Verzet vereeuwigd: Monument Februaristaking onthuld
P.
SFEERVOL VERGADEREN
OP DE CAMPING AL VANAF € 100,PER DAGDEEL
• 4 vergaderruimtes, van 2 tot 60 personen
• Op een unieke locatie in Utrechts nieuwste hotspot Rotsoord
• Altijd goed bereikbaar met trein, bus, boot, ets of auto
• Flexibele catering, van drankjes tot diners Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, supersnelle WiFi en whiteboard
• Standaard gratis zwarte ko e, thee en water
• Mooi uitzicht op de Vaartsche Rijn
• 365 dagen per jaar, ook in de avond
DIRECT RESERVEREN?
Dat kan eenvoudig online met het contactformulier op onze website of mail je wensen naar vergaderen@ganspoort.nl. Liever bellen? We zijn te bereiken via 06-14415656. Kijk voor een indruk van alle zalen en mogelijkheden op WWW.CAMPINGGANSPOORT.NL
KOM KENNISMAKEN MET WDK op een van onze chauffeursbijeenkomsten! ZAT. 1 MAART van 10 tot 13 uur De Engel. Burg. Wallerweg 2, 3991 DM Houten.
“
deze baan brengt je heel de regio door. zoveel leuke mensen en verhalen” Maak óók het verschil op de regioTAXI Utrecht!
Zorg jij ervoor dat mensen uit Utrecht actief deelnemen aan de maatschappij en niet aan huis gekluisterd zijn!
• Contract van 16 tot 36 uur per week
• Minimaal 3 dagen per week beschikbaar Vaste werkdagen mogelijk
• Om het weekend beschikbaar
• Salaris van €14,99 tot €17,21 bruto per uur, afhankelijk van ervaring
Meer informatie? www.wdkgroep.nl of scan de QR-code.
Vragen of interesse? vacature@wdkgroep.nl of 026-3653153
Geen Taxipas? GRATIS OPLEIDING
Wel een Taxipas? € 250,- STARTBONUS
WERKENBIJWDK.NL
Vragen? Stuur een bericht! 06 132 705 39
Wst uw wsmchn uw ws nog wel schoon?
Vreemd, zo’n titel die niet compleet maar toch leesbaar is. Wat gebeurt er: uw brein vult zelf de ontbrekende informatie aan. Eigenlijk vindt een zelfde proces plaats in moderne wasmachines. Omdat deze steeds intelligenter worden, hoeft u steeds minder te doen - de nieuwste machines kunnen bijvoorbeeld zelf wasmiddel doseren. De moderne wasmachines zijn niet alleen slimmer, maar krijgen ook steeds grotere trommels. Daardoor past groot wasgoed, zoals dekbedden en dekens, goed in de wasmachine. Bovendien komt door de grotere ruimte uw was er ook een stuk minder gekreukeld uit – handig voor u, want dat scheelt strijkwerk! En als laatste – niet onbelangrijk in deze dure tijden – is een nieuw
Vervangen?
Ruth Nagel verkoopt al jaren witgoed. Zijn ervaring is dat mensen vaak te lang wachten met het vervangen van apparatuur. Hoe kunt u merken dat uw wasmachines aan vervanging toe is? Bijvoorbeeld wanneer er vlekken in het wasgoed achterblijven. Dit komt doordat de watertemperatuur minder nauwkeurig is. Ook het ‘wandelen’ van de machine
door slechte vering of een enorme herrie bij het centrifugeren (wat wordt veroorzaakt door versleten lagers) zijn signalen dat u aan vervanging moet gaan denken. En soms ruikt de was gewoon niet meer fris.
Voor een nieuwe machine bent u bij Vink Witgoed aan het juiste adres! Wij zorgen voor een perfecte levering en uitleg van het apparaat. Ook bij verdere vragen en advies kunt u bij ons terecht.
Winkel, telefonisch of via de website
U wilt kiezen en informatie verzamelen op een manier die het beste bij u past. Dat kan bij Vink Witgoed. Kom langs in de showroom en laat u vakkundig voorlichten over witgoed of keukenrenovatie. Ook kunt u via www.vinkwitgoed.nl of telefonisch uw informatie verkrijgen. Ruth en zijn collega’s geven u graag een eerlijk advies.
Vink Witgoed @vinkwitgoed
INHOUD
Nieuws
4 Moreelsepark
Fietsenzee straks verleden tijd?w
6 Februaristaking
Nieuw monument onthuld
Cultuur / Uit
9 Verenigingsleven
Schaakvereniging De Rode Loper
10 Uittips
Elke week de leukste tips
11 Utrecht volgens
Boekhandel Bijleveld
Stad / Leven
12 Vrijwilliger
De Tussenvoorziening
12 Op het voetstuk
Hugo Wstinc
12 Museumstukken
Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop
13 Op pad met Oud-Utrecht
Van brug tot brug op de Jutfasepunt
14 Wat vinden de lezers?
DUIC-lezers aan het woord
Sport
15 Puzzel
Zoek de verschillen
DE VERANDERENDE STAD IN BEELD
JANSKERKHOF
Utrecht is constant in beweging. Er wordt gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel anders uit dan vroeger, terwijl andere straten en pleinen juist al decennia hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien.
Ga naar DUIC.nl voor meer oude en nieuwe foto’s van de stad.
Colofon
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE
Bas van Setten, Bo Steehouwer, Emily Hengeveld, Jasper Witte, Kamiel Visser, Luuk Beckers, Robert Oosterbroek en Tamar Huijbregts
ART DIRECTION EN VORMGEVING
ddk.nl en redactie DUIC
UITGEVERS Joris Daalhuisen en Martijn Rademakers
CONTACT REDACTIE redactie@duic.nl 06 86 80 32 22
VRAGEN OVER DISTRIBUTIE? Pierre Schoonhoven via pierre@duic.nl, 06 - 14 41 56 56
ADVERTEREN
Helling 13, 3523 CB Utrecht, adverteren@duic.nl Dave Vorstenbosch dave@duic.nl 06 43 03 58 73
Social Media
U bent altijd welkom voor een open gesprek.
Bel 0800 - 023 05 50 of ga naar monuta.nl/utrecht
Ook als u niet of elders verzekerd bent.
Advertentie
DUIC IN BEELD
De nieuwe ingang van Hoog Catharijne aan de kant van het Moreelsepark is onlangs opgeleverd, en nu wordt de straat langs de gevel opnieuw ingericht. Zo wordt onder meer het voetpad opnieuw bestraat en worden er twee bomen bijgeplant. Op de hoek bij de Catharijnesingel opent begin maart De Apotheek de deuren. Deze horecazaak krijgt ook een terras voor de deur. De groenvakken rond de bomen worden
e: Bas van Setten
groter en krijgen een rand van natuursteen. Dit moet voorkomen dat mensen straks hun fets tegen de boom parkeren. Alle fetsen moeten bovendien verdwijnen vanwege de werkzaamheden. “Fietsen kunnen tijdens en na de herinrichting gestald worden in de Stationspleinstalling”, schrijft de gemeente. Of deze plek straks helemaal rijwielvrij is, valt echter te betwisten. a
Fotogra
MONUMENT FEBRUARISTAKING ONTHULD
Ode aan de Utrechtse arbeiders neerlegden uit medeleven met
Op 26 februari 1941 legden Utrechtse arbeiders massaal het werk neer, uit protest tegen de Jodenvervolgingen door de Duitse bezetter. Het was een moedige daad van verzet in een tijd van angst. Nu, 84 jaar later, op dezelfde datum, is op het voormalige Werkspoorterrein, een monument onthuld ter nagedachtenis aan de stakers. Op de plek waar zij als eersten de machines stillegden, staat nu een blijvend eerbetoon.
ITekst: Emily Hengeveld / Fotogra e: Bas van Setten
n het begin van de Tweede Wereldoorlog wordt de situatie voor Nederlandse joden steeds grimmiger. Ze worden uitgescholden, in elkaar geslagen en geleidelijk uitgesloten van het openbare leven. Sommigen besluiten zich te verzetten tegen de Duitse soldaten. Wanneer een NSB’er daarbij omkomt in Amsterdam, volgt een harde vergelding. De Duitsers houden een razzia, een grootschalig oppakactie, in de hoofdstad: 400 Joodse mannen worden uit hun huizen gesleurd, van hun fetsen getrokken en op vrachtwagens weggevoerd. Niemand zal hen ooit terugzien. De schok is groot. Uit woede en verzet roept de illegale Communistische Partij op tot een staking. Op 25 februari 1941
komt het stadsleven in de hoofdstad tot stilstand. Trams rijden niet, arbeiders trekken de straten op, bedrijven en scholen lopen leeg. De staking verspreidt zich al snel naar andere steden, zo ook naar Utrecht.
Lokale verhalen
Het verhaal van de februaristaking in Amsterdam is één van de bekendere verhalen van de bezetting in Nederland, maar het verhaal van de stakingen in Utrecht is minder bekend. Volgens journalist Ad van Liempt werd er pas voor het eerst weer aandacht aan de staking geschonken in 1981 – 40 jaar na dato. Maar ook in de decennia daarna lijkt de Utrechtse februaristaking maar weinig voeten in de
grond te krijgen in het collectief geheugen. Het zijn steeds dezelfde verhalen die opnieuw verteld zijn. Nu groeit de aandacht voor lokale en individuele oorlogsverhalen zoals de Utrechtse februaristaking. In Utrecht begon de staking bij de Werkspoorfabriek in Zuilen. De arbeiders marcheerden langs de naastgelegen staalfabriek Demka en ook mannen bij de Jaffa-fabriek sloten zich aan. Een stoet van honderden stakers trokken over de Amsterdamsestraatweg naar de binnenstad. Ondertussen sloegen de Duitsers de staking in Amsterdam met bruut geweld neer, met negen doden en 24 zwaargewonden als gevolg. In Utrecht kwam de staking tot een einde onder
dreiging met executies. Vorig jaar nam de Utrechtse gemeenteraad, op initiatief van David Bosch (UtrechtNu!), een motie aan om te onderzoeken of er steun is voor een lokale herdenking van de Februaristaking in Utrecht. Het Museum van Zuilen heeft, in samenwerking met de gemeentelijke Werkgroep Directe Voorzieningen, het initiatief genomen om een gedenkteken op te richten om stil te staan bij de gebeurtenissen van 26 februari 1941 in Utrecht.
‘Ook hier werd risico genomen’ Het monument aan de Schaverijstraat 13 is woensdag onthuld door burgemeester Sha-
die voor één dag hun werk met hun medemens
ron Dijksma en directeur van Museum Zuilen, Wim van Scharenburg. Volgens Dijksma verdient de staking veel meer dan een enkele zin in de geschiedenisboeken. “De duizenden die hier en elders in de stad hun baan en hun leven op het spel zetten uit solidariteit met de ander, die verdienen meer dan een simpel ‘ook in Utrecht.’”
“Ook hier was er verontwaardiging over de onmenselijke daden van de nazi's”, vervolgt ze. “Ook hier werd risico genomen en moed en solidariteit getoond. En vandaag doen wij recht aan die moed.”
Oorlogsstaal
Het gedenkteken bestaat uit een stuk oorlogsstaal, afkomstig uit de oude DEMKA staalfabriek in Utrecht. Het stuk staal is een deel van de oude verkeersbrug over de Lek bij Vianen. Bij een bombardement tijdens de oorlog was dit element in het water terechtgekomen. De brug werd na de oorlog in zijn
oude staat hersteld, maar pas bij het verwijderen van de oude brug in 2021 werd dit stuk staal ontdekt.
“Hier in het Werkspoorkwartier maakten in de vorige eeuw duizenden arbeiders staal. En duizenden anderen maakten producten zoals treinen en wagons. Enorme bruggen, motoren voor het leger en vliegtuigonderdelen”, zegt Sharon Dijksma. “Het nieuwe gedenkteken is daar een treffend voorbeeld van.” Beeldhouwer Ruud Kuijer heeft het stuk staal omgevormd tot een gedenkteken, ter nagedachtenis aan de Utrechtse arbeiders die voor één dag hun werk staakten uit medeleven met hun medemens. a
Wil je meer weten over de Februaristaking in Utrecht, of andere lokale oorlogsverhalen uit de stad? Luister dan naar de podcast Utrecht ten tijde van Oorlog van HUB Utrecht op Spotify of Apple.
Toespraak Sharon Dijksma
“Sinds 1959 legt het gemeentebestuur van Utrecht elk jaar een krans bij de herdenking in Amsterdam. En dat gebeurde na een motie van Ger Hoogenberg. Hij is helaas inmiddels overleden. Meneer Hoogenberg was lid van de CPN, later GroenLinks, en hij woonde de herdenking meer dan zestig keer bij. En ongetwijfeld zou hij er vandaag ook bij zijn geweest. Want 84 jaar na de staking is hij dus nu in Utrecht. Deze bijeenkomst, speciaal voor de arbeiders die hier het werk neerlegden. Dat we hier staan is te danken aan een kleine groep mensen die zich heeft ingezet om deze geschiedenis blijvend onder de aandacht te brengen. Een van hen is David Bos, ook hier aanwezig. David, jij hebt voor deze herdenking gepleit. In november 1944 pleegde de opa van David een bankoverval. Hij maakte tientallen miljoenen guldens buit om zo nieuwe stakingen te kunnen bekostigen. Het is een spectaculair verhaal. Ook hier aanwezig is Ad van Liempt. We gaan hem nog horen en ik zal dus niet proberen om het verhaal van de Utrechtse staking beter te vertellen dan hij dat zometeen gaat doen. Eén ding is zeker, de staking verdient eigenlijk veel meer dan een enkele zin in de geschiedenisboeken. De duizenden die hier en elders in de stad hun baan en hun leven op het spel zetten uit solidariteit met de ander, die verdienen meer dan een simpele ‘ook in Utrecht’. Ook hier was er verontwaardiging over de onmenselijke daden van de nazi's. Ook hier werd risico genomen en moed en solidariteit betoond. En vandaag doen wij recht aan die moed. Hier in het Werkspoorkwartier maakten in de vorige eeuw duizenden arbeiders staal. En duizenden anderen maakten producten zoals treinen en wagons. Enorme bruggen, motoren voor het leger, vliegtuigonderdelen, ketels voor een chocoladefabriek. En het nieuwe gedenkteken is daar een treffend voorbeeld van. Van staal van Werkspoor. Ruud Kuijer maakte deze sculptuur van staal van de brug bij Vianen, de bekendste verkeersbrug van Nederland. En wat veel mensen niet weten is dat ik in mijn eigen werkkamer een miniatuur van de Dokwerker heb staan. Die kleine gedrongen man op die grote sokkel die vastberaden opkijkt naar een dreiging die groter is dan
hijzelf. En ook met deze sculptuur is het verleden uiteindelijk gevangen. Want er moest oorlogsgeweld, een vliegtuigbom, aan te pas komen om dit staal te buigen. En eigenlijk geldt ook dat voor de stakers hun verzet begon met onvrede over gebrek en schaarste, maar bovenal met verontwaardiging over de behandeling van hun medemens. En die verontwaardiging bereikte een kookpunt. Na de razzia in Amsterdam. Daar zijn niet veel foto’s van. Maar er is één foto waar, op het Daniël Meijerplein, volkomen onschuldige Joodse mannen zitten. 127 waren het in totaal. Geknield naast elkaar, de handen in de lucht, terwijl een soldaat hen met een geweer inspecteert. Het is om razend van te worden, ook vandaag nog. En de stakingsleiders. Zij keken niet weg en ze bogen ook niet. Op een pamfet schreven zij Hebt gij de macht en de kracht om deze afschuwelijke terreur te verhinderen? Ja, die hebt gij voor een boodschap die vandaag misschien wel belangrijker is dan ooit. De Februaristaking is een historische uiting van solidariteit. Want de razzia's, de pesterijen en de discriminatie van de nazi's troffen de vakbondsmensen niet. Zij voelden de verantwoordelijkheid om op te komen voor hun vrienden en voor hun collega's, voor de ander en die ons 84 jaar later nog steeds kan inspireren. Nee, ik zou willen zeggen moet inspireren om een vuist te maken tegen onrecht, tegen discriminatie, tegen racisme. En ook toen overtuigden die moed anderen. De vuist die werd gemaakt door duizenden mannen en vrouwen van verschillende politieke partijen. En het is goed om te weten dat die solidariteit ook vandaag nog in de stad Utrecht zit. En dat zie je aan bijvoorbeeld het Museum van Zuilen. Je ziet hoe Utrechters elkaar hielpen tijdens de oorlog in tijden van schaarste. Er was nauwelijks iets te koop, maar de fabrieksarbeiders maakten het zelf. Speelgoed voor de kinderen, kommen, lepels, tabak, snijders, kacheltjes. Of men repareerde de spullen van de ander. En met deze sculptuur en het informatiebord dat we zo meteen samen gaan onthullen, heeft het verhaal van verzet hier ook een plek gekregen. Het is een eerbetoon aan de dappere Utrechtse arbeiders en hun onbreekbare solidariteit. En het is een herinnering dat we de plicht hebben om een vuist te maken tegen onrecht, racisme en discriminatie.”
Wim van Scharenburg en Sharon Dijksma onthullen de plaquette bij het monument
SFEERVOL VERGADEREN
OP DE CAMPING
• 4 vergaderruimtes, van 2 tot 60 personen
• Op een unieke locatie in Utrechts nieuwstehotspot Rotsoord
• Altijd goed bereikbaar met trein, bus, boot, ets of auto
• Flexibele catering, van drankjes tot diners
AL VANAF € 100,PER DAGDEEL
• Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, supersnelle WiFi en whiteboard
• Standaard gratis zwarte ko e, thee en water
• Mooi uitzicht op de Vaartsche Rijn
• 365 dagen per jaar, ook in de avond
Boost je content en benut de kracht van je collega’s als ambassadeurs; 8 x meer bereik, 7 x hogere conversie en aanzienlijk meer sollicitanten.
DIRECT RESERVEREN?
Dat kan eenvoudig online met het contactformulier op onze website of mail je wensen naar vergaderen@ganspoort.nl
Liever bellen?
We zijn te bereiken via 06-14415656
Kijk voor een indruk van alle zalen en mogelijkheden op
WWW.CAMPINGGANSPOORT.NL
Soworker maakt delen op Social media makkelijk!
Test gratis ons platform!
UTRECHTS VERENIGINGSLEVEN
Iedere woensdagavond stroomt de zaal op de Boorstraat vol met enthousiaste schakers. Overdag is er een kinderdagverblijf te vinden, maar minimaal een keer per week wordt de zaal omgetoverd tot een heus schaakparadijs. Onder leiding van voorzitter Henk van Lingen spelen de leden van schaakvereniging De Rode Loper tot laat in de avond tientallen partijen.
Vrolijk kletsend komen de leden binnen. Sommigen gaan vast klaar zitten aan een van de lange tafels en pakken een notitieboekje erbij. Welke openingszet wordt het vanavond? De meesten kletsen na binnenkomst met elkaar aan de bar. De vloer wordt nog even geveegd en de schaakborden worden klaargezet.
Henk is druk bezig om de zogenoemde liveborden op de juiste manier in te stellen. Die 24 elektronische borden worden gebruikt om de wedstrijden van die avond live te laten zien op het grote scherm en via de livestream. Vanavond is er namelijk ook een extern team aanwezig. Verder zijn er tientallen leden aanwezig om een partij te spelen tegen een an-
der lid. Iedere clubavond zit er weer iemand anders tegenover hen. “De zaal is altijd goed gevuld”, zegt voorzitter Henk van Lingen. Ook vanavond zijn alle plekken bezet.
Van student tot oudere Er wordt gelachen en gepraat. “We staan bekend om onze gezelligheid”, zegt Henk. De vereniging heeft ongeveer honderd leden en bestaat bijna 95 jaar. ‘We zijn niet de sterkste, niet de grootste, maar wel de gezelligste schaakvereniging van Utrecht’, schrijft De Rode Loper dan ook online. Ieder jaar komen er weer wat leden bij. De Rode Loper heeft geen jeugdleden. De leeftijden variëren van studenten tot ouderen.
KOM KENNISMAKEN MET WDK op een van onze chauffeursbijeenkomsten! ZA. 1 MRT van 10 tot 13 uur De Engel. Burgemeester Wallerweg 2, 3991 DM Houten
In de rubriek Utrechts Verenigingsleven maken we kennis met een van de vele verenigingen uit de stad. Utrecht heeft verenigingen in allerlei soorten en maten, de hoogste tijd om die te leren kennen.
En alles daartussenin. Joly Himpers (23) is een van de jongste leden. Ze is inmiddels een jaar lid, omdat ze beter wilde leren schaken. Het bevalt haar goed. “Ik heb hier al nieuwe vrienden gemaakt”, vertelt ze vrolijk. Ze vindt het fijn om mensen te ontmoeten buiten haar eigen bubbel.
“De gezellige verenigingscultuur staat hier hoog in het vaandel”, zegt Arnold van Gelder (66). Ook hij is lid. Het valt hem op dat veel jongeren tegenwoordig al erg goed kunnen schaken. Hij denkt dat de coronaperiode en The Queen’s Gambit hier vooral voor hebben gezorgd.
Thee en bier
Advertentie
De partijen beginnen iedere woensdag om 19.45 uur. Naast de schaakborden staat een kop thee of koffie, bij anderen ook een biertje. Een deel van de spelers schudt elkaar de hand, waarna de partijen beginnen.
“De avond begint meestal redelijk stil”, zegt Henk. “Maar gedurende de avond wordt het steeds wat luider en rumoeriger. Dan zijn er meer mensen klaar met spelen en wordt er natuurlijk meer gepraat.” De meeste leden gaan dan ook niet meteen naar huis, maar blijven kijken of zoeken de bar op. “Om 00.00 uur is de zaal nog steeds vol”, zegt Henk. Die bar is tot 01.00 uur open. Pas tegen die tijd gaan de laatste schakers weer naar huis. a
Tekst & fotografe: Bo Steehouwer
Hits Di erent
Waar: TivoliVredenburg
Wanneer: 28 februari
Prijs: 7,50 euro
De grootste Spotify-hits, virale TikTok-tracks en de hits van morgen hoor je bij Hits Di erent. De DJ’s draaien de leukste meezingers en de beste dansmuziek. Ga los op de allergrootste hits, vrijdag 28 februari, bij TivoliVredenburg.
Niet geschikt voor thuis
Waar: Tuincentrum Steck
Wanneer: 1 maart t/m 31 augustus
Prijs: Gratis
Honden, katten en hamsters zijn populaire huisdieren, maar sommige mensen kiezen voor exotische dieren zoals een serval of suikereekhoorn. Maar niet elk dier is geschikt als huisdier. In de interactieve tentoonstelling Niet geschikt voor thuis leer je waarom en ontmoet je geredde exotische dieren.
De Utrechter Live
Waar: De Utrechter
Wanneer: 1 december t/m 1 juni
Prijs: Gratis
Geniet elke eerste zondag van de maand vanaf 15.00 uur van live muziek bij De Utrechter op het Vredenburg. Sluit je weekend sfeervol af met goede muziek, lekker eten en drinken.
Utrecht International Comedy Festival (UICF)
Waar: Diverse locaties
Wanneer: 26 februari t/m 8 maart
Prijs: Verschillend Van woensdag 26 februari tot en met zaterdag 8 maart draait alles in de Domstad om comedy. Bekende internationale namen en opkomend talent zorgen voor hilarische avonden in TivoliVredenburg, DUMS, Kargadoor, De Helling en het nieuwe podium KABUL à GoGo. Met maar liefst 50 shows valt er genoeg te lachen.
Verbindende wandeltocht: blote voeten wandeling
Waar: Maarsseveense plassen
Wanneer: 2 maart Prijs: 4,99 euro
Doe op zondag 2 maart 2025 om 11:00 mee aan een bijzondere wandeltocht en verbind je met anderen, de natuur en jezelf. Begeleid door Ruud van Zijpaadjes. nl, start je bij de parkeerplaats Maarsseveense Plassen, zo’n 8 km van Utrecht Centraal.
The City She Loves Me
Waar: Stadsschouwburg Utrecht
Wanneer: 3 en 4 maart
Prijs: 22,- euro
Wat als alle jongeren de stad verlaten? In The City She Loves Me werken drie jongeren en drie lmmakers samen aan dit thema. Terwijl ze het script schrijven, botsen hun ideeën over jeugd, opgroeien en de stad. Gaandeweg vervagen de grenzen tussen lm en werkelijkheid.
Pitou
Waar: Brouwerij De Kromme Haring
Wanneer: 6 maartr
Prijs: 14,- euro
Pitou’s muziek, diep geworteld in haar klassieke achtergrond, schittert in Big Tear. Haar debuutalbum combineert vocale lagen, weemoedige melodieën en klassieke instrumenten tot alternatieve pop. Live laat ze de gitaar steeds vaker achterwege en brengt ze haar stem en lichaam centraal.
Boekhandel Bijleveld bestaat 160 jaar:
‘We trekken ons niets aan van trends, hypes en de mening van anderen’
In de rubriek Utrecht Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.
Het karakteristieke pand op Janskerkhof 7 is een vertrouwd aanzicht. Boekhandel Bijleveld, met de gele houten gevels, de rode deur en markiezen, bevindt zich daar al 160 jaar op de hoek. Dat geldt ook voor de gelijknamige uitgeverij. Eigenaar Bastiaan Bommeljé en winkelchef Maartje Kroonen zijn trots dat Bijleveld na al die jaren nog steeds volledig onafhankelijk is.
Hoe gaat het met de boekhandel?
Bastiaan: “Het gaat verbluffend goed, zeker gezien de landelijke trends en de toestand in de wereld. Ik kan niet anders zeggen. We maken er een mooi jaar van.”
Maartje: “We gaan in elk geval optimistisch ons 161ste jaar tegemoet.”
Bastiaan: “Op naar de 175 jaar. Voor minder doen we het niet.”
Wat is het geheim van het lange en zelfstandige bestaan van Bijleveld?
Bastiaan: “In de eerste plaats trekken we ons niets aan van trends, hypes en de mening van anderen. Ook bij tegenwind. Toen ik hier begon, waren er nog een stuk of twintig boekhandels in de stad. Nu kan ik ze op een hand tellen. Daarnaast helpt een eigen pand natuurlijk ook. Als derde speelt de gerichtheid op Utrecht-Oost een belangrijke rol. We leven helaas in een sociaal gespleten stad. Wij bedienen de bovenkant van de markt, niet alleen met bestsellers, maar ook met poëzie, kunst, flosofe, sociologie en University Press hardbacks.”
Maartje: “Er zijn natuurlijk meer redenen waarom we het hier goed volhouden. We kunnen volkomen onafhankelijk kiezen voor een bepaald assortiment en verkopen alleen waar we zelf achterstaan.”
Bastiaan: “Plus waanzinnig goed personeel. ‘Ons personeel leest zelf’, was vroeger een
veelgehoorde kreet. Bij ons is dat nog waar ook. Als je hier komt, wordt je geholpen door mensen die zoveel mogelijk boeken gelezen hebben. Zij weten waar ze het over hebben.”
Wie komen er vooral bij jullie in de winkel?
Maartje: “We zien gelukkig alle leeftijden in de winkel. Iedereen komt hier, van oudgedienden tot jonge ouders met kinderen, en ook veel internationale studenten.”
Bastiaan: “Als je hier op zaterdag bent, hoor je alle talen van de wereld. Dat is leuk.”
Maartje: “Er is natuurlijk van alles gaande qua ontlezing en er is veel concurrentie van dingen die je aandacht opeisen. Maar in de Bijleveld-bubbel wordt veel gelezen, zowel in het Nederlands en Engels als zelfs ook in het Frans en Duits.”
Bastiaan: “In onze bubbel prijzen we ons fortuinlijk.”
Maartje: “Die bubbel is door de jaren heen gelukkig wel breder en jonger geworden. Hij is ook niet afgesloten: mensen voelen zich welkom hier. Dat is fjn om te zien.”
Hebben jullie een mooie herinnering aan Utrecht?
Maartje: “Ik ben opgegroeid in Dordrecht, maar ging vroeger vaak logeren bij mijn tante. Zij woonde in de omgebouwde kerk aan de Oudegracht, ter hoogte van de Twijnstraat. Daar kijk je uit over de Catharijnesingel. Ik
weet nog goed dat we een keer naar de Piekenkermis gingen. Daar gooide ik na één of twee keer al een ringetje om een van de glazen colafesjes. Ik won een levensgrote knuffelbeer.”
Bastiaan: “Voor mij is een mooie herinnering mijn eerste wedstrijd in de oude Galgenwaard. Dat was halverwege de jaren 60. Ik ging samen met mijn vader. DOS speelde tegen DWS. Toen ik nog kleiner was, nam hij ons ook mee naar Velox. Mijn levendige herinnering is dat de keeper van Velox, Cinus van Kooten, een pet op had. Hij werd later een legendarisch voetbaltrainer, ook die van mij. Naast de goal zat tijdens die wedstrijd iemand in een rolstoel omringd met halve liter bierfessen. Hij riep voortdurend: ‘Hup rooie kool’. Velox speelde namelijk tegen Roda JC die dag. Ik was nog zo klein, maar wist al dat dit een literair beeld was dat ik moest onthouden. Het echte werk was natuurlijk de eerste keer in de Galgenwaard. Als jongen op die oude houten banken, terwijl de pis en de mayonaise onder je voeten stroomden. Daar zag ik voor het eerst hoe die volwassen voetballers echt tegen elkaar aan kleunden.”
Wat zijn jullie lievelingsplekken in Utrecht?
Bastiaan: “Het Wilhelminapark is een prachtig park. Met enige treurnis zie ik hoe de gemeente al jaren probeert om daar ook een
festivalterrein c.q. bierhal van te maken. Park Lepelenburg is helaas al opgegeven.”
Maartje: “Een van mijn lievelingsplekken is de bloemenmarkt op zaterdag op Janskerkhof. Net als Café Willem Slok is het fjn om te zien dat die er nog altijd is.”
Utrecht is…
Maartje: “…elke dag op z’n mooist.”
Bastiaan: “…het centrum van het universum.” a
Het pand huisvest al sinds 1852 een boekhandel. De geschiedenis van Bijleveld gaat terug naar 1865. In dat jaar nam Jacobus Beylevelt de boekhandel over. Hij noemde zichzelf Bijleveld. Van de tweedehandsboekwinkel en binderij maakte hij een boekhandel-uitgeverij. Als hij in 1901 sterft, erfden zijn dochters de zaak (vandaar de offciële naam Erven J. Bijleveld). De opa van Bastiaan, Jacobus Bommeljé, gaat er in 1905 werken. Het duurt niet lang of hij neemt het bedrijf van de dochters Bijleveld over. Als Boekhandel Bijleveld 100 jaar bestaat neemt Johan Bommeljé, Bastiaans vader, de zaak over. Bij het 125-jarig jubileum treedt Bastiaan in zijn vaders voetsporen.
Tekst: Bo Steehouwer / Fotogra e: Bas van Setten
In Utrecht zijn bijna 150.000 vrijwilligers actief, blijkt uit cijfers van de gemeente. Dat is ongeveer 40 procent van alle inwoners. In deze rubriek spreekt DUIC mensen over hun vrijwilligerswerk in de stad.
‘Ik wilde iets voor anderen betekenen’
De Tussenvoorziening werd ongeveer dertig jaar geleden opgericht om mensen te helpen die dakloos zijn, of die dat dreigen te worden. Die mensen redden het niet in hun eentje en voor hen zetten de honderden medewerkers én vrijwilligers zich in. Een van die vrijwilligers bij de Utrechtse stichting is Kamal.
Bij de Tussenvoorziening zijn er allerlei soorten vrijwilligers: kookvrijwilligers, maatjes voor (ex-)dakloze mensen, taalmaatjes enzovoort. Ze zijn onmisbaar. Kamal is fnancieel vrijwilliger. Al bijna een jaar helpt hij Umberto wekelijks met zijn fnanciën. Het klikt zo goed dat Kamal hem ook bij andere dingen helpt. “We zijn ook een keertje gaan winkelen, want Umberto is slecht ter been en heeft een scootmobiel. En als je alleen bent, is het fjn om
een beetje afeiding te hebben.”
De dood van zijn vrouw, zes jaar geleden, zorgde ervoor dat Kamal vrijwilligerswerk is gaan doen. “Door die gebeurtenis kreeg ik een andere kijk op het leven”, zegt hij. “Het was een kantelpunt waardoor ik leerde dat het leven ook anders kan zijn. Ik wilde iets voor anderen betekenen.”
‘Ik mag hem graag’ Het wisselt per week hoeveel tijd Kamal spendeert aan het vrijwilligerswerk. “Het is minimaal een half uur, maar gemiddeld ongeveer 1,5 uur. Het voornaamste doel is dat we samen de post doorlopen, vooral de facturen en de brieven van de Belastingdienst.” Ook deden ze samen Umberto’s Belastingaangifte. Kamal werkt zelf in de fnanciële
sector. Hij wil die kennis graag gebruiken om anderen te helpen. “Ik betrek Umberto er ook bij natuurlijk, zodat hij ervan kan leren.”
Umberto is blij met de hulp van Kamal. “Ik mag hem graag. Hij is een fjn persoon.” Hij vertelt dat Kamal Marokkaans is en hij Italiaans. Hun Mediterraanse roots is wellicht een van de redenen voor hun goede klik, grapt Umberto.
“Ik ben in Nederland geboren, maar ik kom in de zomer meestal in Marokko”, zegt Kamal. “Maar het zorgt voor leuke gesprekken over het Mediterraanse leven en het leven in Nederland. Soms zit er dan zo’n opgewonden Italiaan voor me”, zegt Kamal lachend. “We maken het gewoon heel leuk.” a
Museumstuk: Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop
Hoewel dit stenen beeld wellicht niet direct de aandacht van een breed publiek trekt, is het verhaal achter de maker des te interessanter. Niemand weet namelijk wat de echte naam van de beeldhouwer is, en daarom wordt de kunstenaar aangeduid als de Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop. Het beeld bevindt zich in de collectie van Museum Catharijneconvent.
De Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop is een zogenoemde noodnaam. Dit is een naam die wordt gebruikt voor een kunstenaar van wie de echte naam niet bekend is. Vaak verwijst zo’n naam naar een bekend werk van de maker, zoals in dit geval de Utrechtse Stenen Vrouwenkop, die is gemaakt rond 1500–1529. De kunstenaar kreeg deze benaming in 1955. Overigens lijkt het erop dat hij niet alleen werkte, maar leiding gaf aan een atelier, aangezien er veel kwaliteitsverschil zit in de werken die aan hem worden toegeschreven.
De Utrechtse Stenen Vrouwenkop is een beeld van een vrouwelijk gezicht, dat uitzonderlijk gedetailleerd en expressief is. Mogelijk maakte het oorspronkelijk deel uit van een groter geheel, bijvoorbeeld een kerkportaal of een ander religieus object, maar het heeft zich door de eeuwen heen als een op zichzelf staand werk gehandhaafd. Op de website van het museum is te lezen dat het mogelijk onderdeel was van een Annunciatie, waarbij de engel van links naderde. De Annunciatie verwijst in het Bijbelse verhaal naar de aankondiging van de geboorte van Jezus aan Maria.
Museum Catharijneconvent bezit nog een aantal andere werken die aan deze beeldhouwer worden toegeschreven. Zo verwierf het museum in 2018, ter gelegenheid van zijn 550-jarig bestaan, het beeld Christus en de Samaritaanse Vrouw, een houten sculptuur. a
In deze rubriek zijn bijzondere of juist hele gewone stukken te zien, die in handen zijn van Utrechtse musea
Stand beelden
Op het voetstuk: Hugo Wstinc
Midden in de Pandhof van de Domkerk zit een man op een sokkel te schrijven. Het is Hugo Wstinc, kanunnik van de Dom van Utrecht. Dat is een hoge rol binnen de kerk, waarin hij vooral optreedt als bemiddelaar tijdens geschillen tussen geestelijken.
Wstinc leefde in de 14e eeuw, ten tijde van de bouw van de Domtoren. Hij schreef het Camerboeck van de Dom (Statuta ecclesie Trajectensis), dat nog honderden jaren gold als leidraad bij de organsatie van verschillende geestelijke instellingen.
Het bronzen beeld is onderdeel van de fontein die sinds 1915 midden in de Pandhof staat. Het is gemaakt door de voormalige Utrechtse Edelsmid familie Brom. Het ontwerp is van vader Jan Hendrik Brom, wiens zoons Jan Eloy Brom en Leo Brom het hebben vervadigd.
De gemeente Utrecht heeft het daarna aan de Universiteit geschonken, die de Pandhof beheert. Het gift moet de band tussen de twee instellingen vieren, en daarom staat er op het beeld: ‘De stad verrijkt met dit geschenk de Academie en zal de aloude band nooit vergeten.’ a
Foto: Ruben de Heer
In deze rubriek vertellen we de verhalen achter de standbeelden in de stad.
OP PAD MET OUD-UTRECHT
Van brug tot brug op de Jutfasepunt
Startpunt van de wandeling is de Zuiderbrug over de Vaartsche Rijn. Deze brug werd in 1964 feestelijk geopend, tegelijk met de Socrateslaan. En zo werden Hoograven en Westraven met elkaar verbonden, twee voormalige wijken van Jutphaas die in 1954 door Utrecht waren geannexeerd. Sindsdien is er veel veranderd. Het terrein van de steenfabriek Rhijnhoven in Hoograven werd een park met een speelplaats en een sporthal. De sporthal, in 1976 opgeleverd, is een icoon van de modernistische architectuur uit die tijd, te zien aan het metselwerk van betonstenen. Door de aanleg van de Socrateslaan werd de Jutfaseweg een doodlopende straat. Daar komen we straks op terug. Als we de Jutfaseweg inslaan, gaan we richting het einde ervan. Aan de rechterzijde staat een villa uit 1918, gebouwd voor directeur Wouda van de Nederlandsche Instrumenten- en Electrische Apparatenfabriek NIEAF. De villa maakte deel uit van de grote fabriek die hier gevestigd was. In de montageafdelingen van NIEAF werden elektrische meetinstrumenten met de grootste precisie in elkaar gezet. Deze wellicht schoonste fabriek van de stad, met meer dan 250 medewerkers, bestreek na diverse uitbreidingen een groot terrein. Medio jaren 1970 is de fabriek verhuisd. Altrecht kreeg er een locatie. Dat gebouw is tien jaar geleden omgebouwd tot appartementen en kreeg een geheel nieuwe gevel. Op andere
delen van het fabrieksterrein zijn de Deltalaan en het Giessenplein aangelegd.
Naar de machine- en kapokfabriek Rechtdoor lopend gaan we naar het gedeelte van de Jutfaseweg dat doorliep totdat het Merwedekanaal werd gegraven. Op de punt staat de voormalige machinefabriek van de Gebr. van Lint, ooit specialist in het motoriseren van vrachtschepen. Voor we daar arriveren, passeren we het fabriekspand van de Ubica kapokfabriek. Hier werden de kapokgevulde matrassen en kussens gemaakt, die vervolgens in een pand aan de Ganzenmarkt werden verkocht. De horecaonderneming die daar nu is gevestigd, draagt daarom de naam Ubica. Nadat de matrassenfabriek verhuisde, werd het pand aan de Jutfaseweg bekend als sauna Lamar. Ook die is inmiddels verdwenen. Nu is het terrein volgebouwd met appartementen en heeft het industriële erfgoed een woonbestemming gekregen. Even verderop sloot een ander bedrijf al decennia geleden haar deuren: de Stoomververij en Chemische Wasscherij Gebr. Hoeksema. Aan dit verleden herinnert nog een glas in lood raam en aan het einde van de wandeling komt nog een schoorsteen van deze voormalige wasserij in beeld.
We lopen een stukje terug en vervolgen de Jutfaseweg naar het andere einde. De zeeverkenners van Scouting Nederland hebben aan het Merwedekanaal een geschikte locatie
Wil je lid worden van Oud-Utrecht? Kijk dan op oud-utrecht.nl/ lid-worden
De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer gaat de wandeling van brug tot brug op het uiterste puntje van de Rivierenwijk: de Jutfasepunt.
Tekst: Bert Poortman / Fotografe: Het Utrechts Archief
gevonden. Sinds 1975 hebben jongeren van 6 tot 16 jaar hier een plek om vertrouwd te worden met het water. Ze leren niet alleen varen en zeilen, maar organiseren ook groepsactiviteiten terwijl het onderhoud van boten en clubgebouw door de jeugd zelf wordt uitgevoerd. In het Merwedekanaal ligt de Nieuw Hoorn, waarmee de zeeverkenners al varend op kamp gaan. Het meer dan 120 jaar oude vrachtschip behoort tot het varend erfgoed. Van hier tot Vreeswijk kon de Vaartsche Rijn worden verbreed tot het Merwedekanaal. De Jutfasepunt ontstond toen het Merwedekanaal noordwaarts werd aangelegd om de stad heen. De Jutfaseweg werd vervolgd over een in 1886 gebouwde brug, de inmiddels verdwenen Liesboschbrug. Zo bleef de Jutfaseweg de verbinding tussen Utrecht en Jutphaas, voor al het verkeer, inclusief de toenmalige paardentram. De brug over het Merwedekanaal was net zo’n draaibrug als die bij het Muntgebouw. Die draaibrug is een rijksmonument geworden maar de Liesboschbrug werd in 1964 gesloopt. Wel staat er aan het kanaal nog de dubbele brugwachterswoning van Rijkswaterstaat. Het pand is nu een woonhuis, maar in 1975 stond het leeg en werd het gekraakt door de zeeverkenners! De verdwenen Handelskamer De wandeling wordt vervolgd over het Jutfasepad langs het kanaal, en we bereiken de Socratesbrug. Net als de Zuiderbrug is deze
brug een basculebrug. Het tegengewicht van het brugdek, de bascule, hangt in een kelder onder de weg. Beide in 1964 opgeleverde bruggen hebben een sobere vormgeving en materiaalgebruik, waardoor ze een bijna tijdloos karakter hebben. In die tijd werd het materiaal beton nog niet toonbaar geacht en verstopt achter een bekleding van metselwerk of natuursteen.
Staand op de Socratesbrug had je tot 1988 nog zicht op de Co-op fabriek aan de Kanaalweg. In deze fabriek maakte de Coöperatieve Groothandelsvereniging De Handelskamer vanaf 1934 voor meer dan 300 aangesloten Coöp winkeliers diverse producten. In verschillende productieafdelingen was dat een breed palet aan levens- en genotmiddelen, brood en banket, zeep- en poetsartikelen, manufacturen, schoeisel, huishoudelijke artikelen en meubelen. De koekjesfabriek verhuisde en is nu, als Pally Biscuits, nog steeds in Nieuwegein te vinden. Als je achteromkijkt is achter de zeeverkenners nog net de stomp van een schoorsteen te zien. Deze schoorsteen, die steeds korter lijkt te worden, heeft decennialang gedampt voor de wasserij van Hoeksema. Aan de Jutfasepunt is de historie nog te ervaren. Het is daarom te hopen dat het ietwat rommelige aanzicht zo blijft. a
De Jutfasepunt in 1955
Feestelijke opening van de Zuiderbrug in 1964
De montageruimte van NIEAF in 1962
WAT VINDEN DE LEZERS?
DUIC-lezers aan het woord
Elke week reageren DUIC-lezers honderden keren op de artikelen die op de website verschijnen. Wat vinden de lezers van DUIC van onderwerpen die spelen in de stad? Je leest het in deze rubriek.
Bewoners Wonderwoods niet te spreken over appartementen
Jarenlang werd er gewerkt aan het prestigieuze wooncomplex Wonderwoods, en in september van het vorige jaar was het dan zo ver: de eerste bewoners mochten hun woning in. Een paar maanden later blijken sommige bewoners toch teleurgesteld te zijn in de staat van het gebouw. Het zou onafgemaakt lijken.
Wies:
Sneu dat het woongenot van deze bewoners die in deze tijden een dure woning kopen of huren ruw wordt verstoord. Hopelijk komt er een oplossing.
Jeroen:
Ik vind het nogal wat, meteen naar de media stappen op het moment dat er nog wat mis is met je nieuwbouwappartement.
Van Dam:
Dat er veel gestolen wordt en dat er uitwerpsels liggen in de berging komt vast niet van het opvanghuis wat er tegenover zit.
Ophef over renovatie Trui van Lier Speelkwartier
Het zorgde voor enigszins scheve blikken bij omwonenden van het Wilhelminapark in Utrecht: de aankondiging van de renovatie van het Trui van Lier Speelkwartier. De gemeente zegt dat het ontwerp in samenspraak met bewoners en kinderen is gemaakt, maar omwonenden zeggen zelf nergens van af te weten.
Brunel:
Er is helemaal niets mis met de huidige inrichting. Lekker zo laten.
Katja:
“ “ “ “ “
Is toch een Rijksmonument? Kan dat zomaar?
Statler:
Ik ben een liefhebber van kleur en contrasten, maar dit ontwerp past totaal niet bij de omgeving.
Rijkswaterstaat: ‘Ongekende verkeershinder rond Utrecht vanwege werkzaamheden’
Rijkswaterstaat adviseert automobilisten om de regio Utrecht zo veel als mogelijk te vermijden vanwege een groot aantal wegwerkzaamheden. De organisatie verwacht ‘ongekende verkeershinder’ op de wegen.
J:
Tijd dat die kreupele verlichting langs de snelwegen en die afgebladderde borden ook eens aangepakt worden.
Le coq sportif:
Dankzij dit soort onderhoud hebben we een van de beste wegennetten ter wereld. Dagje extra thuiswerken voor de mensen bij wie dat kan scheelt denk ik een hoop.
Wegwezen met je kar:
Automobilisten ook graag na de werkzaamheden Utrecht mijden! Wij schijnen namelijk de slechtste luchtkwaliteit te hebben van de vier grote steden.
ZOEKPLAAT
Zoek de zeven verschillen
OPLOSSING
