Shopping walhalla en 'hel'; geliefd en gehaat Hoog Catharijne bestaat vijftig jaar

‘Hoog Catharijne dicht’, kopte de Volkskrant op de voorpagina op 25 september 1973 een dag na opening van het winkelcentrum. Hoog Catharijne was dan wel geopend, een cordon van politieagenten moest ervoor zorgen dat demonstranten buiten de deur bleven. Niet iedereen was blij met het winkelcentrum waarvoor een hele buurt was platgewalst. De geschiedenis van Hoog Catharijne is ook de geschiedenis van Utrecht; van stedelijke vernieuwingsdrift, een groter centrum, de gedempte singel, de junkentunnel en de laatste decennia weer van een volgende vernieuwingsslag. Hoog Catharijne bestaat vijftig jaar en is nog altijd in ontwikkeling.

Wie Hoog Catharijne zegt, denkt meteen aan het winkelcentrum. Maar Hoog Catharijne is meer dan dat. Het begon allemaal in de jaren zestig toen het plan werd gelanceerd voor een grootschalig stadsvernieuwingsproject. Want zoals Utrecht op dit moment een van de snelst groeiende steden is van Nederland, was de gemeente ook hard aan het groeien in de jaren vijftig en zestig. Naoorlogse wijken werden uit de grond gestampt en ook een nieuw winkelcentrum in de binnenstad kon hier niet bij ontbreken. Niet alleen het aantal mensen nam toe, het verkeer werd drukker en drukker. Zo ontstonden de ideeën van een uitgebreide stadsvernieuwing.

Toen kwam daar begin jaren zestig het Utrechtse bouwbedrijf Bredero met het plan voor Hoog Catharijne. Het was een modern en vooruitstrevend project, met onder meer een nieuw winkelcentrum. Maar het hele plan was groter, het gebied vanaf de ‘oude binnenstad’ tot en met station Utrecht Centraal moest volledig vernieuwd worden. Vernieuwend aan het plan voor Hoog Catharijne was het scheiden van verkeersstromen. Er moest een verhoogd voetgangersgebied komen dat de historische binnenstad zou verbinden met het station. Parallel aan deze opwaardering van het centrum liep ook de demping van de singel. Waarmee het centrum van Utrecht een volledig ander aanzicht zou krijgen.

Protest

Men was enthousiast. Utrecht zou op de kaart gezet worden. Het centrum werd gemoderniseerd en de autobereikbaarheid ging sterk verbeteren. Dit enthousiasme sloeg in de loop van de jaren om. Dit had onder meer te maken met de benodigde sloop van de gehele Stationswijk die tussen de oude binnenstad en Utrecht Centraal lag. In de Canon van Nederland is dan ook te lezen: “Actiecomités en krakers werden actief en wisten een deel van Achter Clarenburg te behouden, maar de Stationswijk en het art-nouveau gebouw 'De Utrecht' konden niet gered worden van de sloophamers.” Wel werd in dezelfde golf van protest voorkomen dat de singel grotendeels gedempt zou worden. Alleen een gedeelte van de Weerdsingel en een deel van de Catharijnesingel werden gedempt.

Toen werd het 1973. Op 24 september toog prinses Beatrix naar Utrecht om het grootste overdekte winkelcentrum van Nederland te openen. Samen met het winkelcentrum waren er kantoren en appartementen gebouwd en het nieuwe Muziekcentrum Vredenburg stond al flink in de steigers. De opening van Hoog Catharijne was echter niet alleen feestelijk. Er heerste een ‘sfeer van onrust’, zoals de Volkskrant het een dag later omschreef. Er waren duizenden demonstranten gekomen om hun kritiek te uiten tegen de toenmalige wethouder en de directeur van het bedrijf Bredero. Er werden twee poppen, die de wethouder en de directeur van Bredero moesten voorstellen, opgehangen aan galgen. Grote ongeregeldheden bleven echter uit. Overigens gaf de toenmalige wethouder die dag ook toe dat er wellicht meer inspraak had moeten plaatsvinden; “maar het plan is langs democratische weg tot stand gekomen”. De wethouder liet weten Hoog Catharijne “maar betrekkelijk mooi te vinden”, was te lezen in Trouw. Eén ding was wel duidelijk, de skyline van Utrecht was voorgoed veranderd. Het Parool schreef ook: “De Dom, historisch de glorie van de stad, staat er nu wat verloren bij. Het contrast tussen het fijnmazige net van straten in de oude binnenstad en de ultramoderne opzet van Hoog Catharijne is sommigen een doorn in het oog.”

Junkentunnel

Toch was Hoog Catharijne commercieel niet onsuccesvol. Veel mensen, uit het hele land, kwamen een dagje naar Utrecht. De winkels waren goed gevuld en het was er altijd droog en warm. Maar dat laatste bleek ook ander volk aan te trekken. Drie jaar na de opening van het winkelcentrum liet de lokale politie al weten zich zorgen te maken over groepen heroïneverslaafden die zich ophielden in Hoog Catharijne. Enkele maanden later vond er een eerste ‘heroïnerazzia’ plaats. Tientallen dealers en gebruikers werden opgepakt. Het probleem was niet zomaar verholpen en bleef jaren voortduren. De overlast kwam niet alleen door de daklozen die gebruikten en sliepen in het winkelcentrum. De gesloten plinten op straatniveau – juist door het toentertijd vernieuwende concept van het verhoogde voetgangersgebied – en de vele donkere gangen en nissen gaven veel ruimte voor onveilige situaties, met als absolute dieptepunt de zogenoemde junkentunnel. Honderden daklozen en gebruikers verbleven rondom het winkelcentrum. Televisieprogramma Andere Tijden maakte een paar jaar geleden nog een documentaire over de Hel van Hoog Catharijne. In de loop van de jaren negen- tig kwam er steeds meer aandacht voor het probleem. De gemeente en zorginstanties kwamen in actie en langzaamaan werd het probleem aangepakt. Verslaafde daklozen werden steeds beter opgevangen en voorzien van woonruimte. Uiteindelijk sloot de junkentunnel in 1999.

Volgende vernieuwingsslag

Rond die tijd deden zich meer ontwikkelingen voor; er werd besloten om het water weer terug te brengen in de singel en het Masterplan Stationsgebied werd gepresenteerd. Het masterplan was gemaakt om de binnenstad veiliger en leefbaarder te maken, de groei van Utrecht op te vangen, en de fouten uit het voorgaande Plan Hoog Catharijne te verbeteren. Het hele stationsgebied, Hoog Catharijne en een deel van het centrum moesten weer op de schop. Het volledige vernieuwingspro- ject kreeg de naam CU2030 mee. In 2013 begon de sloop van Hoog Catharijne, een paar jaar daarvoor was de Catharijnebaan – de kortste snelweg van Nederland – al dichtgegaan om ruimte te maken voor de terugkeer van het singelwater, en in 2008 was de sloop van Muziekcentrum Vredenburg begonnen. Het centrum stond aan de vooravond van opnieuw een volledige metamorfose. En nu bestaat Hoog Catharijne vijftig jaar. De transformatie van het centrum is zo goed als klaar - al wachten ondertussen alweer nieuwe grote ontwikkelingen aan de kant van de Jaarbeurs – en het winkelcentrum is wederom ultramodern. Het wordt formeel geen winkelcentrum meer genoemd, maar heeft nu de titel The Mall. Het shopping walhalla is nog altijd goed voor vele bezoekers van binnen en buiten de stad. Toch blijft er ook de nodige kritiek. Kleine lokale winkeliers zijn er bijna niet meer te vinden, het is niet gelukt om helemaal geen dichte plinten meer te hebben en terugkerende kritiek is er ook over de invloed of macht die de eigenaar van het winkelcentrum heeft over zo’n groot en kenmerkend gebied in de stad. Fan of geen fan van Hoog Catharijne, één ding is in ieder geval zeker: Hoog Catharijne drukt een enorme stempel op het centrum van Utrecht. a

COLUMN

Hoelahut

Graog luister ‘k naor de verhaole van vroeger. Nie da’t beter was of zo, wan da was ’t meestal ech nie, maor omda je mense ken zien glimme as ze gaon vertelle over wa voor moois ze hebbe meegemaok. Henk uit de ABC-straot kon da ook. Nou is Henk, Henk de Tank noemde ze ‘m, onlangs overleje en veul Uterechters kende ‘m van ze verhaole die die graog vertelde, ’t liefs mè ’n glaosie bier d’r bij. En zo’n verhaol die ‘k nooi nie vergeet is da Henk vertelde da die in de jaore zestig voor ’n koppelbaos werrekte en da ze ’n kelder an de werref van de Ouwegrach helemaol hebbe uitgegraove zoda die steeds groter wer. Tegewoordig zouwe zegge da d’r ’n spookkelder zat, nou die hadde zij ook gevonde en medeen bij de res van de kelder getrokke. De baos van die kelder maokte d’r ’n sauna van en gaf ’t de naom De Hoelahut. Henk vertelde me da ene Joop Wilhelmus ook al snel in de Hoelahut kwam om daor foto’s te laote maoke voor ze pornoblaadjes zo as de Chick. En da laotste intrigeerde me wan da pornoblaadsjie kende ‘k nog wel van me broers die ’t mee naor huis brachte en de naom Joop Wilhelmus was in die daoge beroemp wan hij was de eerste pornograof van Nederland en de feministe orgaoniseerde groate demonstraosies teuge zijn vrouwonvriendelijkheid. Henk had die pornograof ontmoet en vertelde da Wilhelmus goed verdiende met da blaodsjie van ‘m. “Hij parkeerde ze auto op de Ouwegrach en an ‘t end van de dag zat d’r ‘n stapel parkeerbonne op. Maar da deerde ‘m niks. Onkoste van de zaok, noemde ie dat.’’ En Henk vertelde da die zag hoe ze d’r pornofoto’s maokte. “We dede alles om ‘n glimp op te vangen van Wilhelmus ze werrek. Soms ko’je iets zien en dat was wel lache, eigelijk.’’

Ze verhaol he’k altijd geloof. D’r was gin dikke duim bij, dach ik. Maor toch, zijn d’r nog mense die de Hoelahut hebbe gekend? Laot ’t me wete! En Henk, dank voor je verhaole, we gaon ze misse.

Advertenties

Eindelijk een

Buurtbierwinkel in Utrecht!

Amsterdamsestraatweg 116 in Utrecht

Bezoek onze nieuwe winkel voor alle speciale bieren.

We zijn open op:

Woensdag t/m vrijdag: 14.00 - 19.00u

Zaterdag: 11.00 - 17.00u www.buurtbier.nl

Je vindt ons schuin tegenover Gijs, aan de kant van de Albert Heijn.

In onze winkel kan je uitsluitend pinnen.

Koos Marsman is ambesedeur vollekstaol en commetator. Hij schrijf tweewekelijks voor DUIC, natuurlijk in de Uterechse vollekstaol

Soworker maakt delen op Social media makkelijk!

Boost je content en benut de kracht van je collega’s als ambassadeurs; 8 x meer bereik, 7 x hogere conversie en aanzienlijk meer sollicitanten.

Test gratis ons platform!