dwaroj 37

‫ئایا ‪ BDP‬به‌هه‌مان‬

‫‪》4‬‬

‫خه‌اڵتی ماملێ‬

‫کۆمه‌ڵه‌و‬

‫‪》6‬‬

‫گۆڕانکارییه‌کان‪...‬‬

‫چاره‌نووسی ‪...‬‬

‫‪》11‬‬

‫به‌خشرایه‌‪...‬‬

‫ره‌وتی‬ ‫فێمنیزم》‪9‬‬ ‫ل ‌ه مێژوودا‬

‫ته‌نگژه‌كان ‌ی ئێران‌و‬ ‫هه‌ڵوێست ‌ی گونجاو‬ ‫عومه‌ر ئێلخانیزاده‌‬ ‫هه‌م���وو دی���ارده‌كان ئام���اژ‌ه بۆ ئ���ه‌و‌ه ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ی ئێ���ران ت���ا د ‌‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی كۆم���ار ‌‬ ‫ته‌نگژه‌كان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند مانگ ‌ه ‌‬ ‫به‌ری���ن‌و قوڵتر ده‌بێته‌وه‌‪ .‬خۆگرتن��� ‌‬ ‫ی س���ه‌ر شه‌قام‪،‬‬ ‫ی ناره‌زایی‌‌و خۆپیش���اندان ‌‬ ‫بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ور‌ه كاربه‌ده‌ستان ‌‬ ‫ی هه‌ڕه‌شه‌‌و گوڕه‌ش ‌ه ‌‬ ‫سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی س���ه‌ركوت‪،‬‬ ‫ی سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ئه‌م رێژیمه‌و‪ ،‬به‌ڕیوه‌بردن ‌‬ ‫ی ئێران‌و‬ ‫ی ئه‌و راس���تیه‌ن ك ‌ه كۆمه‌ڵ���گا ‌‬ ‫س���ه‌لمێنه‌ر ‌‬ ‫ی خه‌ڵ���ك‌و ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬هێ���ور نابێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زۆرانب���از ‌‬ ‫ی خۆیدا ددان‬ ‫ی ل ‌ه ئاخرین راگه‌یاندن ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت موسه‌و ‌‬ ‫ی سه‌ر شه‌قام چیتر‬ ‫ێ كه‌‪ ،‬خه‌ڵك ‌‬ ‫به‌و راس���تییه‌دا ده‌ن ‌‬ ‫ی ئ���ه‌وان نین‪ .‬ده‌بینین ك ‌ه‬ ‫ی بڕیار‌و رێنمای ‌‬ ‫گوێڕایه‌ڵ ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی خه‌ڵك ب��� ‌ه خێراییه‌ك ‌‬ ‫ی ئیعتیرازی ‌‬ ‫بزوتن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاڵوگۆڕ ل ‌ه دروشمه‌كانیدا پێكدێنێ‌‌و ل ‌ه چوارچێو‌ه ‌‬ ‫ی ناو ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ی ئیس�ل�امیی ‌ه ناڕازیه‌كان ‌‬ ‫سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ێ ئه‌م‬ ‫تێپه‌ڕیوه‌‌و روو ل��� ‌ه رادیكاڵبوونه‌وه‌یه‌‪ .‬پێده‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫بزوتن���ه‌و‌ه ئیعتیرازیی ‌ه دێمۆكراس���یخوازی‌‌و دژایه‌ت ‌‬ ‫ی ئیس�ل�امی‌‪،‬‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ پێكهات ‌ه س���ه‌ره‌كیه‌كان ‌‬ ‫تێیدا په‌ره‌ بستێنێ‌‌و رۆژ ب ‌ه رۆژ پتر گه‌ش ‌ه بكات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی وا س���ه‌روتر‪ ،‬ب ‌ه كورت ‌‬ ‫ بێگومان ئه‌و راس���تیان ‌ه ‌‬ ‫ی گه‌وره‌‌و‬ ‫ئاماژه‌ی���ان بۆ ك���را‪ ،‬ده‌ریده‌خه‌ن گۆڕان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌یات ‌‬ ‫ی پێش���وو ‌‬ ‫جیاوازتر ل��� ‌ه هه‌موو ده‌وره‌كان ‌‬ ‫ی وا‬ ‫ی ئیس�ل�امی‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌یه‌‪ .‬ئ���ه‌م بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ی نییه‌‌و‬ ‫ی كات ‌‬ ‫ئێس���تا ل ‌ه ئارادایه‌‪ ،‬ئیتر ئیعتیرازاتێك ‌‬ ‫ی نابێ‌‪ ،‬به‌ڵكوو به‌ره‌و‌ه ئه‌و‌ه هه‌نگاو‬ ‫ی گه‌ور‌ه ‌‬ ‫دابڕان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی داخوازی ‌‬ ‫ێ تا ب ‌ه روون ‌‬ ‫ده‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ێ ته‌ردید‪ ،‬كۆمار ‌‬ ‫جیددی تێدا بێت ‌ه گۆڕ‪ .‬ب ‌‬ ‫ی س���ه‌ركوت‌و توندوتیژی‌‌و‬ ‫ی س���ازدان ‌‬ ‫هێش���تا توانای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرتر ‌‬ ‫ی كرده‌و‌ه ‌‬ ‫ێ چاوه‌روان ‌‬ ‫ی ماوه‌و‪ ،‬ده‌ب ‌‬ ‫دڕنده‌ی ‌‬ ‫ێ‬ ‫له‌و چه‌شنه‌ش ببین‪ .‬خۆش���باوه‌ڕیی ‌ه گه‌ر پێمانواب ‌‬ ‫ئه‌م حكومه‌ت ‌ه ب ‌ه هاسان ده‌ست هه‌ڵگر ده‌بێ‌‌و چۆك‬ ‫ی سه‌ركوت‌و‬ ‫داده‌دا‪ .‬نا‪ ،‬ئه‌وانه‌ سوورن له‌سه‌ر درێژ‌ه ‌‬ ‫ی خه‌ڵكییش‬ ‫ی بزوتن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫دیكتاتۆری‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم الیه‌ن ‌‬ ‫ێ‬ ‫گه‌یش���تۆت ‌ه راده‌یه‌ك كه‌‪ ،‬ئیتر ئارام ناگرێ‌و‪ ،‬تا د ‌‬ ‫ی س���وورترو‪ ،‬ل ‌ه باری‌ ‬ ‫ی ویسته‌كان ‌‬ ‫بۆ وه‌ده‌س���تهێنان ‌‬ ‫ی سیاسیش���ه‌وه‌‪ ،‬گشتگیرتر‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و جوغرافیا ‌‬ ‫ی ئاڵۆزیی‌‌و‬ ‫ی ئێ���ران هه‌ڵگ���ر ‌‬ ‫ده‌بێت���ه‌وه‌‪ .‬داهاتوو ‌‬ ‫ی چاره‌نووسسازی‌ سیاسییه‌‪.‬‬ ‫كێشمه‌كێشی‌ گه‌ور‌ه ‌‬ ‫ی كوردستان‌و‬ ‫ له‌و هه‌لومه‌رجه‌دا‪ ،‬پێویست ‌ه بارودۆخ ‌‬ ‫ی كوردس���تان بێنین ‌ه به‌ر‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ی رزگاریخواز ‌‬ ‫بزاڤ ‌‬ ‫ی خۆمان ل���ه‌و باودۆخه‌دا‬ ‫دیده‌‌و نه‌زه‌رو‪ ،‬سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫بده‌ین ‌ه به‌ر باس‪ .‬كه‌س نیی ‌ه نه‌زانێ‌‪ ،‬كوردس���تان ب ‌ه‬ ‫ی ئیسالمیدا‪،‬‬ ‫ی ل ‌ه به‌رانبه‌ر رێژیم ‌‬ ‫راوه‌ستاویی‌‌و خۆڕاگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ نكول ‌‬ ‫ی ده‌ركردووه‌‪ .‬كه‌س ناتوان ‌‬ ‫ی باش ‌‬ ‫ناو‌و ناوبانگ ‌‬ ‫ی سه‌ركوتكرانی‌‌و‬ ‫ی كورد س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫له‌و‌ه بكات ك ‌ه گه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راوه‌ستاویی‌‌و به‌ره‌نگار ‌‬ ‫ی زوڵم‌و زۆر‪ ،‬سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫چێشتن ‌‬ ‫ی داگی���ركاری‌‌و میلیتاریزمێك ك ‌ه‬ ‫گه‌وره‌و‪ ،‬س���ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی نیزام ‌‬ ‫ب ‌ه س���ه‌ریدا س���ه‌پاو‪ ،‬ته‌نانه‌ت شكس���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌وره‌یه‌كدا‪ ،‬قه‌ت ب ‌ه چۆكدا نه‌هات‌و نه‌بوو‌ه ملكه‌چ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م حكومه‌ته‌‪ .‬كوردس���تان له‌و ‪ 31‬س���اڵه‌دا چقڵ ‌‬ ‫ی بووه‌و‪ ،‬ب ‌ه ئیس�ل�احخواز‌و‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫چاو ‌‬ ‫ی خه‌ڵك بكێش���ن ‌ه‬ ‫ی جه‌ماور ‌‬ ‫پاوانخوازه‌وه‌‪ ،‬نه‌یانتوان ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ریی‌‪ .‬ئێستا‬ ‫ی پێگ ‌ه ‌‬ ‫ژێر ركێف‌و ببن ‌ه خاوه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌وتۆت ‌ه لێژیی‌‌و ئاس���ۆیه‌ك ‌‬ ‫ك��� ‌ه حكومه‌ت گڵۆڵ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردییش به‌د ‌‬ ‫ی ئێران‌و بۆ بزوتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ێ بۆ گه‌الن ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ی ئام���اژ‌ه ب ‌ه چه‌ند خاڵێك ب ‌ه‬ ‫ده‌كرێ‌‪ ،‬زۆر ب ‌ه كورت ‌‬ ‫پێویست ده‌زانم‪:‬‬ ‫ی خاته‌می‌‌و‬ ‫ی هاتن ‌ه س���ه‌ركار ‌‬ ‫‪ .1‬ه���ه‌ر ل��� ‌ه ده‌ور‌ه ‌‬ ‫ی ئیسالمییه‌وه‌‪ ،‬مه‌یلێك پێیگرت‌و هات ‌ه‬ ‫ئیسالحخوازان ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ئه‌م وه‌هم ‌ه ل ‌ه كوردستاندا پێكبێن ‌‬ ‫مه‌یدان بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیس�ل�امی ‌‬ ‫ی الیه‌ن ‌‬ ‫ی سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه ژێر س���ای ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه بگات ‌ه‬ ‫ی ناو ده‌سه‌اڵت‪ ،‬كورد بۆ ‌‬ ‫ئۆپۆزیس���یۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ش���ێك ل ‌ه داخوازییه‌كانی‌‪ .‬دیتمان خۆپیش���اندان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1377‬هه‌تاویی‌‌و سه‌ركوت‌و كوشتار ‌‬ ‫ی ره‌شه‌م ‌ه ‌‬ ‫‪‌3‬‬ ‫ی سه‌ربه‌رز‪،‬‬ ‫ی ل ‌ه سن ‌ه ‌‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬ب ‌ه تایبه‌ت ‌‬ ‫خه‌ڵك ‌‬ ‫ی ئیسالحخوازه‌وه‌و‪ ،‬خۆ كه‌ڕكردن‌و‬ ‫ل ‌ه الیه‌ن حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌وكات (ئاغای خاته‌می‌)‬ ‫ی سه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫گوێنه‌دان ‌‬ ‫ی كوردستان بۆ ناساندن‌و‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ب ‌ه هاوار‌و س���كااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و جینایه‌ت‌و كوش���تار‌ه ‌‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌ران ‌‬ ‫ته‌نبێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪ .‬ئیتر شكێك نه‌ما ك ‌ه به‌ناوئیسالحخوازان ‌‬ ‫ناو ده‌سه‌اڵتیش‪ ،‬حازر نین‌و نابن تا له‌سه‌ر بچوكترین‬ ‫مافی‌ ئه‌و گه‌له‌ وه‌جواب بێن‌و ددانی‌ پێدا بنێن‪.‬‬

‫‪ ...‬ل‪2‬‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬ ‫‪13‬ی به‌فرانباری ‪88‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫شاره‌کانی ئێران گۆڕه‌پانی هه‌ڵچوونی‬ ‫رق‌و بێزاریی خه‌ڵک دژ ب ‌ه رژیمی ئیسالمی‬

‫ه���اوكات له‌گ���ه‌ڵ رۆژی عاش���ورا‪،‬‬ ‫ش���ه‌قامه‌كانی ش���اری ت���اران بوون��� ‌ه‬ ‫گۆڕه‌پان���ی ناڕه‌زای���ی‌و تێكهه‌ڵچوونی‬ ‫خه‌ڵك له‌گه‌ڵ هێزه‌ی ئه‌منی‌و سه‌ربازیی‌و‬ ‫ئینتیزامیه‌كان���ی كۆماری ئیس�ل�امی‪.‬‬ ‫جیاوازیی ناڕه‌زاییه‌كانی عاشورا له‌گه‌ڵ‬ ‫باقی خۆپیش���اندانه‌كانی خه‌ڵك تا ئه‌م‬ ‫دوایی��� ‌ه له‌وه‌دابوو ك ‌ه دروش���مه‌كان‌و‬ ‫داخوازییه‌كان ته‌نیا یه‌ك ش���تیان باس‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬ئه‌ویش روخانی رژیمی كۆماری‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش ك ‌ه له‌ زۆرێك‬ ‫ل ‌ه ش���ه‌قام‌و گه‌ڕه‌كه‌كان���ی پایته‌ختی‬ ‫ئێ���ران‪ ،‬هێزه‌س���ه‌ركوتگه‌ره‌كانی رژیم‬ ‫ب ‌ه كرده‌و‌ه توان���ای به‌رامبه‌ركێ له‌گه‌ڵ‬

‫خه‌ڵكی توڕه‌یان نه‌ب���وو و له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ده‌ریای خرۆشاوی خه‌ڵك پاشه‌كشه‌یان‬ ‫ده‌كرد‪.‬‬ ‫له‌جه‌ره‌یانی ئه‌و ش���ه‌ڕو پێكدادان ‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌و رۆژه‌‌و رۆژه‌کانی دواتریش به‌رده‌وام‬ ‫بوو‪ ،‬چه‌ندین كه‌س ل ‌ه خۆپیش���انده‌ران‬ ‫كوژران‪ .‬ئه‌گه‌رچی ئامارێكی راس���ت‌و‬ ‫دروس���ت له‌به‌رده‌س���تدا نیی���ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫راگه‌یه‌ندن ‌ه پارێزه‌ری مافی مرۆڤ باس‬ ‫ل ‌ه كوژرانی زیاتر ل ‌ه ‪ 37‬كه‌س ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌دوای خۆپیشاندانه‌كان‌و تێكهه‌ڵچوونی‬ ‫خه‌ڵكی ناڕازی له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی رژیم‪،‬‬ ‫به‌س���ه‌دان كه‌س ل ‌ه تاران‌و شاره‌كانی‬ ‫دیكه‌ی ئێران ده‌ستگیر‌و راپێچی زیندان‬

‫كران‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه ناویاندا كه‌س���انێك وه‌ك ره‌وانه‌ی گرتووخانه‌كراون‪.‬‬ ‫ئیبراهیمی یه‌زدی س���ه‌رۆكی نێهزه‌تی رێكخ���رای لێبوردن���ی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫ئازادی‪ ،‬عیماده‌دینی باقی‪ ،‬موس���ه‌وی توندوتیژییه‌كانی رۆژی عاش���ورا له‌‬ ‫ته‌برێ���زی به‌رچاوده‌كه‌ون‪ .‬به‌ پێی ئه‌و ئێران‌و كوژرانی ژماره‌یه‌ك له‌ ناڕازیان‬ ‫هه‌وااڵن���ه‌ی باڵوبوونه‌ته‌و‌ه ل ‌ه ش���اری مه‌حك���وم ده‌كات‪ .‬ئ���ه‌م رێكخراوه‌یه‌‬ ‫تاران زیاتر ل ‌ه هه‌زار كه‌س ده‌س���تگیر له‌ به‌یانییه‌كدا كه‌ رۆژی دووش���ه‌ممه‌‬ ‫كراون ك ‌ه زۆربه‌ی���ان هێز‌ه ئه‌منییه‌كان ‪7‬ی به‌فرانب���ار باڵوبووه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬داوا‬ ‫له‌به‌رپرس���انی كۆم���اری ئیس�ل�امی‬ ‫چوونه‌ته‌سه‌ر‬ ‫له‌ش���اره‌كانی دیكه‌ی ئێران هه‌ڵمه‌تی ده‌كات تا رێگه‌ به‌ده‌ن ئه‌و كه‌سانه‌ی‬ ‫ده‌ستگیر كردنی خه‌ڵك به‌رده‌وامبووه‌‪ ،‬ده‌یانه‌وێ���ت ل���ه‌ رۆژان���ی داهاتوودا‬ ‫له‌شاری ئیسفه‌هان ل ‌ه جه‌ره‌یانی شه‌ڕو رێوه‌ڕه‌سمی ناشتن‌و یادی كوژراوه‌كان‬ ‫پێكدادانێك ل ‌ه ش���ه‌قامه‌كانی حسه‌ین به‌شداری ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌ كه‌شێكی هێمن‌و‬ ‫ئاوای ئیس���فه‌هان‪ 400 ،‬تا ‪500‬كه‌س ل ‌ه ئارام رێوه‌ڕه‌سمه‌كانیان به‌ڕێوه‌ببه‌ن‪.‬‬ ‫الی���ه‌ن هێزه‌كانی رژیمه‌و‌ه ده‌س���تگیر‌و‬ ‫ل‪3‬‬

‫ده‌ستبه‌سه‌رکردنی چه‌ندین هاواڵتی شاری‬ ‫سه‌قز ب ‌ه ده‌ستی هێزه‌ ئه‌منییه‌کانی رژیم‬

‫له درێژه‌ی ئه‌و هه‌ڵمه‌تی ده‌سبه‌س���ه‌ر‬ ‫كردنه كه له الیه‌ن هێزه ئه‌منییه‌تییه‌كانی‬ ‫شاری سه‌ق‌ز ماوه‌ێكه ده‌ستی پێكردوه‌‪،‬‬ ‫‪ ٤‬هاواڵتی دیكه‌ی س���ه‌قزی ده‌سبه‌سه‌ر‬ ‫كران‪.‬‬ ‫شه‌وی ‪٩‬ی به‌فرانبار‪ ،‬هێزه ئه‌منیه‌كانی‬ ‫سه‌قز سه‌ره‌تا چوونه سه‌ر ماڵی الوێك‬ ‫به ن���اوی به‌ختی���ار خۆش���نام‌و پاش‬ ‫پشكنینی ماڵه‌كه‪ ،‬ناوبراویان به تۆمه‌تی‬

‫په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ حیزبه كوردستانیه‌كان‬ ‫ده‌س���تگیر كرد‪ .‬هه‌مان ش���ه‌و كاتژمێر‬ ‫‪ ،٢١:٠٠‬هێزه ئه‌منیه‌كان چوونه س���ه‌ر‬ ‫ماڵی حس���ه‌ین ره‌حیمیان‪ ،‬مامۆستای‬ ‫زانكۆی ئازادی س���ه‌قز‌و رۆژنامه‌نووس‌و‬ ‫سه‌رنووس���ه‌ری مانگنام���ه‌ی داخراوی‬ ‫"راسان"‌و ناوبراویشیان پاش پشكنینی‬ ‫ماڵه‌ك���ه‌ی به بێ هیچ روونكردنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫ده‌سبه‌سه‌ر كرد‪.‬‬

‫دیس���ان هه‌مان ش���ه‌و له درێژه‌ی ئه‌م‬ ‫هه‌ڵمه‌تی ده‌سبه‌سه‌ر كردنه‌دا ماڵی دوو‬ ‫مامۆس���تای قوتابخانه‌و خوێندنگه‌كانی‬ ‫س���ه‌قز به ناوه‌كانی‪ :‬محه‌ممه‌د س���اڵح‬ ‫ش���ه‌که‌ری‌و مامۆستا محه‌ممه‌د مونیری‬ ‫پش���كێندراو‌و ئه‌م دوو مامۆس���تایه‌ش‬ ‫ده‌سبه‌س���ه‌ر كران‪ .‬به گوێره‌ی دوایین‬ ‫زانیاریه‌كان پاش ئه‌م رووداوانه رۆژی‬ ‫پێنج شه‌ممه رێكه‌وتی ‪١٠‬ی به‌فرانبار‪،‬‬ ‫دوای لێكۆڵین���ه‌وه‌و لێپرس���ینه‌و‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌تاییه‌كان‪ ،‬ئیتالعات س���ه‌رجه‌م‬ ‫گیراوه‌كانی ره‌وانی دادگای سه‌قز كردو‌ه‬ ‫بۆ ئ���ه‌وه‌ی مۆڵه‌تی ‪ ٢٠‬رۆژ له‌دادگا بۆ‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتر وه‌رگرن‪.‬‬ ‫ش���ایانی باس��� ‌ه ل ‌ه رۆژانی رابردوودا‬ ‫چه‌ندی���ن الوی س���ه‌قزی ب��� ‌ه تۆمه‌تی‬ ‫پێوه‌ن���دی له‌گه‌ڵ حیزب��� ‌ه کوردییه‌کان‬ ‫ده‌س���تگیرو راپێچی زیندان کراون‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫پێی هه‌واڵه‌کان چه‌ندکه‌س له‌و گیراوان ‌ه‬ ‫ب���ۆ زیندانی ناوه‌ندیی ش���اری س���ن ‌ه‬ ‫گوازراونه‌ته‌و‌ه بریتین ل ‌ه عیباد شیخی‌‪،‬‬ ‫عه‌لی ئه‌مینی‌و جه‌م���ال ئه‌مینی ک ‌ه تا‬ ‫ئێستاش چاره‌نووسیان نادیاره‌‪.‬‬

‫ئێحسانه‌كان‬ ‫له‌دایكده‌بنه‌وه‌‬

‫پاش له‌سێداره‌دانی‬ ‫چاالك���ی سیاس���ی‌و‬ ‫ئه‌ندام���ی كۆمه‌ڵ���ه‌‪،‬‬ ‫گیا نبه‌ختك���ر د و‬ ‫ئێحس���ان فه‌تاحیان‪،‬‬ ‫خه‌ڵكێك���ی زۆر‬ ‫ناوی منداڵه‌كانیان‬ ‫ده‌نێن ئێحسان‪.‬‬ ‫س���ایتی رۆش���نگه‌ری ل��� ‌ه زاری‬ ‫یه‌كێك ل��� ‌ه كارمه‌ندان���ی ئیداره‌ی‬ ‫(ثبت اح���وال) ش���اری كامیاران‬ ‫ده‌نوسێت ك ‌ه زۆرێك ل ‌ه خێزانه‌كان‬ ‫ناوی كۆرپ ‌ه تازه‌له‌دایكبووه‌كانیان‬ ‫ده‌نێ���ن ئێحس���ان‪ .‬س���ه‌رچاوه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌ڵێت ل ‌ه ماوه‌ی یه‌ك مانگ‌و نیوی‬ ‫رابردوو زیاتر ل ‌ه ‪ 70‬منداڵ له‌شاری‬ ‫كامی���اران ب��� ‌ه ن���اوی ئێس���حان‪،‬‬ ‫شناس���نامه‌یان وه‌رگرت���وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫كاره‌ی خه‌ڵك���ی ناوچه‌ی كامیاران‬ ‫نیش���انه‌ی خۆشه‌ویستی رێبوارانی‬ ‫رێگ���ه‌ی ئازادییه‌‌و بێگومان مه‌رگی‬ ‫شه‌هید ئێحسان ئاماژه‌یه‌ك بوو بۆ‬ ‫له‌دایكبوونی ئێحسانه‌كانی دیكه‌‪.‬‬

‫راپۆرت‬

‫ژمار‌ه (‪ )36‬ساڵی دووهه‌م‪2009/12/16 ،‬‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪3‬‬

‫ئێران؛ هه‌ڵچوونی نه‌فره‌ت‌و بێزاریی خه‌ڵک له‌کۆماری ئیسالمی‬

‫ب���ه‌دوای ناڕه‌زایی به‌رینی خه‌ڵكی ناڕازی‬ ‫ب���ه‌ دژی ده‌س���توه‌ردان ل��� ‌ه ئه‌نجام���ی‬ ‫س���یناریۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی پیش���ووی‬ ‫س���ه‌رۆك كۆماریی ئێران‌و ئارامبوونه‌وه‌ی‬ ‫رێژه‌یی شه‌قامی ش���اره‌كان‪ ،‬جارێكی تر‬ ‫بیانویه‌ك بۆ نیشاندانی ناڕه‌زایی‌و بێزاری‬ ‫خه‌ڵك له‌ ده‌سه‌اڵتدارانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫كه‌وته‌ ده‌ست خه‌ڵك‪.‬‬ ‫رێوه‌ڕه‌س���مه‌ ئایینییه‌كان���ی مانگ���ی‬ ‫موح���ه‌ڕه‌م‌و به‌تایبه‌تی رۆژانی تاس���وعا‌و‬ ‫عاش���ورا ئه‌و ده‌رفه‌ت ‌ه بوو ك ‌ه خرۆشانی‬ ‫ده‌ریای ناڕه‌زایی پاش ماوه‌یه‌ك ئارامیی‌و‬ ‫مه‌ن بوون‪ ،‬ده‌سه‌اڵتی رژیم بكات ‌ه ئامانج‪.‬‬ ‫هاوكات له‌گه‌ڵ رۆژی عاشورا‪ ،‬شه‌قامه‌كانی‬ ‫ش���اری تاران بوونه‌ گۆڕه‌پانی ناڕه‌زایی‌و‬ ‫تێكهه‌ڵچوونی خه‌ڵك له‌گه‌ڵ هێزه‌ی ئه‌منی‌و‬ ‫س���ه‌ربازیی‌و ئینتیزامیه‌كاان���ی كۆم���اری‬ ‫ئیسالمی‪ .‬جیاوازیی ناڕه‌زاییه‌كانی عاشورا‬ ‫له‌گه‌ڵ باقی خۆپیش���اندانه‌كانی خه‌ڵك تا‬ ‫ئ���ه‌م دوایی ‌ه له‌وه‌دابوو كه‌ دروش���مه‌كان‌و‬ ‫داخوازیی���ه‌كان ته‌نیا یه‌ك ش���تیان باس‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬ئه‌ویش روخان���ی رژیمی كۆماری‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش ك ‌ه ل ‌ه زۆرێك‬ ‫له‌ شه‌قام‌و گه‌ڕه‌كه‌كانی پایته‌ختی ئێران‪،‬‬ ‫هێزه‌س���ه‌ركوتگه‌ره‌كانی رژیم به‌ كرده‌و‌ه‬ ‫توانای به‌رامبه‌ركێ له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی توڕه‌یان‬ ‫نه‌ب���وو و له‌به‌رامبه‌ر ده‌ریای خرۆش���اوی‬ ‫خه‌ڵك پاشه‌كشه‌یان ده‌كرد‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی راپ���ۆرت‌و هه‌واڵ���ی میدیاكان‪،‬‬ ‫خه‌ڵك���ی ن���اڕازی له‌حاڵێكدا هاتنه‌س���ه‌ر‬ ‫ش���ه‌رقام كه‌ پێش���تر راگه‌یه‌ندرابوو كه‌ل ‌ه‬ ‫مه‌یدانی ئیمام حسه‌ین‌و تا مه‌یدانی ئازادی‬ ‫رێپێوان ده‌ك���ه‌ن‪ .‬چه‌ندین كاتژمێر پێش‬ ‫ئه‌وه‌ی خه‌ڵك كۆببنه‌وه‌‪ ،‬هلیكۆپتێره‌كان‬ ‫له‌ئاس���مانی ت���اران كه‌وتنه‌فڕی���ن‌و هێز‌ه‬ ‫تایبه‌ته‌كانی رژیم له‌ته‌واوی شه‌قامه‌كاندا‬ ‫جێگیربب���وون‪ .‬هێزه‌ س���ه‌ركوتگه‌ره‌كان‬ ‫بریت���ی ل���ه‌ هێ���زی ئینتیزام���ی‪ ،‬لیباس‬ ‫شه‌خسی‌و هێزی تایبه‌تی سه‌ر ب ‌ه سوپای‬ ‫پاسداران بۆ س���ه‌ر خه‌ڵك‪ ،‬پێش له‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵ���ك خۆپیش���اندان ده‌س���تپێبكه‌ن‪،‬‬ ‫هێرشیان كرده‌ س���ه‌ر خه‌ڵك‌و به‌ لێدان‌و‬ ‫به‌كارهێنانی گازی فرمێسك رێژ هه‌ڵیاندا‬ ‫باڵو‌ه به‌خه‌ڵك بكه‌ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌مه‌ بوو‌ه‬ ‫هۆی ئ���ه‌وه‌ی خه‌ڵ���ك زیات���ر توڕه‌ببن‌و‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هێزی سه‌ركوتگه‌ربوه‌ستنه‌وه‌‪.‬‬ ‫كوژراوه‌كان‬ ‫له‌جه‌ره‌یان���ی ئه‌و ش���ه‌ڕو پێكدادان ‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌و رۆژه‌‌و رۆژی دواتریش به‌رده‌وام بوو‪،‬‬ ‫چه‌ندین كه‌س له‌ خۆپیشانده‌ران كوژران‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی ئامارێكی راس���ت‌و دروس���ت‬ ‫له‌به‌رده‌س���تدا نیی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم راگه‌یه‌ندن ‌ه‬ ‫پارێزه‌ری مافی م���رۆڤ باس له‌ كوژرانی‬

‫زیات���ر ل ‌ه ‪ 37‬كه‌س ده‌ك���ه‌ن ك ‌ه یه‌كێك‬ ‫له‌وان ‌ه كه‌س���ێك به‌ ن���اوی عه‌لی حه‌بیبی‬ ‫موس���ه‌وی‪ ،‬خوش���كه‌زای میرحس���ه‌ینی‬ ‫موسه‌وی‪ ،‬یه‌كێك له‌ پاڵێوراوانی سه‌رۆك‬ ‫كۆماریی ل ‌ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی رابردوو بوو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ب��� ‌ه پێی‌ هه‌واڵی ماڵپ���ه‌ڕی بزووتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ریگای سه‌وز «جه‌ڕه‌س»‪ :‬بولته‌نی‌ هه‌واڵی‬ ‫تایبه‌ت���ی‌ هه‌واڵنێریی ئیرنا ك ‌ه هه‌واڵنێری‬ ‫ی‬ ‫ی كۆماری‌ ئیسالمیه‌‪ ،‬ژمار‌ه ‌‬ ‫ره‌سمی‌ رژیم ‌‬ ‫كوژراوان���ی‌ رۆژی‌ عاش���ورای له‌ ش���ار‌ه‬ ‫جۆاروجۆره‌كانی ئێران‪ ،‬سی وحه‌وت كه‌س‬ ‫راگه‌یاندووه‌‪.‬‬ ‫هه‌واڵنێ���ری ماڵپ���ه‌ڕی ج���ه‌ره‌س‬ ‫رایگه‌یاندووه‌‪ ،‬سه‌رچاو‌ه باوه‌ڕپێكراوه‌كان‬ ‫له‌ سه‌رتاس���ه‌ری ئێران نیشان ده‌ده‌ن ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���تپێكردنی‌ س���ه‌ركوت‌و توندوتیژی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رژیم به‌ ش���ێو‌ه ‌‬ ‫ل���ه‌ الی���ه‌ن هێزه‌كان ‌‬ ‫به‌رنامه‌بۆدارێژاو ئه‌نجام دراوه‌‪.‬‬ ‫ی بیانووی‬ ‫هێزه‌كان���ی‌ رژیم ب���ۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫زۆریان بۆ س���ه‌ركوت‌و كوش���تاری خه‌ڵك‬ ‫به‌ ده‌سته‌و‌ه بێت‪ ،‬خۆیان ده‌ستیانداوه‌ت ‌ه‬ ‫توندوتیژی���ی‌‌و ئاگرتێبه‌ردانی‌ ئۆتۆمبیل‌و‬ ‫شوێنه‌ گشتیه‌كان‌و به‌ بیانوو‌ه بێ ره‌حمان ‌ه‬ ‫سه‌ركوتی خه‌ڵكیان كردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ پێ���ی هه‌واڵه‌كان كوژراوه‌كان به‌ هۆی‬ ‫گولله‌و‌ه گیانیان له‌ده‌س���تداوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫دوو ك���ه‌س له‌ ك���وژراوان ل��� ‌ه ژێر تایه‌ی‬ ‫ئۆتۆمبیل���ی هێز‌ه ئه‌منیی���ه‌كان گیانیان‬ ‫له‌ده‌س���تداو‌ه ك ‌ه بۆ باڵوپێكردنی خه‌ڵك‬ ‫خۆیان به‌ناو خه‌ڵكدا كردوه‌‪ .‬تا ئێستاش‬ ‫په‌یك���ه‌ری ك���وژراوه‌كان كه‌له‌ده‌س���تی‬ ‫هێزه‌كان���ی رژیمدایه‌ ب��� ‌ه بنه‌ماڵه‌كانیان‬ ‫نه‌دراوه‌ت���ه‌وه‌‪ .‬ل���ه‌و ش���ه‌ڕ‌و پێكدانانه‌دا‬ ‫ژماریه‌ك له‌ خۆپیش���انده‌ران برینداربوون‬ ‫ك ‌ه زۆربه‌یان ل ‌ه ترسی ده‌ستگیرنه‌بوونیان‬ ‫س���ه‌ردانی نه‌خۆش���خانه‌كانیان نه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ژماره‌یه‌كی زۆر له‌خه‌ڵك‬ ‫ب���ۆ زانینی هه‌واڵی برین���داره‌كان روویان‬ ‫له‌نه‌خۆشخانه‌كان كردووه‌‪ .‬له‌م پێوه‌نده‌دا‌و‬ ‫پاش ئ���ه‌وه‌ی ته‌رمی براكه‌ی موس���ه‌وی‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌ كوژراوان بۆ نه‌خۆش���خانه‌ی‬ ‫ئیبنی س���ینا ده‌گوازرێن���ه‌وه‌‪ ،‬زیاتر ل ‌ه ‪5‬‬ ‫هه‌زار كه‌س له‌ده‌وری نه‌خۆشخانه‌ی ئیبن‬ ‫س���ینا كۆبوونه‌وه‌‌و ب ‌ه هه‌ڵدانی دروشمی‬ ‫م���ه‌رگ ب���ۆ خامه‌نه‌یی ناڕه‌زای���ی توندی‬ ‫خۆیان به‌رامبه‌ر ب���ه‌ دڕنده‌یی هێزه‌كانی‬ ‫رژیم نیش���اندا‪ ،‬به‌اڵم هێ���ز‌ه ئه‌منیه‌كان‬ ‫هێرش ده‌كه‌نه‌سه‌ر خۆپیشانده‌ران‌و پاش‬ ‫لێدانیان ژماره‌یه‌ك بریندار ده‌كه‌ن‌و چه‌ندین‬ ‫كه‌س���یش ده‌س���تگیرده‌كه‌ن‌و كۆنترۆڵی‬ ‫هاتوچۆی نه‌خۆشخانه‌كه‌یان كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا به‌رپرس���انی كۆم���اری‬ ‫ئیس�ل�امی رایانگه‌یاند ك��� ‌ه ته‌نیا ‪ 5‬كه‌س‬ ‫كوژراوه‌‌و ك ‌ه به‌ ده‌ستی كه‌سانی نه‌ناسراو‬ ‫«تیرۆر»كراون‌و دوو كه‌سی دیكه‌ش به‌هۆی‬

‫رووداوی ئۆتۆمبیل گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪ .‬ب ‌ه‬ ‫وته‌ی جێگری فه‌رمانده‌ی هێزی ئینتیزامی‬ ‫هێزه‌كانی كۆماری ئیس�ل�امی چه‌كیان پێ‬ ‫نه‌بووه‌‌و چه‌كیان به‌كارنه‌هێناوه‌‪ .‬ئه‌حمه‌د‬ ‫ره‌زا رادان‪ ،‬جێگری فه‌رمانده‌یی گش���تی‬ ‫هێ���زی ئینتیزام���ی رایده‌گه‌یه‌نێت له‌وه‌ی‬ ‫ك���ه‌ هێزه‌كانی پۆلیس هی���چ چه‌كێكیان‬ ‫پێ نه‌بووه‌‪ ،‬مه‌رگی ئه‌و كه‌س���ان ‌ه جێگه‌ی‬ ‫گومانه‌‪.‬‬ ‫هاوكات له‌گه‌ڵ تاران‪ ،‬زۆرێك له‌شاره‌كانی‬ ‫دیك���ه‌ی ئێ���ران بوونه‌ گۆڕه‌پانی ش���ه‌ڕ‌و‬ ‫پێكدادان���ی خه‌ڵكی ن���اڕازی له‌گه‌ڵ هێز‌ه‬ ‫ئه‌منیی‌و لیباس شه‌خسییه‌كان‪ .‬شاره‌كانی‬ ‫قوم‪ ،‬ئیسفه‌هان‪ ،‬ئه‌راك‪ ،‬ره‌شت‪ ،‬شیراز‪،‬‬ ‫ساری‪ ،‬نه‌جه‌ف ئاباد‪ ،‬ئه‌رده‌بیل‪ ،‬ته‌برێز‪،‬‬ ‫بابول‌و‪ ..‬ئه‌و ش���ارانه‌بوون كه‌ هێزه‌كانی‬ ‫گاردی تایب���ه‌ت‌و لیباس شه‌خس���ییه‌كان‬ ‫به‌ تون���دی به‌رامبه‌ر به‌ خۆپیش���انده‌ران‬ ‫توندوتیژییان نیشاندا‪.‬‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌كان‬ ‫به‌دوای خۆپیشاندانه‌كان‌و تێكهه‌ڵچوونی‬ ‫خه‌ڵك���ی ناڕازی له‌گ���ه‌ڵ هێزه‌كانی رژیم‪،‬‬ ‫به‌س���ه‌دان ك���ه‌س له‌ تاران‌و ش���اره‌كانی‬ ‫دیكه‌ی ئێران ده‌س���تگیر‌و راپێچی زیندان‬ ‫ك���ران‪ ،‬كه‌ ل���ه‌ ناویاندا كه‌س���انێك وه‌ك‬ ‫ئیبراهیم���ی ی���ه‌زدی س���ه‌رۆكی نێهزه‌تی‬ ‫ئ���ازادی‪ ،‬عیماده‌دینی باقی‪ ،‬موس���ه‌وی‬ ‫ته‌برێ���زی به‌رچاوده‌كه‌ون‪ .‬ب���ه‌ پێی ئه‌و‬ ‫هه‌وااڵنه‌ی باڵوبوونه‌ته‌و‌ه له‌ ش���اری تاران‬ ‫زیاتر له‌ هه‌زار كه‌س ده‌ستگیر كراون ك ‌ه‬ ‫زۆربه‌یان هێزه‌ ئه‌منییه‌كان چوونه‌ته‌سه‌ر‬ ‫ماڵه‌كانی���ان‌و راپیچ���ی زین���دان ئێڤین‌و‬ ‫شوێنی نادیاریان كردون‪ .‬به‌ پێی راپۆرتی‬ ‫هه‌ڵس���وڕاوانی مافی مرۆڤ هزار‌و س���ه‌د‬ ‫كه‌س له‌گیراوه‌كانی رۆژ عاشورای تاران‪،‬‬ ‫بۆ زیندانی ئێڤی���ن گوازراونه‌ته‌وه‌ كه‌ ب ‌ه‬ ‫هۆی ژم���اره‌ی زۆری ده‌س���تگیركراوان‪،‬‬ ‫به‌رپرس���انی زین���دان ژماره‌ی���ه‌ك ل��� ‌ه‬ ‫زیندانیانیان به‌ ده‌س���ت‌و پێی به‌ستراو بۆ‬ ‫ناو ئۆتۆبوس ‌ه سه‌ربازییه‌كان گواستوته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ئۆتۆبوس���ان ‌ه كه‌ له‌الیه‌ن ئۆتۆمبیل ‌ه‬ ‫ره‌شه‌كانی گاردی تایبه‌ت ده‌وره‌ درابوون‪،‬‬ ‫بۆ شوێنێكی نادیار براون‪.‬‬ ‫له‌ش���اره‌كانی دیكه‌ی ئێ���ران هه‌ڵمه‌تی‬ ‫ده‌س���تگیر كردنی خه‌ڵك به‌رده‌وامبووه‌‪،‬‬ ‫له‌شاری ئیس���فه‌هان له‌ جه‌ره‌یانی شه‌ڕو‬ ‫پێكدادانێك له‌ شه‌قامه‌كانی حسه‌ین ئاوای‬ ‫ئیس���فه‌هان‪ 400 ،‬تا ‪500‬ك���ه‌س ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫هێزه‌كانی رژیمه‌وه‌ ده‌س���تگیر‌و ره‌وانه‌ی‬ ‫گرتووخانه‌كراون‪.‬‬ ‫كاردانه‌وه‌ی جیهانیی‬

‫جیاوازیی ناڕه‌زاییه‌كانی عاشورا‬ ‫له‌گه‌ڵ باقی خۆپیشاندانه‌كانی خه‌ڵك تا ئه‌م‬ ‫دواییه‌ له‌وه‌دابوو كه‌ دروشمه‌كان‌و داخوازییه‌كان‬ ‫ته‌نیا یه‌ك شتیان باس ده‌كرد‪ ،‬ئه‌ویش روخانی‬ ‫رژیمی كۆماری ئیسالمی بوو‬

‫ه���اوكات له‌گ���ه‌ڵ ناڕه‌زایی���ه‌كان خه‌ڵك‬ ‫ل���ه‌ ت���اران‌و هه‌ندێ���ك ل���ه‌ ش���اره‌كانی‬ ‫دیكه‌ی ئێ���ران‪ ،‬میدی���ا جیهانییه‌كان ب ‌ه‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی هه‌واڵه‌كان���ی ئێران‪ ،‬ئه‌م‬ ‫خۆپیشاندانه‌یان به‌ خاڵێكی وه‌رچه‌رخان‬ ‫له‌ پاش هه‌ڵبژاردنه‌كانی ‪22‬ی جۆزه‌ردان‬ ‫ناوبرد‪.‬‬ ‫ئاژانسی فرانس پرێس له‌م پێوه‌نده‌دا ب ‌ه‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی هه‌ڵوێس���ته‌كانی ده‌وڵه‌تی‬ ‫فه‌رانس���ه‌ ل ‌ه پێوه‌ند به‌كوشتنی خه‌ڵكی‬ ‫خۆپیش���انده‌‪ ،‬هه‌ڵوێس���تی ئاش���كرای‬ ‫وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی فه‌رانسه‌ باڵوده‌كاته‌و‌ه‬ ‫كه‌ س���ه‌ركوتی توندوتیژان���ه‌ی نه‌یارانی‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت مه‌حك���وم ده‌كات‪ ،‬هه‌روه‌ه���ا‬ ‫خوازیاری رێگه‌چاره‌ی سیاسی بۆ قه‌یرانی‬ ‫ناوخۆی ئێران بوو‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌ك���ی تره‌وه‌ كه‌ناڵ���ی ته‌له‌فزیۆنی‬ ‫«سی ئێن ئێن» به‌باڵوكردنه‌وه‌ی چه‌ندین‬ ‫ویدیۆكلیپ‪ ،‬كه‌له‌ الیه‌ن خه‌ڵكه‌وه‌ له‌سه‌ر‬ ‫فه‌یس���بوك‌و یوت���وب دانراب���وون‪ ،‬ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫نمایش���كردنی هه‌زاران ك���ه‌س له‌خه‌ڵكی‬ ‫تاران له‌سیاس���ی ترین عاش���ورای پاش‬ ‫شۆڕش���ی ‪ ،57‬دژ به‌ كۆماری ئیس�ل�امی‬ ‫رێبه‌ری مه‌زهه‌بی ئێران دروشمیان هه‌ڵدا‪.‬‬ ‫ج���ان الی���ن هه‌واڵنێری بی بی س���ی‬ ‫به‌باڵوكردن���ه‌وه‌ی بابه‌تێك ده‌نوس���ێت‬ ‫«خۆپیش���اندان‌و كۆبوونه‌وه‌گه‌لێك���ی‬ ‫له‌م چه‌ش���نه‌بوو كه‌ رژیمی پاشایه‌تی‬ ‫رووخاند»‪.‬‬ ‫هه‌واڵنێ���ری ئاسۆش���یته‌ید پرێس‪ ،‬به‌‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی هه‌واڵێك له‌ كاردانه‌وه‌ی‬ ‫كۆشكی سپی ب ‌ه رووداوه‌كانی عاشورای‬ ‫خوێن���اوی تاران‪ ،‬ك���رده‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئێران مه‌حكوم ك���رد‪ .‬ئه‌م هه‌واڵنێرییه‌‬ ‫ده‌نوسێت وشه‌ی «مه‌حكومیه‌تی توند»‬ ‫له‌كاتێكدا له‌ الیه‌ن ئه‌مریكاوه‌ به‌كاردێت‬ ‫كه‌ ب���اراك ئۆباما پاش هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫ئێران‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ مه‌سه‌له‌كانی ئێران‬ ‫زیاتر نه‌رمی له‌خۆی نیشانده‌دا‪.‬‬ ‫رۆژنام���ه‌ی واش���ینگتۆن پۆس���ت به‌‬ ‫باڵوكردن���ه‌وه‌ی راپۆرتێك ل ‌ه ئاماده‌یی‬ ‫به‌رباڵوی هێزه‌ ئه‌منییه‌كان‌و پۆلیس له‌‬ ‫شه‌قامه‌كانی تاران ده‌نوسێت كه‌ به‌كه‌ڵ‬ ‫وه‌رگرتن له‌ گازی فرمێسك رێژ‌و باتۆم‬ ‫خه‌ڵكیان باڵوه‌پێده‌كرد‪.‬‬ ‫كه‌ناڵی ته‌له‌فزیۆنی ئه‌لجه‌زیره‌‌و ئێن بی‬ ‫س���ی ئه‌مریكا هه‌واڵی كوژرانی خه‌ڵكی‬ ‫به‌ گولله‌ی هێزه‌كانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ .‬رۆژنامه‌ی گاردیه‌ن ژماره‌ی‬ ‫كوژراوه‌كان���ی ئ���ه‌م رووداوانه‌ی به‌ ‪9‬‬ ‫كه‌س ناولێبرد‪.‬‬ ‫رێكخ���رای لێبوردن���ی نێوده‌وڵه‌ت���ی‬ ‫توندوتیژییه‌كان���ی رۆژی عاش���ورا ل���ه‌‬ ‫ئێران‌و كوژران���ی ژماره‌یه‌ك له‌ ناڕازیان‬ ‫مه‌حك���وم ده‌كات‪ .‬حه‌س���یبه‌ ح���اج‬ ‫س���ه‌هراوی‪ ،‬جێگری به‌شی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و باكوری ئه‌فریقای رێكخراوی‬ ‫لێبوردنی نێوده‌ڵه‌تی‪ ،‬ل���ه‌و به‌یانییه‌دا‬ ‫وتویه‌تی كه‌ توندوتیژییه‌كان له‌ئێران روو‬ ‫له‌زیادبوونه‌‌و گوش���اری رووله‌زیادبوونی‬ ‫هێ���زه‌ ئه‌منییه‌كان له‌گ���ه‌ڵ خۆڕاگری‌و‬ ‫به‌رگری خه‌ڵك به‌ره‌وڕوو ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م رێكخراوه‌یه‌ له‌ به‌یانییه‌كدا كه‌ رۆژی‬ ‫دووشه‌ممه‌ ‪7‬ی به‌فرانبار باڵوبووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫داوا له‌به‌رپرس���انی كۆماری ئیس�ل�امی‬ ‫ده‌كات تا رێگه‌ به‌ده‌ن ئه‌و كه‌س���انه‌ی‬ ‫ده‌یانه‌وێ���ت ل���ه‌ رۆژان���ی داهات���وودا‬ ‫رێوه‌ڕه‌سمی ناشتن‌و یادی كوژراوه‌كان‬ ‫به‌ش���داری ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌ كه‌شێكی هێمن‌و‬ ‫ئارام رێوه‌ڕه‌سمه‌كانیان به‌ڕێوه‌ببه‌ن‪.‬‬

‫ئه‌حمه‌د‬ ‫ره‌زا رادان‪،‬‬ ‫جێگری‬ ‫فه‌رمانده‌یی‬ ‫گشتی هێزی‬ ‫ئینتیزامی‪ :‬هێزه‌كانی‬ ‫پۆلیس هیچ‬ ‫چه‌كێكیان پێ‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬مه‌رگی ئه‌و‬ ‫كه‌سان ‌ه جێگه‌ی‬ ‫گومانه !‌!‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌كانی ئه‌مریكا‪ ،‬كانادا‪ ،‬فه‌رانسه‌‌و‬ ‫ئیتالیا سه‌ركوتی توندوتیژانه‌ی ناڕازیان‬ ‫له‌ ئێران مه‌حكوم ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫كۆشكی سپی ئه‌مریكا له‌ به‌یانییه‌یه‌كدا‬ ‫س���ه‌ركوتی خۆپیش���انده‌ران به‌ده‌ستی‬ ‫هێزه‌ ئه‌منییه‌كان مه‌حكوم ده‌كات‪ .‬مایك‬ ‫هه‌مێر‪ ،‬وته‌بێژی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی كۆشكی سپی له‌و به‌یانییه‌دا‬ ‫ده‌ڵێت «ده‌وڵه‌ت���ی ئه‌مریكا الیه‌نگری‬ ‫خه‌ڵك���ی ناڕازیه‌‪ .‬داهات���وو‌و هیوا بۆ‬ ‫كه‌سانێك ‌ه كه‌ به‌ شێوه‌ی ئاشتیخوازانه‌‬ ‫خوازیاری ماف���ی جیهانییه‌كانی خۆیان‬ ‫ده‌بن»‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی فه‌رانسه‌یش به‌مه‌حكومكردنی‬ ‫توندوتی���ژی مامورانی ئێران له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫خۆپیش���انده‌ران‪ ،‬ب���ۆ چاره‌س���ه‌ری‬ ‫كێش���ه‌كان خوازی���اری رێگه‌چ���اره‌ی‬ ‫سیاس���ی ب���وو‪ .‬وه‌زاره‌ت���ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫فه‌رانس���ه‌ ل���ه‌ به‌یانیه‌ك���دا ده‌ڵێ���ت‬ ‫«فه‌رانسه‌ ده‌س���تگیركردن‌و سه‌ركوتی‬ ‫خۆپیش���انده‌ران كه‌ ته‌نی���ا بۆ به‌رگری‬ ‫له‌ مافی ئازادی راده‌بڕین‌و دیموكراسی‬ ‫هاتوونه‌ت���ه‌ سه‌رش���ه‌قام‪ ،‬مه‌حك���وم‬ ‫ده‌كات»‪ .‬ده‌وڵه‌تی فه‌رانس���ه‌ هه‌روه‌ها‬ ‫سه‌ره‌خۆشی خۆی ده‌نێرێت بۆ بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫ئه‌و كوژراوانه‌ رێز له‌ «ئازایه‌تی به‌رزی‬ ‫ئه‌وان كه‌ مایه‌ی شانازی ئێرانیه‌كانه‌»‬ ‫ده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئه‌نگال مركێل‪ ،‬سه‌دری ئه‌عزه‌می ئاڵمان‬ ‫ل���ه‌ به‌یانییه‌یه‌كدا ب���ه‌ مه‌حكومكردنی‬ ‫سه‌ركوتی ناڕازیان له‌ ئێران‪ ،‬له‌كوژرانی‬ ‫ژماریه‌ك له‌خۆپیش���انده‌ران نیگه‌رانی‬ ‫خۆی راگه‌یاند‪ .‬له‌به‌یانییه‌كه‌دا هاتووه‌‬ ‫ك���ه‌ ناڕازیان ده‌بێت بتوانن له‌ ئێران به‌‬ ‫ئازادانه‌ بیروڕای خۆیان ده‌رببڕن‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫ته‌نگژه‌كان ‌ی‬ ‫ئێران‌و‪...‬‬ ‫پاشماوه‌‬ ‫ئێستا‌و له‌و ده‌وره‌دا ك ‌ه پتر له‌ پێنج ساڵ ‌ه‬ ‫ی شكستی‌ هێنا‌و ل ‌ه‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ئیسالحخوازی ‌‬ ‫ی دوور خراوه‌ته‌وه‌و‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و‪ ،‬ده‌زگاكان ‌‬ ‫ی هه‌موو‬ ‫ی رووبه‌ڕوو ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی��� ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫سیس���ته‌می‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ بۆته‌وه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫ی ئه‌م رێژیم ‌ه‬ ‫چه‌ند قات زۆرتر ئیس�ل�اح ‌‬ ‫نامومكی���ن‌و گه‌ڕان���ه‌و‌هی‌ ده‌ورانی‌ وه‌ك‬ ‫ی س���اویلكانه‌یه‌‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫خاته‌م���ی‌ خه‌یاڵێك ‌‬ ‫هه‌ر چه‌شن ‌ه هیوا هه‌ڵچنێنێك له‌مباره‌وه‌و‪،‬‬ ‫سیاسه‌ت بۆ داڕشتنێك له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌‪،‬‬ ‫خوالن���ه‌و‌ه ل���ه‌ بازنه‌یه‌ك���ی‌ داخراودایه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی كوردی ‌‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌كی‌ كوشنده‌یه‌ بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫تووشی‌ ئه‌م وه‌همه‌ بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬ل���ه‌ به‌رانب���ه‌ر ئه‌م بۆچوون���ه‌ی‌ وا ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی لێكرا‪ ،‬چه‌شنێك ‌‬ ‫خاڵی‌ یه‌كه‌مدا باس��� ‌‬ ‫دیك ‌ه له‌ بۆچوون خۆی‌ ده‌رخس���توو‌ه كه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئێستای‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ئه‌م بۆچوونه‌ بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ئێران بێ‌ ره‌بت ب ‌ه بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫داده‌ن���ێ‌‌و دووره‌په‌رێزی‌ لێ���ده‌كات‪ .‬ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫بۆچوون ‌ه چه‌ش���نێك ل ‌ه ته‌ریككه‌وتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ب���ه‌ دوادا دێت‪.‬‬ ‫ی كوردس���تان ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ ك ‌ه خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫ێ ل ‌ه‬ ‫ی پاسیو بگرێته‌ب ‌هر‌و نه‌توان ‌‬ ‫سیاسه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس���ه‌ت له‌ ئێراندا شوێنه‌وار ‌‬ ‫مه‌یدان ‌‬ ‫پێویس���ت دابنێ‌‪ .‬ل ‌ه حاڵێكدا پێویس���ت ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه س���ێ‌ ده‌یه‌ی ‌ه‬ ‫ی ك���ورد ‌‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كردووه‌‪ ،‬ئێستا ئه‌و هه‌لومه‌رج ‌ه‬ ‫خۆڕاگر ‌‬ ‫ی‬ ‫بقۆزێته‌وه‌‌و داخوازییه‌كانی‌ خۆی‌ به‌ گوێ ‌‬ ‫ی ئێ���ران بگه‌یه‌نێ‌‌و وه‌ك‬ ‫هه‌موو خه‌ڵك��� ‌‬ ‫ئاكته‌رێكی‌ به‌هێز‌و دێمۆكراس���یخواز بێت ‌ه‬ ‫كایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌و بۆچوونانه‌ی‌ سه‌روتر زیان‬ ‫‪ .3‬هه‌رتك ‌‬ ‫ی خه‌ڵكی‌ كوردستان‪.‬‬ ‫ده‌گه‌یه‌نن ب ‌ه خه‌بات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رزگاریخ���واز ‌‬ ‫پێویس���ت ‌ه بزوتن���ه‌و‌ه ‌‬ ‫كوردس���تان‌و حیزب��� ‌ه سیاس���یه‌كان له‌و‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌دا زۆرتر ل ‌ه هه‌ر كاتێك ‌‬ ‫ئه‌م خااڵن ‌هی‌ خواره‌و‌ه ره‌چاو بكه‌ن‪:‬‬ ‫الف_ پێش هه‌موو شتێك حه‌ولبده‌ین بۆ‬ ‫ی‬ ‫هاوئاهه‌نگی‌‪ ،‬هاوكاری‌‌و لێكنزیكبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستان‪ .‬سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫هێزه‌ سیاسیه‌كان ‌‬ ‫جیاوازی���ی‌ روانگه‌‌و ته‌نان���ه‌ت ناكۆكی‌ ل ‌ه‬ ‫نێوان به‌شێك ل ‌ه ئێمه‌دا‪ ،‬پێویست ‌ه دڵگه‌ور‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی چڕوپڕ بۆ باش���تر كردن ‌‬ ‫بین‌و حه‌ولێك ‌‬ ‫ی نیوانمان بخه‌ینه‌ گه‌ڕ‪ .‬به‌ هیچ‬ ‫پێوه‌ندی��� ‌‬ ‫ی‬ ‫شێوه‌یه‌ك نابێ‌‌و ناكرێ‌ هه‌ر الیه‌نه‌و بۆخۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هێز‌و ره‌وته‌ سیاس���یه‌كان ‌‬ ‫رووب���ه‌ڕوو ‌‬ ‫ی كوردس���تان ببێته‌وه‌‪ .‬ئه‌وڕۆ ل ‌ه‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌موو كاتێ���ك پێویس���تتر‌ه بزوتنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی كورد‌و هێزه‌ سیاس���یه‌كانی‌‪،‬‬ ‫رزگاریخواز ‌‬ ‫له‌سه‌ر داخوازییه‌كانی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان‬ ‫ب��� ‌ه یه‌كده‌نگ رووبه‌رووی‌ بزوتنه‌وه‌‌و هێز‌ه‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ ئێران ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی س���ه‌روتربكه‌ین ‌ه‬ ‫ب_ ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و خاڵه‌ ‌‬ ‫ی خۆم���ان‪ ،‬ئه‌وج���ار‬ ‫ئامانج���ی‌ جی���دد ‌‬ ‫ی خۆم���ان له‌گه‌ڵ‬ ‫الزم ‌ه پێش���تر پێوه‌ند ‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی‌ لیبڕاڵ‪ ،‬دێمۆكرات‪ ،‬چه‌پ‌و‬ ‫ی پ���ه‌ره‌ پێبده‌ین‌و‬ ‫ی ئێران��� ‌‬ ‫ئازادیخ���واز ‌‬ ‫ی بكه‌وین ‌ه‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫پێناس ‌ه بكه‌ین له‌ جیات ‌‬ ‫داوی‌ الیه‌نێ���ك له‌ ده‌س���ه‌اڵت‪ .‬به‌مجۆر‌ه‬ ‫ی ك���ورد له‌ ه���ه‌ر دانوس���تانێك‬ ‫وه‌زن��� ‌‬ ‫ی سیاس���ه‌ت‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ئاكته‌رگه‌لی‌ دیكه‌ ‌‬ ‫ل��� ‌ه ئێراندا‪ ،‬ه���ه‌م دیارتر ده‌ب���ێ‌و‪ ،‬هه‌م‬ ‫ی دێمۆكرات‌و س���ێكۆالر‬ ‫ده‌توانی���ن ره‌وت ‌‬ ‫به‌هێز بكه‌ین‌و‪ ،‬هه‌م خه‌ڵكی‌ كوردس���تان‬ ‫دڵخۆش‌و داخوازیه‌كانیان فراوانتر به‌رین ‌ه‬ ‫نێو بزاڤی‌ سیاس���ی‌ ل ‌ه ئێراندا‪ .‬پێویست ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و راس���تیی ‌ه له‌بیر نه‌به‌ین���ه‌وه‌ ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵك ‌‬ ‫ێ داخواز ‌‬ ‫هه‌موو حاڵه‌تێكدا ناب ‌‬ ‫ی كه‌م بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی لێ ‌‬ ‫كوردستان‌و مافه‌كان ‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش ته‌نی���ا به‌وج���ۆره‌ ده‌س���ته‌به‌ر‬ ‫ی كوردس���تان بۆخۆی‌ ل ‌ه‬ ‫ێ كه‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ده‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌ی���دان دابێ‌‌و ب ‌ه بزوتنه‌وه‌ی‌ جه‌ماوه‌ری ‌‬ ‫گ���ه‌ور‌ه داخوازییه‌كان���ی‌ بخات��� ‌ه روو‌و‬ ‫ی‬ ‫هێزه‌ سیاسیه‌كانیش���ی‌ بۆ به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫ی ئێستا‬ ‫ی ناوخۆییه‌ ‌‬ ‫گش���تیی‌‪ ،‬ئه‌م حاڵه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫بگ���ۆڕن‌و الپه‌ڕه‌یه‌كی‌ دیك���ه‌ له‌ پێوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫نیوانیاندا بكه‌نه‌وه‌‪ .‬كوردستان پێشه‌نگ ‌‬ ‫دێمۆكراس���یخوازی‌ بووه‌‌و ئێستاش الزم ‌ه‬ ‫هه‌م���وو حه‌ولم���ان بخه‌ینه‌ گ���ه‌ڕ تا ئه‌م‬ ‫خیس���له‌ت ‌ه له‌م ده‌وره‌شدا ب ‌ه كرده‌وه‌‌و ل ‌ه‬ ‫شه‌قامی‌ كوردیدا ره‌نگ بداته‌وه‌‪.‬‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫شه‌ش خۆیندكاری زانكۆی رازی گوشار‌ی هێزه‌كانی رژیم بۆ سه‌ر‬ ‫خه‌ڵكی كوردستان به‌رده‌وامه‌‬ ‫كرماشان ده‌ستبه‌سه‌ر كران‬ ‫ده‌ستگیر ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫خوێندکاران���ه به‌ تۆمه‌ت���ی چاالکی‬ ‫‌‌‬ ‫ئ���ه‌و‬ ‫سیاس���ی ده‌س���تگیر ك���راون و ئه‌م ‌ه ل ‌ه‬ ‫حاڵێكدایه‌ ك ‌ه شه‌پۆلی ده‌ستگیركردنه‌کان‬ ‫ل ‌ه ئێ���ران به‌رده‌وامه‌و به‌ س���ه‌دان که‌س‬ ‫له‌ هه‌ڵس���وڕاوانی سیاسی له‌ زیندانه‌کاندا‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫موحه‌مه‌د مه‌هدی ئابادی‪ ،‬پویا میرزایی‪،‬‬ ‫موس���لم عارفی‪ ،‬مه‌هدی عه‌له‌وی‪ ،‬مه‌تین‬ ‫حاته‌می و خه‌ش���ایار موریدپور ش���ه‌ش‬ ‫خوێن���دکاری زانكۆ رازی كرماش���انن ك ‌ه‬ ‫به‌ تۆمه‌تی چاالكی سیاس���ی‌و ده‌ستگیر‬ ‫هێ���زه‌ ئه‌منیه‌کان���ی کرماش���ان ش���ه‌ش كراون‪ .‬هێشتا شوێنی ده‌ستگیركراوه‌كان‬ ‫خوێن���دکاری ک���ورد ل��� ‌ه زانک���ۆی رازی دیار نییه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی راب���ردوودا‌و له‌ ره‌وت ‌‬ ‫ی رۆژان ‌‬ ‫ل ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ی كوژرانی‌ كاس���بكاره‌كان‬ ‫به‌رده‌وام بوون ‌‬ ‫چه‌ندین هاواڵتی كورد به‌گولله‌ی هێزه‌كانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی گیانیان له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫ب ‌ه پێ���ی ئ���ه‌و هه‌وااڵن���ه‌ی ل���ه‌ ناوچ ‌ه‬ ‫جۆره‌به‌جۆره‌كان���ی كوردس���تانه‌و‌ه ب��� ‌ه‬ ‫دواڕۆژ گه‌یش���تووه‌‪ ،‬له‌ رۆژان���ی رابردوو‬ ‫چه‌ندین هاواڵتی كورد ب ‌ه ده‌س���تی هێز‌ه‬ ‫ئه‌منییه‌كان���ه‌و‌ه ك���وژران‌و كه‌س���ێكیش‬ ‫ده‌ستگیركرا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫ل ‌ه شاری‌ بان ‌ه هێز‌ه چه‌كداره‌كان ‌‬ ‫ئیس�ل�امی‌ ته‌ق���ه‌ له‌كاس���بكارانی ناوچ ‌ه‬ ‫س���نورییه‌كان ده‌كه‌ن‌و به‌هۆیه‌وه‌ كه‌سێك‬ ‫ی تریش بریندار‬ ‫ی له‌ده‌ستدا‌و ‪ 2‬كه‌س ‌‬ ‫گیان ‌‬

‫بوون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه هه‌واڵێكی‌ تردا یه‌كێك له‌ دانیشتووان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئاوای���ی‌ «دریكه‌«ی س���ه‌ر ب���ه‌ ناوچه‌ ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫پیرانش���ار به‌ ن���اوی‌ كه‌ماڵ ق���ادر ‌‬ ‫ی ئیس�ل�امیه‌وه‌ ب ‌ه‬ ‫ی رژێم��� ‌‬ ‫الی���ه‌ن دادگا ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ یه‌كێك ل ‌ه حیزب ‌ه‬ ‫ی هاوكار ‌‬ ‫تۆمه‌ت ‌‬ ‫وردیه‌كاندا ب ‌ه ‪ 6‬مان���گ زیندان مه‌حكوم‬ ‫كرا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ رۆژانی رابردوودا هاواڵتییه‌كی‬ ‫ی‬ ‫ی ب ‌ه ناوی‌ ئاس���ۆ ب���ه‌ هۆ ‌‬ ‫سه‌رده‌ش���ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مینێك كه‌ ل ‌ه ده‌ورانی‌ شه‌ڕ ‌‬ ‫ته‌قینه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێ���وان ده‌وڵه‌ته‌كان��� ‌‬ ‫كۆنه‌په‌رس���تانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران‌و عێراق ب ‌ه ج���ێ مابوو‪ ،‬ب ‌ه توندن ‌‬ ‫بریندار بوو‪.‬‬

‫خوێندكارێكی‌ به‌ندكراوی كورد چاره‌نووسی نادیاره‌‬ ‫دوكت���ور فه‌رزاد كه‌لبعه‌ل���ی خوێندكاری‬ ‫ك���وردی زانك���ۆی‌ ت���اران ك���ه‌ پ���اش‬ ‫رێوره‌س���می‌ ‪16‬ی‌ س���ه‌رماوه‌زی‌ ئه‌مساڵ‬ ‫ل���ه‌ به‌رانبه‌ر زانكۆی‌ تاران له‌ الیه‌ن هێزه‌‬ ‫ئه‌منیه‌تیه‌كانه‌وه‌ رفێندرابوو‪ ،‬هێشتاكه‌ له‌‬ ‫بارودۆخێكی‌ نادیاردا به‌سه‌رده‌بات‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ راپۆرتی‌ هه‌واڵنامه‌ی‌ ئه‌میركه‌بیر‪،‬‬ ‫ل���ه‌ حاڵێك���دا ك���ه‌ ‪ 17‬رۆژ به‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌ركرانی‌ ئ���ه‌م خوێن���دكاره‌‬

‫ی به‌دواداچوون ‌‬ ‫ی‬ ‫تێپه‌ڕده‌ب���ێ‌و س���ه‌ره‌را ‌‬ ‫به‌رده‌امی‌ بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌ ‪،‬هێشتاكه‌ ئیجازه‌ی‌‬ ‫چاوپێكه‌وتن به‌ بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌ نه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫ف���ه‌رزاد چه‌ن���د رۆژ له‌وه‌وپێ���ش ل���ه‌‬ ‫ی ته‌له‌فۆنی كورتدا ل ‌ه به‌ندی‌‬ ‫پێوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫‪209‬ی‌ زیندانی‌ ئیڤینه‌و‌ه ‪ ،‬له‌ ژێر گوشاری‌‬ ‫لێپرسه‌رانی‌ زیندان‪ ،‬داوای‌ ل ‌ه بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌‬ ‫كردبوو ل��� ‌ه گه‌ڵ راگه‌یاندن���ه‌كان دیمانه‌‬ ‫نه‌كه‌ن‪.‬‬

‫ت ده‌کرێت‬ ‫هه‌ڵسوڕاوێک ‌ی ژن بانگهێشتی ئیتالعا ‌‬ ‫هه‌ڵسووڕاو‌ه كرێكاریی‌‌و كرێكاران‪ ،‬سه‌میرا‬ ‫ی‬ ‫ی كرێكاریی شار ‌‬ ‫ی له‌ چاالكان ‌‬ ‫هوش���یار ‌‬ ‫س���نه‌ بانگكرای ‌ه ئی���داره‌ی‌ ئیتالعاتی‌ ئه‌م‬ ‫شاره‌ کرا‪.‬‬ ‫ب ‌ه پێی‌ ئه‌م راپۆرته‌‪ ،‬رۆژی‌ دووش���ه‌مم ‌ه‬ ‫ی كرێكاری���ی‬ ‫‪30‬ی‌ س���ه‌رماوه‌ز چاالكێك��� ‌‬ ‫ی س���ه‌میرا هوش���یاری‌ بانگكرای ‌ه‬ ‫ب ‌ه ناو ‌‬ ‫ی ش���اری‌ س���نه‌‌و ل ‌ه‬ ‫ئی���دار‌هی‌ ئیتالعات ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ چاالكیه‌ كرێكاریه‌كان‌و‬ ‫ی ماڵی‌ ب ‌ه كرێكارانی‌ هه‌فت ته‌په‌‪،‬‬ ‫یارمه‌ت ‌‬ ‫ژنێک���ی هه‌ڵس���وراوێکی کرێکاری���ی ل ‌ه لیپرسینه‌وه‌‌و هه‌ڕه‌ش ‌هی‌ لێكرا‪.‬‬ ‫شاری سن ‌ه له‌ الیه‌ن ئیداره‌ی ئیتالعاته‌و‌ه تا ئێس���تا چه‌ندین جار کرێکارانی هه‌فت‬ ‫بانگهێشت ده‌کرێت‪‌.‬‬ ‫ته‌په‌ ده‌ستیان داوه‌ت ‌ه مانگرتن‌و له‌ الیه‌ن‬ ‫ی رأپۆرتی‌ ماڵپه‌ڕ ‌‬ ‫به‌ پێ ‌‬ ‫ی س���نه‌ نیوز ل ‌ه باقی کرێکارانی ئێرانه‌و‌ه یارمه‌تی دراون‪.‬‬ ‫درێژه‌ی‌ سیاسه‌تی‌ گوش���ار خستنه‌ سه‌ر‬

‫شایانی‌ باس���ه‌ دوكتور فه‌رزاد كه‌لبعه‌لی‬ ‫خوێن���دكاری ترمی‌ كۆتای���ی دوكتورای‬ ‫كۆمه‌ڵناسی سیاسی زانكۆی‌ تارانه‪.‬‬ ‫ناوبـــــــراو ه���اوكات ل ‌ه گه‌ڵ خوێندن‬ ‫ل���ه‌ قۆناغـــــــ���ی‌ دوكت���ورا‪ ،‬ل��� ‌ه چه‌ند‬ ‫دامه‌زراوه‌ی‌ زانس���تیی‌و زانك���ۆدا له‌وانه‌‬ ‫ی خه‌به‌ر ســــــه‌رقاڵی كار‌و وانه‌‬ ‫زانستگه‌ ‌‬ ‫ی له‌م‬ ‫وتنه‌و‌ه بوو كه‌ به‌ هــۆی‌ بیرجیاواز ‌‬ ‫ناوه‌ندان ‌ه ده‌ركرا‪.‬‬

‫دوو هاواڵتی کورد ده‌ستبه‌سه‌ركران‬ ‫دوو هاواڵتی کورد ل ‌ه شاره‌کانی بۆکان‌و‬ ‫نه‌غه‌ده‌ ده‌ستگیر ده‌کرێن‪.‬‬ ‫ی هه‌واڵی ئاژانس���ی هه‌واڵنێریی‬ ‫به‌ پێ��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك���ورد خه‌ڵك ‌‬ ‫موكریان‪ ،‬ش���ارومه‌ندێك ‌‬ ‫ی سه‌الح نیك زاد‪ ،‬ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫بوكان به‌ ناو ‌‬ ‫ی رژیمه‌و‌ه له‌م ش���ار‌ه‬ ‫هێز‌ه ئه‌منیه‌تیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستبه‌س���ه‌ركراوه‌‪ .‬ناوبراو كه‌ پیش���ه‌ ‌‬ ‫ی ك ‌ه بانگ كراوه‌ت ‌ه‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫وێنه‌كێشان ‌ه دوا ‌‬ ‫ئیتالعاتی‌ بۆكان‪ ،‬ده‌ستبه‌سه‌ركراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ستبه‌سه‌ركران‌و تاوان ‌‬ ‫تا ئیستا هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م ش���ارومه‌ند‌ه له‌ الیه‌ن كاربه‌ده‌ستان ‌‬ ‫قه‌زاییه‌و‌ه رانه‌گه‌یه‌ندراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر ب ‌ه پێی هه‌مان س���ه‌رچاوه‌ حه‌سه‌ن‬ ‫ی نه‌غه‌د‌ه‬ ‫ی كوردی‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی چاالك ‌‬ ‫ئه‌شعه‌ر ‌‬

‫رێوڕه‌سمی چله‌ی ئێحسان فه‌تاحیان به‌ڕێوه‌چوو‬ ‫به‌به‌شداری بنه‌ماڵه‌‌و كه‌سوكار‌و ژماره‌یه‌ك‬ ‫له‌خه‌ڵكی كرماشان‪ ،‬رێوه‌ڕه‌سمی چله‌مین‬ ‫رۆژی گیانبه‌ختكردن���ی هاوڕێ ئێحس���ان‬ ‫فه‌تاحیان به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫پاشنیوه‌ڕۆی رۆژی ‪ 30‬سه‌رماوه‌ز‪ ،‬بنه‌ماڵه‌‌و‬ ‫كه‌سوكاری شه‌هید ئێحسان فه‌تاحیان له‌‬ ‫مه‌راسیمێكدا له‌سه‌ر گۆڕی ناوبراو له‌باغی‬ ‫فرده‌وسی كرماشان‪ ،‬رێوه‌ڕه‌سمێكیان به‌‬ ‫بۆنه‌ی چله‌مین رۆژی گیانبه‌ختكردنییه‌وه‌‬ ‫سازدا‪ .‬له‌و رێوره‌سمه‌دا ك ‌ه ژماره‌یه‌ك له‌‬ ‫هه‌ڵسوڕاوان‌و خه‌ڵكی كرماشان به‌شدارییان‬ ‫كردب���وو‪ ،‬رێزگیرا ل���ه‌ قاره‌مانێتی‌و یادی‬ ‫هاوڕێ ئێحسان فه‌تاحیان‪ .‬ئه‌م رێوڕه‌سمه‌‬ ‫له‌كاتێك���دا به‌ڕێوه‌چ���وو ك��� ‌ه هێزه‌كانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی گوش���اریان خستبووه‌‬ ‫س���ه‌ر بنه‌ماڵه‌ی ناوبراو تا هیچ كه‌س بۆ‬ ‫ئه‌م مه‌راسیم ‌ه بانگهێشت نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك پێش ئه‌وه‌ كێلی گۆڕی شه‌هید‬ ‫ئێحس���ان له‌ الیه‌ن ده‌س���توپێوه‌نده‌كانی‬ ‫رژیمه‌وه‌ شكێنرابوو‪ ،‬رۆژی رێوڕه‌سمه‌كه‌ش‬ ‫كێل ‌ه نوێكه‌ی���ان به‌ قوڕ داپۆش���یبوو تا‬ ‫كه‌س ب���ه‌ ش���وێنی ناش���تنی نه‌زانێت‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش رێوڕه‌س���می چله‌مین‬ ‫رۆژی گیانبه‌ختكردن���ی هاوڕێ ئێحس���ان‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫ئێحسان فه‌تاحیان‪ ،‬هه‌ڵسوڕوای سیاسی‌و‬ ‫ئه‌ندامی كۆمه‌ڵ��� ‌ه بوو ك ‌ه له‌ ته‌مه‌نی ‪27‬‬ ‫س���اڵیدا ل ‌ه به‌ ده‌ستی هێزه‌كانی كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی ده‌س���تگیركرا‌و پ���اش ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ حوكمه‌ك���ه‌ی له‌ ‪ 10‬س���اڵ زیندانه‌وه‌‬ ‫بۆ له‌س���ێداره‌دان ده‌گۆڕدرێ���ت‪ ،‬به‌تاوانی‬ ‫ئه‌ندامێت���ی كۆمه‌ڵه‌ له‌ ‪20‬ی خه‌زه‌ڵوه‌ر له‌‬ ‫زیندانی شاری سنه‌ له‌سێداره‌ده‌درێت‪.‬‬

‫ماوه‌ی���ه‌ك له‌وه‌پێ���ش ل��� ‌ه الی���ه‌ن هێز‌ه‬ ‫ی له‌م‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ئه‌منیه‌تیه‌كان���ه‌و‌ه ل ‌ه ماڵه‌ك ‌ه ‌‬ ‫شار‌ه ده‌سبه‌سه‌ر كرا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ك��� ‌ه ل ‌ه م���اوه‌ ‌‬ ‫حه‌س���ه‌ن ئه‌ش���عه‌ر ‌‬ ‫مانگێك له‌وه‌پێش���ه‌و‌ه ل ‌ه ده‌سبس���ه‌ریدا‬ ‫ی‬ ‫به‌س���ه‌رده‌بات‪ ،‬ماوه‌یه‌ك له‌ زیندانه‌كه‌ ‌‬ ‫ی ل���ه‌ گرتووخان���ه‌ی‌ ئیتالعاتدا بوو‌و‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی مه‌هاباد‪.‬‬ ‫دواتر گوازرایه‌وه‌ بۆ زیندان ‌‬ ‫جێگای‌ س���ه‌رنج ‌ه ك���ه‌‪ ،‬تاكوو ئێس���تا‬ ‫هی���چ هۆ ی���ان هۆكارگه‌لێك ل���ه‌ هه‌مبه‌ر‬ ‫ی ئه‌م چاالكه‌ كورد‌ه ل ‌ه‬ ‫ده‌سبه‌س���ه‌ر كردن ‌‬ ‫الیه‌ن كاربه‌ده‌سته‌كانه‌وه‌ رانه‌گه‌یه‌ندراوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم ده‌وترێت ك ‌ه ناوبراو ب ‌ه هۆی‌ چالك ‌‬ ‫سیاسیه‌و‌ه ده‌سبسه‌ر كراوه‌‪.‬‬

‫کۆچی دوایی دایک ‌ه‬ ‫شه‌هیدێکی کۆمه‌ڵه‌‬ ‫به‌پێ���ی هه‌واڵێک که‌ به‌ده‌س���تمان‬ ‫گه‌یشتووه‌‪ ،‬چه‌ند رۆژ له‌وه‌پێش (دای ‌ه‬ ‫ی شه‌هید حامید‬ ‫خاتوون ره‌هدانی‌) دایك ‌‬ ‫موده‌ڕس���ی‌و پووری‌ ش���ه‌هید كه‌ما ‌ڵ‬ ‫ێ‬ ‫ی هاوڕ ‌‬ ‫ره‌هدان���ی‌و هه‌روه‌ها نه‌نك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمیته‌ ‌‬ ‫ی ئه‌ندام ‌‬ ‫ئارام موده‌ڕس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زه‌حمه‌تكێش���ان ‌‬ ‫ناوه‌ندیی‌ كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 85‬ساڵیدا‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬له‌ ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی له‌ ژیان‬ ‫له‌ ش���اری‌ مه‌هاباد ماڵئاوای ‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ی ش���ه‌هید حامید‬ ‫دایه‌ خاتوون دایك ‌‬ ‫ی ‪ 1367‬ل ‌ه‬ ‫ی بوو ك ‌ه س���اڵ ‌‬ ‫موده‌ڕس ‌‬ ‫بۆت���ێ‌ گیانی‌ به‌خت ك���رد‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی بوو‬ ‫ی ش���ه‌هید كه‌ما ‌ڵ ره‌هدان ‌‬ ‫پوور ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی ‪ 1364‬له‌ ئاوایی خانه‌گ ‌‬ ‫ك ‌ه س���اڵ ‌‬ ‫گیانی‌ به‌ختكرد‪.‬‬ ‫دای���ه‌ خاتوون ب���ه‌ درێژایی‌ ته‌مه‌نی‌‪،‬‬ ‫شه‌هید بوونی‌ ‪ 2‬رۆڵ ‌هی‌ خۆشه‌ویستی‌‬ ‫وره‌ی‌ پ���ێ‌ الواز نه‌ك���ردو هه‌ت���ا له‌‬ ‫ژیاندا مابوو دڵ���ی‌ پڕ بوو له‌ هیوا به‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ شۆڕشی‌ رزگاریخوازان ‌هی‌‬ ‫كوردس���تان‌و به‌دیهاتنی‌ ئ���ازادی‌ له‌‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ن ستافی دواڕۆژ سه‌رجه‌م کادرو‬ ‫پێشمه‌رگه‌کانی کۆمه‌ڵه‌وه‌ سه‌ره‌خۆشی‌‬ ‫له‌ ه���ه‌ر دوو بنه‌ماڵه‌ی‌ موده‌ڕس���ی‌و‬ ‫ره‌هدان���ی‌و هه‌م���وو ك��� ‌هس‌وكاری‬ ‫دایه‌خاتوون‌و هه‌روه‌ها سه‌ره‌خۆش���ی‌‬ ‫ل���ه‌ هاوڕێ‌ ئارام موده‌ڕس���ی‌ ئه‌ندامی‌‬ ‫كۆمیته‌ی‌ ناوه‌ندیی‌ كۆمه‌ڵه‌ ده‌كه‌ین‌و‬ ‫خۆمان به‌ شه‌ریکی خه‌میان ده‌زانین‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫سیاسه‌ت‬

‫بزووتنه‌وه‌ ‌ی ناڕه‌زایه‌تی‌ بنه‌ماكانی كۆمار ‌ی ئیسالمی‌ هه‌ژاند‬

‫ئاخۆ خامنه‌ ‌ی ده‌نگی‌ خه‌ڵك ‌ی بیست؟‬

‫ئه‌میر سه‌ڵه‌واتی‬ ‫ی خه‌بات��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌وت���ی‌ به‌رچ���او ‌‬ ‫ی چین ‌ه جۆربه‌جۆره‌كانی‌‬ ‫رووله‌گه‌شه‌ ‌‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬هێشتاكه‌ درێژه‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل ‌ه به‌رانبه‌ردا رژێم سه‌رلێش���ێواوو‬ ‫عاجز له‌ ه���ه‌ر وه‌اڵمێك‪ ،‬په‌له‌قاژه‌‬ ‫ده‌كات‌و بێ گوم���ان ئه‌م كرده‌وه‌‌و‬ ‫دژكرده‌وان���ه‌ دووالیه‌ن���ی‌ رێگاك���ه‌‬ ‫ده‌پێوێ���ت كه‌ ئاكامه‌ك���ه‌ی‌ ده‌بێته‌‬ ‫ل ‌ه نێوچوون���ی‌ دام‌و ده‌زگایه‌ك كه‌‬ ‫كوش���تاره‌ به‌رده‌وام���ه‌كان‌و هه‌زار‬ ‫چه‌شنه‌ تاوانی ئه‌نجامداوه‌‪ .‬گێچه‌ڵ‌و‬ ‫گه‌نده‌ڵی‌ هه‌ر ل ‌ه یه‌كه‌م س���اته‌كانی‌‬ ‫راپه‌ڕین���ی‌ ‪57‬ی‌ خه‌ڵكی‌ ئێرانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ورده‌ ورده‌ له‌ رژێم���ی‌ تۆتالیتێری‌‬ ‫جی���ا كردۆته‌وه‌‪ .‬ئه‌گ���ه‌ر جنایه‌ته‌‬ ‫ی ئیس�ل�امی‌‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫س���ه‌ره‌تایه‌كان ‌‬ ‫له‌ كوردس���تان‌و جنایه‌تكارگه‌لێكی‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫وه‌ك���وو خه‌ڵخاڵی‌‌و الج���وه‌رد ‌‬ ‫ی خه‌ڵك به‌س نه‌بوو‪،‬‬ ‫وریابوونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ساڵی‌ ‪‌1367‬و‬ ‫ی به‌كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫كوشتار ‌‬ ‫قه‌تڵه‌ زنجیره‌یه‌كان س���ه‌ره‌تایه‌ك‬ ‫بوو بۆ وشیار بوونه‌وه‌ی‌ كه‌سانێك‬ ‫كه‌ هێش���تاكه‌ ل���ه‌ داوی‌ مه‌كته‌بی‬ ‫ی هه‌ڵده‌خولێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫رژێمی‌ ئیس�ل�ام ‌‬ ‫به‌م هه‌مووه‌ جنایه‌ته‌وه‌‪ ،‬هێشتاكه‌‬ ‫كارد نه‌گه‌یش���تبووه‌ ئیسقانه‌كان‪،‬‬ ‫فه‌رمایش���ی‌‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌‬ ‫گاڵته‌جاڕان���ه‌كان چاوی‌ هه‌مووانی‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت الیه‌نی‌ رێفۆرم خوازیشی‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ل ‌ه هه‌مب���ه‌ر پێكهات���ه‌‌و زات ‌‬ ‫رژێم ‌ه كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫بزووتن���ه‌وه‌ی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫ی چه‌ند ئه‌وه‌نده‌‬ ‫ی رژێم ‌‬ ‫ئێران‪ ،‬ترس ‌‬ ‫كردووه‌ته‌وه‌‪ .‬له‌ رۆژی‌ عاشورا تاران‌و‬ ‫چه‌ند شارێكی‌ تری‌ ئێران‪ ،‬ساحه‌ی‌‬ ‫تێكهه‌ڵچوونی‌ ناڕازیان له‌گه‌ڵ هێزه‌‬ ‫ی بوو‪.‬‬ ‫ی رژێمی‌ ئیسالم ‌‬ ‫چه‌كداره‌كان ‌‬ ‫ل���ه‌ چه‌ن���د رۆژی‌ رابردووش���دا كه‌‬ ‫پانتایی ناڕه‌زایه‌تیه‌كان ته‌ش���ه‌نه‌ی‌‬ ‫ی ده‌سبه‌سه‌ر‬ ‫س���ه‌ندووه‌‌و ش���ه‌پۆل ‌‬ ‫كردنه‌كانی���ش په‌ره‌ی‌ س���ه‌ندووه‌‪،‬‬ ‫رژێ���م له‌ س���ه‌ر ئ���ه‌و باوه‌ڕه‌یه‌ كه‌‬ ‫ی به‌رباڵوی‌‬ ‫به‌ ده‌سبه‌س���ه‌ر كردن��� ‌‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌ به‌ناوبانگه‌كان‪ ،‬چاالكانی‌‬ ‫سیاسی‌‌و مه‌ده‌نی‌‪ ،‬رۆژنامه‌وانه‌كان‌و‬ ‫خوێندكاران ده‌توانێت‪ ،‬كۆتایی به‌‬ ‫خۆپیشاندانه‌كان بێنێت‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ب���ه‌ تێپه‌ڕبوونی‌ پت���ر له‌‬ ‫‪ 6‬مان���گ‪ ،‬هێش���تاكه‌ ناڕه‌زایه‌تیه‌‬ ‫خه‌ڵكیه‌كان درێ���ژه‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬تاران‬ ‫له‌م نێوه‌دا وه‌كوو جاره‌ پێشووه‌كان‬ ‫شایه‌تی‌ كۆمه‌ڵێكی‌ زۆر ل ‌ه خه‌ڵكی‌‬ ‫خۆپیش���انده‌ره‌‪ ،‬دروش���م ‌ه دژه‌‬ ‫دیكتاتۆری���ه‌كان ل���ه‌ رۆژی‌ ‪16‬ی‌‬ ‫ی ئه‌مساڵ‌و به‌ تایبه‌ت له‌‬ ‫سه‌رماوه‌ز ‌‬ ‫ماو‌هی‌ ‪ 2‬رۆژی‌ تاس���وعا‌و عاشورا‪،‬‬ ‫پ���ه‌رده‌ی‌ گوم���ان‌و دوودڵیه‌كانی‌‬

‫دڕیوه‌‌و ئیتر ن��� ‌ه دكتۆر كه‌ ره‌مز ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌حم���ه‌دی‌ نژاد ب���وو‪ ،‬به‌ڵكوو به‌‬ ‫ی رژێمی‌‬ ‫ته‌واوی‌ ناوه‌ندی‌ س���ه‌ره‌ك ‌‬ ‫كرده‌ ئامان���ج‌و عه‌لی‌ خامنه‌یی‌‌و له‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫هێندێ جاریش الیه‌نی‌ حقوق ‌‬ ‫ك���ه‌ والیه‌تی‌ فه‌قه���ه‌ ده‌كه‌وت ‌ه به‌ر‬ ‫هێرشی‌ ناڕازیان‪.‬‬ ‫ل���ه‌ وه‌ه���ا هه‌لومه‌رجێك���دا ئاخۆ‬ ‫خامنه‌ی‌‪ ،‬ئه‌م ده‌نگان ‌ه ده‌بیستێت‌و‬ ‫هێشتاك ‌ه مه‌جالێك ل ‌ه به‌رده‌م خۆیدا‬ ‫ده‌بینێت كه‌ وه‌ك حه‌مه‌ڕه‌زاشا رای‬ ‫ی ئێوه‌م‬ ‫بگه‌یه‌نێت «ده‌نگی‌ شۆڕش ‌‬ ‫بیس���ت»؟ ی���ان ده‌بێ دۆس���یه‌ی‌‬ ‫جنایه‌ته‌كان���ی‌ قورس‌و قورس���تر‬ ‫ی پش���ت‬ ‫ببێته‌وه‌‌و هه‌موو پرده‌كان ‌‬ ‫ی خۆی‌ بڕوخێنێ���ت؟ ئاخۆ‬ ‫س���ه‌ر ‌‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر راوێ���ژكاره‌ میانه‌ڕه‌وه‌كانی‌‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ئه‌و ل ‌ه س���ه‌ر قبوڵ كردنی‌‬ ‫وه‌ها راستیه‌ك به‌ قه‌ناعه‌ت بگه‌یه‌نن‪،‬‬ ‫جنایه‌ت���كاران‌و خوێنڕێژانێك كه‌ له‌‬ ‫ی به‌ وته‌ی‌ خۆیان‬ ‫دامه‌زراوه‌گه‌لێك��� ‌‬ ‫ئیدۆلۆژی���ك‌و سیاس���ی‌‌و ئۆرگانه‌‬ ‫ئه‌منیه‌ت���ی‌و ئینتزامی���ه‌كان تاكوو‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ئێس���تا خۆی���ان به‌ پێ���ڕه‌و ‌‬ ‫ناس���اندووه‌‪ ،‬ئام���اده‌ن ت���ا وه‌كوو‬ ‫ی له‌‬ ‫ی محه‌مه‌دڕه‌زاشا پێڕه‌و ‌‬ ‫ئه‌رتش ‌‬ ‫قسه‌كانی‌ ناوبراو بكه‌ن؟‬ ‫ڕووداوه‌كانی‌ دوای‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫ی خه‌ڵكی‌‬ ‫س���ه‌رۆك كۆماریی‪ ،‬چاو ‌‬ ‫ئێ���ران زۆرت���ر له‌ پێش���تر‪ ،‬به‌ره‌و‬ ‫راس���تیه‌كان كرده‌وه‌‪ :‬ئه‌وان زانیان‬ ‫ك���ه‌ هیچ هۆمێدێك ب���ه‌ چاكبوونی‌‬ ‫ئه‌م رژێمه‌ نیه‌‌و ده‌س���ه‌اڵتداره‌كانی‌‬ ‫ئه‌م���ڕۆ خۆی���ان به‌ پێ���ڕه‌وی‌ هیچ‬ ‫بنه‌مایه‌كی‌ ئه‌خالق���ی‌ نازانن‌و هیچ‬ ‫به‌هره‌یه‌كیان له‌ ئینساف‌و عداڵه‌ت‬ ‫پێ نه‌گه‌یشتووه‌‌و مافی‌ مرۆڤایه‌تی‌‬ ‫چكۆله‌تری���ن بایه‌خێكی‌ بۆیان نیه‌‌و‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ك ‌ه به‌ دوایدا ده‌گه‌ڕێن‪ ،‬هێز‌و‬ ‫حكوم ‌هت‌و ئاغا‌و س���ه‌رۆك بوونه‌‌و‬ ‫هیچی‌ دی!‬ ‫ی خه‌زه‌ڵوه‌ر‌و ‪16‬ی‌ سه‌رماوه‌ز‌و‬ ‫‪‌ 13‬‬ ‫رۆژی‌ عاش���ورا ده‌ریخست كه‌ رژێم‬ ‫ی عه‌دڵ‌و‬ ‫تا چ راده‌یه‌ك ل ‌ه بنه‌ماكان ‌‬ ‫داد‌و به‌رابه‌ری‌‌و رێز لێنان ل ‌ه مافی‌‬ ‫ش���ارۆمه‌ندان دووره‌‌و بنه‌ماكان���ی‌‬ ‫خۆی‌ له‌س���ه‌ر س���ه‌ركوت‌و سته‌م‌و‬ ‫چه‌وس���اندنه‌وه‌ دامه‌زراندوه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫هیچ پره‌نسیپێكیان نیه‌‌و ئه‌گه‌ر بتوانن‬ ‫ی جنایه‌تكارانه‌‬ ‫له‌ ه���ه‌ر كرده‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫بۆ گه‌یش���تن ب ‌ه به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی‌‬ ‫خۆیان‌و پاراس���تنی‌ خۆیان‪ ،‬ده‌ست‬ ‫ناپارێ���زن‌و ب���ۆ س���ه‌ركوتكردنی‌‬ ‫خه‌ڵ���ك پێویس���تیان ب���ه‌ بیانوو‬ ‫نیه‌‪ .‬هه‌رچه‌ن���ده‌ پێگه‌ی‌ خۆیان له‌‬ ‫مه‌ترسی‌‌و خۆیان له‌ چووندا ببینن‪،‬‬ ‫ده‌س���ت ئه‌ده‌ن���ه‌ توندوتیژییه‌كی‌‬ ‫زۆرتر‪ .‬له‌ به‌رانبه‌ریش���دا بینیمان‌و‬ ‫ده‌بینین ك��� ‌ه خه‌ڵك درێژ‌ه ده‌ده‌نه‌‬

‫ناڕه‌زایه‌تیه‌كانیان‪ ،‬بێ ده‌نگ نابن‌و‬ ‫له‌ خواس���ته‌كانی‌ خۆیان ده‌س���ت‬ ‫ناكێش���ن‌و رێگای‌ بێ ده‌نگی‌‌و كه‌م‬ ‫ی ناگرن ‌ه به‌ر‪.‬‬ ‫ته‌رخه‌م ‌‬ ‫پتر ل���ه‌ ‪ 6‬مانگ ل��� ‌ه هه‌ڵبژاردنه‌‬ ‫فه‌رمایشیه‌كان تێپه‌ڕ ده‌بێت‌و خه‌ڵك‬ ‫هێش���تاكه‌ له‌ هه‌ر مه‌جالێكدا شه‌ڕ‌و‬ ‫رق‌و تووڕه‌یی خۆیان له‌ به‌رانبه‌ر ئه‌م‬ ‫رژێم���ه‌دا ده‌رده‌بڕن‪ ،‬له‌م ماوه‌یه‌دا‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئێران س���ه‌لماندوویان ‌ه كه‌‬ ‫ن ‌ه ته‌نی���ا ده‌یانه‌وێ ك���ه‌ رژێم له‌‬ ‫نێ���و بچێت‌و ده‌س���ه‌اڵتداره‌كانی‌ له‌‬ ‫س���ه‌ر كورسی‌ ده‌س���ه‌اڵت بكێشنه‌‬ ‫خ���واره‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك���وو ئام���اده‌ن بۆ‬ ‫گه‌یش���تن ب��� ‌ه ئارمانه‌كانی‌ خۆیان‬ ‫بێن ‌ه سه‌ر شه‌قامه‌كان‌و ناڕه‌زایه‌تی‌‬ ‫خۆیان ده‌رده‌بڕن‌و تاوانی قورس���ی‌‬ ‫دژایه‌تی‌‌و خه‌بات‪ ،‬ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ گرینگتری���ن دیارده‌یه‌ك���ه‌‬ ‫ك ‌ه به‌ش���ێك له‌ دۆخی‌ پێویس���ت‬ ‫بۆ تێكش���كاندنی‌ رژێمی‌ ئیسالمی‌‬ ‫دێنێنێت���ه‌ ئ���اراوه‌‌و هه‌روه‌ها ئه‌مه‌‬ ‫ی حاشا هه‌ڵنه‌گره‌ كه‌ ترسی‌‬ ‫راستیه‌ك ‌‬ ‫خس���تووه‌ته‌ دڵی‌ ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌‬ ‫ی ئه‌وان بۆ س���ه‌ركوتی‌ زۆرتر‬ ‫رژێم ‌‬ ‫هه‌ڵده‌خڕێنێت‪.‬‬ ‫ی دووهه‌میش ك��� ‌ه بۆ به‌‬ ‫مه‌رج��� ‌‬ ‫به‌ره���ه‌م گه‌یش���تنی‌ هه‌وڵه‌كان���ی‌‬ ‫خه‌ڵك له‌ رێگای‌ گه‌یشتن به‌ مافی‌‬ ‫خۆیان پێویس���ته‌‌و ته‌واوكه‌ریه‌تی‌‪،‬‬ ‫ناهۆمێدبوونی‌ ده‌سه‌الته‌ گه‌وره‌كانی‌‬ ‫ی هه‌نووكه‌یی‌و درێژ‬ ‫جیهان له‌ رژێم ‌‬ ‫ی به‌ره‌و‬ ‫كردنه‌وه‌ی‌ ده‌ستی‌ پشتیوان ‌‬ ‫الی‌ بزاف���ی‌ ناڕه‌زایه‌ت���ی‌ ده‌ربڕینی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ ئێرانه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ره‌وته‌ش ل��� ‌ه حه‌وتووه‌كان‌و‬ ‫مانگه‌كان���ی‌ دوای���دا ل���ه‌ حاڵ���ی‌‬ ‫په‌ره‌سه‌ند‌و پێده‌چێت له‌ ساڵی‌ زاینی‌‬ ‫‪ 2010‬پڕ ره‌نگتر‌و ته‌شه‌نه‌دارتره‌وه‌‬ ‫ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫تا دوێنێ نه‌ته‌نیا چین‌و روس����یه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵك����و ئۆروپایی����ه‌كان‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ی تازه‌ به‌ده‌سه‌اڵت گه‌یشتوو‬ ‫ئۆباما ‌‬ ‫له‌ واشێنگتۆن له‌ سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌‬ ‫ب����وون كه‌ له‌گه‌ڵ رژێمێكی‌ جێگیر‌و‬ ‫له‌ بن نه‌هاتوودا به‌ره‌وڕوون ك ‌ه هێز‌و‬ ‫ده‌سه‌التی‌ ته‌واوی‌ له‌ده‌ستدایه‌‌و بۆ‬ ‫دابی����ن كردنی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌ ماڵی‌‌و‬ ‫مه‌عنه‌ویه‌كانی����ان ده‌بێ له‌گه‌ڵ ئه‌م‬ ‫رژێم����ه‌دا رابێ����ن‪ .‬ئه‌وان له‌ س����ه‌ر‬ ‫ئه‌وب����اوه‌ڕه‌ش بوون ك����ه‌ خه‌ڵكی‌‬ ‫ئێران یان پش����تیوانی‌ ئه‌م رژێمه‌ن‬ ‫كه‌ ده‌نگی����ان ده‌ر نایه‌ت‪ ،‬یا ئه‌وی‌‬ ‫كه‌ س����ه‌ركوت ئه‌وه‌نده‌ توند‌و تۆڵه‌‬ ‫كه‌ ئیزن ناداته‌ هیچ كه‌س����ێك كه‌‬ ‫ده‌نگ هه‌ڵببڕن‌و مه‌جالی‌ ناڕه‌زایه‌تی‌‬ ‫ده‌ربڕی����ن نادات‌و ب����ه‌م پێیه‌ هیچ‬ ‫مه‌ترسییه‌ك هه‌ڕه‌ش����ه‌ له‌م رژێمه‌‬ ‫ن����اكات‌و ده‌توان����ن مۆعادڵه‌كانیان‬

‫درێژ‌ه پێبده‌ن‪ .‬جیهان پێیان وای ‌ه‬ ‫كه‌ ترسی‌ خه‌ڵك رژاوه‌‌و سه‌ركوت‌و‬ ‫خوێنڕێژیه‌كان ب ‌ه ده‌س����تی‌ رژێم‪،‬‬ ‫ن����ه‌ ته‌نیا ده‌نگی‌ م����اف خوازانه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵك����ی‌ ئێ����ران ك����پ ناكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو ئه‌وان زۆرتر راده‌په‌ڕێنێت‪،‬‬ ‫س����وورتر‌و تووڕه‌تر ده‌كات‌و ره‌وتی‌‬ ‫هه‌ڵگی����رس كه‌ هه‌رچ����ی‌ ده‌ڕواته‌‬ ‫پێشه‌وه‌‪ ،‬وه‌كوو رنو كه‌ له‌ لووتكه‌ی‌‬ ‫كێوه‌كان به‌رو داوێن دێت‪ ،‬هه‌رچی‌‬ ‫دێته‌ خوارتره‌وه‌ گه‌وره‌تر ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫تا برژێت به‌ سه‌ر رژێمدا‌و له‌ چاڵی‌‬ ‫بنێت‪.‬‬ ‫له‌ راس����تیدا‪ ،‬رژێم����ی‌ هه‌نووكه‌یی‬ ‫له‌ س����ه‌ر دوو رێگایه‌ك����ی‌ دژواردا‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سه‌ركوت بكات‌و‬ ‫خه‌ڵك بخاته‌ زین����دان‌و ئێعدامیان‬ ‫ب����كات‪ ،‬تووڕه‌ی����ی خه‌ڵ����ك زیاتر‬ ‫هه‌ڵده‌خڕێنێت‌و هه‌وڵه‌كان جدی‌ تر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ریش سه‌ركوته‌كان‬ ‫ی لێوه‌ نه‌یه‌ت‪،‬‬ ‫كه‌م بكاته‌وه‌‌و ده‌نگ ‌‬ ‫س����وور بوون����ی‌ خه‌ڵ����ك پته‌وت����ر‬ ‫ده‌بێت‌و پانتای����ی ناڕه‌زایه‌تیه‌كان‬ ‫په‌ر‌ه ده‌ستێنێت‪ ،‬تا ئه‌و شوێنه‌ی‌‬ ‫ك����ه‌ پێده‌چێت حكوم����ه‌ت وه‌كوو‬ ‫بوومه‌له‌رزه‌یه‌كی‌ ده‌ریایی له‌ خۆیدا‬ ‫بشواته‌وه‌‌و له‌گه‌ڵ خۆی‌ بیبات‪.‬‬ ‫خه‌ڵك����ی‌ ناڕازی����ی‪ ،‬ل����ه‌ كات����ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان����ه‌وه‌ تاكوو ئێس����تا‬ ‫نه‌چوونه‌ت����ه‌وه‌ ماڵ����ی‌ خۆی����ان‌و‬ ‫به‌چه‌ش����نێك ك ‌ه شۆڕش����ی‌ ئه‌وان‬ ‫هه‌ر ئه‌م����ڕۆ س����ه‌لمێنه‌ری‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌‪ ،‬بڕیاریان داوه‌ ت����ا الینیكه‌م‬ ‫ت����ا گۆڕانێك����ی‌ گونج����او‌و له‌بار‪،‬‬ ‫ش����ه‌قامه‌كان چۆڵ نه‌كه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫دوێنێ ناڕه‌زایه‌تی‌ ئه‌وان ده‌یتوانی‌‬ ‫به‌ قب����وڵ كردن����ی‌ فریوكاریی له‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان����دا ره‌نگ����ی‌ ئارامی‌‌و‬ ‫ئاس����ایش ب����ه‌ خ����ۆو‌ه ده‌بین����ن‪،‬‬ ‫ئه‌م����ڕۆ نه‌ته‌نی����ا ل����ه‌و داخوازیه‌‬ ‫دوور كه‌وتوونه‌ت����ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵك����وو له‌‬ ‫كرده‌وه‌ش����دا خه‌ریكی‌ داڕمانه‌‌و به‌‬ ‫زۆره‌ملێ شێوه‌گه‌لێك له‌ به‌ره‌نگاریی‬ ‫توندوتۆڵیش به‌ خۆو‌ه ده‌گرێت‪.‬‬ ‫گه‌رچ����ی‌ هێش����تاكه‌ بی����ری‌‬ ‫ئاش����تی‌ خوازان����ه‌‌و خۆپاراس����تن‬ ‫له‌ تۆڵه‌س����ه‌ندنه‌وه‌ له‌ جه‌س����ته‌ی‌‬ ‫بزافه‌ك����ه‌دا قس����ه‌ی‌ س����ه‌ره‌كی‌‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك����رده‌و‌هی‌ مرۆڤان����ه‌ی‌‬ ‫خه‌ڵك ب����ۆ رزگاربوون له‌ مه‌ئموری‌‬ ‫س����ه‌ركوتێك كه‌ ئه‌مڕۆ ل����ه‌ تاران‬ ‫به‌ده‌س����تیانه‌وه‌ وه‌زاڵ����ه‌ هاتوون‪،‬‬ ‫ده‌رخه‌ری‌ ئه‌م راس����تیه‌یه‌‪ .‬رژێم له‌‬ ‫ساحه‌ی‌ نێونه‌ته‌وه‌یشدا له‌ به‌رانبه‌ر‬ ‫مه‌س����ه‌ل ‌هی‌ توندت����ر كردن����ه‌وه‌ی‌‬ ‫ئابڵۆق����ه‌كان‪ ،‬ب����ه‌ ه����ۆی‌ به‌رنامه‌‬ ‫ئه‌تۆمیه‌كاندایه‌ ك����ه‌ ئه‌گه‌ر جدی‌‌و‬ ‫به‌رباڵو بێ����ت‪ ،‬ب����ه‌ زووترین كات‬ ‫ده‌توانێت كه‌مه‌ری‌ رژێم بشكێنێت‪.‬‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫ تروس ـ ـ ـ ــکه‌‬

‫‪5‬‬

‫وریا محه‌مه‌دی‬

‫ئێران‪20 ،‬ساڵ پاش روخانی دیكتاتۆری رۆمانی‬ ‫كاتێك له‌ س���اڵی ‪ ،1956‬نیكۆالی چائۆشسكۆ‪ ،‬وه‌ك سه‌رۆكی‬ ‫حیزبی كۆمۆنیس���تی رۆمانی‪ ،‬پۆس���تی س���ه‌رۆك كۆماری ئه‌م‬ ‫واڵته‌ی گرته‌ده‌س���ت‪ ،‬هیچ ك���ه‌س وێنای ئ���ه‌وه‌ی نه‌ده‌كرد كه‌‬ ‫ئه‌م س���یمایه‌ی ده‌یه‌كانی ‪‌70‬و ‪80‬ی رۆمانی‪ ،‬كاره‌ساتێكی وه‌ها‬ ‫بخولقێنێت ك���ه‌ هه‌ڵچوونی توڕه‌یی بزوتنه‌وه‌ی دژه‌ دیكتاتۆری‪،‬‬ ‫خۆی‌و هاوس���ه‌ره‌كه‌ی بنێت به‌ سینگی دیواره‌وه‌‌و دوو رۆژ پاش‬ ‫ئه‌وه‌ به‌ ملیۆنان كه‌س له‌ خه‌ڵكی زوڵملێكراوی ئه‌و واڵته‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫رووپه‌ری ته‌له‌فزیۆنه‌كان بینه‌ری تیربارانكردنی چاوئوشس���كۆ‌و‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ی بن‪.‬‬ ‫بیست ساڵه‌بوونی رووخانی دیكتاتۆری رۆمانی‪ ،‬هاوكاته‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ڵكش���انی بزوتنه‌وه‌یه‌ك���ی دژه‌ دیكتاتۆری دیك���ه‌ له‌ دووری‬ ‫هه‌زاران فه‌رس���خ ل ‌ه خاكی ئه‌م واڵته‌‪ ،‬له‌ واڵتێكی س���ته‌ملێكراو‬ ‫به‌ ناوی ئێران‪.‬‬ ‫كاتێك كه‌ بیس���ت ساڵ له‌و‌ه پێش ده‌س���ه‌اڵتدارانی ده‌وڵه‌تی‬ ‫رۆمانی له‌ تاران بانگه‌ش���ه‌ی پێوه‌ن���دی دیپلۆماتیكیان له‌ گه‌ڵ‬ ‫حاكمانی كۆماری ئیس�ل�امی ده‌كرد‪ ،‬گڕی شۆڕش‪ ،‬به‌ ئارامی له‌‬ ‫ش���ارێكی دووركه‌وتوو و له‌الیه‌ن كشیشێكی نه‌ناسراو بڵێسه‌ی‬ ‫س���ه‌ند‪ .‬ل ‌ه هه‌مووی سه‌رنجڕاكێش���تر ئه‌وه‌ بوو ك���ه‌ كاتێك له‌‬ ‫شاری «تیمیسوارا»ی رۆمانی‪ ،‬دۆخی نائاسایی راگه‌یه‌ندرابوو‪،‬‬ ‫نیكۆال چائۆشێش���كۆی رێبه‌ری ئه‌م دیكتاتۆرییه‌‪ ،‬له‌تاران تاجه‌‬ ‫گوڵینه‌ی له‌سه‌ر گۆڕی خومه‌ینی داده‌نا‪ .‬نیكۆالی چائۆشێسكۆ‪،‬‬ ‫دیكتاتۆری رۆمانی‪ ،‬بۆ ماوه‌ی ‪ 24‬س���اڵ خۆی وه‌ك «ویالیه‌تی‬ ‫موتڵه‌قه‌ی كۆمۆنیس���تی» به‌س���ه‌ر خه‌ڵكی واڵته‌كه‌یدا سه‌پاند‬ ‫كه‌ هیچ نه‌قش���ێكیان ل���ه‌ هه‌ڵبژاردنیدا نه‌بوو‪ .‬ئه‌و س���ااڵنێك‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌ دوایین رۆژه‌كانی ره‌ش���ی ئ���ه‌م دیكتاتۆریه‌دا وه‌ك‬ ‫هه‌ر دیكتاتۆرێكی دیكه‌‌و له‌ كاتێكدا كه‌ له‌ گه‌ڵ هاوڕیزه‌كانی له‌‬ ‫ئێرانی ئیسالمی له‌سه‌ر مێزی دانوستان بوو‪ ،‬پێیوابوو كه‌ قه‌ت‬ ‫شكس���ت ناهێنێت‌و به‌ پشتبه‌ستن به‌ هێزی سه‌ربازیی‌و پۆلیسه‌‬ ‫نهێنییه‌ ترس���ناكه‌كه‌ی (س���كۆرتیاس)‪ ،‬ده‌توانێ���ت خه‌ڵكێك‬ ‫ملكه‌چی رێبه‌ری‌و ده‌س���ه‌اڵتی خۆی ب���كات كه‌ تینووی رزگاری‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫بێ گوم���ان رۆمانی ته‌نیا واڵتێك نه‌بوو ك���ه‌ دیكتاتۆرییه‌كه‌ی‬ ‫رووی ل���ه‌ رووخان كرد‪ ،‬به‌اڵم ره‌نگ���ه‌ هۆی به‌راوردی ئه‌م واڵته‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران له‌و رووه‌وه‌ پێویس���ت بێت كه‌ هه‌موو شۆڕشه‌كانی‬ ‫واڵتان���ی ئوروپای رۆژهه‌اڵت‪ ،‬س���ێ تایبه‌تمه‌ندیی���ان بوو‪ :‬دژی‬ ‫یه‌كێتی س���ۆڤیه‌ت‪ ،‬دژی رژیمی ده‌س���ه‌اڵتدار‌و دژی سیس���تمی‬ ‫كۆمۆنیس���تی‪ .‬ب���ه‌اڵم له‌ حاڵێكدا كه‌ هه‌موو ئه‌م شۆڕش���انه‌ له‌‬ ‫چێك���ه‌وه‌ تا بۆڵغارس���تان‌و كۆم���اری دیموكراتیك���ی ئاڵمانی‬ ‫رۆژهه‌اڵت‪ ،‬ئاش���تیخوازانه‌‌و به‌ بێ خوێنڕش���تن به‌س���ه‌ركه‌وتن‬ ‫گه‌یشت‪ ،‬شۆڕش���ی رۆمانی توندوتیژی لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬له‌م رووه‌وه‌‬ ‫ده‌كرێت ئه‌وه‌ نیشان بده‌ین ك ‌ه ئه‌گه‌ر لێكچوونێك له‌ سه‌ركوتی‬ ‫خوێنین���ی خه‌ڵك له‌ رۆمانی‌و ئێ���ران ده‌بینرێت‪ ،‬ده‌ره‌نجامێكی‬ ‫رۆشنیش ده‌درێت به‌ ده‌س���ته‌و‌ه كه‌ ئه‌وه‌یش ناسه‌قامگیربوونی‬ ‫پێكهاته‌كانی دیكتاتۆرییه‌ ل ‌ه هه‌ر شكڵ‌و شێوه‌یه‌كدا‪.‬‬ ‫به‌و په‌ڕی داخه‌وه‌‪ ،‬به‌ بڕوای من‌و زۆرێكی دیكه‌ كۆماری ئیسالمی‬ ‫بۆ به‌ره‌وڕووبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ناڕه‌زایی‌و شۆڕشدا شێوازی دووهه‌م‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرێت‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر دیكتاتۆری پاشایه‌تی ئێران له‌كاتی‬ ‫رووخانی���دا‪ ،‬هاوپه‌یمانێكی جیهانی به‌ ن���اوی ئه‌مریكای بوو و‬ ‫واڵتی میسریش بووه‌دوایین په‌ناگه‌‌و حه‌شارگه‌ی شا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫به‌جێماوانه‌ی خوێن‌و تاوان‪ ،‬نه‌ك ته‌نیا هاوپه‌یمانێكی به‌هێزیان‬ ‫له‌ جیهاندا نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نانه‌ت هیچ شانس���ێكیان بۆ په‌نابردن‬ ‫به‌ حه‌ماس‌و جیهادی ئیس�ل�امی‪ ،‬حیزبواڵی لوبنان‪ ،‬شیعه‌كانی‬ ‫یه‌مه‌ن‌و‪ ...‬نیه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ ئۆكرای���ن‌و سێبرس���تان‌و رۆمان���ی‪ ،‬خه‌ڵكی ئ���ه‌م واڵتانه‌‬ ‫نیشانیاندا كه‌ مانگرتنه‌كانیان له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫رووخانی ده‌وڵه‌ته‌كانیان‪ .‬بزوتنه‌وه‌كانی ئۆكراین‌و سێربس���تان‪،‬‬ ‫بێ توندوتیژیی بوون كه‌ توانیان به‌ مانگرتنێكی چه‌ند هه‌فته‌یی‌و‬ ‫گشتی له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ی كه‌ له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‬ ‫ساخته‌كاریی كردبوو‪ ،‬له‌سه‌ر كار الی ببنه‌ن‪ .‬رۆمانی له‌ وتاره‌كانی‬ ‫رێبه‌ره‌و‌ه ده‌س���تی پێكرد‌و ئه‌و خه‌ڵكه‌ی ك���ه‌ بۆ چه‌پڵه‌ڕێزانی‬ ‫رێبه‌ر ئاماده‌ببوون‪ ،‬له‌ ش���ه‌قامه‌كاندا مانه‌وه‌‌و ده‌وڵه‌ت رووخا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م رووخانه‌ خوێنین بوو‪ ،‬ئه‌گه‌ر چاوئۆشێسكۆ فه‌رمانی‬ ‫به‌ سوپاكه‌یدا خۆپیش���انده‌ران سه‌ركوت بكات‪ ،‬ئه‌گه‌ر زیاتر له‌‬ ‫هه‌زار كه‌س ل ‌ه خه‌ڵكی ناڕازییان كوش���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر چائۆشێسكۆ‬ ‫له‌ ته‌له‌فزیۆن پیرۆزبایی له‌و س���ه‌ركوته‌ی سوپاكه‌ی كرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب���ه‌ به‌یانی هه‌م���ان رۆژ‪ ،‬كاتێك له‌ باڵكۆنی كۆش���كه‌ی خۆی‬ ‫له‌ بۆخارس���ت پیاس���ه‌ی ده‌كرد‪ ،‬گوێی له‌ ه���اواری «مه‌رگ بۆ‬ ‫چائۆشێس���كۆ»بوو‪ ،‬كه‌ ل ‌ه ئه‌نجامدا‌و له‌ رۆژی ‪25‬ی دێسامبری‬ ‫س���اڵی ‪1989‬ی زایینی‪ ،‬له‌ رۆژی جه‌ژنی كریسمه‌س‪ ،‬نیكۆالی‬ ‫چائۆشێس���كۆ‌و ئێلێنای هاوس���ه‌ری پ���اش دادگاییه‌كی كورت‪،‬‬ ‫له‌به‌رچاوی خه‌ڵك تیرباران كران‪.‬‬ ‫به‌پێی ئامار‌ه ره‌س���مییه‌كان ل ‌ه جه‌ره‌یانی شۆڕش جه‌ماوه‌ریی‬ ‫خه‌ڵكی رۆمانی كه‌ له‌ م���اوه‌ی یه‌ك هه‌فته‌دا رژیمی دیكتاتۆری‬ ‫چائۆشێس���كۆی رووخاند‪ 1104 ،‬ك���ه‌س ل ‌ه خه‌ڵك له‌الیه‌ن هێزه‌‬ ‫ئه‌منیی���ه‌كان‌و ئه‌رته‌ش���ی رۆمانی ك���وژران‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا‬ ‫ئامانجه‌ك��� ‌ه كه‌ رووخانی دیكتاتۆر ب���وو‪ ،‬هاته‌دی‌و خه‌ڵك پاش‬ ‫‪ 20‬س���اڵ ره‌نج‌و سته‌م‌و ژیانێكی پڕله‌ دڵه‌ڕاوكێن تۆڵه‌ی خۆیان‬ ‫كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌ بڕوای من ئه‌و وێنه‌یه‌ی كه‌ له‌ كاتی ده‌س���تگیركردنی ئه‌م‬ ‫دیكتاتۆره‌‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی له‌سایتی یوتوپدا هه‌یه‌‪ ،‬ئاوێكه‌ به‌سه‌ر‬ ‫ئاگری توڕه‌یی‌و بێزاریی خه‌ڵكی رۆمانی‪ .‬هه‌س���ت‌و ئێحساس���ی‬ ‫چاوئۆشێسكۆ‌و هاوسه‌ره‌كه‌ی له‌و كاته‌دا كه‌ له‌ نێوان ژاوه‌ژاوه‌‌و‬ ‫هات‌وهاواردا له‌الیه‌ن دوو س���ه‌رباز به‌ په‌ت ده‌به‌س���ترێنه‌وه‌‪ ،‬به‌‬ ‫جوانی هه‌ستی پێده‌كرێت‪.‬‬ ‫ب���ێ گومان چاره‌نوس���ی خامه‌نه‌یی‌و هاوڕێكان���ی یه‌كێكتر له‌‬ ‫ریسواییه‌كانی سیستمی دیكتاتۆری ده‌بێت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫جیهان‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫ئایا ‪ BDP‬به‌هه‌مان چاره‌نووسی ‪ DTP‬ده‌ڕوات؟‌‬

‫ئا‪ :‬هه‌ژیر‬ ‫ب���ه‌دوای داخس���تنی پارت���ی كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫دیموكرات���ی (‪ )DTP‬ل��� ‌ه الی���ه‌ن دادگای‬ ‫توركیاوه‌‪ ،‬پارله‌مانتارانی پێشووی ده‌ته‌پ ‌ه‬ ‫ل ‌ه په‌رله‌مان���ی توركیا بڕیاریاندا له‌س���ه‌ر‬ ‫دروستكردنی پارتێكی نوێ ب ‌ه ناوی پارتی‬ ‫ئاش���تی‌و دیموكراتی (‪ .)BDP‬ئه‌م پارت ‌ه‬ ‫له‌یه‌كه‌مین كۆبوون���ه‌وه‌ی خۆیدا بڕیاری دا‬ ‫ك ‌ه ببێت ‌ه حیزبێك بۆ گشت واڵت‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌كاتێكدای��� ‌ه ك ‌ه به‌هۆی ده‌س���تگیركردنی‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك ل ‌ه ئه‌ندامان���ی ده‌ته‌پ ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌زگا ئه‌منییه‌كان���ی توركی���ا‪ ،‬ل ‌ه چه‌ندین‬ ‫ناوچه‌ی كوردستانی توركیا خۆپیشاندان‌و‬ ‫ناڕه‌زایی گشتیی به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی پێشوو ‌‬ ‫ئیبراهیم بینیچی‌‪ ،‬په‌رله‌مانتار ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ته‌پ ‌ه ك ‌ه ئێستا س���ه‌ربه‌خۆیه‌‪ ،‬له‌بار‌ه ‌‬ ‫ی به‌ده‌په‌و‌ه ب ‌ه روژنامه‌ی‬ ‫ی پارت��� ‌‬ ‫پێكهێنان ‌‬ ‫توده‌ی زه‌م���ان ده‌ڵێ���ت «ده‌مانه‌وێت ب ‌ه‬ ‫ی دیموكراتخواز‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران��� ‌‬ ‫هاوكاری��� ‌‬ ‫ی بنووسین‪ ،‬ده‌مانه‌وێت‬ ‫ی سیاسی ‌‬ ‫پالتفۆرمێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ‌‬ ‫ی ته‌نیاب���وون ب ‌ه پارتێك��� ‌‬ ‫وێن���ا ‌‬ ‫بگۆڕین‪ ،‬ئێستا په‌یوه‌ندیمان پێوه‌یان هه‌یه‌و‬ ‫به‌رده‌وامیش ده‌بین ل ‌ه وتوێژ له‌گه‌ڵیاندا»‪.‬‬ ‫ی به‌ستن له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫ی وتی ئه‌وان په‌یوه‌ند ‌‬ ‫بینیچ ‌‬ ‫ی‬ ‫رێكخراوه‌كاندا به‌باش���تر ده‌زانن‌و كاندید ‌‬ ‫ئه‌و رێكخراوانه‌ش پێش���وازییان لێده‌كرێت‪.‬‬ ‫دواتر وت���ی‌‪« ،‬چه‌ند نوێنه‌رێ���ك هه‌ن ل ‌ه‬ ‫ی كرێكاران‪ ،‬په‌یوه‌ندیش���مان ب ‌ه‬ ‫بزووتنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئ���ازادی‌‌و هاوكارییه‌و‌ه (ئۆده‌پ)ه‌و‌ه‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی خه‌ڵك‬ ‫ی سۆشیال دیموكرات ‌‬ ‫كردووه‌‪ ،‬پارت ‌‬ ‫ی كار (ئه‌مه‌پ)‪ ،‬ئه‌م‬ ‫(س���ه‌هه‌په‌)‪ ،‬پارت��� ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییانه‌ش فراوانده‌كه‌ین»‪.‬‬ ‫(‪)BDP‬‬ ‫دامه‌زراندن���ی‬ ‫ب���ه‌دوای‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی تورك ئه‌ندامانی ئه‌م پارت ‌ه‬ ‫ئاگادار ده‌كه‌نه‌وه‌ك ‌ه پارته‌كه‌یان ب ‌ه ده‌ردی‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنام ‌ه ‌‬ ‫(‪ )DTP‬نه‌چێت‪ .‬ل ‌ه راپۆرتێك ‌‬ ‫ی توده‌یس زه‌ماندا هاتووه‌‪،‬‬ ‫توركی‌‪ -‬ئینگلیز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ش���اهین ‌‬ ‫هه‌فته‌ی رابردوو مێهمه‌ت عه‌ل ‌‬ ‫ی «ئه‌گه‌ر‬ ‫ی توركیا وت ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان ‌‬ ‫س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ئه‌م هاوڕێیان ‌ه ده‌یانه‌وێت سیاسه‌ت بكه‌ن‌و‬ ‫ی بكه‌ن‪،‬‬ ‫ی تورك��� ‌‬ ‫خزم���ه‌ت ب ‌ه جه‌م���اوه‌ر ‌‬ ‫ی رابردوویاندا بچنه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێت ب ‌ه كاره‌كان��� ‌‬ ‫ی رابردوو دووب���ار‌ه نه‌بێته‌وه‌«‪ .‬‬ ‫بۆ ئ���ه‌و‌ه ‌‬

‫ی پرسیاری‬ ‫ی ش���اهین ل ‌ه وه‌اڵم ‌‬ ‫ئه‌م لێدوان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس���ێكدا بوو ده‌رب���ار‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ته‌پ ‌ه به‌نیازن‬ ‫ك ‌ه ئه‌ن���دام په‌رله‌مانان��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌كه‌ك���ه‌‌و كه‌مپ ‌‬ ‫ی ئاواره‌كان��� ‌‬ ‫س���ه‌ردان ‌‬ ‫ی عێراق بكه‌ن‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫مه‌خمور ل ‌ه باكوور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی «پێویست ‌ه وانه‌یه‌ك ل ‌ه ئه‌زموونه‌كان ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫رابردوو وه‌ربگرن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م ش���تان ‌ه هه‌ر‬ ‫ی قورس‬ ‫له‌سه‌ره‌تاو‌ه بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وا بۆ خه‌ڵك ‌‬ ‫ده‌بێت بزووتنه‌وه‌كانیان پۆزه‌تیڤ ببینن‪».‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌رله‌مانتاران ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندیكردن ‌‬ ‫ده‌رب���ار‌ه ‌‬ ‫ی به‌ده‌په‌وه‌‪ ،‬ش���اهین‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫ده‌ته‌پ ‌ه ب ‌ه پارت ‌‬ ‫وت���ی‌‪ ،‬له‌و‌ه تێده‌گه‌م ك ‌ه ب���ۆ په‌یوه‌ندییان‬ ‫ی‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت زۆر وریا بن بۆئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌مان چاره‌نووس ‌‬ ‫ل ‌ه داهاتوودا رووبه‌ڕوو ‌‬ ‫پێشوو نه‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش له‌كاتێكدای��� ‌ه ك��� ‌ه له‌وماوه‌یه‌ی‬ ‫پاش داخس���تنی ده‌ته‌په‌‪ ،‬پۆلیسی توركیا‬ ‫چه‌ندین كه‌س ل��� ‌ه ئه‌ندامانی ئ���ه‌و پارت ‌ه‬ ‫ده‌س���تگیرده‌كات ك��� ‌ه له‌نێویان���دا چه‌ند‬ ‫ی كورد ده‌بینرێن‬ ‫س���ه‌رۆك ش���اره‌وانییه‌ك ‌‬ ‫ی ده‌ته‌پ ‌ه بوون‌و‬ ‫ك ‌ه پێشتر س���ه‌ر ب ‌ه پارت ‌‬ ‫ی په‌كه‌ك��� ‌ه بوونیان‬ ‫ئه‌مه‌ش ب��� ‌ه تۆمه‌ت��� ‌‬ ‫ی ل ‌ه راپۆرتێكدا‬ ‫ی بی‌‪.‬بی‌‪.‬س��� ‌‬ ‫بووه‌‪ .‬س���ایت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵس���وڕاوان ‌‬ ‫ب���اس ل ‌ه ده‌س���تگیركردن ‌‬ ‫ی ك���ورده‌كان ده‌كات‬ ‫سیاس���ی‌‌و رێكخراوه‌ی ‌‬ ‫ل ‌ه توركیاو ده‌نووسێت‪ ،‬هێرشه‌ك ‌ه ل ‌ه یانز‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دوو پارت ‌‬ ‫پارێزگا ئه‌نجام���دراوه‌‪ ،‬ل ‌ه دژ ‌‬ ‫یاس���اغكراو‪ ،‬یه‌كه‌میان په‌كه‌كه‌و دووه‌میان‬ ‫ی چه‌ندین‬ ‫ی بوو‌ه هۆ ‌‬ ‫ده‌ته‌پ ‌ه ك ‌ه یاساغكردن ‌‬ ‫ی توركیاو‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ناڕه‌زایی ل ‌ه باش���وور ‌‬ ‫ی سه‌رۆك‬ ‫ی ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان ‌‬ ‫دژایه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫ی به‌دواداهات‪ .‬هه‌ر له‌بار‌ه ‌‬ ‫وه‌زیرانیش ‌‬ ‫ده‌ستگیركردنه‌و‌ه بی بی سی ده‌نووسێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌نێ���وان ده‌س���تگیركراواندا نۆ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی بوونیان هه‌ی ‌ه ك ‌ه پێشتر سه‌ر ب ‌ه‬ ‫شاره‌وان ‌‬ ‫ی ده‌ته‌پ ‌ه بوون‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه ل ‌ه چه‌ندین‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی مرۆڤ ك ‌ه ژماره‌یان‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ی بوار ‌‬ ‫هه‌ڵسوڕاو ‌‬ ‫ی ده‌ستگیراوه‌كانیش‬ ‫(‪)35‬كه‌س ده‌بێت‪ ،‬كۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫(‪)80‬كه‌س ده‌بن‪ .‬ده‌میر چه‌لیك سه‌رۆك ‌‬ ‫به‌ده‌پ��� ‌ه ل ‌ه لێدوانێكی���دا رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌و‬ ‫ی زیاتر ل ‌ه كۆمه‌ڵگه‌دا‬ ‫ئۆپه‌راسیۆن ‌ه پشێوی ‌‬ ‫دروستده‌كات‪.‬‬ ‫هاوکات به‌گوێره‌ی رۆژنامه‌ی (ئه‌رمێنیان‬ ‫ویکلی) ب ‌ه بڕیاری س���ه‌ردۆزگه‌ریی ش���اری‬ ‫ئامه‌د‪ ،‬بۆ ماوه‌ی ‪ 24‬کاتژمێر مافی دیتنی‬ ‫پارێزه‌ر له‌ هه‌موو گیراوان قه‌ده‌غه‌ کراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه ده‌س���تگیرکردنی ئه‌ندامانی‬ ‫ده‌ته‌پ���ه‌‪ ،‬رۆژنام���ه‌ی (ئه‌رمێنیان ویکلی)‬ ‫چاپ���ی تورکیا ل��� ‌ه ژێر ن���اوی «ده‌وڵه‌تی‬ ‫ت���ورک ش���ه‌ڕی ب��� ‌ه دژی بزووتن���ه‌وه‌ی‬ ‫مه‌ده‌نی���ی کورد راگه‌یان���دووه» بابه‌تێکی‬

‫ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی خۆپیشانده‌رانی کورد له‌گه‌ڵ پۆلیسی تورک‬ ‫ب ‌ه زمانی ئینگلی���زی باڵوکردۆته‌وه‌‌و ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ده‌کات ک ‌ه «هه‌واڵه‌ک ‌ه وه‌ک ش���ۆکێک‬ ‫واب���وو‪ ،‬چوونک ‌ه پارله‌مانتارانی پێش���ووی‬ ‫ده‌ته‌پ ‌ه رایانگه‌یاندبوو ک ‌ه ده‌یانه‌وێ هه‌وڵ ‌ه‬ ‫سیاس���ییه‌کانیان ل��� ‌ه پارله‌مان���ی تورکیا‬ ‫درێ���ژ‌ه پێبده‌ن»‪ .‬ل��� ‌ه الیه‌ک���ی دیکه‌و‌ه‬ ‫سه‌رۆکی شاره‌وانیی شاری ئامه‌د‪ ،‬عوسمان‬ ‫بایده‌میر سه‌باره‌ت به‌م هه‌ڵمه‌ته‌ی پۆلیس‬ ‫له‌‌لێدوانێک���دا بۆ رۆژنام���ه‌کان ب ‌ه زمانێکی‬ ‫توند ئه‌و هێرش���ه‌ی پۆلیس���ی تورکیای بۆ‬ ‫سه‌ر چاالکانی سیاسیی کورد مه‌حکو ‌م کرد‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی(ئه‌رمێنیان ویکلی) که‌ عوسمان‬ ‫بایده‌میر ب ‌ه «که‌سایه‌تییه‌کی له‌سه‌ره‌خۆ و‬ ‫پشوودرێژ» وه‌سف ده‌کا‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێ ک ‌ه‬ ‫لێدوانه‌که‌ی بایده‌میر نیشانه‌ی توڕه‌ییه‌کی‬ ‫له‌ڕاده‌به‌ده‌ری رای گشتیی کوردییه‌‪.‬‬ ‫ب��� ‌ه گوێره‌ی ئاژانس���ی هه‌واڵ���ی فورات‪،‬‬ ‫بایده‌می���ر ل��� ‌ه پرێ���س کۆنفرانس���ه‌که‌یدا‬ ‫رایگه‌یاند «ئه‌گه‌ر پرۆسه‌ی له‌ناوبردن به‌و‬ ‫ش���ێوه‌ی ‌ه درێژه‌ی هه‌بێ‪ ،‬ب ‌ه ئاشکرا پێتان‬ ‫ده‌ڵێ���م ک��� ‌ه رۆژێک دێ تاق ‌ه که‌س���ێکیش‬ ‫نادۆزنه‌و‌ه ده‌س���تی بۆ درێژ که‌ن‪ ...‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ل��� ‌ه قوربانی���دان‌و گرتووخان��� ‌ه ده‌ترس���ێ‬ ‫نام���ه‌رده‌‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه ب ‌ه خه‌یاڵ���ی هیچکام ل ‌ه‬ ‫ئێمه‌دا نای���ه‪ .‬ئه‌وانه‌ی ل ‌ه ئۆپه‌راس���یۆنی‬ ‫ئه‌مڕۆدا گیراون‪ ،‬کام قانوونه‌یان پێش���ێل‬ ‫کردووه‌‌‪ ،‬ئێمه‌ش ئه‌وا هه‌موومان پێش���ێلی‬ ‫ده‌که‌ی���ن‌و به‌رده‌وامی���ش ده‌بین له‌س���ه‌ر‬

‫پێشێلکردنی‪ .»...‬له‌ده‌ربڕینی ناڕه‌زایی بۆ‬ ‫ئ���ه‌م هه‌ڵمه‌ته‌ی پۆلیس تورك‪ ،‬ل ‌ه چه‌ندین‬ ‫ناوچه‌ی كوردس���تانی توركیا خۆپیشاندان‬ ‫ك���را‌و ك ‌ه له‌هه‌ندێك ش���وێندا تێكهه‌ڵچوون‬ ‫ل ‌ه نێوان خه‌ڵك‌و هێزه‌كانی پۆلیس روییدا‌و‬ ‫چه‌ندین كه‌سیش ده‌ستگیركران‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و رووداوان ‌ه ل��� ‌ه باكوری كوردس���تان‬ ‫له‌كاتێكدای��� ‌ه ك��� ‌ه ل ‌ه م���اوه‌ی هه‌فته‌كانی‬ ‫رابردوو چه‌ندین كه‌سایه‌تی‌و الیه‌نی توركیا‬ ‫س���ه‌ردانی هه‌ولێ���ری پایته‌خت���ی هه‌رێمی‬ ‫ی‬ ‫كوردس���تانیان ك���رد‪ ،‬له‌وان���ه‌‪ :‬وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی توركیا «ئه‌حمه‌د داود ئۆغلو»‪،‬‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی ‪‌AKP‬و‬ ‫ی به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك كورد ‌‬ ‫په‌رله‌مانت���ار ‌‬ ‫ی ئه‌ردۆغان «دنگیر میر‬ ‫ی پێش���وو ‌‬ ‫جێگیر ‌‬ ‫ی توركیا‬ ‫ی ناوخۆ ‌‬ ‫محه‌مه‌د فورات»‪ ،‬وه‌زیر ‌‬ ‫ی یه‌ك‬ ‫«به‌ش���یر ئه‌تاالی‌«‪ ،‬یه‌ك ب���ه‌دوا ‌‬ ‫هاتنه‌ هه‌ولێر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆ ‌‬ ‫ی وه‌زی���ر ‌‬ ‫ی س���ه‌ردانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌كات ‌‬ ‫ی توركیا‬ ‫توركیادا ب���ۆ هه‌ولێ���ر‪ ،‬میدیاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ئه‌وه‌یان ئاشكرا كرد ك ‌ه مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ریالكان ‌‬ ‫ی كه‌مپ ‌‬ ‫سه‌ردانه‌ك ‌هی‌‪ :‬داخستن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق)‪ ،‬گه‌ڕاندنه‌و‌ه ‌‬ ‫په‌كه‌ك ‌ه ل ‌ه (باكو‌ور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌خم���ور‌و راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی كه‌مپ ‌‬ ‫ئاواره‌كان��� ‌‬ ‫ی هه‌رێم ‌ه دژ به‌په‌كه‌كه‌‪ .‬ل ‌ه پاش‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تورك ‌‬ ‫ی میللیه‌ت ‌‬ ‫دیداره‌ك���ه‌ش رۆژنام��� ‌ه ‌‬ ‫ی به‌شداره‌و‌ه‬ ‫ی چه‌ند س���ه‌رچاوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌زار ‌‬ ‫ی مه‌س���عود بارزانی‌‪ ،‬س���ه‌رۆكی‬ ‫له‌دی���دار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌زیر ‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‌و به‌شیر ئه‌ته‌اڵ ‌‬

‫ی توركی���او‌ه ئاماژ‌ه ب���ه‌وه‌ده‌كات‬ ‫ناوخ���ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی میوانداریكردن ‌‬ ‫ی هه‌رێم پێشنیاز ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ pkk‬كردوو‌ه له‌شاره‌كان ‌‬ ‫س���ه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی كوردس���تان‌و متمانه‌پێكردنیان ب ‌ه‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی به‌مه‌رجێك‬ ‫ی چه‌كداری ‌‬ ‫وازهێن���ان له‌خه‌بات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پرس��� ‌‬ ‫توركی���ا له‌مپه‌ر بۆ چاره‌س���ه‌ر ‌‬ ‫ی ‪140‬‬ ‫ی م���اد‌ه ‌‬ ‫كه‌رك���وك‌و جێبه‌جێكردن��� ‌‬ ‫ی ئه‌م سه‌رچاوان ‌ه‬ ‫دروس���ت نه‌كات‪ .‬به‌وت ‌ه ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی ئاسانكاریكردنیش��� ‌‬ ‫ی ئاماده‌ی ‌‬ ‫بارزان ‌‬ ‫ی مه‌خمور‬ ‫ی كه‌مپ ‌‬ ‫ی ئاواره‌كان��� ‌‬ ‫گه‌ڕان���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ربڕیو‌ه بۆ توركیا له‌پێناو س���ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی له‌توركیا‌و‬ ‫ی دیموكراس��� ‌‬ ‫ی كرانه‌و‌ه ‌‬ ‫پرۆژ‌ه ‌‬ ‫ی به‌بیر وه‌فد‌ه توركییه‌ك ‌ه هێناوه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ك��� ‌ه توركیا وه‌ك پردێ���ك وه‌های ‌ه له‌نێوان‬ ‫ی كوردستانیش‬ ‫ئه‌وروپا‌و رۆژهه‌اڵت‌و هه‌رێم ‌‬ ‫ده‌توانێ���ت توركی���ا په‌یوه‌س���ت ب���كات‬ ‫ی عێراقه‌وه‌‌و درێژ‌ه به‌و پرد‌ه‬ ‫به‌ناوچه‌كانیتر ‌‬ ‫بدات ئه‌گه‌ر خۆی‌ بیه‌وێت‪.‬‬ ‫ب��� ‌ه گه‌ڕان���ه‌و‌ه ب���ۆ راب���ردووی حیزب��� ‌ه‬ ‫کوردیی���ه‌کان ل��� ‌ه تورکیا ک ‌ه ب ‌ه ش���ێوه‌ی‬ ‫قانون���ی کاریان کردووه‌‪ ،‬پرس���یاری ئه‌و‌ه‬ ‫دێت��� ‌ه ئ���اراو‌ه ک ‌ه ت���ا چه‌ند چاره‌نوس���ی‬ ‫به‌ده‌پ ‌ه وه‌ک چاره‌نووس���ی ئه‌وانی لێدێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئاش���کرای ‌ه ئاڵوگۆڕ‌ه سیاسییه‌كان‬ ‫ل ‌ه توركیا‌و ب ‌ه تایبه‌تی سیاس���ه‌تی توركیا‬ ‫به‌رامب���ه‌ر ب ‌ه كورد هه‌ڵگ���ری ئه‌و په‌یامه‌ن‬ ‫ك ‌ه ئاڵوگۆڕێكی زیاتر له‌داهاتوودا له‌و واڵت ‌ه‬ ‫چاوه‌ڕوان ده‌كرێت‪.‬‬

‫جیهان ل ‌ه ساڵی رابردوو‬

‫‪ 2009‬ساڵی شه‌ڕ‪ ،‬قه‌یران‌و ئانفڵۆنزای به‌راز‬ ‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬ ‫س���اڵی ‪ 2009‬تێپه‌ڕی‌و كه‌متركه‌س���ێك‬ ‫هه‌ی ‌ه ب ‌ه چاك ‌ه باس���ی ئه‌م ساڵ ‌ه بكات‪.‬‬ ‫س���اڵێك ك ‌ه ش���ه‌ڕ‌ه گه‌وه‌ركانی جیهان‬ ‫تێیدا هه‌ر ب���ه‌رده‌وام ب���وو‪ ،‬ئانفۆاڵنزای‬ ‫به‌رازیش زیای ك���رد‌و قه‌یرانی ئابوریش‬ ‫هه‌ر به‌رده‌وامبوو‪.‬‬

‫ساڵی شه‌ڕ‬ ‫بارودۆخی ئه‌فغانستان تاڕاده‌یه‌ك ئاوێنه‌ی‬ ‫بااڵنوێنی س���اڵی ‪2009‬یه‌‪ .‬ئۆباما سه‌رۆك‬ ‫كۆم���اری نوێ���ی ئه‌مریكا به‌ڵێن���ی دا كه‌‬ ‫ئاڵوگۆڕێكی گه‌وه‌ره‌ له‌م ش���ه‌ڕه‌دا دروست‬ ‫ده‌بێت‪ .‬به‌اڵم هیچ ش���تێك رووی له‌ باشی‬ ‫نه‌كرد‪ .‬شه‌ڕی به‌جێماوی جۆرج بوش بوو‬ ‫به‌ ش���ه‌ڕ ئه‌وو ناچاریكرد كه‌ س���ه‌ربازێكی‬ ‫زیاتر بۆ ئه‌فغانستان ره‌وانه‌ بكات‌و شه‌ڕه‌كه‌‬

‫قورس���تربكات‪ .‬له‌ ئێس���تادا ژماره‌ی هێز‌ه‬ ‫رۆژئاوایی���ه‌كان له‌ ئه‌فغانس���تان نزیك به‌‬ ‫‪ 100‬هه‌زار كه‌س���ه‌‌و ئه‌مه‌ش ئاماژه‌یه‌كه‌ بۆ‬ ‫ناڕوونبوونی بارودۆخی داهاتوو له‌م واڵته‌‪.‬‬ ‫ره‌وت���ی تاڵیب���ان كێش���ه‌ی هاوبه‌ش���ی‬ ‫ئه‌وفغانس���تان‌و پاكستانه‌‪ .‬ساڵی ‪ 2009‬بۆ‬ ‫پاكس���تانیش هه‌م باش ب���وو هه‌م خراپ‪.‬‬ ‫باش بوو بۆ ئه‌وه‌ی س���ه‌رۆك كۆمار ئاسف‬ ‫عه‌ل���ی زه‌رداری‪ ،‬به‌ پیچه‌وان���ه‌ی نه‌ریتی‬ ‫هه‌میش���ه‌یی‪ ،‬ده‌ستی له‌ پشتگیری كردنی‬ ‫تاڵیب���ان هه‌ڵگ���رت‌و هاوپه‌یمانی خۆی له‌‬ ‫گه‌ڵ واڵتانی ئوروپایی‌و ئه‌مریكا راگه‌یاند‪.‬‬ ‫له‌م س���اڵه‌دا ده‌وڵه‌تی پاكس���تان له‌گه‌ڵ‬ ‫تاڵیبان كه‌وته‌ ش���ه‌ڕه‌وه‌‪ ،‬تا راده‌یه‌ك كه‌‬ ‫به‌ پێش���ڕه‌وییه‌كانی هێزی تاڵیبان بوونی‬ ‫ده‌وڵه‌تی پاكستان كه‌وته‌ مه‌ترسییه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ی سوپای ئه‌و واڵته‌‬ ‫به‌جدیی كه‌وێته‌ شه‌ڕ له‌گه‌ڵ تالێباندا‪ .‬له‌م‬ ‫ساڵه‌دا ته‌قینه‌وه‌كان له‌ پاكستان به‌رده‌وام‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫شه‌ڕی ئیسراییل‌و فه‌له‌ستین له‌م ساڵیشدا‬ ‫به‌رده‌وام بوو‪ ،‬هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ساڵ شه‌ڕی‬ ‫س���ێ هه‌فته‌یی غه‌زه‌ روویدا ك���ه‌ زیاتر له‌‬ ‫هه‌زار كوژراوی لێكه‌وتوه‌‪ .‬به‌دوای كۆتایی‬ ‫ش���ه‌ڕ دواڕۆژێكی باشتر وێنا ده‌كرا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیس���راییل له‌سه‌ردروس���تكردنی‬ ‫شارۆچكه‌ جووله‌كه‌ نش���ینه‌كان به‌رده‌وام‬

‫ب���وو ك���ه‌ بووه‌ه���ۆی زیات���ر توڕه‌بوونی‬ ‫فه‌له‌ستینییه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی ساڵی ‪ 2009‬له‌ چاو ساڵه‌كانی تر‬ ‫بۆ عێراق باشتربوو‪ ،‬به‌اڵم شه‌ڕوكێشه‌كان‬ ‫هه‌ر ب���ه‌رده‌وام بوو‪ .‬له‌ب���اری ئابورییه‌وه‌‬ ‫قه‌ی���ران هاته‌ئ���اراوه‌‪ ،‬تی���رۆر‌و ته‌قینه‌وه‌‬ ‫له‌و واڵته‌دا هێش���تا به‌رده‌وامه‌‪ .‬گرنگترین‬ ‫هه‌واڵ بۆ عێراق رێكه‌وتنی له‌س���ه‌ر یاسای‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان بوو له‌ الیه‌ن كورد‌و عه‌ره‌بی‬ ‫شێعه‌‌و سوننه‌‪.‬‬ ‫به‌رنام���ه‌ ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران له‌ س���اڵی‬ ‫‪2009‬دا گه‌یش���ته‌ قۆناغێكی نوێ‪ ،‬كۆماری‬ ‫ئیسالمی له‌سه‌ر درێژه‌دان به‌ به‌رنامه‌كانی‬ ‫س���ووره‌‌و واڵتان���ی رۆژئ���اوا‌و ئه‌مریكاش‬ ‫گوشاره‌كان زیاتر ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌واڵه‌كانی ئێران‬ ‫له‌ س���اڵی رابردوودا تایبه‌ت به‌ مه‌سه‌له‌ی‬ ‫ئه‌تۆمی نه‌بوو‪ ،‬ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ناڕه‌زایی خه‌ڵكی ئێران له‌ دوای سیناریۆی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی س���ه‌رۆك كۆماریی یه‌كێك‬ ‫ل���ه‌و رووداوانه‌ بوو كه‌ رووپ���ه‌ڕی هه‌موو‬ ‫رۆژنامه‌كانی جیهانی گرته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ ئه‌فریقاش ش���ه‌ڕ له‌ س���ودان‌و كۆنگۆ‬ ‫به‌رده‌وام بوو‪ .‬س���ودان سااڵنێكه‌ كه‌ شه‌ڕ‬ ‫ته‌نگی پێهه‌ڵچنیوه‌‪ .‬له‌ ساڵی ‪ 2009‬دۆخه‌كه‌‬ ‫خراپت���ر بوو‪ .‬دارفۆری پایته‌خت‪ ،‬ش���اری‬ ‫ئاواره‌یی‌و برس���یه‌تی بوو‪ .‬له‌ ئێس���تادا له‌‬ ‫ناوچه‌ی دارفۆر ‪ 2‬ملیۆن‌و نیو ئاواره‌هه‌یه‌‌و‬

‫زیاتر له‌ ‪%75‬ی خه‌ڵكی سودان پێویستیان‬ ‫به‌ئاوو خۆراكه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌ڕی ناوخۆی كۆنگۆ چه‌ندین ساڵه‌ كه‌‬ ‫ش���یرازه‌ی ئه‌م واڵته‌ی تێكداوه‌‪ .‬له‌ماوه‌ی‬ ‫‪ 12‬ساڵی رابردوودا نزیك به‌ شه‌ش ملیۆن‬ ‫ك���ه‌س ك���وژراون‌و هه‌زاران ك���ه‌س ئاواره‌‬ ‫بوون‪ .‬نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كانیش چاره‌ی ئه‌م‬ ‫كێشانه‌ی پێناكرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌حاڵێكدایه‌‬ ‫ك���ه‌ میدی���ا نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی���ش هی���چ‬ ‫سه‌رنجێكی ئه‌وتۆ به‌م ناوچه‌یه‌ ناده‌ن‪.‬‬ ‫گه‌رمای زه‌وی‌و ئانفڵۆنزای به‌راز‬ ‫مه‌سه‌له‌ی ژینگه‌‌و گه‌رمای زه‌وی له‌ساڵی‬ ‫رابردووا زیاتر قسه‌ی له‌سه‌ركرا‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫كه‌ له‌ كۆتایی ساڵدا بۆ چاره‌سه‌ری گه‌رمای‬ ‫زه‌وی‌و پیس���بوونی ژینگ���ه‌ كۆنفرانس���ی‬ ‫كۆپنهاگ دروست بوو‪ ،‬ئه‌گه‌رچی سه‌ره‌ڕای‬ ‫به‌شداری هه‌موو هێزه‌گه‌وره‌كانی دنیا له‌م‬ ‫كۆنفرانس���ه‌ نه‌توانرا چاره‌سه‌رێكی ئه‌وتۆ‬ ‫بۆ مه‌س���ه‌له‌ی پیس���بون‌و گه‌رمای زه‌وی‬ ‫بخرێته‌ڕوو‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی به‌راز له‌ هه‌ندێك له‌ كلتوره‌كان‬ ‫نیش���انه‌ی خۆش���به‌ختییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب���ۆ‬ ‫س���اڵی ‪ 2009‬به‌راز بوو ب���ه‌ هێمایه‌ك بۆ‬ ‫به‌دبه‌خت���ی‪ ...‬س���ه‌رهه‌ڵدانی نه‌خۆش���ی‬ ‫ئانفڵۆنزای به‌راز له‌م س���اڵدا سه‌راسه‌ری‬ ‫جیهانی نیگه‌ران كرد‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫وتووێژ‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪7‬‬

‫کۆنترۆڵکردنی پێوه‌ندییه‌کانی موبایل‬ ‫یان ته‌نیا تۆمار‌و ئارشیڤ ده‌كرێت‌و دواتر‬ ‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬ ‫پێداچوونه‌وی له‌سه‌ر ده‌كرێت‪ .‬كۆنترۆڵ ب ‌ه‬ ‫گوێبیستكردن‌و كۆنترۆڵی موبایل به‌ چ هیچ شێوه‌یه‌ك ئاشكرا نییه‌‌و قوربانی هیچ‬ ‫مانایه‌كه‌؟ ئه‌م كاره‌ به‌ چ شێوازگه‌لێك كاتێك به‌و‌ه نازانێت ك ‌ه كۆنترۆڵ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌نجامده‌درێت؟ ئایا ده‌زگا ئه‌منییه‌كان ئه‌وه‌ش نی ‌ه ك ‌ه ده‌نگێكی زیاده‌ هه‌بێت‬ ‫ده‌توانن میكرۆفۆنی موبایلی كه‌سێك‪ ،‬ب ‌ه یان ل ‌ه وتووێژدا وستان هه‌بێت‪ .‬چۆنایه‌تی‬ ‫بێ ئه‌وه‌ی خۆی بزانێت‪ ،‬رۆشن بكه‌ن؟ وتووێژ هیچ جیاوازییه‌كی نیه‌‪ .‬ده‌زگا‬ ‫هه‌روه‌ها چه‌ندین پرسیاری دیك ‌ه ك ‌ه ئه‌منیه‌كان هیچ نیشانه‌یه‌ك ل ‌ه خۆیان‬ ‫شاره‌زای موخابه‌رات‪ ،‬مه‌حمودی ته‌جه‌لی ده‌رناخه‌ن‪ .‬ژماره‌‌و شوێنی ئه‌و كه‌سانه‌ی‬ ‫مێهر‪ ،‬له‌ دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ به‌شی فارسی له‌گه‌ڵ ژماره‌ی قوربانیدا پێوه‌ندی ده‌گرن‪،‬‬ ‫رادیۆ ئاڵمان وه‌اڵمیان ده‌داته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه لێره‌دا تۆمار ده‌كرێت‪ .‬هه‌رچه‌شنه‌ چاالكی دیك ‌ه‬ ‫وه‌ك گواستنه‌وه‌ی پێوه‌ندی بۆ ژماره‌یه‌كی‬ ‫به‌شێكی بۆ كوردی وه‌رگێڕدراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫دیكه‌ (‪ )Call Divert‬یان كۆنفرانسی‬ ‫سێ كه‌سی‌و‪ ...‬تۆمار ده‌كرێت‪ .‬رۆژنامه‌ی‬ ‫ئایا ئێران ده‌توانێت تۆڕی پێوه‌ندی‬ ‫«تاتس» ل ‌ه برلین نوسیبووی كه‌ ئێران‬ ‫موبایل كۆنترۆڵ بكات؟‬ ‫(‪DPI Deep Packet‬‬ ‫له‌ ئێران ئه‌گه‌ر تۆڕێكی موخابه‌راتی‌و تیكنۆلۆژی‬ ‫كۆمپانیایه‌كی موبایل ئه‌گه‌ری كۆنترۆڵ‌و ‪ )Inspection‬بۆ كۆنترۆڵی ئینترنێت هه‌یه‌‪.‬‬ ‫گوێبیستی نه‌بێت‪ ،‬قانون رێگه‌ی پێنادات ئه‌گه‌ر ئه‌م ‌ه راست بێت به‌و مانای ‌ه ك ‌ه‬ ‫كاربكات‪ .‬ئه‌مه‌ش ته‌نیا تایبه‌ت به‌ ئێران ده‌زگا ئه‌منیه‌كان ده‌توانن هه‌موو پاكه‌تی‬ ‫نییه‌‪ .‬زۆرێك له‌ واڵتان قانون داوای ئه‌و زانیارییه‌كان بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫سیستم ‌ه ل ‌ه كۆمپانیاكانی خزمه‌تگوزاری‬ ‫ئه‌م رۆژان ‌ه باس له‌وه‌ده‌كرێت كه‌ ده‌زگا‬ ‫موبایل‌و پێوه‌ندی ده‌كات‪ .‬له‌مڕوو‌ه هه‌ر‬ ‫تۆڕێكی مه‌خابه‌راتی یان ئینترنێتی كه‌ ل ‌ه ئه‌منییه‌كان ده‌توانن میكرۆفۆنی موبایلی‬ ‫ئێران كارده‌كات‪ ،‬به‌ پێی قانون ده‌بێت كه‌سێك ب ‌ه بێ ئه‌وه‌ی خۆی بزانێت رۆشن‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ئایا ئه‌مه‌ ده‌كرێت؟‬ ‫سیستمی كۆنترۆڵ یان گوێبیستی هه‌بێت‪.‬‬ ‫وای ‌ه دروسته‌‪ .‬ئه‌م ‌ه مومكینه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر موبایل‬ ‫رۆشن بێت‌و ل ‌ه حاڵه‌تی (‪)Standby‬بێت‪،‬‬ ‫گوێبیست یان كۆنترۆڵ یانی چی؟‬ ‫گوێبیستی كردن وه‌ك مانای وشه‌كه‌ ده‌ڵێت‪ ،‬ده‌كرێت میكرۆفۆنه‌كه‌ی له‌ مه‌ركه‌زه‌و‌ه رۆشن‬ ‫به‌و مانایه‌ كه‌ دامه‌زراوه‌یه‌كی قانونی‌و بكرێت‌و گوێ له‌ قسه‌كان بگیرێت‪ .‬كه‌سی‬ ‫ئیتالعاتی ئه‌گه‌ر ب ‌ه پێویستی بزانێت خاوه‌ن موبایل ته‌نیا ل ‌ه خاڵی بوونه‌و‌ه‬ ‫ده‌توانێت چاودێریی ژماره‌ی موبایلێك باتری یان هه‌وڵی زیاله‌ راده‌ی موبایله‌كه‌ی‬ ‫بكات‪ ،‬یان رونتر‪ ،‬هه‌موو پێوه‌ندییه‌كان‪ ،‬بۆ دۆزینه‌وه‌ی زۆرترین شه‌به‌ك ‌ه (ئانتین)‬ ‫كورته‌نامه‌ی نوسراو (‪‌)SMS‬و وێنه‌یی ده‌توانێت ب ‌ه چاالكی نائاسایی ته‌له‌فونه‌كه‌ی‬ ‫(‪ ،)MMS‬پێوه‌ندی ئێنترنێت (‪ )GPRS‬ك ‌ه بزانێت‪ .‬ته‌نیا رێگه‌ی به‌ره‌وڕوو بوونه‌و‌ه‬ ‫به‌و ژماره‌ موبایل ‌ه ده‌گات یان له‌و ژماره‌و‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ ته‌نیا ده‌رهێنانی‬ ‫باتری موبایله‌‪ .‬ده‌رهاوردنی سیمكارت ب ‌ه‬ ‫ده‌ڕوات‪ ،‬كۆنترۆڵ‌و چاودێری بكات‪.‬‬ ‫‪ -‬ئه‌م كۆنترۆڵه‌ ده‌توانێت هاوكات بێت ته‌نیایی كێشه‌ك ‌ه چاره‌سه‌ر ناكات‪ ،‬چونك ‌ه‬

‫ته‌نیا ژماره‌ ته‌له‌فون (‪‌)MSISDN‬و‬ ‫(‪ )IMSI‬نین ك ‌ه ل ‌ه تۆڕدا تۆمار ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ژماره‌ی (‪)IMEI‬یش تۆمار ده‌كرێـت‬ ‫كه‌ ب ‌ه پێی ئه‌و‌ه خودی ده‌زگای موبایل‬ ‫كۆنترۆڵ ده‌كرێت‪ .‬به‌م پێی ‌ه ته‌له‌فۆنی بێ‬ ‫سیمكارتیش ئه‌گه‌ر رۆشن بێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫شه‌به‌كه‌دا پێوه‌ندی هه‌یه‌‌و ده‌كرێت شوێن‬ ‫پێی هه‌ڵبگیرێت‪.‬‬

‫خانه‌ی شه‌به‌كه‌دا بوو‪ ،‬ك ‌ه ده‌یتوانی ل ‌ه‬ ‫مه‌ودایه‌كی چه‌ند سه‌دمتری یان چه‌ند‬ ‫كیلۆمتری (به‌ پێی راده‌ی ئه‌و خانه‌یه‌)‬ ‫بدوزرێته‌وه‌ (‪ .)Cell ID‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫به‌ كه‌ڵكوه‌رگرتن له‌ زانیاریی خانه‌كانی‬ ‫دراوسێ‌و له‌وانه‌ توانای سیگناڵی ناردنیی‬ ‫ته‌له‌فون‪ ،‬یان كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌ سیستمی‬ ‫(‪( )GPS‬ئه‌گه‌ر ته‌له‌فونی موبایله‌كه‌ ئه‌م‬ ‫سیستمه‌ی بێت)‪ ،‬هه‌ره‌وه‌ها به‌كه‌ڵك‬ ‫وه‌رگرتن له‌ شێوازگه‌لی تایبه‌ت‪ ،‬ده‌كرێت‬ ‫به‌وردیی شوێنه‌كه‌ی بدۆزرێته‌وه‌‪ .‬ئێستا‬ ‫به‌ پێی ئه‌م زانیارییان ‌ه ده‌كرێت چه‌ندین‬ ‫كاری گرنگ بكرێت‪ ،‬له‌وانه‌‪:‬‬ ‫ چوارچێوه‌یه‌ك له‌سه‌ر خه‌ریت ‌ه پێناسه‌‬‫بكرێت‌و ئه‌گه‌ر كه‌سی شوێن مه‌به‌ست ئه‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌ی به‌جێهێشت‪ ،‬یان چووه‌ ناو‬ ‫چوارچێوه‌یه‌كی دیكه‌‪ ،‬تۆڕی چاودێری‬ ‫ئاگادار ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ ئه‌گه‌ر چه‌ندین كه‌سی تایبه‌ت كه‌ له‌ژێر‬‫چاودێریدان‪ ،‬بێنه‌ ناو چوارچێوه‌یه‌كی‬ ‫تایبه‌ت‪ ،‬یان ئه‌و شوێنه‌ به‌جێبێڵن‪ ،‬تۆڕی‬ ‫چاودێری ئاگادار ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ تۆڕی چاودێری بۆ كه‌سانی تایبه‌ت‬‫له‌و چوارچێوه‌یه‌‪ ،‬په‌یام بنێریت‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫سیناریۆی له‌م چه‌شنه‌‪ .‬له‌ یه‌ك دوو ساڵی‬ ‫رابردوودا‪ ،‬ئیسراییل به‌ كه‌ڵك وه‌رگرتن‬ ‫له‌م سیستمه‌‌و شوێنپێ هه‌ڵگرتنی رێبه‌رانی‬ ‫حه‌ماس‪ ،‬توانیان به‌ وردیی ماڵی كه‌سێك‬ ‫به‌موشه‌ك بپێكن له‌كاتێدا قوربانی له‌نێو‬ ‫ئه‌و ماڵه‌دا بێت‪.‬‬

‫ئایا ئه‌گه‌ری شوێنپێ هه‌ڵگرتنی‬ ‫وردی شوێنی جوگرافیایی ته‌له‌فونی‬ ‫موبایل هه‌یه‌؟‬ ‫به‌ڵێ‪ .‬ئه‌م ئه‌گه‌ر‌ه بوونی هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ه به‌ ناوی (‪Location-based‬‬ ‫سیستم ‌ه ك ‌‬ ‫‪ )Services LBS‬یان (‪Location-‬‬ ‫‪)dependent Services LDS‬ه‌‪ ،‬یه‌ك‬ ‫دوو ساڵێكه‌ خراوته‌ڕوو و یه‌كێكه‌ له‌‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كانی‬ ‫سه‌رنجڕاكێشترین‬ ‫ته‌له‌فونی موبایل‪ .‬له‌م خزمه‌تگوزارییه‌دا‬ ‫درێژی‌و پانی جوغرافیای موبایل ل ‌ه هه‌ر‬ ‫كاتێك دیاری ده‌كرێت‪ .‬ئێستا به‌ هۆی ئه‌م‬ ‫زانیارییه‌وه‌ ده‌كرێت خزمه‌تگوزارییه‌كی زۆر‬ ‫گه‌اڵڵه‌ بكرێت‌و بخرێته‌ڕوو‪ .‬بۆ وێن ‌ه دایكان‌و‬ ‫باوكان ده‌توانن مناڵه‌كانی خۆیان هه‌میشه‌‬ ‫كۆنترۆڵ بكه‌ن‌و شوێنه‌كانیان له‌سه‌ر‬ ‫خه‌ریته‌یه‌ك له‌سه‌ر روبه‌ری ته‌له‌فون نیشان‬ ‫ده‌درێت‪ .‬ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ ده‌كرێت بۆ‬ ‫شوێن پێهه‌ڵگرتنی ئه‌منیه‌تیش به‌كار بێت‪.‬‬ ‫به‌ كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌م خزمه‌تگوزارییه‌‬ ‫له‌كاتی كۆنترۆڵی پێوه‌ندییه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌كرێت به‌ وردی شوێنی ته‌له‌فونه‌كه‌‬ ‫دیاری بكرێت‪ .‬ئه‌م وردییه‌ له‌ باشترین ئایا ئێران ئه‌و سیستمه‌ی له‌به‌رده‌ستدایه‌؟‬ ‫حاڵه‌تدا هه‌ڵه‌كه‌ی ته‌نیا چه‌ند میترێكه‌‪ .‬به‌ وه‌ك سرویسێكی ته‌جاری نه‌‪ .‬بۆ‬ ‫وته‌یه‌كی تر ده‌كرێت شوێنی ئه‌و ته‌له‌فونه‌ به‌كارهێنانی ئه‌منیه‌تی‪ ،‬هیچ زانیارییه‌ك‬ ‫له‌به‌رده‌ستدا نییه‌‌و ناكرێت له‌مباره‌یه‌وه‌‬ ‫له‌ بینایه‌كیشدا دیاری بكرێت‪.‬‬ ‫تا ئێستا له‌ تۆڕی ته‌له‌فونی موبایل‪ ،‬قسه‌بكه‌ین‪ .‬ئه‌ڵبه‌ت زۆرجار له‌هه‌واڵه‌كاندا‬ ‫ئه‌گه‌ری دۆزینه‌وه‌ی ته‌له‌فونمان له‌ یه‌ك باس له‌وه‌ده‌كرێت كه‌ بۆ ده‌ستگیری‬

‫كه‌سێك ته‌له‌فونه‌كه‌یان كۆنترۆڵ كردوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م جۆره‌ هه‌وااڵن ‌ه دروست بن‪،‬‬ ‫نیشانه‌ی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م سیستمه‌یان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئه‌ڵبه‌ت به‌ (‪)Cell ID‬یش ده‌توانن‬ ‫ئه‌م كاره‌ بكه‌ن‪ ،‬ره‌نگه‌ به‌ وردییه‌كی‬ ‫كه‌متره‌وه‌‪.‬‬ ‫چۆن ده‌كرێت له‌گه‌ڵ ئه‌م كۆنترۆڵ‌و‬ ‫شوێنپێ هه‌ڵگرتن ‌ه رووبه‌ڕوو بینه‌وه‌؟‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م شێوازه‌دا ناكرێت به‌ره‌وڕوو بینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌نیا رێگا كوژانه‌وی ته‌له‌فون‌و ده‌رهێنانی‬ ‫باترییه‌كه‌یه‌تی‪ .‬زۆرێك له‌ ته‌له‌فونه‌كانی‬ ‫دروستكراوی واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ئاسیا وه‌ك‬ ‫چین‪ ،‬له‌ حاڵه‌تی كوژاویشدا له‌گه‌ڵ شه‌به‌كه‌‬ ‫پێوه‌ندی دروست ده‌كه‌ن‪ .‬هه‌ندێ كه‌س‬ ‫پێیانوایه‌ كه‌ به‌ هه‌ڵگرتنی چه‌ند ته‌له‌فون‌و‬ ‫چه‌ند سیمكارت ده‌توانن شوێنگومكێ‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ئه‌م كاره‌ بێ سووده‌‪ ،‬چونك ‌ه هه‌ر‬ ‫جار كه‌ ته‌له‌فون به‌ سیمكارت رۆشن بكه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ر سێ ژماره‌ی (‪MSISDN ،IMSI‬و‬ ‫‪ )IMEI‬بۆ شه‌به‌كه‌ ده‌نێردرێن‪ .‬به‌ وته‌یه‌كی‬ ‫دیكه‌ پاش ماوه‌یه‌كی كورت ته‌واوی ژمار‌ه‬ ‫ته‌له‌فونه‌كان‌و ژماره‌ی ده‌زگای موبایله‌كان‬ ‫بۆ شه‌به‌ك ‌ه ده‌چێت‌و ل ‌ه ماتریسێكدا ل ‌ه‬ ‫پێوه‌ند له‌گه‌ڵ یه‌كتردا ده‌بن ك ‌ه شوێن‬ ‫پێهه‌ڵگرتنی كه‌سی قوربانی‌و كه‌سانێك‬ ‫ك ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌ودا ل ‌ه پێوه‌ندیدان‪ ،‬ئاسانتر‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫سی ساڵ به‌ربه‌ست‌و ته‌نگه‌ژه‌ له‌ به‌رده‌م روحانیه‌تی‌ رخنه‌گر‬ ‫ئا‪ :‬فیروز مامۆیی‬

‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ ‪ 30‬ساڵه‌ ك ‌ه هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫روحانیه‌كی‌ بیرجیاواز‌و رخنه‌گر ب ‌ه نێو ‌‬ ‫ی ماڵ ته‌ریك‬ ‫دوژمنی‌ رژێم‪ ،‬یان ل ‌ه كۆنج ‌‬ ‫ی بۆ قبوڵ‬ ‫ده‌خاته‌وه‌‌و یا عه‌با‌و عمامه‌كه‌ ‌‬ ‫ناكرێت‪ .‬به‌ بیانووی‌ هێرش بۆ سه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌اڵڵه‌ی‌« لێسه‌ندنه‌وه‌ ‌‬ ‫سانعی‌‌و داڕشتن ‌‬ ‫لیباس»ی‌ ناوبراو‪ ،‬چیرۆكێكی‌ دوور‌و درێژ‬ ‫ل ‌ه هه‌مبه‌ر لێ سه‌ندنه‌وه‌ی‌ لیباسی‌ روحانی ‌ه‬ ‫رخنه‌گره‌كان هاته‌ ئاراوه‌‪.‬‬ ‫شه‌ریعه‌تمه‌داریی یه‌كێكیتر له‌ ئایه‌تۆڵاڵكان‬ ‫ی‬ ‫ده‌توانرێت وه‌كوو سه‌ره‌تای‌ ده‌سپێك ‌‬ ‫ی‬ ‫زنجیره‌ی‌ رۆحانیگه‌لێك بزانین كه‌ «دژ ‌‬ ‫ی فه‌قیه» ئاكام‌و‬ ‫بنه‌ماكانی‌ والیه‌ت ‌‬ ‫داهاتوویه‌كی باشی نه‌بوو‌و ته‌ریك‬ ‫ی‬ ‫كه‌وتنه‌وه‌‌و كه‌وتنه‌ په‌راوێز‌و زیندانی‌ ماڵ ‌‬ ‫داوێنی‌ گرته‌وه‌‪ .‬ناوبراو ل ‌ه مه‌راجعی‌ ته‌قلید‌و‬ ‫ی گه‌وره‌ی‌ شێعه‌ بوو كه‌ له‌ ته‌برێز‬ ‫روحانیان ‌‬ ‫راپه‌ڕی‌‪.‬‬ ‫ی گرتنی‌ ئه‌وله‌گه‌ڵ‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫پێشینه‌ ‌‬ ‫ی ‪،1342‬‬ ‫خومه‌ینی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ساڵێك كه‌ بڕیار بوو خومه‌ینی‌ به‌ هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫دژایه‌تی‌ له‌گه‌ڵ «بنه‌ما ‪ 6‬الیه‌نه‌كان ‌‬ ‫ی سپی‌«دادگایی بكرێت‪ .‬به‌اڵم ب ‌ه‬ ‫شۆڕش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ب ‌ه پێی‌ یاسا ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫مه‌شرووته‌‪ ،‬موجته‌هیدین‌و مه‌راجعی‌ ته‌قلید‪،‬‬ ‫ب ‌ه دوور ل ‌ه هه‌موو چه‌شنه‌ دادگایی‌و‬ ‫لێپرسینه‌وه‌یه‌كن‪ ،‬شه‌ریعه‌تمه‌داریی چوو‌ه‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی كه‌ خومه‌ین ‌‬ ‫تاران‌و به‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌كی‌ سه‌رشناس‌و ناسراو نه‌بوو‪،‬‬ ‫ی وه‌كوو مه‌رجه‌عی‌ ته‌قلید ناساند‪،‬‬ ‫ئه‌و ‌‬ ‫كارێك كه‌ داهاتووی‌ خومه‌ینی‌ گۆڕی یان ب ‌ه‬ ‫واته‌یكی‌ گونجاوتر‪ ،‬ژێر‌و ژوور كرد‪.‬‬ ‫ی ‪ 57‬ئه‌م پشتیوانیه‌‪،‬‬ ‫دوای‌ شۆڕشی‌ ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 110‬‬ ‫كاتێك ك ‌ه ناوبراو ده‌نگی‌ نه‌دایه‌ ئه‌سڵ ‌‬ ‫ی سه‌باره‌ت به‌ ده‌سه‌اڵتی‌ بێ‬ ‫یاسای بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫به‌ربه‌ست وه‌لی‌ فه‌قیه‪ ،‬بێ ئاكام مایه‌وه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی خومه‌ینی‌‌و الیه‌نگران ‌‬ ‫تووڕه‌یی‌و غه‌زه‌ب ‌‬ ‫ی هه‌ڵخڕأند‪ ،‬تا ئه‌و شوێنه‌ی‌ ك ‌ه‬ ‫ناوبراو ‌‬ ‫ی وه‌كوو هه‌وڵدان‬ ‫ناوبراویان ب ‌ه تۆمه‌تگه‌لێك ‌‬ ‫بۆ كودتا به‌ هاوڕێیه‌تی‌ سادق قۆتبزاده‌‌و‬ ‫ی‬ ‫پشتیوانی‌ له‌ بۆمبڕێژ كردنی‌ به‌یت ‌‬ ‫خومه‌ینی‌ مه‌حكوم كران‌و ناوبراویان تا‬ ‫ی دوایی كرد‪ ،‬خانه‌نشین‬ ‫ی ‪ 65‬ك ‌ه كۆچ ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫كرد‌و خستیانه‌ په‌راوێزه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت مردن ‌‬

‫ناوبراویش له‌ قورسایی ئه‌م غه‌زه‌به‌ی‌ كه‌م‬ ‫ی‬ ‫نه‌كرده‌وه‌‌و ئه‌ویان به‌ شێوه‌ی‌ نه‌هێن ‌‬ ‫ی ته‌نانه‌ت ل ‌ه‬ ‫ئه‌سپه‌رد‌ه كرد تا پێڕوه‌كان ‌‬ ‫ی مه‌رجه‌عه‌كه‌ی‌ خۆیان‪ ،‬نه‌توانن‬ ‫سه‌ر ته‌رم ‌‬ ‫نوێژیش بكه‌ن‪ .‬ئه‌م هه‌موو‌ه ل ‌ه حاڵێكدا بوو‬ ‫ی یه‌كێك له‌ ئایه‌تۆڵاڵكان ل ‌ه‬ ‫ك ‌ه مونته‌زر ‌‬ ‫ی خۆیدا‪ ،‬جه‌ره‌یانی‌ كودتایی‬ ‫بیره‌وه‌ریه‌كان ‌‬ ‫ی به‌ ساخته‌كاریی‌و درۆین‬ ‫سادق قۆتبزاده‌ ‌‬ ‫ناو لێبردووه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم شه‌ریعتمه‌داریی ته‌نیا كه‌سێك نه‌بوو ك ‌ه‬ ‫پێش له‌ هاتنه‌ سه‌ر ده‌سه‌اڵتی‌ رژێم‪ ،‬هاوڕێ‌و‬ ‫ی خومه‌ینی‌ بوو‌و دوای‌ شۆڕش‬ ‫الیه‌نگر ‌‬ ‫كه‌وت ‌ه به‌ر شه‌پۆلی‌ غه‌زه‌بی‌ ناوبراو‪ .‬سه‌ید‬ ‫حه‌سه‌ن قۆمی‌ ته‌باته‌بایی له‌ خۆراسانیش‬ ‫ی‬ ‫یه‌كێك له‌و كه‌سان ‌ه بوو كه‌ پێش له‌ ساڵ ‌‬ ‫ی دا بوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی خومه‌ین ‌‬ ‫‪ 57‬له‌گه‌ڵ ره‌وت ‌‬ ‫ی‬ ‫دوای‌ هاتن ‌ه سه‌ر ده‌وری‌ كۆماریی ئیسالم ‌‬ ‫ی‬ ‫ب ‌ه هۆی‌ دژایه‌تی‌ له‌گه‌ڵ بیر‌و بۆچوونه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حاكم ‌‬ ‫والیه‌تی‌ فه‌قیه‌و سادق خه‌ڵخاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رخنه‌ تونده‌كان ‌‬ ‫ی خست ‌ه به‌ر تیشك ‌‬ ‫شه‌رع ‌‬ ‫خۆیه‌وه‌‪ .‬ناوبراو هاوڕێ له‌گه‌ڵ ‪ 2‬كه‌سیتر ل ‌ه‬ ‫مه‌رجه‌ع ته‌قلیده‌كان‪،‬به‌ ناوه‌كانی‌ ئایه‌تۆڵاڵ‬ ‫روحانی‌‌و شیرازی‌‪ ،‬به‌ راشكاوانه‌ دژایه‌تیان‬ ‫له‌گه‌ڵ بۆچوونه‌كانی‌ والیه‌تی‌ فه‌قیهدا كرد‪.‬‬ ‫ی تره‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ی مونته‌زری حه‌كایه‌تێك ‌‬ ‫حه‌كایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫یار‌و هاوڕێ كۆن‌و جێگای‌ متمانه‌‌و جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫خومه‌ینی‌ بوو كه‌ خۆی‌ «والیه‌تی‌ فه‌قیه» ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌دژ ‌‬ ‫هێنایه‌ یاسای بنه‌ڕه‌تیه‌وه‌‌و خۆیش ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ستایه‌وه‌‪ .‬دوای‌ ده‌سبه‌سه‌ر كردنی‌ مێهد ‌‬ ‫هاشمی‌‪ ،‬برای‌ زاوای‌ ناوبراو‪ ،‬نه‌یاران ك ‌ه‬ ‫ی رخنه‌‌و دژایه‌تیه‌كانی‌ مونته‌زریی‬ ‫هه‌ڵگر ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌بوون‪ ،‬بیانووی‌ هه‌وڵدان بۆ ئێدام نه‌كردن ‌‬ ‫هاشمیان هێنایه‌ ئاراوه‌‌و كه‌وتن ‌ه هه‌وڵ بۆ‬ ‫ی‬ ‫البردنی‌ ناوبراو له‌ ساحه‌ی‌ گۆڕه‌پان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خومه‌ین ‌‬ ‫سیاسی‌ ئێراندا‪ .‬چپاندن ب ‌ه گوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێكهێنان ‌‬ ‫به‌ دژی‌ مونته‌زری بووه‌ هۆ ‌‬ ‫كه‌شی توند‌و تۆڵ ل ‌ه نێوان ئه‌م ‪ 2‬كه‌سه‌دا‌و‬ ‫ل ‌ه ئاكامدا بوو به‌ دژایه‌تی‌ كردن‌و هه‌ڵوێست‬ ‫گرتن له‌ به‌رانبه‌ر یه‌كتردا‪ .‬مونته‌زری‌ ل ‌ه‬ ‫ی ناوخۆیی واڵت‌و‬ ‫وه‌اڵمدا‪ ،‬ب ‌ه توندی‌ دۆخ ‌‬ ‫ی ‪‌67‬و‬ ‫زیندانه‌كان‌و ئێعدامه‌كانی‌ ساڵ ‌‬ ‫ی مرۆڤی‌ كرد ب ‌ه‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫پێشێلكارییه‌كان ‌‬ ‫ی خۆی‌‌و له‌ ئاكامدا هه‌موو‬ ‫ی رخنه‌كان ‌‬ ‫ئامانج ‌‬ ‫ئه‌مان ‌ه بووه‌ هۆی‌ البردنی‌ ناوبراو‌و پشت‬ ‫كردنی‌ ئه‌و له‌ ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫ی گۆشه‌گیر بوون به‌ده‌وام‬ ‫مونته‌زری‌ دوا ‌‬

‫درێژه‌ی‌ دایه‌ رخنه‌‌و دژایه‌تیه‌كانی‌ خۆی‌‌و‬ ‫ی خامه‌نه‌یی وه‌كوو‬ ‫به‌ هاتن ‌ه سه‌ر ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌وته‌ دژایه‌ت ‌‬ ‫ی كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫رێبه‌ر ‌‬ ‫راشكاو له‌گه‌ڵ ناوبراودا‪ .‬ئه‌م هه‌ڵوێست‬ ‫گرتن ‌ه تا ئه‌و راده‌یه‌ چوو‌ه پێشه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ته‌نانه‌ت مونته‌زریی رایگه‌یاند ك ‌ه خامنه‌یی‬ ‫ئیتر مه‌رجه‌ع ته‌قلید نیه‌‌و له‌م ره‌وت ‌ه‬ ‫الیداوه‌‪ .‬دوای‌ هه‌ر جاره‌ وتاردان‌و هه‌ڵوێست‬ ‫ی‬ ‫ی مونته‌زری‪ ،‬الیه‌نگرانی‌ خومه‌ین ‌‬ ‫گرتن ‌‬ ‫به‌ پشتیوانی‌ هێزه‌ توندڕه‌و‌ه لیباس‬ ‫شه‌خسیه‌كان‌و به‌سیجیه‌كان هێرشیان كرد‌ه‬ ‫ی‬ ‫سه‌ر ماڵی ناوبراو‌و راگه‌یاندنه‌ الیه‌نگر ‌‬ ‫ئه‌ویشیان له‌ هێرشان ‌ه بێ به‌ش نه‌هێشته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌م چه‌شن ‌ه بوو كه‌ مونته‌زریی ل ‌ه ساڵ ‌‬ ‫‪ 76‬تا ‪ 81‬خزێندرای ‌ه كونجی‌ ماڵ‌و خان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫نشین بوو‪ .‬ئه‌م خانه‌نشینیه‌ له‌ كات ‌‬ ‫ی‬ ‫هاتنه‌ سه‌ر ده‌سه‌اڵتی‌ محه‌مه‌دی‌ خاته‌م ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م مه‌رجه‌عه‌ ته‌قلید‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌رده‌وام ل ‌ه ته‌نگه‌ژه‌‌و به‌ربه‌ستدا به‌سه‌ر ‌‬ ‫ی بێ‬ ‫ده‌برد‌و ده‌كه‌وت ‌ه به‌ر تیشك‌و پریشك ‌‬ ‫ی خامنه‌یی‬ ‫رێزییه‌كانی‌ ده‌ست‌و په‌یوه‌نده‌كان ‌‬ ‫تا له‌ ئاكامدا له‌ نزیك ب ‌ه ‪ 2‬حه‌توو له‌مه‌و‬ ‫ی نوێ ل ‌ه‬ ‫به‌ر كۆچی‌ دوایی كرد‌و قۆناغێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ناڕه‌زایه‌تیه‌كانی‌ خه‌ڵكی‌ ئازادی‌ خواز ‌‬ ‫ئێران ده‌ستی‌ پێكرد‌و هێشتاكه‌ به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫ی تایبه‌ت ب ‌ه روحانیه‌ت یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫دادگا ‌‬ ‫ی ده‌زگای‌ قه‌زایی رژێمی‌ ئیسالمی ‌ه‬ ‫لقه‌كان ‌‬ ‫كه‌ نه‌ته‌نیا ل ‌ه یاسای بنه‌ڕه‌تیدا هیچ جێگه‌‌و‬ ‫ی نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌ڵكوو له‌گه‌ڵ‬ ‫پێگه‌یه‌كی‌ بۆ دیار ‌‬ ‫زۆرێك له‌ بنه‌ماكانی‌ ئه‌م یاسایه‌دا نایه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌م دادگایه‌ پێش ل ‌ه په‌سه‌ندكردنی‌ یاسا ‌‬ ‫ی ‪ 58‬به‌ بڕیار‌و‬ ‫ی له‌ جۆزه‌ردان ‌‬ ‫بنه‌ڕه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دامه‌زرا‪ ،‬به‌اڵم خومه‌ین ‌‬ ‫ی خومه‌ین ‌‬ ‫خواست ‌‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه ساڵه‌كانی‌ كۆتایی ته‌مه‌نیدا به‌ هۆی‌ كات ‌‬ ‫ی‬ ‫بوونی‌ ئه‌م دادگایه‌وه‌‪ ،‬بڕیاری‌ گه‌ڕانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تی‌‌و كۆكردنه‌وه‌كه‌ ‌‬ ‫بۆ سه‌ریاسا ‌‬ ‫ی ناوبراو‬ ‫ده‌ركرد‪ .‬به‌اڵم خامه‌نه‌یی‪ ،‬جێگر ‌‬ ‫ب ‌ه بێ سه‌رنجدان ب ‌ه یاسای بنه‌ڕه‌تی‌‌و‬ ‫ی خومه‌ینی‌‪ ،‬بڕیاری به‌رده‌وام‬ ‫خواسته‌كان ‌‬ ‫بوونی‌ كاری‌ ئه‌م دامه‌زراوه‌ی ‌ه ده‌ركرد‌و‬ ‫ی خست ‌ه‬ ‫ته‌نانه‌ت په‌ره‌پێدانی‌ ئه‌م ئۆرگانه‌ ‌‬ ‫ریزی‌ بڕیاره‌كانی‌ خۆیه‌وه‌‪ .‬به‌م په‌ره‌پێدان‌و‬ ‫پشتیوانیه‌و‌ه بوو كه‌ ئه‌م دامه‌زراوه‌یه‌ وه‌كوو‬ ‫ی رێبه‌ریی‪،‬‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫یه‌كێك له‌ كه‌ره‌سه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆرێك ل ‌ه روحانیه‌ ناودار‌و بێ ناوه‌كان ‌‬ ‫ده‌سبه‌سه‌ر‪ ،‬زیندانی‌‪ ،‬دادگای‌‌و لیباسی‌‬

‫روحانیه‌تیان لێ سه‌ندرایه‌وه‌‪ .‬جگه‌ ل ‌ه‬ ‫محه‌مه‌د كازم شه‌رێعه‌تمه‌داریی كه‌ له‌م‬ ‫دادگایه‌دا‪ ،‬دادگای‌ كرا‪ ،‬له‌ به‌ناوبانگترین‬ ‫روحانیه‌ رخنه‌ گره‌كان‌و نه‌یار كان ده‌توانین‬ ‫ی وه‌كوو‪:‬‬ ‫ئاماژه‌ بكه‌ین به‌ ناوی‌ كه‌سانێك ‌‬ ‫عه‌بدۆڵاڵ نوری‌‪ ،‬مۆحسێن كه‌دیوه‌ر‪،‬‬ ‫حه‌سه‌ن یوسفی‌ ئه‌شكوه‌ری‪ ،‬مێهدی‌‬ ‫ی قابل‌و هادی‌ خامنه‌ی‌ كه‌‬ ‫هاشمی‌‪ ،‬ناد ‌‬ ‫له‌ الیه‌ن ئه‌م كه‌ره‌سه‌ی‌ ئۆرگانی‌ رێه‌ریه‌وه‌‬ ‫كه‌وتنه‌ ژێر گوشاره‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدۆڵاڵنوری‌‪ ،‬وه‌زیی‌ ناوخۆی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫یه‌كه‌م ده‌وڵه‌تی‌ هاشمی‌ ره‌فسه‌نجانی‌‌و‬ ‫خاتمی‌ به‌ هۆی‌ باڵو كردنه‌وه‌ی‌ بابه‌تی‌‬ ‫نوێخوازانه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ دین له‌‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ خورداد به‌ تۆمه‌تگه‌لێكی‌ وه‌كوو‬ ‫بێ رێزی‌ به‌ پیرۆزیه‌كان‪ ،‬باڵو كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫بابه‌تی‌ الده‌رانه‌‪ ،‬هه‌وڵدان دژی‌ ئه‌منیه‌تی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی له‌م دادگایه‌ به‌ ‪ 5‬ساڵ زیندان‬ ‫مه‌حكوم كرا‌و پتر له‌ ‪ 3‬ساڵ له‌ زیندان‬ ‫مایه‌وه‌‪ .‬دوای‌ ئازاد بوونی‌ ناوبراو له‌ هه‌موو‬ ‫چاالكیه‌ سیاسیه‌كان ده‌ستی‌ كشایه‌وه‌‌و‬ ‫رۆژۆی‌ بێده‌نگی‌ گرت‪ .‬بێده‌نگیه‌ك ك ‌ه تا‬ ‫پێش ل ‌ه هه‌ڵبژاردنه‌ فه‌رمایشیه‌كانی‌ ‪22‬ی‌‬ ‫جۆزه‌ردان كه‌م‌و كورت درێژه‌ی‌ هه‌بوو‪.‬‬ ‫ی ئه‌شكوه‌ریش یه‌كێكیتر‬ ‫حه‌سه‌ن یوسف ‌‬ ‫له‌ روحانیه‌ بیرجیاواز‌و بیرئازاده‌كان‬ ‫بوو كه‌ نوێنه‌ری‌ مه‌جلس‌و رۆژنامه‌وان‌و‬ ‫پۆستگه‌لێكی‌ ده‌وڵه‌تی‌ جۆربه‌جۆر له‌‬ ‫كارنامه‌ی‌ ناوبراودا به‌رچاو ده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم دوای‌ باڵو كردنه‌وه‌ی‌ بابه‌ت‌و‬ ‫ی جۆربه‌جۆر كه‌ رخنه‌ی‌‬ ‫وتووێژگه‌ڵ ‌‬ ‫توندیشی‌ له‌خۆده‌گرت‌و دوای‌ ئاماده‌ بوون‬ ‫ل ‌ه كۆنفرانسی‌ بێرلین له‌ مانگی‌ گواڵنی‌‬ ‫ی تایبه‌ت‬ ‫ساڵی‌ ‪ 78‬دا‪ ،‬بانگكرایه‌ دادگا ‌‬ ‫به‌ روحانیه‌ت‪ .‬تۆمه‌ته‌كانی‌ سه‌ر ناوبراو‬ ‫ی دینی‌ بوو‪،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌ره‌تا مۆرته‌د‌و الده‌ر ‌‬ ‫دوای‌ ماوه‌یه‌ك تۆمه‌تگه‌لێكی‌ وه‌كوو باڵو‬ ‫كردنه‌و‌هی‌ بابه‌تگه‌لێك سه‌باره‌ت به‌ قه‌تڵه‌‬ ‫زنجیره‌یه‌كان‪ ،‬بێ رێزی‌ به‌ پیرۆزیه‌كان‌و‬ ‫به‌شداری‌ له‌ كۆنفرانسی‌ بێرلین به‌سه‌ر‬ ‫ناوبراودا سه‌پا‌و به‌ هه‌ر به‌م بۆنه‌وه‌ ئه‌ویش‬ ‫وه‌كوو باقی‌ هاوڕێیه‌ بیرجیاوازه‌كانی‌ خۆی‌‬ ‫جلی‌ روحانیه‌تی‌ لێسه‌ندرایه‌وه‌‌و به‌ ‪ 7‬ساڵ‬ ‫زیندان مه‌حكوم كرا‪ .‬ناوبراو دوای‌ ‪ 5‬ساڵ‬ ‫له‌ زیندان ئازاد كرا‪.‬‬ ‫په‌راوێز خستن‌و به‌ربه‌ست‌و ته‌نگه‌ژه‌‌و‬

‫گوشاره‌كانی‌ سه‌ر روحانیه‌تی‌ بیرجیاواز‬ ‫ی وه‌كوو‪ :‬تاهێریی‪،‬‬ ‫به‌رده‌وامه‌‌و روحانیگه‌لێك ‌‬ ‫ده‌ستغه‌یب هێشتاكه‌ به‌رده‌وام ده‌كه‌ونه‌‬ ‫به‌ر هێرشی‌ هێزه‌كانی‌ الیه‌نگرانی‌ رێبه‌ریی‪.‬‬ ‫ی چه‌ند رۆژی‌ رابردوودا‬ ‫به‌اڵم ل ‌ه ماوه‌ ‌‬ ‫تێكشكان‌و گوشار خستنه‌ سه‌ر سانێعی‌‬ ‫ل ‌ه الیه‌ن رژێمی‌ ئیسالمیه‌وه‌ به‌رده‌وام روو‬ ‫له‌ ته‌شه‌نه‌ سه‌ندن بووه‌‪ ،‬به‌ چه‌شنێك كه‌‬ ‫رۆژێك دوای‌ كۆچی‌ مونته‌زریی‪ ،‬كۆمه‌ڵێك‬ ‫ی نژاد‌و خامنه‌یی كه‌‬ ‫ل ‌ه الیه‌نگرانی‌ ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫نزیك به‌ ‪ 1000‬كه‌س ده‌بوون ‪ ،‬هێرشیان‬ ‫كرده‌ سه‌ر ده‌فته‌ری‌ سانێعی‌‌و به‌ ته‌واوی‌‬ ‫ئه‌م ده‌فته‌ره‌یان رووخاند‪ ،‬دواتریش‬ ‫ل ‌ه الیه‌كه‌وه‌ راگه‌یاندنه‌كانی‌ الیه‌نگری‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت‌و له‌ الیه‌كیتره‌وه‌ به‌سیجیه‌كان‌و‬ ‫لیباس شه‌خسیه‌كان كه‌ هێرشیان كردبووه‌‬ ‫سه‌ر ناوبراو‌و خه‌ڵكیان دایه‌ به‌ر لێدان‌و‬ ‫سووكایه‌تی‌ پێكردن‌و له‌ ئاكامیشدا‌و له‌‬ ‫ی مامۆستاكانی‌‬ ‫راگه‌یاندنێك بۆ كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫حه‌وزه‌ی‌ عێلمیه‌‪ ،‬خوازیاری لێ سه‌ندنه‌وه‌ی‌‬ ‫ی ئه‌م مه‌رجه‌ع ته‌قلیده‌ بوون‪.‬‬ ‫جل ‌‬ ‫سانێعی‌ به‌ هۆی‌ فتواكان‌و بیرۆكه‌ نوێ‬ ‫خوازه‌كانیه‌وه‌‪ ،‬به‌ تایبه‌ت سه‌باره‌ت به‌‬ ‫ژنان‪ ،‬به‌رده‌وام له‌ الیه‌ن هێزه‌ توندڕه‌وه‌كانی‌‬ ‫الیه‌نگری‌ ده‌وڵه‌ت‌و رێبه‌ریه‌و‌ه هێرشی‌‬ ‫ی پێ ده‌كرا‪ .‬ئه‌م‬ ‫ده‌كرایه‌ سه‌ر‌و بێ رێز ‌‬ ‫هێرشانه‌ دوای‌ هه‌ڵبژاردنه‌ فه‌رمایشیه‌كانی‌‬ ‫‪22‬ی‌ جۆزه‌ردان‌و رخنه‌ی‌ رأشكاوانه‌ی‌‬ ‫ئه‌م مه‌رجه‌ع ته‌قلیده‌ی‌ شیعه‌كان له‌‬ ‫شێوه‌ی‌ به‌ڕێوه‌ چوونی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪،‬‬ ‫ی هێزه‌كانی‌ رژێم‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وتی‌ ناله‌بار ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی‌ ناڕازی‌‪ ،‬باڵو كردنه‌وه‌ی‌‬ ‫دانپێدانانه‌ ته‌له‌فیزیۆنی زیندانیه‌كان‌و‬ ‫ی كردنی‌ له‌ میر حسه‌ین موسه‌وی‌‪،‬‬ ‫الیه‌نگر ‌‬ ‫روو له‌ ته‌شه‌نه‌ سه‌ند بووه‌‪.‬‬ ‫به‌الم هه‌موو ئه‌م گوشارانه‌‪ ،‬ئاماده‌ بوونی‌‬ ‫مه‌راجعی‌ ته‌قلید وه‌كوو مونته‌زریی‌و‬ ‫سانێعی‌ له‌ چه‌ند مانگی‌ رابردوودا پتر له‌‬ ‫ی سیاسی‌ ئێران‬ ‫هه‌ركاتێكی‌ تر له‌ كه‌ش ‌‬ ‫كاریگه‌ریی هه‌بووه‌‪ .‬به‌اڵم كارناسان‪،‬‬ ‫چاوه‌دێره‌‬ ‫توێژه‌ران‌و‬ ‫لێكۆڵه‌ران‪،‬‬ ‫سیاسیه‌كان له‌ سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ن ك ‌ه به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ی‌ ‪ 3‬ده‌ی ‌ه ل ‌ه ده‌سه‌اڵتی‌ كۆماری‬ ‫ی روحانیه‌ت‬ ‫ئیسالمی‌‪ ،‬ئه‌مجاره‌یان له‌ جیات ‌‬ ‫ی فه‌قیه ‌ه كه‌ به‌ره‌و په‌راوێز‌و‬ ‫رخنه‌گر‪ ،‬وه‌ل ‌‬ ‫ته‌ریك كه‌وتنه‌وه‌ هه‌نگاو هه‌ڵده‌هێنێت‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫وتووێژ‬

‫دوا هه‌ڵوێسته‌كان‪ ،‬مونته‌زری ده‌كڕنه‌وه‌‬ ‫جه‌لیل ئازادیخواز‬ ‫مونته‌زری وه‌ك مه‌الیه‌كی دیارو خاوه‌ن را ل ‌ه‬ ‫مه‌زهه‌بی شێعه‌دا‪ ،‬یه‌ك له‌و سیما دیارانه‌ی‬ ‫چه‌ندین ده‌یه‌ی دوای واڵتی ئێران ‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ڵگرتنی ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌دا وه‌ك‬ ‫هه‌ڵسووڕاوو چاالكێكی سیاسی ده‌ركه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫مونته‌زری وه‌ك به‌رهه‌ڵستكارێكی به‌رچاوی‬ ‫سیاسی‌و نه‌یاری ده‌سه‌اڵتی شاهی ل ‌ه زه‌مه‌نی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی شادا توانیبووی‪ ،‬ل ‌ه كۆی هێز‌ه‬ ‫سیاسیه‌كانی واڵتدا ب ‌ه تایبه‌تی ل ‌ه ناو هێز‌ه‬ ‫سیاسی ‌ه دینیه‌كاندا‌و ب ‌ه شێوه‌یه‌كی یه‌كجار‬ ‫به‌رجه‌سته‌ش ل ‌ه ناو هێز‌ه سیاسیه‌كانی‬ ‫سه‌ر ب ‌ه ئیسالمی فه‌قاهه‌تیدا جێگای خۆی‬ ‫بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌زموونی زیندان‌و خۆنه‌دان به‌ده‌سته‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫به‌رانبه‌ر گوشار‌و گه‌مارۆو دوورخستنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌دا ئه‌م پیاوه‌ی كرد‌ه یه‌ك‬ ‫ل ‌ه منبه‌ر‌ه دیاره‌كانی بزوتنه‌وه‌ی سیاسی‬ ‫ئیسالمی نه‌ریتی یا ئه‌و ره‌وت ‌ه رامیاریه‌ی‬ ‫ك ‌ه خومه‌ینی ب ‌ه سه‌ركرده‌ی ده‌ناسرا‪.‬‬ ‫ره‌وای ‌ه بڵێین ك ‌ه مونته‌زری‌و كه‌سانی دیكه‌ی‬ ‫وه‌ك سه‌ید مه‌حموودی تاڵقانی ئه‌و پایه‌و‬ ‫كۆڵه‌كانه‌ی بزوتنه‌وه‌ی دینی ئێران بوون‬ ‫كه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌ر دوو رووبه‌ری كرده‌‌و ئه‌ندێشه‌دا‪،‬‬ ‫سه‌ركردایه‌تی‌و ئاراسته‌سازی ئه‌م بزاوته‌یان‬ ‫ده‌كردوو زۆر ل ‌ه خومه‌ینی له‌م پێوه‌ندیه‌دا‬ ‫به‌ڕاتر بوون‪.‬‬ ‫دیار‌ه دۆخی زاڵی كۆمه‌ڵگای ئه‌و سه‌رده‌مه‌‌و‬ ‫پێشینه‌ی كرد‌ه سیاسیه‌كانی خومه‌ینی‌و‬ ‫هه‌ڵكشانی ب ‌ه لووتكه‌ی فه‌قی شێعه‌دا‌و‬ ‫جێگیربوونی وه‌ك خاوه‌ن رایه‌كی ئه‌م‬ ‫مه‌زهه‌ب ‌ه كۆفاكته‌رێك بوون ك ‌ه ده‌ركه‌وتن‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تی كه‌سانی وه‌ك مونته‌زریان‬

‫به‌ربه‌ست ده‌كرد‌و كه‌م ده‌كرده‌وه‌‪ .‬هه‌ر چه‌ند‌ه‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ره‌تاشه‌و‌ه بۆ خومه‌ینی‌و مونته‌زریش‬ ‫روون بوو ك ‌ه بۆچوون‌و فامكردنه‌كانیان‬ ‫ل ‌ه دین‌و ده‌سه‌اڵت‌و مه‌زهه‌ب پڕاوپڕ یه‌ك‬ ‫ناگرنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم بارودۆخ‌و هه‌ڵكشانی فواره‌ی‬ ‫هه‌ست‌و ئه‌وین بۆ ده‌سه‌اڵت كۆی ناته‌بایی‌و‬ ‫جیاوازیه‌كانی ئه‌مانه‌ی ل ‌ه فامكردنی دین‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵت كرد‌ه گرفتی الوه‌كی‌و پێكهێنانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی تۆكمه‌ هه‌ویایی سه‌ره‌كیان‪.‬‬ ‫فامكردن‌و شرۆڤه‌‌و ئاراسته‌كردنی خومه‌ینی‬ ‫ل ‌ه دین ته‌نیا‌و ته‌نیا فامكردن‌و شرۆڤه‌یه‌كی‬ ‫ده‌سه‌اڵت خوازانه‌ی كونبڕكراو بوو ك ‌ه هیچ‬ ‫په‌نجه‌ره‌یه‌كی بۆ دیالۆگ‌و كه‌شی ئازادی‬ ‫نه‌ده‌هێشته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئاراسته‌‌و شرۆڤه‌كانی‬ ‫مونته‌زری ل ‌ه دینه‌و‌ه بۆ ده‌سه‌اڵت تا راده‌یه‌ك‬ ‫بارگا‌وكراو بوون ب ‌ه گه‌ڕانه‌وه‌ی ره‌وای‬ ‫ده‌سه‌اڵتی دینی بۆ په‌سه‌ندی جه‌ماو‌هر‌و‬ ‫گه‌ل هه‌ر چه‌ند‌ه ك ‌ه ئاخێزگ ‌ه هزریه‌كانی ئه‌م‬ ‫جۆر‌ه فامكردنه‌ش خۆی ل ‌ه راستی‌و بنه‌مادا‬ ‫ملكه‌چكرنی ده‌سه‌اڵت نه‌بوو بۆ جه‌ماوه‌ر‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو گفتوگۆی جه‌ماوه‌ر بوو بۆ ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫ئه‌م جۆر‌ه ئاراستانه‌ش بۆ خۆیان خولقاوی‬ ‫دنیا چكۆل ‌ه دینیه‌كانی مونته‌زری نه‌بوون‌و‬ ‫ل ‌ه راستیدا هاوشان بوون‌و تێكه‌ڵ بوونی‬ ‫ئه‌م مه‌الی ‌ه بوو له‌گه‌ڵ كۆی هێز‌ه چه‌پ‌و‬ ‫دیموكراسیخوازه‌كانی كۆمه‌ڵگای ئێران‌و‬ ‫كاریگه‌ری ئه‌ندێش ‌ه سیاسی ‌ه نۆێیه‌كان بوو‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌ندێشه‌ی چه‌ق نه‌ریتی ئه‌و‪.‬‬ ‫هره‌می ده‌سه‌اڵتی دینی‌و فامكردنه‌كانی‬ ‫خومه‌ینی هه‌ر زۆر زوو هه‌موو دیوانگه‌كانی‬ ‫دیكه‌ی هه‌ناسه‌بڕ كردوو ئه‌م هره‌م ‌ه به‌و‬ ‫جۆر‌ه خولقا ك ‌ه خومه‌ینی ده‌یویست ب ‌ه‬ ‫په‌ڕاوێز بوونی بۆچوونه‌كانی مونته‌زری‌و‬ ‫كه‌سانی وه‌ك ئه‌و ب ‌ه دوای خۆیدا هه‌نگاوب ‌ه‬

‫هه‌نگاو خۆشیانی به‌ره‌و په‌ڕاوێز بردوو ل ‌ه‬ ‫ئه‌نجامدا شوێنیان ل ‌ه هره‌می ده‌سه‌اڵتدا لق‬ ‫بوو تا كار به‌و جێگای ‌ه گه‌یشت ك ‌ه ماڵی‬ ‫مونته‌زریش كه‌وت ‌ه به‌ر شااڵوی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫ناچار مونته‌زری ل ‌ه كۆی ده‌سه‌اڵتی دینی‬ ‫ئێران ب ‌ه هه‌موو بوونی خۆیه‌و‌ه كشایه‌وه‌و‬ ‫ماوه‌یه‌كی زۆر ل ‌ه په‌ڕاوێز‌و په‌رێزدا بێده‌نگی‬ ‫هه‌ڵبژارد‪.‬‬ ‫مه‌رگی خومه‌ینی مه‌رگی فامكردن ‌ه‬ ‫سیاسیه‌كانی نه‌بوو ل ‌ه ده‌سه‌اڵتی دینی‪.‬‬ ‫پێكهاته‌ی ‌ه ل ‌ه ده‌سه‌اڵت‌و كلتوورێكی سیاسی‬ ‫دینی ك ‌ه بۆ جیهانی شێعه‌‌و ئێران ب ‌ه جێی‬ ‫هێشتبوو‪ .‬هێند‌ه جێگیربوو بوون ك ‌ه سه‌ره‌ڕای‬ ‫جێگیرێكی الاواز‌و نه‌ناسراوی ناو دنیای فه‌قی‬ ‫ی وه‌ك خامنه‌یی‪ ،‬دیسانه‌و‌ه مونته‌زری‬ ‫شێع ‌ه ‌‬ ‫نه‌توانێت خۆی راستكاته‌وه‌و ل ‌ه گۆڕه‌پانی‬ ‫رامیاریدا خۆی ده‌رخات‪ .‬هه‌ر چه‌نده‌ك ‌ه‬ ‫له‌م چرك ‌ه ساته‌دا مونته‌زری هه‌وڵیدا‬ ‫له‌م ده‌رفه‌ت‌و درز‌ه ك ‌ه ب ‌ه هۆی مردنی‬ ‫خومه‌ینیه‌و‌ه روویدابوو خۆی راستكاته‌وه‌و‬ ‫بنوێنێ‪ ،‬به‌اڵم ن ‌ه هه‌ل‌ومه‌رجه‌ك ‌ه له‌بار بوو‬ ‫و‌ه ن ‌ه ده‌سه‌اڵتی دینی ئێران ئاماده‌ی ئه‌م‬ ‫خۆراستكردنه‌وه‌یه‌ی مونته‌زری بوو‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫هه‌ر ل ‌ه سه‌ره‌تاو‌ه كشایه‌وه‌‌و جارێك ‌‬ ‫له‌ په‌راوێزدا به‌ بێده‌نگی‌ مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫راست ‌ه ك ‌ه مونته‌زری ل ‌ه سه‌ر كوشتاری‬ ‫ی زیندانیان ل ‌ه ساڵی‬ ‫دڕندانه‌‌و نامرۆڤان ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌بوو و‌ه ئه‌م كرد‌ه‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫‪1367‬دا هه‌ڵوێست ‌‬ ‫ناره‌وشتی‌و دژ‌ه مرۆڤانه‌ی ‌ه نه‌سلماند‌و ناڕازی‬ ‫بوو‪ .‬راست ‌ه ك ‌ه وازی ل ‌ه كۆی ده‌سه‌اڵت هانی‌‌و‬ ‫ئه‌گه‌ر بێ ویستای ‌ه له‌و ده‌زگایه‌دا ده‌مایه‌وه‌‌و‬ ‫ی ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه‬ ‫ی بۆ خۆ ‌‬ ‫جێگایه‌ك ‌‬ ‫ی دیار‌ه ك ‌ه ناوبراو تا ئه‌م دواییانه‌‌و‬ ‫روون ‌‬ ‫ی ل ‌ه جۆزه‌رداندا ب ‌ه‬ ‫ی سه‌رۆكۆمار ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬

‫ی‬ ‫ی دژایه‌ت ‌‬ ‫ی نه‌هات ‌ه مه‌یدان ‌‬ ‫راشكاوی‌‌و ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاشكرای بونیاد‌ه فكرییه‌كان ‌‬ ‫كردن ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ری‬ ‫ی خه‌بات ‌‬ ‫ی دینی‌‌و تاودان ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫دژی‌ ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ركۆمار ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت ل ‌ه هه‌ردوو ده‌ور‌ه ‌‬ ‫ی وه‌ك خاته‌میشدا‪ ،‬مونته‌زری‬ ‫رێفۆرمخوازێك ‌‬ ‫هه‌ر ل ‌ه په‌راوێز‌و جۆر‌ه بێده‌نگیه‌كدا مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی مونته‌زری‬ ‫دوا هه‌ڵوێست ‌ه راشكاو‌و روونه‌كان ‌‬ ‫ی ده‌وری‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ دوا مانگه‌كان ‌‬ ‫ی نژاد‪ ،‬ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫ی ئه‌حمه‌د ‌‬ ‫ی سه‌ركۆمار ‌‬ ‫یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی ئه‌و رای ‌ه راشكاو‌و‬ ‫هه‌ڵوێست گرتن‌و ده‌ربڕین ‌‬ ‫ی ك ‌ه ل ‌ه مه‌ڕ «به‌هاییه‌كانی‌»‬ ‫ب ‌ه ناوبانگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێرانه‌وه‌دای‌و رایگه‌یاند ك ‌ه به‌هاییه‌كان ‌‬ ‫ی كه‌مه‌و‌ه‬ ‫ی ئێرانن‌و ب ‌ه ال ‌‬ ‫ئێران هاوواڵت ‌‬ ‫خاوه‌ن مافی ئاو‌و گڵ ل ‌ه م واڵته‌دا‪ .‬بۆ یه‌كه‌م‬ ‫ی دینی‌‌و مه‌زهه‌بی‬ ‫ی تابۆیه‌ك ‌‬ ‫جار‌و ب ‌ه راشكاو ‌‬ ‫ی ئه‌م دین ‌ه‬ ‫ی دا ك ‌ه باوه‌ڕمه‌ندان ‌‬ ‫شكاند‌و فتوا ‌‬ ‫نازه‌ی ‌ه ده‌بێت مافی هاوواڵتیان ده‌سته‌ب ‌هر‌و‬ ‫پارێزراو بێت‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێسته‌‌و رایه‌ی مونته‌زری ل ‌ه راستیدا‬ ‫تاقانه‌ی ‌ه چوونك ‌ه درزی كرد‌ه هه‌موو فقی‬ ‫ی شێعه‌‌و هه‌موو فتوا‬ ‫نه‌ریتی‌ تا ئه‌م كات ‌ه ‌‬ ‫ی ل ‌ه دنیای ئه‌م‬ ‫دینه‌كانه‌وه‌‌و ده‌رگای بابه‌تێك ‌‬ ‫دین‌و مه‌زهه‌به‌دا كرده‌و‌ه ك ‌ه كه‌س نه‌چووبوو‬ ‫ی نه‌شكا‌و و حه‌رام‌و بڤ ‌ه‬ ‫ب ‌ه الی دا‌و تابۆیه‌ك ‌‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫پاش ئه‌م هه‌ڵوێسته‌‌و درزكه‌وتن ‌ه ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ری‌‌و‬ ‫ی خه‌بات ‌‬ ‫ی ئێران‌و تاو گرتن ‌‬ ‫دین ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫ی دزی‌و ده‌غه‌ڵییه‌كان ‌‬ ‫ده‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی سه‌ركۆماریدا مونته‌زری‬ ‫ل ‌ه دوا هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی شكاندوو ل ‌ه په‌راوێزه‌و‌ه‬ ‫ی په‌رێز ‌‬ ‫ب ‌ه ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژیان‌و هه‌ڵوێست ‌ه سیاسیه‌كان ‌‬ ‫ویستگ ‌ه ‌‬ ‫ی گواسته‌و‌ه بۆناوه‌ند‌و ناو ده‌قی‬ ‫خۆ ‌‬ ‫رووداوه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگا‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی تابۆ ‌‬ ‫ی ته‌م ‌‬ ‫پاش ئه‌م قۆناغه‌‌و ره‌وانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی وه‌لی فه‌قێ‪ ،‬مونته‌زری راشكاو‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫بوێران ‌ه ل ‌ه هه‌ردوو رووبه‌ری بیر وئه‌ندێشه‌‌و‬ ‫ی ده‌ربڕیندا كه‌وت ‌ه بنكۆڵ‬ ‫ی ناره‌زایه‌ت ‌‬ ‫بانگه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاخێزگه‌ی فیكری‌و بونیاد‌ه دینیه‌كان ‌‬ ‫كردن ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و ده‌وڵه‌تی‌ ویالیه‌تی‌ فه‌قێ‪.‬‬ ‫ی ل ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫ی ئم هه‌ڵوێستانه‌‌و راوه‌ستان ‌‬ ‫كۆ ‌‬ ‫ی ل ‌ه گه‌ڵ‬ ‫ی خامنه‌یدا‌و هاو هه‌ڵوێست ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی ئێراندا‪ ،‬ئه‌و ده‌رفه‌ت‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ری راپه‌رێوو ‌‬ ‫ی ژیان‬ ‫هه‌ڵوێستان ‌ه بوون ك ‌ه ل ‌ه دوا ساته‌كان ‌‬ ‫وته‌مه‌ندا مونته‌زرییان كڕییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئیستا مونته‌زری وه‌ك مێژوو وه‌ك فكر‌و‬ ‫ی خاوه‌ن رای‬ ‫ئه‌ندێشه‌و ‪ ،‬وه‌ك مه‌الیه‌ك ‌‬ ‫ی ته‌شه‌یووع ئیتر‬ ‫ی جیهان ‌‬ ‫سیاسی‌و بیرمه‌ندێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرینگ نییه‌‌و كه‌لتووره‌كه‌یه‌ت ‌‬ ‫ی فیزیك ‌‬ ‫مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ل ‌ه بوار ‌‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫ی دین ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ك ‌ه كۆ ‌‬ ‫مه‌عریفه‌‌و ئه‌ندیشه‌و‌ه دوچاری قه‌یران ده‌كات‌و‬ ‫ی‬ ‫ی دین ‌‬ ‫‪ ،‬درزی خست ‌ه یه‌كده‌نگی‌‌و یه‌كده‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاسی‌و كه‌لتووری سیاسی شیعه‌و‌ه ب ‌ه ال ‌‬ ‫كه‌مه‌وه‌ له‌ ئێراندا‪.‬‬

‫كۆمه‌ڵه‌‌و گۆڕانكارییه‌كان له‌ ته‌له‌فزیۆنی ئاسۆسات‬ ‫هه‌ڵۆ‪ ،‬سه‌قز‬ ‫ره‌خنه‌‌و لێكۆڵینه‌و‌ه له‌سه‌ر خاڵ به‌هێز‌و‬ ‫الوازه‌كانی سی ساڵ خه‌باتی سیاسی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی ره‌وتی چه‌پ‌و رادیكاڵی‬ ‫كوردستان ك ‌ه ب ‌ه ناوی كۆمه‌ڵ ‌ه ناسراوه‌‪،‬‬ ‫ناوه‌رۆكی یه‌كێك له‌به‌رنامه‌كانی ئاسۆسات‪،‬‬ ‫ته‌له‌فزیۆنی كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانه‌‪.‬‬ ‫له‌م به‌رنامه‌یه‌دا به‌شێوه‌ی ئاشكرا‌و ب ‌ه بێ‬ ‫هیچ موحافزه‌كارییه‌كی حیزبی‌و سیاسی ل ‌ه‬ ‫پرۆگرامێكی زیندوو ك ‌ه ل ‌ه الیه‌ن كه‌سانێك‬ ‫ك ‌ه خۆیان به‌شێك له‌و مێژوو‌ه سیاسیی ‌ه‬ ‫بوون كه‌موكوڕییه‌كانی ره‌وتی كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫له‌ماوه‌ی سااڵنی رابردوو ده‌خرێته‌به‌ر‬ ‫باس‌و لێكۆڵینه‌ه‌وه‌‪ .‬به‌شداری نه‌یاران‌و‬ ‫یاران له‌م به‌رنامه‌یه‌دا نیشانه‌ی داهێنانێكی‬ ‫نوێ‌و به‌نرخ ‌ه له‌الیه‌ن كاربه‌ده‌ستانی تیڤی‬ ‫ئاسۆسات ‌ه ئاماده‌كراوه‌‌و ب ‌ه ئازایه‌تی‌و‬ ‫راشكاوان ‌ه پێداچوونه‌و‌ه به‌كارنامه‌ی سیاسی‌و‬ ‫خه‌باتی ره‌وتی كۆمه‌ڵه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه ل ‌ه رووی خه‌باتی راسته‌وخۆ‌و‬ ‫دروشمی ئاشكرا‪ ،‬هه‌ره‌وه‌ها ب ‌ه هۆی بوونی‬ ‫له‌نێو دڵی خه‌ڵكی كوردستان‪ ،‬خاوه‌نی‬ ‫پێوه‌رگه‌لێكی سیاسییه‌‪ .‬كۆمه‌ڵ ‌ه خاوه‌نی‬ ‫پۆتانسیه‌لێكی فیزیكی‌و مه‌عنه‌وی ل ‌ه‬ ‫ئاستێكی سه‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌وان ‌ه كۆبوونه‌وه‌ی‬ ‫سه‌دان كادر‌و هه‌ڵسوڕاوانی خه‌باتكار‌و‬ ‫چه‌پ‌و عه‌داڵه‌تخواز ل ‌ه ژێر ئااڵی كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫توانیویه‌تی كۆمه‌ڵ ‌ه وه‌ك ره‌وتێكی رادیكاڵ ل ‌ه‬ ‫نێو مێژووی بزوتنه‌وه‌ی حه‌قخوازانه‌ی گه‌لی‬ ‫كورد ل ‌ه رۆژهه‌اڵتی كوردستان نیشان بدات‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌یه‌ك ب ‌ه ته‌واوی كه‌موكوڕییه‌كان‌و‬ ‫جیاییه‌كانییه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه هه‌ڵدانه‌وه‌ی‬ ‫الپه‌ڕه‌كانی ئه‌م ره‌وت ‌ه ئازایه‌تییه‌كی ده‌وێت‬ ‫ك ‌ه تا ئێستا بێجگ ‌ه ل ‌ه ئاسۆسات كه‌سی‬ ‫ده‌ستی بۆ نه‌بردوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش گرنگی ئه‌و‬ ‫به‌رنامه‌یه‌یمان بۆ زیاتر ئاشكرا ده‌كات‪.‬‬ ‫بێ شك به‌رده‌وام بوونی ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫به‌رنام ‌ه سیاسییان ‌ه ل ‌ه چێوه‌ی ره‌خنه‌‌و‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی خاڵ به‌هێز‌و الوازه‌كانی‬ ‫سیاسه‌تی كۆمه‌ڵ ‌ه ل ‌ه خه‌باتی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و‬ ‫حیزبیی ل ‌ه كوردستان‪ ،‬هاوڕێ له‌گه‌ڵ‬ ‫پاراستنی پره‌نسیپ ‌ه ئه‌خالقییه‌كان‌و راگرتنی‬ ‫حورمه‌ت‌و رێزی تاك‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی‬ ‫له‌سه‌روی رێبه‌ری ئه‌م ره‌وت ‌ه بوون‌و هه‌ن‪،‬‬ ‫نه‌ك ته‌نیا هیچ گومان‌و دژایه‌تییه‌ك ل ‌ه نێوان‬ ‫كادرو الیه‌نگرانی ئه‌م ره‌وت ‌ه ل ‌ه به‌ره‌كانی‬ ‫به‌ناوی كۆمه‌ڵ ‌ه ل ‌ه ئێستادا دروست ناكات‪،‬‬ ‫به‌ڵكو رۆشنگه‌رییه‌ك ‌ه بۆ هه‌موو الیه‌نه‌كانه‌‌و‬ ‫راشكاوان ‌ه تیشكخستنه‌سه‌ر هه‌موو گرفت‌و‬ ‫گرێ كوێره‌كان ‌ه ك ‌ه ب ‌ه درێژایی سی ساڵ بێ‬

‫وه‌اڵم ماونه‌ته‌وه‌‌و یان جه‌ماوه‌ری خه‌ڵكیان‬ ‫لێ بێ ئاگا هێشتوه‌ته‌وه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگای‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌تایبه‌تی كه‌سانێك ك ‌ه خۆیان‬ ‫ب ‌ه به‌شێك له‌م ره‌وت ‌ه ل ‌ه كوردستان ده‌زانن‪،‬‬ ‫به‌ڕوانین‌و سه‌رنجێكی ورد‪ ،‬به‌دواداچوون بۆ‬ ‫ئه‌نجامی ئه‌م وتوێژ‌و مونازه‌ران ‌ه ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌اڵم بۆچوونی فكری من سه‌باره‌ت به‌م‬ ‫به‌رنامه‌‌و مێزگرد‌ه سیاسیی ‌ه ره‌نگ ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫بۆچوونی ژماره‌یه‌ك ل ‌ه هاوڕێیان جیاواز‬ ‫بێت‪ .‬ده‌مه‌وێت لێره‌دا پێشه‌كییه‌كی كورت‬ ‫وه‌بیربێنه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆك ‌ه ئێم ‌ه شاهیدی سه‌رده‌مێكی‬ ‫نوێ ل ‌ه مێژووی خه‌باتی سیاسی خه‌ڵكی‬ ‫ئێران‌و به‌تایبه‌تی كوردستانین‪ ،‬ره‌وتی‬ ‫گۆڕانكاریی ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگی‌و‬ ‫سیاسییه‌كانی كۆمه‌ڵگای ئێران‌و كوردستان‪،‬‬ ‫بوونی چاالكی بزوتنه‌و‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫ل ‌ه ناو كۆمه‌ڵگا‌و به‌جۆرێك رێبه‌ریكردنی‬ ‫ناڕه‌زایی ‌ه مه‌ده‌نییه‌كانی كۆمه‌ڵگا‪ ،‬بووه‌ت ‌ه‬ ‫هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ حیزب ‌ه سیاسیی ‌ه ئێران‌و‬ ‫كوردستان تا راده‌یه‌ك ل ‌ه كۆمه‌ڵگا‬ ‫دووربكه‌ونه‌وه‌‌و كۆنترۆڵی پێویستیان بۆ‬ ‫رێبه‌ریكردن‌و رێكخستنی خه‌باتی خه‌ڵك دژ‬ ‫ب ‌ه رژیم نه‌بێت‪ .‬ئه‌م قه‌یران ‌ه وه‌ك كێشه‌ی‬ ‫سه‌ره‌كی هه‌ر حیزبێكه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی بارودۆخی‬ ‫كوردستان له‌گه‌ڵ كۆی ئێران جیاوازییه‌كی‬ ‫زۆری هه‌یه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگای كوردستان خاوه‌نی‬ ‫ئه‌زمون‌و مێژوویه‌كی گه‌ور‌ه ل ‌ه خه‌بات ‌ه‬ ‫ك ‌ه ساڵیانێك ‌ه بۆ ده‌ستبه‌ركردنی ئامانج ‌ه‬ ‫دیموكراتیكییه‌كانی خه‌ڵكی كورد به‌رده‌وام‬ ‫بووه‌‪ .‬ئاماده‌بوونی حیزبه‌كان‌و چاوه‌ڕوانی‬ ‫خه‌ڵك ل ‌ه حیزبه‌كان بۆ گێڕانی شێوه‌كانی‬ ‫رێبه‌رایه‌تی كردنی خه‌باتی مه‌ده‌نی خه‌ڵك‬

‫رووی ل ‌ه زیادبوون كردوه‌‪ .‬خه‌ڵكی كوردستان‬ ‫ل ‌ه رووی سیاسی‌و موبارزاتی هه‌نگاوێك‪،‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه چه‌ند هه‌نگاوێكیش ل ‌ه حیزب ‌ه‬ ‫كالسیكییه‌كانی خۆی ل ‌ه پێشه‌و‌ه بێت‪ .‬به‌اڵم‬ ‫كێشه‌ك ‌ه لێره‌دای ‌ه ك ‌ه حیزب ‌ه سیاسییه‌كانی‬ ‫كورد توشی قه‌یرانی ناوخۆیی‌و جیابوونه‌وه‌ی‬ ‫یه‌ك ل ‌ه دوای یه‌كبوون ك ‌ه زیانه‌كانی تا‬ ‫ئێستاش بۆ خۆیان‌و بۆ خه‌ڵكی كوردستان‬ ‫درێژه‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫راڤه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی وردی خه‌باتی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌و شیكرده‌وه‌ی دروست‪ ،‬ئێم ‌ه ب ‌ه‬ ‫كاراكته‌رگه‌لێكی نوێ ده‌گه‌یه‌نێت‌و ناچارمان‬ ‫ده‌كات فاكته‌رگه‌لی سیاسی نوێ بۆ كێشه‌كان‬ ‫بدۆزینه‌وه‌‪ .‬بێ گومان كۆمه‌ڵ ‌ه جارێكی‬ ‫تر ناتوانێت بۆ رابردوو بگه‌ڕێته‌وه‌‌و مێژوو‬ ‫دووبار‌ه بكاته‌وه‌‌و كاراكته‌رێكی نوێ ب ‌ه ناوی‬ ‫فواد ل ‌ه جێگای رێبه‌رانی سیاسی ئه‌مڕۆی‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه جێگیر بكات‪ ،‬جارێكی دیك ‌ه ب ‌ه‬ ‫پێكهێنانی یه‌كێتی جوتیاران‌و‪ ..‬هتد‪ ،‬ناكرێت‬ ‫چاالكان ‌ه ئاماده‌ی بزوتنه‌و‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫بین‪ .‬ته‌نانه‌ت شه‌ڕی چه‌كداریی‌و گرتنی‬ ‫چه‌ند پایه‌گایه‌كیش ناتوانێت ئه‌م حیزب ‌ه ب ‌ه‬ ‫حیزبێكی گشتگیر‌و كۆمه‌اڵتی بكاته‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫بنه‌ڕه‌تدا ئه‌م بزوتن ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیان ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫شه‌ڕ‌و سڕینه‌وه‌ی فیزیكی نایه‌نه‌وه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫حیزبێكی ئیدئۆلۆژیكیش ئیكسپایه‌ر بوو‌ه‬ ‫ك ‌ه ب ‌ه هه‌ر سه‌رچاوه‌یه‌كی فیكری‪ ،‬چ چه‌پی‬ ‫دوو ئاته‌شه‌‌و كۆمۆنیست ك ‌ه بانگه‌شه‌ی‬ ‫پێشكه‌وتنخوازی ده‌كات‌و چ راستی مه‌زهه‌بی‪،‬‬ ‫ك ‌ه هه‌موو شتێك بۆ دوو كاره‌كته‌ری جوان‌و‬ ‫ناشیرین‪ ،‬كرێكار‌و بورژوا‪ ..‬كافرو موسڵمان‬ ‫دابه‌شده‌كات‪ ،‬ناتوانێت چاوه‌ڕوانیی ‌ه سیاسی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان كۆمه‌ڵگایه‌كی مه‌ده‌نی‬

‫كۆمه‌ڵ ‌ه ده‌ستنیشان بكه‌ین‪.‬‬ ‫بێنێته‌دی‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ك ‌ه ئه‌مڕۆ ئێم ‌ه ل ‌ه جه‌ره‌یانی بۆ نمون ‌ه ته‌واوی ئه‌و كه‌سانه‌ی بڕوایه‌كی‬ ‫گۆڕانكاریی ‌ه ب ‌ه هۆی جیاییه‌كانی حیزبه‌و‌ه قوڵیان ب ‌ه كۆمه‌ڵ ‌ه هه‌یه‌‪ ،‬هاوڕان له‌سه‌ر‬ ‫ده‌یبینین‪ ،‬ئاماده‌یی‌و سه‌رهه‌ڵدانی به‌ره‌یه‌كی ئه‌وه‌ی ك ‌ه پێكهێنانی حیزبی كۆمۆنیستی‬ ‫چه‌پ‌و رادیكاڵ ‌ه ك ‌ه ب ‌ه ئه‌زمونی سی ساڵ ئێران ل ‌ه الیه‌ن كۆمه‌ڵه‌وه‌‪ ،‬پاشه‌كشه‌یه‌ی‬ ‫خه‌بات‌و سوننه‌تی شۆڕشگێڕانه‌‪ ،‬بۆ ستراتیژیك بوو ل ‌ه هه‌ڵوێست ‌ه فكری‌و‬ ‫گه‌یشتن ب ‌ه دیموكراسی‌و عه‌داڵه‌تخوازی‪ ،‬سیاسیه‌كانی كۆمه‌ڵه‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها رێكه‌وتن‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی نوێخوازانه‌دا حیزبێكی نوێ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ك ‌ه یه‌كێك ل ‌ه هۆكاره‌كانی‬ ‫پێناسه‌ده‌كه‌ن‪ ،‬ك ‌ه ب ‌ه ئیلهام وه‌رگرتن ل ‌ه جیابوونه‌وه‌‌و دوور كه‌وتنه‌و‌ه له‌ بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رده‌مێكی كورت ل ‌ه چاالكی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئازادیخوازانه‌ی كوردستان‪ ،‬هه‌ر ئه‌م حیزبی‬ ‫سیاسی ره‌وتی چه‌پ ل ‌ه كۆمه‌ڵگای كۆمۆنیست ‌ه بوو‪ .‬یان شه‌ڕی ناوخۆی‬ ‫كوردستان ك ‌ه ب ‌ه كه‌سایه‌تیگه‌لێكی خۆشناو كوردستان ل ‌ه نێوان كۆمه‌ڵه‌‌و حیزبی‬ ‫وه‌ك فواد‌و سه‌دان خه‌باتكار‌و مرۆڤ دۆستی دیموكرات‪ ،‬ك ‌ه ده‌بێت ب ‌ه شیكردنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫كورد ب ‌ه ناوی كۆمه‌ڵه‌و‌ه پێكهات‪ .‬ب ‌ه بڕوای حه‌قیقی ئه‌و سه‌رده‌م ‌ه ده‌ست پێبكات‌و ب ‌ه‬ ‫من ئه‌م به‌ره‌ی چه‌په‌ی كۆمه‌ڵه‌ ك ‌ه ئه‌مڕۆ داوای لێبوردنی هه‌ر دوو الیه‌ن له‌بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫گۆڕانكاری ل ‌ه بیری سیاسی خۆیدا هێناوه‌‌و گیابنه‌ختكردوانی هه‌ردووال‌و سه‌رجه‌م خه‌ڵكی‬ ‫روانینێكی نوێی ل ‌ه حیزبایه‌تی خستوته‌ڕوو كوردستان كۆتایی پێبێت تا جارێكی دیك ‌ه‬ ‫و ره‌خن ‌ه ل ‌ه سیاسه‌ته‌كانی رابردوو و ئه‌مڕۆی ئاشتی‌و هاودڵی نه‌ته‌وه‌یی ل ‌ه كوردستان‬ ‫حیزب ده‌گرێت‪ ،‬ره‌نگ ‌ه ب ‌ه رواڵه‌ت خۆیان ب ‌ه پێكبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه بزانن‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ فیكر‌و بۆچوونی له‌هه‌ر حاڵدا ئه‌م به‌رنامه‌یه‌ نابێت به‌هۆی‬ ‫سیاسی كه‌سانێك ك ‌ه هیدایه‌تگه‌ری سی هه‌ڵخرانی ئێحساساتی فاڵنه‌ بینه‌ر هه‌موو‬ ‫ساڵ چاالكی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و حیزبی كۆمه‌ڵه‌یان سیاسه‌ت‌و سوننه‌ت‌و كرداری كۆمه‌ڵه‌ بخاته‌‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌بوو زۆر دوورن‪ ،‬ئه‌م پرۆسه‌ی ‌ه ژێر پرسیاره‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ بۆ دروستبوونی‬ ‫بێگومان ئه‌گه‌ر ل ‌ه رێگه‌یه‌كی دروست‌و ب ‌ه ئه‌م مێژووه‌ سیاسییه‌‪ ،‬هه‌زاران رۆڵه‌ی ئه‌م‬ ‫ئاراسته‌ی میله‌كانی ساعه‌تی كۆمه‌ڵگای خاكه‌ گیانیان بۆ به‌خت كردوه‌‌و به‌ هه‌زاران‬ ‫مه‌ده‌نی‌و بزوتنه‌و‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان كه‌سی دیكه‌ش رۆژڕه‌شی‌و چه‌رمه‌سه‌رییان‬ ‫بگه‌ڕێت‪ ،‬نه‌ك ب ‌ه دروشم‪ ،‬به‌ڵكو ب ‌ه كردار‌و دیوه‌‪.‬‬ ‫پراكتیك واقعبینانه‌‌و ناسینی كۆمه‌ڵگایه‌ك هه‌ربۆیه‌ ده‌بێت به‌ روانینێكی وشیارانه‌‌و‬ ‫ك ‌ه تێیدا ده‌ژی‪ ،‬ب ‌ه ئامانجه‌كانی حیزبێكی بڕوابوون به‌ دیموكراسی‌و مافی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫گشتگیر‌و خه‌ڵكیی‌و وه‌اڵمده‌ره‌و ب ‌ه خواست‌و بۆچوونی سیاسی تاكه‌كان‌و حیزبه‌‬ ‫ویستی خه‌ڵكی ئێران‌و كوردستان ده‌گات‪ .‬سیاسییه‌كان‪ ،‬رێگه‌ له‌ تۆمه‌ت‌و سوكایه‌تی‬ ‫ئه‌و كات ‌ه ئێمه‌ی خه‌ڵكی كوردستان له‌گه‌ڵ به‌ مێژویی سیاسی ئه‌م حیزبه‌ بگرین‪،‬‬ ‫جه‌ره‌یانێكی كوردی چه‌پی نوێخواز‌و به‌رگری له‌ كۆمه‌ڵه‌‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌كی نوێخواز‪،‬‬ ‫دیموكراسیخواز ل ‌ه كوردستان به‌ره‌وڕوو به‌رگرییه‌ له‌ پره‌نسپه‌كانی دیموكراسی‌و‬ ‫ده‌بین‪ ،‬ك ‌ه هه‌وڵه‌كانی بۆ دیموكراسی ئازادی راده‌ربڕین‪ .‬بۆ په‌یوه‌ست بوونی‬ ‫نێوخۆیی حیزب‌و دووركه‌وتنه‌و‌ه ل ‌ه الدان ‌ه دووباره‌ی كۆمه‌ڵه‌ به‌ كۆمه‌ڵگا‪ ،‬ناسینه‌وه‌ی‬ ‫فاكتۆره‌ سیاسییه‌كان به‌ ئاراسته‌ی خواسته‌‬ ‫سیاسی‌و حیزبییه‌كان ده‌خاته‌گه‌ڕ‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی ‌ه قسه‌وباسه‌كان له‌سه‌ر كۆمه‌ڵ ‌ه دیموكراتیكییه‌كانی بزوتنه‌وه‌ی خه‌ڵكی‬ ‫ده‌بێت شێوازێكی دیاریكراو ل ‌ه هه‌ر قۆناغی كوردستان پێویست‌و زه‌رورییه‌‪.‬‬ ‫سیاسی كۆمه‌ڵ ‌ه بێت‪ ،‬نابێت به‌شێو‌ه هیوادارم جارێكی دیكه‌ له‌ درێژه‌ی ئه‌م‬ ‫په‌رشوباڵو ره‌خن ‌ه ل ‌ه ره‌وتێك بگیرێت ك ‌ه باسانه‌دا سه‌ره‌ڕای به‌شداری كه‌سانی‬ ‫پێوه‌رگه‌لێكی بااڵی سیاسی ل ‌ه كوردستاندا چاالك كه‌ رۆڵێكی كارایان له‌ مێژویی‬ ‫هه‌یه‌‌و به‌م هۆیه‌و‌ه كارنامه‌ی كۆمه‌ڵ ‌ه سیاسی كۆمه‌ڵه‌دا بووه‌‪ ،‬راستییه‌كان‌و‬ ‫توشی خه‌سار بكه‌ین‪ .‬ك ‌ه ره‌نگ ‌ه ئه‌مه‌ش حه‌قیقه‌تێكی زیاتر بۆ رای گشتی خه‌ڵكی‬ ‫ببێت ‌ه هۆی كه‌مبوونی متمانه‌ی خه‌ڵك ب ‌ه كوردستان‌و دۆستانی كۆمه‌ڵه‌ ئاشكرابێت‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و سه‌رجه‌م به‌ره‌ی چه‌پی كوردستان‪ .‬ده‌بێت به‌وه‌ش بڕوامان بێت كه‌ خه‌ڵكی‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه من دووبار‌ه جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و ئازادیخوازی كوردستان له‌ رووی سیاسییه‌وه‌‬ ‫جۆر‌ه باس ‌ه ره‌خنه‌گرانه‌ی ‌ه ده‌كه‌مه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم گه‌شه‌ی كردوه‌‌و ده‌توانێت سه‌باره‌ت به‌‬ ‫دروسته‌كه‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئێم ‌ه وه‌ك ره‌وتێكی گۆڕانكارییه‌كان عاداڵنه‌ داوه‌ریی بكات‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ره‌خنه‌كان دیاری بكه‌ین‌و ئه‌وجار حیزبێك هه‌ڵسه‌نگێنیت‌و به‌ ئاراسته‌ی‬ ‫هه‌ڵه‌ی سیاسی رێبه‌ری ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازانه‌ی خۆی بزانێت‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫کۆمه‌ڵگه‌‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪9‬‬

‫ئیعدام كه‌ره‌سه‌یه‌كی سه‌ركوت ل ‌ه دژی نه‌یاران‬ ‫غه‌زاڵ ئه‌حمه‌دی‬ ‫ئیعدام ك ‌ه ل ‌ه س���ه‌ره‌تای ده‌سه‌اڵتداریه‌تی‬ ‫كۆماری ئیس�ل�امی ئێران بۆ تۆڵه‌سه‌ندنه‌و‌ه‬ ‫ل ‌ه نه‌یاران هات ‌ه ئاراو‌ه بۆ ماوه‌یه‌كی كورت‬ ‫توانی كۆمه‌ڵگه‌ی ئێران تووشی خه‌فه‌قان‌و‬ ‫ترس‌و وه‌حش���ه‌ت بكات‪ ،‬به‌اڵم هیچ كاتێك‬ ‫ئێعدام نه‌یتوانی ب���ه‌ر ب ‌ه ده‌ربڕینی ده‌نگی‬ ‫نارازی���ان‌و یان كۆتای���ی هێنان ب ‌ه هه‌ندێك‬ ‫كرده‌وه‌ی دیك ‌ه بێنێت‪ .‬كۆماری ئیس�ل�امی‬ ‫ب���ۆ كۆتایی هێنان به‌ هه‌موو ئه‌و كێش���ه‌‌و‬ ‫دیاردان��� ‌ه ب���ه‌رده‌وام په‌ن���ای بردووته‌ به‌ر‬ ‫توندوتی���ژی‌و ئیع���دام‪ .‬به‌اڵم ئ���ه‌م كاران ‌ه‬ ‫نه‌ته‌نی���ا نه‌یتوانی كۆتایی ب��� ‌ه توندوتیژی‬ ‫بێنێ���ت به‌ڵكوو هی���چ كاتێك���ش نه‌توانرا‬ ‫بناغه‌ی كۆمه‌ڵگایه‌ك ل ‌ه سه‌ر رێكه‌وتنێكی‬ ‫مه‌ده‌نی دابمه‌زرێت‪ .‬ئیعدام وه‌ك مودێلێكی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت���ی س���ه‌ركوت‪ ،‬نیش���انی دا ك ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی هه‌میشه‌ بۆ پته‌وكردنی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی خۆی���ان به‌ س���ه‌ر خه‌ڵك له‌م‬ ‫كه‌ره‌سه‌یه‌ كه‌ڵكی وه‌رگرتووه‌‌و مێژووی ئه‌م‬ ‫رژیمه‌ش نیشانی ده‌دات ك ‌ه ب ‌ه درێژه‌دان ب ‌ه‬ ‫ئیعدام‪ ،‬تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌و توندوتیژی به‌رده‌وام‬ ‫له‌ كۆمه‌ڵگ���ه‌دا دووپات ده‌بێته‌وه‌ كه‌ ئه‌م ‌ه‬ ‫پێشێل كردنی جاڕنامه‌ی جیهانی مافه‌كانی‬ ‫مرۆڤه‌‪ .‬چونك ‌ه هیچ تاك‌و به‌رپرس���ێك ل ‌ه‬ ‫ه���ه‌ر بارودۆخێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس���ی‬ ‫ل��� ‌ه ژێر ه���ه‌ر بیانووی���ه‌ك ناتوانێت مافی‬ ‫ژیان كردن له‌ كه‌س���ێك بستێنێته‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ماف ‌ه كات‌و ش���وێن ناناسێت‪ ،‬مه‌سه‌له‌یه‌كی‬ ‫جیهانیه‌‌و هیچ جیاوازیه‌ك له‌ نێوان نه‌ته‌وه‌و‬ ‫ئایین‌و ره‌گه‌زدا نییه‌‪.‬‬ ‫ئیعدام جۆرێكه‌ ل ‌ه ئه‌شكه‌نج ‌ه كردنی مرۆڤ ب ‌ه‬ ‫شێوه‌ی وه‌حشیانه‌‪ ،‬بێ گومان هه‌ر مرۆڤێك‬ ‫ده‌بێ وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ی كاره‌ هه‌ڵه‌كانی خۆی‬ ‫بێت ل ‌ه به‌رانبه‌ر یاس���ا‌و دادگادا‪ .‬به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫كاتی دادگایی كردن‌و لێپرسینه‌وه‌شدا ده‌بێ‬ ‫هه‌میش��� ‌ه ئه‌و‌ه له‌ به‌رچاو بگرین كه‌ مرۆڤ‬ ‫ده‌بێ رێزی لێبگیردرێت چ تاوانبار بێ یان‬ ‫نه‌بێ‪ .‬ئه‌م سنوور‌ه كه‌ ب ‌ه وته‌ی فوكۆ وه‌ك‬

‫تێگه‌یش���تنی مرۆڤ‌و فه‌لس���ه‌فه‌ی تاز‌ه ل ‌ه‬ ‫مه‌س���ه‌له‌ی مرۆڤ‌و مافی بنه‌ڕه‌تی ئه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌ب���ێ وه‌ك به‌رانبه‌ركێ مرۆڤ له‌ به‌رانبه‌ر‬ ‫ئه‌شكه‌نجه‌‌و وه‌حشیگه‌ریدا لێكۆڵینه‌وه‌ی ل ‌ه‬ ‫سه‌ر بكرێت‪ .‬سنووری ئینسان بوونی ده‌بێ‬ ‫بپارێزرێت‪.‬‬ ‫كۆماری ئیس�ل�امی هه‌ر ل ‌ه سه‌ره‌تای هاتن ‌ه‬ ‫س���ه‌ركاریه‌وه‌ به‌ ئیعدام كردن���ی نه‌یارانی‬ ‫خۆی توانی به‌سه‌ر هه‌موو الیه‌نه‌كانی دیك ‌ه‬ ‫كه‌ له‌ گۆره‌پانی ئێ���ران خه‌ریكی چاالكی‌و‬ ‫هه‌ڵسووڕان بوون س���ه‌ربكه‌وێت‌و وه‌زعه‌ك ‌ه‬ ‫به‌ قازانجی خۆی بگۆڕێت هه‌ر بۆی ‌ه یه‌كێك‬ ‫ل ‌ه كه‌ره‌س���ه‌كانی س���ه‌ركه‌وتنی‪ ،‬ئیعدام‌و‬ ‫پێكهێنانی فه‌زایه‌كی ترس‌و وه‌حشه‌ت بوو‬ ‫ك ‌ه وه‌ك خراپترین س���زا ب���ۆ نه‌یاران‌و یان‬ ‫كه‌س���انی تاوانبار ب ‌ه كار ده‌بردرا‪ .‬یاس���ا‌و‬ ‫سیس���ته‌می قه‌زایی ئێران ب ‌ه پێی ش���ه‌رع‬ ‫وروانگه‌ی ده‌سه‌اڵتدارانی ئیسالمی دارێژراو‬ ‫بوو ب ‌ه فه‌رهه‌نگ‌و سونه‌ت‌و تا ب ‌ه ئه‌مرۆش‬ ‫هه‌ر به‌رده‌وام ‌ه ك ‌ه زیاترین ئاماری ئیعدامی‬ ‫له‌ جیهاندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه ناوبردنی مرۆڤ‌و ئازار‌و ئه‌شكه‌نجه‌دانی‬ ‫خه‌ڵ���ك ل��� ‌ه هه‌م���ان روانگ���ه‌ی ك���ون‌و‬ ‫دواكه‌وتووانه‌ی به‌رپرسانی رژیم سه‌رچاوه‌ی‬ ‫گرت‌و بوو به‌ پێناسه‌یه‌كی سه‌ره‌كی‪ .‬دوای‬ ‫س���ی س���اڵ له‌ ده‌س���ه‌اڵتداریه‌تی كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی ب ‌ه ه���ه‌زاران كه‌س ل���ه‌ نه‌یاران‬ ‫وی���ان كه‌س���انی دیك ‌ه كه‌ تووش���ی الدان ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان ب���وون ئیع���دام ك���راون‬ ‫كه‌ نه‌ته‌نی���ا كۆتایی ب ‌ه هی���چ دیارد‌ه یان‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌كی ناحه‌ز له‌ كۆمه‌ڵگ ‌ه نه‌هاتوو‌ه‬ ‫به‌ڵك���وو زیاتری���ش بووه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی هه‌میش ‌ه له‌م كه‌ره‌سه‌یه‌ ل ‌ه دژی‬ ‫نه‌یارانی سیاسی خۆی ب ‌ه كاری هێناوه‌ تا‬ ‫له‌م رێگه‌ی���ه‌ ده‌نگیان بخنكێنێت‪ .‬قتلعامی‬ ‫زیندانی سیاسی س���اڵی ‪ 1367‬یه‌كێك ل ‌ه‬ ‫تراژدیاكانی ده‌سه‌اڵتداریه‌تی ئه‌م رژیمه‌یه‌‪،‬‬ ‫ل��� ‌ه كه‌متر ل ‌ه دوو مانگ ب ‌ه هه‌زاران مرۆڤی‬ ‫بێ ت���اوان ئیعدام‌و گولله‌ ب���اران كران ك ‌ه‬ ‫ته‌نیا تاوانیان بی���ری جیاواز بوو‪ .‬هه‌زاران‬

‫رۆڵ���ه‌ی تێكۆش���ه‌ر‌و خه‌بات���كاری چه‌پ‌و‬ ‫ئازادیخواز بوون به‌ قوربانی سیاس���ه‌تێكی‬ ‫دژه‌ مرۆیی ك ‌ه یه‌كێك له‌ كاره‌س���اته‌كانی‬ ‫مێژووی مرۆڤایه‌تیه‌‪.‬‬ ‫رۆژان ‌ه الوان���ی بیرجی���اواز‌و ئازادیخواز ب ‌ه‬ ‫ئیع���دام مه‌حك���ووم ده‌كرێن ك��� ‌ه ئیعدامی‬ ‫ئێحس���ان فه‌تاحیان تێكۆش���ه‌ری سیاسی‬ ‫دوایین ئیعدامی سیاسی بوو ك ‌ه له‌ ئاستی‬ ‫جیهانیدا ده‌نگدانه‌وه‌ی زۆری بوو‪ .‬ئێستاش‬ ‫‪ 12‬الوی دیك���ه‌ی ك���ورد ل���ه‌ زیندانه‌كاندا‬ ‫حوكمی ئیعدامیان ب ‌ه س���ه‌ردا س���ه‌پاوه‌و‬ ‫چ���اوه‌ڕێ به‌رێوه‌چوون���ی حوكمه‌كه‌یانن‪.‬‬

‫زه‌ینه‌ب جه‌اللیان یه‌كێك له‌و ‪ 12‬زیندانیه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ مه‌ترس���ی ئیعدام كردن���ی زیاتره‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫یه‌كێ���ك له‌و ژن ‌ه ئازارچێش���تووانه‌ی گه‌لی‬ ‫ك���ورد‌ه كه‌ بۆ به‌رانبه‌رك���ێ ل ‌ه گه‌ڵ ده‌یان‬ ‫ده‌رد‌و ئازاری كۆمه‌ڵگه‌كه‌ی ده‌ستی داوه‌ت ‌ه‬ ‫خه‌ب���ات‌و ئێس���تا هه‌ر به‌م تاوان��� ‌ه ئیعدام‬ ‫ده‌كرێت‪ .‬كه‌م نین ئه‌و ژنانه‌ی ك ‌ه ل ‌ه پێناو‬ ‫ب ‌ه دیهاتن���ی ئاواته‌كانی گه‌لی كورد گیانی‬ ‫خۆی فیدا ده‌كات چونك��� ‌ه زۆرن ئه‌وانه‌ی‬ ‫ك ‌ه له‌م رێگه‌ی���ه‌دا گیانیان به‌خت كردووه‌‪.‬‬ ‫كه‌ره‌س���ه‌ی ئیعدام جارێكی دیك ‌ه له‌ دژی‬ ‫ئازادیخوازێ���ك به‌رێوه‌ ده‌چێ���ت به‌اڵم ئایا‬

‫ئه‌م ‌ه ئه‌توانێت كۆتایی به‌و بزاڤه‌ بێنێت ك ‌ه‬ ‫سااڵنێكی دوورودرێژه‌ له‌ دژی هارترین رژیم‬ ‫خه‌بات ده‌كات؟‬ ‫كۆماری ئیس�ل�امی هه‌نووك ‌ه زیاتر ل ‌ه هه‌ر‬ ‫كاتێك���ی دیكه‌ ل ‌ه ناوخۆی واڵت تووش���ی‬ ‫كێشه‌‌و رووخان بووه‌و بزاڤێكی گشتیتر ل ‌ه‬ ‫هه‌موو ئێران له‌ دژی دیكتاتۆری له‌ ئارادای ‌ه‬ ‫ك ‌ه هه‌موو سیس���ته‌می كۆماری ئیس�ل�امی‬ ‫بردووه‌ته‌ ژێر پرس���یار‪ .‬بۆی ‌ه ن ‌ه ئیعدام‌و ن ‌ه‬ ‫سه‌ركوت ناتوانێت به‌ر ب ‌ه شه‌پۆلی ئازادی‌و‬ ‫دیمۆكراسی بگرێت‪.‬‬

‫ره‌وتی فێمنیزم ل ‌ه مێژوودا‬

‫و‪ :‬ئایدا‬ ‫به‌ گش���تی ده‌توانین خاڵی ده‌س���تپێكی‬ ‫فێمنی���زم بگه‌ڕینه‌وه‌ بۆ س���ه‌ده‌ی ‪ 18‬ب ‌ه‬ ‫تایبه‌ت دوای شۆرش���ی گه‌وره‌ی فه‌رانسه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ دابه‌شكردنه‌ رێكه‌وتنه‌كاندا مێژووی‬ ‫فێمنیزم ب ‌ه سێ شه‌پۆل دابه‌ش ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫شه‌پۆلی یه‌كه‌م‬ ‫ش���ه‌پۆلی یه‌كه‌م له‌ ساڵی ‪ 1830‬ده‌ست‬ ‫پێده‌كات‪ .‬مری ولیتۆن كرافت به‌ نووسینی‬ ‫كتێبی ؛حه‌قانیه‌تی مافی ژنان؛ كاریگه‌ری‬ ‫سه‌ره‌كی ل ‌ه سه‌ر ئه‌م شه‌پۆله‌ هه‌بوو‪ .‬دوای‬ ‫ناوبراو جان ئێس���توارت میل ب ‌ه هاوكاری‬

‫تا راده‌یه‌ك توانی وه‌زعی ژنان س���ه‌باره‌ت‬ ‫ب��� ‌ه هه‌ندێ���ك مه‌س���ه‌له‌ باش���تر بكات‪.‬‬ ‫په‌ره‌سه‌ندنی په‌روه‌رده‌‌و بارهێنان‪ ،‬چوونی‬ ‫ژن���ان بۆ نێو كار‌و پیش���ه‌كان‪ ،‬یاس���ایی‬ ‫كردن���ه‌وه‌ی ل ‌ه باربردن���ی كۆرپه‌له‌‪ ،‬دانی‬ ‫حه‌قده‌س���تی یه‌كسان به‌ ژنان‪ ،‬دانی مافی‬ ‫مه‌ده‌نی یه‌كسان‌و زیاد بوونی ئیمكانات ل ‌ه‬ ‫گرنگترین هه‌وڵه‌كانی شه‌پۆلی یه‌كه‌م بوو‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌ بوو‌ه هۆی ئه‌وه‌یك ‌ه‬ ‫هه‌ندێك ل ‌ه فێمنیسته‌كان بتوانن هه‌نگاوی‬ ‫دواتر بنێن‪.‬‬ ‫مه‌به‌ستی سه‌ره‌كی‌و گرنگی فێمنیسته‌كان‬ ‫ل ‌ه ش���ه‌پۆلی دووهه‌م���دا رزگاری ژن بوو‪،‬‬ ‫فێمنیسته‌كانی ش���ه‌پۆلی دووهه‌م له‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌و ب���اوه‌ر بوون ك ‌ه ته‌نی���ا رزگاری ژنان‬ ‫له‌م نایه‌كس���انیانه‌ به‌س نییه‌‌و ده‌بێ ژنان‬ ‫ل ‌ه چنگ پیاوانیش رزگاریان بێت‪ .‬ره‌خن ‌ه‬ ‫ل ‌ه پێكهاته‌ی ئیدئولۆژیكی ریش���ه‌یی وه‌ك‬ ‫پیاوس���االری‌و رێكه‌وتنه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‪،‬‬ ‫هاوس���ه‌ره‌كه‌ی هێری تیلور كتێبی(انقیاد ل ‌ه زه‌واج‌و هاوسه‌رگیری‪ ،‬پێداگری ل ‌ه سه‌ر‬ ‫زنان)ی نووس���ی كه‌ ئه‌م���ه‌ش كاریگه‌ری بارهێنان‌و بواری ئابووری له‌و تایبه‌تمه‌ندی ‌ه‬ ‫گرنگی له‌ سه‌ر ئه‌و شه‌پۆل ‌ه دانا‪ .‬نووسینی گرنگان���ه‌ی فێمنیس���ته‌كانی ش���ه‌پۆلی‬ ‫ئ���ه‌م كتێبه‌ له‌كاتێ���دا بوو ك��� ‌ه ژنان ل ‌ه دووهه‌مه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رده‌می ویكتۆریا به‌ تووندی سه‌ركوت ئه‌م كه‌س���ان ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ر بوون ك ‌ه‬ ‫ده‌كران‪ .‬ده‌توانین بڵێین بناغه‌ی بیر‌و هزری بۆ رزگاری ژنان ده‌ب���ێ ئه‌و تایبه‌تمه‌ندی ‌ه‬ ‫مافی لیبرال كالسیك‪ ،‬به‌ستێنی سه‌ره‌كی ژنانه‌ی ‌ه له‌ناو ببه‌ن‌و ئه‌وه‌ند‌ه له‌ س���ه‌رئه‌م‬ ‫بۆ پێكهاتنی ئه‌م شه‌پۆله‌ بوو‪ ،‬روانگه‌یه‌ك ره‌وته‌ رۆیش���تن ك ‌ه ته‌نانه‌ت شێوه‌ی جل‬ ‫ك ‌ه س���ه‌رچاوه‌كه‌ی بیری ج���ان الك بوو‪ .‬پۆشینیش���یان وه‌ك پیاوان بوو بۆ نموون ‌ه‬ ‫په‌ره‌س���ه‌ندنی مافی مه‌ده‌نی‌و سیاسی ب ‌ه ق���ژی ك���ورت‪ ،‬پی�ڵ�اوی پیاوان���ه‌‪ ،‬قات‌و‬ ‫تایب���ه‌ت دان���ی مافی ده‌نگ���دان ب ‌ه ژنان‪ ،‬روخساری پیاوانه‌‪.‬‬ ‫خواست‌و مه‌به‌ستی سه‌ره‌كی ئه‌م شه‌پۆل ‌ه‬ ‫شه‌پۆلی سێهه‌م‬ ‫بوو‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ل ‌ه پاڵ ئه‌مه‌ش���دا مه‌به‌ستی‬ ‫دیكه‌شی هه‌بوو وه‌ك ده‌ست پێراگه‌یشتنی ش���ه‌پۆلی س���ێهه‌می فێمنیس���ته‌كان ل ‌ه‬ ‫ژنان ب ‌ه كار‪ ،‬بارهێنان‌و په‌روه‌رد‌ه كردنیان‪ ،‬س���ه‌ره‌تای ده‌یه‌ی ‪ 1990‬ده‌ستی پێكرد‌و‬ ‫باشتر بوونی پێگه‌ی ژنان له‌ یاسادا‪ ،‬مافی به‌ هۆی كاریگه‌ری نێگه‌تیڤی فێمنیس���ت ‌ه‬ ‫یه‌كس���ان ل ‌ه گه‌ڵ پیاوان بۆ جیابوونه‌وه‌‌و تووندره‌وه‌كان���ی ش���ه‌پۆلی دووهه‌م‪ ،‬له‌م‬ ‫ده‌وره‌یه‌ هه‌وڵ درا تا راده‌یه‌ك روانگه‌یه‌كی‬ ‫زۆر مه‌سه‌له‌ی دیكه‌‪.‬‬ ‫فێمنیس���تی هاوس���از بكه‌ن‪ .‬هه‌ر ل ‌ه ژێر‬ ‫كاریگه‌ری ئه‌م وه‌زعه‌ بوو كه‌ ده‌وڵه‌ته‌كانی‬ ‫شه‌پۆلی دووهه‌م‬ ‫ش���ه‌پۆلی دووهه‌می فێمنیزم له‌ ده‌یه‌ی تاچر‌و ره‌یگان وێرای خه‌بات ل ‌ه دژی روانگ ‌ه‬ ‫‪ 1960‬ده‌س���ت پێده‌كات‪ .‬شه‌پۆلی یه‌كه‌م تووندره‌وه‌كان خوازیاری گه‌ڕانه‌وه‌ی بایه‌خ ‌ه‬

‫خێزانیه‌كان بوون‌و به‌ گشتی فێمنیسم ل ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تای ده‌یه‌ی ‪ 1990‬ره‌وتێكی ئارامتری‬ ‫گرته‌ به‌ر‪.‬‬ ‫ب���ه‌ پێچه‌وان���ه‌ی ش���ه‌پۆلی دووه���ه‌م‬ ‫فێمنیس���ه‌كان له‌م قۆناغ���ه‌دا پێداگریان‬ ‫له‌ سه‌ر كرده‌وه‌و س���یمای ژنانه‌ی خۆیان‬ ‫ده‌كرد‪ .‬ئه‌وان باوه‌ریان به‌ زیندوو كردنه‌وه‌ی‬ ‫رۆڵی دایكایه‌تی‌و پش���تیوانیان له‌ خێزان‌و‬ ‫هه‌روه‌ها ژیانی تایبه‌تی ده‌كرد‪.‬‬ ‫مه‌یلی پۆست مودێرن‬ ‫ئه‌م مه‌یله‌ش پێداگری ل ‌ه س���ه‌ر نه‌مانی‬ ‫پیاوس���االری ده‌كرد ب���ه‌م جیاوازیه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌وان له‌ س���ه‌ر ئه‌و ب���اوه‌ر‌ه بوون كه‌ بۆ‬ ‫ده‌ست پێراگه‌یش���تن به‌ مافه‌كانی ژنان‌و‬ ‫نه‌مانی پیاوس���االری ده‌ب���ێ پێكهاته‌كه‌ی‬ ‫بگ���ۆڕن‪ .‬ب ‌ه ب���اوه‌ری ئه‌وان ئ���ه‌م گرۆپ ‌ه‬ ‫هه‌م���وو ئه‌و هه‌ڵس���وكه‌وتان ‌ه كه‌ له‌ نێوان‬ ‫كوروكچدا جی���اوازی به‌ره���ه‌م دێنێت ل ‌ه‬ ‫پێكهات��� ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی���ه‌كان س���ه‌رچاو‌ه‬ ‫ده‌گرێت ك���ه‌ بووه‌ته‌ ه���ۆی كۆیله‌تی ژن‬ ‫ب���ه‌ درێژایی مێ���ژوو‌و ده‌ب���ێ پێكهاته‌ك ‌ه‬ ‫بگۆڕدرێ���ت‪ .‬ل ‌ه ژێر كاریگ���ه‌ری هه‌ر ئه‌م‬ ‫بۆچ���وون‌و روانگه‌یه‌ ك ‌ه ل��� ‌ه ده‌یه‌ی ‪1990‬‬ ‫ح ‌هز‌و ئاره‌زووی فێمنیسته‌كان له‌ مه‌سه‌ل ‌ه‬ ‫سیاسی‌و ئابووریه‌كان به‌ره‌و الی مه‌سه‌ل ‌ه‬ ‫فه‌رهه‌نگی‪ ،‬ده‌رونناس���ی‌و زمانناسیه‌كان‬ ‫راكێشرا‪.‬به‌ سه‌رنجدان به‌م باس ‌ه ده‌توانین‬ ‫لقه‌كان‌و مه‌كته‌به‌كانی فێمنیزم به‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫دابه‌ش بكه‌ین‪:‬‬ ‫فێمنیزمی لیب���ڕاڵ‪ ،‬فێمنیزمی رادیكاڵ‪،‬‬ ‫فێمنیزمی پۆس���ت مودێ���رن‪ ،‬فێمنیزمی‬ ‫ره‌ش پێس���ته‌كان‪ ،‬فێمنیزمی ئانارش���یم‪،‬‬ ‫مه‌كته‌بی ئێكۆفێمنیزم‪ ،‬هه‌روه‌ها فێمنیزمی‬ ‫مودێرنیش ل ‌ه لقه‌كان���ی دیكه‌ی فێمنیزم ‌ه‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه سه‌ده‌ی بیسته‌م هاته‌ ئاراوه‌‪.‬‬ ‫كۆبه‌ند‪:‬‬ ‫ش���ه‌پۆلی یه‌ك���ه‌م‪ :‬س���ه‌ده‌ی ‪‌17‬و ‪:18‬‬ ‫فێمنیس���ت ‌ه س���ه‌ڵمێنه‌ره‌كان هه‌وڵیان دا‬ ‫بوونی ژن وه‌ك بوونه‌وه‌رێكی س���ه‌ربه‌خۆ‬

‫پێناس���ه‌ بك���ه‌ن‪ ،‬ده‌ب���ێ وه‌ك مرۆڤێك‬ ‫چاوی لێبكرێت نه‌ك وه‌ك پیاو‪ .‬شه‌پۆلی‬ ‫دووهه‌م‪ :‬هه‌وڵیان ده‌دا تا هه‌ر جیاوازی‌و‬ ‫كێش���ه‌یه‌ك كه‌ ل���ه‌ جین���س‌و ره‌گه‌زه‌وه‌‬ ‫س���ه‌ریهه‌ڵده‌دا له‌ ناو بب���ه‌ن‌و ژنان وه‌ك‬ ‫پی���اوان ماف���ی یه‌كس���انیان هه‌بێت‌و له‌‬ ‫چاالكیه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان به‌شداریان بێ‪.‬‬ ‫شه‌پۆلی س���ێهه‌م‪ :‬مودێرنه‌كان له‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌و بڕوایه‌ بوون كه‌ نه‌ته‌نیا ژن بێده‌سه‌اڵت‬ ‫نییه‌ به‌ڵكوو خاوه‌ن ده‌سه‌اڵتیشه‌ ته‌نانه‌ت‬ ‫ئیدعا ده‌ك���را كه‌ ژن���ان ده‌توانن‌و مافی‬ ‫ئه‌وه‌ی���ان هه‌یه‌ هێزی ژنان��� ‌ه به‌ جێگه‌ی‬ ‫هێ���ز‌و ده‌س���ه‌اڵتی پی���اوان دابنن‪(.‬ب���ۆ‬ ‫به‌رانبه‌ركێ له‌ گه‌ڵ روانگه‌ی پیاوساالری)‬ ‫پۆس���ت مودێرنه‌كان (روانگه‌ی نوێ) له‌‬ ‫س���ه‌ر ئه‌و باوه‌رن كه‌ جۆرێك هاوسه‌نگی‬ ‫له‌ نێو خانه‌واده‌‌و كاركردن‌و به‌شدار بوون‬ ‫له‌ كاره‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ماڵ هه‌بێت‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی فێمنیس���تی له‌ س���ه‌ره‌تای‬ ‫پێكهاتنی���ه‌وه‌ هه‌وڵ���ی داوه‌ ت���ا ژنان له‌‬ ‫ده‌وری بۆچوونێك���ی ئیدئولۆژی���ك ك���ۆ‬ ‫بكاته‌وه‌‪ .‬فێمنیسته‌كان تێكۆشان چه‌مكی‬ ‫خوشكێكی جیهانی به‌ كرده‌وه‌ ده‌ربێنن‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ درێژایی مێــــــــــژوو به‌ جێگه‌ی‬ ‫گه‌ش���ه‌كردن تووش���ی دابڕان‌و كێش���ه‌ی‬ ‫فیكری بوونه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچ���ی به‌ ده‌س���ت هێنانی مافی‬ ‫ده‌نگ���دان‪ ،‬خاڵێكی گرنگ له‌ گه‌ش���ه‌ی‬ ‫بۆچوونی فێمنیس���تی‌و ب ‌ه ده‌ست هێنانی‬ ‫ماف���ی سیاس���ی ب���ن ه‌ڕه‌تی ل���ه‌ الیه‌ن‬ ‫ژنانه‌وه‌ ب���ووه‌‪ ،‬به‌اڵم ل��� ‌ه ده‌یه‌ی ‪1920‬‬ ‫هه‌ڵس���وكه‌وتێكی جیاواز هاته‌ ئاراوه‌‪ ،‬به‌‬ ‫راده‌یه‌ك ك���ه‌ فێمنیزم بوو ب���ه‌ روانگه‌‌و‬ ‫بۆچوونێك���ی دوور ل��� ‌ه یه‌كگرتوویی را‌و‬ ‫بۆچ���وون‌و هه‌روه‌ها بوو به‌ ش���وێنی رای‬ ‫دژ‌و پڕله‌ كێش���ه‌‌و زۆربه‌ی خاوه‌ن راكان‪،‬‬ ‫فره‌بۆچوون‌و جیاوازی له‌ فێمنیزمیان به‌‬ ‫نیش���انه‌یه‌ك له‌ الوازی‌و نه‌بوونی گه‌شه‌ی‬ ‫ئ���ه‌م ئیدوئولۆژی���ه‌ زانی‌و ئه‌وه‌ی���ان به‌‬ ‫مه‌كت���ه‌ب‌و ناوه‌ندێكی زیندوو به‌اڵم پڕ له‌‬ ‫كێشه‌‌و خه‌بات ناساند‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫راپۆرت‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫ئێران ل ‌ه ئاوێنه‌ی میدیاکان‬ ‫ش���ه‌ڕو پێكدادانه‌كانی رۆژان���ی رابردوی‬ ‫تاران‌و چه‌ندین ش���اری ئێران له‌مه‌راسمی‬ ‫مه‌زهه‌بی عاشورا‌و تاسوعا‪ ،‬كه‌ بۆ جارێكی‬ ‫دیك��� ‌ه دژه‌ مرۆی���ی كۆماری ئیس�ل�امی‌و‬ ‫خرۆش���انی خه‌ڵك���ی ئێران ب���ه‌ دژی ئه‌م‬ ‫رژیم���ه‌ی نیش���اندا‪ ،‬ل ‌ه زۆرب���ه‌ی رۆژنامه‌‌و‬ ‫باڵوكراو‌ه جیهانیه‌كان ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌بوو‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی واشینگتۆن پۆست ل ‌ه بابه‌تێكدا‬ ‫ب���ه‌ قه‌ڵه‌می تۆماس ئێردبرینك‪ ،‬له‌مباره‌و‌ه‬ ‫ده‌نوسێت‪ ،‬شه‌ڕه‌كانی سه‌رشه‌قام له‌یه‌كێك‬ ‫ل ‌ه پیرۆزترین رۆژ‌ه مه‌زهه‌بییه‌كانی شیعه‌دا‬ ‫روویدا‪ .‬ئ���ه‌م هاوكاتبوون ‌ه ره‌نگ‌و بۆیه‌كی‬ ‫پڕمانات���ری به‌ كوژرانی خه‌ڵ���ك له‌ رۆژی‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ی خوێناوی تاران دا‌و ده‌توانێت‬ ‫ب���وار بۆ خۆپیش���اندانی زیاتر ل��� ‌ه رۆژانی‬ ‫داهاتوودا خۆشبكات‪.‬‬ ‫واشینگتۆن پۆست له‌ درێژه‌ی راپۆرته‌كه‌دا‬ ‫ده‌نوسێت‪ :‬له‌شكری گه‌وره‌ی ناڕازیان پاش‬ ‫تێپه‌ڕبوون���ی پایزێكی تاڕاده‌یك ئارام‪ ،‬له‌و‬ ‫رۆژه‌دا یه‌كێ���ك له‌ گه‌وره‌ترین‌و چڕوپڕترین‬

‫خۆپیشاندانه‌كانی ئه‌م دواییه‌یان رێخست‪.‬‬ ‫پاش بانگه‌شه‌ی س���ه‌ركه‌وتنی مه‌حمودی‬ ‫ئه‌حمه‌دی نژاد ل ‌ه جۆزه‌ردانی رابردوو‪ ،‬كه‌ب ‌ه‬ ‫بڕوای زۆركه‌س س���اخته‌كاریی بوو‪ ،‬سه‌دان‬ ‫هه‌زار ئێرانی ده‌ستیان به‌سه‌ر شه‌قامه‌كانی‬ ‫ئه‌م واڵت���ه‌دا گ���رت‪ .‬خۆپیش���انده‌ران ب ‌ه‬ ‫هه‌ڵدان���ی دروش���می رادی���كاڵ خوازیاری‬ ‫رووخانی كۆماری ئیسالمی بوون‪.‬‬

‫مه‌س���ه‌له‌ی ناوه‌كی كۆماری ئیس�ل�امی‌و‬ ‫س���ه‌ره‌ڕۆییه‌كانی ئه‌م رژیمه‌ له‌م باره‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ماوه‌ی دووهه‌فته‌ی راب���ردوو له‌ زۆربه‌ی‬ ‫میدیا جیهانیه‌كان���دا ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌بوو‪.‬‬ ‫جه‌ختكردن���ه‌وه‌ی رژیم���ی تاران له‌س���ه‌ر‬ ‫به‌رده‌وامبون���ی چاالكیی���ه‌ ئه‌تۆمییه‌كان‌و‬ ‫به‌هه‌ندوه‌رنه‌گرتنی پێش���نیار‌و هه‌ڕه‌شه‌ی‬ ‫واڵتانی رۆژئاوا‌و ئه‌مری���كا‪ ،‬نیگه‌رانییه‌كی‬ ‫زۆری ل��� ‌ه الی واڵتان���ی رۆژئ���اوا‌و واڵتانی‬ ‫ناوچه‌كه‌ش دروستكردوه‌‪.‬‬

‫هه‌فته‌ی رابردوو راپۆرتێك له‌ رۆژنامه‌ی ئێم ‌ه پێویستیمان ب ‌ه زانیاریگه‌لێكی زۆرتر‌ه‬ ‫تایم���ز (له‌ن���ده‌ن) باڵو ب���ووه‌و‌ه ك ‌ه تێیدا تا به‌و شێو‌ه زانیاریه‌كی چڕوپڕتر سه‌باره‌ت‬ ‫نووس���رابوو‪ ،‬مه‌به‌س���تی رژیمی ئێران ل ‌ه به‌ چاالكی ‌ه ناوه‌كیه‌كانی رژیمی ئێران پێش‬ ‫به‌رنام���ه‌ی ناوه‌كی به‌ده‌س���تهێنانی چه‌كی ل ‌ه ساڵی ‪2003‬ی زایینی به‌ده‌ست بهێنین‪.‬‬ ‫ئه‌تۆمی���ه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌م مه‌س���ه‌له‌ بوو‌ه هۆی‬ ‫مه‌ترس���یه‌ك بۆ سه‌ر ئاش���تی ل ‌ه جیهانی‬ ‫ئه‌مڕۆ‪ .‬هه‌ندێك به‌ڵگه‌ی نهێنی ل ‌ه رۆژنامه‌ی‬ ‫تایمزه‌و‌ه خرایه‌ به‌ر چاوی خه‌ڵك ك ‌ه تێیدا‬ ‫ئاماژه‌ ب ‌ه هه‌وڵه‌كانی رژیمی ئێران ل ‌ه ساڵی‬ ‫‪2007‬ی زایینی ده‌كات ب���ۆ تاقیكردنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌ك���ی ئه‌تۆم���ی‌و ئه‌م ‌ه نیش���انده‌دات ك ‌ه هه‌واڵێك���ی دیك���ه‌ كه‌ له‌م ماوه‌ی���ه‌دا ل ‌ه‬ ‫رژیم پێ���ی ناوه‌ت ‌ه رێگایه‌ك���ی بێگه‌ڕانه‌و‌ه رۆژنامه‌ بیانییه‌كان���دا باڵوكرایه‌و‌ه هه‌واڵی‬ ‫ك��� ‌ه ئاكامه‌كه‌ی ب���ۆ كۆمه‌ڵ���گای جیهانی بوونی بنه‌ماڵه‌ی بن الده‌ن‪ ،‬سه‌رۆكی گروپی‬ ‫مه‌ترس���یداره‌‪ .‬له‌م راپۆرت���ه‌دا هاتوو‌ه ك ‌ه تیرۆریستی ئه‌لقاعیده‌‪ ،‬ل ‌ه ئێران بوو‪ ،‬كه‌ ب ‌ه‬ ‫رژیمی ئێران له‌ ماوه‌ی دوو س���اڵی رابردوو پێ���ی هه‌واڵه‌كان كچی ب���ن الده‌ن له‌ تاران‬ ‫گه‌اڵڵه‌گه‌لێك���ی بۆ په‌ره‌س���ه‌ندنی خێرای خ���ۆی ب ‌ه باڵوێزخانه‌ی عه‌ره‌بس���تان وه‌ك‬ ‫نۆترۆن ره‌چ���او كردووه‌‪ ،‬ئه‌م ده‌زگا وه‌كوو په‌نابه‌ر ناساندووه‌‪.‬‬ ‫ماش���ه‌یه‌ك بۆ كاری ته‌قینه‌وه‌ی چه‌كێكی رۆژنامه‌س شرقولئه‌وسه‌ت‪ ،‬چاپی له‌نده‌ن‬ ‫ئه‌تۆمی به‌كار ده‌هێنرێت‪ .‬ناوه‌ندی زانست‌و ل��� ‌ه راپۆرتێكدا س���ه‌باره‌ت به‌م مه‌س���ه‌ل ‌ه‬ ‫ئه‌منیه‌تی نێونه‌ته‌وه‌یی واشینتۆن ك ‌ه ل ‌ه ژێر ده‌نوسێت‪ :‬كچی ئۆسام ‌ه بن الده‌ن‪ ،‬سه‌رۆكی‬ ‫چاوه‌دێری ده‌یوید ئاڵبرایت شاره‌زای زانستی گروپی ئه‌لقاعیده‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ پێنج برای خۆی‬ ‫فیزیك‌و لێكۆڵه‌ری پێش���ووی ته‌سلیحات‪ ،‬كه‌ بۆ ماوه‌ی هه‌شت ساڵ ل ‌ه ئێران ل ‌ه ماڵی‬ ‫لێكدانه‌وه‌یه‌كی س���ه‌باره‌ت ب���ه‌م راپۆرته‌ی خۆیان���دا ده‌ستبه‌س���ه‌ركرابوون‪ ،‬په‌نای بۆ‬ ‫تایمز باڵو ك���رده‌وه‌‌و ته‌ئكیدی كرده‌و‌ه ك ‌ه باڵوێزخانه‌ی عه‌ره‌بستان له‌ تاران هێناوه‌‪.‬‬

‫رۆژنامه‌ی عه‌ره‌ب زمانی شه‌رقولئه‌وسه‌ت‬ ‫ده‌نوس���ێت ئۆس���امه‌ بن الده‌ن ل ‌ه چه‌ندین‬ ‫هاوس���ه‌ری خۆی ‪ 19‬منداڵ���ی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی ك ‌ه له‌ده‌یه‌ی ‪ 1990‬ل ‌ه سودان‬ ‫ده‌ركرا‪ ،‬یه‌كێك له‌ ژنه‌كان‌و چه‌ند منداڵێكی‬ ‫بۆ ئه‌فغانستان برد‪.‬‬ ‫بۆ چه‌ندین س���اڵ گومانی ئه‌وه‌ ده‌كرا ك ‌ه‬ ‫منداڵه‌كانی بن الده‌ن ل��� ‌ه كاتی هه‌ڵهاتنی‬ ‫خۆی له‌ ئه‌فغانستان ل ‌ه جه‌ره‌یانی هێرشی‬ ‫ئه‌مری���كا بۆ ئ���ه‌و واڵته‌ ل ‌ه س���اڵی ‪،2001‬‬ ‫له‌ئێراندا‪ .‬رێكخراو‌ه سیخوڕییه‌كانی رۆژئاوا‬ ‫ل���ه‌م باره‌وه‌ به‌تایبه‌ت ئاماژه‌ ب ‌ه دوو كوڕی‬ ‫بن الده‌ن ب ‌ه ناوه‌كانی سه‌عد‌و حه‌مز‌ه ده‌كه‌ن‬ ‫ك ‌ه ب ‌ه وته‌ی ئه‌وان رۆڵێكی سه‌ره‌كییان ل ‌ه‬ ‫گروپی ئه‌لقاعیده‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫شه‌رقولئه‌وس���ت ل ‌ه راپۆرته‌كه‌یدا له‌ زاری‬ ‫عومه‌ر ب���ن الده‌ن‪ ،‬یه‌كێك ل��� ‌ه كوڕه‌كانی‬ ‫ئۆسام ‌ه كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ ده‌ژی‪ ،‬باڵوی كرده‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه خوش���كه‌كه‌ ته‌مه‌ن ‪ 17‬س���اڵه‌كه‌ی ل ‌ه‬ ‫باڵوێزخانه‌ی عه‌ره‌بستان له‌تاران ئاگاداری‬ ‫كردو‌ه ك���ه‌ ل ‌ه ده‌س���ت مامورانی كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی هه‌ڵهات���ووه‌‌و په‌ن���ای ب���ۆ ئه‌و‬ ‫شوێنه‌هێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم براكانی تا ئێستاش ل ‌ه‬ ‫الیه‌ن ئێرانه‌وه‌ ده‌ستبه‌سه‌رن‪.‬‬

‫بۆن ‌ه ئایینیه‌كان بیانوویه‌ك بۆ ده‌ربڕینی ناڕه‌زاییه‌كانی خه‌ڵك‬ ‫ئا‪ :‬په‌رویز ره‌حیمزاده‌‬ ‫مانگی موحه‌ڕه‌می ئه‌مس���اڵ له‌ حاڵێكدا‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو كه‌ رژیمی ئیس�ل�امی ده‌یویست‬ ‫ب��� ‌ه كه‌ڵ���ك وه‌رگرتن له‌م بۆن ‌ه س���ه‌رنجی‬ ‫كۆمه‌اڵنی ناڕازی خه‌ڵكی ئێران ل ‌ه ناوه‌ڕۆكی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ك��� ‌ه جی���ا بكاته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م‬ ‫رێ‌وره‌س���م ‌ه ده‌ڕوات ك ‌ه ببێته‌ ئامرازێك بۆ‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕینی خه‌ڵكی خۆپیشاند‌هر‌و‬ ‫به‌ره‌و پێش رۆیشتنی ئه‌و ره‌وته‌ نیشانده‌دا‬ ‫كه‌ شێوه‌ی به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌م رێ‌وره‌سم ‌ه ب ‌ه‬ ‫ته‌واوه‌تی گۆڕاوه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا ده‌توانین ئاماژه‌ به‌ هاتن ‌ه مه‌یدانی‬ ‫چین‌و توێژ‌ه جۆراجۆره‌كانی ناو كۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێ���ران بكه‌ین‪ ،‬ك��� ‌ه رێ‌وره‌س���می مانگی‬ ‫موحڕه‌می���ان وه‌كوو رێ‌ورس���مه‌كانی دیك ‌ه‬ ‫كردوه‌ته‌ كه‌ره‌س���ه‌ی ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕینی‬ ‫خۆیان‌و بزوتنه‌ی شۆڕش���گێڕانه‌ی خه‌ڵكی‬ ‫ئێران دوای ‪ 30‬س���اڵ بێده‌نگی راپه‌ڕیوه‌و‬ ‫راسته‌وخۆ بنه‌مای رژیمی كردووت ‌ه ئامانجی‬ ‫زه‌ربه‌ی شۆڕش���گێڕانه‌ی خۆی‪ .‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫ئه‌وه‌یك��� ‌ه باڵه‌كان���ی ناو ده‌س���ه‌اڵتی رژیم‬ ‫هه‌ه‌وڵده‌ده‌ن بۆ پێشخس���تنی سیاس���ه‌ت ‌ه‬ ‫دژ‌ه مرۆیه‌كان���ی خۆی���ان‪ ،‬ده‌س���ت بخه‌ن ‌ه‬ ‫ناو هه‌س���تی ئایینی خه‌ڵك‌و به‌مجۆره‌ ئه‌و‬ ‫بزوتنه‌و‌ه رادیكاڵه‌ ب ‌ه الڕێدا ببه‌ن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م بزوتن���ه‌و‌ه ل���ه‌م كات‌و س���اته‌دا‬ ‫رووخان���دن‌و تێكش���كاندنی دیكتاتۆریه‌تی‬ ‫رژیمی كۆماری ئیسالمی كردووته‌ ئامانجی‬ ‫رووبه‌ڕووبوون���ه‌وه‌ی خۆی‪ ،‬ه���ه‌ر به‌وجۆر‌ه‬ ‫ك ‌ه دیتمان ل ‌ه ‪16‬ی س���ه‌رماوه‌زی ئه‌مساڵ‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م بزوتنه‌وه‌ ب��� ‌ه ش���ێوه‌یه‌كی په‌یگیر‬ ‫خواسته‌كانی خۆی ره‌چاو كردو نیشانیدا ك ‌ه‬ ‫له‌م بارودۆخه‌دا ب ‌ه هیچ ش���ێوه‌یه‌ك ئاماد‌ه‬ ‫نی���ه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و سیس���تم ‌ه تێكه‌ڵ بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫خه‌ڵك���ی خۆپیش���انده‌رو ن���اڕازی به‌ دانی‬ ‫دروشمگه‌لی «مووسه‌وی بیانووه‌و مه‌به‌ستی‬ ‫ئێمه‌ ویالیه‌تی فقی��� ‌ه»‌و هه‌روه‌ها دڕاندنی‬ ‫وێنه‌ی خومه‌ینی‌و خامنه‌یی‌و ئه‌حمه‌دینژادو‬ ‫كۆمه‌ڵێكی زۆر ل ‌ه كه‌سایه‌تی ‌ه ئایینیه‌كانی‬ ‫ناو ویالیه‌تی فه‌قیه‌‪ ،‬س���ه‌ربه‌خۆیی خۆیان‬ ‫راگه‌یاند‪ .‬رژیم هه‌وڵ���ده‌دات بۆ پێكهێنانی‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك له‌ ئاڵ‌وگ���ۆڕ ل���ه‌م بارودۆخ ‌ه‬ ‫سیاسیه‌ی ئێس���تا‪ ،‬له‌ الیه‌كه‌وه‌ وره‌ی ئه‌و‬ ‫هێزه‌ی ك ‌ه هاتووت ‌ه مه‌یدان تووش���ی گۆڕان‬ ‫بكات‌و ئه‌وان س���ه‌باره‌ت ب��� ‌ه تواناییه‌كانی‬ ‫خۆیان بۆ س���ه‌ركوتی یه‌كجاری بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵ���ك دڵنیا بكاو ل ‌ه الیه‌كی دیكه‌و‌ه باڵی‬ ‫رێفۆرمخوازی ناو ده‌س���ه‌اڵت به‌و قه‌ناعه‌ت ‌ه‬ ‫بگه‌یه‌نێت ك��� ‌ه س���ه‌ركوتی به‌رباڵوی ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌ ئه‌ركی سه‌رشانی هه‌ر دوو الیه‌نه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ ته‌نیا رێگه‌ی��� ‌ه ك ‌ه رژی���م ده‌توانێ‬ ‫ب���ه‌ ده‌س���تی ك���راوه‌ هێرش بكاته‌ س���ه‌ر‬ ‫خۆپیشانده‌ران‪.‬‬

‫ل��� ‌ه س���ه‌ره‌تای مانگی موح���ه‌ڕه‌م باڵی‬ ‫پاوانخ���وازی ناو ده‌س���ه‌اڵت هه‌وڵیدا كه‌ ل ‌ه‬ ‫رێگه‌ی كۆمه‌ڵێك له‌ رێبه‌رانی رێفورمخوازان‬ ‫خه‌ڵك به‌ره‌و به‌شداری ل ‌ه رێ‌وره‌سمی رژیم‬ ‫بۆ مانگی موحه‌ڕه‌م ه���ان بدات‪ ،‬رژیم له‌م‬ ‫پڕۆس���ه‌دا توانی كار بكات ‌ه سه‌ر كۆمه‌ڵێك‬ ‫له‌و كه‌س���انه‌‪ ،‬تا ئه‌و جێگه‌ی راگه‌یاندنێك‬ ‫به‌ ناوی بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز باڵو بوو ك ‌ه تێیدا‬ ‫داوا ل ‌ه خه‌ڵك كرا به‌شداری ل ‌ه رێ‌وره‌سمی‬ ‫ده‌وڵه‌تیدا بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه خۆشیه‌و‌ه به‌شێكی‬ ‫هه‌ر‌ه زۆری خه‌ڵكی وشیار نه‌كه‌وتن ‌ه داوی‬ ‫ئه‌و تاكتیكه‌ی رژیم‌و پێش���یان به‌و ره‌وت ‌ه‬ ‫گرت كه‌ ده‌یویس���ت بزوتنه‌وه‌ی خۆیان ب ‌ه‬ ‫ده‌ستی خۆیان ل ‌ه بار ببات‪ .‬هه‌روه‌ها باڵی‬ ‫رێفۆرمخوازیش كه‌ ل ‌ه س���ێ خۆپیشاندانی‬ ‫ئ���ه‌م دواییان���ه‌ «رۆژی ق���ودس‪13 ،‬ی‬

‫خه‌زه‌ڵو‌هر‌و ‪16‬ی س���ه‌رماوه‌ز‪ ،‬خه‌ریك بوو‬ ‫ئۆتۆریته‌ی خۆی له‌ده‌ست ده‌دا‪ ،‬له‌ بۆنه‌ی‬ ‫موح���ه‌ڕه‌م ك ‌ه خه‌ڵك وه‌ك كه‌ره‌س���ه‌یه‌ك‬ ‫بۆ ده‌ربڕین���ی ناڕه‌زایه‌تی خۆیان كه‌ڵكیان‬ ‫لێوه‌رده‌گرت‪ ،‬هه‌وڵیاندا دیس���انه‌وه‌ خه‌ڵك‬ ‫ل���ه‌ده‌وری پڕۆژه‌كه‌ی خۆی���ان كۆبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێفۆرمخوازان مه‌به‌س���تیان ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ب ‌ه هه‌ر‬ ‫ج���ۆرێ كه‌ بوو‌ه پێش ب���ه‌ رادیكاڵ بوونی‬ ‫ئه‌م بزوتنه‌و‌ه بگرن‌و ئ���ه‌و الفاو‌ه گه‌وره‌ی‬ ‫بزوتن���ه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری به‌ الڕێ���دا ببه‌ن‌و‬ ‫ناوه‌رۆكی بزوتنه‌وه‌كه‌ به‌و رێچكه‌یه‌دا ببه‌ن‪،‬‬ ‫ك ‌ه دژایه‌تیه‌كی له‌گه‌ڵ بنه‌ماكانی ویالیه‌تی‬ ‫فه‌ق���ی نه‌بێت‌و دیس���انه‌وه‌ ل���ه‌ روانگه‌ی‬ ‫ئیس�ل�امی سیاس���یه‌و‌ه چاو ل��� ‌ه كۆمه‌ڵگا‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی هاتنه‌ مه‌یدانی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی‬

‫ئازادیخوازی ئێران بۆ سه‌ر شه‌قامه‌كان‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫مه‌به‌ستی ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تی ب ‌ه سی ساڵ‬ ‫پێشێلكاری ئه‌و رژیم ‌ه بوو كه‌ سه‌ره‌تا دوای‬ ‫شانۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌ستیپێكرد‌و ورد‌ه‬ ‫ورد‌ه كۆبوون���ه‌وه‌كان ره‌وتێكی سیاس���ی‌و‬ ‫رادیكااڵنه‌ی به‌ خۆو‌ه گرت‪.‬‬ ‫له‌م نێوه‌دا رێبه‌رانی رێفۆرمخوازان هه‌وڵ‬ ‫ده‌ده‌ن ك���ه‌ پێ���ش به‌ دانی دروش���مگه‌لی‬ ‫دژه‌ حكوومه‌ت���ی خه‌ڵك���ی خۆپیش���انده‌ر‬ ‫بگ���رن‌و ل ‌ه پێش���ڕه‌وی‌و گ���وڕو تینی ئه‌و‬ ‫بزوتنه‌و‌ه ك���ه‌م بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر به‌و جۆره‌ی‬ ‫كه‌ ب ‌ه خه‌ڵكی���ان راگه‌یاندوو‌ه ل ‌ه رۆژه‌كانی‬ ‫چوار‌و پێنج���ی موحه‌ڕه‌م ل���ه‌ ماڵه‌كانیان‬ ‫نه‌یه‌ن ‌ه ده‌ره‌وه‌و به‌ دانی دروش���می «الله‬ ‫اكبر» ناڕه‌زایه‌ت���ی خۆیان ده‌رببڕن‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫له‌ الیه‌ك���ه‌و‌ه هه‌وڵدانێك ‌ه بۆ پاشه‌كش���ێ‬

‫ك���ردن ب��� ‌ه بزوتن���ه‌وه‌ی ئازادیخوازان���ه‌‌و‬ ‫جه‌م���اوه‌ری كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك���ی ئێران‌و ل ‌ه‬ ‫الیه‌كی دیكه‌شه‌و‌ه ده‌توانێت ئه‌م بزوتنه‌و‌ه‬ ‫به‌ره‌و ئاراس���ته‌یه‌ك ببات كه‌ دیس���انه‌و‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵ���گای ئێ���ران‪ ،‬خ���ۆی ل��� ‌ه به‌رانبه‌ر‬ ‫ره‌وتێكی ن���ا دیموكراتیك تردا ببینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم دیموكراتیز‌ه كردنی كۆمه‌ڵگای ئێران‬ ‫پێویستی به‌ رێكخس���تنێكی به‌رباڵوتره‌ ب ‌ه‬ ‫جۆرێكه‌ هه‌موو خه‌ڵك له‌ ده‌وری پڕۆژه‌یه‌ك‬ ‫كۆببنه‌وه‌ ك���ه‌ داهاتووی دیموكراس���ی ل ‌ه‬ ‫ئێران نه‌كه‌وێت ‌ه مه‌ترسیه‌وه‌‪.‬‬ ‫شتێكه‌ روون‌و ئاش���كرایه‌ ئه‌وه‌یه‌ ك ‌ه له‌م‬ ‫بارودۆخه‌دا ك ‌ه ئێس���تبدادی ئایینی ل ‌ه ئه‌و‬ ‫په‌ڕی تووڕه‌یی خۆیدایه‌‌و كۆمه‌ڵگای له‌ ژێر‬ ‫پێاڵوی هێز‌ه نیزامیه‌كاندایه‌و رێگه‌ی هه‌ناس ‌ه‬ ‫كێش���ان بۆ دیموكراسی نه‌ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هێز‌ه‬ ‫سیاسیه‌كان ده‌بێ ب ‌ه وش���یاریه‌كی زیاتر‌و‬ ‫به‌ كه‌ڵك وه‌رگرتن ل ‌ه سیاسه‌تێكی رۆشن‪،‬‬ ‫گونجاوو ب ‌ه هه‌س���تكردن ب ‌ه به‌رپرسیاره‌تی‬ ‫هه‌وڵبده‌ن كه‌ش‌و هه‌وای سیاسی له‌ ئێران‬ ‫بكه‌نه‌وه‌و ئه‌و بزوتنه‌وه‌ رادیكاڵ‌و نوێخواز‌ه‬ ‫به‌و ئاراس���ته‌ی ‌ه ببه‌ن ك ‌ه كۆمه‌ڵێكی زۆرتر‬ ‫ل ‌ه هێز‌ه نوێخوازه‌كان له‌ ده‌وری پڕۆژه‌یه‌كی‬ ‫دیموكراتیك‌و نوێخواز كۆبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل��� ‌ه ده‌ورانی س���ه‌رۆك كۆماری خاته‌می‬ ‫دیمان كه‌ به‌ش���ێكی ه���ه‌ر‌ه زۆری خه‌ڵكی‬ ‫ئێ���ران خۆیان ب���ۆ گۆڕانێكی جی���ددی ل ‌ه‬ ‫ده‌وری پڕۆژه‌ی گۆڕان ل ‌ه سیس���تمی رژیم‪،‬‬ ‫ئاماد‌ه كردب���وو‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌و هه‌موو هێزو‬ ‫توانا ب ‌ه ه���ۆی نه‌بوونی رێبه‌ریه‌كی كارام ‌ه‬ ‫ك ‌ه پش���ت ب ‌ه بزوتنه‌وه‌ی خه‌ڵك ببه‌ستێت‪،‬‬ ‫له‌بارچ���وو و ل���ه‌و ماوه‌یه‌ش���دا چه‌ندی���ن‬ ‫رووداوی وه‌ك قه‌تڵ ‌ه زنجیره‌یه‌كان‪ ،‬گرتنی‬ ‫كۆمه‌ڵێك كه‌سایه‌تی سیاسی‌و هه‌ڵسووڕاوی‬ ‫رێكخراو‌ه جۆراوجۆره‌كان‌و داخستنی ده‌یان‬ ‫رۆژنام���ه‌‌و گۆڤار‪ ،‬ئه‌و بزوتن���ه‌وه‌ به‌رینه‌ی‬ ‫له‌ ب���ار بردوو‪ ،‬رێبه‌ران���ی رێفۆرخوازان ب ‌ه‬ ‫جێگه‌ی ئه‌وه‌ی ب ‌ه پش���ت به‌ستن ب ‌ه وره‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵنی به‌رینی خه‌ڵكی ئێران‪ ،‬هه‌وڵبده‌ن‬ ‫ك ‌ه پڕۆژه‌ی ئیساڵحاتی خۆیان به‌ره‌و پێش‬ ‫ببه‌ن‪ ،‬هه‌موو تواناكان���ی ئه‌و بزوتنه‌وه‌یان‬ ‫ل ‌ه ژێر ن���اوی (گفتوگ���ۆی ته‌مه‌دونه‌كان)‬ ‫بێ ن���اوه‌رۆك كردوو به‌ جێگ���ه‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫ئاكامه‌كانی ده‌سه‌اڵتی ئیسالمی سیاسی ل ‌ه‬ ‫ئێران بده‌ن ‌ه به‌ر ره‌خنه‌‪ ،‬دیسان كه‌وتنه‌و‌ه‬ ‫س���ه‌ر رێچكه‌ی پش���تیوانی ل��� ‌ه ویالیه‌تی‬ ‫فه‌قی‌و خۆیان ب ‌ه به‌شێكی جیا نه‌كراوه‌ له‌م‬ ‫سیستم ‌ه ده‌زانی‪.‬‬ ‫ل���ه‌ حاڵێكدا ك��� ‌ه ده‌ریای خرۆش���انی‬ ‫جه‌ماوه‌ری ل ‌ه ئێران خۆی له‌س���ه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئ���ازادی‪ ،‬دیموكراس���ی‌و رێ���ز گرت���ن ل ‌ه‬ ‫بنه‌ماكان���ی مافی م���رۆڤ‌و جیاكردنه‌وه‌ی‬ ‫ئایین ل��� ‌ه ده‌وڵه‌ت وات ‌ه «س���ێكۆالریزم»‬ ‫پێناس ‌ه كردبوو‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫ئه‌ده‌ب‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪11‬‬

‫خه‌اڵتی ماملێ به‌خشرایه‌ هونه‌رمه‌ندی کۆچکردوو قاله‌مه‌ڕه‌‬ ‫‌ پێش نیوەرۆى هەینى رێکەوتى‪2009/12/25‬‬ ‫لەشارى بۆکانى رۆژهەاڵتى کوردستان‬ ‫رێورەسمێک بەرێوە چوو بۆ پێشکەشکردنى‬ ‫(خەاڵتى رێزلێنان لە هونەرمەندى ساڵ)‬ ‫کە لەالیەن (مەڵبەندى هونەرى ماملێ )‬ ‫تەرخانکرابوو ‪ ،‬نۆبەرەى بەخشینى ئەم‬ ‫خەاڵتەش پێشکەشى‌‌و هونەرمەندى شمشاڵ‬ ‫ژەنى دەست‌‌و پەنجە زێرین(قادرعبداللە‬ ‫زادە ناسراو بەقالەمەڕە) کرا‪..‬‬ ‫لەم بۆنەیەدا کە ژمارەیەکى بەرچاو‬ ‫لە کەسایەتیانى رۆشنبیرى‌‌و هونەرىو‬ ‫ئەدەبى‌‌و ئەندامانى هەر دوو بنەماڵەى‬ ‫قالەمەڕەو ماملێ‌و نوێنەرانى ناوەندو‬ ‫کۆڕو کۆمەڵەکان ئامادەبوون‪ ،‬سەرەتا‬ ‫چەند چاالکییەکى هونەرى پێشکەشکران‬ ‫لەوانەش ژەنینى چەندپارچە ئاوازێک‬ ‫بەشمشاڵ لەالیەن یەکێک لە هونەرمەندانى‬ ‫الو دواتر بەپێشکەشکردنى چەند ووتارێک‌‌و‬ ‫خوێندنەوەى چەندین پارچە پەخشان‌‌و‬ ‫هۆنراوە درێژە بە مەراسیمەکەدرا‪،‬هەروەها‬ ‫هونەرمەندان جەعفەر وعبدالله‌ ماملێ‬ ‫بەگۆرانیەک بەشداریان کرد ‌‌و پاشان‬ ‫لەالیەن ئامادەبووانەوە لەچەند پەیڤ‌‌و‬ ‫ووتەیەکدا باس لە الیەنى هونەرى‌‌و‬

‫هەوڵ‌‌و ماندووبونى هونەرمەند قالە مەرە‬ ‫کرا سەبارەت بە پاراستنى میلۆدوئاوازە‬ ‫رەسەنەکانى کوردى‌‌و گەشەپێدانى ئەو‬ ‫گەنجینە هونەرییە کە خودى هونەرمەند‬ ‫بەپشت بەستن بەخۆىو گەلەکەى‌‌و‬ ‫بەهەوڵ‌‌و ماندوبون‌‌و شەونخونى زۆرى تائەو‬ ‫جێگەیەى توانى برەوى بەهونەرەکەى داو‬ ‫سەرەنجام ئەو پێگە هونەرى‌‌و کەسایەتییە‬ ‫بەرزەى لێ هەڵ کەوت کەجێى شانازى‬ ‫هەمووالیەک بێ‌‌و سەربەرزانەش خۆى‬ ‫گەیاندە کاروانى نەمرى لەمێژووى هونەرى‬ ‫ناوچەکەو گەلى کورد‪.‬‬ ‫لەبەشێکى ترى ئەو مەراسیمەدا لەالیەن‬ ‫فەتاح ئەمیرى‌‌و جەعفەرى ماملێ خەاڵتى‬ ‫رێزلێنانى(ماملێ‪ )2009‬به‌هونەرمەندى ساڵ‬ ‫پێشکەشى ماڵباتى هونەرمەند (قالەمەرە)‬ ‫کرا‪ .‬دوابەدواى ئەم برگەیەش ئامادەبووان‌‌و‬ ‫بەشداربووانى رێورەسمەکە وەک رێزلێنان‬ ‫سەردانى ناڵەشکێنەى بۆکانیان کرد‬ ‫کەئارامگاو گڵکۆى هونەرمەند قالەمەرەى‬ ‫لەئامێز گرتووە لەپاڵ ئارامگاى هونەرمەندى‬ ‫گه‌وره‌و نەمر (حسن زیرەک) تاجە گوڵى‬ ‫وەفاو خۆشەویستى‌‌و رێزلێنانیان لەسەر‬ ‫گڵکۆى هەریەک لە (زیرەک‌‌و قالە مەرە)‬ ‫داناو پاشان بەرێز حورمەتەوە کۆتایى بەو‬ ‫مەراسیمە هونەرییە هات‪..‬‬ ‫شیاوى باسکردنە ساڵی ڕابردو لەکاتى‬ ‫نۆبەرى هونەرمەندێکى ناسراو‌‌و هەڵکەوتووى وەک‬ ‫یەکەم‬ ‫کردنەوەى (مەڵبەندى هونەرى ماملێ) خەاڵتێکى رێزلێنان بۆهونەرمەندێکى بەخۆشحاڵییەوە‬ ‫راگەیەندرا کەهەرساڵ بەگوێرەى توانا کوردستان تەرخان دەکرێت ‪ ،‬وائەمجارەش خەاڵتى ماملێ لەساڵى ‪2009‬پێشکەشى مامۆستا (قالەمەرە)دەکرێ‪.‬‬

‫فیستیڤاڵی فیلمی كوردی له‌شاری سلێمانی كۆتایی پێهات‬ ‫دووهمین خولی فیستیڤاڵی فیلمی كوردی‬ ‫سلێمانی له هۆڵی رۆشنبیری شاری سلێمانی‬ ‫به ناساندنی هونه‌رمه‌ندانی سه‌ركه‌وتووی‬ ‫فیستیڤاڵ كۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫كاتژمێر ‪ 3‬دوانیوه‌ڕۆی دوێنێ دووشه‌ممه‬ ‫‪ 28‬دیسێمبه‌ر سه‌ره‌تا فیلمی سینه‌مایی‬ ‫«مندااڵنی دیاربه‌كر» له ده‌رهێنانی «مێراز‬ ‫بازهر» له باكووری كوردستان له هۆڵی‬ ‫رۆشنبیری شاری سلێمانی نمایش كرا‪ ،‬پاشان‬ ‫ڕێوڕه‌سمی دووه‌مین خولی فیستیڤاڵی فیلمی‬ ‫كوردی سلێمانی به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫له‌م ڕێوڕه‌سمه‌دا سه‌ره‌تا وتاری كۆتایی‬ ‫فیستیڤاڵ له الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رانی دووه‌مین‬ ‫خولی فیستیڤاڵی فیلمی كوردی‬ ‫سلێمانی خوێندرایه‌وه‌و پاشان‬ ‫‪ 5‬هونه‌رمه‌ندی به‌ئه‌زمونی‬ ‫هونه‌ری دراماو سینه‌مای‬ ‫كوردی به ناوه‌كانی؛‬ ‫«ئه‌خته‌ر كه‌ریم»‪،‬‬ ‫«جه‌لیل زه‌نگه‌نه»‪،‬‬ ‫«عه‌لی‬ ‫توانا»‪،‬‬ ‫«عه‌لی‬ ‫نووری»و «مسته‌فا ئه‌حمه‌د» كه‬ ‫ته‌مه‌نێكیان له ڕێی هونه‌ردا به‌خشیوه‌و‬ ‫كاری باشیان پێشكه‌ش میلله‌ته‌كه‌یان‬ ‫كردووه له الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رانی فیستیڤاڵه‌وه‬

‫خه‌اڵت كران‪.‬‬ ‫له كۆتایی ئه‌م ڕێوڕه‌سمه‌دا وتاری ئه‌ندامانی‬ ‫لێژنه‌ی ناوبژیوانی دووهمین خولی فێستیڤاڵی‬ ‫فیلمی كوردی سلێمانی خوێندرایه‌وه‌و پاشان‬ ‫ل ‌ه ‪ 10‬به‌شی جۆراوجۆردا خه‌اڵتی ئاسكی‬ ‫ئاڵتوون به‌سه‌ر هونه‌رمه‌ندانی سه‌ركه‌وتوو‬ ‫دابه‌شكرا‪ ،‬ك ‌ه ناوی به‌شه‌كانه‌و فیلمسازانی‬ ‫سه‌ركه‌وتووی ئه‌م فیستیڤاڵه‌ بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪1‬ـ باشترین سیناریۆ‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م به‌ش ‌ه به‌خشرا‬ ‫ب ‌ه سالم سه‌ڵه‌واتی بۆ نووسینی‬ ‫سیناریۆی كورت ‌ه فیلمی «خه‌ون ‌ه‬ ‫به‌فرییه‌كان» ل ‌ه شاری سنه‌‪.‬‬ ‫‪2‬ـ باشترین ده‌رهێنان‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م به‌ش ‌ه‬ ‫به‌خشرا ب ‌ه سۆران فه‌هیم بۆ سازكردنی‬ ‫كورته‌ فیلمی «یه‌كێك بوو یه‌كێك نه‌بوو»‬ ‫ل ‌ه شاری سنه‌‪.‬‬ ‫‪3‬ـ باشترین وێنه‌گرتن‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م به‌ش ‌ه ب ‌ه‬ ‫هاوبه‌شی به‌خشرا ب ‌ه سالم سه‌ڵه‌واتی‬ ‫بۆ وێنه‌گرتنی كورت ‌ه فیلمی «خه‌ون ‌ه‬ ‫به‌فرییه‌كان» ل ‌ه شاری سنه‌و هه‌روه‌ها‬ ‫سیروان محه‌مه‌د بۆ وێنه‌گرتنی‬ ‫كورته‌ فیلمی «سی ‪ »30‬له‌ شاری‬ ‫سلێمانی‪.‬‬ ‫‪4‬ـ باشترین فیلمی تایبه‌تی مندااڵن‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م‬ ‫به‌ش ‌ه به‌خشرا ب ‌ه جه‌الل نه‌سیری‬ ‫بۆ سازكردنی كورته‌ فیلمی «زه‌وی‬ ‫فوتباڵ» ل ‌ه شاری سنه‌‪.‬‬ ‫‪5‬ـ باشترین ده‌نگ‌و میكساژی ده‌نگ‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م به‌ش ‌ه‬ ‫به‌خشرا ب ‌ه ئه‌حمه‌د ناتیق بۆ ده‌نگ‌و‬ ‫میكساژی ده‌نگی كورته‌ فیلمی «سی‬ ‫‪ »30‬ل ‌ه شاری سلێمانی‪.‬‬ ‫‪6‬ـ باشترین ئه‌كته‌ری كوڕ‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م به‌ش ‌ه‬ ‫به‌خشرا ب ‌ه ئاسۆ شێره‌به‌یانی بۆ رۆڵ‬ ‫بینین ل ‌ه كورت ‌ه فیلمی «سیمینار» ل ‌ه‬ ‫واڵتی به‌ریتانیا‪.‬‬ ‫‪7‬ـ باشترین ئه‌كته‌ری كچ‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م به‌ش ‌ه‬ ‫به‌خشرا ب ‌ه هێرۆ عه‌زیز بۆ رۆڵ‬ ‫بینین ل ‌ه كورت ‌ه فیلمی «سی‬ ‫‪ »30‬ل ‌ه شاری سلێمانی‪.‬‬ ‫‪8‬ـ باشترین مۆنتاژ‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م‬ ‫به‌ش ‌ه به‌خشرا ب ‌ه خاتوو «یۆڤان‬ ‫لی» بۆ مۆنتاژ كردنی كورت ‌ه‬ ‫فیلمی «سیمینار» ل ‌ه واڵتی‬ ‫چین‪.‬‬ ‫‪9‬ـ خه‌اڵتی تایبه‌تی لێژنه‌ی‬

‫داوه‌ران‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م به‌شه‌ به‌خشرا‬ ‫به‌ كورت ‌ه فیلمی «یه‌كێك بوو یه‌كێك نه‌بوو»‬ ‫له‌ ده‌رهێنانی سۆران فه‌هیم ل ‌ه شاری سنه‌‪.‬‬ ‫‪10‬ـ باشترین میوزیكی داندراوی فیلم‪:‬‬ ‫خه‌اڵتی ئاسكی ئاڵتوونی ئه‌م به‌شه‌ به‌خشرا‬ ‫به‌ كاروان محه‌مه‌د بۆ دانانی میوزیكی كورت ‌ه‬ ‫فیلمی «راسپارده» ل ‌ه شاری سلێمانی‪.‬‬ ‫دوه‌مین فێستیڤاڵی سلێمانی بۆ فیلمی‬ ‫كوردی‪ ،‬كاتژمێر ‪3‬ی دوانیوه‌ڕۆی رۆژی‬ ‫‪ 20‬دیسێمبه‌ر له‌ هۆڵی رۆشنبیری شاری‬ ‫سلێمانی ده‌ستی پێكرد‪.‬‬ ‫له‌ سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردنی دوه‌مین‬ ‫فێستیڤاڵی سلێمانی بۆ فیلمی كوردیدا‬ ‫خوله‌كێك بێده‌نگی بۆ رۆحی پاكی شه‌هیدان‬ ‫راگه‌یه‌ندرا و پاشان تیپی موزیكی سلێمانی‬ ‫به‌ ده‌نگی گۆرانیبێژ «شیالن عوسمان»‬ ‫چه‌ندین گۆرانی و پارچه‌ موزیكی كوردیان‬ ‫پێشكه‌ش كرد‪.‬‬ ‫له‌ درێژه‌ی به‌رنامه‌كه‌دا «ئازاد سه‌وزه‌«‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری فیستیڤاڵ و سه‌رۆكی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هونه‌ری سینه‌مای سلێمانی‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه به‌ڕێوه‌چونی فێستیڤاڵی‬ ‫سلێمانی بۆ فیلمی كوردی هاته‌ ئاخاوتن و‬ ‫پاشان وه‌زیری رۆشنبیری و الوانی حكومه‌تی‬

‫هه‌رێمی كوردستان دكتۆر كاو‌ه محه‌مه‌د بۆ‬ ‫ئاماده‌بوانی ناو هۆڵه‌كه‌ سه‌باره‌ت به‌ گرینگی‬ ‫ئه‌م جۆر‌ه فیستیڤااڵنه‌ و چه‌ندین بابه‌تی‬ ‫دیكه‌ قسه‌ی كرد‪.‬‬ ‫له‌ كۆتایی به‌رنامه‌كانی رۆژی یه‌كه‌می‬ ‫فیستیڤاڵدا فیلمی سینه‌مایی «شوێنێك‬ ‫بۆ یاری» ‪ KICK OFF‬ب ‌ه ئاماده‌بونی‬ ‫ده‌رهێنه‌ری كورد «شه‌وكه‌ت ئه‌مین كوركی»‬ ‫و هه‌روه‌ها ستافی ئاماده‌كردنی ئه‌م فیلم ‌ه‬ ‫نمایش كرا‪ .‬له‌ سه‌ره‌تادا شه‌وكه‌ت ئه‌مین‬ ‫ستافی ئاماده‌كردنی فیلمه‌كه‌ی ب ‌ه بینه‌ران‬ ‫ناساند و پاشان سه‌باره‌ت ب ‌ه چۆنییه‌تی‬ ‫ئاماده‌كردنی ئه‌م فیلمه‌ قسه‌ی كرد و ل ‌ه‬ ‫درێژه‌دا فیلمی سینه‌مایی «شوێنێك بۆ‬ ‫یاری» بۆ بینه‌ران نمایش كرا‪ ،‬كه‌ ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫ئاماده‌بوانه‌وه‌ پێشوازییه‌كی بێوێنه‌ی لێكرا‪.‬‬ ‫دووه‌مین فێستیڤاڵی سلێمانی بۆ فیلمی‬ ‫كوردی به‌ به‌شداری به‌رهه‌می سینه‌ماكارانی‬ ‫كورد ل ‌ه واڵتانی ئێران‪ ،‬عێراق‪ ،‬توركیا‪،‬‬ ‫به‌ریتانیاو هه‌رێمی كوردستان‌و ب ‌ه نمایش‬ ‫كردنی ‪ 4‬فیلمی بڵندی سینه‌مایی‌و ‪ 28‬كورت ‌ه‬ ‫فیلم له‌ دوو به‌شی پێشبڕكێی‌و ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫پێشبڕكێی ل ‌ه رۆژانی ‪ 20‬تا ‪28‬ی دیسێمبه‌ری‬ ‫‪ 2009‬ل ‌ه هۆڵی رۆشنبیری شاری سلێمانی‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬

‫باشترین فیلمی‬ ‫ده‌یه‌ی رابردوو‬

‫فیلمی سینه‌مایی «‪No Country‬‬ ‫‪ »for Old Men‬ك ‌ه ل ‌ه سه‌ر بنه‌مای‬ ‫رۆمانی براوه‌ی خه‌اڵتی «پۆلیتزێر»‬ ‫به‌رهه‌م هاتووه‌‪ ،‬وه‌كو باشترین فیلمی‬ ‫ده‌یه‌ی رابردوو ده‌ستنیشان كرا‪.‬‬ ‫به‌ گوێره‌ی هه‌واڵی «ئاسۆشیتێد‬ ‫پرێس»‪ ،‬ب ‌ه پێی لیستیكدا ك ‌ه له‌ الیه‌ن‬ ‫ره‌خنه‌گرانی ئه‌و ئاژانس ‌ه هه‌واڵنێریی ‌ه‬ ‫باڵو كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬فیلمی «‪No Country‬‬ ‫‪ »for Old Men‬ل ‌ه ده‌رهێنانی «ئێتان‬ ‫و جۆئێل كۆئێن» ل ‌ه ریزبه‌ندی یه‌كه‌می‬ ‫باشترین فیلمه‌كانی ده‌یه‌ی رابردوو‬ ‫ده‌ستنیشان كرا‪.‬‬ ‫ئه‌و فیلم ‌ه ساڵی رابردوو‪ ،‬توانیی چوار‬ ‫خه‌اڵتی ئۆسكاری باشترین فیلم‪ ،‬باشترین‬ ‫ده‌رهێنه‌ر‪ ،‬باشترین سیناریۆ و باشترین‬ ‫ئه‌كته‌ری دووه‌می پیاو به‌ده‌ست بێنێت‪،‬‬ ‫ل ‌ه سه‌ر بنه‌مای كتێبێك ب ‌ه هه‌مان ناو‬ ‫ل ‌ه نووسینی «كۆرمه‌ك مه‌ك كارتی»‬ ‫نووسه‌ری ناوداری ئه‌مه‌ریكی‪ ،‬به‌رهه‌م‬ ‫هاتووه‌‪ .‬ئه‌كته‌ران «تامی لی جۆنز»‪،‬‬ ‫«خاڤیه‌ر باردۆم»‪« ،‬جاش برۆلین»‪،‬‬ ‫«ڤودی هارێلسێن» و خاتوو «كلی مه‌ك‬ ‫دۆنالد» له‌و فیلم ‌ه رۆڵ ده‌گێرێن‪ .‬ئه‌و‬ ‫فیلم ‌ه ل ‌ه ئاستی جیهانی (‪ )92.1‬ملیۆن‬ ‫دۆالر داهاتی به‌ده‌ست هێنا‪.‬‬ ‫جگ ‌ه له‌ فیلمی سینه‌مایی «‪No‬‬ ‫‪ ،»Country for Old Men‬له‌و‬ ‫لیست ‌ه ئاماژه‌ ب ‌ه فیلمی «خوێن ده‌ست‬ ‫پێده‌كات» ل ‌ه ده‌رهێنانی «پۆل توماس‬ ‫ئه‌ندێرسێن» دراوه‌‪ ،‬ئه‌و فیلمه‌ له‌ سه‌ر‬ ‫بنه‌مای رۆمانێك له‌ «ئه‌پتۆن سینكلێر»‬ ‫به‌رهه‌م هاتووه‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )37‬ساڵی سێهه‌م‪2010/1/3 ،‬‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫ئابوریی‬

‫سوپای پاسداران‌و یه‌ك ملیارد دۆالر حسابی پاشكه‌وتی ئه‌رزیی‬ ‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬ ‫رۆژانی رابردوو هه‌واڵی ئه‌و‌ه باڵوكرایه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫قه‌رارگای خاته‌م ئه‌نبیای سه‌ر به‌ سوپای‬ ‫پاسدارانی ئێران ك ‌ه گه‌وره‌ترین‌و به‌هێزترین‬ ‫په‌یمانكاری ئێرانه‌‪ ،‬بڕی یه‌ك ملیارد‬ ‫دۆالر ل ‌ه حسابی پاشكه‌وتی ئه‌رزی واڵت‬ ‫هه‌ڵده‌گرێت‪ .‬قه‌رارگای خاته‌م ئه‌نبیا ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌م بڕ‌ه پوڵه‌ی بۆ دابینكردنی به‌شێك ل ‌ه‬ ‫كێش ‌ه داراییه‌كانی دوو فاز ل ‌ه مه‌یدانی گازی‬ ‫پارسی باشور پێویسته‌‪.‬‬ ‫پاسدار رۆسته‌می قاسمی‪ ،‬سه‌رۆكی قه‌رارگای‬ ‫خاته‌م ئه‌نبیا‪ ،‬ك ‌ه الیه‌نی گرێبه‌ستی دوو‬ ‫فازی مه‌یدانی گازی پارسی باشوره‌‪ ،‬باس‬ ‫له‌وه‌ده‌كات كه‌ شیركه‌تی میللی نه‌وتی‬ ‫ئێران سه‌رچاوه‌داراییه‌كانی ئه‌م پرۆژه‌یه‌ی‬ ‫له‌كاتی خۆیدا دابین نه‌كردوه‌‌و له‌م رووه‌و‌ه‬ ‫قه‌رارگای سوپای پاسداران نزیك ب ‌ه ‪500‬‬ ‫ملیۆن دۆالری ل ‌ه سه‌رچاوه‌كانی ناوخۆی‬ ‫خۆی بۆ ئه‌م پرۆژه‌ی ‌ه خه‌رج كردوه‌‪.‬‬ ‫سوپای پاسداران جه‌مسه‌ری گه‌وره‌ی‬ ‫ئابوریی ئێران ‌ه كه‌ له‌گه‌ڵ به‌سیج وه‌ك‬ ‫گه‌وره‌ترین ده‌سه‌اڵتی ئابوریی ئێرانیان‬ ‫لێهاتووه‌‌و ل ‌ه پاش هاتنه‌سه‌ركاری مه‌حمودی‬ ‫ئه‌حمه‌دی نژاده‌وه‌ ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ رۆژبه‌ڕۆژ‬ ‫زیاتر ده‌كات‪ .‬ئه‌مجاره‌ش به‌ بیانوی‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ وه‌ك سه‌ردار پاسدار قاسمی‬ ‫ده‌ڵێت دواكه‌وتنی دابینكردنی سه‌رچاو‌ه‬ ‫داراییه‌كانی پرۆژه‌ی مه‌یدانی پارسی باشوور‪،‬‬ ‫بووه‌ته‌هۆی ئه‌وه‌ی قه‌رارگای خاته‌م ئه‌نبیا‬ ‫خوازیاری هه‌ڵگرتنی یه‌ك ملیارد دۆالر ل ‌ه‬ ‫حسابی ئه‌رزیی ئێرانه‌‌و ئه‌مه‌ش ره‌زایه‌تی‬ ‫شورای ئابوریی ده‌وڵه‌تی به‌دواوه‌بووه‌‪.‬‬ ‫مه‌یدانی پارسی باشور‪ ،‬گه‌وره‌ترین مه‌یدانی‬ ‫گازیی ئێران ‌ه كه‌ نیوه‌ی گازی ئێرانی له‌خۆ‬ ‫گرتووه‌‪ .‬ئێران ئه‌م مه‌یدانه‌ی ب ‌ه ‪ 28‬فاز‬ ‫دابه‌شكردوه‌‪ .‬پێنج فاز ئه‌م پرۆژه‌یه‌ ب ‌ه‬

‫هاوكاری كۆمپانیا نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ل ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌تی خاته‌می كه‌وته‌گه‌ڕ‌و پێنج فازی‬ ‫دیكه‌ش ئه‌گه‌رچی به‌ شێوه‌ی ره‌سمی‬ ‫ده‌ستی به‌كار كردوه‌‪ ،‬به‌اڵم راپۆرته‌كان‬ ‫نیشانی ده‌ده‌ن كه‌ كێشه‌ی دابینكردنی گاز‬ ‫له‌م پێنج فازه‌دا بوونی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه‌ رێكه‌تنامه‌گه‌لێك بۆ‬ ‫به‌شداری كۆمانیا بیانییه‌كان له‌ باقی فازه‌كان‬ ‫ئیمزاكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم كۆمپانیا بیانییه‌كان وه‌ك‬ ‫تۆتاڵ‪ ،‬شێڵ‪ ،‬ئانی‌و ریسول كه‌ بۆ كار‬ ‫له‌و بواره‌دا ئاماده‌ییان نیشاندابوو‪ ،‬ئێستا‬ ‫له‌ رێكه‌وتنه‌كانیان پاشگه‌ز بوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی نه‌وتی ئێران پێشبینی كردوه‌‬

‫كه‌ بۆ په‌ره‌پێدانی پیشه‌سازی نه‌وت‌و گاز‬ ‫تا ساڵی ‪ ،1404‬واته‌ ‪ 16‬ساڵی دیكه‌ ب ‌ه‬ ‫نزیكه‌ی ‪ 500‬ملیارد دۆالر سه‌رمایه‌گوزاری‬ ‫پێویستی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دوو په‌یمانكاری گه‌وره‌ی سوپای پاسداران‪،‬‬ ‫قه‌رارگای خاته‌م ئه‌نبیا‌و شیركه‌تی‬ ‫«قۆره‌یب»ن كه‌ له‌ ئێستادا له‌ مه‌یدانی‬ ‫گازی پارسی باشور ده‌ستیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆی سودوه‌رگرتن له‌ رانێتی پوڵ‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬پشكێكی شیریان له‌ گرێبه‌سته‌‬ ‫ئابورییه‌كانی ئێراندا هه‌یه‌‪ .‬دوونمونه‌ی‬ ‫ئه‌مدواییه‌ی سوودوه‌رگرتنی تایبه‌تی‬ ‫سوپای پاسداران له‌ ئابوریی ئێران‪ ،‬یه‌كێك‬

‫كڕینی زیاتر ل ‌ه نیوه‌ی پشكی موخابه‌راتی‬ ‫ئێران به‌ بڕی هه‌شت ملیارد دۆالر‌و ئه‌وی‬ ‫تریشیان ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی گه‌وره‌ترین‬ ‫كانی سورب‌و قااڵیی له‌ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫به‌ ناوی «ئه‌نگوران» له‌ الیه‌ن رێكخراوی‬ ‫به‌سیجه‌‪.‬‬ ‫به‌م هۆیه‌و‌ه شیركه‌ته‌كانی سوپا‌و به‌سیج‬ ‫زیاتر له‌وه‌ی كه‌ رۆڵی راستی په‌یمانكاریان‬ ‫بێت‪ ،‬ده‌اڵلێ ده‌كه‌ن‌و له‌ بری وه‌رگرتنی‬ ‫پاره‌ی نه‌وت‪ ،‬جێبه‌جێكردنی ئه‌م پرۆژانه‌‬ ‫به‌ شێوه‌ی راسته‌وخۆ‌و به‌زه‌ره‌ر‌و دواكه‌وتن‬ ‫ب ‌ه شیركه‌تی سێهه‌م ده‌سپێرن‌و خۆیان‬ ‫راسته‌وخۆ گرێبه‌ست ئیمزا ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫له‌هه‌ریه‌ك له‌و جۆره‌ معامه‌اڵنه‌دا‪ ،‬زۆرجار‬ ‫پاش ماوه‌یه‌ك شیركه‌ته‌كان سوپا‌و به‌سیج‬ ‫بۆ درێژه‌دان به‌ كار‪ ،‬خوازیاری ئێعتباری‬ ‫دووباره‌ ده‌بن كه‌ زۆرجار له‌ حسابی‬ ‫پاشكه‌وتی ئه‌رزی دابینده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌ پێی دوایین وته‌ی جێگری ئابوریی‬ ‫بانكی ناوه‌ندیی ئێران‪ ،‬حسابی پاشه‌كه‌وتی‬ ‫ئه‌رزیی ئێران ته‌نیا چوار ملیارد دۆالری‬ ‫تیایه‌‪ ،‬له‌حاڵێكدا كه‌ داهاته‌ ئه‌رزییه‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌تی نۆهه‌م ‪ 310‬ملیارد دۆالر بوه‌‪ ،‬له‌‬ ‫ئه‌نجامدا حسابی پاشه‌كه‌وتی ئه‌رزی له‌مڕۆدا‬ ‫نه‌ك ‪ 4‬ملیارد به‌ڵكو ده‌بێت النیكه‌م ‪140‬‬ ‫ملیارد دۆالر بێت‪.‬‬

‫گه‌شه‌ی ئابوریی واڵتانی جیهان ل ‌ه ساڵی ‪2009‬دا‬ ‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬ ‫ساڵی ‪2009‬ی زایینی‪ ،‬له‌ سه‌روبه‌ندی‬ ‫قه‌یرانی توندی ئابوریی رۆژئاوا‪ ،‬واڵتی چین‬ ‫ب ‌ه كه‌ڵوه‌رگرتن ل ‌ه هه‌زار‌و پێنجسه‌د ملیار‬ ‫دۆالر پاشكه‌وتی ئه‌رزی‪ ،‬بازاڕه‌ گرنگه‌كانی‬ ‫دنیا خسته‌ ژێر كۆنترۆڵی خۆیه‌وه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ردا واڵتانی دوبه‌ی‪ ،‬یونان‌و ئێران‪،‬‬ ‫قه‌یرانیترین ساڵی خۆیان برده‌سه‌ر‪.‬‬ ‫له‌ساڵی ‪ 2009‬ئه‌مریكا‌و ئوروپا توانیان‬ ‫ب ‌ه یارمه‌تی دارایی ده‌وڵه‌ت‪ ،‬به‌شێك ل ‌ه‬ ‫باری قورسی قه‌یرانی دارایی جیهان ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪2008‬دا به‌ لوتكه‌ی خۆی گه‌یشتبوو‪،‬‬ ‫تێپه‌ڕی بكه‌ن‪ .‬ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتوه‌كان ب ‌ه‬ ‫ته‌نیایی سه‌دان ملیار دۆالر ل ‌ه بودجه‌ی‬ ‫تایبه‌تی ‪ 750‬ملیار دۆالری خۆی بۆ‬ ‫یارمه‌تی بانكه‌كان‪ ،‬پیشه‌سازی ئۆتۆمبیل‬ ‫ئه‌و خاوه‌ن كارخانانه‌ ته‌رخانكرد ك ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ مه‌ترسی هه‌ڕاج كردنی مڵكه‌كانیاندا‬ ‫به‌ره‌وڕووبوون‪.‬‬ ‫نه‌جاتی جێنڕاڵ مۆتۆرز‪ ،‬بێكاربوونی‬ ‫ئوروپاییه‌كان‬

‫بوو كه‌ له‌ كۆتایی ‪ 2008‬ئه‌م یارمه‌تییه‌ی‬ ‫په‌سه‌ندكرد تا له‌ساڵی نوێدا جێبه‌جێی‬ ‫بكات‪ .‬ده‌وڵه‌تی ئاڵمان سه‌ره‌ڕای گه‌ره‌نتی‬ ‫قه‌رزی ئه‌و بانكانه‌ی كه‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‬ ‫به‌رشكستبوون له‌سه‌ریانبوو‪ ،‬به‌ به‌خشینی‬ ‫سوبسیدی ‪ 2500‬یۆرۆیی به‌ خاوه‌نی‬ ‫ئۆتۆمبیله‌ كۆنه‌كان‪ ،‬بازاڕی پیشه‌سازی‬ ‫ئۆتۆمبیل گه‌رم كرد‌و بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ تا‬ ‫كرێكاره‌كانی ئه‌و كارخانانه‌ بێكار نه‌كرێن‪.‬‬ ‫سه‌ركه‌وتنه‌كانی فلۆكس ڤاگۆن‬ ‫له‌م نێوه‌نده‌دا فلۆكس ڤاگۆنی ئاڵمان‬ ‫یه‌كێك له‌سه‌ركه‌وتووترین ساڵه‌كانی مێژووی‬ ‫خۆی تێپه‌ڕكرد‪ .‬ئه‌م كۆمپانیایه‌ پاش‬ ‫خستنه‌گه‌ڕی هێڵه‌كانی به‌رهه‌مهێنانی خۆی‬ ‫له‌ روسیا‌و هێند‪ ،‬رایگه‌یاند كه‌ له‌ساڵی ‪2011‬‬ ‫كارخانه‌یه‌كیش له‌ ئه‌مریكا ده‌كاته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫گرنگترین هه‌نگاو له‌رێگای جیهانیبوون‪،‬‬ ‫فلۆكس ڤاگۆن له‌رێگه‌ی به‌شداری له‌گه‌ڵ‬ ‫سوزوكی ژاپۆن هه‌ڵگرت كه‌ ‪%50‬ی بازاڕی‬ ‫هێندی له‌به‌رده‌ستدایه‌‪.‬‬ ‫فلۆكس ڤاگۆنی ئاڵمان‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ بی ئێم ڤێ وه‌ك گرنگترین مارك‬ ‫له‌ بازاڕه‌كانی چینی لێهاتووه‌‌و شاره‌زایان‬ ‫له‌دوایین مانگه‌كانی ساڵ رایانگه‌یاند كه‌ ئه‌م‬ ‫كۆمپانیایه‌ ئێستا گه‌وره‌ترین به‌رهه‌مێنی‬ ‫ئۆتۆمبیل له‌ جیهانه‌‪.‬‬ ‫باشبوونی ئابوریی‪ ،‬به‌اڵم گه‌شه‌ی بێكاریی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كه‌ ئابوریی واڵتانی‬ ‫پیشه‌سازی رۆژئاوا ئه‌مساڵ به‌به‌راورد‬ ‫له‌گه‌ڵ ساڵی ‪ ،2008‬له‌دۆخێكی باشتردایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئه‌مریكا‌و ئوروپاش‪ ،‬ژماره‌ی بێكاران‬ ‫رووی له‌ زیادبوون كردوه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‪ ،‬له‌مانگی‬ ‫نۆڤامبری ئه‌مساڵ ئاماری بێكارانی ئه‌مریكا‬ ‫تا ‪ %10‬زیادی كرد‪ .‬ئاڵمانیش هه‌لومه‌رجێكی‬ ‫هاوشێوه‌ی هه‌بوو‪ .‬قه‌یران به‌جێگه‌یه‌ك‬ ‫گه‌یشت كه‌ مه‌جلیسی نوێنه‌رانی ئه‌مریكا‪،‬‬ ‫له‌مانگی دێسه‌مبردا ناچاربوون بودجه‌یه‌كی‬ ‫‪ 154‬ملیاردۆالری بۆ به‌ره‌وڕووبونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫بێكاری په‌سه‌ند بكه‌ن‪.‬‬

‫ئاشكرا بوو‪ ،‬كۆماری خه‌لقی چین بوو‪ .‬ئه‌م‬ ‫واڵته‌ ب ‌ه پشتبه‌ستن ب ‌ه ‪ 1500‬ملیارد دۆالر‬ ‫پاشه‌كه‌وتی ئه‌رزی خۆی‪ ،‬ب ‌ه خێراییه‌كی‬ ‫زۆر پیشه‌سازی ئوروپا‌و ماده‌ی خاوی‬ ‫ئاسیای ناوه‌ند‌و ئه‌فریقای كڕی‌و رۆڵ‌و‬ ‫پێگه‌ی خۆی له‌ ئابوریی جیهان زیاتركرد‪.‬‬ ‫بڕی ئاڵووێره‌ بازرگانییه‌كانی چین‌و ئاڵمان‬ ‫له‌ ساڵی ‪2008‬ی زایینی گه‌یشت ‌ه ‪113‬‬ ‫ملیارد یۆرۆ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ به‌س نه‌بوو‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای دێسامبری ئه‌مساڵ‪ ،‬وه‌زیری‬ ‫ئابوریی ئاڵمان سه‌ردانێكی پێكه‌نی كرد‬ ‫تا پێوه‌ندیی ‌ه بارزگانییه‌كانی واڵته‌كه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ چین زیاتر په‌ره‌پێبدات‪ .‬راپۆرته‌كان‬ ‫نیشانی ده‌ده‌ن ك ‌ه ل ‌ه كاتی روخانی یه‌كێتی‬ ‫سۆڤیه‌ته‌و‌ه تا ئێستا‪ ،‬بڕی ئاڵووێری‬ ‫بازرگانی چین له‌گه‌ڵ كۆماره‌كانی ئاسیای‬ ‫ناوه‌ڕاستیش تا ‪ 50‬به‌رابه‌ر زیادی كردوه‌‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتی چین‬ ‫به‌سه‌ر سه‌رچاوه‌ی نه‌وت‌و گاز‬

‫گه‌وره‌ترین دۆڕاوه‌كان‬ ‫گه‌وره‌ترین دۆڕاوه‌كانی ئابوریی جیهان‬ ‫له‌مساڵدا سێ واڵتی یونان‪ ،‬دوبه‌ی‌و‬ ‫ئێران بوو‪ .‬له‌مانگی ئاپریلی ئه‌مساڵ‪،‬‬ ‫شیركه‌ته‌كانی ئاوو به‌رق‌و خزمه‌تگوزاری‬ ‫دوبه‌ی‪ ،‬به‌شێوه‌ی كتوپڕ ل ‌ه دانه‌وه‌ی‬ ‫نزیك به‌ دوو ملیارد‌و نیو دۆالر عاجز‬ ‫بوو‪ .‬ئه‌وان توانیان به‌ وه‌رگرتنی وام‬ ‫ل ‌ه ‪ 18‬دامه‌زراوه‌ی دارایی‌و هه‌روه‌ها‬ ‫یارمه‌تی ده‌وڵه‌ت‪ ،‬به‌ڵینه‌كانی خۆیان‬ ‫جێبه‌جێ بكه‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ش سه‌ره‌تای‬ ‫قه‌یرانێك بوو كه‌ راستیی ‌ه تاڵه‌كه‌ی له‌‬ ‫مانگی نۆڤامبری ئه‌مساڵ ئاشكرا بوو‪.‬‬ ‫له‌م مانگه‌دا سه‌ره‌تا راگه‌یه‌ندرا كه‌‬ ‫شیركه‌تی النخیل خوازیاری مۆڵه‌تێكی‬ ‫شه‌ش مانگه‌یه‌ بۆ دانه‌وه‌ی بڕی ‪3‬‬ ‫ملیارد‌و ‪ 500‬ملیۆن دۆالر‪ ،‬به‌اڵم دواتر‬ ‫ئاشكرابوو كه‌ راده‌ی قه‌رزه‌كانی ئه‌م‬ ‫شیركه‌ته‌ گه‌یشتوه‌ به‌ ‪ 20‬ملیارد دۆالر‪.‬‬ ‫هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ ۆرڵد دوبه‌یش‬ ‫رێژه‌ی قه‌رزه‌كانی خۆی به‌ زیاتر له‌ ‪59‬‬ ‫ملیارد دۆالر راگه‌یاند‪.‬‬ ‫یۆنان‪ ،‬واڵتێكی وه‌رشكسته‌‬

‫چین‪،‬‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‬ ‫گرنگترین‬ ‫ده‌ستڕاگه‌یشتنی به‌سه‌ر سه‌رچاوه‌كانی‬ ‫نه‌وت‌و گازی عێراق‌و ئاسیای ناوه‌ڕاست‬ ‫بوو‪ .‬ل ‌ه زیادكردنی ئاشكرای ‪ 10‬مه‌یدانی‬ ‫هه‌وڵه‌كانی ئه‌مریكا جوڵه‌یه‌كی ب ‌ه بازاڕی‬ ‫نه‌وتی عێراق‪ ،‬كه‌ رۆژی ‪11‬ی دێسامبر‬ ‫نیشته‌جێبوون‌و نه‌هێشتنی مه‌ترسی‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬شیركه‌تی میللی نه‌وتی چین یونان له‌م رۆژانه‌دا له‌گه‌ڵ نیگه‌رانترین‬ ‫به‌رشكستبوونی پیشه‌سازی ئۆتۆمبیل‬ ‫توانی ئیمتیازی ده‌رهێنانی نه‌وت ل ‌ه قه‌یرانی ئابوریی خۆیدا سه‌رقاڵ بوو‪.‬‬ ‫به‌خشی‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م كاره‌ له‌سه‌ر بازاڕی‬ ‫رێژه‌ی قه‌رزه‌كانی ده‌وڵه‌تی یۆنان ئه‌مساڵ‬ ‫مه‌یدانی «حلفایه‌« به‌ده‌ست بێنێت‪.‬‬ ‫كار ئوروپا‪ ،‬كاریگه‌رییه‌كی نه‌گه‌تیڤی بوو‪.‬‬ ‫وابڕیار‌ه له‌م رۆژانه‌شدا‪ ،‬هێڵی لوله‌ی گازی ب ‌ه ‪ 300‬ملیارد دۆالر ده‌گات‪ .‬یه‌كێتی ئوروپا‬ ‫جێنه‌ڕاڵ مۆتۆرزی ئه‌مریكا كاتێك ب ‌ه‬ ‫توركمنستان بۆچین ئاماده‌ی به‌كارهێنان رایگه‌یاند ك ‌ه حازرنی ‌ه یارمه‌تی بدات‌و یۆنان‬ ‫هۆی ئه‌و یارمه‌تییانه‌ی ده‌وڵه‌ت تینێكی‬ ‫بێت‪ .‬ئه‌م هێڵی لوله‌یه‌ سااڵن ‌ه ‪ 30‬ملیارد ده‌بێت خۆی كێشه‌كه‌ی چاره‌سه‌ر بكات‪.‬‬ ‫پێداهاته‌وه‌‪ ،‬ده‌ستی له‌ فرۆشتنی ئۆپڵی‬ ‫متری سێ جا گازی توركمنستان بۆ چین ده‌وڵه‌تی سوسیالیستی پاپاندرێئۆ بڕیاریدا‬ ‫ئوروپایی راگرت‪ .‬ئه‌مه‌ش بووه‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌گوازێته‌وه‌‪ .‬كۆماری خه‌لقی چین‪ ،‬هه‌روه‌ها ك ‌ه ده‌ست ب ‌ه بودجه‌ی خزمه‌تگوزاری‬ ‫چین براوه‌ی سه‌ره‌كی قه‌یران‬ ‫ك ‌ه نۆ هه‌زار كرێكار له‌ ئوروپا توشی‬ ‫براوه‌ی كۆتایی قه‌یرانێك كه‌ له‌ساڵی توانی ساڵی ‪ 2009‬به‌ دانی ‪ 10‬ملیارد دۆالر گشتییه‌و‌ه بگرێت‪ .‬رۆژنامه‌نوسان‌و پزیشكان‬ ‫مه‌ترسی بێكاریی ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێكی دیكه‌ له‌ قورسترین یارمه‌تیی ‌ه ‪2008‬دا جیهانی پیشه‌سازیی له‌رانده‌وه‌‌و وام به‌ قه‌زاقستان ئه‌متیازگه‌لێكی نه‌وت‌و ل ‌ه ناڕه‌زایی به‌م بڕیاره‌ی ده‌وڵه‌ت ده‌ستیان‬ ‫دایه‌ مانگرتن‪.‬‬ ‫ئابورییه‌كان‪ ،‬له‌ الیه‌ن ده‌وڵه‌تی ئاڵمانه‌و‌ه قۆرته‌كانی ئه‌مساڵ ل ‌ه چه‌ندین شوێندا گازی گه‌وره‌ له‌م واڵته‌ به‌ده‌ست بێنێت‪.‬‬

‫ئێران‪ ،‬قه‌رز‌ه فه‌وتاوه‌کان‬

‫كۆماری ئیسالمیش له‌ قه‌یران به‌دوورنه‌ما‪.‬‬ ‫به‌م دواییان ‌ه مسته‌فا پورمحه‌مه‌دی‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی رێكخراوی بازڕه‌سی گشتیی واڵت‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ زیاتر ل ‌ه ده‌ ملیارد دۆالر قه‌رزی‬ ‫بانكه‌كانی ئێران فه‌وتاوه‌‌و وه‌رناگیرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌و بڕه‌ قه‌رزه‌ سێ به‌رابه‌ری قه‌رزی‬ ‫شیركه‌تی النخیلی دوبه‌یه‌ كه‌ بووه‌ت ‌ه هۆی‬ ‫دروستبوونی قه‌یران له‌ بورسی ناوچه‌كه‌‌و‬ ‫جیهان‪ .‬سه‌رۆكی رێكخراوی بازڕه‌سی‬ ‫گشتیی ئێران هه‌روه‌ها رایگه‌یاندوه‌ كه‌ بڕی‬ ‫‪ 6‬ملیارد‌و ‪ 600‬ملیۆن دۆالر مالیات له‌ ئێران‬ ‫دواكه‌وتووه‌‌و هیچ كه‌س باسی لێوه‌ناكات‪.‬‬ ‫دوو رووداوی سه‌یرو سه‌مه‌ر‬ ‫ئه‌مساڵ له‌ بواری ئابوریی جیهانی دوو‬ ‫رووداوی سه‌یرو سه‌مه‌ر‪ ،‬ده‌نگ‌و هه‌رایه‌كی‬ ‫زۆری نایه‌وه‌‪ .‬له‌مانگی ئه‌گۆست‪ ،‬سێ‬ ‫ئه‌مریكایی دادگایی كران كه‌ له‌ماوه‌ی سێ‬ ‫ساڵدا‪ ،‬زانیاری كارتی بانكی ‪ 130‬ملیۆن‬ ‫كه‌سیان دزی بوو‪ .‬له‌مانگی نۆڤامبریش‬ ‫كۆدی ره‌مزی سه‌دان هه‌زار كارتی ئێعتباری‬ ‫چه‌ند بانك‌و رێكخراوی دارایی گرنگی ئاڵمان‪،‬‬ ‫له‌ سپانیا دزرا‪ .‬بانكه‌كان مه‌جبوربوون‬ ‫ته‌واوی ئه‌و زیانانه‌ قه‌ره‌بوو بكه‌نه‌وه‌ به‌اڵم‬ ‫بێ متمانه‌یی به‌ كارتی ئێعتباری هه‌ر‬ ‫به‌رده‌وامبوو‪ .‬رۆژی سیانزه‌ی دێسامبری ساڵی‬ ‫‪ ،2009‬نوسینگه‌ی دژی ماد‌ه سڕكه‌ره‌كان‌و‬ ‫تاوانه‌كانی رێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان‬ ‫رایگه‌یاند كه‌ له‌و ساڵه‌دا ملیاردها دۆالر‬ ‫له‌ قاچاقی ماده‌ سڕكه‌ره‌كان هاتووه‌ت ‌ه ناو‬ ‫سندوقی بانكی نێوده‌وڵه‌تییه‌وه‌‪ .‬به‌پێی ئه‌و‬ ‫راپۆرته‌‪ ،‬پاره‌ی ماد‌ه سڕكه‌ره‌كان‪ ،‬یارمه‌تی‬ ‫زۆرێك له‌ بانكه‌كانی داوه‌ تا له‌ ژێر قه‌یرانی‬ ‫دارایی جیهان بێنه‌ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬ئینترنێت‬

‫‪FES: 5\6‬‬

‫‪HOTBIRD11604 MHZ Horizontal Symbol 27500‬‬

‫په‌یوه‌ندی‪:‬‬ ‫‪radio@komala.eu‬‬

‫‪contact:‬‬ ‫‪info@asosat.tv - nwes@asosat.tv‬‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت سه‌ردانی‬

‫‪www.komala.net‬‬

‫بک ‌ه‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫رادیۆی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان ‬

‫که‌ناڵی ئاسمانی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬

‫سه‌رنوسه‌ر‪:‬‬

‫عه‌تا ناسرسه‌قزی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین‪:‬‬

‫فه‌ریبا محه‌مـــــه‌دی‬

‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬

‫هه‌ژیر‬

‫ئه‌و ساته‌ی شه‌قام ده‌خرۆشێت‬

‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌ له‌ سلێمانی‌‬ ‫‪✉ peiwendiekan@komala.eu‬‬ ‫‪✆ 0533193729-07701363295-07701559457‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬گه‌ڕه‌کی به‌ختیاری‪ ،‬به‌رامبه‌ر کۆمیته‌ی ‪8‬ی ریکخستنی یه‌کێتی‬

‫په‌یوه‌ندیگرتن به‌ كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‌‬ ‫كۆمیت ‌هی‌ ناوه‌ندیی‌ ‬

‫ ‪ komite.nawendi@komala.eu‬‬

‫ده‌بیرخانه‌‬

‫‪debirxane@komala.eu‬‬

‫ناوه‌ندی راگه‌یاندنی کۆمه‌ڵه‬

‫✉ ‌‪rageiandn@komala.eu‬‬

‫✆‬

‫‪07708663340 - 07480113948‬‬

‫ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌ له‌ هه‌ولێر‬ ‫‪✉ peiwendiekan2@komala.eu‬‬ ‫ ‪✆ 7504206999-07703606460-0662562916‬‬ ‫ ناونیشان‪ :‬گه‌ڕه‌کی ئازادی‪ ،‬به‌رامبه‌ر یاریگا‬