Achter de schermen

DUIC in Beeld

Dakloosheid in Utrecht onder een vergrootglas: ‘Met de stempel ‘dakloos’ heb je nog meer hobbels te overwinnen’

Een heel huis werd er afgelopen maandag op de Neude geparkeerd. Het gaat dit keer echter niet om een kunstproject, waarvoor het plein in 2018 al eens werd omgetoverd tot een grote bouwplaats, maar om een evenement met de naam ‘Uit je Dakloos’. Hiermee wordt aandacht gevraagd voor de krapte op de huizenmarkt, waar veel studenten, starters en (ex-)thuislozen mee te maken krijgen. De containerwoning van Uit je Dakloos is maandag 10 oktober neergezet en staat nu midden op de Neude. Diezelfde dag is ook de inrichting voor de woning afgeleverd. De hele week wordt er gewerkt om het huis af te bouwen.

“Belangrijk om te weten, is dat er een enorm stigma rust op dakloosheid”

Tekst: Charlie van Dijk / Fotogra e: Robert Oosterbroek/Uit je Dakloos

“Iedereen wil natuurlijk het allerliefst een boerderijtje op de Neude”, grapte oud-wethouder Ruimtelijke Ordening Klaas Verschuure bij het presenteren van de Ruimtelijke Strategie Utrecht. De groei van de stad betekent dat er meer inwoners komen. Over twintig jaar zal Utrecht zo’n 100.000 mensen rijker zijn. Maar daarbij hoort ook de onvermijdelijke groei in het aantal huizen, want aan woningen – met name van het betaalbare soort – is op de huidige huizenmarkt een groot tekort.

Volgens de Volksgezondheidsmonitor Utrecht telde de stad in 2020 een totaal van 2.275 dakloze mensen. Bij de telling is gekeken naar mensen die gebruikmaken van de opvang voor dakloze personen, mensen die ondersteuning ontvangen vanuit Stadsteam Back Up en mensen die bij Werk en Inkomen geregistreerd staan als dakloos.

Ongedocumenteerden en mensen uit andere EU-landen zijn hierbij niet meegeteld. “Dakloosheid is iets dat iedereen kan overkomen”, is te lezen op de website van Uit je Dakloos. ting De Tussenvoorziening richt zich op het verzorgen van bed, bad en brood voor dak- en thuislozen, en het begeleiden van mensen die weer een woning hebben gevonden. Ook helpt de stichting deze mensen bij het krijgen van medische zorg, nachtopvang en de extra winteropvang in koude perioden.

“Belangrijk om te weten, is dat er een enorm stigma rust op dakloosheid”, legt Kort uit. “Mensen hebben enorme associaties met het feit dat mensen dakloos zijn. Mensen zonder vaste verblijfplaats lijden daaronder. Je kan zeggen ‘een stempel is een drempel’. Met een stempel als ‘dakloos’ heb je nog meer hobbels te overwinnen. In projecten waarbij mensen een leegstaande kamer kunnen verhuren, hoor je nog weleens ‘maar ik neem geen dakloze in huis’.”

Het heersende beeld van een dakloze is vaak nog steeds een ‘zwerver’ met een blik bier op een bankje in het park, maar dit zijn niet de enige personen die bij De Tussenvoorziening aankloppen. “Verborgen dakloosheid gaat bijvoorbeeld ook over volwassenen die weer bij hun ouders moeten intrekken en exen die nog bij elkaar wonen.” maanden is hij student af. Hij heeft een baan gevolg daarvan krijgt hij een brief op de mat van studentenhuisvester SSH: in juni 2023 moet hij zijn studio op het Utrecht Science Park verlaten. De vraag is nog waar hij nu moet gaan wonen.

“Als ik dit allemaal eerder had geweten, dan had ik me beter voorbereid”, licht Younes toe. “Dan had ik een jongerencontract afgesloten in plaats van een campuscontract, en dan had ik me meteen ingeschreven voor sociale huur. Maar als je net begint met studeren, ben je niet meteen bezig met waar je na je studie gaat wonen. Je begint lekker aan je studententijd, je vindt een kamer via de SSH met gezellige huisgenoten. Dat diploma is dan nog heel ver weg.”

De huidige woningmarkt is verkrampt en alle relevante woonplatforms en -apps bieden Younes weinig soelaas. “Ik heb apps waarmee ik op huizen kan reageren, maar bijvoorbeeld bij de Woningnet-app kan ik maar op twee huizen tegelijk reageren. Ik moet dus eigenlijk wachten tot ik weer voor een woning word afgewezen, tot ik weer een reactie kan plaatsen. En als ik voor een sociale huurwoning in aanmerking kom, krijg ik bericht dat ik nummer 468 van de 1200 ben. Dat schiet niet op.”

Niet aantrekkelijk

“Voor een sociale huurwoning is de wachttijd in Utrecht 11 tot 12 jaar”, zegt Esther Visser van woningcorporatie Portaal. “Er is geen doorstroming, ondanks dat er veel wordt gebouwd. Maar dit probleem los je niet in één jaar op.” Visser legt uit dat veel ouderen vaak in eengezinswoningen blijven wonen, eigenlijk een huis dat te groot voor ze is. Maar vanwege bepaalde afspraken over de huurprijs zou het niet altijd aantrekkelijk zijn om naar een kleiner huis te verkassen. “Nieuwe woningen – ook al zijn ze kleiner – hebben nu vaak een hogere huur. Wij kunnen de prijzen namelijk alleen aanpassen als er nieuwe huurders in een huis komen.” Daarbij willen zeker de oudere huurders in veel gevallen graag in hun eigen wijk blijven wonen, ondanks dat de samenstelling van de stad verandert. Het gevolg is een schaarste voor veel andere doelgroepen.

Extra zakcentje

Hoe kunnen mensen die het niet al te breed hebben nu toch aan een betaalbaar huis komen? Er zijn verschillende constructies, noemen De Tussenvoorziening en Portaal. Zo is er het landelijke initiatief Onder de Pannen, waarbij stadsgenoten elkaar tijdelijk huisvesting aanbieden. Dit kan bij faillissementen of

scheidingen een uitkomst zijn. Ook is er Hospi Housing, een oplossing voor studenten in Utrecht. Dit is een constructie die eigenlijk al decennia bestaat: de verhuurder staat een lege kamer in het huis af aan de huurder. Ook is er zoiets als Kamers met Aandacht. Hier gaat het om huurders die iets meer begeleiding nodig hebben. Misschien een avond mee-eten of een keertje samen voor de tv zitten. Aan alle drie is een matchingproces verbonden. Ook Portaal wijst op voorgenoemde bijzondere constructies. Hierbij is onderhuren mogelijk, zonder dat de originele huurders gekort worden op hun bijstand. Dit kan voor de huurders een extra zakcentje opleveren.

Scheefwonen

Ook de gemeente zegt een aantal middelen te hebben, bijvoorbeeld om de verschillende vormen van scheefwonen tegen te gaan. Zo kunnen woningzoekenden met een lager inkomen bij de corporaties alleen in aanmerking komen voor het goedkopere deel van de corporatievoorraad, zodat ze niet boven hun maximale huurprijs kunnen komen te wonen. “Het Rijk heeft aangekondigd dat er volgend jaar nog een maatregel bovenop komt: huurders met een inkomen tot 120 procent van het minimum krijgen in juli 2023 een huur van maximaal 550 euro”, laat een woordvoerder van de gemeente weten. Mensen die in een (te) goedkope woning wonen, kunnen niet gevraagd worden te vertrekken. Wel kan de huur inkomensafhankelijk verhoogd worden. Ook bestaat er zoiets als kwalitatief scheefwonen: mensen wonen in een te grote of juist een te kleine woning. Daar zou de gemeente mogelijk een rol in kunnen spelen. De toewijzing van huizen zou volgens de gemeente binnen de sociale sector via bepaalde voorrangsregels kunnen gaan. Hoe dat eruit moet komen te zien, wordt nu nog onderzocht.

Bijbouwen

Ondertussen worden er per jaar zo’n 3.000 nieuwe woningen gebouwd. “We bouwen zo’n 3.000 huizen per jaar en we hebben onlangs met het Rijk een deal gemaakt dat we sneld kunnen bouwen. Daarnaast willen we er in 2024 nog 1.000 tot 1.500 extra realiseren”, aldus de gemeente Utrecht. Een aantekening hierbij is wel dat de gemeente niet zelf de woningen bouwt. “We zijn hierbij dus afhankelijk van ontwikkelaars en plannen zijn dus ook afhankelijk zijn van ontwikkelingen op de markt.” Of de woningzoekenden van nu het tot die tijd kunnen uitzingen, is nog maar de vraag. Advertenties