Dwaroj 78

‫سپای قودس‪،‬‬ ‫روواڵەتی‬ ‫ناموتەعارفی‬ ‫سیستمێک!‬

‫دەرەنجامەکانی‬ ‫بە تیرۆریست‬ ‫ناساندنی سپای‬ ‫پاسداران‬

‫مەراسیمی رۆژی‬ ‫كرێكار‬

‫‪》2‬‬

‫‪》7‬‬

‫‪》6‬‬

‫سەروتار‬

‫ئێران‬ ‫کوردستان‬ ‫ئەرکێکی مێژویی‬ ‫عومەر ئێلخانی زادە‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران ئێستا لە‬ ‫قەیراناویترین دەورانی دەسەاڵتداری خۆی‬ ‫دایە‪ .‬کێشەکانی ناو دەسەاڵت تا ھاتووە‬ ‫قوڵتر بۆتەوە‪ .‬گەندەڵی ئیداری و ماڵی‬ ‫تان و پۆی ھەموو دەزگا و دامەزراوەگەلی‬ ‫ئەو رژێمەی داگرتووە‪ .‬چەندین گروپی‬ ‫مافیایی لەگەڵ یەک لە بەربەرەکانێ دان و‬ ‫ھەمووشیان رۆژ نییە شتێک لەسەر یەکتر‬ ‫لە قاو نەدەن‪ .‬مافیای بەھێزی دەسەاڵت‬ ‫کە بەیتی رێبەرییە تا مالن لە گەندەڵی‬ ‫ماڵی تێوە گالوەو‪ ،‬ئەگەرچی دەسەاڵتی‬ ‫زۆر و زەوەندە‪ ،‬بەاڵم خاڵی الوازی‬ ‫وەھاشی ھەیە کە مەجبور دەبێ زۆر جاران‬ ‫بە پێچەوانەی مەیلی خۆی لەگەڵ گروپە‬ ‫مافیاییەکانی دیتر سازان بکات‪ .‬زۆرێک‬ ‫لە داھات و سەروەت و بودجەی ئەو‬ ‫حکومەتە لە الیەن باندەکانی دەسەاڵتەوە‬ ‫دەبرێ و دەخورێ‪ ،‬تەنانەت یەک پڕۆژەش‬ ‫نییە دزی گەورە و چەندین میلیاردی لێ‬ ‫نەکرێ‪ ،‬جیا لەوەی بانکە ڕەسمییەکان بە‬ ‫ئاشکرا بە سەدان میلیارد لە خەزینەیان‬ ‫ھەڵدەگیرێ و دەشڵێی نە بای ھاتووە و‬ ‫نە بۆران‪ ،‬باسی دەکرێ و ھەڵاڵی لێ ساز‬ ‫دەبێ و خامنەیی دێتە مەیدان و دەڵێ‬ ‫ھێندە شتی چکولە گەورە مەکەنەوە‪ .‬بە‬ ‫ڕاستی ھیچ دەوڵەت و دەسەاڵتێکی سەر‬ ‫گۆی ئەو زەوییە ھێندە داڕزاو و داوەشاوی‬ ‫گەندەڵی نییە‪ ،‬بە جۆرێک کە بچوکترین‬ ‫باوەڕێکیان پێک نەماوە و کەوتونەتە‬ ‫گیانی یەکتر‪ ،‬ھەموو ئاڵوگۆڕەکان لە نێو‬ ‫سپای پاسداران‪ ،‬دەزگای قەزایی و ‪...‬‬ ‫ئاماژەی حاشا ھەڵنەگری ئەو لێکترازانە‬ ‫گەورەی دەسەاڵت و دەزگاکانیەتی‪.‬‬ ‫لە الیەکی دیکەوە سیاسەتی تەجاوزکاری‬ ‫و تیڕۆریستیی ئەو رژیمە بۆتە ھۆکاری‬ ‫ئاژاوەنانەوە لە ڕۆھەاڵتی و ناوین و لە‬ ‫چەندین واڵت کەوتونەتە ناو زەلکاوی‬ ‫شەڕێکی پڕ خەرج و بێ سەمەر کە ھەم‬ ‫قوتی خەڵکی ئێرانی تێدا ھەڵدەلوشرێ و‬ ‫ھەم دەبێتە بەاڵی سەری خۆشیان‪ .‬زۆربەی‬ ‫واڵتانی ناوچەکە بونەتە دوژمنیان‪ ،‬ئوروپا‬ ‫و ئامریکا لە دەستیان وەزاڵە ھاتون و‬ ‫دژیان دەوەستنەوە‪ ،‬خەڵکی ناوچەکەش و‬ ‫گشت بیروڕای جیھانیش کۆماری ئیسالمی‬ ‫بە مایەی فیتنە و ناسەقامگیری دەناسن‪.‬‬ ‫سوپای پاسدارانێک کە زۆر لە مێژە وەک‬ ‫دەزگای تیرۆر دژ بە چاالکان و ڕێبەرانی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن کاری کردووە‪ ،‬دنیای‬ ‫دەرەوەش ھەرچەند زۆر درەنگ‪ ،‬بەو‬ ‫پێناسە دەیناسێنێ‪ .‬ھات و ھوتی موشەک‬ ‫و «چەکی پێشکەوتوو» و ھەڕەشەی‬ ‫بێ بنەما لە دنیا بۆ بەستنی گەروی‬ ‫ھورموز‪ ،‬ھەمووی لە مێشکێکی نەخۆشی‬ ‫فیشاڵکەر و سروشتێکی چەتەیی ئەو‬ ‫سیستمە حاکمیەتەوە سەرچاوە دەگرێ‪،‬‬ ‫کە دوژمنایەتی زۆرتری دەوروبەر و جھان‬ ‫بەرەو خۆیان ڕادەکێشێ و ماڵ و ژیانی‬ ‫خەڵکی ئێرانیشی پێ دەسوتێنن‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪3‬‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪)78‬‬ ‫‪18 - 2019/05/08‬ی گواڵنی ‪1398‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫شکۆدار بێ ‪١‬ی مانگی مەی‬ ‫رۆژی جیهانیی کرێکار‬ ‫لە سایەی دەسەاڵتی نگریسی‬ ‫چواردەیەی رابردووی کۆماری ئیسالمیدا‬ ‫کۆمەڵگای ئێران بۆ زۆرینەی حەشیمەتی‬ ‫‪٨٠‬ملیۆن کەسی ئەو واڵتە بۆتە ناوەندی‬ ‫چەوسانەوە و ستەم و بێ مافی‪.‬‬ ‫رەوتی روولەهەڵکشانی ئەو کەسانەی‬ ‫بۆ بژیوی ژیانی رۆژانەیان زبڵدانەکان‬ ‫دەپشکنن‪،‬زیادبوونی دیاردەی مندااڵنی‬ ‫سە ر شە قا م ‪ ،‬بە ر فر ا و ا نبو و نە و ە ی‬ ‫توێژی»کارتۆن خەوەکان»و ئەو‬ ‫کەسانەی شەویان لە گۆرستانەکاندا‬ ‫رۆژ‪،‬بەرینبوونەوەی‬ ‫دەکەنەوە‬ ‫قەبارە و ئاستی لەشکری بێکاران و‬ ‫زەحمەتکێشان‪،‬باڵوبوونەوەی تۆقێنەری‬ ‫مادە هۆشبەرەکان و پەرەسەندنی‬ ‫دیاردەی ئێعتیاد ‪ ،‬دابەزینی راچڵەکێنەری‬ ‫تەمەنی لەشفرۆشی و سەرهەڵدان و‬ ‫گەشەی دەیان و سەدان دیاردەی دزێوی‬ ‫کۆمەاڵیەتی و دارمانی زۆرێک لە بەها‬ ‫مرۆیەکان لە ئێران‪،‬خوڵقاو و بەرهەمی‬ ‫سیستمێکە کە بە درووشم و بانگەوازی‬ ‫«کۆمەڵگای یەکسان و بەرابەر و دوور‬ ‫لە دیاردەی چینایەتی» خۆی بەسەر‬ ‫ئەم کۆمەڵگایەدا سەپاند‪.‬‬ ‫لە سیستمی کۆماری ئیسالمیدا‪،‬‬ ‫ویالیەتی فەقیه وسەران و سەرکردەکانی‬ ‫ئیسالمی بە وەگەرخستن و ئیدارەکردنی‬ ‫مافیایەکی بەهێزی ئابووری‪ ،‬وەک‬ ‫ئۆختاپووسێک بە هەڵلووشینی سامانی‬ ‫ئەم واڵتە‪،‬چاوچنۆکانە خەریکی‬ ‫کەڵەکەکردنی سەروەت و سامانن‪،‬بە‬ ‫جۆرێک کە بە هەڵسەنگاندن لەگەڵ‬ ‫قۆناغەکانی رابردووی وەسەریەکخستنی‬ ‫ماڵ و دارایی لەالیەک و‪ ،‬پەرەدان بە‬ ‫هەژاری و نەداری لە الیەکیترەوە‪،‬‬ ‫پلەی پێوانەیان بریوەو‪،‬سەردەمێکی‬ ‫تااڵنکاریی نوێیان هێناوەتە بوون‪.‬‬ ‫لە ماوەی چواردەیەی رابردوودا کارنامە‬ ‫و ئەزموونی رەش و تاڵی کۆماری‬ ‫ئیسالمی بەرانبەر بە بزووتنەوەی‬ ‫کرێکاری و‪،‬بەتایبەت لە دژی رابەران و‬

‫هەڵسووراوانی ئەو جوواڵنەوەیە‪،‬تەنیا و‬ ‫تەینا لە پێناو دزی وتااڵن و برۆیی داهات‬ ‫و خۆدەوڵەمەندکردن و پاشەکەوتی‬ ‫دارایی دەسەاڵتداران و کاربەدستانی‬ ‫نیزامی ئیسالمی لە ئێران بووە‪.‬‬ ‫سزای قامچی و شەالق لێدان‪،‬گرتن و‬ ‫راودوونانی سەرەرۆیانەی خەباتکاران‬ ‫و چاالکانی کرێکاری و تووندکردنیان‬ ‫لە بەندیخانە‪،‬دەرخەر و بەڵگەیەکی‬ ‫ئاشکرایە لە رق و دووژمنایەتی قووڵ‬ ‫و کوێرانەی ئەو رژیمە بەرانبەر بە‬ ‫زەحمەتکێشان و بزووتنەوەی کرێکاری‬ ‫لە ئێران‪.‬‬ ‫دەسەاڵتدارانی‬ ‫حاشاهەڵنەگرە کە‬ ‫ئیسالمی لە ئێران تاکە دەرووی‬ ‫دەربازبوون و راگرتنی دەسەاڵت‬

‫و بەردەوامی رژیمەکەیان لە‬ ‫چەوساندنەوەی زیاتر و داپڵۆسین‬ ‫و رفاندنی هەقدەست و پێخووستی‬ ‫مافی تەنانەت مندااڵنی تەمەن خوار‬ ‫دە ساڵدا دەبینن‪.‬لە کەس شاراوە نیە‬ ‫نەدانی هەقدەستی مانگانەی کرێکاران‬ ‫بێکارکردنی بەکۆمەڵ و دەرکردنیان‬ ‫لە ناوەندەکانی کارکردن و گرتن و‬ ‫ئازار و ئەشکەنجەی هەڵسووراوانی‬ ‫کرێکاری‪،‬لەو رێکار و شێوازانەن‬ ‫کە رژیمی ئسالمی بۆ پێشگرتن‬ ‫و سەرکوتی ئاخێز و نارەزایەتیە‬ ‫کرێکاری و جەماوەریەکان گرتوویەتە‬ ‫بەر‪.‬‬ ‫ئەگەر ئاورێک لە ساڵی رابردوو‬ ‫بدەینەوە و بە دیاریکراوی ئاخێزە‬

‫جەماوەرییەکانی مانگی بەفرانبار‪،‬‬ ‫بێگوومان لەکەس شاراوە نییە کە‬ ‫هێزی بزوێنەری ئەو جوواڵنەوە گەورە‬ ‫و بەرینە کۆمەاڵیەتییەی وا بەخێرایی‬ ‫و تۆکمە و ئامانجدار بەشێکی زۆر لە‬ ‫شار و ناوەندە کرێکاریەکانی وەک‬ ‫«نەیشەکەری هەفت تەپە»و»فووالدی‬ ‫ئەهواز»و گەلێک کۆر و کۆمەڵی‬ ‫کرێکاری لە ئێران گرتەوە‪،‬سەرەرای‬ ‫ئەویکە لە ژێر زەبری سەرکووت و‬ ‫هێزەسەرکوتگەرەکانی‬ ‫داپڵۆسینی‬ ‫کۆماری ئیسالمیدا تووشی گەلێک‬ ‫نوشست و هەستانەوە بووە‪،‬لە‬ ‫هەژارترین و بێ دەرەتانترین چین و‬ ‫توێژی کۆمەڵگا بوون‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪2‬‬

‫كۆبوونەوەی ناوەندی هاوكاریی حیزبەكانی كوردستانی ئێران بەڕێوەچوو ‬

‫رۆژی پێنجشەممە ‪5‬ی گواڵنی ‪1398‬ی هەتاوی‬ ‫(‪25‬ی ئەپریلی ‪ )2019‬كۆبوونەوەی ناوەندی‬ ‫هاوكاریی حیزبەكانی كوردستانی ئێران لە ناوەندی‬ ‫سەركردایەتی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان‬

‫بەڕێوەچوو ‌و چەندین كار‌و پرۆژەی كاریی تێیدا‬ ‫تاوتوێكرا‪.‬‬ ‫كۆبوونەوەكە تەرخانكرابوو بۆ قسە‌و باس‌و بڕیاردان‬ ‫لەسەر چەندین بەڵگەنامەی كاری ناوەند‪ ،‬بۆ‬

‫پەیوەندی لەگەڵ حیزبە كوردستانییەكان‌و پەیوەندیی‬ ‫نێونەتەوەیی كە تێیدا الیەنەكان تێبینی‌و بۆچوونی‬ ‫خۆیان لەسەر بەڵگەنامەكان دەربڕی‪.‬‬ ‫لەسەروبەندی رۆژی یەكی ئایار‪ ،‬رۆژی جیهانیی‬ ‫كرێكار‪ ،‬بەشداربوانی كۆبوونەوەكە پێشنیاری‬ ‫راگەیەنراوێكی بەم بۆنەوە خستەبەرباس كە‬ ‫لەالیەن ناوەندی هاوكاریی حیزبەكانی كوردستانی‬ ‫ئێرانەوە بە بۆنەی رۆژی كرێكار بدرێت‪ .‬هەروەها‬ ‫لەكۆبوونەوەكەدا بڕیاردرا ئامادەكاریی تەواو بۆ‬ ‫بەڕێوەچوونی چەندین رێوڕەسمی تایبەت لەناوخۆ‌و‬ ‫دەرەوەی كوردستان بە بۆنەی رۆژی ‪28‬ی گەالوێژ‪،‬‬ ‫ساڵیادی هێرشی دڕندانەی كۆماری ئیسالمی بۆ سەر‬ ‫كوردستان بكرێت‪.‬‬ ‫لەكۆبوونەوەكەدا بڕیاری دەوڵەتی ئەمریكا بۆ بە‬ ‫تیرۆریست ناساندنی سپای پاسدارانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی قسەوباسی لەسەركرا‌و بە ئاماژە بە‬ ‫راگەیاندنی پێشووی ناوەند لەمبارەوە‪ ،‬پێشهاتەكانی‬ ‫ئەو بریاڕەی ئەمریكا لەالیەن بەشداربووانەوە‬ ‫تاوتوێكرا‪.‬‬ ‫كۆبوونەوەكە پاش نزیكەی ‪ 5‬كاتژمێر كاری چڕوپڕ‬ ‫كۆتایی پێهات‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪2019/5/8 )78‬‬

‫تایبەت‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫هۆكارەكانی پەرەسەندنی توندوتیژی لەكوردستان‌و دەرەنجامەكان‬ ‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬

‫مافەكانی مرۆڤ‪ ،‬سنورداركردنی هەموو‬ ‫ئازادییەكان‌و بێ رێزی كردن بە ژیانی‬ ‫دەستوەردان‬ ‫هاواڵتیان‌و‬ ‫تایبەتی‬ ‫لەهەموو بوارەكانی ژیان‪ ،‬گرتنی چاالكی‬ ‫ژینگەپارێز بە بیانوی جۆراوجۆر‪،‬‬ ‫سەركوتی هەڵسوڕاوانی سیاسی‌و مەدەنی‌و‬ ‫كەمایەتییە ئینتی‌و مەزهەبییەكان‌و‬ ‫رەشبگیری‪ ،‬سازدانی مانۆر‌و شانۆی‬ ‫سەربازیی بە مەبەستی ترساندنی خەڵك‌و‬ ‫كوشتنی رۆژانەی كۆڵبەران لەسنورەكان‌و‬ ‫بەگشتیی داخستنی هەموو رێگای‬ ‫یاساییەكان بۆ دەربڕینی ناڕەزایی خەڵك‬ ‫دژ بە سیاسەتەكانی حكومەت‪.‬‬ ‫نمونەكانی توندوتیژی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬كە‬ ‫لەسیاسەتە هەڵەكانی رژیمەوە سەرچاوەی‬ ‫گرتوو لە هەموو رووبەری كۆمەڵگا‌و‬ ‫شار‌و لەنێوان هەموو گروپەكان‌و خێزان‌و‬ ‫تاكەكان بەرچاو دەكەون كە لەشێوازی‬ ‫خۆكوژی‪ ،‬توندوتیژی كەسەكان دژی‬ ‫یەكتر‪ ،‬ئازاردانی منداڵ‪ ،‬دەستدرێژی‪،‬‬ ‫دزی چەكدارانە‪ ،‬خەڵك رفاندن‌و‪ ..‬هتد‬ ‫كە خۆی بەرهەمی كێشە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫وەك بێكاریی‪ ،‬هەژار‌و توشبوون بەمادە‬ ‫سڕكەرەكانە‪ .‬تەواوی توێژینەوە مەیدانی‌و‬ ‫زانستییەكان سەلمێنەری ئەوە راستیەن‬ ‫كە ئەم جۆرە كێشانە بەستێنەكانی‬ ‫خەسار‌و توندوتیژی لەكۆمەڵگا‌و لە ژیانی‬ ‫تاكەكان دروست دەكات‪ .‬بەداخەوە رژیمی‬ ‫ئێران پشكی سەرەكی لە دەركەوتنی ئەم‬ ‫جۆرە كێشانە هەیە‪ .‬هەمومان دەزانین‬ ‫واڵتێك لە رووی گەشەی سیاسی‌و‬ ‫بەتایبەتی ئابوریی لەپێگەیەكی باشتردا‬ ‫بێت‪ ،‬خەسار‌و كێشەكان‌و توندوتیژییە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانیش تێیدا بە كەمتری‬ ‫ئاستی خۆی دەگات‪ .‬رژیمی كۆماری‬ ‫ئیسالمی سەرەڕای ئەوەی لەسەر واڵتێكی‬ ‫فەرمانڕەوایی دەكات كە دەوڵەمەندە‬ ‫بە سەرچاوە سروشتییەكان‌و سامانی‬ ‫نیشتمانی‌و لەنێوان زۆر واڵتان لەمڕوەوە‬ ‫پێگەیەكی باشی هەیە‪ ،‬بەاڵم هیچ یەك‬ ‫لەم تایبەتمەندی‌و سامانە سروشتییانە‬ ‫نەبوونەتە هۆی ئەوەی گۆڕانكارییەكی‬ ‫پۆزەتیڤ لەژیانی خەڵكدا دروست بێت‪.‬‬ ‫بۆچی؟ بەهۆی ئەوەی كۆماری ئیسالمی‬ ‫بەجێگەی كەڵك وەرگرتنی دروست‌و‬ ‫زانستی لەئیمكانات‌و سەرچاوەكان‪ ،‬هەموو‬ ‫سامانە نیشتمانییەكان بۆ كاری نادروست‬ ‫بەتایبەت لەبواری سەربازیی ئەویش نەك‬ ‫بۆ بەرگریی‪ ،‬بەڵكو بۆ دەستوەردان لە‬ ‫كارووباری واڵتانی ناوچەكە‌و بە مەبەستی‬ ‫سەپاندنی سیاسەتەكانی خۆی لەناوچەكە‬ ‫بەكارهێناوە‪ .‬سەرەڕۆییەكانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی لە ئاستی ناوچەكە‌و تەنانەت‬ ‫جیهان بۆ نمونە هەوڵەكانی ئەم دواییە‬ ‫بۆ تیرۆری هاواڵتیانی ئێرانی لە واڵتانی‬ ‫ئەوروپایی‪ ،‬بووەتە هۆی سەپاندنی سزای‬ ‫زیاتری نێودەوڵەتی بەسەر ئێراندا‪ ،‬كە‬ ‫باری قورسی ئەم سزا نێودەوڵەتییانە‬ ‫دەكەوێتە سەر شانی خەڵكی ئێران كە بۆ‬ ‫دابینكردنی شتە سەرەتاییەكانی ژیانیان‬ ‫توشی گرفتی جیدی بوون‪ .‬بەرهەمی‬ ‫ئەم سیاسەتانەی دەوڵەت هەروا كە‬ ‫پێشتر باسكرا‪ ،‬بنەمای خێزان‌و تەنانەت‬ ‫ئاسایشی دەرونی هاواڵتیان توشی گرفت‬ ‫دەكات‌و ئاكامەكەشی پەرەسەندنی‬ ‫توندوتیژی كۆمەاڵیەتی هاوتەریب لەگەڵ‬ ‫توندوتیژی سیاسی بووە‪ .‬لە درێژەدا‬ ‫بە پشتبەستن بە ئاماری توێژینەوە‬ ‫مەیدانییەكان و کەڵکوەرگرتن لە ماڵپەڕی‬ ‫هەنگاو بارودۆخی توندوتیژی لە ئێران‬ ‫زیاتر رووندەكرێتەوە‪..‬‬

‫كۆماری ئیسالمی هەر لەسەرەتای‬ ‫هاتنەسەركاریەوە‪ ،‬هەموو شێوازەكانی‬ ‫توندوتیژی بۆ مانەوە خۆی بەكارهێناوە‪،‬‬ ‫بەمانایەكی دیكە توندوتیژیی بەشێكی‬ ‫جیانەكراوەی رژیمی كۆماری ئیسالمییە‪.‬‬ ‫رژیم لەسەرەتای هاتنەسەركاریەوە‬ ‫هەرچەشنە دەنگێكی ئازایخوازانەی بە‬ ‫توندترین شێوە سەركوت كردوە‪ ،‬دەنگی‬ ‫ناڕەزایی بە چەقۆ‪ ،‬تێزاب‪ ،‬فیشەك‬ ‫سەركوت كراوە‪ .‬رووداوە تاڵەكانی‬ ‫رۆژانی سەرەتای هاتنەسەركاری كۆماری‬ ‫ئیسالمی سەلمێنەری ئەو راستییەن كە‬ ‫توندوتیژیی دوانەی جیانەكراوەی كۆماری‬ ‫ئیسالمییە‪ ،‬لەوانە سەركوتی ناڕەزاییەكان‬ ‫بۆ سەپاندنی حیجابی زۆرەملێ‪ ،‬سەركوت‬ ‫راپەڕینی خەڵكی توركمان سەحرا تەنیا‬ ‫پاش ‪ 15‬رۆژ لە هاتنەسەركاری رژیم‪،‬‬ ‫سەركوتی خوێناوی ئەو حیزبانەی كە‬ ‫روانینێكی جیاوازیان بوو‪ ،‬هێرشكردنەسەر‬ ‫كوردستان بە فەرمانی جیهادی خومەینی‬ ‫لەهاوینی ساڵی ‪ )1979( 1358‬سڕینەی‬ ‫هەموو ئەو حیزبانەی لە رێكخستنی‬ ‫شۆڕشی گەالنی ئێران دژ بە رژیمی‬ ‫پاشایەتی بەشداربوون‪ ،‬لەسێدارەدانی‬ ‫هەزاران كەس لە هەڵسوڕاوانی سیاسی‬ ‫بە بێ هیچ دادگایەك لە هاوینی ساڵی‬ ‫هێرشكردنەسەر‬ ‫‪،)1988( 1367‬‬ ‫بەشەناوخۆیی زانكۆی تاران لەهاوینی‬ ‫(‪ ،)1999‬سەركوتی خۆپیشاندانی‬ ‫هێمنانەی پاش هەڵبژاردنەكانی سەرۆك‬ ‫كۆماریی ئێران لەساڵی ‪‌2009‬و هەزاران‬ ‫نمونەی دیكە كە هەموویان باس لە‬ ‫دڕەندەیی‌و دیكتاتۆریەكی كۆماری‬ ‫ئیسالمی دەكەن‪.‬‬ ‫ئێمە لەم باسەدا لەسەر بابەتی‬ ‫لەدۆخی‬ ‫توندوتیژی‬ ‫پەرەسەندنی‬ ‫ئێستا ئێران دەوەستین‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫ئاشكرایە كە یەكێك لە هۆكارەكانی‬ ‫مانەوەی رژیمی كۆماری ئیسالمی هەر‬ ‫لەسەرەتای هاتنە سەركاری تا ئێستا‬ ‫بەكارگرتنی توندوتیژی لەهەموو شكڵ‌و‬ ‫شێوازەكانی بووە‌و ئەمەش راستییەكی‬ ‫حاشا هەڵنەگرە‪ .‬بەاڵم ئەمرۆ دزێوترین‬ ‫دەركەوتەكانی ئەم دیاردەیە بەجۆرێك‬ ‫لەهەموو بوارەكاندا خۆی نیشانداوە كە‬ ‫لەئێستادا لەكۆمەڵگای ئێران بووەتە‬ ‫بابەتێكی رۆژانە‌و هەمیشەیی‪ .‬هۆكاری‬ ‫سەرەكی ئەم توندوتیژییە‪ ،‬هەر وەك‬ ‫رابردوو رژیم‌و ناڕەزایی خەڵك لە‬ ‫شێوەكار‌و سیاسەتەكانی دەوڵەت‌و‬ ‫ناكارابوونی رژیم لە وەاڵمدانەوە بەخەڵك‬ ‫لەسەر بنەمای سیاسەتێكی عەقاڵنی‪.‬‬ ‫ئەگەرچی باس كردن لەتوندوتیژی لە‬ ‫ئێران بابەتێكی ئاسان نیە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەو رووەوە كە توندوتیژی لەشكڵ‌و‬ ‫شێوازی جیاجیا بەردەوامە‪ .‬بەم پێیە بۆ‬ ‫كردنەوەی بابەتەكە لەنوسینەدا باس لە‬ ‫دوو جۆری توندوتیژی دەكەین‪ :‬یەكەم‬ ‫توندوتیژی راستەوخۆ لەالیەن دەوڵەت‬ ‫دژی شارۆمەندان‌و كەمایەتییەكان بە‬ ‫مەبەستی پاراستنی دەسەاڵت‪ ،‬كە‬ ‫ناوی توندوتیژی سیاسی لێدەنێین‪ .‬لەم‬ ‫جۆرەی توندوتیژی حكومەت بەشێوەی‬ ‫راستەوخۆ هێز‌و زەبر‌و زەنگی خۆی دژ‬ ‫بە شارۆمەندان بەگشتیی‌و كەمایەتییەكان‬ ‫بەتایبەتی بەكاردێنێت‪ .‬جۆری دوەم‬ ‫توندوتیژی كۆمەاڵیەتییە كە سەرچاوەی‬ ‫سەرەكی ئەم جۆرەی توندوتیژی بۆ پالن‌و‬ ‫بەرنامەی ناكارا‌و نەشیاوی رژیم بەتایبەت‬ ‫لەبواری ئابوری‌و كلتوری دەگەڕێتەوە‌و‬ ‫توندوتیژی ناڕاستەوخۆ (دەروونی و‬ ‫لەم رووەوە توندوتیژی كۆمەاڵیەتی‬ ‫کۆمەاڵیەتی) لە کوردستان‬ ‫دەكرێت وەك توندوتیژی ناڕاستەوخۆی‬ ‫خۆکوژی ژنان و پیاوان لە کوردستان‬ ‫حكومەت ناوی لێببرێت‪.‬‬ ‫دەكرێت نمونەكانی توندوتیژی بە پێی ئامارە فەرمیەکان لە ماوەی‬ ‫سیاسی‪/‬راستەوخۆی سەپێنراو بەسەر یەک ساڵی ڕابردووی هەتاویدا نزیک بە‬ ‫هاواڵتیان لە حاڵەتەكانی وەك سەركوتی ‪ ١٤٠٠‬هاواڵتی کورد لە ئێران کۆتاییان‬ ‫بیرجیاوازان‌و نەیارانی سیاسی‪ ،‬دژایەتی بە ژیانی خۆیان هێناوە‪ ،‬کە ئەم ئامارە‬ ‫لەگەڵ بزوتنەوە خوێندكارییەكان‪ ،‬بەرابەرە لە گەڵ ‪٪٢٨‬ی تەواوی ئەو‬ ‫بزوتنەوەی ژنان‌و بەتایبەت سەپاندنی خۆکوژیانەی کە لە ئێران تۆمار کراوە‪.‬‬ ‫حیجابی زۆرملێ‪ ،‬سەركوتی بزوتنەوە بە پێی ئاماری کارگێڕی دەفتەری‬ ‫كرێكارییەكان‪ ،‬توندوتیژی لەگەڵ ناڕەزایی چاودێڕی و هاوئاهەنگی بۆ کاروباری‬ ‫هێمنانە مامۆستایان‌و دەستگیركردن‌و الوان‪ ،‬لە ماوەی ساڵی ‪٩٦‬ی هەتاویدا‬ ‫ئەشكەنجە‌و ئازاردان‌و زیندانكردن‌و ‪ ٤٩٩٢‬خۆکوژی لە ئێران تۆمار کراوە‪.‬‬ ‫راوەدونانی هەڵسوڕاوانی ئەم بوارانە‪ ،‬بە پێی ئەو ئامارە کە لە الیەن ئەم‬ ‫داخستنی میدیا بێالیەنەكان‪ ،‬كوشتنی ڕێکخراوەوە باڵوبوتەوە‪ ،‬تەنیا لە پێنج‬ ‫نوسەران‪ ،‬رۆژنامەنوسان‌و هەڵسوڕاوانی پارێزگای ئیالم‪ ،‬کرماشان‪ ،‬لورستان و‬

‫دەستداوە‪.‬‬ ‫لە کۆی ئەم ‪ ٦١‬کەسە‪ ٥٠ ،‬کەسیان‬ ‫بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزەکانی ڕژیم‬ ‫کوژراون و ‪ ٣‬کەس بە هۆی روداوی‬ ‫هاتوچوو و ‪ ٢‬کەس بە هۆی تەقینەوەی‬ ‫مین و ‪ ٤‬کەس بە هۆی بەربوونەوە لە‬ ‫بەرزایی و ‪ ٢‬کەسیش بە هۆی جەلتەی‬ ‫دڵەوە لە کاتی کۆڵبەریدا گیانیان لە‬ ‫دەستداوە‪.‬‬ ‫هەروەها لەم ماوەیەدا ‪ ١٣٥‬کۆڵبەر و‬ ‫کاسبکاری کورد بریندار بوون‪ ،‬کە ‪١٣٢‬‬ ‫کەسیان کۆڵبەر و ‪ ٣‬کەس کاسبکار‬ ‫بوون‪ ١٠٨،‬کۆڵبەر بە تەقەی هێزە‬ ‫چەکدارەکانی ڕژیم‪١٠ ،‬کۆڵبەر بە هۆی‬ ‫بەربوونەوە لە بەرزایی و ‪ ٨‬کۆڵبەر بە‬ ‫هۆی تەقینەوەی مین و ‪ ٨‬کۆڵبەر بە‬ ‫هۆی روداوی هاتوچووەوە و یەک کۆڵبەر‬ ‫بە هۆی کەوتن لە ژێر کۆڵەکەی بریندار‬ ‫بوون‪.‬‬

‫سنە و ورمێ ‪ ١٣٩٥‬حاڵەتی خۆکوژی‬ ‫تۆمار کراوە کە بەرابەرە لە گەڵ ‪٪٢٨‬ی‬ ‫خۆکوژیەکانی تەواوی ئێراندا‪.‬‬ ‫پارێزگای ئیالم بە ‪ ٥٥٠‬هەزار‬ ‫دانیشتوو‪،‬کە لە نێوان پارێزگاکانی‬ ‫ئێراندا لە رووی ژمارەی دانیشتوانەوە بە‬ ‫بچوکترین پارێزگای ئێران دێتە ئەژمار‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆرترین ئاماری خۆکوژی تێدا‬ ‫تۆمار کراوە‪.‬‬ ‫لە دوای پارێزگای ئیالم‪ ،‬پارێزگاکانی‬ ‫کرماشان (‪ ٢٠٩‬حاڵەت) و ورمێ (‪١٥١‬‬ ‫حاڵەت)ی خۆکوژی لە پلەی شەشەم‬ ‫و دەیەم‪ ،‬هەروەها پارێزگای لورستان‬ ‫بە ‪ ١٣٥‬حاڵەت و پارێزگای سنە بە‬ ‫‪ ١٠٠‬حاڵەت لە پلەی ‪ ١٢‬و ‪١٤‬ی ئەو‬ ‫پارێزگایانەن کە زۆرترین ئاماری خۆکوژی‬ ‫تێدا تۆمار دەکرێت‪.‬‬ ‫لە تێکڕای ئەو ‪ ١٣٩٥‬حاڵەتە کە لە‬ ‫کوردستان دەستیان داوەتە خۆکوژی‬ ‫‪ ٥٧٠‬کەسیان ژنان و ‪ ٨٢٥‬کەسیان پیاو‬ ‫گرتنی هاواڵتیانی کورد‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫خۆکوژی ژنان لە پارێزگای ئیالم بە لە ماوەی یەک ساڵی ڕابردوودا زیاتر‬ ‫بەراورد بە پیاوان زۆرتر بووە و لە لە ‪ ١٥٠٠‬هاواڵتی کورد لە الیەن هێزە‬ ‫پارێزگاکانی‪ ،‬ورمێ‪ ،‬لورستان‪ ،‬کرماشان ئەمنیەتیەکانی ڕژیم دەستبەسەر کراون‪،‬‬ ‫و سنە هەوڵی خۆکوژی پیاوان زۆرترە‪ .‬لە کۆی ‪ ٧٥٢‬هاواڵتی کە دەستبەسەر‬ ‫لە پارێزگای ئیالم ‪ ، ٤٠٧‬کرماشان ‪ ،٦٧‬کراون‪ ٥٠٣ ،‬کەس بە تۆمەتی چاالکی‬ ‫ورمێ ‪ ،٣٣‬سنە ‪ ٣٢‬و لورستان ‪ ٣١‬ژن سیاسی و ‪ ١٥٤‬کەس بە تۆمەتی چاالکی‬ ‫مەدەنی و ‪ ٥١‬کەس بە هۆی چاالکی‬ ‫کۆتاییان بە ژیانی خۆیان هێناوە‪.‬‬ ‫بە پێی ئەم ڕاپۆرتە هەژاریی و بێکاریی ئایینی و ‪ ١٤‬کەس بە تۆمەتی کۆڵبەری‬ ‫لە هۆکارە سەرکیەکانی خۆکوژی بووە‪ .‬کردن و‪ ٣٠‬کەسیتر لە کاتی کۆڵبەریدا‬ ‫دەستبەسەر کراون‪ .‬هەروەها ‪ ٤٨‬ژن و‬ ‫‪ ١٥‬منداڵ لە نێوان دەستبەسەرکراواندا‬ ‫توندوتیژی دژ بە ژنان لە کوردستان‬ ‫بە پێی ئاماری ڕێکخراوکانیی مافی بووە‪.‬‬ ‫مرۆڤی لەناوخۆی ئێران‪ ،‬لە ‪٢٥‬ی‬ ‫نۆڤامبری ‪ ٢٠١٧‬تاکوو ‪٢٥‬ی نۆڤامبری‬ ‫دەستبەسەر و زیندانی کردنی‬ ‫‪٢٠١٨‬حوکمی ئیعدامی سێ ژنی کورد لە‬ ‫خوێندکارانی کورد لە الیەن ڕژیمەوە‬ ‫زیندانەکانی ئێران جێبەجێ کراوە‪.‬‬ ‫لە ماوەی یەک ساڵی ڕابردوودا بە پێی لە ماوەی دە مانگی ڕابردوودا دەیان‬ ‫ئامارەکان‪ ٤٦ ،‬ژنی کورد لە الیەن هێزە خوێندکاری کورد لە الیەن هێزە‬ ‫ئەمنیەتیەکانی ڕژیمەوە دەستبەسەر و ئەمنیەتیەکانی ڕژیمەوە دەستبەسەر‬ ‫کراون و سێ کەسیان بە زیندان مەحکوم‬ ‫زیندانی کراون‪.‬‬ ‫بە پێی ئەم ڕاپۆرتە لەم ماوەیەدا ‪ ١٤‬کراون‪ .‬لە سەرەتای ساڵی ‪٢٠١٨‬ی زایینی‬ ‫ژنی کورد لە پارێزگای کرماشان‪ ١٢ ،‬ژن النیکەم ‪ ٣٢‬خوێندکاری کورد لە الیەن‬ ‫لە ورمێ‪ ١٢،‬ژن لە سنە‪ ٥،‬ژن لە ئیالم‪ ،‬هێزە ئەمنیەکانەوە دەستگیر کراون‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ژن خەڵکی هەرێمی کوردستان لە بە پێی ئەم ڕاپۆرتە لە کۆی ‪ ٣٢‬خوێندکار‬ ‫الیەن هێزە ئەمنیەتیەکانی ڕژیمی ئێران کە دەستبەسەر کراون ‪ ١١‬کەسیان‬ ‫خەڵکی شاری سنە ‪ ٩،‬کەس خەڵکی‬ ‫دەستبەسەر کراون‪.‬‬ ‫لە کۆی ‪ ٤٦‬ژنی دەستبەسەر کراو‪ ٢٢ ،‬کرماشان‪ ٩،‬کەس خەڵکی پارێزگای‬ ‫کەسیان بە تۆمەتی چاالکی سیاسی‪ ،‬ورمێ و ‪ ٣‬کەسیتر خەڵکی ئیالم بوون‪.‬‬ ‫‪ ١٥‬کەسیان بە هۆی چاالکی مەدەنی و یەکێک لەو خوێندکارانە کە گیراوە بە‬ ‫‪ ٧‬کەسیتر بە هۆی چاالکی ئایینی و ناوی تالب بەستامیوەند لە ئیالم لە ژێر‬ ‫دوو ژنیش کە ئاژەڵدار بوون لە سنووری ئەشکەنجەی هێزە ئەمنیەتیەکانی ڕژیم‬ ‫گیانی لەدەستدا‪ .‬هەروەها ‪ ٣‬کەس لەو‬ ‫هەرێمی کوردستان زیندانی کراون‪.‬‬ ‫لە ماوەی یەک ساڵی ڕابردوو ‪ ١٠‬ژنی خوێندکارانە ژن بوون و ‪ ٢٩‬کەس پیاو‬ ‫کورد بە تۆمەتی چاالکی سیاسی و بوون‪.‬‬ ‫ئایینی و مەدەنی بە دە ساڵ و شەش‬ ‫ئیعدامی هاواڵتیانی کورد‬ ‫مانگ زیندانی تەعزیری مەحکوم کراون‪.‬‬ ‫لە ‪٢٥‬ی نۆڤامبری ‪ ٢٠١٧‬تاکوو ‪٢٥‬ی بە پێی ئاماری تۆمارکراو لە ماوەی یەک‬ ‫نۆڤامبری ‪ ٢٠١٨‬النیکەم ‪ ٢٧‬ژن و سااڵنی ڕابردوودا‪ ،‬یانی لە ‪١٠‬ی ئۆکتۆبری‬ ‫کچ کوژراون‪ ،‬کە زۆربەیان بە دەستی ساڵی ‪ ٢٠١٧‬تاکوو ‪١٠‬ی ئۆکتۆبری ساڵی‬ ‫‪ ٢٠١٨‬حوکمی ‪ ٨٠‬هاواڵتی کورد لە نێو‬ ‫کەسانی نزیکی خۆیانەوە کوژراون‪.‬‬ ‫لە ماوەی یەک ساڵی ڕابردوودا دوو زیندانەکانی ڕژیمدا بەڕێوە چوووە‪.‬‬ ‫کچی خوێندکار‪ ،‬خەڵکی کرماشان بە هەر بە پێی ئەم ڕاپۆرتە لە کۆی ‪٨٠‬‬ ‫هاواڵتی کورد کە ئیعدام کراون ‪٦‬‬ ‫شێوەیەکی گوماناوی کوژراون‪.‬‬ ‫ساڵی ڕابردوو بە پێی ئامارەکان ‪ ٨‬ژنی کەسیان بە تۆمەتی چاالکی سیاسی و‬ ‫کورد لە سنوورەکانی کوردستان بە هۆی ‪ ٩‬کەسیان بە هۆی چاالکی ئایینی و ‪٥٥‬‬ ‫تەقینەوەی مین بریندار یان گیانیان لە کەس بە تۆمەتی کوشتنی ئەنقەست و ‪٧‬‬ ‫کەس بە تۆمەتی مادە هۆشبەرەکانەوە و‬ ‫دستداوە‪.‬‬ ‫بە پێی ئەم ڕاپۆرتە‪ ،‬دوو ژن خەڵکی ‪ ٣‬کەس بە تۆمەتی دەستدرێژی ئیعدام‬ ‫مێهران بە هۆی تەقینەوەی مین کراون‪ ،‬لەو ‪ ٨٠‬کەسە کە ئیعدام کراون‬ ‫گیانیان لە دەستداوە و ‪ ٦‬ژنی دیکەش ‪ ٢‬کەسیان ژن بوون و ‪ ٧٨‬کەسیتر پیاو‬ ‫لە شارەکانی ئیالم و سەردەشت و بوون‪.‬‬ ‫کوهدەشت هەر بەو هۆیەوە بریندار بوون‪،‬‬ ‫قوربانیانی تەقینەوەی مین لە‬ ‫هەروەها ژنێکیش خەڵکی شاری سەقز بە‬ ‫کوردستان‬ ‫تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی‬ ‫لە سەرەتای ساڵی ‪٢٠١٨‬ی زایین تا ئێستا‬ ‫ڕژیم بریندار بووە‪.‬‬ ‫النیکەم ‪ ٥٠‬هاواڵتی کورد لە سنوورەکانی‬ ‫کوردستان بە هۆی تەقینەوەی مین و‬ ‫توندوتیژی ڕاستەوخۆ(توندوتیژی‬ ‫تەقەمەنی دیکە بوونەتە قوربانی‪ ،‬کە ‪١٤‬‬ ‫سیاسی و ئابووری) لە کوردستان‬ ‫کوشتنی کۆڵبەرانی کورد بە دەستی کەس گیانیان لە دەستداوە و ‪ ٣٦‬کەس‬ ‫بریندار بوون یان ئەندامێکی لەشیان لە‬ ‫هێزە چەکدارەنای ڕژیمی ئێران‬ ‫لە ماوەی یەک ساڵی ڕابردوودا النیکەم دەستداوە‪.‬‬ ‫‪ ١٩٦‬کۆڵبەری کورد لە سنوورەکانی ئەم ئامارە لە چاو ساڵی ڕابردوو ‪٪١٦‬‬ ‫زیادی کردووە ‪ ،‬ساڵی ڕابردوو ‪ ٤٢‬کەس‬ ‫کوردستان بوونەتە قوربانی‪.‬‬ ‫لەو دەستە کۆڵبەرانە ‪ ٦١‬کۆڵبەر و بوونەتە قربانی مین‪ ،‬کە لە کۆی ئەو ‪٤٢‬‬ ‫کاسبکاری کورد گیانیان لە دەست داوە کەسە ‪ ٥‬کەس گیانیان لە دەستداوە‪،‬‬ ‫و ‪ ٥٨‬کەسیان لە سنوورەکانی کوردستان بەاڵم ئەمساڵ ژمارەی ئەو کەسانەی‬ ‫گیانیان لە دەستداوە و ‪ ٣‬کەسیتر لە کە گیانیان لە دەستداوە ‪ ٪٦٤‬یانی ‪٩‬‬ ‫نێو جادەکانی کوردستان گیانیان لە حاڵەت زۆرتر بووە‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪...‬پاشماوەی‬ ‫سەروتار‬ ‫ھەموومان دەبینین کە چ رق‬ ‫و توڕەبونێکی پەنگخواردوو لە‬ ‫ناو ئاوک و سینگی خەڵکی‬ ‫ئێراندا کۆما بووە‪ .‬دەزانین کە چ‬ ‫ناڕەزایەتییەک لە نابەرپرسی و‬ ‫خۆالدانی کاربەدەستانی کۆماری‬ ‫ئیسالمی لە بەاڵی سێاڵو و‬ ‫بومەلەرزەدا‪ ،‬دروست بووە و لەو‬ ‫ڕوداوانەدا سەلما کە تااڵنچیان‬ ‫تەنانەت یارمەتییە جەماوەرییەکان‬ ‫و واڵتانی دەرەکیش بە لێقەوماوان‬ ‫ڕەوا نابینن‪.‬‬ ‫دەبینین کە کرێکاران ڕۆژ نییە‬ ‫لە گۆشەیەک دەست نەدەنە‬ ‫ئیعتیراز و خۆپیشاندان‪ ،‬ژنان بە‬ ‫دەست ھەاڵواردنی ڕەگەزی و بێ‬ ‫مافی دڵیان لەو دەسەاڵتە پڕە‪،‬‬ ‫گرانی و بێکاری لە ھەڵکشانی‬ ‫دایم دایە و ئەمنیەتێک بۆ ژیانی‬ ‫خەڵک نییە‪ .‬جێگەی گومان نییە‬ ‫کە پەرەگرتنی خەباتی خەڵک دژ‬ ‫بەو دەسەاڵتە لە ئان و سات دایە‬ ‫و کۆماری سێدارە لەو قەیرانە‬ ‫ناتوانێ ڕزگاری بێت‪.‬‬ ‫بۆیەیە ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانیش‬ ‫بە چەپ و ڕاستیەوە کەوتونەتە‬ ‫خۆ و خەریکی یارگیرین‪ .‬ڕۆشنە‬ ‫کە کوردستانێک کە چل ساڵە‬ ‫نای کوتوە بەو سیستمە و‬ ‫بەربەرەکانێی لەگەڵ کردووەو‪،‬‬ ‫ئێستاش یەکگرتوییەکی بێ وێنە‬ ‫و نوێی لە خەباتی مەدەنیدا‬ ‫ھێناوەتە ئاراوە بە جۆرێک کە یار‬ ‫و نەیاریش دەیسەلمێنن‪ ،‬دەتوانێ‬ ‫دەوری کاریگەری ھەبێ‪ .‬بێ ھۆ‬ ‫نییە کە بەدێک لە چەپ و ڕاست بە‬ ‫چەکی سواو و ژەنگاوی «تەجزیە‬ ‫تەڵەبی» و «ناسیونالیسم»‬ ‫بزوتنەوەی کوردستانیان کردۆتە‬ ‫ئامانج و شەڕمان پێ دەفرۆشن‪.‬‬ ‫لە حاڵێکدا دەنگی نەساز لە نێو‬ ‫کوردستانیش ھەیەو‪ ،‬حکومەت و‬ ‫بەشێک لە ئۆپۆزیسیۆنیش کاری‬ ‫لەسەر دەکەن‪ .‬دەتوانین بڵێین‬ ‫بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی کورد‬ ‫لەو قۆناغەدا دەورێکی تایبەت و‬ ‫چارەنوسسازی پەیدا کردووە‪.‬‬ ‫ھەموو ئەو گۆڕانکاری و‬ ‫ڕاستیانەی سەرەوە ئاماژەی بۆ‬ ‫بەڕێوەبوونی گۆڕانی جیددی و‬ ‫گەورە لە کۆمەڵگای ئێراندا کە‬ ‫بە دڵنیایی کاریگەریی گەورەی‬ ‫لەسەر داھاتوی کوردستانیش‬ ‫ھەلومەرجەدا‬ ‫لەو‬ ‫دەبێ‪.‬‬ ‫گرینگترین چەک کە بزوتنەوەی‬ ‫کوردستان ھەیەتی‪ ،‬ھاوئاھەنگی و‬ ‫یەکگرتوییە لەسەر بنەما ھاوبەش‬ ‫و دێمۆکراتیکەکان چ لە ناوخۆ و‬ ‫چ لە ئاستی ھەموو ئێران و لەگەڵ‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی ئێران‪ .‬ناوەندی‬ ‫ھاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی‬ ‫ئێران بۆ ئەو مەبەستە پێکھاتووە‬ ‫و کار دەکات‪ .‬دیتومانە کە ھیوا‬ ‫و ئومێدیکی زۆریشی لە نێو‬ ‫خەڵکدا پێکھێناوەو‪ ،‬لە چەند‬ ‫بۆنەشدا بە دەنگمانەوە ھاتوون‪.‬‬ ‫حەقوایە بیڵێین کە بە ڕای ھەموو‬ ‫الیەنەکان سەرەڕای پێشوەچونی‬ ‫باش لەو بوارەدا و سەرەڕای‬ ‫بوونی بنەمای ھاوبەش‪ ،‬ھێشتا‬ ‫لە ھەلومەرجی سیاسی و پالن‬ ‫بۆ ئەگەرەکانی داھاتوو لە دواین‪.‬‬ ‫با بە ھەموومان ئەو ھەنگاوانەی‬ ‫ماومانن زوتر ھەڵیان بنێین و‬ ‫خەڵکەکەمان دڵنیا بکەینەوە کە‬ ‫بە بوونی جیاوازی سیاسیشمان‬ ‫تایبەتمەندیی دەورانەکە دەناسین‬ ‫و ھەستی بەرپرسایەتی بۆ‬ ‫یەکگرتوییەکی بەرفراوان لە‬ ‫کوردستان و لە حاند ئێراندا‬ ‫بە تەواوی و پڕاوپڕ لە ناوماندا‬ ‫ھەیە‪ .‬ئەوە کارێکی مێژووییە‬ ‫کە سەروەری و سەربەرزی بە‬ ‫دواوەیە‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪2019/5/8 )78‬‬

‫هه‌واڵ‌و راپۆرت‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫کرێکاران و زەحمەتکێشان!‬ ‫خەڵکی ئازادیخوازی‬ ‫کوردستان!‬ ‫هەروەک ئاگادارن بەرەو پیری ‪١١‬ی گواڵن واتە یەکی‬ ‫مانگی مەی رۆژی جیهانی کرێکار دەچین‪ .‬لەم رۆژەدا‬ ‫ساڵو دەنێرین بۆ گیانی پاکی هەموو ئەو کەسانەی‬ ‫لە پێناو ئازادی و یەکسانی و دادپەروەریدا گیانی‬ ‫ئازیزیان بەخت کردوە‪ .‬دەستی ماندووی یەک بە یەکی‬ ‫هەموو رەنجدەرانی بیر و بازوو دەگوشین و رێز دەگرین‬ ‫لە خۆڕاگری و فیداکاریی چاالکان و هەڵوسوڕاوانی‬ ‫بەندکراو و‪ ،‬سەری رێز و نەوازش دادەنوێنین لە ئاست‬ ‫خۆڕاگری بنەماڵەی سەربەرزیان‪.‬‬ ‫ئەگەر بە خێرایی چاوێک بە رووداوەکانی ساڵی‬ ‫رابردوودا بخشێنین‪ ،‬لە ئاستی جیهانیدا سەرەڕای‬ ‫گەشەی خەبات و داخوازیی دادپەروەرانە و‬ ‫سەرهەڵدانی بەرینی ناڕەزایەتی جەماوەری و کرێکاری‬ ‫بە دژی سیستم و نیزامی ناعاداڵنەی سەرمایەداری‪،‬‬ ‫هەرچەند ئێمە شاهیدی شکست و دەستەوەستانی‬ ‫نێئۆلیبرالیزم لە چارەسەری قەیرانی ئابووری و‬ ‫کۆمەاڵیەتی و سیاسی دابووین‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫سەرەڕای هەموو ئەمانە‪ ،‬کەلەبەرە چینایەتیەکان‬ ‫قوڵتر بوونەوە و نیزامی سەرکوت و داپڵۆسین و بە‬ ‫تااڵن بردنی سەروەت و سامانی کۆمەڵگای بەشەری‬ ‫بااڵدەستی خۆی نواندوە و‪ ،‬تا ئێستاش دروشمی‬ ‫“نان‪ ،‬کار‪ ،‬ئازادی” ئاوێنەی بااڵ نوێنی خواست و‬ ‫داخوازی زۆرینەی کۆمەڵگای مرۆڤایەتییە‪.‬‬ ‫لە کوردستان و ئێران کرێکاران و خەڵکی زەحمەتکێش‬ ‫لە کاتێکدا بەرەوپیری ئەو رۆژە دەچن کە هەڵئاوسانی‬ ‫ئابووری و بێکاری و گرانی و نەبوونی ئەمنییەتی‬ ‫کارکردن و نەبوونی ئەمنییەتی گیانی‪ ،‬مافیای‬ ‫دزی و تااڵن و قۆرغکاریی دەستە و تاقمەکانی نێو‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬سەرەڕای یاسا دژەکرێکارییەکانی دەوڵەت‬ ‫بوونەتە نۆرمێکی باو و‪ ،‬وەک مۆتەکە لە سەر ژیانی‬ ‫زۆربەی خەڵکی کوردستان و بە تایبەت چینی کرێکار‬ ‫و زەحمەتکێش قورسایی دەکەن‪ .‬کۆماری ئیسالمی‬ ‫بە پاڵپشتی راستەوخۆی دامودەزگا ئەمنییەتییەکانی‬ ‫خۆی وێڕای بە سیاسیکردن و ئەمنییەتیکردنی پرسی‬ ‫پیشەیی کرێکاران و‪ ،‬گرتن و راوەدوونانی رابەران و‬ ‫هەڵسوڕاوانی کرێکاری‪ ،‬ئەو بەستێنەی بۆ خاوەنکاران‬ ‫و نوێنەرانی دەسەاڵت رەخساندووە هەتا رێکخستن و‬ ‫سەندیکا کرێکارییەکان بخەنە پەراوێزەوە‪.‬‬ ‫سەرەڕای نەبوونی ئەمنییەت و زەمانەتی ئابووری‬ ‫و کۆمەاڵیەتی و شوغڵی‪ ،‬وەک بیمەی بێکاری و‬ ‫دابینکردنی مافی کۆمەاڵیەتی و ئەمنییەتی شوێنی‬ ‫کارو گەلێک کێشە و گرفتیتر کە کرێکارانی کوردستان‬ ‫لەگەڵی رووبەروون‪ ،‬رێژەیەکی بەرچاو لە کرێکارانی‬ ‫کوردستان بە پێی یاسای کاری کۆماری ئیسالمی‬ ‫وەک کرێکار پێناسە ناکرێن و بەو پێیەش هیچ کام‬ ‫لە بڕگەکانی تەنانەت ئەو یاسا سەقەتە کرێکارییەی‬ ‫رژیمیش نایانگرێتەوە و هەر ئەوەش بواری ستەم و‬ ‫چەوسانەوەی زیاتریان دەڕەخسێنێ‪.‬‬ ‫ئەمە لە کاتێکدایە کە جواڵنەوەی میللی دیموکراتیکی‬ ‫گەلی کورد و خەباتی مافخوازی کورد پشتیوانی‬ ‫بزوتنەوەی کرێکاری بووە و بەردەوام بەرگری لە مافی‬ ‫رەوای کرێکاران و خەڵکی زەحمەتکێشی کردوە‪.‬‬ ‫هیچ گومان لەوەدانیە کە کۆماری ئیسالمی یەکێک لە‬ ‫دژەکرێکارترین حکومەتەکانی ناوچە و جیهانە کە لە‬ ‫رێگای سازکردن و داڵدەدان و پشتیوانیکردنی تاقم‬ ‫و گروپە مافیاییە ترسناکە ئابوورییەکان‪ ،‬دەستی‬ ‫خستۆتە سەر شادەماری ژیانی کۆمەاڵنی هەژار و‬ ‫زەحمەتکێش و زۆرینەی دانیشتوانی واڵتی تووشی‬ ‫رۆژڕەشی و نەهامەتی کردووەو‪ ،‬ئاماری ترسناکی‬ ‫‪ ٧‬ملیۆن منداڵی کار و سەرشەقام دەرخەری ئەو‬ ‫راستیەن‪ .‬لە کوردستانیش بەهۆی هەاڵواردن و‬ ‫پەراوێزخستنی لەبواری ئابوریی‪ ،‬شەپۆلێکی بەرینی‬ ‫بێکاریی بەرۆکی بە خەڵک گرتوە‪ .‬بۆ نمونە لە ساڵی‬ ‫رابردوودا پارێزگای کرماشان لە رۆژهەاڵتی کوردستان‬ ‫بەپلەی یەکەم و پارێزگای سنە بە پلەی سێهەم‬ ‫زۆرترین رێژەی بێکارییان لە ئێراندا هەبووە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەشدا سااڵنە دەیان کۆڵبەری کورد کە بەهۆی‬ ‫بێکارییەوە پەنا بۆ ئەم کارە تاقەتپڕوکێنە دەبەن‬ ‫دەکەونە بە تەقەی راستەوخۆی هێزە ترۆریستیەکانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‪ ،‬بەاڵم سەرەڕای هەموو ئەمانە‬ ‫پێویستە بڵێین کە یەکی مانگی مەی لە بۆنەیەکی‬ ‫چینایەتییەوە بۆتە وەرچەرخان و مینبەرێکی‬ ‫جیهانی بۆدەربرینی هاوپشتی وهاوخەباتی دژ بە‬ ‫نادادی وبۆهێنانەدی ئاشتی و تەبایی و دادپەروەری‬ ‫کۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫پیرۆز بێت یەکی مەی‪ ،‬رۆژی جیهانیی کرێکار‬ ‫بژی ئازادی و دادپەروەری‬ ‫ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی ئێران‬ ‫‪٢٠١٩/٠٤/٢٨‬‬

‫مەراسیمی رۆژی كرێكار‬ ‫لەناوەندی سەركردایەتی كۆمەڵە بەڕێوەچوو ‬

‫رۆژی ‪1‬ی مانگی مەی‪19 ،‬ی گواڵنی ‪ ،1398‬بە‬ ‫بەشداری هاوڕێیانی پێشمەرگە‌و ئەندامانی رێبەری‬ ‫كۆمەڵە‪ ،‬مەراسیمی رۆژی كرێكار لە ناوەندی‬ ‫سەركردایەتی كۆمەڵە بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫سەرەتای رێوڕەسمەكە بە سرودی ئەنترناسیۆناڵ‪،‬‬ ‫سرودی هاوپشتی چینی كرێكار‌و چەند ساتێك‬ ‫بێدەنگی بۆ رێزگرتن لەیادی گیانبەختكردوانی‬ ‫رێگای ئازادی‌و سۆسیالیزم دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫پاشان هاوڕێ رەزا كەعبی‪ ،‬بەرپرسی دەستەی‬ ‫كارگێڕیی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان بەم‬ ‫بۆنەوە چەند وتەیەكی پێشكەش كرد‪.‬‬ ‫دواتر راگەیەنراوی ناوەندی هاوكاریی حیزبەكانی‬ ‫كوردستانی ئێران بە بۆنەی رۆژی كرێكار‬ ‫خوێندرایەوە‪ .‬بەدوای ئەودا راگەیەنراوی رێكخراوی‬ ‫ئاسۆی ژنی كورد بەم بۆنەوە خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫لەمیانەی رێوڕەسمەكەدا پارچە هۆنراوەیەك لەالیەن‬ ‫شاعیر هەستیار جاف بە ناوی “زەحمەتكێشانی‬ ‫جیهان وەرن مێژوو ئاوەژو كەین” پێشكەش بە‬ ‫ئامادەبوان كرا‪.‬‬ ‫مەراسیمەكە بە پێشكەشكردنی سرود‌و شیعر‌و‬ ‫گۆرانی لەالیەن هاوڕێیانی پێشمەرگەوە‬ ‫رازێندرایەوە‪.‬‬

‫نرخی دۆاڵر گەیشتە بەرزترین ئاستی خۆی لە ئێران‬ ‫نرخی دۆالر لە بازارەکانی کرین و فرۆشتنی دراو‬ ‫گەیشتە پازدە هەزار تمەن‪ ،‬ئەم نرخە لە بەرزبوونەوە‬ ‫لەماوەی حەوت مانگی ڕابردوو بێ وێنە بووە‪.‬‬ ‫پاش ڕەوانەکردنی ناوێکی جەنگی بەرەو ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست لەالیەن ئەمریکا و هەروەها هۆشداریدانی‬ ‫ئێران بۆ دەسپێکردنەوەی ئاستێکی نویێ پیتاندنی‬ ‫ئۆرانیۆم‪ ،‬نرخی دۆالر بە شێوازێکی بەرچاو بەرز‬ ‫بووەوە‪.‬‬

‫جیێ ئاماژەیە پاش هاتنەدەرەوەی ئەمریکا لە‬ ‫ڕێکەوتنی ناوەکی و دەسپێکرنێکی قۆناغێکی‬ ‫نویێ گەمارۆکان لە الیەن ئەمریکا بۆ سەر ئێران‪،‬‬ ‫هاواڵتیەکان لە ئێران لە ژێر زەختێکی بەرچاوی‬ ‫ئابووری بۆ گوزەراندنی ژیان دان و نرخی کاالکان‬ ‫ڕۆژانە بەرز دەبنەوە و بژێوی ژیان لە ئاستێکی زۆر‬ ‫نزم دایە‪.‬‬

‫توڕەیی و دڵەڕاوکی لەئێران لە بەرزترن ئاستدایە‬ ‫ئەنستیتوی گاڵۆب بە تازەیی هەواڵێکی باڵوکردەوە‬ ‫کە تێیدا واڵتانی جیهانی بە پێ هەستەکانی خەڵک‬ ‫سەبارەت بە بارودۆخی ژیانیان ڕێزبەندی کردووە‪.‬‬ ‫بە پێ ئەم ڕێزبەندیە‪ ،‬لە نێوان تووڕەترین واڵت‪،‬‬ ‫لەپاش ئەرمەنستان و عێراق‪ ،‬ئێران لە پڵەی‬ ‫سێیەمدایە‪ .‬هەروەها سەبارەت بە نیگەرانی‬ ‫ئێرانییەکان لە پڵەی چوارمدان‪ .‬سەبارەت بە‬ ‫دڵەراوکی لە پڵەی پێنجم و شەشەمین واڵتیشە‬ ‫لەرووی خەفەتباربوونی دانیشتوانی ئێران‪.‬‬ ‫بە پێ ڕاپۆرتی ڕێکخراوی هەواڵنێرانی بێ سنوور‪،‬‬ ‫ئێران لە نێوان ‪180‬واڵتی جیهان لە پلەی ‪170‬م‬ ‫دایە‪.‬‬

‫تەرمی کۆڵبەرێکی کورد لە ناوچەی ورمێ دۆزرایەوە‬ ‫تەرمی کۆڵبەرێکی کورد بە خنکاوی لە ڕووباری‬ ‫«جێرمێ» ناوچەی ورمێ پاش تێپەڕینی سێ ڕۆژ‬ ‫دۆزرایەوە‪.‬‬ ‫تەرمی کۆڵبەرێکی کورد بە ناوی «فەرزاد نوری»‪،‬‬ ‫کوڕی فەرەیدون‪ ،‬خەڵکی گوندی «ئەنبێ» لە‬ ‫ناوچەی «تەرگەوەڕ»‪ ،‬کە لە ڕووباری جێرمێ لە‬ ‫بەرزاییەکانی سنوری ورمێدا خنکابوو‪ ،‬بە هەوڵی‬ ‫خەڵکی ناوچەکە دۆزرایەوە‪.‬‬ ‫ئەم کۆڵبەرە‪ ،‬رۆژی یەکشەممە‪١٥ ،‬ی بانەمەڕ‪،‬‬ ‫لەگەڵ «بۆرهان تەربی»‪ ،‬له کاتی کۆڵبەریدا لە‬ ‫ڕووباری «جێرمێ» دا خنکان‪.‬‬ ‫تەرمی فەرزاد نوری‪ ،‬پاش ناردنی بۆ گوندی‬ ‫«کایی»‪ ،‬نێردرایە گوندی «ئەنبێ»وە‬ ‫‪ ...‬پاشماوە ل ‪٢‬‬ ‫قورسایی و تێچووی مەیل و سەرکێشیی شێتانەی‬ ‫کۆماری ئیسالمی بۆ بونیادنان و دامەزراندنی‬ ‫ئیمارەتی ئیسالمی و زاڵکردنی هێژمۆنی ئیسالمی‬ ‫سیاسی لە ناوچەکە کە لە رێگای پشتیوانی و‬ ‫قۆڵئەستورکردنی گرووپ و تاقمە تێرۆریستیەکانی‬ ‫وەک حیزبوڵاڵ‪،‬حوسیەکان‪ ،‬فاتمیەکان وحەشدی‬ ‫شەعبی بەرێوە دەچێ‪،‬لەسەر شانی کەم داهاتترین‬ ‫چین و توێژی ئەم کۆمەڵگایە واتە کرێکاران و‬ ‫خەڵکی هەژار و کەم داهات و زەحمەتکێشە‪.‬‬ ‫لە کوردستان کە حکوومەتە یەک لە دوای‬ ‫یەکەکانی ناوەندیی ئێران‪،‬بە ئەنقەست و ئامانجدار‬ ‫سیاسەتی سیستماتیکی دواکەوتووراگرتن و‬ ‫هەاڵواردنی ئابووری و فەرهەنگیان بەرێوە‬ ‫بردووە‪،‬لەبەر نەبوونی ناوەندو کارگە و‬

‫دامەزراوەی گەورەی پیشەیی و مۆدێرن‪»،‬‬ ‫کۆڵبەری» وەک سەرچاوەیەکی بژیوی ژیان لە‬ ‫پەرەسەندن دایە کە بە داخەوە هەرچەند لە‬ ‫روانگەی زۆرێک لە دانیشتوانی گۆی زەویی ئەو‬ ‫دیاردەیە وەک خەون و ئەفسانەیەکی دێرین سەیر‬ ‫دەکرێ‪،‬بەاڵم بەوحاڵەشەوە هێزە چەکدارەکانی‬ ‫حکوومەتی ئیسالمی بە شەو و رۆژ ئەو کەسانە‬ ‫دەکەنە ئامانج کە بۆ دابینکردنی بژیوی رۆژانەی‬ ‫مال و منداڵیان لە کوێستان و شاخ و دۆڵ و‬ ‫هەڵدێرەکاندا خەریکە کۆڵبەرین‪.‬‬ ‫کۆماری ئیسالمی لە ریزی دژە کرێکاریترین‬ ‫رژیمەکانی سەردەم دایە کە لە پێناو خولیا و‬ ‫مەیلی هەوسارپساوی خۆیدا بە ملیۆن بنەماڵەی‬ ‫تووشی رۆژرەشی و نەهامەتی گەورە کردوە‪.‬‬ ‫لە کۆتایدا پێویستە ئاماژە بەو خاڵە گرینگە‬ ‫بکەین کە ئەوەڵی مانگی مەی وەک نەریت و‬

‫خۆپێشاندانی‬ ‫مامۆستایانی‬ ‫ئێران و کوردستان‬ ‫بەڕێوەچوو‬ ‫دەورێکی دیکە لە مانگرتن و‬ ‫و‬ ‫مامۆستایان‬ ‫خۆپیشاندانەکانی‬ ‫فەرهەنگییانی ئێران دەستی‌پێکرد‪ .‬ڕۆژی‬ ‫پێنج‌شەممە ڕێکەوتی ‪١٢‬ی بانەمەڕ کە لە‬ ‫ئێران کە بە ڕۆژی مامۆستا ھەڵبژێردراوە‪،‬‬ ‫بەشێکی بەرچاو لە مامۆستایانی ئێران‬ ‫‪ ،‬بۆ داواکاری و کێشەکانیان و ھەروەھا‬ ‫و جێبەجێ نەبوونی وادەو بەڵێنیەکانی‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬گردبوونەوەی ناڕەزایەتییان‬ ‫بەڕێوەبرد‪.‬‬ ‫لە درێژەی ناڕەزایەتی و مانگرتنەکانی‬ ‫مامۆستایان و خانەنشین کراوان‪ ،‬ڕۆژی‬ ‫پێنج‌شەممە لە شارەکانی تاران و مەشهەد‬ ‫و ئیسفەهان و چەندین شاری دیکەی ئێران‬ ‫بەشێک لە مامۆستایان بە هەڵگرتنی تراکت‬ ‫و نووسراوەی پێوەندیدار بە کێشەو گرفتە‬ ‫سینفییەکانیان‪ ،‬خۆپێشاندانیان کرد‪.‬‬ ‫لە کوردستانیش بەهەمان شێوە لە‬ ‫شارەکانی مەهاباد و سەقز و سنەو دێوالن‬ ‫و جوانڕۆ و مەریوان ‪ ،‬مامۆستایانی ناڕازی‪،‬‬ ‫لە بەردەم ئیدارەی ڕاهێنان و فێرکاریی‬ ‫شارەکانیان گردبوونەوە‪.‬‬ ‫ساڵی ڕابردووش مامۆستایانی زۆربەی‬ ‫شارەکانی ئێران و کوردستان لە‬ ‫ڕێگای مانگرتن و نەچوونە سەر کالسی‬ ‫وانەگوتنەوە‪ ،‬خوازیاری چارەس بوونی‬ ‫کێشەو گرفتەکانیان بوون و چەندین کەس‬ ‫لە ڕێکخەران و بەڕێوەبەرانی مانگرتنەکان‪،‬‬ ‫لە الیەن ناوەندە ئەمنییەکانەوە‬ ‫دەسبەسەرکران‪.‬‬

‫کلتوورێکی سەدان ساڵە بۆتە ئەو دەرفەت و‬ ‫بەستێنەی کە چینی کرێکاری کوردستان و ئێران‬ ‫شان بە شانی کرێکارانی جیهان بەرانبەر بە‬ ‫نەبوونی دادپەروەری و یەکسانی و ناعەداڵەتی‬ ‫نیزامی سەرمایەداری دەنگ هەڵبرن و لەسەر‬ ‫هاوپشتی و هاوخەباتی کرێکارانی جیهان‬ ‫پێداگری بکەنەوە‪.‬‬ ‫پرخرۆش بێت بزووتنەوەی کرێکاران لە دژی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‬ ‫بژی هاوپشتیی جیهانیی کرێکاران‬ ‫بژی سۆسیالیزم‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫‪٨‬ی گواڵنی ‪١٣٩٨‬‬ ‫‪٢٨‬ی ئاوریلی ‪٢٠١٩‬‬

‫ژمار‌ه (‪2019/5/8 )78‬‬

‫ئەندێشە‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫سروشت لە ژێر سێبەری ئیستبداد دا‬ ‫مادی هاواڵتیان لەو ڕۆژانەی ڕابردوو‪.‬‬

‫هێمن بایەزیدپور‬

‫دەستێوەردانی دامودەزگا ئەمنییەتی و‬ ‫سەربازییەکان لە کاروباری بەڕێوەبردن‬ ‫سەرەتای درووستبوونی سپای پاسداران‬ ‫شۆڕشی ئیسالمی دەگەڕێتەوە بۆ پاش‬ ‫چەند حەوتوو دوای روخانی رژیمی‬ ‫پاشایەتی لە ئێران‪ ،‬لە سەرەتا مەبەست‬ ‫لە پێکهێنانی ئەم هێزە پاراستنی‬ ‫دەسکەوتەکانی شۆرش بوو‪ ،‬بەاڵم پاش‬ ‫دەستپێکردنی شەڕی نێوان ئێران و‬ ‫عێراق و لەماوەی هەشت ساڵ دڕێژەی‬ ‫کێشانی ئەم شەڕە‪ ،‬وردە وردە هێزو‬ ‫تواناکانی پەرەی سەندوو و وردە وردە‬ ‫لە‌هێزێکی سەربازیی بوو بە مافیایەکی‬ ‫ئابووری و لە هەموو شوێنەکانی واڵت‬ ‫پەڕوپۆی لێ بۆوە و بەو واتایکی تر‬ ‫ئێرانی داگیر کرد و تا ڕادەیەک کە لە‬ ‫ئەدەبیاتی سیاسی ناوخۆی ئێران سپای‬ ‫پاسداران وەک دەوڵەتی هاوتەریب‬ ‫یان دەوڵەتێک لەناو دەوڵەتێکی تر‬ ‫دەناسرێت‪.‬‬ ‫بە تایبەت لە دە ساڵی ڕابردوودا‬ ‫ڕەهەندەکانی چاالکی سپای پاسداران لە‬ ‫کاری ئابووری و ئاوەدانی زۆر فراوانتر‬ ‫بووە‪ ،‬زۆرینەی پرۆژەکان لە ئێران‬ ‫ڕاستەوخۆ و ناراستەوخۆ لە ڕێگەی‬ ‫کۆمپانیاو داموودەزگاکانی پەیوەندیدار‬ ‫لەگەڵ سپای پاسداران ئەنجام دەدرێت‬ ‫و کەرتی تایبەت هێزی کێبەرکێی لەگەل‬ ‫سپای پاسداران نییە‪.‬‬ ‫ئەم نەبوونی بەربەرەکانێ لەگەڵ‬ ‫سپای پاسداران و کەڵک وەرگرتن لە‬ ‫کەسی ناشیاو و ناشارەزا هۆکارێکی‬ ‫سەرەکییە بۆ ئەمەی زۆربەی پرۆژەکان‬ ‫بە باشی پالنرێژی و ئیجرا نەکرێن و‬ ‫هیچ بەرنامەیەک بۆ گەشەی بەردەوام‬ ‫لە پرۆژەکان دیاری نەکرێت‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکان بۆ‬ ‫درووست بوونی سێاڵو‪ ،‬ناشیاو بوونی‬ ‫شوێنی دامەزرانی بەنداوەکان بوون کە‬ ‫زۆربەیان بەدەستی کۆمپانیاکانی سەر‬ ‫بە سپای پاسداران دووست کرابوون‪.‬‬

‫لە مانگی ڕابردووە هەتاکوو ئێستا‬ ‫زۆربەی پارێزگاکانی ئێران و هەروەها‬ ‫دوو پارێزگای کوردستان لە گەڵ‬ ‫دیاردەی سروشتی سێاڵو رووبەرووبوون‪.‬‬ ‫رووداوێکی وەک سێاڵو سەرچاوەی‬ ‫هەرێمیی لە ئاستی ناوخۆیی و جیهانی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم ڕێژەی زیان و وێرانییەکانی‬ ‫پێوەندییەکی پڕاوپڕی هەیە لەگەڵ‬ ‫سیاسەتی حکومەت و پێکهاتەکانی‬ ‫لە کۆمەڵگادا‪ .‬زیانە مرۆییەکان و‬ ‫ڕێژەی وێران بوون و داڕمانی سەروەت‬ ‫و سەرمایەی هاواڵتیان‌و راوەستانی‬ ‫چاالکییە ئابوورییەکان و تێکچوونی‬ ‫دامەزراوەکانی شار و الدێ هەمووی‬ ‫لە ژێر کاریگەری ڕاستەوخۆی جۆرو‬ ‫شێوازی بەڕێوەبردن و سیاسەتی‬ ‫پێشگیری لە کۆمەڵگادا هەیە‪.‬‬ ‫ئێران زیاتر لە چل ساڵە کە لە ژێر‬ ‫سێبەری حکومەتێکی ئیستبدادی‪،‬‬ ‫پاوانخواز و ئیدئۆلۆژیک دایە و ئەو‬ ‫حکومەتە دەرەتانی هەناسەکێشانی‬ ‫لە مرۆڤەکان و تەنانەت ژینگەو‬ ‫ئەم‬ ‫ئەستاندووە‪.‬‬ ‫سرووشتیش‬ ‫ئیستبدادە بە شێوەگەلی جۆراوجور‬ ‫لەسەر هەمووی سیاسەت و پالن و‬ ‫بریارەکان کاریگەر دەبێت و تەنانەت‬ ‫لە کاتی رووداوە سرووشتییەکان ئیمە‬ ‫توشی ماڵوێرانییەکی زۆر بەرچاو دەبین‪،‬‬ ‫ئیستبدادێک کە جگە لەمەی مرۆڤەکانی دژایەتی لەگەل ڕێکخراوە ناحکومیەکان‬ ‫ڕێکخراوە‬ ‫یان‬ ‫تووشی کێشەی گیانی و مادی کردووە‪NGO ،‬‬ ‫کێشەی زۆر مەترسیداریشی بە سەر ناحکومیەکان‪،‬جورێک لە ڕێکخراوەن‬ ‫ژینگەدا هێناوە‪.‬‬ ‫کە سەربەخۆن و لەالیەن کەسانی‬ ‫چەن‬ ‫لەسەر‬ ‫باس‬ ‫هەوڵدراوە‬ ‫لەم وتارەدا‬ ‫خۆبەخشەوە بۆ کاری مەدەنی و‬ ‫کاریگەری‬ ‫ژێر‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫بکرێت‬ ‫پێوەرێک‬ ‫خێرخوازی و پاراستنی ژینگەو و ماف و‬ ‫سامان‬ ‫داڕمانی‬ ‫هۆی‬ ‫بۆتە‬ ‫ئیستبداد‬ ‫زۆرکاری دیکە دامەزراون‪.‬‬ ‫و سەروەت زیان بەرکەوتنی گیانی و زۆر کات لە کاتی ڕووداوی سرووشتی ئەم‬

‫ڕێکخراوانە دەتوانن ڕۆڵێکی گرینگیان‬ ‫بێت ببنە جێگای متمانەی هاواڵتیان‪.‬‬ ‫نەبوونی دەزگای ڕاگەیاندنی ئازاد و‬ ‫زۆربەی یارمەتییەکان لە ڕێگەی ئەم‬ ‫سەربەخۆ لە ئێران‬ ‫ڕێکخراوانەوە دەگەینرێتە دەست زیان‬ ‫بەرکەوتوان‪ ،‬بەاڵم لە ئێرانی ژێر دەزگای ڕاگەیاندنی ئازاد و سەربەخۆ‬ ‫دەسەاڵتی کۆماری ئیسالمی لەماوەی وەک تلویزیۆن و ڕادیۆ و ڕۆژنامەکان‬ ‫چل ساڵی ڕابردوو نەتەنیا پاڵنەرێک بۆ وەک دەسەاڵتی چوارەمی دێمۆکراسی‬ ‫هێز بەخشین و پێکهێنانی ئەم چەشنە لە ئێران‪ ،‬لە ژێر سێبەری ئیستبداد‬ ‫دەزگایانە نەرەخساوە‪ ،‬بە پێچەوانە لە و دیکتاتۆریدا هیچ ئازادی و‬ ‫بەرامبەریان کۆسپ و تەگەرەی داناوەو سەربەخۆییەکیان پێوە دیار نیە‪.‬‬ ‫بە دژیان وەستاوەتەوە‪ ،‬زۆرینەی ‪ NGO‬دەزگای دەنگ و ڕەنگی کۆماری‬ ‫کان بە هۆی دژایەتی حکومەتەوە بە ئیسالمی کە دەبێ پشتیوانی لە ویست‬ ‫زۆر داخراون و مۆڵەتی زۆربەشیان نوێ و داخوازی خەڵک بکات و ئاوێنەی‬ ‫نەکراوەتەوە و بوونەتە قوربانی ڕێژیمی ڕاستەقینەی کۆمەڵگا بێت‪ ،‬بۆتە‬ ‫دیکتاتۆری لە ئێران و دەرفەتیان بۆ ئامرازێک بۆ سەرکوتکردنی دەنگی‬ ‫کۆمەک و یارمەتی هاواڵتیان لە کاتی ئازادیخوازەکان لە ئێران‪ .‬ڕۆژنامەو‬ ‫قەیران و پاش قەیران لێ زەوت کراوە و و گۆڤارە ناحکوومیەکانیش لەژێر‬ ‫نەیانتوانیوە و نەیانهێشتووە کاریگەری چاودێری و سانسۆری زۆر زەبەالحی‬ ‫ئەوتۆیان هەبێت لە کاتی قەیران و حکوومەت دان‪ ،‬زۆرینەی تۆرە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکانیش لە ئێران فیلتەر‬ ‫ڕووداوە سرووشتییەکاندا‪.‬‬ ‫کراون و دەستپێراگەیشتنی خەڵک‬ ‫پێیان زۆر سەختە‪.‬‬ ‫بێ مەتمانەبوون بە دامەزراوە بەناو‬ ‫ئەم کێشانە کاریگەری خستۆتە سەر‬ ‫خێرخوازەییە حکومیەکان‬ ‫هاواڵتیەکان لە ئێران باوەرێکیان بە ئاگادارکردنەوەی خەڵک لە کاتی قەیران‬ ‫حکومەت نیە‪ ،‬ئەمە بە هۆی مێژوویەکی و یارمەتی و هەروەها زانیاری وەرگرتن‬ ‫ڕەشە کە رژیم لە باوەڕ و مێشکی سەبارەت بە مەترسیەکانی ڕووداوەکان‬ ‫و زەرەر و زیانی گیانی و مادی زۆر‬ ‫هاواڵتیان بە جێی هێشتووە‪.‬‬ ‫دامەزراوە حکومیەکان بۆ یارمەتیدان بردۆتە سەرەوە‪.‬‬ ‫و یارمەتی کۆکردنەوە بۆ هاواڵتییە‬ ‫سەربەخۆنەبوونی شارەداری و‬ ‫لێقەوماوەکان لە ئێران‪ ،‬دەزگای‬ ‫دامودەزگاکانی بەڕێوەبردنی شار‬ ‫مانگی سوور و کۆمیتەی ئیمدادن‪ .‬ئەم‬ ‫دەزگایانە زۆربەی یارمەتییەکانی خەڵک سیستەمی بەرێوەبردنی شارەکان لە‬ ‫دەدزن و بەتااڵنی دەبەن و بۆ کاری ئێران لە ژێر کاریگەری ئیستبدادی‬ ‫تێکدەرانەو و خرابکاری و پشتیوانیکردن کۆماری ئیسالمی سەربەخۆ نیە‪.‬‬ ‫لە هێزە تێرۆریستیەکان لە واڵتانی سەرۆکی شارەوانی لە الیەن ئەنجومەنی‬ ‫شار دەستنیشان دەکرێت و ئەنجومەنی‬ ‫دەرەکی بە کاری دێنن‪.‬‬ ‫ئەوش بۆتە هۆی ئەمەی لەو ڕووداوانەی شار ئەندامەکانی پێشتر لە الیەن‬ ‫ڕابردوو خەڵک مەتمانەیان پێ نەکەن دامودەزگا ئەمنییەتییەکان دەسچین‬ ‫و بۆخویان یارمەتییەکانیان ڕاستەوخۆ کراون و لە کەسانێک پێکهاتوون کە‬ ‫لە ڕیگەی کەسانی خۆشناو بنێرن زیاتر پارێزەری بەرژەوەندییەکانی‬ ‫بۆ لێقەوماوان‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە رژیم دەسەاڵتن لە بەرابەر بەرژەوەندی شار‬ ‫لە ڕێگای داخستنی ژمارەی حسابی و هاواڵتیان‪ ،‬ئەمە خۆی سەلمێنەری‬ ‫بانکی ئەم کەسانە ئەم دەروازەیەشی ئەم ڕاستییەیە کە ئەم کەسانە ناتوانن‬ ‫هیچ جۆرە سەربەخۆییەکیان بێت لە‬ ‫لێ بەستوون‪.‬‬ ‫لەالیەکیترەوە سیاسەتە هەڵەکانی بڕیارەکان و هەر چەشنە پالندانانێکی‬ ‫حکومەت و دژایەتیکردن لە بەرابەر هاوتەریب لەگەڵ بەرژەوەندی شار‪،‬‬ ‫پرەنسیپە هاوبەشەکانی ئەورۆیی‪ ،‬لە ڕووداوی سێاڵوی ڕابردوو ئەگەر‬ ‫بۆتە هۆی گەمارۆی ئابووری لەسەر پالنێکی زانستی بۆ بەکارهێنانی شیاو‬ ‫ئێران و ئەمە کارێکی کردووە ڕێکخراوە و سازگاری زەوی ئامادەکرابایە ڕەنگە‬ ‫خێرخوازییە جیهانیەکان نەتوانن زەرەر و زیانەکان بە ڕادەییکی زۆر‬ ‫کۆمەکە مادییەکانیان بگەیننە دەست بەرچاو کەم دەبۆوە‪.‬‬ ‫لێقەوماوان لە ئێراندا‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ڕانتی زانیاریی‪ ،‬ئابووریی‪ ،‬و گەندەڵی‬ ‫لە بەکارهێنانی زەوی‬ ‫نەبوونی دێمۆکراسی و هەروەها نەبوونی‬ ‫دەزگای ڕاگەیاندنی ئازاد و سەربەخۆ و‬ ‫دەزگای دادپەروەری عاداڵنە وەک دوو‬ ‫بنەمای سەرەکی پارێزەری ئەمنییەت‬ ‫و ئازادی‪ ،‬بۆتە هۆکاری سەرەکی‬ ‫پەرەسەندنی گەندەڵی لە ئێران‪ ،‬ڕۆژێک‬ ‫نیە گەندەڵییەکی گەورە ئاشکرا نەکرێت‬ ‫و ئەم گەندەڵییە بە شێوازی ڕاستەوخۆ‬ ‫لەسەر مۆرفۆلۆژیای شارەکانیش‬ ‫کاریگەری داناوە‪.‬‬ ‫بیناسازی ناجۆر و بێبەرنامە و نەشیاو‬ ‫لەگەل بارودۆخی ژئۆمۆرفۆلۆژیکی‬ ‫شار هۆکارێکی سەرەکییە بۆ وێران‬ ‫بوون و لەدەستچوونی سەروەت و‬ ‫سامانی هاواڵتییان لە کاتی ڕووداوە‬ ‫سرووشتییەکان و بەرفراوانترکردنی‬ ‫پانتایی وێرانییەکان‪ ،‬لە وەها سیستەمێک‬ ‫دیاردەیەک بە زۆری بوونی هەیە‬ ‫ئەمەش بە تااڵنبردنی زەوییە‪ ،‬مەبەست‬ ‫لە بەتااڵنبردنی زەوی‪ ،‬داگیرکردنی‬ ‫زەوی و دارستان و بە گشتی سامانە‬ ‫سرووشتییەکان‪ ،‬لەبەرچاو نەگرتنی‬ ‫سیاسەتی درێژخایەن بۆ بەکارهێنانی‬ ‫زەوی و بااڵدەست بوونی بەرژەوەندی‬ ‫تاک بە سەر بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی‬ ‫دانیشتووانی کۆمەڵگادایە‪.‬‬ ‫کاریگەری ئەم بەتااڵنبردنی زەوییە لە‬ ‫ڕووداوی مانگی ڕابردوو زۆر بەرچاو‬ ‫بوو‪ ،‬بۆ نموونە لە شاری شیراز ڕێرەوی‬ ‫ڕووبار کرابوو بە شەقام ئەمەش بوو بە‬ ‫هۆی زیانێکی گیانی و مادی زۆر گەورە‬ ‫لەم شارە‪.‬‬ ‫ئەم فاکتەرانەی سەرەوە تەنها بەشێک‬ ‫بوون لە کاریگەرییە نەرێنیەکانی‬ ‫ئیستبداد و دیکتاتۆری لەسەر ڕووداوە‬ ‫سرووشتییەکان و زیاترکردنی پانتایی‬ ‫وێرانی و داڕمانی واڵت و هەموو‬ ‫سەلمێنەری ئەم ڕاستییەن لە ئێران‬ ‫هەم سیستەم گەندەڵ و بێ بەرنامەیە و‬ ‫هەم کەسانی بەڕێوەبەری دامودەزگاکان‬ ‫شاری و الدییەکان بە پێ لێهاتوویی و‬ ‫توانابوونیان دیاری ناکرێن‪ ،‬بەڵکو بە‬ ‫پێی پێوەندی و هاوبیربوونیان لەگەڵ‬ ‫ناوەندەکانی دەسەاڵت هەڵدەبژێردرێن‪.‬‬ ‫ئێران بۆتە دیلی ئیدئۆلۆژیای مەزهەبی‬ ‫و هەمووی بەرژەوەندییەکانی بۆتە‬ ‫قوربانی ئەم بیر و باوەرە و بەداخەوە‬ ‫هەموو ساڵێک ڕووداوە سرووشتییەکان‬ ‫پانتایی و قەبارە و وزەی دارمانیان لە‬ ‫سالی پار پان و بەرینتر دەبێتەوە‪.‬‬

‫کوشتنی ژنان لە بێدەنگی و قەتڵە نامووسیەکان‬

‫گەالوێژ عەبدیکانی‬ ‫قەتڵە نامووسیەکان وەکوو یەکێک‬ ‫لە جۆرەکانی توندوتیژی دژی ژنان‪،‬‬ ‫بە بیانووی بەرگری لە کەرامەت و‬ ‫شەرەفی بنەماڵە ئەنجام دەدرێت‪.‬‬ ‫بەشێکی زۆر لە ژنان بە هۆی‬ ‫دەسەاڵتی دواکەوتووانەی ئیسالمی لە‬ ‫خوێندا گەوزاون و جیا لەوەی تاقە‬ ‫بەرگریکارێکیان نەبووە‪ ،‬کۆماری دژە‬ ‫ژنی ئیسالمی بە ئاشکرا پشتگیری‬ ‫لە تاوانکارانی قەتڵە نامووسیەکان‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫لەگەڵ هاتنەسەرکاری کۆماری ئیسالمی‬ ‫وەک سیستەمێکی دژە ژن‪ ،‬یاساگەلێکی‬ ‫پێشێلکارانە لە دژی ژنان لە یاسای‬

‫بنەڕەتی پەسەندکرا کە بە کردەوە‬ ‫مەیدانێکی ئاوەاڵی بۆ توندوتیژی دژی‬ ‫ژنان پێکهێنا‪.‬‬ ‫بە پێی بەندی ‪ 630‬لە یاسای سزادانی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬هەرکات پیاوێک ژنەکەی‬ ‫خۆی لەکاتی ئەوەی پێی دەوترێ (‬ ‫زنا ) لەگەڵ کەسێکی دیکە چاوپێکەوت‪،‬‬ ‫دەتوانێ دەستبەجێ هەردووکیان‬ ‫بکوژێت‪ .‬هاوکات بە پێی بەندی ‪208‬‬ ‫لە یاسای سزادانی ئیسالمی هەرکەس‬ ‫تووشی تاوانی کوشتنی کەسێکی دیکە‬ ‫هات و شایەدحاڵێکیش بوونی نەبووە‬ ‫و لێبوردنی بۆ دەرچووبێت‪ ،‬کەسی‬ ‫تاوانبار بە ‪ 3‬ساڵ تا ‪ 10‬ساڵ زیندان‬ ‫مەحکووم دەکرێت‪.‬‬ ‫بە پێی یاساکانی پەیڕەوکراو لە‬ ‫کۆمەڵگای بە تەواوەتی دژە ژنی ئێرانی‬ ‫ژێر دەسەاڵتی کۆماری ئیسالمیی‪،‬‬ ‫باوک و براو هاوسەر مافی کوشتنی‬ ‫ژن‪ ،‬کچ یان ئەو خۆشکەی هەیە کە‬ ‫تۆمەتی هەوڵدان بۆ بەزاندنی کەرامەت‬ ‫و شەرەفی بنەماڵەکەی داوە‪.‬‬ ‫لە ئێران بە کردەوە هیچ یاسایەک‬ ‫بۆ پاراستن و پشتگیری لە ژنان لە‬ ‫بەرانبەر ئەو دیاردەیە نیە و هاوکات‬ ‫توێژی پیاوان دەزانن کە یاسایەک بۆ‬ ‫سزادانیان نیە و لە الیەکی دیکەشەوە‬ ‫کلتووری ناو کۆمەڵگا بە گشتی‬ ‫پشتگیری و پێشوازی لە تاوانباران‬

‫دەکات و بکوژەکان بە شیاوی کوشتن‬ ‫دەزانن‪ .‬لە راستیدا توندوتیژی لە دژی‬ ‫ژنان مێژووەیەکی کۆنی هەیە و چونکە‬ ‫لەم نێوەدا پرسی شەرەفی بنەماڵە‬ ‫لە نێواندایە زۆر تاوان لە دژی ژنان‬ ‫ئەنجام دەدرێت کە کۆی کۆمەڵگا لێی‬ ‫ئاگادار نیەو زۆرێک لەو تاوانانە لە‬ ‫بێدەنگیەکی تەواودا بەڕێوە دەچێت‪ .‬لە‬ ‫کۆمەڵگا سوننەتیەکاندا ژنان خاوەنی‬ ‫سەربەخۆیی خۆیان نین و ئەوە پیاوانن‬ ‫کە بڕیار لە چارەنووسیان دەدەن‪،‬‬ ‫بۆیە ئەم ناسەربەخۆییە لە راستیدا لە‬ ‫رەوتی کۆمەڵگا ژنان دەکاتە کۆیلە‪،‬‬ ‫بە جۆریکە پیاو دەبێتە خاوەنی کۆی‬ ‫بوونی ژن‪.‬‬ ‫کلتووری کۆمەڵگای دواکەوتووانەو‬ ‫عەشیرەیی بە جۆرێک داڕێژراوە کە‬ ‫خاوەندارێتی لە ژن دەکاتە بەشێکی‬ ‫گرینگی پێناسەی پیاوان و هەرجۆرە‬ ‫الدان لەو کلتوورەش دەبێتە هۆی‬ ‫سەرکۆنەکردنیان‪ .‬بە پێچەوانەی‬ ‫قەتڵەکانی ئاساییەکانی دیکە کە‬ ‫روودەدەن‪ ،‬لە قەتڵی نامووسیدا ئەوەی‬ ‫کە تاوانەکە ئەنجام دەدات هیچ هەوڵێکی‬ ‫بۆ خۆدزینەوەو دەربازبوون نیە و بە‬ ‫شانازیشەوە پشتگیری لە کردەوەکەی‬ ‫دەدات‪ .‬بۆیە تا ئەو کاتەی گۆڕانکاری‬ ‫لە یاسای بنەڕەتیدا پێک نەیەت و‬ ‫هاوکات کۆی کلتووری پیاوساالرانەی‬

‫دژە ژن لە کۆمەڵگا کۆتایی پێ نەیەت‪،‬‬ ‫ئەم کارەساتانە بەردەوام دەبن‪.‬‬ ‫لە الیەکی دیکە دەسەاڵتی ئەم جۆرە‬ ‫بیرکردنەوە لەسەر ئەوە پێناسەکراوە‬ ‫کە مادام پیاوێک لە دەرەوە کار دەکات‬ ‫و ئەرکی بژیوی ژیانی بنەماڵەی لەسەر‬ ‫شانە‪ ،‬کەواتە مافی خاوەندارێتی هەیەو‬ ‫دەتوانێ هەر جۆرە توندوتیژیەک‬ ‫بەرانبەر ژنەکەی ئەنجام بدات‪ .‬وە‬ ‫لەوێوە کە توندوتیژی بەرانبەر ژنان و‬ ‫کوشتنیان بە بیانووی شەرەف ئاسایی‬ ‫بوەتەوەو هیچ یاسایەک بۆ بەرگریکردن‬ ‫لەوبارەوە نیە‪ ،‬لە درێژەی خۆیدا‬ ‫ئەم بابەتە کۆمەاڵیەتی دەبێتەوەو‬ ‫دەبێتە کردەوەیەکی شیاوو پەسەند لە‬ ‫کۆمەڵگا‪.‬‬ ‫لە ئێراندا بە هۆی سێبەری رەشی‬ ‫ئایینی مەزهەبی لە دەسەاڵت و‬ ‫سیستەمی سیاسی و بە پشت بەستن‬ ‫بە ئایین و شەریعەت‪ ،‬بەشێکی هەرە‬ ‫زۆری ئەم تاوانانە ئەنجام دەدرێت بە‬ ‫بێ ئەوەی یاسایەک بۆ لێپرسینەوە‬ ‫ببێت کە لێکۆڵینەوە لەم جینایەتانە‬ ‫بکات‪ .‬ئەم جۆرە تاوانانە لە راستیدا‬ ‫سوننەتێکە لە هیچ سنوورێکی نیە‪،‬‬ ‫بۆیە بە مەبەستی بەرگریکردن لەم‬ ‫جۆرە کارەساتانە و کۆتایی پێهێنانی‪،‬‬ ‫پێویستە سەرەتا گۆڕانکاری بنەڕەتی‬ ‫لە یاساکاندا پێک بێت بە جۆرێکە‬

‫ماف بە شێوەی بەرانبەر و یەکسان‬ ‫بگەرێتەوە بۆ ژنان وەک توێژێکی‬ ‫گرینگ لە پێکهاتەی کۆمەڵگا‪ .‬هاوکات‬ ‫بردنە سەرەوەی ئاستی وشیاری‬ ‫کۆمەاڵیەتی و گۆڕانکاری لە تێڕوانینی‬ ‫کۆمەڵگا بۆ مافەکانی ژنان بابەتێکی‬ ‫گرینگ و کارتێکەرە کە دەتوانێ‬ ‫بەرچاو روونی ببەخشێتە جەماوەری‬ ‫خەڵک‪ .‬هەرەوەها بابەتی پەروەردە و‬ ‫بارهێنان وەک سەرەتایەکی گرینگ و‬ ‫چارەنووسساز بە مەبەستی ئامادەکردنی‬ ‫مندااڵن بۆ هاتن و بەشداریکردنیان لە‬ ‫نێو کۆمەڵگا‪ ،‬الیەنێکی گرینگی ئەم‬ ‫بابەتەیە‪ ،‬واتە دەبێ لە بنەڕەتەوە‬ ‫بارهێنانێکی دروست و یەکسان بوونی‬ ‫هەبێت بۆ ئەوەی نەوەکانی داهاتوو لە‬ ‫توندوتیژی دوور بخاتەوەو یەکسانبوونی‬ ‫نێوان ژن و پیاو لە هەموو ئاستەکاندا‬ ‫بە کردەوەو لە پرۆسەی بارهێناندا‬ ‫بکاتە میکانیزمێکی فیکری بۆ رووبەڕوو‬ ‫بوونەوەی بیری توندئاژۆ‪.‬‬ ‫ژنان کە نیوەی کۆمەڵگا پێک دەهێنن‬ ‫دەبێ لە هەموو بوارەکانی ژیانی‬ ‫کۆمەاڵیەتیدا بە شێوەی یەکسان‬ ‫بەشدار بن و دەرفەتی یەکسان بۆ‬ ‫دەرکەوتنیان لە هەموو بوارەکاندا‬ ‫بۆ بڕەخسێت‪ ،‬واتە بە کردەوە دەبێ‬ ‫ببێتە بەشێک لە ئیدارەو دروستبوونی‬ ‫کۆمەڵگا‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪2019/5/8 )78‬‬

‫ئەندێشە‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫تەنها ڕۆژێک بۆ فریودانی کچانی حەوا !‬ ‫شێرزاد حەسەن‬ ‫هەشتی مارت” بۆ هەر خەڵكێک و‬ ‫نەتەوەیەک مانایەکی کەم و زۆری‬ ‫هەبێت‪ ،‬بۆ ئێمەی نیشتەجێ لە‬ ‫“ڕەشهەاڵتی ناوەراست” ناتوانێت خەمی‬ ‫تاکە بێوەژنێک و تەنیایی قەیرە کچێک‬ ‫بڕەوێنێتەوە‪.‬‬ ‫هیچ بەروارێک و بۆنەیەک قەرەبووی ئەو‬ ‫ئازار و ژان و ستەمە ناکاتەوە کە کچان‬ ‫و ژنانی ناو مەملەکەتی نێرینەکان بە‬ ‫درێژایی ژیان و مێژووی خۆیان دەیچێژن‪.‬‬ ‫هەر بە ڕاست لە کۆنەوە گوتراوە کە‬ ‫هەموو دونیا کراوەیە و ماڵی پیاوانە‪،‬‬ ‫بە تەنها یەک ماڵ یان خانوو کە پتر‬ ‫لە زیندان دەچێت هی ژنان و کچانە‪،‬‬ ‫گەرچی کۆمپیالە و تاپۆ ڕەشەکەی لە‬ ‫ناو گیرفانی پیاوەکانە‪ ،‬بە واتا خانمان‬ ‫لە ناو ئەو ماڵەشدا کرێگرتە و کرێچی‬ ‫پیاوانن‪ ،‬لەوەش قەباحەتر و ناشیرینتر‬ ‫هەر هەموو ژوورەکان هی پیاوانن‪ ،‬بە‬ ‫ژووری نووستنیشەوە کە گوایە بۆ خانمان‬ ‫ڕازاوەیە‪ ،‬دیارە مووبەق‪ /‬ئاشپەزخانەش‬ ‫کە ژنانی کەیبانوو تیایدا دەسووتێن‬ ‫هەر وەک ژوری خەوتن شانشینی‬ ‫پیاوانە بۆ چێژبردن‪ ،‬وەلێ لەسەر‬ ‫تەختی خەوتن ژنان تا هەنووکەش پتر‬ ‫لە بووکەشووشەکانی سێکس دەچن‪،‬‬ ‫یان تەنەکە و سەتڵی خۆڵ و خاشاکی‬ ‫شەهوەتی مێردە مۆنەکان‪ .‬نەک بنیادەم‬ ‫و ژنانی سەرمەست بە سۆز و عیشق‪.‬‬ ‫تەرخانکردنی ڕۆژێک و بگرە مانگ و‬ ‫ساڵێکیش ناتوانێت ئەو مێژووە پڕ لە‬ ‫ستەم و چەوساندنەوەیە بسڕێتەوە‪ ،‬یان‬ ‫کاڵی بکاتەوە‪ ،‬کە خودی هەر هەموو‬ ‫بزاف و گوتار و ڕابوون و هەڵگەڕانەوەی‬ ‫فێمنیستەکانی ڕۆژئاوا و ڕۆژهەاڵت بۆ‬ ‫ماوەی چەندین سەدەیە بە جۆرەها زمان‬ ‫و شێوە و بە ئامرازی جیاواز تێدەکۆشن‬ ‫تاوەکو بنەبڕی بکەن‪ ،‬بە تایبەتی ئەو‬ ‫خانمانەی کە خۆیان بە ڕادیکال دەزانن‪،‬‬ ‫کە گومانی قووڵیان لە کۆی میراتی‬ ‫فیکری و کولتووری مرۆڤایەتی هەیە‬ ‫کە هەر هەمووی دەستکردی پیاوە و‬ ‫هەر بۆ خۆشی و بەرژەوەندی خۆی‬ ‫دروستی کردووە‪ ،‬کە دیارە خودی‬ ‫“زمان” لە الیەن باوکە ئەبەدییەکانەوە‬ ‫قۆرغ کراوە کە بووەتە بۆتە و هەڵگری‬ ‫رۆحی ستەمکار و دەستەاڵتخوازانەی‬ ‫نێرینەکان‪ ،‬هەڵبەتە ئەوەشمان لە یاد‬ ‫نەچووە کە لە هەموو دونیادا بۆ زمانی‬ ‫هەر نەتەوەیەکی جیاواز (زمانی دایک)‬ ‫بووەتە ناسنامەی منداڵەکان کە وەک‬ ‫هەر شتێکی دیکەی زکماک و خۆرسک‬ ‫دەبێت بە مۆرکی هەمیشەیی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫خودی ئەو زمانە بار دەکرێت بە هەموو‬ ‫ئەو تین و تەوژم و کۆد و رەمز و هێما‬ ‫و مانا و میراتە فیکری و ئێتێک و رۆحی‬ ‫ستەم و نامرۆیانەی پاتریارکەکان کە‬ ‫خودی نەخشەی ژیانێکی نایەکسانی و‬ ‫جیاکاری لەسەر ئاستی رەگەز و توخم‬ ‫لە ناو هەناوی ئەو زمانەوە سەرچاوە‬ ‫دەگرێت کە ئیدی لەوە دەشۆرێت زمانی‬ ‫دایکە زەبوونەکانی ئێمە بێت‪ ..‬ئاخر‬ ‫کە نێرینەکان یاسا و ڕێسا و شەرعیان‬ ‫دادەڕشت و دەنووسییەوە‪ ،‬یەک ژن لە‬ ‫ناو ئەو ئەنجوومەنی نێرگەل و کەڵەگایانە‬ ‫بە میوانیش بانگهێشت نەکرابوو‪.‬‬ ‫هەڵبەتە لەمڕۆکەدا کۆمەڵێک لە پیاوان‬ ‫کە بە ژمارە کەمن بوونەتە خەمخۆری‬ ‫ڕەسەن و ئەمەکدار بۆ بانگەشەی ئازادی‬ ‫خانمان‪ ،‬لەتەک ئەو پیاوانەی کە دروشمی‬ ‫یەکسانیان بەرز کردۆتەوە کە ڕەنج‬ ‫دەدەن لەسەر بنەمای ڕەگەز جیاوازی‬ ‫لە نێوان مێینە و نێرینە نەکرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە بەراورد لەگەڵ ملیۆنەهای دیکە کە‬ ‫بڕوای بە نایەکسانی و جیاوازی هەیە‪:‬‬ ‫هەر دوو تای تەرازووەکە زۆر السەنگ و‬ ‫سەرە و ژێرە‪ .‬هەڵبەتە لە نێو هەندێک‬ ‫نەتەوە و واڵتدا ئەو تێکۆشانە بەرهەمی‬ ‫هەبووە‪ ،‬لەسەر ئاستی ژیانی ئابووری‬ ‫و ڕامیاری و کۆمەاڵیەتی و فەرهەنگی‪،‬‬ ‫بەاڵم گەر ڕاستگۆ بین هێشتا‬ ‫دەستەاڵتی ستەمکارانەی باوکساالری‬ ‫یان پیاوساالری هێز و هەژموونی خۆی‬ ‫زاڵ کردووە و تا هەنووکەش پیادەی‬

‫هێشتاکە لە دونیای‬ ‫ئێمەدا ژن کانگا و‬ ‫سەرچاوەی فیتنە و‬ ‫ئاشووب و ئاژاوەیە‪،‬‬ ‫بە سەدەها مەال‬ ‫و ئاخوند لەسەر‬ ‫مینبەرەکانیان ئەم‬ ‫وێنە و تابلۆ ناشیرینە‬ ‫بەسەر خەڵکی و‬ ‫پیاوەکاندا پەخش و‬ ‫باڵو دەکەنەوە‬ ‫دەکات‪ ،‬چ لە خۆرئاوا و چ لە خۆرهەاڵت‪،‬‬ ‫بێ سڵکردنەوە دەڵێین کە لە ناو کایەی‬ ‫سیاسەت و ئایین و سەرمایەگوزاری‬ ‫و کولتووریدا هێشتا پیاوان زاڵترن‬ ‫و کەمترین پانتایی و هەل و بوار و‬ ‫زەمینەسازی بۆ خانمان خۆش نەکراوە‬ ‫کە بێنە مەیدانێ و ببن بە کارەکتەری‬ ‫سەرەکی ناو ژیانێکی شکۆمەندانە‪.‬‬ ‫هەر بۆ نموونە‪ :‬نۆهەد نۆ دەر سەدی‬ ‫سەرمایەی دونیا هی پیاوانە‪ ،‬یەک دەر‬ ‫سەدی سەرمایەی دونیا الی خانمانە‪،‬‬ ‫دیارە لە ناو کایەی ئایین و ڕامیاری‬ ‫و پەروەرددە و کۆی خانە و کایەکانی‬ ‫دیکەی چاالکی مرۆیی هەر ئەوان‬ ‫سەردەستە و بڕیادەرن بە پێوانە و ڕێژە‬ ‫هەرە زۆرەکەی پیاوانن نەک ژنان‪.‬‬ ‫ئایا ئەوەیان چ ڕۆژێکی ڕەشە کە سااڵنە‬ ‫لە “هەشتی مارت”دا خەڵکانێک گوڵ‬ ‫دەبەخشنەوە و ئاهەنگ ساز دەکەن‪،‬‬ ‫کە بە ملیۆنەها لە ژنان لە ماڵەکانی‬ ‫خۆیان زیندانین‪ ،‬جا چ کۆشک‪-‬نشین بن‬ ‫یان کەالوە نشین‪ ،‬یان ئاوارە و ماڵ بە‬ ‫کۆڵەوەن دەرئەنجامی ئەو جەنگانەی کە‬ ‫پیاوەکان بە ناوی کڕینەوەئ ئابڕووی‬ ‫تکاوی خودا یان درۆی خۆشەویستی‬ ‫نیشتمان و یان بە ناوی نەتەوەپەرستی‬ ‫و خەڵک و خاکپەرستی لە “ڕەشهەاڵتی‬ ‫ناوەراست”دا نەک “ڕۆژهەاڵتی ناوەراست”‬ ‫بەرپایان کردووە‪ ،‬هاوکات بە ملیۆنەهاش‬ ‫ئاوارە و دەوارنشینن‪ ،‬تالوە و کوشتەی‬ ‫کۆچ و ڕەوی ملیۆنین‪ ،‬کە بەرهەمەکەی‬ ‫ئاوەدانکردنەوەی گۆڕستانەکان بووە‪،‬‬ ‫کاولکاری و دۆزەخ سازکردن و گۆڕینی‬ ‫مەملەکەتەکان‪ :‬کە بوون بە قەسابخانە‬ ‫و شێتخانە و بەندیخانە و خەستەخانە‬ ‫کە تیایدا هەرزانترین شت مەرگی مرۆڤ‬ ‫خۆیەتی‪ ،‬کە دوا جار باجەکەشی ژنان‬ ‫و مندااڵن دەیدەن و دەبن بە سووتووی‬ ‫جەنگ و پێخوست و قوربانی‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫هەر وا بووە‪ ،‬پياوەکان شەڕ دەنێنەوە‬ ‫و جەنگە خوێناوییەکان بەرپا دەکەن‪،‬‬ ‫لە ئاکامدا ژنان ڕەشپۆش دەبن و‬ ‫ناچارن بەوەی کە بێوەژنکۆشی بکەن و‬ ‫کچەکانێش پرچی سپی بهۆننەوە‪.‬‬ ‫هێشتاکە لە دونیای ئێمەدا ژن کانگا و‬ ‫سەرچاوەی فیتنە و ئاشووب و ئاژاوەیە‪،‬‬ ‫بە سەدەها مەال و ئاخوند لەسەر‬ ‫مینبەرەکانیان لە سەدەی بیست و یەکدا‬ ‫ئەم وێنە و تابلۆ ناشیرینە بەسەر خەڵکی‬ ‫و پیاوەکاندا پەخش و باڵو دەکەنەوە‪.‬‬ ‫فێمینستە ڕادیکاڵەکان لەوە تووڕەن کە‬ ‫لە هەر سێ کتێبە ئاسمانییەکاندا ئەوە‬ ‫خودی “ئادەم”ی باوکە کە پێش “حەوا”‬ ‫دەخوڵقێت‪ ،‬گوایە “حەوا” لە پەراسووی‬ ‫چەپی ئادەم دروست کراوە کە خواریشە‪،‬‬ ‫بۆیە هەمیشە دایکم دەیگوت‪ :‬کوڕەکەم‬ ‫ئێمەی كچانی “حەوا’ گوناهبارین کە دایە‬ ‫گەورەمان وای کرد بەهەشت بدۆڕێنین‪،‬‬ ‫لە پەراسوویەکی خوار دروست بووین و‬ ‫مەحاڵە ڕاست ببینەوە‪ ،‬بە ملیۆنەها لە‬

‫ژنان و پیاوانی سەر ڕووی زەمین بە‬ ‫ڕێز و ترسەوە بڕوایان بەم خورافەت و‬ ‫خەیاڵە ناشیرینە هەبووە‪ ،‬بە درێژایی‬ ‫مێژوو‪ ،‬دیارە هەنووکەش لە جیهانی‬ ‫ئیسالمی و عەرەبی هێشتاکە ئەم‬ ‫وێنە ناشیرینە لە خەیاڵدانی خەڵکانی‬ ‫ئێمەدا ماوە و لە چوارچێوەی زێڕیندا‬ ‫هەڵدەگیرێت و بە دیواری ماڵەکاندا‬ ‫هەڵدەواسرێن‪ ،‬کە بەیانیان کار و ئەرکی‬ ‫کچان و خوشکان و دایکانی ئێمەیە کە‬ ‫بە فرمێسکی چاوان شووشەی سەر‬ ‫ئەو تابلۆیە ناشیرینە پاک بکەنەوە کە‬ ‫هەقایەتی ڕسوایی خۆیان دەگێرێتەوە‪،‬‬ ‫لە ڕۆژگاری داستانی “هەزار و یەک‬ ‫شەوەی” (شەهرەزاد)ەوە تاوەکو‬ ‫ئێستا‪ .‬دیسانەوە ئەوە “ئادەم” بووە‬ ‫کە ناو لە شتەکانی دەوروبەری خۆی‬ ‫دەنێت‪ ،‬ناونانی هەر هەموو ئەو شتانەی‬ ‫کە لەسەر زەمین و ئاسمان دەیانبینێت‪،‬‬ ‫داخەکەم کارەسات ئەوەیە کە سەرەتا‬ ‫“حەوا” خۆی نازانێت لە پێناو‬ ‫ڕەواندنەوەی تەنیایی ئادەم خوڵقاوە‪،‬‬ ‫هەر خودی “ئادەم” خۆی ئاوڕێک لە‬ ‫” “حەوا” خان دەداتەوە و پێیدەڵێت‪:‬‬ ‫خانمی خرتێ‪ ..‬لەمڕۆکەوە تۆش ناوت‬ ‫“حەوا”یە‪.‬‬ ‫ئا لێرەوە کارەساتی خانمان دەست‬ ‫پێدەکات کە هەر لە سەرەتاوە خۆیان‬ ‫نازانن لە پێناو چی دروست کراون‪،‬‬ ‫لەوەش کوشندەتر ئەو مافەیان نەبێت‬ ‫ناوێک بۆ خۆیان بدۆزنەوە وەک دایکە‬ ‫حەوا کە هەقی نەبووە نە خۆی ناو لە‬ ‫خۆی بنێت‪ ،‬نە مافی ئەوەشی هەبووە‬ ‫وەک “ئادەم”ی دڵخوازی ناو لە دیاردە و‬ ‫شتەکانی دەوروبەر بنێت‪ .‬بیرمان نەچێت‬ ‫کە گەورەترین سووکایەتی بۆ من ئەوەیە‬ ‫کە لە هەموو دونیادا تا هەنووکەش‬ ‫کچان و کوڕان بە ناوی باوکیانەوە یان‬ ‫مێردەکانیانەوە بانگ دەکرێن‪ .‬ئەوەی‬ ‫ئەو مافەش دەدات بە “ئادەم” کە ناو لە‬ ‫شتەکان بنێت و بگرە خۆی فێری دەکات‬ ‫و بەدەم زمان پژانەوە زار هەڵبێنێت‪:‬‬ ‫خودی یەزدان خۆیەتی‪.‬‬ ‫چش لەوەی کە “حەوا” دەکرێت بە‬ ‫ڕەمزی فریودانی “ئادەم” بە یارمەتی‬ ‫و تەفرەدانی شەیتان بۆ حەوا کە‬ ‫ئەو وێنەیەش زەق و زاڵ دەچەسپێت‬ ‫کە بووەتە یاوەری شەیتان بۆ‬ ‫دەستخەڕۆکردنی “ئادەم” کە هەڵبەتە‬ ‫دەکرا “حەوا” ببێت بە نموونەیەکی‬ ‫ئازایەتی و یاخیگەری و قەدەغەشكێنی‬ ‫کە یەزدان خۆی دەستی نەگرتووە‪،‬‬ ‫چونکە ئیدی ‘حەوا”ی سەرکێش و‬ ‫دڵئازا حەز بە ئەزموونێکی تازە دەکات‪،‬‬ ‫کەچی لە خەیاڵدانی مرۆڤایەتی بووە‬ ‫بە ڕەمز و سومبولی فیتنە و فریودان‬ ‫نەک سەربەستی‪ ،‬کە ئەوەش بۆ خۆی‬ ‫کاری نێرەوز و پیاوەکان بووە کە وای‬ ‫بهۆننەوە‪ ،‬لە کاتێکدا یەزدان دەیتوانی‬ ‫دەستی ئادەم و حەوا بگرێت و نەهێڵێت‬ ‫دەست بۆ میوە حەرامەکە ببەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەکرێت وای شی بکەینەوە کە یەزدان‬ ‫حەزی بە گەمەی ئازادی و سەرکێشی‬ ‫کردووە کە بە ملیۆنەها ئاییندار خۆیان‬ ‫لەم وێنە پاک و جوانە دەدزنەوە و پشت‬ ‫لە حیکمەتی ئیالهی دەکەن کە ڕەنگە‬ ‫و دەکرا مرۆڤ بیکات بە سەرمەشقی‬ ‫سەربەستی نەک گوناهباری‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پیاوانی ترسنۆک و تۆقیو لە جوانی و‬ ‫سەرکەشی و سەرکێشی ژنان و کچان‬ ‫هەر دەبوو بەم چەشنە ڕاڤەی بکەن و‬ ‫دایکە حەوا و کچەکانی بکەن بە کەتنکەر‬ ‫و خاوەنی یەکەمین گوناه‪ ،‬لەوساوە و بۆ‬ ‫هەتاهەتایە!‬ ‫ئایا “هەشتی مارت” کە یاد‪-‬رۆژی‬ ‫ژنانە لەسەر زەمین توانیوییەتی ئەم‬ ‫وێنە ناشیرینە لە خەیاڵدانی ملیۆنەها‬ ‫بسڕێتەوە‪ ،‬بە تایبەتی لەم دەڤەرەی‬ ‫کە ناوی “ڕەشهەاڵت”ە یان جیهانی‬ ‫عەرەبی و ئیسالمی؟ من گومانێکی‬ ‫گەورەم لە دڵدایە‪ .‬بیرمان نەچێت کە‬ ‫ئیسالمی سیاسی بە درێژایی سەدەی‬ ‫بیست نەخشە و ئەندازەسازییەکی‬ ‫هێنایە کایەوە کە بێجگە لە فۆبیا و‬ ‫ترس وتۆقین لە ژنان هیچی دیکەی‬ ‫نەبووە‪ ،‬کە مەرجە بزانین کە ئەو وێنە‬

‫ناشێرینەی بۆ ژنان کرد بە وێنەیەکی‬ ‫زاڵ و ئەزەلی کە چەندەها سەدە و سیا‬ ‫ساڵی گەرەکە و دەوێت کە کەمەكێ‬ ‫کاڵتر ببێتەوە‪ .‬ڕێک لەوە دەچێت کە‬ ‫خودی ژن یان گیانی کە بە “عەورەت”‬ ‫ناوزەد کراوە و من و تۆ لەو دەروازەیەوە‬ ‫بووین بە میوانی ئەم دونیایە‪ ،‬ئەم دامێن‬ ‫و کانگای ژیان و سەرتۆپی هەر هەموو‬ ‫چێژەکانیش وەها ترسناک وێنائ کراوە‬ ‫کە لە سێگۆشەی ” بێرمیودا ‪ /‬پەرمۆدا”‬ ‫دەچێت کە کەوتۆتە ناو “ئۆقیانووسی‬ ‫ئەتڵەنتیک”‪ .‬گوایە گێژەنێکی زێدە‬ ‫قووڵ و دەریالووش و ترسناکە کە‬ ‫هەرچی کەشتی و گەمی و پاپۆڕ هەن‪:‬‬ ‫کە نزیک دەبنەوە قووتیان دەدات و‬ ‫هەڵیاندەلووشێت‪ ،‬بگرە فرۆکەکانی‬ ‫ئاسمانیش کە بەسەر ئەو سێگۆشەیەی‬ ‫“بێرمیودا‪ /‬پەرمۆدا”یە تێدەپەڕن‪،‬‬ ‫بە هەر هەموو سەرنشینەکانییەوە لە‬ ‫ناو خۆیدا نوقمیان دەکات و هەرگیز‬ ‫نادۆزرێنەوە‪ .‬لە مڕۆکەدا ئەم وێنەێەی‬ ‫کە لە الیەن ڕەهبەرانی ئاییندارە‬ ‫توندڕۆکان بۆ خانمان ڕەسم کراوە زۆر‬ ‫ترسناکترە لەوەی خەیاڵی “ئیبلیس”یش‬ ‫بیگاتێ‪.‬‬ ‫“هەشتی مارت” بۆ هەر خەڵكێک و‬ ‫نەتەوەیەک مانایەکی کەم و زۆری‬ ‫هەبێت‪ ،‬بۆ ئێمەی نیشتەجێ لە‬ ‫“ڕەشهەاڵتی ناوەراست” ناتوانێت خەمی‬ ‫تاکە بێوەژنێک و تەنیایی قەیرە کچێک‬ ‫بڕەوێنێتەوە‪ ،‬یان فرمێسکی کچۆڵەیەکی‬ ‫برسی و بنێشتفرۆش بسڕیتەوە لەسەر‬ ‫شەقامێکی سیخناخ بە ماشێنی دوا‬ ‫مۆدێل کە ڕەنگە تاوەکو ئێوارەیەکی‬ ‫تاریک هیچ خواپێداوێک بە ڕێکەوت‬ ‫جامی ماشێنەکەی دانەداتەوە و میهرێک‬ ‫بنوێنێت‪.‬‬ ‫لەمڕۆکەدا (هەشتی مارت) چی‬ ‫پێدەکرێت کە لەسەر ئاستی هەر حەوت‬ ‫کێشوەرەکە قازانجی بازاڕی لەشفرۆشی‬ ‫لە هی چەکی کۆکوژ و و تفاقی جەنگ‬ ‫یەکجار زۆرترە‪ ،‬کە لەمڕۆکەدا کەس لە‬ ‫ڕۆژئاوا بە لەشفرۆش و سۆزانی و قەحپە‬ ‫ناویان نابات‪ ،‬چونکە شوورەییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫پێیان دەگوترێت ” کۆیلەی سپی” کە‬ ‫خۆی هەڵگری مانایەکی ناشیرینترە!‬ ‫چیرۆک و ئەفسانە ئاسمانی و‬ ‫سەرزەمینییەکان سەبارەت بە “مـێ”‬ ‫هەرچۆنێک بن‪ ،‬مێژوو سەلماندوویەتی‬ ‫کە مرۆڤایەتی بە گشتی کانیاو و‬ ‫سەرچاوەکەی ژن بووە‪ .‬هەرچی شتە‬ ‫جوان و ئەزموونە گەورەکانی ناو ژیان‬ ‫و بوون هەن پشکی ژنان تیایدا زۆرتر‬ ‫بووە‪ ،‬کەچی پشکی لە ئازار و کارەسات‬ ‫و فرمێسک خوێن و ئارەقە و ڕەنجی‬ ‫بەباچوو پتر بووە‪ .‬ئەو کاتەی خانمان بە‬ ‫دەستێک النکە و بێشکەیان ڕاژەندووە‪،‬‬ ‫بە دەستەکەی دیکەیان هەر هەموو‬ ‫دونیایان ڕاژەندووە‪ .‬کانگا و سەرچاوەی‬ ‫خۆشەویستی بووە‪ ،‬کەچی ڕق و کینە و‬

‫چ سەیرە کە لەوەتەی‬ ‫ئێمەی مەردمگەل‬ ‫هەین بە “ئادەمیزاد”‬ ‫ناوزەد دەکرێین‪،‬‬ ‫نەک حەوازادە‪ ،‬هەر‬ ‫هەموو شتەکان‬ ‫موڵکی پیاوەکانە‪،‬‬ ‫بگرە مەرگ و ژیانیش‬ ‫بە دەستی ئەوانە‬

‫مەرگەمووشی چنیوەتەوە‪ ،‬هیچ شتێک‬ ‫نییە ڕەنگ و بۆن و دەنگ و تامی‬ ‫خۆشی ژنانی تێدا نەبێت‪ ،‬ئیلهامبەخشی‬ ‫داهێنانی ناوازە بوون‪ ،‬کەچی هێشتا‬ ‫ئێمەی پیاو بۆ خۆمان نەمانتوانیوە‬ ‫ژنان وەک خۆیان بناسین‪ ،‬پتر وەک‬ ‫بوونەوەرێکی سێکسواڵ دەیانبینین نەک‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬کانگای هەوەس و شەهوەت و‬ ‫بەس‪ .‬ژن نەزۆک بێت یان سک و زا‬ ‫بکات‪ ،‬پشکی زۆری هەر هەموو خەم‬ ‫و بەرپرسیارییەتی بەخێوکردن تاوەکو‬ ‫سااڵنێکی دوور و درێژ لە ئەستۆی‬ ‫ئەودایە‪.‬‬ ‫“هەشتی مارت” چی لەو ملیۆنەها ژنە‬ ‫دەکات کە شەوانە بە زۆردارەکی لە‬ ‫الیەن مێردەکانیانەوە ئەتک دەکرێن؟‬ ‫ئەوەیان لە دونیای ئێمەدا تێرۆرێکی‬ ‫دەستەجەمعی و گشتگیرە و بە‬ ‫ناوی شەرع و یاسا و ڕێساوە پیادە‬ ‫دەکرێت‪ ،‬بگرە بە ناوی ئاسمانەوە‪،‬‬ ‫ئاخر دوا جار گوتمان “حەوا” لە پێناو‬ ‫“ئادەم” خوڵقاوە نەک پێجەوانەکەی‪،‬‬ ‫ئادەم کە هێشتا لە ئاسمان بووە‪ ،‬نە‬ ‫ڕاوچی بووە و نە جەنگاوەر‪ ،‬بەاڵم کە‬ ‫لەتەک “حەوا”دا سزا دەدرێن و تووڕ‬ ‫هەڵدەدرێنە سەر زەوی‪ ،‬دوای سکوزای‬ ‫دایکە حەوا بێچوویان دەبێت‪ ،‬کەچی‬ ‫‘`قابیل” دەستی دەچیتە خوێنی‬ ‫‘‌هابیل” ی برای و دەیکوژێت‪ ،‬گەرچی‬ ‫هەر هەموو ئەم ئەستێرە نازدارە میراتی‬ ‫خۆیان بووە‪ .‬هەڵبەتە سک سووتانەکە‬ ‫هەر بۆ حەوا بووە‪ ،‬لەوساوە تاکو‬ ‫ئێستا فەرزەندەکانی ئادەم وازیان لە‬ ‫جەنگ نەهێناوە و بەردەوامیش ڕاوچی‬ ‫بوون‪ ،‬یەكیک لەو خووە خراپانەی ئەو‬ ‫سوارچاک و ڕاوکەرانە “ڕاوەژن” بووە‪،‬‬ ‫جا چ لە میانەی جەنگەکان بووبێت‬ ‫کە لەسەر وەختی داگیرکردنی واڵتان‬ ‫کردوونی بە کۆیلە و کەنیزەک‪ ،‬یان لە‬ ‫کاتی ئاشتییدا کە لە بازاڕەکاندا وەک‬ ‫“کۆیلەی سپی” کڕیونی‪.‬‬ ‫ئایا بە ڕاست شوورەیی نییە کە تاکە یەک‬ ‫ڕۆژ بدەین بە خانمان کە زۆرێک لەوان‬ ‫(‪ )٣٦٥‬ڕۆژ لە ساڵیکدا دەتلێنەوە؟ چ‬ ‫بە بیانووی ئاهەنگ و شادی بێت‪ ،‬یان‬ ‫بە ناوی ڕۆژی ژنان‪ ،‬کەچی هەر ئەمڕۆ‬ ‫بە ملیۆنەها ژن لە پرسەی نەبڕاوەدا‬ ‫گەرمە شین و واوەیال دەکەن و شیوەن‬ ‫دەگێڕن‪ ،‬کە بەدەم گریە و زاری و داد‬ ‫و فوغانەوە عەرشی فەلەک دەلەرزێنن‪،‬‬ ‫کەچی دڵی پیاوە دڵبەردینەکان نالەرزن‬ ‫کە جەنگەکان بەرپا دەکەن و ناسرەون‪..‬‬ ‫هەرگیزا و هەرگیز!‬ ‫چ سەیرە کە لەوەتەی ئێمەی مەردمگەل‬ ‫هەین بە “ئادەمیزاد” ناوزەد دەکرێین‪،‬‬ ‫نەک حەوازادە‪ ،‬هەر هەموو شتەکان‬ ‫موڵکی پیاوەکانە‪ ،‬بگرە مەرگ و ژیانیش‬ ‫بە دەستی ئەوانە‪ ،‬خواهانە و شاهانە‬ ‫فەرمان و سزا دەردەکەن‪ ،‬جەنگەکانیش‬ ‫بە فەرمانی ئەوان بەرپا دەکرێن‪ ..‬بەاڵم‬ ‫کە ماڵئاوایی لەم دونیایە دەکەین بە‬ ‫ناوی دایکمانەوە “تەلقین” دەدرێین‪،‬‬ ‫نەک لەبەر ئەوەی کە من و تۆ کوڕی‬ ‫دایکمانین‪ ..‬هەرگیز‪ ..‬بەڵکو گومان‬ ‫و ترسێکە لەوەی نەکا پلکە “زارێ”‬ ‫دایکم و دایکی تۆی چەلەنگ فاڵیان لە‬ ‫پیاوێکی دیکە خواردبێت و نەک باوکانی‬ ‫خۆمان‪ ..‬من بۆ خۆم زۆر جاران شەرمێ‬ ‫لە خۆم دەکەم و تەریق دەبمەوە کە سەر‬ ‫بە توخمی ئادەمیزادانم‪ ..‬ئاخر پشکی‬ ‫ئێمەی نێرینە لە پیسکردنی هەوا و ئاو‬ ‫و خاک‪ :‬پشکی شێرە‪ ،‬ئەم ئەستێرەیە‬ ‫بە دەستی ئێمە بۆگەنی کردووە و وا‬ ‫بڕوات دەکوژێتەوە‪ ،‬گوایە مرۆڤ جێگر و‬ ‫خەلیفەی خودایە لەسەر زەمین‪ ،‬دەی‬ ‫باشە‪ ..‬ئەگەر دڕندەی خودا بووایە ج‬ ‫وێرانە خاک و کاولکاری و خوێنبارنێکی‬ ‫دیکەی ساز و گەرم دەکرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ناشزانم ئاخۆ چۆن دەبووم گەر‬ ‫سەر بە توخمی حەوازادە بوومایە‪..‬‬ ‫بەاڵم دڵنیام کە تووڕە و غەمگین و‬ ‫یاخی دەبووم‪ ،‬بۆ هەمیشە لەو میوە‬ ‫قەدەغەکراو و حەرامانەم دەخوارد کە‬ ‫بۆ یەکەمجار “دایکە حەوا”ی نەبەرد و‬ ‫سەرکەش و دڵئازا و یاخی دەمی بۆ‬ ‫برد‪!!!..‬‬

‫وتووێژ‬

‫لەالیەن ئەمریکاوە‬ ‫جوواڵوەتەوە دەتوانێت خۆڵقێنەری‬ ‫«دەرفەت» بێت‪ .‬گرنگ ئەوەیە کە‬ ‫حیزبەکان چۆن کەڵک لەو دەرفەتە وەر‬ ‫دەگرن‪.‬‬ ‫یەکێک لە کاریگەرییەکانی بە تیرۆریست‬ ‫ناساندنی سوپا ئەوەیە کە حیزبەکان‬ ‫ئێستا دەتوانن بە شانازی زیاترەوە‬ ‫باس لە خۆڕاگری و بەرەنگاری و شەڕی‬ ‫نابەرانبەری خۆیان لە بەرانبەر سوپادا‬ ‫بکەن‪ .‬دەتوانن هەم وەک ڕاپۆرتێک بۆ‬ ‫ڕێکخراوەکانی واڵتانی دەرەوە و هەم‬ ‫ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بیگوازنەوە‬ ‫و هەم وەک کاری میدیایی بیروڕای‬ ‫گشتی لە خەباتی ڕەوای مێژوویی‬ ‫خۆیان ئاگادار بکەنەوە‪ .‬ئەوەش ئەو‬ ‫کاریگەرییە دەبێت کە پرسی کورد زیاتر‬ ‫بچێتە نێو بیروڕای گشتی جیهانییەوە‪.‬‬ ‫هەروەها لەوانەیە ئێستا ئەو دەرفەتە‬ ‫بخۆڵقێت کە حیزبە کوردییەکان لە‬ ‫ئاستی نێودەوڵەتی و بە تایبەت لە‬ ‫بواری یاساییەوە بتوان کاری جدیتر‬ ‫بکەن‪ .‬دەبێت هەوڵ بدەن ئەو تاوانانەی‬ ‫کە کوماری ئیسالمی لە کوردستان‬ ‫ئەنجامی داوە زەق بکەنەوە و تا‬ ‫جێگایەک کە توانایان هەیە و بۆیان‬ ‫دەلوێت هەوڵ بدەن لە دادگاکاندا یان‬ ‫لە ڕێگای ڕێکخراوەکانی پێوەندیدار بە‬ ‫ماڤی مرۆڤەوە بەدواداچوونیان بۆ بکەن‪.‬‬ ‫ئەگەر لەو کارە یاساییەدا سەرکەوتوو‬ ‫بن‪ ،‬دەکرێت فشار و گۆشارێکی زیاتر‬ ‫بخرێتە سەر سوپای پاسداران‪.‬‬ ‫کاریگەری گرنگتر ئەوەیە کە بە‬ ‫تیرۆریست ناساندنی سوپای پاسداران‪،‬‬ ‫ڕەوایی و شەرعیەتی زیاتر دەبەخشێتە‬ ‫چاالکی حیزبەکانی کوردستان چ لە‬ ‫ڕووی چاالکی مەدەنی و سیاسی و‬ ‫چ لە بواری بەرگری چەکدارانەوە‪.‬‬ ‫هەروا کەدەزانین زۆربەی حیزبەکانی‬ ‫کوردستان بەرگری چەکدارانەیان وەک‬ ‫بەشێک لە شێوازی خەباتی خۆیان‬ ‫دیاری کردووە‪ .‬دیارە ئەگەر هێزی‬ ‫بەرانبەر لە ئاستی نێودەوڵەتی و‬ ‫بەتایبەت لە الیەن زلهێزی جیهانەوە‬ ‫وەک هێزێکی تیرۆریست بناسرێت‪ ،‬هەر‬ ‫جۆرە بەرەنگاربوونەوەیەک لەگەڵ ئەو‬ ‫هێزەدا وەک شەڕی دژە تیرۆر بە ئەژمار‬ ‫دێت و ئەمەش دەتوانێت دەرفەتێکی‬ ‫باش بێت بۆ حیزبە کوردیەکان‪ .‬بە‬ ‫واتایەک حیزبەکان دەتوانن بە چاالکی‬ ‫لە ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی‪،‬‬ ‫پێشمەرگە وەک هێزێکی دژە تیرۆر‬ ‫پێناسە بکەن‪ .‬هەرچەندە کە خەباتی‬ ‫حیزبەکان لە پێشوودا ڕەوایی هەبووە‬ ‫بەاڵم ئەمە یەکەمجارە کە دەرفەتێک‬ ‫دێتە پێش کە کورد بتوانێت ڕەوایی‬ ‫زیاتر لە دەرەوەی سنوورەکانی‬ ‫کوردستان دەستەبەر بکات‪.‬‬ ‫لە کوتاییدا دەکرێت ئاماژە بەو خاڵەیش‬ ‫بکەین کە بە تیرۆریست ناساندنی سوپا‬

‫بە تیرۆریست‬ ‫ناساندنی سوپا‬ ‫دەبێتە هۆی‬ ‫ئەوەی کە وێنەی‬ ‫هەڕەشەئامێز لە‬ ‫ئێران‪ ،‬زەقتر ببێتەوە‬ ‫و ئەوەش سیاسەتی‬ ‫بەئەمنییەتی کردنی‬ ‫ئێران بۆ ئەمریکا‬ ‫ئاسان دەکات‬

‫ژمار‌ه (‪2019/5/8 )78‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪7‬‬

‫سپای قودس‪ ،‬روواڵەتی ناموتەعارفی سیستمێک!‬

‫و ئەگەری الوازبوونی کۆماری ئیسالمی‬ ‫هەم دەرفەت و هەم بزوێنەرێکە بۆ‬ ‫هەموو حیزب و الیەنەکانی کوردستانی‬ ‫ڕۆژهەڵآت کە یەکدەنگ و هاودەنگتر‬ ‫بن و بە تایبەت لە ناوەندی هاوکاری‬ ‫حیزبەکانی ڕۆژهەاڵت کە ئێستا بووەتە‬ ‫جێی هیوای خەڵک‪ ،‬هەوڵ بدەن کاری‬ ‫جدیتر و هاوپەیمانییەکی قووڵتر‬ ‫هەم لە باری سیاسی و هەم چاالکی‬ ‫پێشمەرگەوە پێک بێنن‪.‬‬ ‫بە گشتی پێم وابێت کە بۆ حیزبەکانی‬ ‫ڕۆژهەاڵت دەرفەتخۆڵقێنە و ئەگەر بە‬ ‫باشی کەڵک لەو دەرفەتانە وەربگیرێت‪،‬‬ ‫کاریگەری ئەرێنی زیاتر دەبێت‪.‬‬ ‫‪+‬ئایا دەبێتە هۆی مەترسی لەسەر‬ ‫کوردستان؟‬ ‫ناکرێت بێژین کە ئەو بڕیارە بۆخۆی‬ ‫خۆڵقێنەری مەترسییە بۆ سەر‬ ‫کوردستان‪ .‬بەاڵم دەکرێت بێژین کە‬ ‫سوپای پاسداران هەمیشە ئامادەی‬ ‫ئەنجامدانی هەموو تاوانێک دژ بە‬ ‫کوردستان و حیزبە کوردیەکان بووە‬ ‫و ئێستاش هەیە‪ .‬من پێشتر باسی‬ ‫ئەوەم کردووە کە نییەت و ویست سوپا‬ ‫لەبەرانبەر کورددا بەردەوام نیەتیكی‬ ‫دۆژمنانە و هێرشبەرانە بووە و هەر‬ ‫کاتێک کە دەرفەتێک بدۆزێتەوە و دڵنیا‬ ‫بێت کە دەستکەوتەکانی لە تێچووی‬ ‫زیاترە بە دڵنیاییەوە هێرش دەکاتە‬ ‫سەر نەتەوە و حیزبە کوردیەکان و‬ ‫ئەزموونی زۆریشمان لەو پێوەندییەدا‬ ‫هەیە‪ .‬مەبەستم ئەوەیە کە هەر سات‬ ‫و کاتێک ئەگەری ئەوە هەیە کە سوپا‬ ‫و بە تەواوەتی هێزی سەربازی ئێران‪،‬‬ ‫ویست و نیەتە هێرشبەرانەکانیان بکەنە‬ ‫کردەوە‪ .‬من لێرەدا وەک مەترسی‬ ‫گەرەکمە ئاماژە بە دووخاڵ بکەم کە‬ ‫زیاتر ڕوویان لە حیزبەکانە‪.‬‬ ‫یەکەم ئەوەی کە نابێت وا بیر بکرێتەوە‬ ‫کە چوون سوپا وەک هێزێکی تیرۆریستی‬ ‫کەمبوونەوەی‬ ‫ئەگەری‬ ‫ناسراوە‪،‬‬ ‫هەوڵەکانی لە دژی حیزبەکان دێتە‬ ‫ئاراوە‪ .‬بە پێچەوانەوە من پێم وایە‬ ‫کە هەوڵی سوپا دژ بە کورد و دژ بە‬ ‫حیزبەکان سەرەڕای ئەوەی کە تێچووی‬ ‫دەچێتە سەر‪ ،‬زیاتر دەبێت و لەوانەیە‬ ‫بۆ ئەوەی کە بیسەلمێنێت بڕیارەکەی‬ ‫ئەمریکای زۆر پێ گرنگ نییە هەوڵی‬ ‫پەلهاوێشتن و دەسترێژیەکیش بدات و‬ ‫هیچ دوور نییە کە لە دژی حیزبەکانی‬ ‫ڕۆژهەاڵت ئەو کارە ئەنجام بدات‪ .‬بۆیە‬ ‫دەبێت هۆشیار بن‪.‬‬ ‫دوویەم ئەوەی کە لە ئاستی‬ ‫نێودەوڵەتیدا‪ ،‬ئەکتەرەکان زیاتر بەشوێن‬ ‫بەرژەوەندی خۆیانەوەن‪ .‬هەروا کە‬ ‫دەزانین ئامانجی کوتایی ترامپ ئەوەیە‬ ‫کە ئێران ناچار بە وت و وێژ و گفتوگۆ‬ ‫لەسەر پرسە سەرەکییەکان بکات‪ ،‬بە‬ ‫جۆرێک کە بەرژەوەندیەکانی واشنتۆن‬ ‫بە باشترین شێوە دابین ببن‪ .‬لە الیەکی‬ ‫ترەوە دەبێت ئەوە بزانین کە مانەوە‪/‬‬ ‫بقا گرنگترین ئامانجی دەوڵەتەکانە‪.‬‬ ‫یانی تا کاتێک کە دەوڵەتێک نەتوانێت‬ ‫مانەوە‪/‬بقای خۆی دابین بکات ناتوانێت‬ ‫بەشوێن ئامانجەکانی تروە بێت‪ .‬مانەوە‬ ‫لەسەرەوەی هەموو ئامانجەکانە‪ .‬بۆیە‬ ‫دەبێت چاوەڕوانی ئەوەیش بکرێت کە‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئەگەر مانەوەی خۆی‬ ‫لە مەترسیدا ببینێت ئامادەی ئیمتیاز‬ ‫دان و گفتوگۆ لەگەڵ ئەمریکا و ئەرووپادا‬ ‫ببێت‪ .‬بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە‬ ‫حیزبە کوردیەکان لە ناوەندی هاوکاری‬ ‫حیزبەکانی ڕۆژهەاڵت ڕاگەیەندراوێکیان‬ ‫وەک پێشوازی لەو هەڵوێستەی ئەمریکا‬ ‫باڵو کردووەتەوە و داوایان لە الیەنەکانی‬ ‫تر وەک ئەورووپایش کردووە کە بڕیاری‬ ‫هاوشێوە بدەن‪ ،‬ئەوە دژایەتی ڕێژیم‬ ‫لەگەڵ کورد زیاتر دەکات و هەر بۆیە‬ ‫پێویستە زیاتر ئامادەی هەرجۆرە‬ ‫دۆژمنکارانەی‬ ‫بەرپرچدانەوەیەکی‬ ‫کۆماری ئیسالمی بن‪ .‬لێرەدا مەبەستم‬ ‫ئەوە نیە کە کورد نەدەبوا پێشوازی‬ ‫لەو بڕیارە بکردایەت‪ ،‬بە پێچەوانەوە‬ ‫هەڵوێستێکی درووست و پێویست بوو‬ ‫بەاڵم دەبێت زیاتر وشیاری پەیهاتەکانی‬ ‫ئەو هەڵوێستانەیش بین‪.‬‬

‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬ ‫‪.١‬کۆماری ئیسالمی هیچکات وەک حکومەتێکی نۆرماڵ کە‬ ‫پێبەند بە یاسا و رێسا نێو دەوڵەتییەکان بێت نەبووە‪ ،‬بە‬ ‫پێناسەیێک هەر لە سەرەتای دەستپێکی سیستمێک بە ناوی‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران کۆمەڵگای نێودەوڵەتی خۆی لە‬ ‫بەرانبەر حکومەتێک دەدی کە لە بنەرەت دا باوەری بە هیچ‬ ‫میکانیزمێکی نێودەوڵەتی نەبوو‪ .‬هەڵبژاردنی دروشمی شۆرشی‬ ‫« مستضعفین» و هەناردەکردنی شۆرشی ئیسالمی بۆ هەموو‬ ‫دنیا بە بێ لە بەر چاوگرتنی میکانیزمە جیهانییەکان‪ ،‬ماکێتێکی‬ ‫ڕوون بوو بۆبانگەوازی ئەوەی بڵێت ئیسالمیستە ئێرانییەکان‬ ‫دەیانهەوێ الپەرەیێکی نوێ لە تێکدانی قەواعدی نێودەوڵەتی بە‬ ‫دنیا نیشان بدەن‪ .‬هەرچەندە خۆی ئەم سیستمە لە کۆلییەت‬ ‫دا باوەری بە دروشمە سەرەتاییەکانی خۆی هەبووە و هەوڵیشی‬ ‫داوە کە پراکتیزەیان بکات بەاڵم لە دەروون کۆماری ئیسالمی‬ ‫بە سەر دو بەرەی سیاسی و تەشکیالتی دابەش ببووە‪ .‬بەرەی‬ ‫یەکەمی ئەم سیستمە پێکهاتووە لە جەماعەتێک کە هەرچەندە‬ ‫خۆیان وەک ئینقالبی و شۆرشگێری ئیسالمی پێناسە دەکن‬ ‫بەاڵم باوەرییان وایە کە ناتوانن بە شێوەیێکی رەمەکی و بە بێ‬ ‫گوێدان بە هەندێک قەواعدی سیاسی ئەم شۆرشە هەناردە بکرێ‪،‬‬ ‫ئەم بەرەیە لە سەرەتاوە کاریگەری لە میلی مەزهەبییەکانی‬ ‫رۆژئاوا دیتوو دەدی‪ ،‬ئەم بەرەیە باوەرمەند بوو کە هەناردەکردنی‬ ‫شؤرش دەبێت قاڵبێکی دیپلۆماتیک بە خۆیەوە بگرێت کە لە‬ ‫دووا رۆژ دا نەبێتە سەرئێشە بۆ سیستم‪ ،‬بەاڵم بەرەی دووهەم‬ ‫هیچ گوێرایەلیێکی بە نسبەت میکانیزمە نێودەوڵەتییەکان‬ ‫نەدەدا‪ ،‬ئەوان بە قەتعییەتەوە لە ژێر کاریگەری گرووپە تووند‬ ‫ئاژۆ ئیسالمییەکانی رۆژهەاڵتی ناوین هەموو هەوڵییان بۆ‪،‬‬ ‫هەنردەکردنی شؤرش بە هەر شێووەیێک بووە‪ .‬ئەم بەرەیە کە‬ ‫لە ژێر کاریگەری و رێکخستنی مەهدی هاشمی و ئەحمەدی‬ ‫موتەوەسەلییان خۆییان دەدیتەوە هەر لە سەرەتاوە دەستییان‬ ‫دایە هەندێک مانۆر و ئوپراسیۆنی ئانۆرماڵ لە دنیا‪ .‬ئەم بەرەیە‬ ‫لە سەرەتاوە وەک سازمانی «نهضتهای آزادی بخش سپاه»‬ ‫خۆی پێناسە دەکرد دووایە لە جەنگەی شەری ئیرتجاعی ئێران‬ ‫و عیراق دا خۆی لە ناو تەشکیالتێک بە ناو سپای قودس تێکەڵ‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫‪.٢‬ئەم بەرە ناموتەعارفە هەر لە سەرەتاوە هەوڵی بۆ دوو‬ ‫مەسئەلەی گرینگ داوە‪ ،‬یەکەم هەناردەکردنی شؤرش و دووهەم‬ ‫رێکخستن و پراکتیزەکردنی ئەو ئوپراسیۆنە تروریستییانە کە‬ ‫کۆماری ئیسالمی پێویستی حەیاتی پێی بووە‪ .‬بەرەی یەکەمی‬ ‫کۆماری ئیسالمی کە وەک بەرەی دیپلۆماتیک خۆییان پێناسە‬ ‫دەکەن لە تەواوی ئەم سااڵنە دا کاوێرێکی دیپلۆماتیک بووە بۆ‬ ‫بەرەی دووهەم‪ .‬ئەم کاوێرە دیپلۆماتیکە بە هاوکاری راستەوخۆی‬ ‫وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسالمی و وەزارەتی ئیتالعات و‬ ‫سپای قۆدس سێ کۆچکەیێک لە ترورییان تەشکیل داوە کە تا‬ ‫ئەالنیش درێژەی هەیە‪.‬‬ ‫‪ .٣‬شەری ئێران و ئێراق وەک هەلێکی لەبار بۆ سپای قۆدس‬ ‫ئەژمار دەکرێ‪ ،‬سپاسی قۆدس بە ڕێکخستنی قەرارگای رەمەزان‬ ‫وەک ناوەندێکی ئەمنییەتی لۆجستیکی بۆ شەر و گواستنەوەی‬ ‫شەر لە بەشەکانی دیکەی ئێراق بە تایبەت کوردستانی باشوور‬ ‫دەستی بە کار کرد‪ ،‬ئەم قەرارگایە بە سەرمایەگوزاری لە سەر‬ ‫هێزەکانی باشووری کوردستان و هەرواتر هێزە ئێراقییەکانی‬ ‫باشووری ئێراق یەکەمین ئوپراسیۆنە هاوبەشەکانی خۆی دەست‬ ‫پێکرد‪ ،‬هەرواتر ئەم قەرارگایە فوکوس و چاودێری تایبەتی‬ ‫بۆ هێزەکانی بزووتنەوەی شۆرشگێری کورد لە رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان وەک ئەرکێکی سەرەکی بۆ خۆی پێناسە کرد‪ ،‬لە‬ ‫مییانەی ئوپراسیۆنی هاوبەش بۆ شەر لەگەڵ ئێراق‪ ،‬کۆیێک‬ ‫ئوپراسیۆنی تروریستی بۆ بنکەی و بارەگا‪ ،‬تەشکیالت و کادرە‬ ‫دیارەکانی بزووتنەوەی رۆژهەاڵتیش دەست پێکرا‪ .‬لە هەمان کات‬ ‫دا بەرەیێکی دیکەی سپای قودس لە لوبنان بۆ رێکخستنی هێزە‬ ‫ئیسالمییە شێعەکان جێ پێێ خۆی قایم دەکرد‪.‬‬ ‫بە تەواو بوونی شەری ئێراق و ئێران شاکەلەی سپای قودس‬ ‫هەندێک ئازموونی لە بەرێوەبەری دا پەیدا کردبوو‪ ،‬ئەمجارە دەبوو‬ ‫ئەم تەشکیالتە روواڵەتێکی سیستماتیک تر بە خۆی بگرێ‪ ،‬لە‬ ‫هەمان کات کەڵک لە بەرەی دیپلۆماتیکی کۆماری ئیسالمیش‬ ‫وەربگرێ‪ .‬دەست بەکار بوونی «مەنووچهری موتەکی» لە‬ ‫وەزارەتی دەرەوی ئێران دەتوانرێت وەک سەرەتایێک بۆ یەکەم‬ ‫رێکخستنەکانی سیستماتیکی سپای قودس لە وەزارەتی دەرەوە‬ ‫ناو ببردرێت‪ .‬یەکەم وەجبەکانی سپای قودس لەم تاریخەوە‬ ‫دەستییان بە کار کردن لە وەزارەتی دەرێێ ئێران کرد‪ ،‬خۆی‬

‫موتەکیش وەک سەفیری ئێران لە تورکییە دیاری کرا‪ ،‬کە هەنگاوە‬ ‫یەکەمەکانی رێکخستنی سپای قودس لە سفارەتخانەکان و‬ ‫نوێنەرایەتییکانی ئێران لە دەرێ سەربگرێ‪.‬‬ ‫‪.٤‬سپای پاسداران سرفەن تەشکیالتێکی سەربازی بۆ پاراستنی‬ ‫کۆماری ئیسالمی نەبووە‪ ،‬بەڵکوو ئەم تەشکیالتە سەرمایەیێکی‬ ‫یەکجار لە باربوو بۆ بەشێکی تایبەت لە لوتکەی هێرەمی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‪ .،‬تەشکیالتێک کە هەم چەکی هەیە و هەم‬ ‫هێزی مرۆیی؛ هێزێکی مرۆیی کە لە دووای شەر عەمەلەن بێکار‬ ‫مابووەوە‪ .‬رەفسەنجانی وەک یەکەم کەس هەوڵی دا کە لە‬ ‫هەموو پوتانسییەلەکانی سپا بۆ بە دی هاتنی ئامانجەکانی لە‬ ‫کۆماری ئیسالمی کەڵک وەربگرێ بۆیە هەم تەشکیالتی وەزارەتی‬ ‫دەرێی خستە بەر دەست حەدەم و حەشەمی سپا هەم درگاکانی‬ ‫وەزارەتی ئیتالعاتی بۆ کردنەوە هەم ئەوەی رێگەی داگیرکردنی‬ ‫هەموو جومگەکانی ئابووری بۆ ئاواڵە کردن‪ ،‬لە سەرەتای‬ ‫دەیەی ‪ ٩٠‬بەوالوە سپا دەبێتە سەرکی ترین تەشکیالتی کۆماری‬ ‫ئیسالمی و خۆی وەک پێناسەی تەواوی ئەم سیستمە دەر‬ ‫دەخات‪ .‬ئەم هێزە کە لە رۆژە یەکەمەکانی دەس بە کار بوونی‬ ‫بە ئیرادەیێکی نا موتەعارف لە دایک بووە لە دوواییش دا‬ ‫نایدەتوانی خۆی وەک تەشکیالتێکی عورفی پێناسە بکات‪.‬‬ ‫هەرواتر لە مییانەی دەیەی ‪ ٩٠‬هەندێک لە بیرمەندانی ناوەند‬ ‫گەرای ئێرانی جەزبی سپا بوون‪ ،‬ئەما کەسانە سپایان وەک‬ ‫میکانیزمێک بۆ گەشەدان بە بیرۆکەی ئیرانی کلتووری دەدی‪ ،‬بە‬ ‫پێی ئەم بیرۆکەیە سپا لە بەشی کلتووری و میدیاییش هەوڵی‬ ‫خۆی چر کردەوە هەتاکوو بتوانێ حەشیمەتی ناوەندی ئێران بە‬ ‫خۆی جەزب بکات و وەک الیەنێک کە مەرزەکانی ئێرانی تێپەر‬ ‫کردووە پێناسە بکرێ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬داگیرکردنی ئێراق لە الیەن ئامریکا لە ساڵی ‪ ٢٠٠٣‬هەلێکی‬ ‫یەکجار لە بار بوو کە توانی درگا بۆ سپا ئاواڵە بکات کە‬ ‫رەفتارێکی کۆلنیالیستییانە لە خۆی نیشان بدا‪ ،‬هەروەتر‬ ‫شەری سورریە عەمەلەن کۆریدۆری سپای تاکوو پەنا گوێی‬ ‫ئیسرائیل درێژ کردەوە‪ ،‬بەم هەالنە دەبێ گرانبوونی نەوت و‬ ‫دەست ئاواڵەبوونی کۆماری ئیسالمی لە باری مادی و داراییەوە‬ ‫زیاد بکرێ‪ ،‬دەست ئەواڵەبوونێک کە توانی وەها دەرفەتێک بۆ‬ ‫سپای قودس برەخسێنێت کە لە هەرکام لە دەوڵيت گەلێک‬ ‫وەک ئێراق‪ ،‬سوریە‪ ،‬لوبنان‪ ،‬یەمەن‪ ،‬بەحرەین‪ ،‬ئەفغانستان‬ ‫گرووپە ئیسالمیستە سەیالەکان رێکخستن بکات‪ ،‬گروپگەلێک کە‬ ‫وەک باڵی سەربازی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬ئەمنی و لوجستیکی بۆ کۆماری‬ ‫ئیسالمی رۆل دەگێرن‪.‬‬ ‫‪ .٦‬هاتنە سەرکاری دەوڵيتی ترامپ لە ئامریکا کاتالیزۆرێک بوو‬ ‫بۆ ئەوەی سپای پاسداران و باڵی دوویەمی کۆماری ئیسالمی(‬ ‫باڵی ناموتەعارف) بگەرێنەوە بۆ سرووشتی سەرەکی خۆیان‪،‬‬ ‫روویێک کە لە ‪ ٢٠٠٣‬بەوالوە هەوڵ دەدرا ئاشکرا نەکرێ‪ .‬دەوڵەتی‬ ‫ترامپ هەر وەک سپای پاسداران تا رادەیێک خۆی لە چوارچێوە‬ ‫و میکانیزمە عورفییەکانی پێوەندییە نێوودەوڵەتییەکان نابینێت‪،‬‬ ‫هەر بەم دەلیلەیە کە سپای پاسداران بە تایبەتی سپای قودس‬ ‫هەموو رووی شاکەلەی خۆی دەردەخات‪ .‬هاتنی بە لێشاوی هێزە‬ ‫توندئاژۆکان وەک حەشد و فاتمیوون و حزب اللە بۆ ناو خاکی‬ ‫ئێران بە بیانووی یارمەتی دانی الفالێدراوان پەیامێکی زۆر روونی‬ ‫کۆماری ئیسالمییە بە دنیای دەرەوە بە تایبەتی دەوڵەتی ترامپ‬ ‫کە سپای پاسداران توانایی ئاڵووگۆری هەموو هێزەکانی شەری‬ ‫نییابەتی خۆی هەیە‪.‬‬ ‫ئەوەی کە کۆماری ئیسالمی ئاوا بە بێ لە بەرچاو گرتنی‬ ‫سەرەتاییترین یاساکانی خۆی ئەم رەفتارە دەکات دەگەرێتەوە‬ ‫بۆ ئەو خەسلەتە سرووشتییەی وا کۆماری ئیسالمی هەیتی‪،‬‬ ‫خەسلەتی ناموتەعارف بوون بۆیە هەڵسووکەتی ئەم ئەخیرەی‬ ‫کۆماری ئیسالمی و ئەو مانۆرگەەلی کە سپای پاسداران دەیکا‬ ‫گەرانەوە بۆ سرووشتی سەرەکی خۆیەتی‪ ،‬سروشتێک کە نە‬ ‫دەتوانێ لە چوارچێووەیێکی عەقالنی دا جێگر بێ نە ئەوەی‬ ‫بتوانێ دەست لە ئەم ناموتەعارف بوونە هەڵگرێ‪.‬‬ ‫‪.٧‬ئەم مانوورە دەکرێ وەک کرانەوەی الپەریێکی دیکە لە‬ ‫پێوەنییەکانی دەزگا ئەمنییەکانی کۆماری ئیسالمی و دەزگا‬ ‫هەواڵگری و سەربازییەکانی ئامریکا پێناسە بکرێ‪ ،‬بە تایبەتی‬ ‫رەفتاری کابینەی ترامپ و بە تایبەتی خۆی ترامپ وەک کەسێک‬ ‫کە لە چوارچێوەی هیچ قەید و بەندێکی دیپلۆماتیک خۆی قەتیس‬ ‫ناکات ‪ ،‬دەتوانێ ئاوری کێشەی ئەم دوبەرەیە تاکوو توندترین‬ ‫بڕگە بباتە سەر‪ ،‬ئاورێک کە هەموو سنوورەکانی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین لەگەڵ خۆی تێکەڵ دەکات‪ .‬ئەوەی لەم ئاگرە کام بەرە‬ ‫سەرکەوتوو دەبێ یان ئەساسەن دەتوانین براوەی بۆ پێناسە‬ ‫بکەین پرسیارێکە کە لە داهاتوو دا دەکرێ واڵم بدرێتەوە!‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪2019/5/8 )78‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫وتووێژ‬

‫دەرەنجامەکانی بە تیرۆریست ناساندنی سپای پاسداران‬

‫د‪ .‬محەمەد حسەین زادە‬ ‫لەمانگی ڕابردوو سپای پاسداران‬ ‫لەالیەن ئەمریکا خراوە ناو لیستی‬ ‫رێکخراوە تێرۆریستییەکانەوە‪ .‬بۆ‬ ‫باسی زیاتر لەسەر ئەم بابەتە‬ ‫و کاریگەرییەکانی لەسەر رەوتی‬ ‫رووداوەکان لەئێران دواڕۆژ گفتوگۆیەکی‬ ‫لەگەڵ بەرێز د‪ .‬محەمەد حسەین زادە‪،‬‬ ‫دکتۆرا لە پێوەندییە نێودەوڵەتییەکان‬ ‫ساز کرد‪ .‬دەقی وتووێژەکە‬ ‫دەخوێننەوە‪:‬‬ ‫هۆکاری ئەوەی کە ئەمریکا‬ ‫ئێرانی خستە لیستی ڕێکخراوە‬ ‫تیرۆریستییەکانەوە چی بوو؟‬ ‫ئەم هەوڵ و سیاسەتەی ئەمریکا بەشێکە‬ ‫لە سیاسەتە بەرباڵوەکانی دۆناڵد‬ ‫ترامپ بە مەبەستی گۆشارخستنە‬ ‫سەر ڕێژیمی ئێران بۆ ئەوەی کە تاران‬ ‫ناچار بە گفتوگۆ لەسەر هێندێک پرسی‬ ‫ناوچەیی‪ ،‬کێشەی مووشەکی و هەروەها‬ ‫ڕێکەوتننامەیەکی نوێ لەسەر پرسی‬ ‫ئەتۆمی بکات‪ .‬بۆیە دەڵێم بەشێکە لە‬ ‫سیاسەتەکانی‪ ،‬لەبەر ئەوەی کە ئەگەر‬ ‫ئێران ئامادەی گفتوگۆ نەبێت لەوانەیە‬ ‫ئەمریکا هەر وا کە پێشتر بە شیوازی‬ ‫جۆراوجۆر تارانی خستووەتە ژێر‬ ‫گۆشارەوە لە داهاتووشدا بژاردەی دیکە‬ ‫بێنێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫هەڵبەت سەبارەت بە تیرۆریست‬ ‫ناساندنی سوپای پاسداران بە تایبەت‬ ‫پاش هاتنە سەر کاری دۆناڵد ترامپ‬ ‫ئەو خواستە لە ئەمریکا هەبوو بەاڵم‬ ‫بە بڕوای من بە دوو هۆکار ئەو‬ ‫سیاسەتە دواخرا‪ .‬یەکەم ئەوەی کە‬ ‫لە سێپتامبەری ‪٢٠٠١٧‬دا یاسای کاتسا‬ ‫پەسەند کرا کە ئامانجی گەمارۆ و گۆشار‬ ‫لەسەر ئێران و کوریای باکوور و ڕووسیا‬ ‫بوو و هەر بۆیە بە پەسەند کردنی ئەو‬ ‫یاسایە هێندێک لە ڕێکخراوە ناوخۆیی‬ ‫و دەرەکییەکانی سەر بە سوپای‬ ‫پاسداران کەوتنە لیستی تیرۆریستییەوە‬ ‫و ناساندنی تەواوەتی پەیکەری سوپا‬ ‫کەوتە پەراوێزەوە‪ .‬دوویەم ئەوەی کە‬ ‫دۆناڵد ترامپ لە کاتی هەڵبژاردنەکانی‬ ‫سەرۆک کۆماریدا بەڵێنی دا کە داعش‬ ‫تەفروتوونا بکات و لە نێوبردنی‬ ‫داعشی وەک ستراتێژی یەکەمی خۆی‬ ‫لە ناوچەدا پێناسە کرد‪ .‬پێدەچێت‬ ‫ترامپ و ڕاوێژکارەکانی بە سیاسەتێکی‬ ‫ژیرانەیان نەزانیبێت کە کاتێک لەگەڵ‬ ‫داعشدا خەریکی شەڕن سوپا ببزوێنن‬ ‫و بیخەنە لیستی تیرۆرەوە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫کەمتر لە دوو حەوتوو پاش ڕاگەیاندنی‬ ‫هەواڵی تێکشکانی داعش‪ ،‬سوپای‬ ‫پاسداران کەوتە لیستی تیرۆرەوە‪ .‬ئەو‬ ‫نیشان دەدات کە لەو قۆناغەدا فشار‬ ‫خستنە سەر ئێران بە گشتی و سوپا بە‬ ‫تایبەتی چڕتر دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی کە ئایا بۆ چی سوپا کەوتە‬ ‫لیستی تیرۆرەوە دەتوانین بە شێوەی‬ ‫وردتر بڵێین کە هۆکاری سەرەکی‪،‬‬ ‫شێواز و جۆری سیاسەت و کردەوەی‬ ‫ئێران لە ناوچەدا بووە و هۆکارێکی‬ ‫دیکەیشی دەگەڕێتەوە بۆ سیاسەتی‬ ‫گشتی ئەمریکا لە جیاهن و ناوچەدا‪.‬‬ ‫سەبارەت بە سیاسەتتی ئێران‪ ،‬هەر‬ ‫وا کە دەزانین کۆماری ئیسالمی‬ ‫ماوەیەکی دوورودرێژە کە سیاسەتی‬

‫قەیران خۆڵقێنی لە ناوچەدا گرتووەتە‬ ‫پێش‪ ،‬بەجۆرێک کە هۆکاری سەرەکی‬ ‫فەلەستین‪ -‬نابێت وا بیر‬ ‫چارەسەرنەبوونی کێشەی‬ ‫دەستێوەردانی‬ ‫بووە‪،‬‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫واڵتانی‬ ‫ناڕاستەوخۆی‬ ‫و‬ ‫ڕاستەوخۆ‬ ‫دەوروبەر و بە تایبەت واڵتانی عەرەبی بکرێتەوە کە‬ ‫کەنداوی کردووە‪ ،‬هەموو جۆرە‬ ‫مووشەکێکی تاقیکردەوەتەوە و بووەتە چونکە سوپای‬ ‫هۆی چڕبوونەوەی کێبەرکێ لە بواری‬ ‫چەکوچۆڵەوە لە ناوچەدا‪،‬‬ ‫هەوڵیداوەبۆ پاسداران وەک‬ ‫درووستکردنی چەکی ئەتۆمی‬ ‫و تەنانەت لە واڵتانی ئەوروپاییشدا‬ ‫کردەوەی تیرۆریستی ئەنجام‬ ‫داوە‪ ،‬هێزێکی تیرۆریستی‬ ‫پشتیوانی گرووپ و ڕێکخراوە‬ ‫تیرۆریستییەکانی لە باری ئابووری‬ ‫و چەک و چۆڵەوە کردووە‪ .‬لە دوای ناسراوە‪ ،‬ئەگەری‬ ‫ڕووخانی سەدام و بە تایبەت پاش‬ ‫ئاڵۆزی و بشێوەیەکانی واڵتانی ناوچە‬ ‫دەستێوەردانیو کەمبوونەوەی‬ ‫عەرەب بە چڕی هەوڵی‬ ‫چڕتر کردووەتەوە و هەموومان دەزانین‬ ‫کە لە عێراق و سووریا و‬ ‫یەمەنداڕۆڵیبە هەوڵەکانی لە دژی‬ ‫شێوەی سەربازی هەبووە و‬ ‫گێڕاوە و بە گرتنەبەری سیاسەتێکی‬ ‫هێرشبەرانە هەوڵی داوە کە بەسەر حیزبەکان دێتە‬ ‫واڵتانی ناوچەدا زاڵ بێت و تەنانەت‬ ‫جۆرێک هاوسەنگی هێز لەگەڵ‬ ‫ئەمریکا ئاراوە‬ ‫پێک بهێنێت‪ .‬ئەمەش نەک هەر ناوچەی‬ ‫بەرەوە بشێووی و ئاڵۆزی بردووە‬ ‫بەڵکوو بووەتە هۆی نیگەرانی ئەمریکا دەبێت‪ .‬دەکرێت لە چەند تەوەردا باسی‬ ‫وەک واڵتی زلهێز و هەژمونی جیهانی و لێ بکرێت‪.‬‬ ‫ناوچەیی‪ .‬هەرچەندە شێوازی سیاسەتی یەکەم ئەوەی کە بە تیرۆریست ناساندنی‬ ‫کاریگەرییەکی‬ ‫پاسداران‬ ‫ئۆباما تا ڕادەیەک دەستی ئێرانی ئاوەاڵ سوپای‬ ‫کرد بەاڵم دۆناڵد ترامپ بە هیچ جۆرێک درێژخایەنی لەسەر ئەو ڕێکخراوەیە چ‬ ‫ئەو سیاسەتەی ئێرانی ال پەسەند نییە لە ڕووی دەروونی‪/‬ڕەوانی و چ لە بیر‬ ‫و بە مەترسییەکی گەورە بۆ داهاتووی و ڕای گشتی جیهانیدا دەبێت‪ .‬تەنانەت‬ ‫ناوچە و بەرژەوەندییەکانی ئەمریکای ئەگەر ئێران لە داهاتووشدا لەگەڵ‬ ‫دەزانێت و هەر بۆیە بە هەموو شێوازێک ئەمریکا لە سەر پرسە جێ ناکۆکییەکان‬ ‫بەرەنگاری سوپا و ئێران بە گشتی گفتوگۆ و سازش و لە کوتاییشدا سوپا‬ ‫دەبێتەوە‪ .‬ئەمەش بەشێکی هەڵقۆاڵوی لەو لیستە بێتە دەرەوە‪ ،‬بەاڵم دژوارە‬ ‫سیاسەتی گشتی ئەمریکایە کە دەتوانین ناوی وەک ڕێکخراوەیەکی تیرۆریستی لە‬ ‫وەک هۆکاری دوویەم باسی لێ بکەین‪ .‬بیروڕای گشتیدا بسڕیەتەوە و ئەوەش‬ ‫مەبەستم لە سیاسەتی گشتی ئەمریکا لە هەڵسوکەوتی کۆمپانیاکان و هەر‬ ‫ئەوەیە کە ئەو واڵتە پێگەی ڕێبەر الیەنێکی دیکەی دەرەکیدا تا ماوەیەکی‬ ‫یان هێژمۆنی لە جیهان و ناوچەدا دوور و درێژ کاریگەری دەبێت‪.‬‬ ‫بۆ خۆی پێناسە کردووە و هەر بۆیە تەنانەت ئەگەر لەوەش جاوبپۆشین‬ ‫سیاسەتەکانیشی دەبێت لەگەڵ ئەو کە دەر هێنانی لەو لیستە لە خۆدی‬ ‫پێگەیەدا گونجاو بن‪ .‬بە واتایەک‪ ،‬ئەمریکایشدا پرۆسەیەکە کە پێویستی‬ ‫ئەمریکا ئیزن نادات کە هیچ واڵتێک لە بە کات دەبێت‪.‬‬ ‫دوویەم ئەوەی کە بە تیرۆریست‬ ‫ئاستی جیهان و ناوچەدا سەرهەڵبێنێت‬ ‫کە دژایەتی سیستەمی ئەمریکایی و ناساندنی سوپا دەبێتە هۆی ئەوەی‬ ‫هەژمونی ئەو واڵتە بکاتەوە‪ .‬بە تایبەت کە وێنەی هەڕەشەئامێز لە ئێران‪،‬‬ ‫واڵتێک کە زیاترین دژایەتی لەگەڵ بەها زەقتر ببێتەوە و ئەوەش سیاسەتی‬ ‫و بایەخە بنچینەییەکانی ئەمریکا وەک بەئەمنییەتی کردنی ئێران بۆ ئەمریکا‬ ‫لیبرالیزم‪ ،‬بازاری ئازاد و سەرمایەداری ئاسان دەکات‪ .‬هەروا کە دەزانین ئەمریکا‬ ‫و هتد بێت‪ ،‬زیاتر دەکەوێتە بەر گۆشار و بە تایبەت ترامپ هەوڵیان داوە‬ ‫چ بگات بە کۆماری ئیسالمی کە نەک واڵتانی ناوچە و جیهان بگەیەننە ئەو‬ ‫هەر لەگەڵ ئەمریکا بەڵکوو لەگەڵ قەناعەتەی کە ئێران وەک هەڕەشەیەکە‬ ‫زۆربەی واڵتانی ناوچە و جیهاندا کیشە لەسەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچە‬ ‫و ئاشتی و ئارامی جیهانی‪ .‬بە‬ ‫و ناکۆکی و گرفتی هەیە‪.‬‬ ‫کەوابوو تێکەاڵوی ئەو دوو هۆکارە تیرۆریست ناساندنی سوپا ئاسانکەری‬ ‫بوونەتە هۆی ئەوەی کە ئەمریکا ئەو سیاسەتەیە‪ .‬هەرەوەها مەبەست‬ ‫سوپای پاسداران وەک ڕێکخراوەیەکی لە ئەمنییەتی کردنی مەسەلەی ئێران‬ ‫تیرۆریستی بناسێنێت و لەوانەیە ئەوەیە کە بیروڕای گشتی جیهانی بەو‬ ‫بە خێراییش گەمارۆکانی پاش بە قەناعەتە بگەیەنیت کە کێشەی ئێران لە‬ ‫ڕێگای سیاسەتی باو و یاسا و ڕێسای‬ ‫تیرۆریست ناساندنی‪ ،‬دیاری بکرێن‪.‬‬ ‫و دیپلۆماسییەوە چارەسەر نابێت و‬ ‫بەڵکوو پێویستی بە ڕێگاچارەیەکی‬ ‫خێرا بە هاوکاری هەمە الیەنە هەیە‪.‬‬ ‫کاریگەری بەتیرۆریست ناساندنی‬ ‫بە واتایەک کاتێک پرسێک ئەمنییەتی‬ ‫سوپا لەسەر ئێران‬ ‫دیارە بە تیرۆریست ناساندنی سوپا دەبێتەوە یانی لە چارچێوەی سیاسەتی‬ ‫و ئەرتەشی فەرمی واڵتێک لە الیەن ئاسایی و باودا چارەی نییە و پێویستی‬ ‫واڵتێکی تروە و بە تایبەت لە الیەن بە ڕێگاچارەی ئەمنییەتی و دەستبەجێ‬ ‫ئەمریکاوە بۆ یەکەمجارە کە لە ئاستی و خێرا و لەوانەیە سەربازییە‪ .‬هەر‬ ‫نێودەوڵەتیدا جێبەجێ دەبێت و هەر بۆیە بە تیرۆریست ناساندنی سوپا ئەو‬ ‫بۆیە ئێمە نموونەیەکمان لەبەر دەست کاریگەری نەرێنەیشی لەسەر کۆماری‬ ‫نییە کە بیکەینە پێوەر بۆ دیاریکردن ئیسالمی دەبێت‪.‬‬ ‫و شیکردنەوەی کاریگەرییەکانی ئەو سێیەم‪ ،‬ئەو سیاسەتە دەبێتە هۆی‬ ‫بەرباڵوبوونەوەی‬ ‫و‬ ‫سیاسەتە‪ ،‬بەاڵم ئەوە بەو مانایە نییە قووڵبوونەوە‬ ‫کە بە پێی ئەو بارودۆخ و هەلومەرجەی گەمارۆکان لەسەر ئێران‪ .‬ئەمە لەبەر‬ ‫کە لە ئێران و ناوچە و جیهاندا هەیە ئەوەیە کە سوپای پاسداران ئەکتەری‬ ‫نەتوانین هیچ جۆرە پێشبینییەک سەرەکی ئابووری لە ئێراندایە و بە‬ ‫بکەین‪ .‬بە تایبەت بە لەبەرچاوگرتنی پێی بەراوردەکان نزیکەی چل لە‬ ‫ئەو پێگەیەی کە سوپای پاسدارانی سەدی ئابووری ئێران لە دەستی‬ ‫ئێران لە سیاسەت و ئابووری ئێراندا سوپادایە‪ .‬زۆربەی کۆمپانیا ناوخۆیی و‬ ‫هەیەتی و بە سەرنجدان بە ئاکامەکانی دەرەکییەکانیش لەگەڵ ئەو ڕێکخراوەیە‬ ‫گەمارۆ پێشووەکانی سەر ئێران‪ ،‬ئەو ڕێکەوتنیان هەیە و پێش بینی دەکرێت‬ ‫هەوڵەی ئەمریکا پەیهات و کاریگەری کە زۆربەیان تووشی گرفتی یاسایی‬ ‫زۆری بۆ کۆماری ئیسالمی ئێران بن‪ .‬هەروەها بە تیروریست ناساندنی‬

‫سوپا نەک هەر دەبێتە بەربەستێک‬ ‫بۆ هاوردەکردنی سەرمایە لە دەرەوە‬ ‫بەڵکوو دەبێتە هۆی ئەوەی کە ئەو‬ ‫سەرمایەی ئێستا لە ئێران دانراوە و‬ ‫بە تایبەت سەرمایە دەرەکییەکان‪ ،‬لە‬ ‫ئێران بچنە دەر‪ .‬هۆکارێکیش دەبێت بۆ‬ ‫دووربوونەوەی زیاتری واڵتانی ئەورووپا‬ ‫لە ئێران و ئەوەش لەوانەیە گرفتی زیاتر‬ ‫بۆ پاراستن و ماناوەی ڕێکەوتننامە‬ ‫ئەتۆمییەکە کە تا ئێستا ئەورووپا زۆر‬ ‫پێداگریی لەسەر کردووە‪ ،‬درووست‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫چوارەم‪ ،‬بە تیرۆریست ناساندنی سوپا‬ ‫ناڕەزایەتییەکان لە ناوخۆ زیاد دەکات‪.‬‬ ‫ئەمە دەتوانێت بەرهەمی دوو هۆکاری‬ ‫دیکە بێت‪ .‬یەکەم ئەوەی کە گەمارۆکانی‬ ‫ئەمریکا لەدەرەوە چڕتر و بەرباڵوتر‬ ‫دەبنە و گۆشاری ئەو گەمارۆیانەش‬ ‫زیاتر دەکەوێتە سەرشانی خەڵک نەک‬ ‫بەرپرسان و ڕێبەرانی ئێران و هاوکات‬ ‫ئەزموون نیشانی داوە کە بەرپرسانی‬ ‫ئێران هەر کات هەست بە هەڕەشە و‬ ‫نائەمنی بکەن هەوڵ دەدەن خۆیان‬ ‫بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ هەڕەشەی‬ ‫دەرەکی و سەرکوتی ناوخۆیی بەهێزتر‬ ‫بکەن‪ .‬بەاڵم ئەوەش پیویستی بە هەزینە‬ ‫و بوودجەی زیاتره و ئێران ناچار دەبێت‬ ‫لە بەشەکانی دیکە سەرمایە بدزێتەوە‬ ‫بۆ بەشی سەربازی و ئەمنییەتی و لەم‬ ‫بازنەیەدا گۆشاری زیاتر دەکەوێتە سەر‬ ‫خەڵک و شارۆمەندان و لەوانەیە ئەوەش‬ ‫ببێتە هۆی ناڕەزایەتی زیاتری خەڵک‪.‬‬ ‫پەنجەم‪ ،‬بە تیرۆریست ناساندنی سوپا بە‬ ‫هۆی ئەوەی کە ئەندامانی سوپا دەباتە‬ ‫ڕیزی ڕێکخراوەی تیروریستی وەک داعش‬ ‫و ئەلقاءیدە‪ ،‬ئەگەری پێکدادانی نێوان‬ ‫هێزەکانی ئێران و ئەمریکا زیاد دەکات‪.‬‬ ‫چڕتر کردنەوەی هێرشەکانی ئیسرائیل‬ ‫بۆ سەر بنکە و بارەگاکانی ئێران لە‬ ‫سووریایشدا دەتوانێت هۆکارێک بێت بۆ‬ ‫بەرزبوونەوەی ئەگەری شەڕ لە ناوچەدا‪.‬‬ ‫هەرچەندە کە پێش بینی دەکرێت ئێران‬ ‫لەهەر جۆرە ڕووبەڕووبوونەوەیەکی‬ ‫ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمریکا و ئیسرائیلدا‬ ‫خۆی ببوێرێت‪.‬‬ ‫کۆی ئەو خااڵنە کە ئاماژەم پێکردن‬ ‫دەبنە هۆی ئەوەی کە ئێران نەتوانای‬ ‫ئەوەی بێت کە بتوانێت وەک پێشتر لە‬ ‫باری ئابووری و چەکوچۆڵەوە یارمەتی‬ ‫گرووپە تیرۆریستیەکانی وەک حیزب‬ ‫اللە بدات و نە بوێری ئەوەی هەبێت کە‬ ‫بە شێوەی ڕاستەوخۆ دەستێوەردانی‬ ‫زیاتر لە واڵتاندا بکات‪ .‬ئەمە مانای‬ ‫وایە کە دەبێت چاوەڕوانی ئەوە بین‬ ‫کە پێگەی ئێران تا ڕادەیەکی زۆر لە‬ ‫ناوچەدا الواز ببێتەوە‪ .‬هەڵبەت من پێم‬ ‫وایە کە ئێران بە شێوەی نهێنی کار بۆ‬ ‫پاراستنی پیگەی خۆی ەکات و ئەگەری‬ ‫زۆری هەیە کە لە ڕێگای تیرۆرەوە‬ ‫بیهەوێت ئاڵۆزی و بشیوی لە ناوچەدا‬ ‫پەرە پێ بدات‪.‬‬ ‫هەڵبەت پێشگریمانە و گریمانەی هەموو‬ ‫ئەو پێش بینیانە ئەوەیە کە ئێران لە‬ ‫سیاسەتی خۆڕاگری خۆی لەبەرانبەر‬ ‫ئەمریکادا بەردەوام بێت و ئامادەی‬ ‫گفتوگۆ و سازش نەبێت‪ .‬ڕوداوەکانیش‬ ‫نیشاندەری ئەوەن کە ئێران سیاسەتی‬ ‫چاوەڕوانی گرتووەتە پێش و هیوای بەوە‬ ‫بەستووە کە ترامپ لە هەڵبژاردنەکانی‬ ‫داهاتوودا نەتوانێت بۆ جاری دوویەم‬ ‫دەسەاڵت بە دەستەوە بگرێت‪.‬‬ ‫بۆیە من وای بۆ دەچم کە ئێران بە‬ ‫نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا‬ ‫باسی پیتاندنی دووبارەی یۆرانیوم بە‬ ‫مەبەستی الوازکردنی پێگەی ترامپ‬ ‫بێنێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫کارییگەرییەکانی لەسەر کوردستانی‬ ‫ڕۆژهەاڵت بەگشتی‬ ‫هەر لە کاتی دامەزرانی سوپای‬ ‫پاسدارانەوە ئەگەر بڵێم هیچ ناوچە و‬ ‫شوێنێکی دیکە بە ئەندازەی کوردستان‬ ‫و بە تایبەت ڕۆژهەاڵتی کوردستان‬ ‫لە ژێر کاریگەری سیاسەتەکانی ئەو‬ ‫ڕێکخراوەیەدا نەبووە زێدەڕۆیی ناکەم‪.‬‬ ‫لە هەموو کارەسات و ڕووداوە تاڵ و‬ ‫ناخۆشەکانی ڕۆژهەاڵتدا سوپا پشکی‬

‫بووە و الیەنی سەرەکی بڕیاردان دژ‬ ‫بە گەلی کورد بووە‪ .‬هەر لە جێبەجێ‬ ‫کردنی حوکمی شەڕی خومەینی دژ بە‬ ‫گەلی کورد و کوشتن و ئەشکەنجە و‬ ‫زیندان و دوورخستنەوەوە بگرە تاوەکوو‬ ‫تااڵنکردنی سەرچاوە سرووشتی و‬ ‫ژێرزەوینییەکان و تا تااڵنکردن و‬ ‫گواستنەوەی سەرچاوەکانی ئاو بۆ‬ ‫دەرەوەی کوردستان و دزینی ئاسەوارە‬ ‫مێژووییەکان و تێکدانی ژینگە و‬ ‫کۆشتنی کۆڵبەران‪ ،‬سپا بەشدار و‬ ‫جێبەجێکەری سەرەکی تاوانەکان بووە‪.‬‬ ‫هەر بۆیە دەبینین کە ئەو بڕیارەی‬ ‫ئەمریکا لە ناو نەتەوەی کورددا‬ ‫پێشوازی لێکرا‪ .‬ئەمە لەبەر ئەوەیە کە‬ ‫ئێمە زیاتر لە هەموو الیەنێک هەستمان‬ ‫بە کردەوەی دڕندانە و تیرۆریستی سپا‬ ‫کردووە و دەرد و ڕەجمان کێشاوە‪ .‬بە‬ ‫تیرۆریست ناساندنی سوپا دەتوانێت‬ ‫هەم کاریگەری ئەرێنی و هەم نەرێنی‬ ‫لەسەر ڕۆژهەاڵتی کوردستان هەبێت‪.‬‬ ‫کاریگەری ئەرێنی ئەوەیە کە دەتوانێت‬ ‫ڕەوایی بە خەباتی کورد لەو بەشە‬ ‫بە گشتی بدات‪ .‬بەاڵم لە الیەکیترەوە‬ ‫دەتوانێت ببێتە هۆی گۆشاری زیاتر‬ ‫لەسەر خەڵکی کوردستان‪.‬‬ ‫ئاگادارین کە چاودێران و چاالکانی‬ ‫کورد سااڵنێکی زۆرە باسی ئەوە‬ ‫دەکەن کە ڕۆژهەاڵتی کوردستان بە‬ ‫شێوەی چڕ ئەمنییەتی کراوەتەوە‪.‬‬ ‫مەبەست لە ئەمنییەتیکردن بەشێکی‬ ‫ئەوەیە کە ڕۆژهەاڵت تەنیوە لە چەک‬ ‫و چۆڵ و ڕێژیم لە هەموو شوێنێک‬ ‫بنکە و بارەگای سەربازی داناوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫بەشێکی دیکەی ئەمنییەتیبوون مانای‬ ‫ئەوە دەدات کە کارو باری کوردستان‬ ‫بە شێوەی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ‬ ‫لە الیەن سوپاوە بەڕێوە دەبرێت‪ .‬ئەمە‬ ‫مانای وا دەبێت کە ڕۆژهەاڵت لەمە بەدوا‬ ‫لە ژێر کۆنتڕۆڵ و چاودێری هێزێکی بە‬ ‫تیرۆریست ناسراودایە‪.‬‬ ‫من وای بۆ دەچم کە سوپا لە ناوخۆی‬ ‫ئێراندا بە گشتی و لە کوردستاندا‬ ‫بە تایبەتی نەک هەر پاشەکشێ‬ ‫ناکات بەڵکوو هەوڵ دەدات لە هەموو‬ ‫ئاستەکاندا دەستی بااڵتر لە پێشوو‬ ‫بگرێت و ئەگەری ئەوە هەیە لە‬ ‫هەڵبژاردنەکانی داهاتوویشدا زیاتر لە‬ ‫پێشوو دەستێوەردان بکات‪ .‬ئێمە ئەگەر‬ ‫هەوڵ بدەین بە شێوەی ورد چۆنییەتی‬ ‫دەستێوەردانی سوپا لە کوردستان‬ ‫ڕوون و ئاشکرا بکەین دەتوانین‬ ‫لە دادگاکانی ئاستی نێودەوڵەتیدا‬ ‫کەڵکیان لێ وەرگرین‪ .‬تەنانەت ئەگەر‬ ‫لەوە بەدواش سوپای پاسداران لە کاری‬ ‫کوشتن و ئەشکەنجەدانی شارۆمەندان‪،‬‬ ‫چاالکانی مەدەنی و سیاسی و تەنانەت‬ ‫کۆڵبەرانیشدا بەشدار بێت‪ ،‬ئەوە بە‬ ‫مانای ئەوەیە ئەو چین و توێژانە قوربانی‬ ‫هێزێکی تیرۆریستین‪ .‬لێرەدا هەم ڕەوایی‬ ‫زیاتر بە خەباتی خەڵکی ڕۆژهەاڵت‬ ‫دەدرێت و هەم سوپا زیاتر لە پێشو‬ ‫دەکەوێتە ژێر گۆشاری دەرەکییەوە‪ .‬بە‬ ‫گشتی دەبێت بڵێم کردەوەکانی سوپا‬ ‫بەرانبەر بە خەڵکی ڕۆژهەاڵت ئەگەر‬ ‫پێشتر ڕەوایی و شەرعییەتی نەبوو‪،‬‬ ‫ئێستا دەکەوێتە خانەی تیرۆریشەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر ئێمە بتوانین بە باشی ڕووداوەکان‬ ‫و هەواڵەکان بۆ دەرەوە بگوازینەوە ئەوە‬ ‫دەبێتە خاڵی بەهێز بۆ خەباتی خەڵکی‬ ‫ڕۆژهەاڵت و ئەگەر لەو گواستنەوەیەدا‬ ‫الواز بین خەڵک لە ناوخۆ هەر هەست‬ ‫بە گۆشاری زیاتر دەکەن‪.‬‬ ‫‪+‬لەسەر حیزبە کوردییەکان‬ ‫حیزبەکانی کوردستانیش بەشێکن لە‬ ‫خەڵکی ڕۆژهەالت بە گشتی و نوێنەری‬ ‫داخوزیەکانی گەلەکەیانن و دیارە ئەو‬ ‫بڕیارە لەسەر حیزبەکانیش کاریگەری‬ ‫دەبێت‪ .‬هەڵبەت کاتێک باسی کاریگەری‬ ‫دەکەین‪ ،‬مەبەست ئەوە نییە کە ئەو‬ ‫بڕیارە بەشێوەی ڕاستەوخۆ دەبێتە‬ ‫هۆی بەهێزبوون یان گۆڕانێکی جدی‬ ‫لە دۆخی حیزبەکاندا‪ ،‬بەڵکوو مەبەست‬ ‫ئەوەیە کە بە تیرۆریست ناساندنی سوپا‬ ‫کە لە ماوەی چل ساڵی ڕابردوودا وەک‬ ‫دۆژمنی سەرەکی حیزبە کوردییەکان‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫سەرنوسەر‪:‬‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت‬ ‫سه‌ردانی ‪ www.komala.com‬بکه‌ ‌ن‬ ‫پەیوەندی ‪dwaroj@komala.com‬‬

‫رەزا کەعبی‬

‫بەشداری ئەندامان و الیەنگرانی کۆمەڵە لەڕێوڕەسمی‬ ‫شکۆداری ‪1‬ی مانگی مەی لەدەرەوەی کوردستان‬

‫بە بۆنەی رۆژی جیهانیی كرێكار ژمارەیەك لە‬ ‫ئەندامانی كۆمەڵەی زەحمەتكێشان لە دەرەوەی‬ ‫كوردستان بەشدارییان لە چەندین خۆپیشاندان‌و‬ ‫رێوڕەسمی جیاجیادا كرد‪.‬‬ ‫رۆژی ‪١‬ی مەی ‪ 2019‬ئەندامانی کۆمەڵە لە شاری‬ ‫یۆتۆبۆری لە خۆپیشاندانێکی بەرینی جەماوەری بە‬ ‫بۆنەی ئەوەڵی مانگی مەی‪ -‬ڕۆژی هاوپشتی جیهانی‬ ‫چینی کرێکار‪ -‬کە لە الین حزبی چەپی واڵتی‬ ‫سۆئێدەوە ڕێکخرابوو بەشدار بوون‪.‬‬ ‫دروشمی “بایکۆتکردنی ڕژیمی تێرۆریستی کۆماری‬ ‫ئیسالمی لە ئێران” و زەق کردنەوەی ڕەنج و‬ ‫کوێرەوەری کرێکارانی کۆڵبەر لە کوردستان و پێویستی‬ ‫پشتیوانی و سەرنجی کۆمەڵگای نێونەتەوەیی بۆ ئەم‬ ‫دیاردەیە‪ ،‬دوو بابەتی سەرەکی بوون کە لە نووسراوەو‬ ‫تراکتەکانی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان لەم‬ ‫خۆپیشاندانەدا ڕەنگیان دابووەوە‪.‬‬

‫رۆژی چوارشەممە یەکی مەی رۆژی جیهانیی هاوپشتی‬ ‫چینی کرێکار لە واڵتی نۆروێژ هاورێیانی کۆمەڵە‬ ‫بەشداری چاالکانەیان لە رێپێوانی تایبەت بە رۆژی‬ ‫كرێكار کرد‪.‬‬ ‫هاوڕێیانی بەشدار بوو بە به پالکارد و ئااڵکانیان‬ ‫پشتیوانیان بۆ چینی زەحمەتکێش و کرێکار و بە‬ ‫تایبەت کۆڵبەران دەربڕیز‬ ‫هەمان رۆژ ڕێپێوانێکی بەرین بەبۆنەی ڕۆژی جیهانیی‬ ‫کرێکار لە واڵتی سوئێد‪ ،‬شارەکانی ستۆکهۆڵم‪،‬‬ ‫ڤێسترۆس بەڕێوە چوو‪ .‬هاوڕێیانی کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستانـ کومیتەی سوئید‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫حزبی چەپی ئەم واڵتەو چەندین الیەنی تر و بە‬ ‫سەدان کەسی یەکسانیخاز‪ ،‬هاوئاهەنگ لەشوێنێکی‬ ‫گشتی کۆبوونەوەو بە درووشم و داخوازیی خواستە‬ ‫ڕەواکانی کرێکاران و پشتیوانی لە هەر مافێکی‬ ‫ئینسانی و خواستی دنیایەکی بەرابەر‪ ،‬بۆ ماوەی‬

‫زیاتر لە دوو کاتژمێر لە شەقامێکی گشتیەوە بۆ‬ ‫شوێنی کۆبوونەوەکە بەڕێکەوتن‪.‬‬ ‫رۆژی چوارشەممە یەکی مەی رۆژی جیهانیی هاوپشتی‬ ‫چینی کرێکار لە چەندین شاری ئاڵمان هاورێیانی‬ ‫کۆمەڵە بەشداری چاالکانەیان لە رێپێوانەکان‬ ‫کرد‪ .‬هاورێیانمان لە شارەکانی برلین‪ ،‬فرانکفۆرت‪،‬‬ ‫هامبۆرگ‪ ،‬کۆڵن‪ ،‬هانۆفر و کاسل بە تراکت‪ ،‬ئااڵ و‬ ‫سرودی کۆمەڵە بەشداریان لە رێورەسمی یەکی مەی‬ ‫کرد‪ .‬لەهەمان رۆژ لە واڵتی سویس خوپشاندانێک ساز‬ ‫کرا کە کومیتەی سویسی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی‬ ‫کوردستان وەکوو ئااڵهەڵگری بەرەی چەپی کوردستانی‬ ‫‪،‬لە گەڵ پارت و الیەنە چەپ و سوسیالیستەکانی‬ ‫واڵتی سویس و واڵتان و گەالنی تر ‪،‬لەم ڕێپێوانە‬ ‫گەورەیەدا بەشدار بوو ‪.‬‬ ‫هاوڕێیانی بەشدار بوو بە به پالکارد و ئااڵکانیان‬ ‫پشتیوانیان بۆ چینی زەحمەتکێش و کرێکار و‬ ‫بە تایبەت کۆڵبەران دەربڕی‪ .‬هەر لەو رۆژەدا‬ ‫رێوڕەسمگەلێکی تایبەت بە رۆژی جیھانی کرێکار‬ ‫لە واڵتی دانمارک بەڕێوەچوو‪ .‬لەو رێوڕەسمانە کە‬ ‫بە بۆنە رۆژی ھاوپشتی جیھانی کرێکار لە ناوچە‬ ‫جیاجیاکانی یوولەند و شیلەند لە واڵتی دانمارک‬ ‫بەڕێوەچوو‪ ،‬ژمارەیەک لە ھاوڕێیانی ئەندامی کۆمەڵە‬ ‫تێیدا بەشدار بوون‪ .‬لەو رێوڕەسە تایبەتانەی‬ ‫رۆژی یەکی ئەیاردا ھاوڕێیانمان لە سمینار و کۆڕ‬ ‫و کۆبوونەوەکاندا بەشدارییان کرد و دەنگی خۆیان‬ ‫خستە پاڵ دەنگی ئەو چاالک و ھەڵسووڕاوە چەپە‬ ‫دانمارکیانەکە کە پێداگریی لە مافی کرێکار دەکەن‬ ‫و وێڕای ناساندنی کومەڵە وەک ھێزێکی سەرەکی‬ ‫داکۆکیکار لە مافی کرێکاران و زەحمەتکێشانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬مێژووی کۆمەڵە و ھزر و بیری چەپ لە‬ ‫کوردستانیان بۆ بەشێک لەو چاالکانە شی کردەوە‪.‬‬

‫پەیوەستبوونی ژمارەیەکی دیکە لەالوانی کوردستان‬ ‫بە ریزی پێشمەرگایەتی کۆمەڵە‬ ‫پاش كۆتایی هاتنی دەورەی ئاموزشی سیاسی – نیزامی‪ ،‬ژمارەیەك لە كچان‌و‬ ‫كوڕانی ئازادیخوازی كوردستان بەناوی پەلی شەهید ئێحسان فەتاحیان بە‬ ‫ریزی پێشمەرگەی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان پەیوەست بوون‪.‬‬ ‫لە رێوڕەسمێكدا كە بنكەكانی كۆمەڵەی زەحمەتكێشان لەسنورەكانی‬

‫كوردستان بەڕێوەچوو‪ ،‬هاوڕێ محەمەد حەكیمی‪ ،‬بەرپرسی هێزەكانی كۆمەڵە‬ ‫لە شاخ چەند وتەیەكی پێشكەش كرد‌و دواتر لەالیەن بەرپرسی فێرگەی‬ ‫پێشمەرگایەتی كۆمەڵە هاوڕێیانی پەلی شەهید ئێحسان فەتاحیان چەكدار‬ ‫كران‪.‬‬

‫یونس‬

‫ر‬ ‫ەزایی‬

‫رۆژی یەکەمی ژان بوو‪-‬باخ‬ ‫چاوی بە دوێنێم ڕوون بۆوە و بە سبەینێم‬ ‫بەیانی کە لە خەو ڕابوو ژان‪.‬‬ ‫بەیانیت باش ‪ -‬لە نیگای دا‬ ‫بزەیەکیش‪ ...‬سەردێڕی ئەو کتێبە بوو ‪ -‬لە دەستی‬ ‫دا مێژووم دەشارێتەوە بەردەوام‪.‬‬ ‫پەردەکان بە ڕووی بوومەلێڵ دا لەدەدەم‪.‬‬ ‫لە حەسارێش دار بییەک ‪ -‬پیر و وەڕەز لە ڕۆژی‬ ‫جیھانی من دا‬ ‫سەری ڕاوەشاند بە نیشانەی چی‪....‬؟‬ ‫من لە ئیستیعارەی دارەکان‬ ‫ھەر چوارچرایەک دەزانم‬ ‫کە سوور دەبن ھەمیشە بۆ وەستان‪.‬‬ ‫بەیانی کە لە کۆاڵن؛‬ ‫خەفەتی کاڵم دەوەرییە بێ ھیوایی کات‪.‬‬ ‫سپوورێک دەیکوت‪ :‬شێواوە ئەو شەقامە تینووەی‬ ‫ناوی‬ ‫شۆڕشە‬ ‫کەس نییە یارمەتیم بدا تەنیایی بماڵم‪.‬‬ ‫دواتر داشقەکەی ڕوو لە بونبەستێک تاودا‬ ‫کە لێی نووسرابوو‪ :‬کۆاڵنی دوازدەھەمی کرێکار‪.‬‬ ‫خۆر بەرەبەرە یەکی مانگ نیشان دەدا‪ -‬بە کاتی‬ ‫ڕۆژاوا ‪ -‬کە ھەورە‪.‬‬ ‫ڕۆژ ھێور ھێور لە خوێنەر ڕادەبێ‬ ‫بە وادەی باژێرێک‪....‬‬ ‫درەنگانە لە نیشتمان دا ناوی‪.‬‬ ‫وەک ساباڵغ‬ ‫سنە‬ ‫ئیالم‬ ‫و تەنانەت ئەوالتریش‪.‬‬ ‫یەکی مانگ کە گیراوە لە دووکەڵدا‬ ‫یەکی کاتێک کە پیرۆز نەبوو‬ ‫لەبەر دژواری باران‪.‬‬

‫وردە وردە نە چەترێک‪ ...‬کە عاشقانە بێ بەیانیم‬ ‫نە گۆرانییەک‪ ...‬لە زەینم دا‬ ‫بۆ شارێک کە مەسەلەن زایەڵەی جوانین ‪ -‬مانکەنەکانی‪.‬‬ ‫خۆر پیرۆزی نەکردبوو یەستا‬ ‫ھەنگاوی ئەو منداڵەی پێی خۆش بوو بە تەرازووەکەی‬ ‫کێشی دونیا بزانێ‬ ‫بەر لەوەی کلوو کلوو نیگای بە پێاڵوەکانی پایز بێ‬ ‫کێشی ئەو شێعرە قورسە‪ ،‬ئەگینا‬ ‫بەر لەوەی خووساو بگەمەوە‬ ‫بەر نیگای تەڕی دیوارەکانم‪.‬‬ ‫دەمکوت ڕۆژی جیھانیم لە شەقامەکان لێ ون بووە‬ ‫ ببوورن‪.‬‬‫سبەینێ دووی مانگە و دوو گیانە بە خوێنم‪.‬‬