Twijnstraat: entree van de stad

Wil je lid worden van Oud-Utrecht? Kijk dan op oud-utrecht.nl/ lid-worden

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Dat bijzondere is ruimschoots aanwezig in de van oudsher winkel- en werkstraat: de Twijnstraat.

De Twijnstraat was de toegang tot de stad Utrecht voor bewoners uit het zuiden van de provincie. Bewoners tot over de Lek uit Culemborg en alle plaatsen daartussen deden van tijd tot tijd hun boodschappen in de stad. Boodschappen waar de ambachtslieden en handelaren in de straat ruim in konden voorzien. De Twijnstraat kreeg winkels met etalages in de 19e eeuw. Die danken we aan Duitse winkelfamilies. Zij mochten zich toen pas in de stad vestigen en deden dat zichtbaar met winkelpanden.

Over de herkomst van de naam Twijnstraat is veel gespeculeerd. Het recent uitgekomen Straatnamenboek maakt daar een einde aan. De 14e eeuwse benaming was Twistrate, enkele eeuwen later gespeld als Twyestraet: de tweesprong van Twijnstraat en Twijnstraat aan de Werf. En zo was de Twijnstraat altijd meer, de pakhuizen en werkplaatsen in de parallel lopende stegen hoorden erbij.

De korte wandeling begint op de Tolsteegbarrière, de locatie waar de politiepost uit 1927 nu het Louis Hartlooper Complex is. Dorstig aangekomen in de stad kon in café

De Poort een eerste consumptie genomen worden, als dat al niet voor de brug bij een gelegenheid op het Ledig Erf was gedaan. We gaan langs de werkplaatsen en de pakhuizen van de voormalige handelaren.

Voor boodschappen naar de stad

Er was in de Twijnstraat een variatie aan wa- ren te koop. Maar bij wie deed je de boodschappen? Uiteraard werd dat bepaald door wat nodig was, de persoonlijke voorkeur, en - niet onbelangrijk – indertijd afhankelijk van je geloof en de bekendheid van je familie met de winkelier.

Zo kon je naar de Oranje-Grutterij van de familie Das gaan, op de hoek van de Twijnstraat en met een pakhuis in de Wijde Doelen. De familie Das was een grootgrutter. Het winkelpand is voor een geplande verbreding van de Twijnstraat in 1935 vernieuwd. Het herbouwde pakhuis in de Wijde Doelen is uit 1914. In dat pakhuis was ruimte opgenomen voor een stal voor drie paarden en een tredmolen voor de grutterij. Nu wordt er gewoond.

Via de Schutterstraat komen we in de Doelenstraat, een merkwaardige naam voor een steeg die tot 1614 naar het klooster in de steeg werd genoemd: Nicolaassteeg. Toen het klooster van functie veranderde kreeg de steeg de naam Tuchthuissteeg. Die herinnering mocht in 1917 verdwijnen en zo ontstond de Doelenstraat. Hierin staan drie voormalige werkplaatsen en pakhuizen, horend bij winkelpanden. In het onaanzienlijke gebouwtje op de hoek met de Schutterstraat was de Electrische Koffiebranderij van winkelier in koloniale waren Koch uit de Twijnstraat gevestigd. Een verborgen steeg achter de winkelpanden langs gaf Koch toegang tot zijn werk- en opslaghuis. Aan de overzijde van de Doelenstraat gaf een slop, nu opgedeeld en groen begroeid, toegang tot de werkplaats van koper- en blikslager Elfrink. De werkplaats is woonhuis geworden en het winkelpand van Elfrink op Twijnstraat 36 is nu een kledingzaak met de naam ‘transit’. De winkelpui van dit pand is voorzien van pilasters met heel toepasselijk zinken composietkapitelen. Dat staat in SteenGoed 71, een recent boekje van oud-bewoner van de Twijnstraat Ton Hooft over de vele bijzondere winkelpuien in de Twijnstraat. De Doelenstraat uitlopend zie je eerst nog een ander pakhuis aan de linkerzijde, in een geel geschilderd pand. Dat pakhuis hoorde bij weer een andere handel in koloniale waren, de winkel van familie De Leeuw, nu Bloembinderij De Korenschoof. De Leeuw brandde eveneens haar eigen koffie, ook elektrisch.

Nog meer grutters in de straat Aan de overzijde op Twijnstraat 63 is groentezaak Persepolis in een fraai pand gevestigd. Het was een voormalige winkel van De Gruyter. Het zou ‘Neerlands’ kleurrijkste & grootste grutter’ zijn geweest, aldus het boek met die titel van Peter Sprangers. Dit pand is voorzien van fraaie glas- in-lood ramen op de eerste verdieping waar toen het magazijn was. Later is de winkel uitgebreid met pakhuizen tot op de werf in de naastliggende Wijde Watersteeg.

Op nummer 25 staat het winkelpand van de Duitse familie Hackfoort. Begonnen als meubelmakerij gingen ook zij een zaak in koloniale waren uitbaten. De neo-renaissancistische winkelpui is al ruim 120 jaar oud. Meer dan negentig jaar en tot enkele jaren terug was dit het pand van loodgieter Bolwidt. Het bij het pand horende pakhuis en de werkplaats op de werf waren goed bereikbaar via de steeg Rondpoort en werden recent verbouwd tot appartementen.

De wandeling gaat door naar Twijnstraat 15. Al in 1815 vestigde zich daar de koopman in ijzerwaren en steenkolen Mecklenbroick. Afkomstig uit het Ruhrgebied verkocht hij de waren die zijn geboortestreek groot maakten. Hij boerde goed, wat te zien is als we doorlopen en op de Volderbrug een blik werpen op de Twijnstraat aan de Werf. We zien dan iets verderop aan de linkerzijde drie identieke pakhuizen staan: de opslagplaatsen van Mecklenbroick. In latere jaren werden ze voor andere doeleinden gebruikt.

Goed zichtbaar vanaf de Oudegracht zijn tot de Wijde Watersteeg vrijwel alle pakhuizen en werkplaatsen inmiddels omgebouwd tot woningen, waarvan enkele nog maar een jaar geleden. Zo is het karakter van de Twistrate in enkele decennia onmiskenbaar veranderd. a