่พี่ ยั งไม่ไ ด้บ อกชั ยอนัน ต์ ถ้ า ชั ย อนั น ต์ รู้ แ ล้ว จะตกใจ หรือไม่อย่างน้อยก็เสียดาย เสียดายที่ฎีก าของชัยอนันต์นั้นใช้ไม่ได้ เพราะมันใช้ได้กับผู้นาที่มี หิริโอตัปปะอย่างพลเอกเปรมเท่านั้น อีก ๒–๓ วันพี่จะเล่ารายละเอียดให้ฟัง พี่ อาทิตย์ ๒๓ กันยายน ๒๕๖๑
ชัยอนันต์ ที่รักยิง่
จาก... ปราโมทย์ นาครทรรพ