Verkeershinder 2022

Leven als stadsnomaden in Utrecht

Verscholen tussen het groen op een oud braakliggend terrein wonen in Hoograven ongeveer vijftien mensen. In caravans, campers en zelfgebouwde huisjes wonen ze gezamenlijk en zorgen ze volledig voor hun eigen voorzieningen. Stadsnomaden worden ze genoemd, en terwijl andere gemeentes in Nederland beleid hebben voor deze manier van wonen is dat in Utrecht nog niet het geval. Pepijn Zwanenberg, raadslid van GroenLinks, ziet hier graag verandering inkomen en roept de gemeente op aan het werk te gaan. Een van de stadsnomaden, Timo, leidt ons graag rond en legt uit hoe ze er wonen.

Tekst en fotogra e: Robert Oosterbroek

“Je had hier eigenlijk in de zomer moeten komen, dan staat alles in bloei en is het heerlijk groen hier.” Aan het woord is Timo, die al enkele maanden samen met zo’n veertien anderen woont op een stuk braakliggend grond van de gemeente. Althans, het lag braak want sinds de groep op het terrein - waar ooit de Betonmortel Fa veranderd. Er staan plantenbakken, campers, caravans, zelfgebouwde bouwwerken, kunstinstallaties en een glijbaan om een duik te nemen in het Merwedekanaal. Dit is het thuis van de stadsnomaden.

Doe-het-zelf-mentaliteit

Niet iedereen kent waarschijnlijk het begrip stadsnomaden, en er is ook niet een eenduidige uitleg. Vaak gaat het om een groep mensen die graag op een alternatieve manier wil samenwonen. Hoewel ze graag samenwonen, kunnen individuele stadsnomaden verschillende achtergronden en verschillende leeftijden hebben. Ook zijn er verschillen tussen stadsnomaden in de verschillende steden in Nederland. Timo legt uit: “Wat ons hier in Utrecht bindt, is dat we van aanpakken houden. Er is een sterke doe-het-zelf-mentaliteit. We willen niet afhankelijk zijn, maar zorgen voor onszelf en voor elkaar. We willen in een groep samenwonen, maar óók samenleven.”

Lopend over het terrein van de stadsnomaden in Hoograven kan al snel een vergelijking gemaakt worden met een camping. Maar is het in de winter niet zwaar om zo te leven? “Zo zwaar of makkelijk als jezelf wil”, lacht Timo. “Ik heb een goed geïsoleerde camper met kachel, stroom krijg ik via zonnepanelen en internet kan ook gewoon draadloos. Water regelen we via grote jerrycans.” Het thuis van de stadsnomaden wijkt ook wel wat af van een camping, want er is op meerdere plekken ook wel gebouwd; kunstzinnige installaties maar ook de ‘woonkamer’. T legt uit: “De woonkamer hebben we gebouwd van resthout, het is de gemeenschappelijke ruimte waar we bijvoorbeeld samenkomen om te eten.” Verderop staat het toiletgebouw, ook zelf gemaakt en niet aangesloten op de riolering. Kan dat? “Ja, het is een zogenoemd composttoilet. We proberen op alle manieren zelfvoorzienend te zijn.”

Er is alleen één ding, het allerbelangrijkste, waardoor die zelfvoorzienendheid in het geding kan komen; dat is ruimte, ofte gen maar weinig terreinen beschikbaar waar mensen op deze manier kunnen wonen. Het Befu-terrein is dan ook in gebruik genomen door het te kraken. Ondertussen zijn de bewoners wel in overleg met de eigenaar, de gemeente Utrecht. En volgens GroenLinks ligt hier dan nu ook een kans om gezamenlijk een stap te maken. Eerst even heel kort de geschiedenis van het Befu-terrein. In 1957 vestigde zich hier de Betonmortel Fabriek Utrecht. In 2003 kocht de gemeente de grond aan en sindsdien hebben verschillende plannen voor het terrein de revue gepasseerd. Niks kwam van de grond. Een paar jaar geleden werd het plan gemaakt om woningen op het terrein te bouwen, maar omdat het zo dicht langs de snelweg ligt, is dit niet mogelijk is weer afhankelijk van de verbreding van de ring Utrecht en daar wordt ook al jaren over gesteggeld. Het schiet dus niet echt op. Daarom heeft de gemeente een paar maanden geleden bedacht om dan maar tijdelijke woningen te bouwen op het Befu-terrein, voor een periode van maximaal tien jaar. Voor tijdelijke woningen gelden namelijk minder strenge regels. Als dit plan doorgaat kan er in 2023 en 2024 gebouwd gaan worden. Dan moeten de stadsnomaden wel wijken.

Nieuwe plek

Die laatste ontwikkeling maakt dat zowel de stadsnomaden als GroenLinks denken dat er nu momentum is om beleid te maken voor deze manier van wonen. Raadslid Pepijn Zwanenberg legt uit: “Op allerlei plekken in Nederland leven mensen op deze manier samen. In andere steden is hier dan ook al beleid voor bedacht, zoals in Amsterdam, Nijmegen en Groningen. Het lijkt mij goed om dit ook in Utrecht te gaan doen. Het is een bijzondere woonvorm en dat moeten we als gemeente kunnen faciliteren.”

Bewoner Timo zegt dat de groep stadsnomaden die op het terrein in Hoograven woont blij is met de aandacht. “We wonen graag zo autonoom mogelijk, dus ook binnen hoe je dit soort gemeentelijk beleid vorm zou moeten geven. Maar het is goed dat er over gepraat wordt en uiteindelijk zijn wij ook echt voorstander van een beleid.” Als voorbeeld noemt T de mogelijkheid dat de gemeente een gebruiksovereenkomst aanbiedt voor een stuk braakliggend terrein, waarbij gezamenlijk afspraken gemaakt worden over het gebruik. Als de grond dan weer nodig is, wordt er gezamenlijk weer gekeken naar een nieuwe locatie. Timo: “Want er zijn altijd wel plekken in de stad waar tijdelijk geen invulling voor is, zo heeft iedereen er voordeel van.” In Nijmegen is dit gebeurd en leveren de stadsnomaden ook een maatschappelijke tegenprestatie. In Amsterdam gedoogt de gemeente een groep stadsnomaden en wordt er ook voor voorzieningen gezorgd. In Groningen zoekt de gemeente ook mee naar nieuwe terreinen voor stadsnomaden. Door beleid te maken hoeven de stadsnomaden ook niet meer via het kraken aan een terrein te komen. Timo: “Dat kan dus gedoe schelen voor iedereen.”

GroenLinks heeft via schriftelijke vragen de gemeente opgeroepen om ook met beleid in Utrecht te komen zodat deze woonvorm voor Utrechters kan blijven bestaan. Ook wil raadslid Zwanenberg weten of de gemeente wil meedenken over een nieuwe locatie voor de groep op het Befu-terrein. De gemeente Utrecht heeft een aantal weken om de vragen te beantwoorden. Over het algemeen is dit soort beleid ook niet snel gemaakt en zit de gemeente vast aan de wet- en regelgeving die er al is op het gebied van deze vraagstukken. Het is dus nog even afwachten wat de toekomst brengt voor stadsnomaden in Utrecht.