dwaroj 46

‫كێشه‌‬

‫ئێگزیستانسیالیزمی‬

‫ئه‌تۆمییه‌كانی کۆماری‬

‫‪》5‬‬

‫له‌دایكبوونی‬

‫‪》11‬‬

‫ئیسالمی‪...‬‬

‫فه‌رانسه‌وی*‬

‫نوێ ‪...‬‬

‫بۆ دواڕۆژ‬ ‫دەدوێت‬

‫‪6-7‬‬

‫بوومەلەرزەی سیاسی لەتونسەوە بۆ میسر‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪ )46‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬ ‫‪١٣‬ی رێبەندانی ‪89‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫جەعفەری ئەمینزادە‬

‫باهۆز ‌ی‬ ‫دێمۆكراسیخوازی‪،‬‬ ‫رۆژڕه‌ش ‌ی دیكتاتۆره‌كان‬

‫‪》4‬‬

‫واڵتێكی‬

‫ل‪٤‬‬

‫عومه‌ر ئێلخانی‌ زاده‌‬ ‫خرۆش‌و راپه‌ڕینی‌ جه‌ماوه‌ر له‌ تونیس‌و دواتر‬ ‫له‌ میس����ر‪ ،‬گومانی‌ تێدا نیی����ه‌ دیارده‌ی‌ زۆر‬ ‫گرینگن‌و خه‌ب����ه‌ری‌ ئاڵوگۆڕی‌ چاوه‌ڕوانكراوی‌‬ ‫وه‌پاش����كه‌وتوو ل����ه‌ رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاس����ت‬ ‫ده‌گه‌یه‌نن����ه‌ هه‌مووان‪ .‬هه‌ر ك����ه‌س‌و الیه‌نێك‬ ‫جۆرێ����ك لێكدانه‌وه‌‌و هه‌ڵس����ه‌نگاندنی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫بۆچوونێك وه‌ك پرۆسه‌یه‌كی‌ دێمۆكراسیخواز‬ ‫باس����ی‌ لێ����وه‌ ده‌كات كه‌ هه‌م����وو رۆژهه‌اڵتی‌‬ ‫ناوه‌ڕاست ده‌گرێته‌وه‌‪ ،‬روانگه‌یه‌كی‌ دیكه‌ وه‌ك‬ ‫درێژه‌ی‌ بزاوتی‌ ئیسالمی‌ ده‌یناسێنێ‌‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫سه‌رانی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌‌و هاوبیره‌كانیان له‌‬ ‫درێژه‌ی‌ س����ه‌رهه‌ڵدانه‌ ئیسالمیه‌كه‌ی‌ ئێران له‌‬ ‫ساڵی‌ ‪1979‬ی‌ ده‌بینن‪.‬‬ ‫ل����ه‌ راس����تیدا هه‌ردووكی‌ ئ����ه‌م بۆچوونانه‌‬ ‫نوێن����ه‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌و مه‌یالنه‌ن كه‌ هه‌ر ئێس����تا‬ ‫پێكه‌وه‌ له‌ ملمالنێ‌ دان‪ .‬هه‌ر كامه‌یان حه‌ولیان‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ مۆركی‌ خۆی‌ له‌م ئاڵوگۆڕانه‌ بدات‪.‬‬ ‫یان باشتر وایه‌ بڵێین ره‌وتی‌ خۆیانی‌ تێدا به‌‬ ‫هێ����ز بكه‌ن‪ .‬مه‌یل‌و هێ����ز‌و الیه‌نی‌ دیكه‌ش له‌‬ ‫ناوچه‌كه‌دا هه‌ن كه‌ هه‌ر كامه‌یان به‌رژه‌وه‌ندیی‌‬ ‫كاتی‌ خۆیان له‌ یه‌كێك له‌و الیه‌نانه‌دا ده‌بینن‪.‬‬ ‫پیویست ناكا ئیسالمی‌ بن‪ ،‬به‌اڵم پێیانخۆشه‌‬ ‫ئیسالمیه‌كان سه‌ركه‌ون‪ .‬یان دێمۆكراسیخواز‬ ‫نین‌و ت����ا ئێس����تا پش����تی‌ دیكتاتۆره‌كانیان‬ ‫گرتووه‌‪ ،‬ئێستا حه‌ول ده‌ده‌ن ره‌وتی‌ سكۆالر‌و‬ ‫دێمۆكرات سه‌ركه‌وێ‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌ بڕوای‌ ئێمه‌ چاوخش����اندنێكی‌ خێرا به‌‬ ‫س����ه‌ر روداو‌و دیارده‌كان����دا ده‌ری‌ ده‌خات كه‌‬ ‫ئه‌م راپه‌ڕێنه‌ جه‌ماوه‌رییانه‌‌و هه‌لومه‌رجێك كه‌‬ ‫پێی����دا تێپه‌ر ده‌كه‌ن زۆر له‌گ����ه‌ڵ ئه‌م كاته‌ی‌‬ ‫ئێران جیاوازیی‌ هه‌یه‌‪ .‬ته‌رازوی‌ هێز‌و ملمالنێ‌‬ ‫جیهانیه‌كان گ����ۆڕاون‪ .‬فاكته‌ره‌ به‌رچاوه‌كان‌و‬ ‫واقعیه‌ت����ی‌ بزوتنه‌وه‌كان����ی‌ ئ����ه‌ورۆش له‌گه‌ڵ‬ ‫بزاوتی‌ ئیس��ل�امی‌ ئه‌و كاتی‌ ئێران یه‌ك نین‪.‬‬ ‫چۆن؟‬ ‫‪ .1‬ل����ه‌ تونیس ره‌وتی‌ ئیس��ل�امی‌ به‌رچاو‌و به‌‬ ‫هێ����ز نیی����ه‌‪ .‬واڵتێكه‌ كه‌ خوێن����ده‌واری‌ زۆر‌و‬ ‫ئاس����تی‌ ئازادی‌‌و كاربه‌ده‌س����تی‌ ژن����ان تێیدا‬ ‫به‌رچاوه‌‌و سه‌رجه‌م پێشكه‌وتووه‌‪ .‬له‌ راپه‌رێن‌و‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵدانه‌كاندا دروشمی‌ ئیسالمی‌ به‌رچاو‬ ‫نه‌ب����وو‪ .‬ئه‌لغه‌نوش���� ‌‬ ‫ی كه‌ دیارتری����ن رابه‌ری‌‬ ‫گروپێك����ی‌ ئیس��ل�امییه‌‌و دوای‌ ‪ 22‬س����اڵ له‌‬ ‫تاراوگه‌ گه‌راوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌وه‌ڵین قسه‌ی‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ك����ه‌ خۆی‌ ل����ه‌ ره‌وتی‌ ئیس��ل�امی‌ خومه‌ینی‌‌و‬ ‫بۆچوون����ی‌ القاعیده‌ جیا بكات����ه‌وه‌‌و ده‌ڵێ‌‪" :‬‬ ‫من له‌ ته‌ی����ب ئه‌ردۆغان نزیكم"‪ .‬ره‌وتێكی‌ به‌‬ ‫هێزی‌ س����كۆالر له‌ تونیس هه‌یه‌ كه‌ مۆركی‌ به‌‬ ‫داخوازیه‌كانه‌وه‌ دیاره‌‪ .‬خوازیارانی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئیسالمی‌ به‌رچاو‌و ره‌وتێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ نین‪.‬‬ ‫ل����ه‌ ئێرانی‌ ئ����ه‌وكات خوازیاران����ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئیسالمی‌ زۆر به‌ هێز بوون‪.‬‬ ‫له‌ میسر ئیس��ل�امییه‌كان ره‌وتێكی‌ به‌رچاون‪،‬‬ ‫ب����ه‌اڵم له‌ خۆپیش����اندانه‌كانی‌ ئ����ه‌م ده‌وره‌یه‌‬ ‫دروش����می‌ ئیس��ل�امی‌ زاڵ نه‌ب����وو‪ ،‬به‌ڵك����وو‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی‌ ژیان‌و دێمۆكراس����ی‌ زه‌ق بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئیخوان المس����لمین حازرن‬ ‫كه‌ البه‌رادیع����ی ببێته‌ س����ه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫ئینتیقالی نیشانده‌ری‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ هێز‌و پێگه‌ی‌‬ ‫جه‌م����اوه‌ر ئه‌وه‌نده‌ بۆخۆی����ان به‌ زۆر نابینن‪.‬‬ ‫جی����ا ل����ه‌وه‌ راگه‌یاندن ‌‬ ‫ی ئه‌رت����ه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫حازر نییه‌ به‌ توندو تیژی‌ رووبه‌روی‌ جه‌ماوه‌ر‬ ‫بێته‌وه‌‪ ،‬له‌ راس����تیدا بۆ پاراستنی‌ ئه‌رته‌ش‌و‬ ‫مه‌ودا نه‌دانه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ سپای‌ پاسدارانێكی‌ له‌‬ ‫چه‌شنی‌ ئێران دورست بێ‌‪ .‬له‌وێش داخوازیی‌‬ ‫دامه‌زرانی‌ حكومه‌تی‌ ئیس��ل�امی‌ داخوازییه‌كی‌‬ ‫جه‌ماوه‌ریی‌ نییه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬دنیای‌ ئه‌وڕۆ دنیای‌ دوو جه‌مسه‌ری‌‌و شه‌ڕی‌‬ ‫سارد نییه‌ وه‌ك ئه‌و كاتی‌ ئێران‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل‪٢‬‬

‫كاو‌ه قاسمی كرماشانی به‌ پێنج ساڵ‌ زیندان مه‌حكوم كرا‬ ‫كاوه‌ قاسمی كرمانشاهی رۆژنامه‌نووس‌و‬ ‫چاالك���ی مافی مرۆڤ له‌الی���ه‌ن دادگای‬ ‫ئینقالبی ئیسالمی ش���اری كرماشان به‌‬ ‫تۆمه‌تی "هه‌وڵدان دژ ئه‌منیه‌تی میللی"‬ ‫به‌ پێنج ساڵ‌ زیندانی ته‌عزیری مه‌حكوم‬ ‫كرا‪.‬‬ ‫كه‌مپه‌ینی نێونه‌ته‌وه‌ی���ی مافی مرۆڤ‬ ‫ل���ه‌ ئێ���ران رایگه‌یاند‪ ،‬ئ���ه‌و چاالكه‌ی‬ ‫مافی مرۆڤ پێش���تر دو جار به‌ تۆمه‌تی‬ ‫"هه‌وڵ���دان دژی ئه‌منیه‌ت���ی میللی" له‌‬

‫رێگای ئه‌ندامیه‌ت���ی له‌ رێكخراوی مافی‬ ‫مرۆڤی كوردس���تان‌و "پروپاگه‌نده‌ دژی‬ ‫نیزام" به‌ ه���ۆی باڵوكردنه‌وه‌ی هه‌واڵ‌‌و‬ ‫راپۆرت سه‌باره‌ت به‌ زیندانیان دادگایی‬ ‫كرابوو‪.‬‬ ‫مس���ته‌فا ئه‌حمه‌دیان پارێ���زه‌ری كاوه‌‬ ‫قاسمی وتویه‌تی ئه‌و حوكمه‌ چاوه‌ڕوان‬ ‫نه‌ك���راوه‌‌و زۆر قورس���ه‌‌و ب���ه‌م زوان���ه‌‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی خۆی ده‌رده‌بڕێت‪.‬‬ ‫ئه‌و رۆژنامه‌نوسه‌ی كورد رۆژی چوارده‌ی‬

‫کۆمەڵە پشتیوانی لە بەخشینی‬ ‫خەاڵتی نۆبێلی ئاشتی‬ ‫بە کەبوودوەند دەکات‬

‫ی‬ ‫ماوەیەک���ی‌ زۆرە کاک س���دیق ‌‬ ‫ی‬ ‫کەبوودوەند بەرپرس���ی‌ دیف���اع لە ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫ی کوردس���تان ل���ە بارودۆخێک ‌‬ ‫مرۆڤ��� ‌‬ ‫نالەباری‌ جەستەیی‌‌و بە نەخۆشی لە ژێر‬ ‫ی ئەو‬ ‫ئەش���کەنجە‌و ئازار دایە‪ .‬بنەماڵە ‌‬ ‫ی لە‬ ‫ی مرۆڤ‌و دێمۆکراس ‌‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫چاالکوانە ‌‬ ‫ی‬ ‫کوردستان‪ ،‬داوایان کردووە کە جایزە ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ و‪ ،‬خوازیار ‌‬ ‫نۆبێلی‌ ئاشتی‌ پێببەخشر ‌‬ ‫پشتیوانی‌ لەو داخوازیەیان بوون‪.‬‬ ‫ی کوردستان‬ ‫ی زەحمەتکێش���ان ‌‬ ‫کۆمەڵە ‌‬ ‫ی لەو داخوازییە دەکات‌و داوا‬ ‫پش���تیوان ‌‬ ‫ی‬ ‫دەکات هەموو کەس‌و الیەنێک پشتگر ‌‬ ‫ی کەبوودوەند‌و‬ ‫ی بنەماڵە ‌‬ ‫لەو داخوازی���ە ‌‬

‫ی‬ ‫ی لە دەرەوە‌و ناوەوە ‌‬ ‫چاالکان���ی‌ مەدەن ‌‬ ‫ی‬ ‫کوردس���تان ب���کات‪ .‬کاک س���دیق ‌‬ ‫ی‬ ‫کەبوودوەند ب���ۆ دیفاع ل���ە زیندانیان ‌‬ ‫ی مرۆڤ زۆر‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫سیاس���ی‌‌و بۆ پاراستن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی کرد‌و زەحمەت ‌‬ ‫چاالکانە‌و بوێرانە کار ‌‬ ‫کێشا‪ .‬ئێستاش لە زیندان‌و بە نەخۆشی‌‌و‬ ‫ی دیکتاتۆردا‬ ‫ی رژێمێک ‌‬ ‫لە ژێر ئەشکنجە ‌‬ ‫ی لە ئاش���تی‌‌و مافی‌ مرۆڤ‬ ‫هەر پارێزگار ‌‬ ‫ی پشتیوانی‌‌و کاندید‬ ‫دەکات‪ ،‬بۆیە شیاو ‌‬ ‫ی‬ ‫بوون���ە ب���ۆ وەرگرتنی‌ خەاڵت���ی‌ نۆبێل ‌‬ ‫ئاشتی‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی کۆمەڵەی‌ زەحمەتکێشان ‌‬ ‫سکرتاریەت ‌‬ ‫کوردستان‬ ‫‪2010 .12 .24‬‬

‫رێبه‌ندانی س���اڵی رابردوو له‌الیه‌ن هێزه‌‬ ‫ئه‌منیه‌تییه‌كان���ه‌وه‌ ده‌س���تگیر ك���راو‌و‬ ‫له‌ماوه‌ی ‪ 110‬رۆژ ده‌ستبه‌س���ه‌ركردنیدا‬ ‫ب���ۆ م���اوه‌ی م���اوه‌ی ‪ 80‬رۆژ له‌ بندی‬ ‫تاكه‌كه‌سی زینداندا راگیرا‪.‬‬ ‫كاوه‌ كرمانش���اهی ئه‌ندامی رێكخراوی‬ ‫ماف���ی مرۆڤی كوردس���تان‌و كه‌مپه‌ینی‬ ‫یه‌ك میلیۆن ئیمزا‌و ئه‌ندامی به‌رێوه‌به‌ڕی‬ ‫ئه‌نجومه‌ن���ی هه‌ڵوه‌ش���اوه‌ی ژی���ار له‌‬ ‫كرماشان بووه‌‪.‬‬

‫یه‌كیه‌ت ‌ی ئەوروپا داوای راگرتنی‬ ‫سزای لەسێدارەدان لەئێران ده‌كات‬ ‫ی هه‌موو‬ ‫ی گشتییه‌كان‌و ئه‌مه‌‌ پێشێل كردن ‌‬ ‫ی ئەوروپ���ا ب���ه‌ ده‌ركردن��� ‌‬ ‫یه‌كیه‌ت��� ‌‬ ‫ی به‌رپرسایه‌تیی ‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی ئێران ‌ه‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌ك داوا ل ‌ه به‌رپرسانی‌ كۆمار ‌‬ ‫ی ل ‌ه له‌م باره‌یه‌وه"‪.‬‬ ‫ی ئێران ده‌كات ك ‌ه شه‌پۆل ‌‬ ‫ئیس�ل�ام ‌‬ ‫ئه‌م��� ‌ه ل��� ‌ه كاتێكدای��� ‌ه ك��� ‌ه رێکخراوی‬ ‫سێداره‌دان له‌ ئێراندا راگرن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی چاوه‌دێ���ری‌ ماف���ی‌ مرۆڤ ل��� ‌ه راپۆرت ‌‬ ‫ی سیاسه‌ت ‌‬ ‫"كاترین ئه‌ش���تون" به‌رپرس ‌‬ ‫ی ئێرانه‌و‌ه باس‬ ‫ی ئەوروپ���ا داوا ل��� ‌ه س���االن ‌هی‌ خۆیدا ل ‌ه بار‌ه ‌‬ ‫ی یه‌كیه‌ت��� ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی سێداره‌‌و ئامانج‬ ‫ی ئێران له‌و‌ه ده‌كا ك ‌ه رێژ‌هی‌ زۆر ‌‬ ‫ی ئیس�ل�ام ‌‬ ‫به‌رپرس���انی‌ كۆم���ار ‌‬ ‫ی مرۆڤ‌و به‌ تایبه‌ت‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ی چاالكان ‌‬ ‫ی گرتن ‌‬ ‫ێ كردن ‌‬ ‫ده‌كات ك ‌ه ده‌س���تبه‌جێ‌ جێبه‌ج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌2010‬و سه‌ره‌تاكان ‌‬ ‫حوكم���ی‌ س���ێدار‌ه ل ‌ه ئێران راگ���رن‪ .‬ل ‌ه پارێزه‌ران ل ‌ه س���اڵ ‌‬ ‫ی ‪ 2011‬ل���ه‌ الی���ه‌ن ده‌وڵه‌ت���ی‌ ئێرانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی سیاسه‌ت ‌‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌كدا ك ‌ه به‌رپرس��� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی " قووڵ بوونه‌و‌هی‌ قه‌یران ‌‬ ‫ی ئەوروپا له‌م باره‌یه‌و‌ه نیش���انده‌ر ‌‬ ‫ی یه‌كیه‌ت ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی ل ‌ه ماف���ی‌ م���رۆڤ"ه‌ دوا ‌‬ ‫ی خ���ۆ ‌‬ ‫باڵویكردوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬نیگه‌ران��� ‌‬ ‫ی ‪ 2009‬له‌ ئێراندا‪.‬‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی سێدار‌ه سه‌ركۆمار ‌‬ ‫ی حوكم ‌‬ ‫ی به‌لێشاو ‌‬ ‫به‌رێوه‌چوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ل��� ‌ه ئێ���ران ده‌ربریوه‌‌و تێیدا نووس���راو‌ه ش���ایانی‌ باس��� ‌ه "س���ارا لی‌" به‌رپرس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخراو ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتی‌ ناوه‌راست ‌‬ ‫ی به‌ش��� ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ك���ه‌ "یه‌كیه‌تی‌ ئەوروپ���ا نیگه‌ران ‌‬ ‫ی مافی‌ مرۆڤ وێرای‌ ئاماژه‌دان‬ ‫ی س���ێدار‌ه ل ‌ه چاوه‌دێر ‌‬ ‫ل���ه‌ به‌رێوه‌چوونی‌ حوكم ‌‬ ‫‌ی به‌و‌ه كه‌ "به‌رپرسان ل ‌ه ئێران هیچ رێزێك‬ ‫ئێ���ران راده‌گه‌یه‌نێ‌‌و ل ‌ه ئێس���تادا رێژه ‌‌‬ ‫ی مرۆڤ���ه‌كان دانانێن" باس له‌و‌ه‬ ‫له‌س���ێداره‌دان ل ‌ه ئێراندا گه‌یش���تووه‌ت ‌ه بۆ گیان ‌‬ ‫ی ئه‌و ره‌وتی‌ ل ‌ه س���ێدار‌ه‬ ‫ده‌كا ك ‌ه "به‌ پێ ‌‬ ‫ی مه‌ترسیدار"‪.‬‬ ‫ئاستێك ‌‬ ‫ی دان ‌هی‌ كه‌ ئێ���ران گرتوویه‌ته‌ به‌ر‪ ،‬پێش‬ ‫به‌رپرسی‌ سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ یه‌كیه‌ت ‌‬ ‫ی ئێرانی‌ پێش ل ‌ه‬ ‫ێ به‌رپرسان ‌‬ ‫ی ده‌كر ‌‬ ‫ئەوروپا هه‌وره‌ه���ا وتوویه‌تی‌ كه‌ "ئێران بین ‌‬ ‫ی ‪ 2011‬زیاتر ل ‌ه ‪ 1000‬كه‌س‬ ‫ی كۆتایی‌ ساڵ ‌‬ ‫ی قیزه‌ون��� ‌‬ ‫به‌رده‌وام���ه‌ ل���ه‌ ك���رده‌وه‌ ‌‬ ‫ی بكوژن"‪.‬‬ ‫ی به‌ندی���ه‌كان‌ ل ‌ه ش���ۆن ‌ه ب ‌ه ئاسان ‌‬ ‫به‌داره‌وه‌كردن��� ‌‬

‫تایبەت‬

‫راپۆرتی به‌ڕێوه‌چوونی سمیناری كۆمه‌ڵه‌ له‌ ئاڵمان‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫رێکخراوی ئاڵمان لە ماوەی رۆژەکانی‬ ‫‪‌15‬و ‪16‬ی ژانوی���ەی س���اڵی ‪2011‬‬ ‫سمینارێکی بەرباڵوی بەڕێوەبرد‪.‬‬ ‫ئەم سمینارە کە لە شاری هانۆڤێری‬ ‫ئاڵم���ان بەڕێوەچ���وو‪ ،‬ئاوڕێک���ی لە‬ ‫چاالکیەکانی ئ���ەم دواییانەی کۆمەڵە‬ ‫و سیاس���ەتەکانی‪ ،‬هەڵبژاردن���ی‬ ‫کۆمیتەیەک���ی ن���وێ بۆ رێکخس���تنی‬ ‫کاروباری داهاتوو‪ ،‬راگۆڕینەوە لە نێو‬ ‫ئەندام���ان‌و هەڵس���ووڕاوانی کۆمەڵە‬ ‫لەم واڵت���ە و دیاریکردنی ئەرکەکانی‬ ‫داهاتوو دایەوە‪ .‬سمینار بە هەڵبژاردنی‬ ‫هەیئەتی بەڕێوەبەریی‪ ،‬سەرلەبەیانی‬ ‫رۆژی ش���ەمە کارەکان���ی خ���ۆی‬ ‫دەسپێکرد‪ .‬سەرەتای ئەم سمینارە بە‬ ‫دەقەیەک بێدەنگی بۆ رێز گرتن لە یادو‬ ‫بیرەوەریی سەرجەم گیانبەختکردوانی‬ ‫کۆمەڵە و هەموو ئەو کەسانەی کە لە‬ ‫رێگەی ئازادی و عەداڵەتی کۆمەاڵیەتی‬ ‫گیانیان بەختکرد‪ ،‬دەستیپێکرد‪ .‬دواتر‬ ‫هەیئەتی بەڕێوەبەری داوای لە هاوڕێ‬ ‫عومەری ئیلخانیزادە سکرتێری گشتی‬ ‫کۆمەڵە کرد راپۆرتی دەوری رابردووی‬ ‫چاالکیەکان���ی کۆمەڵ���ە پێشکەش���ی‬ ‫ئامادەبووان بکات‪.‬‬ ‫سکرتێری گشتی کۆمەڵە‪ ،‬سەرەڕای‬ ‫بەخێرهاتنی بەشداربووان‪ ،‬قسەکانی‬ ‫خ���ۆی بە چاوخش���اندنێکی گش���تی‬ ‫بەس���ەر رووداوەکانی یەکساڵ و نیوی‬ ‫رابردووی پ���اش هەڵبژارنەکانی خولی‬ ‫دەیەمی س���ەرۆک کۆم���اری لە ئێران‬ ‫دەس���پێکرد‪ .‬هاوڕێ عومەر ئاماژەی‬ ‫بەوەدا کە رێفۆرمخوازانی ناو دەسەاڵت‬ ‫لە ماوەی یەکساڵ و نیوی رابردوو بە‬ ‫هۆی ئەوەیکە لە یاس���ای بنەڕەتی و‬ ‫بنەما فکریەکان و حکوومەتی کۆماری‬ ‫ئیسالمی تێنەپەڕیوە و هەموو هەوڵیان‬ ‫رێککەوت���ن لەگەڵ باڵی پاوانخواز‪ ،‬بە‬ ‫گوشار لە خوارەوە بووە‪ .‬بەاڵم نەتەنیا‬ ‫نەیانتوان���ی لە بارودۆخ���ی رێبەریی‬ ‫بزوتن���ەوەی دیموکراس���یخوازانەی‬ ‫خەڵک���ی ئێران���دا جێگ���ەی خۆیان‬ ‫بکەنەوە‪ ،‬بەڵکوو لە بەرانبەر یاس���ای‬ ‫چەوس���ێنەرانەی‬ ‫دواکەوتووان���ەو‬ ‫دەس���ەاڵتی زاڵ‪ ،‬ب���ەردەوام لە حاڵی‬ ‫پاشەکشێدا بووە و بەم جۆرە خۆیان‬ ‫پێ الواز کردووەو ئێستاش لەسەر ئەو‬ ‫باوەڕەن کە لەم قۆناغەدا شکس���تیان‬ ‫خ���واردووە‪ .‬ب���ەاڵم بزوتن���ەوەی‬ ‫ناڕەزایەت���ی ل���ە یەکس���اڵ و نیوی‬ ‫رابردوو‪ ،‬بوەتە هۆکاری وەخەبەهاتن‬ ‫و وش���یاری بەرباڵوی سیاسی خەڵکی‬ ‫ئێران‌و پەرەسەندنی داخوازیگەلی نوێ‬ ‫لە خەباتی جەماوەری خەڵکی ئێران‪.‬‬ ‫ئەم بزوتن���ەوە گ���ەورە ئازادیخوازە‪،‬‬ ‫کەش‌و ه���ەوای سیاس���ی کۆمەڵگای‬ ‫ئێران���ی تووش���ی ئاڵ‌وگۆڕێکی قووڵ‬ ‫کردووە‪ .‬لە درێژەی ئەم باس���ەدا بە‬ ‫روونی تەئکید لەس���ەر ئەوە کرایەوە‬ ‫ک���ە ئێمە ن���ە تەنیا ل���ە بزوتنەوەی‬ ‫دیموکراس���یخوازانەی خەڵک���ی ئێران‬ ‫پشتیوانی دەکەین‪ ،‬بەڵکوو خۆمان بە‬ ‫بەش���ێکی جیانەکراوەی ئەم بزوتنەوە‬ ‫دەزانین‪ ،‬بەاڵم س���نوورێکی روونمان‬ ‫لەگەڵ رێفۆرمخوازانی نێو دەس���ەاڵت‬ ‫هەی���ە و لەس���ەر ئ���ەو بڕوای���ن کە‬ ‫حکوومەتی داهاتووی ئێران‪ ،‬کۆماری‬

‫ئیسالمیەکی یەکدەست قبووڵ ناکات‪.‬‬ ‫هەروەها تەئکید لەس���ەر مەسەلەی‬ ‫ئێعدامی سیاسی لە ئێران و بە تایبەت‬ ‫کورستان و لە بەرانبەریشدا دژکردەوەی‬ ‫خەڵک لە زۆربەی شوێنەکانی جیهان‬ ‫کردوو و ئاماژەی بەوەدا کە پشتیوانی‬ ‫خەڵک���ی ل���ە هەڵوەش���اندنەوەی‬ ‫حوکم���ی ئێعدامی سیاس���ی لە ئێران‬ ‫و کوردستان نیش���انەی هاودەنگی و‬ ‫هاوچارەنووس���ی بزوتنەوەی خەڵکی‬ ‫کوردس���تان لەگەڵ سەرجەم خەڵکی‬ ‫ئازایخ���وازی ئێرانە و ئ���ەم پێوەندیە‬ ‫دەبێ بە ش���ێوەی ب���ەردەوام بەهێز‬ ‫بکرێت‪ .‬هاوڕێ عومەر ئەوەش���ی زیاد‬ ‫کرد ک���ە رێبەران���ی رێفۆرمخوازان بە‬ ‫پێی پێویس���ت لە بەرانب���ەر کۆماری‬ ‫ئیسالمی و بنەماکانی ئەم سیستەمەدا‬ ‫هەڵوێستی روونیان نەگرت و ئێستاش‬ ‫هەر بە چ���اوی ئەمنیەت���ی دەڕواننە‬ ‫مەس���ەلەی کوردستان‪ .‬س���کرتێری‬ ‫گش���تی کۆمەڵ���ە تەئکیدی لەس���ەر‬ ‫ئەوەکردەوە کە دیموکراسی لە ئێران‬ ‫خواستێکی حاشاهەڵنەگرو زەرووریە‬ ‫و ئ���ەم داواکاریە دەب���ێ بەرباڵوترو‬ ‫قووڵت���ر بێت���ەوە و تەئکیدی کردەوە‬ ‫ک���ە ئێمە بە هەڵوێس���ت و خەبات و‬ ‫ئی���رادەی راپەڕیوی خەڵک���ی ئێران‬ ‫پش���ت ئەستوورین و پێمانوایە رژیمی‬ ‫کۆم���اری ئیس�ل�امی ‌و دیکتات���ۆری‬ ‫ئایین���ی لە ئێران هی���چ داهاتوویەکی‬ ‫نی���ە و ناتوانێت خۆی ل���ەم قەیرانە‬ ‫قووڵەی ئێس���تا دەرباز بکات‪ .‬ناوبراو‬ ‫ب���ە تەئکیدکردن���ەوە لەس���ەر پێگە‬ ‫و گرنگ���ی س���ەرهەڵدانی بزوتن���ەوە‬ ‫کۆمەاڵیەتیەکان‪ ،‬بزوتن���ەوەی ژنان‪،‬‬ ‫کرێکاران‪ ،‬روناکبیران و خوێندەواران‪،‬‬ ‫وەخەب���ەر هاتن���ی نەتەوەکانی ئێران‬ ‫و بزوتن���ەوەی بەرب�ڵ�اوی مەدەنی و‬ ‫دیموکراس���یخوازانەی گش���تی‌و ئ���ەو‬ ‫بزوتنەوان���ەی ک���ە لە م���اوەی یەک‬ ‫دەیەی راب���ردوودا بە بەش���داریەکی‬ ‫بەرچاوت���ر هاتونەت���ە نێ���و مەیدانی‬ ‫خەبات‌و ب���ە ش���ێوەیەکی رێکخراوتر‬ ‫پێداگری لەسەر داخوازیەکانی خۆیان‬ ‫دەک���ەن‪ ،‬بە دیاردەیەک���ی گرینگ لە‬ ‫ئاڵ‌وگ���ۆڕی کەش‌وه���ەوای سیاس���ی‬ ‫ئێران هەڵسەنگاندو لەسەر ئەو باوەڕە‬ ‫بوو کە ل���ە دەوری داهاتووی خەباتی‬ ‫خەڵکی ئێ���ران‪ ،‬بزوتن���ەوەی ژنان‌و‬ ‫کرێکاران بە تایبەتی دەورو نەخشێکی‬ ‫کاریگەرتر دەگێ���ڕن‪ .‬هەر بۆیە دەبێ‬ ‫یەکێک لە بنەماکانی سیاسەتی ئێمە‬ ‫پێداگریک���ردن بێ لەس���ەر بزوتنەوە‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ەکان و دەبێ هەوڵبدەین‬ ‫پێوەندی ئەم بزوتن���ەوە کۆمەاڵیەتی‬ ‫و پێش���کەوتووە لەگ���ەڵ بزوتنەوەی‬ ‫ئازادیخوازان���ەی خەڵکی کوردس���تان‬ ‫ک���ە بزوتنەوەیەک���ی دیموکراتیک و‬ ‫س���ێکۆالرە بەهێزت���ر بکەی���ن‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی ئ���ەم مەس���ەلە دەبێتە هۆی‬ ‫بەهێزکردنی بنەماکانی سێکۆالریسم و‬ ‫دیموکراسی لە ئێران‪.‬‬ ‫سکرتێری گشتی کۆمەڵە بە ئاماژەدان‬ ‫بە باسەکانی دوایین پلینۆمی کۆمەڵە‬ ‫وات���ە پلینۆم���ی پێنجەم‪ ،‬ک���ە تێیدا‬ ‫س���ەرەڕای رەخنەگرتن ل���ە کۆمیتەی‬ ‫ناوەندی���ی کۆمەڵ���ە س���ەبارەت ب���ە‬ ‫کەمترخەم���ی لەم���ەڕ هەوڵ���دان بۆ‬ ‫پەرەسەندنی چاالکیەکان و رێکخستنی‬

‫کۆمیتەکانی دەرەوەی واڵت‪ ،‬جەختی‬ ‫لەس���ەر ئەوە کردەوە کە رێکخستنی‬ ‫کادر و ئەندامانی کۆمەڵە لە دەرەوەی‬ ‫واڵتی ئەرکێکی گرینگە و لەو جێگەوە‬ ‫کە ئ���ەم مەس���ەلەی ب���ە یەکێک لە‬ ‫چاالکیە گرینگەکانی دەوری داهاتووی‬ ‫هەڵس���ووڕانی کۆمەڵە زانی‪ ،‬وتی کە‬ ‫بەڕێوەچوونی ئەم سمینارە لە ئاڵمان‬ ‫س���ەرەتایەکە بۆ دەسپێکی دەورێکی‬ ‫ن���وێ ل���ە چاالکیەکان���ی کۆمەڵە لە‬ ‫س���ەرجەم واڵتانی دەرەوە‪ .‬ناوبراو لە‬ ‫کۆتاییدا سپاسی هەموو ئەو کەسانەی‬ ‫کرد کە لەم س���مینارەدا بەش���داریان‬ ‫کردووە و جارێکی دیکە تەئکید لەسەر‬ ‫گرینگی بەهێزکردن���ی رێکخراوەکانی‬ ‫کۆمەڵ���ە ل���ە دەرەوەی واڵت و‬ ‫پەرەسەندنی ناوەندە جۆراوجۆرەکانی‬ ‫کۆمەڵە کردەوە‪.‬‬ ‫لە درێژەی ئەم راپۆرتەدا بەشداربووانی‬ ‫ئەم سمینارە‪ ،‬سەرەڕای تەئیدکردنی‬ ‫سیاس���ەتەکانی ت���ا ئێس���تا کۆمەڵە‬ ‫لەم���ەڕ بارودۆخی سیاس���ی ئیس���تا‬ ‫ئێران‪ ،‬پێداگریان لەسەر رەچاوکردنی‬ ‫دووبارەی ئەم سیاس���ەتانە لە دەوری‬ ‫داهاتوودا کردەوە‪ .‬بەشدرابووانی ئەم‬ ‫س���مینارە پێداگریان لەسەر ئەوەکرد‬ ‫کە بارودۆخی رەوتێکی سیاس���ی لەم‬ ‫کات‌و س���اتەدا لە رێگەی دیس���یپلین‬ ‫و هاوئاهەنگ���ی گش���تی س���ەرجەمی‬ ‫تەشکیالتی کۆمەڵەوە تێدەپەڕێت‪ .‬لە‬ ‫پەیوەند لەگەڵ ئەم مەسەلە هەندێک‬ ‫کەمترخەم���ی کۆمیت���ەی ناوەن���دی‬ ‫کۆمەڵە س���ەبارەت بە بەش���ێک لەو‬ ‫رووداوان���ەی کە هاتوونەت���ە ئاراوە‪،‬‬ ‫لە الیەن بەش���داربووانی سمینارەکە‬ ‫درایە بەر رەخنەو تەئکیدیان لەس���ەر‬ ‫ئەوە ک���ردەوە ک���ە کۆمەڵ���ە دەبێ‬ ‫ل���ە هەڵس���ووکەوتکردن لەگەڵ هەر‬ ‫دیاردەی���ەک ک���ە دێتە پێش���ەوە بە‬ ‫جۆرێک بێت کە سیمای کۆمەڵەی پێ‬ ‫الواز نەبێت‪.‬‬ ‫ل���ە رۆژی دووهەمی ئەم س���مینارە‬ ‫باسەکان سەبارەت بە چۆنیەتی چاالکی‬ ‫رێکخراوی کۆمەڵە لە ئاڵمان خرایە بە‬ ‫لێکۆڵینەوە‪ .‬ئەم باس���ە بە بەشداری‬ ‫ئەندامانی ئەم سمینارە بەهێزتر بوو‪،‬‬ ‫وە چۆنیەتی کاری بەڕێوەبەرێتی ئەم‬ ‫ساختارە و ئەرکەکانی داهاتووی ئەم‬ ‫کۆمیتە خرایە بەر باسێکی چڕوپڕ‪.‬‬ ‫لە بەش���ی کۆتاییدا پاش هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫کۆمیتەیەکی حەوت کەسی پێکهاتوو‬ ‫لە پێن���ج ئەندامی س���ەرەکی و دوو‬ ‫ئەندامی کات���ی بەڕێوەچوو‪ .‬هاوڕێیان‬ ‫عوس���مان خەلیلی‪ ،‬خەلیل دەش���تی‪،‬‬ ‫جەبار محەمەدی‪ ،‬مەهوەش حەمیدی‌و‬ ‫وری���ا محەم���ەدی وەک���وو ئەندامانی‬ ‫س���ەرەکی و شوڕش رەشیدی و عەلی‬ ‫سەردەشت وەکوو ئەندامانی کاتی‪ ،‬بۆ‬ ‫کۆمیتەی ئالمان هەڵبژێردران‪.‬‬ ‫ئ���ەم س���مینارە بە پێداگ���ری کردن‬ ‫لەس���ەر بەش���داری زۆرب���ەی کادرو‬ ‫ئەندامانی کۆمەڵە لە دەوری داهاتووی‬ ‫چاالکیەکان���ی کۆمەڵ���ە ل���ە ناوخۆو‬ ‫دەرەوەی کوردستان‪ ،‬سەر لە ئێوارە‬ ‫رۆژی یەکش���ەمە کۆتایی بە کارەکانی‬ ‫خۆی هێنا‪.‬‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫کۆمیتەی ئاڵمان‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪3‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫له‌خۆپیشاندانێكدا كونسوڵخانەی ئێران له‌هه‌ولێر بەردباران كرا‬ ‫كاتژمێر ‪2‬ی پاش نیوەڕۆی رۆژی شەمە‬ ‫‪ 2011/1/29‬ب���ە ئامادەبوونی كۆمەڵێك‬ ‫پ���ارت و گ���روپ و رێكخراوی سیاس���ی‬ ‫و كۆمەڵ���گای مەدەن���ی و كۆمەڵێ���ك‬ ‫كەسایەتی سیاسی و رۆشنبیری لە شاری‬ ‫هەولێر لەبەردەم كونسوڵخانەی كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئیران خۆپیشاندانێكی ئاشتیانە‬ ‫بەڕێوەچ���وو لەژێ���ر دروش���ەكانی(ئەی‬ ‫كۆماری سێدارە‪ ...‬دەربچۆ لە شارە) كە‬ ‫لەالیەن رێكخراوی چاودێری كوردۆساید و‬ ‫ستاڤی گۆڤاری ئێوە و ناوەندی ئایندە بۆ‬ ‫پرسەكانی گەنج و رێكخراوی را بۆ پرسە‬ ‫نەتەوەییەكان رێكخرابوو‪،‬‬ ‫سەرەتای گەیشتن بە پێش كونسوڵخانە‬ ‫س���ەرجەم جامی تابڵۆكانی كونسوڵخانە‬ ‫ك���ە وێنەكان���ی خومەین���ی و خاتەمی‬ ‫و ئەح���ەدی ن���ەژاد و چاالكیەكان���ی‬ ‫كونس���وڵخانەی تێداب���وو لەالی���ەن‬

‫خۆپیش���اندەرانەوە ش���كێنران‪ ،‬پۆلیسی‬ ‫پاراس���تنی خۆپیش���اندان دەست بەجێ‬ ‫گەیشتە بەردە كونسوڵخانە‪ ،‬دواتر وتاری‬ ‫خۆپیش���اندانەكە لەالیەن شێرزاد عومەر‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری ئێوە خوێنرایەوە‪.‬‬ ‫پاش���ان گوتاری پارتەكانی كوردس���تان‬ ‫خوێنرای���ەوە‪ ،‬دوات���ر ب���ە گوتن���ەوەی‬ ‫مارش���ی نەتەوەیی ئەی رەقیب و دەیان‬ ‫دروش���می وەك(ئێ���ران تیرۆریس���تە‪،‬‬ ‫ش���ەهیدان نام���رن‪ ) ،‬ج���ۆش و خرۆش‬ ‫كەوتە نێو خۆپیش���اندەران و لە ئەنجام‬ ‫تەواوی كونس���ڵخانەكە ب���ەرد باران كرا‬ ‫و س���ەرجەمی ج���ام و پەنجەرەكان���ی‬ ‫تێكش���كان و هیچ یەكێ ل���ە كارمەندانی‬ ‫كونسوڵخانەش جورئەتی هاتنە دەرەوەی‬ ‫نەكرد‪ ،‬دیس���انەوە بە گوتنەوەی دروشم‬ ‫كۆتایی ب���ە خۆپیش���اندانەكە هێنرا كە‬ ‫ماوەی كاتژمێرێك و نیوی خایاند‪.‬‬

‫ب ‌ه تۆمه‌تی ئه‌لقاعیده‌‬ ‫ویكیلیكس‪ :‬سوپای پاسدارانی ئێران‬ ‫دوو كه‌س له‌سه‌رده‌شت ده‌ستگیركران قاچاخی مادەهۆشبەرەکان بۆ ئه‌وروپا دەکات‬

‫هێ���زه‌ ئه‌منییه‌كان���ی ئێران له‌ش���اری‬ ‫سه‌رده‌ش���تی رۆژهه‌اڵتی كوردستان دوو‬ ‫كه‌س���یان ب ‌ه تۆمه‌ت���ی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫رێكخ���راوی ئه‌لقاعی���ده‌‌و پرۆپاگه‌نده‌ بۆ‬ ‫وه‌هابیه‌ت ده‌ستگیركرد‪.‬‬ ‫هه‌واڵنێ���ری حكومه‌تی ئێ���ران (ایرنا)‬ ‫ئه‌م���رۆ پێنجش���ه‌مم ‌ه رایگه‌یاند ك ‌ه هێز‌ه‬ ‫ئه‌منییه‌كانیان ل ‌ه ش���اری سه‌رده‌ش���ت‪،‬‬ ‫توانیوان��� ‌ه دوو ك���ه‌س ب��� ‌ه ناوه‌كان���ی‬ ‫«نێعمه‌ت‌و ناسر» ده‌ستگیر بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌ پێی هه‌واڵه‌كه‌ ئه‌م دوو كه‌س��� ‌ه سه‌ر‬ ‫به‌ رێكخراوی ئه‌لقاعیده‌ن‌و پرۆپاگه‌نده‌یان‬ ‫بۆ وه‌هابیگه‌ری ده‌كرد‪ ،‬له‌و هه‌ڵمه‌ته‌شدا‬ ‫هێزه‌ئه‌منییه‌كانی ئێران ده‌ستیان به‌سه‌ر‬ ‫ژماره‌ی���ه‌ك كتێ���ب‌و نوس���راوه‌ له‌باره‌ی‬ ‫وهابیگه‌رییه‌وه‌ گرتوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش له‌كاتێكدای���ه‌ كه‌س���ه‌ره‌تای‬ ‫ئه‌مس���اڵ هه‌واڵ���ی ده‌س���تگیركردنی ‪7‬‬ ‫كه‌سی دیكه‌ به‌تۆمه‌تی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫رێكخراوی ئه‌لقاعید‌ه له‌شاری سه‌رده‌شت‬ ‫له‌میدیاكانی ئێرانه‌وه‌ باڵوكرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫حكومه‌ت���ی ئێران تا ئێس���تا له‌چه‌ندین‬ ‫حاڵه‌تدا هه‌واڵی ده‌ستگیركردنی كه‌سانی‬ ‫س���ه‌ر به‌ ئه‌لقاعی���ده‌ی باڵوكردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامب���ه‌ردا حكومه‌ت���ی ئێران به‌وه‌ش‬ ‫تۆمه‌تبار كراوه‌ كه‌ كه‌س���انی هه‌ڵهاتوی‬ ‫رێكخراوی ئه‌لقاعیده‌ی داڵده‌داوه‌‪.‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ هه‌واڵنێری ئاسوشیتدپڕێس‬ ‫مانگی رابردوو هه‌واڵی ده‌س���تگیركردنی‬ ‫‪ 7‬ئه‌ندامی ئه‌لقاعیده‌ له‌سه‌رده‌ش���تی ب ‌ه‬ ‫یه‌كه‌می���ن هه‌واڵ له‌ماوه‌ی چه‌ند س���اڵی‬

‫باهۆز ‌ی‬ ‫دێمۆكراسیخوازی‪،‬‬ ‫رۆژڕه‌شی‪...‬‬

‫پاشماوە‬

‫هه‌موومان ده‌زانین ك���ه‌ زلهێزه‌كان ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫گوادل���ۆپ بڕیاریان دا ك��� ‌ه حكومه‌ت ‌‬ ‫خومه‌ین���ی‌ قبوڵ بكه‌ن‪ .‬به‌اڵم ئێس���تا‬ ‫هه‌موو دنیای‌ ده‌ره‌وه‌ ل ‌ه حه‌ولدای ‌ه ك ‌ه‬ ‫نه‌هێڵێ‌ ئیسالمیه‌كان ب ‌ه هێز بن‪ .‬جیا‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه هه‌موو ئه‌وانه‌ ریس���وایی‌ حكومه‌ت ‌‬

‫بە پێی س���ایتی ویکیلیکس به‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫نهێن���ی باڵیۆزخان���ه‌ی ئه‌مری���كا‬ ‫ئاشکرایدەکات ك ‌ه راده‌ی قاچاخی ماده‌ی‬ ‫بێهۆش���كه‌ر ل ‌ه ئێرانه‌و‌ه بۆ ئازه‌ربایجان‬ ‫و ئه‌وروپا ب ‌ه راده‌یه‌كی سه‌رسوورهێنه‌ر‬ ‫زیادی كردووه‌و س���وپای پاس���دارانیش‬ ‫به‌و‌ه تۆمه‌تبار ده‌كرێن كه‌ ده‌ستیان له‌و‬ ‫كاره‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌ پێی هه‌واڵی رۆژنامه‌ی «دی ڤۆڵت»‪،‬‬ ‫ل���ه‌و به‌ڵگه‌نامە‌ نهێنییەی کە ویكیلیكس‬

‫ئاش���كرای ك���ردووه‌ ه���ی باڵوێزخانەی‬ ‫ئەمریکا لە باکۆی پایتەختی ئازەربایجانە‬ ‫كه‌ئاماژە بەوەدەکات واڵتی ئازه‌ربایجان‬ ‫بووه‌ته‌ شاڕێی قاچاخكردنی هێرۆیین ل ‌ه‬ ‫ئێرانه‌وه‌ به‌ره‌و ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫له‌ به‌ڵگه‌نامه‌ک���ەدا هاتووه‌ كه‌ قاچاخ‬ ‫كردنی هێرۆین له‌ ئێرانه‌وه‌ بۆ ئازه‌ربایجان‬ ‫به‌ راده‌یه‌ك���ی سه‌رس���وورهێنه‌ر زیادی‬ ‫ك���ردووه‌‪ ،‬ئازه‌ربایجان ل ‌ه س���اڵی ‪2008‬‬ ‫ده‌س���تی به‌س���ه‌ر ته‌نی���ا ‪ 20‬كیلۆگرام‬

‫هێرۆیین���ی هاتوو له‌ ئێران���ه‌و‌ه گرتبوو‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئ���ه‌م رێژه‌ی ‌ه ل ‌ه س���اڵی ‪ 2008‬بۆ‬ ‫پازده‌ هه‌زار و ل ‌ه س���ێ مانگی یه‌كه‌می‬ ‫ساڵی ‪ 2009‬بۆ ‪ 59‬هه‌زار كیلۆگرام به‌رز‬ ‫بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫بەرپرس���انی باڵوێزخانەک���ەی ئەمریکا‬ ‫لەباک���ۆ ئاش���کرایدەکەن کە س���وپای‬ ‫پاس���دارانی ئێ���ران راس���تەوخۆ کاری‬ ‫قاچاخی مادەی بێهۆشکەریان گرتووەتە‬ ‫ئەستۆ‪.‬‬

‫رابردوو ناولێبرد‪ .‬به‌پێی ئه‌م هه‌واڵنێریی ‌ه‬ ‫زۆرێك ل ‌ه ئه‌ندامانی رێكخراوی ئه‌لقاعید‌ه‬ ‫ل ‌ه كاتش���ی هێرش���ی ئه‌مه‌ریكا بۆ سه‌ر‬ ‫ئه‌فغانستان‌و روخانی حكومه‌تی تاڵیبان‬ ‫به‌ره‌و ئێران هه‌ڵهاتوون‪.‬‬ ‫به‌ پێی ئ���ه‌م راپۆرت ‌ه له‌س���اڵی ‪،2003‬‬ ‫حكومه‌تی ئێران ناوی ‪ 225‬گومانلێكراو‌ه‬ ‫به‌ ئه‌ندامێتی له‌ ئه‌لقاعیده‌ی ك ‌ه له‌و واڵت ‌ه‬ ‫ده‌س���تگیركراوه‌‪ ،‬ئاراس���ته‌ی رێكخراوی‬ ‫نه‌ت���ه‌وه‌ یه‌كگرت���وه‌كان ك���ردوه‌‪ .‬ئ���ه‌م‬ ‫كه‌س���ه‌ان ‌ه به‌ڕگه‌ز ع���ه‌ره‌ب‪ ،‬ئه‌فه‌ریقی‌و‬ ‫ئه‌وروپی بوون ك ‌ه ب ‌ه ش���ێوه‌ی نایاسایی‬ ‫سنوره‌كانی ئێرانیان بڕی بوو‪.‬‬ ‫ئه‌م���ه‌ش له‌كاتێكدای���ه‌ ك ‌ه س���ه‌ره‌تای‬ ‫مانگی رابردو رۆژنامه‌ی تایمزی له‌نده‌نی‬ ‫رایگه‌یاند ك ‌ه ئێران چه‌ندین ئه‌ندامی بااڵی‬ ‫قاعیده‌ی ل��� ‌ه زیندان ئازاد كردو‌ه له‌وانه‌‪:‬‬ ‫س���ه‌یف ئه‌لعادلی لیبیای���ی‪ ،‬ئه‌بولخه‌یر‌و‬ ‫ئه‌بو محه‌مه‌دی میسری‪.‬‬ ‫پێشتریش رۆژنامه‌ی «القبس»ی كوه‌یتی‬ ‫باڵویكرده‌وه‌ ك ‌ه ژماره‌ی���ه‌ك له‌ئه‌ندامانی‬ ‫ب���ااڵی ئه‌لقاعی���د‌ه بۆ كاری رێكخس���تن‬ ‫ئێرانی���ان به‌ره‌و یه‌مه‌ن به‌جێهێش���تووه‌‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ك��� ‌ه ده‌نوس���ێت یه‌كێ���ك ل���ه‌و‬ ‫كه‌س���انه‌ ك ‌ه ئێران ب���ووه‌ ئه‌ندامی بااڵی‬ ‫ئه‌لقاعید‌ه «س���لێمان ئه‌ب���و غه‌یس»‌ه‬ ‫ك ‌ه پاش هێرش���ه‌كانی ‪11‬ی سێپته‌مبه‌ر‪،‬‬ ‫ره‌گه‌زنامه‌ی كوه‌یتی لێسه‌ندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ردا كۆماری ئیسالمی به‌رده‌وام‬ ‫ره‌تیده‌كات���ه‌و‌ه ك���ه‌ ئه‌ندامان���ی ب���ااڵی‬ ‫ئه‌لقاعیده‌ی داڵد‌ه دابێت‪.‬‬

‫رێكخراوی‌ «هیوم���ه‌ن رایتس ۆچ» ل ‌ه‬ ‫ی خۆیدا سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫راپۆرتی‌ س���ااڵنه‌ ‌‬ ‫ی ‪2010‬‬ ‫ی مرۆڤ ل ‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی مافه‌كان ‌‬ ‫ره‌وش ‌‬ ‫دا‪« ،‬س���ووریا»ی‌ به‌ خراپترین واڵت ل ‌ه‬ ‫ی مافی‌ مرۆڤدا ده‌س���ت نیشان‬ ‫بواره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كردووه‌ و رخنه‌ی‌ توندی‌ ل ‌ه سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی سووریا دژ‬ ‫ی ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ره‌گه‌زپه‌رس���تانه‌ ‌‬ ‫به‌ كوردان گرتووه‌‪.‬‬ ‫ی «هیومه‌ن رایتس ۆچ» ل ‌ه‬ ‫رێكخ���راو ‌‬ ‫ی خۆیدا سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫راپۆرتی‌ س���ااڵنه‌ ‌‬ ‫ی ‪2010‬‬ ‫ی مرۆڤ ل ‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی مافه‌كان ‌‬ ‫ره‌وش ‌‬ ‫دا‪« ،‬س���ووریا»ی‌ به‌ خراپترین واڵت ل ‌ه‬ ‫ی مافی‌ مرۆڤدا ده‌س���ت نیشان‬ ‫بواره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كردوو‌ه و ده‌ڵێ‌ « تا ئێستاش ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی كورددا‬ ‫س���ووری ‌ه له‌ به‌رامبه‌ر كه‌مینه‌ ‌‬ ‫سیاس���ه‌تی‌ ره‌گه‌زپه‌ره‌س���تانه‌ ده‌گرێت ‌ه‬ ‫به‌ر»‬ ‫ی ئاماژه کرد ‌ن ب ‌ه‬ ‫ل��� ‌ه راپۆرته‌كه‌دا وێرا ‌‬ ‫به‌ندكردن���ی‌ چاالكوانان���ی‌ مافی‌ مرۆڤ‬

‫و سیاسی‌ ل ‌ه س���ووریا‪ ،‬ئاماژه‌ش به‌و‌ه‬ ‫ی س���ووریا ل ‌ه هه‌مبه‌ر‬ ‫دراو‌ه ك ‌ه ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی گرت���ن و‬ ‫ئۆپۆزیس���یونیدا سیاس���ه‌ت ‌‬ ‫ی گرتۆته‌به‌ر و ل���ه‌به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌ندكردن��� ‌‬ ‫ی ك���ورددا ره‌گه‌زپه‌رس���تان ‌ه‬ ‫كه‌مین��� ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵسووكه‌وت ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی به‌رێوه‌ب���ه‌ر ‌‬ ‫س���ار‌ه ل��� ‌‬ ‫ی رێكخراوی‌ «هیومه‌ن رایتس‬ ‫ناوه‌راست ‌‬ ‫ی مرۆڤ‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ۆچ» س���ه‌باره‌ت ب ‌ه ره‌وش ‌‬ ‫و پێش���ێلكاریه‌كانی‌ ده‌وڵه‌تی‌ س���ووریا‬ ‫رایگه‌یان���دوو‌ه «»ب ‌ه ده‌ی���ان كه‌س ل ‌ه‬ ‫سه‌ر ده‌ستی‌ ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی‌ سووریا‬ ‫گیراون و له‌ به‌ندیخانه‌ ئه‌شكه‌نج ‌ه دراون‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ك ‌ه‬ ‫و ک���وژراون به‌اڵم به‌ ه���ۆ ‌‬ ‫ی سیاس���ییه‌و‌ه‬ ‫ئ���ه‌و ده‌زگایان ‌ه ل ‌ه روو ‌‬ ‫پشتگیرییان لێده‌كرێ‌‪ ،‬ب ‌ه هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫رووبه‌رووی‌ لێپرسنه‌وه‌ نابنه‌وه‌«‪.‬‬ ‫ی‬ ‫راپۆته‌كه‌‌ س���ه‌باره‌ت ب��� ‌ه باروودۆخ ‌‬ ‫كوردان ل ‌ه سووریا ب ‌ه شێو‌هی‌ دیاریكراو‬

‫باس له‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه «هه‌رچه‌نده كورد‬ ‫ی ئه‌و واڵت ‌ه‬ ‫له‌ سووریا ‪%10‬ی دانیشتوان ‌‬ ‫پێكدێن���ێ‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێس���تا ‪ 300‬هه‌زار‬ ‫ی ره‌گه‌زنام��� ‌ه بێبه‌ش‬ ‫ك���ورد ل ‌ه بوون��� ‌‬ ‫كراون»‪.‬‬

‫ی له‌ ئێران‌و به‌ربه‌ركانێی‌ خه‌ڵك‬ ‫ئیسالم ‌‬ ‫ی‬ ‫ل���ه‌ دژی‌‪ ،‬به‌ پێچه‌وان���ه‌ی‌ ئیدیعاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و رژێم���ه‌‪ ،‬ئیت���ر ناتوان���ێ‌ رژێم ‌‬ ‫ئێران وه‌ك ئاڵترناتیو بێنێته‌ كایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ێ ك ‌ه رووداو‌و راپه‌ڕین ‌‬ ‫چاوه‌روان ده‌كر ‌‬ ‫تونیس‌و میسر خه‌ڵكی‌ ئێرانیش زۆرتر‬ ‫ب���ه‌و قه‌ناعه‌ت��� ‌ه بگه‌یه‌نن ك��� ‌ه ته‌نیا‬ ‫ی رژێم چاره‌س���ه‌ر‌ه‬ ‫نه‌مان‌و رۆیش���تن ‌‬ ‫ب���ۆ وه‌دیهێنان���ی‌ ئامانجه‌كانی���ان‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫راس���تیدا ئ���ه‌و باه���ۆزه‌ی‌ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ناوه‌راس���ت‪ ،‬زیاتر له‌ جاران‪ ،‬زۆربه‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی خه‌ڵك ب���ه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌ن ‌‬ ‫ه���ه‌ر‌ه زۆر ‌‬ ‫كه‌ ئیس�ل�اح‌و ریفۆرم���ی‌ رژیمی‌ ئێران‬ ‫خه‌ون‌و خه‌یاڵه‌‪ .‬ئه‌و‌ه ده‌رس���ێك ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئێرانی‌ وه‌ر ‌‬ ‫خه‌ڵك‌و ئۆپۆزیس���یۆن ‌‬ ‫ده‌گرن‪ .‬ترس���ی‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امیش‬ ‫ی‬ ‫راست له‌وه‌یه‌‌و وه‌رێخستنی‌ هاتوهاوار ‌‬

‫دامه‌زرانی‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ دیكه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ی ئه‌م ترسه‌ی‌ خۆیان‌و ئه‌م‬ ‫ش���اردنه‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌تیجه‌گیریه‌ی��� ‌ه كه‌ ت���ا دێ‌ زۆرتر ل ‌ه‬ ‫ی ئێران دا جێگیر ده‌بێ‌‪.‬‬ ‫ی گه‌الن ‌‬ ‫زه‌ین ‌‬ ‫‪ .3‬هێ���زی‌ بزوێن���ه‌ر‌و چاالك���ی‌ ئ���ه‌م‬ ‫بزوتنه‌وان��� ‌ه الوان‌و خه‌ڵكێك���ن ك��� ‌ه‬ ‫ی ئینترنێت‬ ‫پێشكه‌وتووترین ئامرازه‌كان ‌‬ ‫به‌ كار دێنن‌و چاو كراوه‌ن‌و به‌رینترین‬ ‫پێوه‌ندیی���ان به‌ دونیای‌ ده‌ره‌وه‌ هه‌یه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌به‌ستی‌ سه‌ره‌كییانه‌‪ .‬هێز ‌‬ ‫ئازاد ‌‬ ‫عه‌داڵه‌تخواز‌و سكۆالر‌و دێمۆكراتیش ل ‌ه‬ ‫ی پێشوو ده‌رسیان وه‌رگرتووه‌‌و‬ ‫ئه‌زموون ‌‬ ‫به‌ په‌رۆشه‌وه‌ن تا نه‌هێڵن ئه‌م جاره‌ش‬ ‫ی كۆنه‌په‌ره‌س���ت‬ ‫ره‌وتێك���ی‌ كوی���ر ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت به‌ ده‌سته‌وه‌ بگرێ‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی وا به‌ كورت ‌‬ ‫هه‌م���وو ئه‌و راس���تیانه‌ ‌‬ ‫ئاماژه‌ی���ان ب���ۆ درا‪ ،‬ده‌ریده‌خه‌ن ك ‌ه‬

‫ملمالن���ێ‌ ل���ه‌ نی���وان دێمۆكراس���ی‌‪،‬‬ ‫عیلمانی��� ‌هت‌و ئیس�ل�امیه‌ت دا پ���ه‌ر‌ه‬ ‫ی ده‌یبینین‬ ‫ده‌س���تێنێ‌‪ ،‬به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژ ره‌ش���ی‌ دیكتاتۆره‌كان ‌ه ب ‌ه رژێم ‌‬ ‫ێ‬ ‫ئیسالمیش���ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌م هه‌لومه‌رج ‌ه ب ‌‬ ‫ی ل ‌ه رۆژهه‌اڵت‬ ‫شك باهۆزی دێمۆكراس ‌‬ ‫ی‬ ‫ب ‌ه هێز ده‌كات‌و په‌یامی‌ دژی‌ دیكتاتۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫پێیه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت ره‌وته‌ ئیس�ل�امیه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ س���ه‌ر كار بوون ‌‬ ‫ناوچه‌ ب���ه‌ هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زوڵم‌و زۆر ‌‬ ‫دیكتات���ۆره‌كان‌و بوون��� ‌‬ ‫بێ‌ س���نور‪ ،‬توانیویان��� ‌ه جێگه‌‌و پێگ ‌ه‬ ‫بۆخۆیان وه‌ده‌ست بێنن‪.‬‬ ‫به‌ پێویس���تی‌ ده‌زانم ئاماژه‌یه‌ك بكه‌م‬ ‫به‌ دۆخی‌ كورد‪ .‬به‌ بڕوای‌ من كورد له‌م‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌دا ده‌ك���رێ‌ قازانجی‌ گه‌ور‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كریز ‌‬ ‫وه‌ربگ���رێ‌‪ ،‬ب���ه‌و ش���ه‌رته‌ ‌‬ ‫ی له‌ هه‌موو پارچه‌كانی‌ كوردستان‬ ‫خۆ ‌‬

‫بپارێزێ‌‪ .‬كوردستان‌و بزوتنه‌وه‌ی‌ كورد‬ ‫ی‬ ‫ب ‌ه هه‌م���وو كه‌موكوڕیه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬مه‌كۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫سكۆالریسم بوو‌ه له‌ ناوچه‌كه‌دا‌و ره‌وت ‌‬ ‫دیمۆكراس���یخوازیی‌ تێدا جێگیر بووه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ل��� ‌ه هه‌موو كاتێك پێویس���تتر‌ه‬ ‫سیاسه‌تی‌ دیالۆگ‪ ،‬په‌ره‌ی‌ دێمۆكراسی‌‌و‬ ‫ی‬ ‫خزم���ه‌ت ب��� ‌ه خه‌ڵك‌و دورس���تكردن ‌‬ ‫ته‌بایی‌ له‌ ن���او ریزه‌كانی‌ گه‌لی‌ كورد‪،‬‬ ‫زۆرتر‌و زۆرت���ر بایه‌خی‌ پێبدرێ‌‪ .‬ئه‌و‌ه‬ ‫نه‌یاران‌و دیكتاتۆره‌كانی‌ وا دژی‌ كورد‌و‬ ‫ماف ‌ه ره‌واكانی‌ ب���وون كه‌وتونه‌ته‌ به‌ر‬ ‫هێرش‪ ،‬كاتی‌ ئه‌وه‌ی ‌ه به‌ لێهاتویی‌ ئه‌م‬ ‫ی‬ ‫هه‌له‌ بۆخۆمان بقۆزینه‌وه‌‪ ،‬ب ‌ه تایبه‌ت ‌‬ ‫ل���ه‌ رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس���تان ك ‌ه ل ‌ه به‌ر‬ ‫ی حه‌تمی‌‌و چاوه‌روانكراو‬ ‫ده‌م ئاڵوگۆڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫دای��� ‌ه كار ب���ۆ ئه‌م ئه‌رك���ه‌‪ ،‬وه‌زیفه‌ ‌‬ ‫هه‌نووكه‌ییمانه‌ ‪.‬‬

‫هیومه‌ن رایتس ۆچ‪:‬‬ ‫سیاسه‌ت ‌ی سووریا دژ ب ‌ه كورد ره‌گه‌زپه‌رستانه‌یه‌‬

‫ئێران‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫كێشه‌ ئه‌تۆمییه‌كانی کۆماری ئیسالمی له‌ساڵی ‪2010‬دا‬

‫ئا‪ :‬حه‌بیب فه‌تحی‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫ساڵی ‪ 2010‬بۆ رژیمی كۆمار ‌‬ ‫ساڵێكی پڕ له‌ كێشه‌‌و ئاسته‌نگ ل ‌ه بوار‌ه‬ ‫جۆراوجۆره‌كاندا بۆ ئه‌م رژیم ‌ه بوو‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌و بابه‌تانه‌ی له‌ ساڵی ‪2010‬‬ ‫ی زیاتر خست ‌ه‬ ‫رژیمی كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫نێو قه‌یران‌و ملمانێی ‌ه جیهانیه‌كان‌و ئه‌م‬ ‫رژیمه‌ی زۆرتر ل ‌ه ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییه‌دا‬ ‫خسته‌ په‌راوێزه‌وه‌ كێشه‌ی ئه‌تۆمیی بوو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫سه‌ركه‌شی‌و سه‌ره‌ڕۆیی رژیمی ئیسالم ‌‬ ‫ئێران ل ‌ه چاالكیه‌ ئه‌تۆمیه‌كانی ل ‌ه‬ ‫چه‌ند ساڵی رابردوو وایكردوو‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌م پرس ‌ه ببێت ‌ه كێشه‌یه‌كی جیهانیی‌و‬ ‫پابه‌ند نه‌بوونی ئه‌م رژیم ‌ه ب ‌ه‬ ‫په‌سندكراوه‌كانی ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان له‌م پێوه‌نده‌دا رۆژ‬ ‫ل ‌ه گه‌ڵ رۆژ به‌ نیگه‌رانیه‌كانی كۆمه‌ڵگای‬ ‫جیهانی له‌سه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌ زیاد‬ ‫كردووه‌‪ .‬هه‌وڵ‌و گوشاره‌كانی كۆمه‌ڵگای‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یی بۆ سه‌ر رژیمی ئیسالمی‬ ‫ب ‌ه مه‌به‌ستی هاندان‌و ناچاركردنی ئه‌م‬ ‫رژیم ‌ه بۆ راگرتنی پیتاندنی ئۆرانیۆم‌و‬ ‫ده‌ست هه‌ڵگرتنی له‌ هه‌وڵدان بۆ‬ ‫ده‌ستپێڕاگه‌یشتن به‌ چه‌كی ئه‌تۆمیی ‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ 2010‬به‌رینتر‌و گشتگیرتر بووه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئامریكا‌و هاوپه‌یمانه‌كانی تا كۆتاییه‌كانی‬ ‫ی‬ ‫ساڵی ‪ 2009‬ده‌رفه‌تیان دابوو ب ‌ه كۆمار ‌‬ ‫ئیسالمی‌ ل ‌ه مه‌ڕ چاالكیه‌ ئه‌تۆمیه‌كانی‬ ‫ل ‌ه گه‌ڵ رۆژئاوا سازش بكات‌و ل ‌ه‬ ‫پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌دا له‌ گه‌ڵ گه‌مارۆی زۆرتر‬ ‫رووبه‌روو ده‌بێت‪ .‬بابه‌تێكی گرینگ ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ 2010‬كه‌ رێگای بۆ به‌رینتركردن‌و‬ ‫په‌سندكردنی بریارنامه‌ی نوێ به‌دژی‬ ‫ی ل ‌ه پێوه‌ند له‌ گه‌ڵ‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫به‌رنامه‌ ئه‌تۆمیه‌كانی كۆمار ‌‬ ‫خۆش كرد‪،‬هاوده‌نگیی چین‌و روسیه‌ ل ‌ه‬ ‫گه‌ڵ كۆمه‌ڵگای جیهانی دژی سه‌ره‌ڕۆیی ‌ه‬ ‫ئه‌تۆمیه‌كانی ئه‌م رژیمه‌ بوو‪.‬روسیه‌ ك ‌ه‬ ‫پێشتر له‌ ناله‌بارترین هه‌لوومه‌رجیشدا‬ ‫پشتیوانیی له‌ هه‌ڵوێسته‌كانی رژیمی‬ ‫ی ده‌كرد سالی رابردووی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫زایینی وه‌رچه‌خانێكی ل ‌ه پێوه‌ندییه‌كانی‬ ‫ل ‌ه گه‌ڵ ئه‌م رژیم ‌ه هێنایه‌كایه‌وه‌و ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵوێست ‌ه دیپلۆماتیه‌كانیدا سه‌باره‌ت‬ ‫ی ئیسالمی‬ ‫به‌ به‌رنامه‌ی ئه‌تۆمیی كۆمار ‌‬ ‫زیاتر الیه‌نی واڵتانی رۆژئاوای گرت ك ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش بوو‌ه هۆی ئه‌وه‌ی كاربه‌ده‌ستانی‬ ‫ی ئێران چه‌ندین جار ل ‌ه‬ ‫رژیمی ئیسالم ‌‬ ‫لێدوانه‌ ره‌سمیه‌كانیاندا روسی ‌ه بده‌ن ‌ه‬ ‫به‌ر ره‌خنه‌ وهێرشی خۆیان‪ .‬ل ‌ه الیه‌كی‬ ‫تریشیه‌و‌ه واڵتی چین سه‌ره‌ڕای پێوه‌ندیی‬ ‫ی ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌رباڵو له‌ گه‌ڵ رژیمی ئیسالم ‌‬ ‫ل ‌ه پێوه‌ند له‌گه‌ڵ كێشه‌ی ئه‌تۆمیی دژ ب ‌ه‬ ‫سه‌ره‌رۆییه‌كانی ئه‌م رژیم ‌ه وه‌ستایه‌وه‌‌و‬

‫خۆی زیاتر ب ‌ه واڵتانی پێنج زێده‌ یه‌ك‬ ‫نزیك كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌م ساڵه‌دا‌و هاوكات له‌ گه‌ڵ‬ ‫گوشاره‌كانی ئامریكا بۆ گوشارهێنانی‬ ‫ی ئیسالمی‌‪ ،‬یوكیا‬ ‫زیاتر بۆ سه‌ر كۆمار ‌‬ ‫ئامانۆ به‌رێوه‌به‌ری گشتیی ئاژانسی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یی وزه‌ی ئه‌تۆمیی ك ‌ه تاز‌ه‬ ‫به‌رێوه‌به‌رێتی ئاژانسی وزه‌ی ئه‌تۆمیی‬ ‫وه‌ئه‌ستۆ گرتبوو‪ ،‬له‌ راپۆرتێكدا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ به‌رنامه‌ ئه‌تۆمیه‌كانی‬ ‫ی ئیسالمی‌ زمانی نه‌رم‌و‬ ‫رژیمی كۆمار ‌‬ ‫دوو الیه‌نه‌ی محه‌ممه‌د ئه‌لبه‌رادعی‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری پێشووی ئاژانسی وه‌الناو‬ ‫باوه‌ڕپێكراو‬ ‫زانیاریگه‌لێكی‬ ‫وتی‪:‬‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رده‌ستدای ‌ه كه‌ نیشان ده‌ده‌ن كۆمار ‌‬ ‫ی رێگای ده‌ستپێڕاگه‌یشتن ب ‌ه‬ ‫ئیسالم ‌‬ ‫چه‌كی ئه‌تۆمی گرتوه‌ت ‌ه به‌ر‌و خه‌ریكی‬ ‫دروستكردنی كاڵوه‌ی ئه‌تۆمییه‌‪ .‬به‌دوای‬ ‫ئه‌م راپۆرت ‌ه ی یوكیا ئامانۆ به‌ستێن‬ ‫بۆ په‌سندكردنی بڕیارنامه‌یه‌كی تر ب ‌ه‬ ‫ی ئیسالمی له‌ ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫دژی كۆمار ‌‬ ‫ئاسایش هات ‌ه ئاراوه‌و كۆده‌نگییه‌ك ل ‌ه‬ ‫ی ئیسالمی‬ ‫ئاستی جیهانیی به‌دژی كۆمار ‌‬ ‫پێكهات‪.‬‬ ‫ده‌رئه‌نجامی ئه‌م كۆده‌نگییه‌جیهانیی ‌ه‬ ‫بووب ‌ه هۆی په‌سندكردنی بڕیارنامه‌ی‬ ‫‪1929‬ی له‌ رێكه‌وتی ‪9‬ی ژۆئه‌نی ‪2010‬ی‬ ‫زایینی‌و له‌م بڕیارنامه‌دا گه‌مارۆگه‌لێكی‬ ‫توندتر ب ‌ه دژی كۆماری‌ ئیسالمی‌ دانرا‪.‬‬ ‫بڕیارنامه‌ی ‪1929‬ل ‌ه الیه‌ن ‪ 12‬واڵتی‬ ‫جیهانه‌وه‌ ده‌نگی ئه‌رێی پێدرا‌و ته‌نیا‬ ‫واڵتانی توركیه‌‌و برێزیل ده‌نگی نایان‬ ‫پێدا‌و لوبنانیش ل ‌ه به‌شداریكردن ل ‌ه‬ ‫ده‌نگدانه‌ك ‌ه خۆی بوارد‪ .‬هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای‬ ‫ی‬ ‫ناردنی دۆسیه‌ی ئه‌تۆمی رژیمی كۆمار ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی‬ ‫ئیسالم ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان ل ‌ه ساڵی ‪ ،2006‬تا‬ ‫ئێستا هه‌شت بڕیارنام ‌ه ل ‌ه پێوه‌ند له‌ گه‌ڵ‬ ‫به‌رنامه‌ ئه‌تۆمیه‌كانی ئه‌م رژیم ‌ه ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشه‌وه‌ په‌سندكراو‌ه‬ ‫ك ‌ه چوار بڕیارنامه‌یان هه‌ڵگری گه‌مارۆ‬ ‫ی ئێرانن‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ب ‌ه دژی رژیمی ئیسالم ‌‬ ‫ئه‌و گه‌مارۆانه‌ی ل ‌ه دوایین بڕیارنام ‌ه‬ ‫وات ‌ه بڕیارنامه‌ی ‪ 1929‬ره‌چاوكراون ‪،‬‬ ‫زۆرتوندتر‌و به‌رباڵوتر ل ‌ه گه‌مارۆه‌كانی‬ ‫پێشووترن‪.‬‬ ‫په‌سندكرانی ئه‌م بڕیارنامه‌‪ ،‬دووهه‌مین‬ ‫بابه‌ت گرینگ ل ‌ه ساڵی ‪ 2010‬له‌ كێشه‌ی‬ ‫ئه‌تۆمیی كۆماری ئیسالمی‌ به‌دوای گۆڕانی‬ ‫هه‌ڵوێستی روسی ‌ه وچین سه‌باره‌ت به‌م‬ ‫مه‌سه‌ل ‌ه بوو‪ .‬بڕیارنامه‌ی ‪ 1929‬ئه‌و‬ ‫گوشار‌ه ده‌خات ‌ه سه‌ر رژیمی ئیسالمی‬ ‫ئێران كه‌ سه‌رجه‌م چاالكیی ‌ه بۆ پیتاندنی‬ ‫ئۆرانیۆم‌و به‌رهه‌م هێنانی پلوتۆنیۆم‬ ‫رابگرێت‪ .‬بڕیارنامه‌ی ‪ 1929‬هه‌روه‌ها‬

‫ب ‌ه هۆی سه‌رپێچیكارییه‌كانی رژیمی‬ ‫ی ل ‌ه به‌ڕێوه‌بردنی بڕیارنامه‌كانی‬ ‫ئیسالم ‌‬ ‫ئاسایشی‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫پێشووی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان‪ ،‬سزاگه‌لێكی قورسی‬ ‫به‌دژی ئه‌م رژیم ‌ه داناوه‌‌و ئه‌و ئه‌ركه‌شی‬ ‫خستووه‌ته‌ سه‌ر شانی ئه‌ندامانی رێكخراوی‬ ‫نه‌ته‌ویه‌كگرتووه‌كان كه‌ هه‌موو رێو‬ ‫وشوێنه‌ په‌سندكراوه‌كانی ئه‌م بڕیارنام ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رن وپابه‌ندی بن‪ .‬بڕیارنامه‌ی‬ ‫‪ 1929‬هه‌ر چه‌شن ‌ه چاالكییه‌كی بۆ رژیمی‬ ‫ی ل ‌ه ده‌ره‌وه‌ی ئێران‬ ‫كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫له‌وان ‌ه ‪ ،‬هه‌رچه‌شن ‌ه به‌شداریكردنێكی‬ ‫ل ‌ه گه‌اڵڵه‌كانی هه‌ڵنجێنانی «استخراج»‬ ‫ئۆرانیۆم ل ‌ه واڵتانی تر یان به‌شداریكردنی‬ ‫ل ‌ه به‌رهه‌مهێنانی تێكنۆلۆژیی‌و كااڵ‬ ‫ئه‌تۆمیه‌كان قه‌ده‌غه‌كردووه‌‪ .‬هه‌ر له‌م‬ ‫بڕیارنامه‌دا‪ ،‬ناردن‌و فرۆشتنی هه‌شت جۆر‬ ‫ی‬ ‫كه‌ره‌سه‌‌و كه‌ل وپه‌لی نیزامیی ب ‌ه كۆمار ‌‬ ‫ئیسالمی‌‌و هه‌روه‌ها به‌رهه‌م هێنان‌و‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی هه‌رچه‌شن ‌ه مووشه‌كێك‬ ‫دوورهاوێژ ك ‌ه بتوانێ كاڵوه‌ی ناوه‌كیش‬ ‫ی قه‌ده‌غ ‌ه‬ ‫هه‌ڵبگرێت‪ ،‬بۆ كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫كراوه‌‪ .‬ب ‌ه پێی ئه‌م بڕیارنام ‌ه واڵتانی‬ ‫ئه‌ندامی رێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان‬ ‫ده‌بێ پێش ب ‌ه سه‌فه‌ری هێندێك ل ‌ه‬ ‫ی بۆ‬ ‫گه‌وره‌به‌رپرسانی رژیمی ئیسالم ‌‬ ‫واڵته‌كانیان بگرن‌و ناوی ژماره‌یه‌ك‬ ‫كه‌سایه‌تی‌و شیركه‌تی ئێرانیشی هێناو‌ه‬ ‫كه‌ ده‌بێ داراییی‌و حیساب ‌ه بانكیه‌كانیان‬ ‫ل ‌ه واڵتانی تر دابخرێت ‪.‬‬ ‫ل ‌ه بڕیارنامه‌كانی په‌سندكراوه‌كانی‬ ‫پێشووتری شورای ئه‌منیه‌تیش ژماره‌یه‌ك‬ ‫ل ‌ه كاربه‌ده‌ستانی رژیمی ئیسالمی ئێران‬ ‫سه‌فه‌ری باقی واڵتانیان لێ قه‌ده‌غه‌كرابوو‪.‬‬ ‫له‌ بڕیارنامه‌ی ‪1929‬دا زیاتر ل ‌ه ‪ 40‬شیركه‌ت‬ ‫یان كه‌سایه‌تی حه‌قێقیی ناوی لێ براو‌ه‬ ‫كه‌ گه‌مارۆه‌كانی ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشی‬ ‫ده‌یانگرێته‌و‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان‬ ‫وله‌م رێژه‌ی ‌ه النیكه‌م ‪ 15‬شیركه‌ت‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌یان سه‌ر به‌ سپای پاسدارانی‬ ‫ی ئیسالمین ك ‌ه به‌ناوبانگترینیان‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫قه‌رارگای خاته‌مولئه‌نبییایه‌‪ .‬په‌سندكردنی‬ ‫بڕیارنامه‌ی ‪ 1929‬زه‌برێكی قورس بوو ب ‌ه‬ ‫ی ئیسالمی‌‪ ،‬به‌اڵم قورستر له‌م ‌ه‬ ‫دژی كۆمار ‌‬ ‫دانانی ئه‌و زنجیر‌ه گه‌مارۆه‌ یه‌كالیه‌نان ‌ه‬ ‫بوو ك ‌ه دواتر ل ‌ه الیه‌ن ئامریكا‪ ،‬یه‌كیه‌تی‬ ‫ئورووپا‌و باقی واڵتانی جیهانه‌و‌ه یه‌ك ل ‌ه‬ ‫دوای یه‌ك په‌سندكران‌و ل ‌ه نیوه‌ی ساڵی‬ ‫‪ 2010‬و‌ه بران ‌ه قۆناغێكی جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌مارو‌ه یه‌كالیه‌نه‌كان له‌ هه‌نارده‌كردنی‬ ‫به‌رهه‌م ‌ه نه‌وتی ‌ه پااڵوتووكانه‌و‌ه بۆ‬ ‫ئێران له‌وانه‌ به‌نزین ده‌ستی پێكرد‌و‬ ‫به‌ره‌به‌ر‌ه گرنگترین سه‌رچاوه‌ی داهاتی‬ ‫ی‬ ‫ئێران وات ‌ه نه‌وتیشی گرته‌وه‌‪ .‬ب ‌ه پێ ‌‬ ‫گه‌مارۆه‌ یه‌كالیه‌نه‌كانی ئامریكا به‌دژی‬

‫ی ك ‌ه ل ‌ه كۆنگره‌ی ئه‌م‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫واڵته‌ په‌سندكرا‪ ،‬هه‌ر شیركه‌تێك ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه رێگای فرۆشتنی به‌رهه‌مه‌ نه‌وتی ‌ه‬ ‫پااڵوتووه‌كانه‌و‌ه ب ‌ه ئێران داهاتێك ب ‌ه‬ ‫بڕی یه‌ك ملیۆن دوالر یا زۆرتر به‌ده‌ست‬ ‫بێنێت‪ ،‬یان ل ‌ه ماوه‌ی یه‌كساڵدا زیاتر ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫‪ 5‬ملیۆن دوالر له‌م به‌رهه‌مانه‌ به‌ كۆمار ‌‬ ‫ئیسالمی بفرۆشێت‪ ،‬ده‌كه‌وێته‌ بازنه‌ی‬ ‫گه‌مارۆه‌كانی ئامریكاوه‌‪ .‬په‌سندكراوه‌كه‌ی‬ ‫كونگره‌ی ئامریكا هه‌روه‌ها هه‌رچه‌شن ‌ه‬ ‫هاوكاریی‌و پێوه‌ندیی ماڵیی له‌ گه‌ڵ‬ ‫بان ودامه‌زراو‌ه ماڵییه‌كانی پێوندیدار‬ ‫به‌ سپای پاسداران‌و به‌رنامه‌ی ناوه‌كیی‬ ‫ی ئیسالمی‌ قه‌ده‌غه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ده‌وری دووهه‌می گه‌مارۆ‌ه یه‌كالیه‌نه‌كانی‬ ‫ی ئیسالمی‌ ل ‌ه‬ ‫ئامریكا به‌دژی كۆمار ‌‬ ‫كۆتاییه‌كانی ساڵی ‪‌2010‬و له‌ الیه‌ن‬ ‫وه‌زاره‌تی خه‌زانه‌داریی ئامریكاو‌ه‬ ‫راگه‌یه‌ندرا‪ .‬ئامانجی ئه‌م گه‌مارۆانه‌ش‬ ‫شیركه‌ت ‌ه پێوه‌ندیداره‌كان ب ‌ه سپای‬ ‫پاسداران‌و هێڵ ‌ه كه‌شتیڕانیه‌كانی‬ ‫ی ئیسالمین‪ .‬به‌دوای گه‌مارۆه‌كانی‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ئامریكا‪ ،‬یه‌كیه‌تی ئورووپا‪ ،‬ژاپۆن‌و‬ ‫كوره‌ی باشووریش ب ‌ه شێوه‌ی‬ ‫یه‌كالیه‌ن ‌ه گه‌مارۆگه‌لێكیان به‌ دژی‬ ‫ی په‌سندكرد‪ .‬یه‌كیه‌تی‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ئورووپا لیستێكی به‌رباڵوی له‌ بانك‬ ‫وشیركه‌ت ‌ه ئێرانیه‌كان له‌وان ‌ه بانكه‌كانی‬ ‫میللی‪ ،‬سادرات‪ ،‬رفاه‪ ،‬ملل ‌هت‌و گه‌شه‌ی‬ ‫هه‌نارده‌ی ئێران‌و سه‌رجه‌م لقه‌كانی ئه‌م‬ ‫بانكانه‌ی ل ‌ه سه‌رانسه‌ری ئورووپا خست ‌ه‬ ‫ژێر گه‌مارۆه‌وه‌‪ .‬ب ‌ه ده‌یان شیرك ‌هت‌و‬ ‫دامه‌زراوه‌ی ئێرانیی له‌وان ‌ه شیركه‌تی‬ ‫سه‌نایعی ئاسمانیی ئێران‪ ،‬شیركه‌تی‬ ‫ئێران‪،‬‬ ‫سانتریفووژی‬ ‫فه‌نناوه‌ریی‬ ‫شیركه‌تی بیمه‌ی ئێران‪ ،‬ماشین سازیی‬ ‫ئه‌راك‌و شیركه‌تی په‌رتۆسه‌نعه‌ت له‌ ریزی‬ ‫ئه‌و شیركه‌تانه‌ن ك ‌ه له‌الیه‌ن یه‌كیه‌تی‬ ‫ئورووپاو‌ه گه‌مارۆیان خراوه‌ت ‌ه سه‌ر‪ .‬ل ‌ه‬ ‫گه‌مارو‌ه یه‌كالیه‌نه‌كانی ئامریكا‌و یه‌كیه‌تی‬ ‫ئورووپادا سه‌نعه‌تی نه‌وت وگازی ئێران‬ ‫ب زۆری كراوه‌ته‌ ئامانجی گه‌مارۆه‌كان‬ ‫‪.‬ل ‌ه الیه‌كی تره‌و‌ه واڵتانی چین‌و هیند‬ ‫ك ‌ه كڕیاری به‌شی هه‌ر زۆری نه‌وتی‬ ‫هه‌نارده‌ی ئێران بوون‪ ،‬له‌ ساڵی ‪2010‬‬ ‫كڕینی نه‌وتیان ل ‌ه ئێران ب ‌ه راده‌یه‌كی زۆر‬ ‫كه‌م كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫چین هه‌ر چه‌ند هه‌فت ‌ه دوای په‌سندكرانی‬ ‫بڕیارنامه‌ی ‪ 1929‬راده‌ی كڕینی نه‌وتی‬ ‫ی كه‌م كرده‌وه‌‌و‬ ‫ل ‌ه كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫له‌م دواییانه‌شدا بانكی ناوه‌ندیی هیند‬ ‫رایگه‌یاند ك ‌ه وامی بانكیی بۆ كڕینی‬ ‫ی ته‌رخان ناكات‌و‬ ‫نه‌وتی كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه تیجارییه‌كانی له‌ گه‌ڵ ئه‌م رژیم ‌ه‬ ‫راده‌گرێت‪ .‬سێهه‌مین ده‌وری وتووێژ‌ه‬

‫‪5‬‬

‫ی ئیسالمی‌‌و‬ ‫راسته‌وخۆه‌كانی كۆمار ‌‬ ‫واڵتانی پێنج زێد‌ه یه‌ك سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫كێشه‌ی ئه‌تۆمیی ل ‌ه رێكه‌وتی ‪6‬ی‬ ‫دیسامبری ‪‌2010‬و له‌ ژنێڤ به‌رێوه‌چوو‪.‬‬ ‫ئه‌م دانووستانانه‌ ل ‌ه رۆژانی ‪ 6‬و‪7‬ی‬ ‫دیسامبر به‌ به‌شداریی سه‌عید جه‌لیلی‌و‬ ‫كاترین ئیشتۆن به‌ڕێوه‌چوو ‪ .‬ته‌نیا‬ ‫ئاكامی ئه‌م وتووێژانه‌ش وا راگه‌یه‌ندرا ك ‌ه‬ ‫هه‌ر دوو الیه‌ن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ رێككه‌وتوون‬ ‫وتووێژه‌كانیان له‌ مانگی ژانوییه‌ی ‪2011‬‬ ‫له‌ شاری ئیستانبول درێژه‌ پێبده‌ن‪.‬‬ ‫به‌بڕوای لێكۆڵه‌ران وتووێژه‌كانی ژنێڤ‬ ‫ته‌نیا ب ‌ه رواڵه‌ت وتووێژ بووه‌‌و ل ‌ه راستیدا‬ ‫هیچكام له‌م الیه‌نه‌كان به‌مه‌به‌ستی‬ ‫دانووستانێكی واقعیی نه‌چووبوون ‌ه‬ ‫ژنێڤ‪ .‬لێكۆڵه‌رانی سیاسی ده‌ڵێن‬ ‫رۆژئاواییه‌كان بۆ ئه‌و‌ه چوونه‌ ژنێڤ‬ ‫كه‌ نیشان بده‌ن هێشتا دانووستان ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫رووبه‌رووبوونه‌وه‌كانیان له‌ گه‌ڵ كۆمار ‌‬ ‫ئیسالمی فاكته‌رێكی گرینگه‌‌و بیروڕای‬ ‫گشتیی جیهانیش له‌و‌ه دڵنیا بێت ك ‌ه‬ ‫ی ئیسالمیدا‬ ‫ئه‌وان ل ‌ه به‌رانبه‌ر كۆمار ‌‬ ‫هه‌موو رێكاره‌كانیان به‌كارهێناوه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ی ئیسالمی‌ به‌و‬ ‫به‌رانبه‌ریشدا كۆمار ‌‬ ‫مه‌به‌ست ‌ه له‌ دانیشتنه‌كه‌ی ژنێڤدا‬ ‫به‌شداریی كرد ك ‌ه له‌وه‌ زیاتر له‌ الیه‌ن‬ ‫كۆمه‌ڵگای جیهانییه‌و‌ه ب ‌ه سه‌ره‌رۆیی‌و‬ ‫كه‌مته‌خه‌رمیی ل ‌ه ئاست بیرورای جیهانی‬ ‫ل ‌ه پێوه‌ند ل ‌ه گه‌ڵ به‌رنام ‌ه ئه‌تۆمیه‌كانی‪،‬‬ ‫تاوانبار نه‌كات ‪ .‬كارناسان پێیان وایه‌ ك ‌ه‬ ‫دانووستانه‌كانی رۆژانی داهاتووی نێوان‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌‌و واڵتانی پێنج زێد‌ه‬ ‫یه‌ك ئاڵووگۆڕێكی ئه‌وتۆ له‌ ملمالنێی‬ ‫ئه‌تۆمیی ناهێنێته‌ ئاراو‌ه چوونكوو‬ ‫هه‌ر دوو الیه‌ن له‌سه‌ر هه‌ڵوێسته‌كانیان‬ ‫ی ئیسالمی تا‬ ‫پێداگرن‪ .‬رژیمی كۆمار ‌‬ ‫ئیستا جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫كه‌ درێژ‌ه ب ‌ه چاالكی ‌ه ئه‌تۆمیه‌كانی خۆی‬ ‫ده‌دات‌و هه‌ڵوێسته‌كانی ناگۆڕێت‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌دی نژاد چه‌ند ماوه‌یه‌ك له‌وه‌و‬ ‫پێش ل ‌ه یه‌كێك له‌سه‌فه‌ره‌ ئوستانیه‌كانی‬ ‫خۆیدا هه‌ره‌شه‌ی ب ‌ه بونبه‌ست گه‌یاندنی‬ ‫دانووستان ‌ه ئه‌تۆمیه‌كانی ل ‌ه واڵتانی‬ ‫رۆژئاوا كرد‪ .‬ل ‌ه به‌رانبه‌ریشدا ویالیه‌ت ‌ه‬ ‫یه‌كگرتوه‌كانی ئامریكا‌و هاوپه‌یمانه‌كانی‬ ‫بۆ پێكهێنانی كۆده‌نگییه‌كی جیهانیی‬ ‫ی ئیسالمی‌‌و به‌ربالوتر‬ ‫ب ‌ه دژی كۆمار ‌‬ ‫كردنه‌وه‌ی گه‌مارۆه‌كانی سه‌ر ئه‌م رژیم ‌ه‬ ‫تا ئێستا هه‌وڵی زۆریان داوه‌‌و له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وباوه‌ڕه‌ن ك ‌ه ئه‌م گوشارانه‌ كاریگه‌رن‌و‬ ‫ل ‌ه داهاتوویشدا كاریگه‌رییان ده‌بێت‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫تا كاتێك كه‌ گۆڕانێكی بنه‌ڕه‌تی‌و جیددی‬ ‫ی ئیسالمی‌ به‌دی‬ ‫ل ‌ه هه‌ڵوێسته‌كانی كۆمار ‌‬ ‫نه‌كرێت‪ ،‬ئه‌وان گوشاره‌كانیان بۆ سه‌ر‬ ‫ئه‌م رژیمه‌ كه‌م ناكه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫ناوچەکە‬ ‫تایبەت‬ ‫جیهان‌و‬

‫بوومه‌له‌رزه‌ی سیاسی له‌ تونسه‌وه‌ بۆ میسر‬ ‫ئا‪ :‬هه‌ژیر‬ ‫له‌كاتێكدا ك ‌ه خه‌ڵكی ناڕازی تونس‬ ‫یه‌كه‌م یه‌كه‌م له‌رینه‌وه‌ی بوومه‌له‌رزه‌یه‌كی‬ ‫هه‌ژێنه‌ریان ل ‌ه جیهانی عه‌ره‌بی تۆماركرد‪،‬‬ ‫ئه‌مر راپه‌رێن ‌ه جه‌ماوه‌رییه‌ كه‌ له‌ تونسه‌و‌ه‬ ‫ده‌ستیپێكرد نیشانه‌ی ناڕه‌زایی خه‌ڵك‬ ‫له‌ سیاسه‌تی نادروست‌و دۆخی ناله‌باری‬ ‫ئابوریی ده‌سه‌اڵتدارانی واڵته‌كانیانه‌ ك ‌ه‬ ‫ره‌نگ ‌ه روخانی حكومه‌ته‌كانی عه‌ره‌بی‬ ‫لێبكه‌وێته‌و‌ه ك ‌ه زۆربه‌یان ماوه‌یه‌ چه‌ندین‬ ‫ده‌یه‌ی ‌ه حوكم ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫سیستمی ده‌سه‌اڵتی زینئه‌لعابدین بن‬ ‫عه‌لی بووه‌ هۆی راپه‌ڕینی خه‌ڵكی تونس‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی سه‌رۆك وه‌زیرانی ئه‌و واڵت ‌ه‬ ‫رۆژانی رابردوو رایگه‌یاند ده‌وڵه‌تی نوێ‬ ‫دروست ده‌كات ك ‌ه تێیدا هیچ ئه‌ندامێكی‬ ‫په‌یوه‌ندیداری به‌ رژیمه‌كه‌ی بن عه‌لی‬ ‫به‌شدارنابن‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵكی ناڕازی خوزیاری‬ ‫محه‌مه‌د غه‌نوشی سه‌رۆك وه‌زیران بوون‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانی تونس تا ئێستاش‬ ‫به‌رده‌وامه‌‌و خوازیاری دامه‌زراندنی‬ ‫حكومه‌تێكی دیموكراتیكن كه‌ گرنگی ب ‌ه‬ ‫ژیانی خه‌ڵك بدات‪.‬‬ ‫پاش راپه‌ڕینه‌ جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی تونس ك ‌ه‬ ‫ب ‌ه راپه‌ڕینی یاسه‌مین ناسرا دانیشتوانی‬ ‫واڵته‌ عه‌ره‌بییه‌كان وره‌یان كه‌وتوه‌ته‌ به‌ر‌و‬ ‫بۆ ناڕه‌زایی ده‌ربڕین ب ‌ه دۆخی ناڵه‌باری‬ ‫ئابوریی‌و بێكاری‌و هه‌ژاری ل ‌ه واڵته‌كانیان‬ ‫كه‌وتنه‌ ده‌ربڕینی ناڕه‌زایی‪.‬‬ ‫ئه‌لجه‌زائیر یه‌كه‌م واڵت بوو ل ‌ه مانگی‬ ‫دێسه‌مبری ساڵی رابردوو چه‌ند‬ ‫خۆپیشاندانێكی به‌خۆیه‌و‌ه دی‪ ،‬خه‌ڵكی‬ ‫ئه‌لجه‌زائیر چه‌ند جارێك هاتنه‌سه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان‌و هه‌وڵی ئه‌وه‌یان دا گۆڕانكاری‬ ‫له‌و واڵته‌دا بكه‌ن به‌اڵم ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ئه‌لجه‌زائیر خۆپیشاندانه‌كه‌ی سه‌ركوت‌و‬ ‫بێده‌نگ كرد دواتر به‌ڵێنی ئه‌وه‌یان‬

‫به‌خه‌ڵكدا كه‌ نرخی شتومه‌كه‌كانیان‬ ‫بۆكه‌م بكه‌نه‌وه‌‌و باری كۆمه‌اڵیه‌تی ژیانی‬ ‫خه‌ڵك چاكتر بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و روداوانه‌ ته‌نیا له‌و چه‌ند واڵت ‌ه نه‌وه‌ستا‬ ‫له‌ مه‌راكێش دوو كه‌س ئاگریان له‌خۆیان‬ ‫به‌ردا‪ ،‬هه‌روه‌ها چه‌ند خۆپیشاندانێكیش‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌ت به‌ڵێنی پێدان‬ ‫باری ژیانی خه‌ڵك باشتر ده‌كات‌و نرخی‬ ‫كااڵكان هه‌رزان ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌واڵتی یه‌مه‌نیش خۆپیشانداكرا دژی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی عه‌لی عه‌بدواڵ‪ .‬رۆژی یه‌كشه‌مم ‌ه‬ ‫‪ 23‬ژانوی ‌ه سه‌دان كه‌س ل ‌ه سه‌نعای‬ ‫پایته‌خت داوای رۆیشتنی ده‌سه‌اڵتی عه‌لی‬ ‫عه‌بدواڵیان كرد‪ .‬به‌دوای یه‌مه‌ن خه‌ڵكی‬ ‫ناڕازی ئوردۆنیش هاتنه‌ سه‌رشه‌قام ك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ش ب ‌ه هێنانه‌ خواره‌وه‌ی نرخی شتو‬ ‫مه‌ك له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ كۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫له‌میسر وه‌ك گه‌وره‌ترین واڵت ل ‌ه رووی‬ ‫رووبه‌ر‌و ژماره‌ی دانیشتوان له‌باكوری‬ ‫ئه‌فه‌ریقا سه‌رچاوه‌‌و مایه‌ی تێبینی زۆرێك‬ ‫ل ‌ه واڵتانی دنیابوو‪ .‬میسر‌و عه‌ره‌بستان‬

‫وه‌ك دڵی واڵتانی عه‌ره‌بی دێن ‌ه ئه‌ژمار‪،‬‬ ‫هه‌ر گۆڕانكارییه‌ك له‌م واڵتان كاریگه‌ریی‬ ‫راسته‌وخۆی له‌سه‌ر هه‌موو واڵتانی‬ ‫عه‌ره‌بی داده‌نێت‪ ،‬بۆیه‌ له‌ ئێستادا‬ ‫سه‌ركرده‌كانی عه‌ره‌بی‌و واڵتانی ناوچه‌ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به‌ نیگه‌رانییه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫ره‌وتی رووداوه‌كانی میسر ده‌ڕوانن‪.‬‬ ‫جه‌ماوه‌ری میسری ماوه‌ی زیاتر ل ‌ه‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك ‌ه سه‌ر شه‌قامه‌كانی قاهیره‌‌و‬ ‫شاره‌گه‌وره‌كانی ئه‌و واڵته‌یان كردوه‌ت ‌ه‬ ‫گۆڕه‌پانی خه‌بات‌و راپه‌ڕین ده‌ژی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی حوسنی موباره‌ك سه‌رۆك‬ ‫كۆماری میسر ك ‌ه ماوه‌ی سی ساڵ ‌ه له‌و‬ ‫واڵته‌ حوكم ده‌كات‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانه‌كان له‌سه‌ره‌تاو‌ه زۆربه‌یان‬ ‫خۆڕسك بوون‪ ،‬به‌اڵم ئێستا به‌ره‌ی‬ ‫هیدایه‌تی‬ ‫له‌هه‌وڵی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‬ ‫خۆپیشاندانه‌كانه‌‪ .‬له‌میسر چه‌ندین‬ ‫حیزب‌و رێكخراو دژی ده‌سه‌اڵتی موباره‌ك‬ ‫چاالكی ده‌كه‌ن له‌وانه‌‪ :‬بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫الوانی ‪6‬ی ئه‌پریل ك ‌ه ساڵی ‪ 2008‬ب ‌ه‬

‫كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌ فه‌یسبوك له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمه‌ڵێك له‌ گه‌نجانی میسری پێكات‌و‬ ‫بۆ پشتگیری ل ‌ه كرێكارانی مانگرتوو له‌و‬ ‫ساڵه‌دا خوازیاری مانگرتنێكی سه‌راسه‌ری‬ ‫له‌ میسر ل ‌ه شه‌شه‌ ئه‌پریلی ئه‌و ساڵه‌دا‬ ‫بوون‪ .‬ئه‌ندامه‌كانی ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫زۆرتر الوانی خوێنده‌واری میسرین‬ ‫ك ‌ه له‌رێگه‌ی فه‌یسبوك‌و تویتێر كاری‬ ‫رێكخستن ده‌كه‌ن‌و رۆڵێكی سه‌ره‌كییان ل ‌ه‬ ‫رێكخستنی خۆپیشاندانه‌كاندا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌ره‌ی نه‌ته‌وه‌یی گۆڕان‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری پێشوی ئاژانسی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫وزه‌ی ئه‌تۆم‪ ،‬محه‌مه‌د ئه‌لبه‌رادعی‬ ‫رێكخرا كه‌ خۆی ل ‌ه چه‌ندین گروپی‬ ‫نه‌یاری حوسنی موباره‌ك ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫رێبه‌رانی حیزب ‌ه سیاسی‌و لێبراڵه‌كان‬ ‫له‌وانه‌ (ئه‌لغه‌د)‌و به‌ره‌ی دیموكراتیك‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیسالمگه‌راكانی ئیخوان موسلیمن‌و‬ ‫چه‌ندین سیاسه‌تمه‌دار‌و روناكبیری میسر‪،‬‬ ‫له‌ژێر ناوی ئه‌م حیزبه‌ كۆبوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئیخوان موسلیمن‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی‬

‫له‌میسر چاالكییه‌كانی قه‌ده‌غه‌كراو‌ه به‌اڵم‬ ‫به‌گه‌وره‌ترین رێكخراوی نه‌یاری حكومه‌تی‬ ‫میسر داده‌نرێت‪.‬‬ ‫یه‌كێكی دیكه‌ ل ‌ه حیزبه‌ دیاره‌كانی میسر‪،‬‬ ‫حیزب (ئه‌لوه‌فد)ه‌ كه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی‬ ‫حیزبێكی دێرین ‌ه به‌اڵم له‌ناو خه‌ڵكدا‬ ‫پێگه‌ی الوازه‌‪ ،‬سه‌ید ئه‌لبداوی رێبه‌ری‬ ‫ئه‌م حیزب ‌ه ب ‌ه نزیكی له‌ حوسنی موباره‌ك‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كرێت‪ .‬دوا حیزبیش حیزبی‬ ‫(ئه‌لغه‌د) یان (سبه‌ی) له‌الیه‌ن ئه‌یمه‌ن‬ ‫نور سه‌ركایه‌ت ده‌كرێت‌و یه‌كێك ‌ه ل ‌ه‬ ‫رێكخه‌رانی خۆپیشاندانه‌كان‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی حوسنی موباره‌ك بۆ‬ ‫رازی كردنی خه‌ڵكی ناڕازی حكومه‌تی‬ ‫واڵته‌كه‌ی هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌‌و جێگری‬ ‫سه‌رۆك كۆمار‌و سه‌رۆك وه‌زیرانێكی نوێی‬ ‫بۆ خۆی دانا‪ ،‬به‌اڵم زیاتر ل ‌ه هه‌فته‌یه‌ك ‌ه‬ ‫خۆپیشاندانه‌كان به‌رده‌وامه‌‌و خه‌ڵك‬ ‫خوازیاری ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی حوسنی‬ ‫موباره‌ك ده‌كه‌ن‌و داوا ده‌كه‌ن موباره‌ك ب ‌ه‬ ‫هۆی گه‌نده‌لییه‌كانییه‌وه‌ دادگایی بكرێت‪.‬‬

‫له‌دایكبوونی واڵتێكی نوێ له‌نێوان هیوا‌و نیگه‌رانییه‌كاندا‬

‫سه‌ربه‌خۆیی باشوری سودان له‌دیدی میدیاكانی ناوچه‌كه‌‬ ‫ئا‪ :‬دوارۆژ‬ ‫شادی‌و به‌پیره‌وه‌هاتنی خه‌ڵكی سودان‬ ‫بۆ ریفراندۆمی باشوری ئه‌و واڵت ‌ه كۆڕ‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ‌و میدیاكانی عه‌ره‌ب‌و ناوچه‌كه‌ی‬ ‫نیگه‌ران كردوه‌‪ .‬ئه‌م كۆڕ‌و كۆمه‌اڵن ‌ه‬ ‫ده‌ترسێن له‌و‌ه ك ‌ه كه‌مایه‌تیی ‌ه مه‌زهه‌بی‌و‬ ‫ئیتنییه‌كان له‌باقی واڵتانی ئه‌فریقاو‬ ‫عه‌ره‌بیش‪ ،‬باشوری سودان بكه‌ن ‌ه‬ ‫سه‌رمه‌شق‌و نمونه‌ی خۆیان‌و خه‌وی‬ ‫له‌چاوی ده‌سه‌اڵتداران بزڕێنن‪.‬‬ ‫هه‌رله‌یه‌كه‌م رۆژه‌و‌ه ك ‌ه خه‌ڵكی سودان‬ ‫چوونه‌ سه‌رسندوقه‌كانی ده‌نگدان‪،‬‬ ‫توێژه‌ران‌و وتارنوسانی عه‌ره‌ب ترسی‬ ‫ئه‌وه‌یان لێنیشت كه‌ سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫مه‌سیحییه‌كانی سودان‪ ،‬پێشه‌كییه‌ك‬ ‫بێت بۆ چه‌ندین روخان‌و داڕمانی تاز‌ه‬ ‫ل ‌ه نێوان واڵتانێك كه‌ كه‌مایه‌تیی ‌ه ئیتنی‌و‬ ‫مه‌زهه‌بییه‌كانیان توشی هه‌اڵواردن بوون‪.‬‬ ‫سنور‌ه جوگرافییه‌كانی زۆرێك ل ‌ه واڵتانی‬ ‫عه‌ره‌بی‌و ئه‌فریقایی ل ‌ه سااڵنی رابردوو‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتی ئیستعمارییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫دیاریكراوه‌‪ .‬له‌زۆرێك له‌و واڵتانه‌‪،‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی كه‌مایه‌تی هه‌میشه‌ ب ‌ه شێوه‌ی‬ ‫ناوه‌ندی قه‌یرانێكی هێزه‌كی بوونی‬ ‫هه‌بووه‌‌و ب ‌ه بڕوای لێكۆڵه‌رانی عه‌ره‌ب‪،‬‬ ‫ئێستا كه‌مایه‌تییه‌ سته‌م لێكراوه‌كان‪،‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه چاره‌نوسی مه‌سیحییه‌كانی سودان‬ ‫بكه‌ن ‌ه سه‌رمه‌شقی خه‌باتی خۆیان‪.‬‬ ‫ل ‌ه «جوبا تا هه‌ولێر» ناوی بابه‌تێك ‌ه‬ ‫ك ‌ه رۆژنامه‌ی ئه‌لحه‌یات باڵویكردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ گۆڕانكارییه‌كانی سودان‌و عێراق‬ ‫به‌ نمونه‌ی نه‌گه‌تیڤ هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت‌و‬ ‫هۆشداری ده‌داته‌ رێبه‌رانی عه‌ره‌ب ك ‌ه‬

‫ئه‌م نمونان ‌ه ده‌توانێت ببێت مۆدێلی‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫نوێ‬ ‫جودازییخوازی‬ ‫ناوه‌راست‌و باكوری ئه‌فه‌ریقا‪.‬‬ ‫ی له‌نده‌ن‬ ‫ی چاپ ‌‬ ‫ی ئه‌لحه‌یات ‌‬ ‫رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی سودان‌و‬ ‫به‌راوردێك له‌نێوان باشور ‌‬ ‫ده‌كات‌و‬ ‫كوردستاندا‬ ‫ی‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌گه‌ر نیشتمانی‌ عه‌ره‌ب ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌ند وه‌رنه‌گرێت ئه‌وه‌ له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫نزیكدا زنجیره‌یه‌ك جیابونه‌وه‌‌و هه‌رێم ‌‬ ‫ی نوێ سه‌رهه‌ڵده‌دات‪.‬‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌روتارێكی ئه‌م دواییه‌ی رۆژنامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌نده‌ن به‌ناونیشان ‌‬ ‫ی چاپ ‌‬ ‫ئه‌لحه‌یات ‌‬ ‫«له‌جوباوه‌ بۆ هه‌ولێر» باس له‌نزیكی‌‌و‬ ‫ی سودان‬ ‫ی باشور ‌‬ ‫ی ئه‌زمون ‌‬ ‫هاوشێوه‌ی ‌‬ ‫ده‌كات له‌گه‌ڵ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و‬ ‫جه‌خت ده‌كاته‌و‌ه «ئه‌م دوو ئه‌زمون ‌ه‬ ‫ی‬ ‫وه‌كو یه‌ك په‌یوه‌ندیدارن به‌جیهان ‌‬

‫عه‌ره‌بییه‌وه‌»‪ .‬ئه‌م سه‌روتار‌ه ك ‌ه‬ ‫ی رۆژنامه‌كه‌ ده‌كات‬ ‫گوزارش له‌بۆچون ‌‬ ‫ی عه‌ره‌بدا ده‌دات‬ ‫ی نیشتمان ‌‬ ‫ئه‌و‌ه به‌گوێ ‌‬ ‫ك ‌ه واڵته‌كانیان له‌ناوخۆو‌ه تیرۆر‬ ‫ی‬ ‫ی كوشنده‌یان له‌ئه‌نجام ‌‬ ‫ده‌كرێن‌و گورز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌مك ‌‬ ‫سه‌پاندنی‌ ده‌سه‌اڵت‌و نه‌بوون ‌‬ ‫هاواڵتیبونه‌و‌ه به‌رده‌كه‌وێت»‪ .‬دواتر‬ ‫ی‬ ‫ی باشور ‌‬ ‫ی رێككه‌وتنامه‌كان ‌‬ ‫به‌راوردێك ‌‬ ‫ی‬ ‫سودان‌و جه‌عفه‌ر نمێری‌‌و رێككه‌وتن ‌‬ ‫‪ 11‬ئازاری‌ كورد‌و سه‌دام حسێن ده‌كات‌و‬ ‫ناراسته‌وخۆ ئاماژ‌ه به‌وه‌ده‌كات كوردیش‬ ‫ی‬ ‫ی باشور ‌‬ ‫ی گه‌ل ‌‬ ‫هه‌مان كێشه‌‌و خه‌موژان ‌‬ ‫سودانی‌ هه‌یه‌ به‌ده‌ست عه‌ره‌به‌كانه‌وه‌‌و‬ ‫ی گوێگرتن‬ ‫ی ئه‌وه‌ده‌دات نه‌توانین ‌‬ ‫هوشیار ‌‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫ی جیاوازی ‌‬ ‫له‌به‌رانب ‌هر‌و ره‌تكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی سودانی‌ لێ ده‌كه‌وێته‌وه‌‌و‬ ‫وه‌ك باشور ‌‬ ‫ئه‌م كاروان ‌ه «له‌جوباو‌ه بۆ هه‌ولێر»‬ ‫ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫شه‌رقولئه‌وسه‌تیش ل ‌ه بابه‌تێكدا سه‌باره‌ت‬ ‫ب ‌ه ئه‌گه‌ری دابه‌شبوونی واڵتانی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫ب ‌ه چه‌ندین یه‌كه‌ی بچوك هۆشداری‬ ‫ده‌دات ‌ه سه‌رانی عه‌ره‌ب‌و ده‌نوسێت «ئه‌م‬ ‫یه‌ك ‌ه بچوكانه‌ ده‌توانن ب ‌ه پێی رێسای‬ ‫ئیستعماری (ئاژاو‌ه بنێ‌و حكومه‌ت‬ ‫بكه‌)‪ ،‬ب ‌ه ئاسانی له‌الیه‌ن زلهێزه‌كانه‌و‌ه‬ ‫به‌كاربهێنرێن»‪.‬‬ ‫شه‌رقولئه‌وسه‌ت ده‌نوسێت «هیچ‬ ‫كه‌س ناتوانێت گه‌ره‌نتی ئه‌و‌ه بكات ك ‌ه‬ ‫به‌م زووان ‌ه كورده‌كانی عێراق‌و خێڵ ‌ه‬ ‫جیاجیاكانی سومالی خوازیاری واڵتێكی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی خۆیان نه‌بن»‪.‬‬ ‫شه‌رقولئه‌وسه‌ت هۆشداری ئه‌و‌ه ده‌دات‬ ‫كه‌ ره‌نگ ‌ه كه‌مایه‌تی عه‌ره‌بی ئێران‌و‬ ‫جودایی خوازانی یه‌مه‌ن له‌باكور‌و باشوری‬

‫ئه‌م واڵته‌‪ ،‬چاره‌نوسه‌كه‌ی سودان بكه‌ن ‌ه‬ ‫ئۆلگو بۆ خۆیان‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌چوونی رێفراندۆم كاردانه‌وه‌یه‌كی‬ ‫به‌رباڵوی له‌ میدیاكانی ئێرانیشدا بوو‪.‬‬ ‫سودان ك ‌ه یه‌كێك له‌ هاوپه‌یمان‌و‬ ‫دۆسته‌كانی ئێران‌و له‌ماوه‌ی سااڵنی‬ ‫رابردوودا هاوكارییه‌كی زۆریان ل ‌ه بواری‬ ‫ئه‌منی‌و سه‌ربازییه‌و‌ه بووه‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ش‬ ‫رژیمی تاران به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی زۆر ل ‌ه‬ ‫سودان هه‌ی ‌ه وه‌ك چه‌ندین سه‌رمایه‌گوزاری‬ ‫گه‌ور‌ه كه‌له‌و واڵته‌ هه‌یه‌تی‌و ئێستا‬ ‫له‌حاڵی دوو پارچه‌بووندایه‌‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫ئێرانی نیگه‌ران كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ رۆژنامه‌ی كیهان ئه‌نجامی‬ ‫ئه‌م ریفراندۆم ‌ه ب ‌ه «جیابوونه‌وه‌ی‬ ‫به‌شێك ل ‌ه جیهانی ئیسالم‌و په‌یوه‌ست‬ ‫بوونی ب ‌ه ناوچه‌یه‌ك ده‌زانێت ك ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫مه‌سیحین‌و له‌الیه‌كی دیكه‌و‌ه سه‌ر ب ‌ه‬ ‫رۆژئاوان‪ .‬كیهان ب ‌ه ئاماژ‌ه به‌ ده‌ورونه‌قشی‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬ئیسراییل‌و رێكخراوی نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان ل ‌ه جیابوونه‌وه‌ی سودان‬ ‫ده‌نوسێت «پشتگیری نه‌كردنی ته‌واوی‬ ‫حیزب‌و هێز‌ه ناوخۆییه‌كانی سودان ل ‌ه‬ ‫عومه‌ر ئه‌لبه‌شیر‪ ،‬بێ متمانه‌یی خه‌ڵكی‬ ‫ناوچه‌ی باكور ب ‌ه باشور‌و هه‌وڵی ‪10‬‬ ‫ساڵه‌ی فه‌رانسه‌‌و ئه‌مریكا بۆ دروست‬ ‫كردنی واڵتێكی دیكه‌ی مه‌سیحی ل ‌ه‬ ‫ناوه‌ندی ئه‌فریقا‪ ،‬هۆكاره‌كانی ئه‌م‬ ‫ریفراندۆمه‌ی باشوری سودانن»‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی كه‌یهان هه‌روه‌ها ده‌نوسێت‪:‬‬ ‫مه‌سیحی‪،‬‬ ‫واڵتێكی‬ ‫دروستبوونی‬ ‫ته‌واوكه‌ری هێڵی په‌یوه‌ندی رۆژئاوا له‌گه‌ڵ‬ ‫ناوچه‌ی ئابوریی‌و ژئیو ئێكۆنۆمیكی‬ ‫ئه‌فه‌ریقایه‌‌و زاڵبوونی ده‌سه‌اڵتی رۆژئاوا‬

‫ب ‌ه سه‌ر ناوه‌ندی ئه‌فریقای لێده‌كه‌وێته‌‌و‬ ‫ده‌توانێت كاریگه‌ری هه‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫واڵتانانی موسڵمانی ئه‌فریقا وه‌ك میسر‌و‬ ‫ئه‌لجه‌زائیر‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی «جمهوری اسالمی»یش له‌م‬ ‫باره‌و‌ه له‌وتارێكدا له‌ژێر ناوی «باشوری‬ ‫سودان‪ ،‬ئیسراییلی دوهه‌م» ب ‌ه ره‌خن ‌ه‬ ‫ل ‌ه عومه‌ر به‌شیر بۆ قبوڵكردنی ئه‌م‬ ‫راپرسیی ‌ه ده‌نوسێت «به‌شیر بۆ هه‌اڵتن‬ ‫له‌ گوشاره‌كانی رۆژئاوا‌و هاتنه‌ده‌ره‌و‌ه‬ ‫له‌و په‌راوێزه‌ سیاسییه‌ ك ‌ه له‌ الیه‌ن‬ ‫زایۆنیزمه‌وه‌ دروستبوو‪ ،‬چوو‌ه ژێر باری‬ ‫ئه‌م نه‌نگیه‌‌و رازی بوو ب ‌ه جیابوونه‌وه‌ی‬ ‫به‌شێك ل ‌ه خاكی واڵته‌كه‌ی بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی خۆی به‌سه‌ر باقی خاكی‬ ‫سودان به‌رده‌وام بێت‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی میانه‌ڕه‌وی «شرق» ده‌نوسێت‪:‬‬ ‫ئه‌گه‌ر عومه‌ر به‌شیر ك ‌ه خۆی ب ‌ه كوده‌تا‬ ‫هاته‌سه‌ركار‪ ،‬كه‌مێك دوورئه‌ندێشی‬ ‫بوایه‌‌و ده‌ستی ل ‌ه قۆرغكردنی ده‌سه‌اڵت‬ ‫هه‌ڵده‌گرت‪ ،‬ره‌نگه‌ مه‌جبور نه‌بوای ‌ه بۆ‬ ‫به‌رده‌وامبوونی ئه‌م حكومه‌ت ‌ه له‌رزۆكه‌‪،‬‬ ‫به‌شێك له‌واڵته‌كه‌ له‌ده‌ست بدات»‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ له‌م سه‌رجه‌م ئه‌م میدیا‌و‬ ‫رۆژنامانه‌دا ئاماژه‌ی پێنه‌كراو‌ه هه‌ست‌و‬ ‫بۆچون‌و رای ئه‌و ‪ 4‬ملیۆن خه‌ڵكه‌ی‬ ‫باشوری سودانه‌ كه‌ النیكه‌م ‪%98‬ی‬ ‫ئه‌م خه‌ڵك ‌ه ده‌نگیان به‌سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫داوه‌‌و جیابوونه‌وه‌یان له‌و به‌شه‌ی دیك ‌ه‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان دیوه‌‌و ده‌نگیان‬ ‫پێداوه‌‪ ،‬له‌مانگه‌كانی داهاتودا نوێترین‬ ‫واڵتی جیهان‪ ،‬وه‌ك په‌نجاو چواره‌مین‬ ‫واڵتی ئه‌فریقا ئااڵكه‌ی ل ‌ه رێكخراوی‬ ‫نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان ده‌شه‌كێته‌وه‌‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫ـه‌ركردایه‌تییه‌كانیان بۆ سازدانی دیالۆگ‌و لێكنزیك بوونه‌وه‌‬ ‫ناوی ده‌بات‪ ،‬ده‌نا مه‌علومه‌ كاك فواد چی‬ ‫بوو‪ ،‬كاك فواد خۆی به‌ كۆمۆنیست ده‌زانی‪،‬‬ ‫الیه‌نگری كرێكار‌و زه‌حمه‌تكێش بوو‪ ،‬به‌‬ ‫بڕوای من كاك فواد بمایه‌ت نه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وال ده‌بوو نه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌مال‪ ،‬به‌ بڕوای من‬ ‫خه‌تێكی دیكه‌ ده‌بوو جیاواز له‌وانه‌ی كه‌‬ ‫ئێستا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫پێكهێنانی حیزبی كۆمۆنیست‌و دواتر‬ ‫دروستبوونی به‌ره‌ی كۆمۆنیزمی كرێكاری‌و‬ ‫له‌ناوبردنی ته‌شكیالتی كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ته‌وه‌رانه‌ن كه‌ له‌ مێژویی كۆمه‌ڵه‌دا‬ ‫قسه‌یان زۆر له‌سه‌ركراوه‌‪ ،‬به‌ڕێز جه‌عفه‌ره‌‬ ‫سوور له‌سه‌ر ده‌ركه‌وتن‌و پێگرتنی حیزبی‬ ‫كۆمۆنیست‌و فیكر كۆمۆنیزمی كرێكاری‬ ‫له‌نێو كۆمه‌ڵه‌ به‌م شێوه‌یه‌ بۆ دواڕۆژ‬ ‫ده‌دوێت‪:‬‬ ‫من به‌ پێچه‌وانه‌ی هه‌ندێ خه‌ڵك كه‌ ده‌یانوت‬ ‫ئه‌مانه‌ هه‌رله‌سه‌ره‌تاوه‌ به‌ پیالن هاتوون‪،‬‬ ‫پێموایه‌ جه‌ماعه‌تێكی كه‌می سیاسی بوون‬ ‫كه‌ به‌شێكیان له‌ جه‌ره‌یاناتی چه‌پی قه‌دیم‬ ‫پچڕابوون‌و به‌ ناوی (ئیتحادی موبارزان)‬ ‫كۆببوونه‌وه‌‪ ،‬دیاره‌ به‌هه‌ر هۆكارێك بێت‬ ‫رفێقه‌كانی ئێمه‌ كه‌ له‌تاران‌و له‌شاره‌كانی‬ ‫دیكه‌بوون كه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌دا په‌یوه‌ندییان‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬ئه‌وان ئه‌وكات كه‌ هاتن له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمیته‌ی مه‌ركه‌زی ئه‌و كاتی كۆمه‌ڵه‌‌و‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك دیاریكراوی ناو‬ ‫كۆمیته‌ی مه‌ركه‌زی كاریگه‌رییان هه‌بووه‌‌و‬ ‫له‌و كه‌سانه‌ بوون كه‌ پێكهێنانی حیزبی‬ ‫كۆمۆنیستدا كاریگه‌ری راسته‌وخۆیان‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬وه‌ك كاك برایمی عه‌لیزاده‌‪ ،‬كاك‬ ‫عه‌بدواڵ موهته‌دی‌و كاك شوعه‌یبی زه‌كه‌ریایی‬ ‫كه‌ هیچ كات ناتوانن ده‌ورو نه‌قشی خۆیان‬ ‫له‌وباره‌وه‌ كه‌م بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان‬ ‫له‌هه‌موو كه‌س زیاتر ده‌وریان هه‌بووه‌ له‌‬ ‫په‌یوه‌ستبوونی (ئیتحادی موبارزان) به‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و به‌ حیزبی كۆمۆنیسته‌وه‌‪ ،‬خه‌ڵكی‬ ‫دیكه‌ش هه‌بوون‪ ،‬به‌اڵم زۆرترین كاریگه‌ریی‬ ‫ئه‌مان بوویانه‌‪.‬‬ ‫پێكهێنانی حیزبیش به‌ چه‌ندین ئیستدالل‬ ‫بوو كه‌ له‌وانه‌ ئێمه‌ ده‌بێت په‌یوه‌ست بین‬ ‫به‌ بزوتنه‌وه‌ی سه‌راسه‌ری‌و ده‌بێت له‌چینی‬ ‫كرێكاری ئێران نزیك بین‪ ،‬ئه‌مانه‌ش هه‌موو‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌و شتانه‌یه‌ كه‌پێشتر وتم‬ ‫كاك فواد بڕوای پێ بوو‪ ،‬چونكه‌ یه‌كه‌م‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌م جه‌ره‌یانه‌ جه‌ره‌یانێك نه‌بوو كه‌‬ ‫نفوزی كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌بێت‌و كاك فواد ئه‌مه‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌‪ ،‬دیاره‌ ئه‌گه‌ر كاك فواد بمایه‌‬ ‫دڵنیام یه‌كێك له‌ موخالیفانی پێكهێنانی‬ ‫حیزب بوو‪ ،‬به‌ هۆی ئه‌و بۆچوونانه‌ كه‌‬ ‫له‌جه‌معیه‌تی مه‌هاباددا ساڵی ‪ 58‬باسی‬ ‫لێوه‌كردوه‌‪.‬‬ ‫جا بۆچوونیان بۆگۆڕا‌و بۆ حیزبی‬ ‫كۆمۆنیستی كرێكاری دروست بوو؟‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ چه‌ندین هۆكار‌و كێشه‌ كه‌‬ ‫بۆ كۆمه‌ڵه‌ هاته‌پێشێ‪ ،‬له‌وانه‌ رژیم شار‌و‬ ‫دیهات‌و ناوچه‌ ئازاده‌كان ده‌گرێته‌وه‌‌و هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ له‌ناوخاكی عێراق نیشته‌جێ‬ ‫ده‌بن‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ شه‌ڕی ئێران‌و عێراق‌و‬ ‫مه‌حدودیه‌تی نیزامی بۆ كۆمه‌ڵه‌ كه‌ تا‬ ‫ده‌هات ئه‌م مه‌حدودیه‌ته‌ زیاتر ده‌بوو‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شداحیزبی كۆمۆنیست هیچ ئاسۆ‌و‬ ‫دورنمایه‌ك نابینێت‪ ،‬به‌دوای ئه‌وه‌ رابه‌رانی‬ ‫ئه‌وكاتی حیزبی كۆمۆنیست‌و له‌سه‌رو‬ ‫هه‌موویانه‌وه‌ مه‌نسوری حیكمه‌ت دێت‬ ‫ئه‌مه‌ داده‌ڕێژێت‌و هه‌رچی كاسه‌‌و گۆزه‌یه‌‬ ‫به‌سه‌ر كۆمه‌ڵه‌ی ده‌شكێنێت‌و ده‌ڵێت بۆیه‌‬ ‫ئه‌م حیزبه‌ نابێته‌ جه‌ماوه‌ریی‪ ،‬بۆیه‌ نابێته‌‬ ‫كرێكاریی‪ ،‬چونكه‌ ناسیۆنالیزمی ناو كۆمه‌ڵه‌‬ ‫ناهێڵێت‪ ،‬ئه‌م قسانه‌ هه‌مووی به‌ كاسێت‌و‬ ‫به‌ڵگه‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬لێره‌دا رونكرده‌وه‌یه‌كم‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬من بۆ خۆم یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ بووم‬ ‫كه‌ به‌شداری سیمیناری موقه‌ده‌ماتی بۆ‬ ‫ته‌داره‌كی كۆنگره‌ له‌ساڵی ‪1360‬م كرد كه‌‬ ‫له‌ئاجیكه‌ند گیرا‪ ،‬له‌وێدا مه‌نسوری حیكمه‌ت‬ ‫له‌وته‌یه‌كدا ده‌ڵێت‪ :‬نابێت باسی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫كۆمۆنیستی ئێران بكه‌ی‪ ،‬به‌اڵم باسی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ نه‌كه‌ی‪ .‬من ده‌پرسم سازمانێك كه‌‬ ‫له‌ساڵی ‪ 60‬ئه‌وه‌نده‌ كۆمۆنیسته‌‪ ،‬ئایا له‌م‬ ‫چه‌ند ساڵه‌دا كۆمۆنیستییه‌كه‌ی ئه‌وه‌نده‌‬ ‫كه‌مڕه‌نگ بووبێته‌وه‌ به‌تایبه‌ت به‌به‌راورد‬ ‫به‌ كۆمۆنیستانه‌ی كه‌ هاتوونه‌ته‌ ناو ئێمه‌‌و‬ ‫خۆیان به‌ كۆمۆنیست ناب‌و ئۆرتۆدۆكس‬ ‫ده‌زانن كه‌ ئێستا رێگریی ده‌كات‬ ‫له‌جه‌ماوه‌ری بوونی حیزب؟ بارودۆخی ئه‌و‬ ‫كاته‌ ئه‌وه‌ی ئاسان كردبوو كه‌ ئه‌و مارك‌و‬ ‫به‌رچه‌سپانه‌ له‌ كۆمه‌ڵه‌ بنرێت‪ ،‬ده‌نا ئه‌گه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ ناسیۆنالیستی تیابووه‌ هه‌ر ئه‌و‬

‫‪7‬‬

‫من بۆخۆم ئه‌گه‌ر به‌یانی بێت‌و به‌رگری ل ‌ه موسه‌وی‌و كه‌ڕوبی‬ ‫بكه‌م پێم عه‌یب ‌ه دوای بڵێم كۆمه‌ڵه‌ هه‌زاران شه‌هیدی داوه‌و‬ ‫ئه‌وان ‌ه بكه‌م به‌میداڵیاو بیده‌م له‌سه‌رشانم‪،‬‬ ‫واته‌ سه‌ره‌تا ئه‌و میداڵیانه‌ له‌خۆم ده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫با ئه‌و خه‌ڵك ‌ه بزانن ئه‌و میداڵیان ‌ه هی من نیه‬ ‫كاته‌ش تیابووه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌م هێرشانه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا‬ ‫به‌شێك له‌ ته‌شكیالتی ئێمه‌ به‌جێگه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی بێته‌ شه‌ڕی سیاسی له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫بۆچوونه‌‪ ،‬ده‌ست ئه‌داته‌ هه‌ندێ شه‌ڕی‬ ‫ته‌شكیالتی‌و ئه‌ویش ئه‌مجار به‌ تۆپی‬ ‫پڕه‌وه‌‌و به‌هۆی ئه‌وه‌ی سه‌روگه‌ردنێك له‌باری‬ ‫سیاسی له‌وانیتر له‌سه‌ره‌وه‌بوو‪ ،‬به‌ جۆرێك‬ ‫كه‌ زۆربه‌ی شته‌كانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی ناو‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و حیزبی كۆمۆنیست كار‌و ئه‌ده‌بیاتی‬ ‫ئه‌وبوو‪ ،‬دێت جه‌ماعه‌تێك له‌پشتی سه‌ری‬ ‫خۆی به‌سیج ده‌كات‌و بیانووه‌كانیان تیۆریزه‌‬ ‫ده‌كات‌و به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ ده‌ڕۆن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ به‌ هۆی ته‌واوبوونی شه‌ڕی‬ ‫عێراق‌و ئێران‌و بوونی مه‌حدودیه‌تێكی زۆر‪،‬‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی ماندوو و بریندار‌و په‌كه‌وته‌‪،‬‬ ‫كه‌ ئه‌مانه‌ ده‌بنه‌ هۆی زۆرینه‌ی ته‌شكیالت‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا ببات‌و له‌ده‌ره‌وه‌ حیزبی‬ ‫كۆمۆنیزمی كرێكاری خۆی داده‌مه‌زرێنێت‪.‬‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ش هه‌ر درێژه‌ به‌و سیاسه‌تانه‌ ده‌دات‬ ‫كه‌ له‌كۆنگره‌ی دوو ده‌یگوت كه‌ كه‌س له‌ ئه‌و‬ ‫تێناگات له‌ده‌ره‌وه‌ش له‌حیزبه‌كه‌ی خۆی هه‌ر‬ ‫ئه‌م شتانه‌روویدایه‌وه‌‌و حیزبه‌كه‌شی نه‌بوو‬ ‫به‌كرێكاری‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌م جۆره‌ زێهنیگه‌راییانه‌‬ ‫ناتوانێت له‌هیچ كۆمه‌ڵگایه‌كدا ئه‌نجامی‬ ‫باش‌و سه‌ركه‌وتووی هه‌بێت‌و ئه‌وه‌بوو كه‌‬ ‫دیمان هه‌رساڵه‌وه‌ «روخانی رژیمی»‬ ‫وه‌ك هیوایه‌ك ده‌رخواردی ته‌شكیالته‌كه‌ی‬ ‫خۆی ده‌دا تا رایانبگرێت‪ ،‬تا وای لێدێت‬ ‫له‌سه‌رده‌می خۆیدا ژماره‌یه‌ك له‌ كادره‌‬ ‫سه‌ره‌كییه‌كانی لێ جیاده‌بنه‌وه‌‌و دوای‬ ‫مردنیشی بوون به‌چه‌ندین شه‌قه‌‌و شوعبه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێستا هین وایان هه‌یه‌ كه‌ من پێموایه‌ هیچ‬ ‫كۆمۆنیستێك ئه‌وه‌نده‌ به‌ ماركس موته‌عه‌سب‬ ‫نییه‌ ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌و ره‌فیقانه‌ی قه‌دیمی‬ ‫ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ موته‌عه‌سبن كه‌كه‌سێك‬ ‫ره‌خنه‌یه‌كیان لێ بگرێت‪ .‬به‌گشتی من‬ ‫پێموایه‌ سیاسه‌تی كۆمۆنیزمی كرێكاری‬ ‫سیاسه‌تێكه‌ كه‌ رێگه‌ی به‌ ناكجائاباد‬ ‫چوو و تیۆریه‌كانی له‌سه‌ر زه‌وی مانه‌وه‌‌و‬ ‫ناشتوانێت له‌هیچ كۆمه‌ڵگایه‌كدا گۆڕانكاری‬ ‫دروستبكات‪.‬‬ ‫زۆر سیاسه‌تی چه‌وتی دیكه‌یان هه‌بوو‬ ‫له‌وانه‌ شه‌ڕفرۆشتن‌و جێنودان به‌ ئێمه‌وه‌‌و‬ ‫بیگره‌ تا كه‌سه‌كانی خۆیان كه‌ لێیان‬ ‫جیابوونه‌وه‌‪ .‬نمونه‌ی ئه‌مه‌ كاتی خۆی كه‌‬ ‫بوون به‌ دوو باڵه‌وه‌ یه‌كێك له‌ ئه‌ندامانی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی الیه‌نێكیان به‌ به‌رامبه‌ركه‌ی له‌‬ ‫باڵه‌كه‌ی دیكه‌ ده‌ڵێت كه‌ ئه‌و كاتی خۆی‬

‫من پێموای ‌ه‬ ‫له‌داهاتودا حیزبی‬ ‫دیموكرات نابێت‬ ‫وه‌ك پێشوو بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری كێش ‌ه‬ ‫سیاسییه‌كان ده‌ست‬ ‫بۆ چه‌ك به‌رێت‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫من پێموای ‌ه ده‌ستی‬ ‫دایه‌ چه‌ك‬

‫فه‌قێ بووه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی ماوه‌ی ئه‌م ‪20‬‬ ‫ساڵه‌ نه‌یزانیوه‌ كه‌ هاوڕێكه‌ی فه‌قێ بووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جیا له‌ شانتاژ هیچی دیكه‌ نیه‌‪ ،‬ده‌نا‬ ‫با ئه‌و فه‌قێش بووبێت ئه‌وا ئێستا وازی‬ ‫له‌ ئیسالم هێناوه‌‌و هاتووه‌ بۆ الی تۆی‬ ‫كۆمۆنیست كه‌ بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ ده‌كه‌یت‬ ‫كه‌ هه‌موو جیهان ده‌گۆڕیت‪ ،‬ئه‌مه‌ قسه‌ی‬ ‫دوو كادری خواره‌ویان نییه‌‪ ،‬قسه‌ی دوو‬ ‫سه‌ركردایه‌تییانه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كتری ده‌یكه‌ن‪.‬‬ ‫بۆیه‌ پێموایه‌ كه‌سێك ئه‌وه‌ سیاسه‌تی بێت‬ ‫قه‌ت ناتوانێت هه‌نگاوێك به‌ره‌وپێشه‌وه‌‬ ‫بچێت‪ .‬من پێموایه‌ ئه‌و سیاسه‌تانه‌ی‬ ‫كۆمۆنیزمی كرێكاری نه‌یتوانیوه‌ تا ئێستا‬ ‫ته‌نانه‌ت وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ی خۆیشیان بووبێت‌و‬ ‫هیچ ئه‌نجامێكی بووبێت‪ .‬كۆمۆنیزمی‬ ‫كرێكاری له‌ ساڵی ‪65‬ه‌وه‌ كه‌ له‌حیزبی‬ ‫كۆمۆنیستی ئێران له‌دایك ده‌بێت تاكوو‬ ‫ئێستا نه‌تیجه‌كه‌ ته‌نها ئه‌و ئینشعاباتانه‌‬ ‫بووه‌‌و نه‌یانتوانیوه‌ سێ كه‌س پێكه‌وه‌‬ ‫موته‌شكه‌ل بكه‌ن‪ ،‬سیاسه‌ت هه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌ دروشم به‌رزكه‌یته‌وه‌‌و ناوی خۆیشت‬ ‫بنێی سیاسی‌و كارو چاالكییه‌كانیشت هیچ‬ ‫ئه‌نجامێكی نه‌بێت‪.‬‬ ‫دژایه‌تی له‌گه‌ڵ كۆمۆنیزمی كرێكاری‬ ‫ده‌ركرانی به‌دواوه‌ بوو‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه‌ له‌و كاتانه‌دا ئایا‬ ‫كه‌سانێك بوون كه‌ دژایه‌تی دامه‌زراندنی‬ ‫حیزبی كۆمۆنیست بن یان به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ سیاسه‌ته‌كانی كۆمۆنیزمی كرێكاری‬ ‫بوه‌ستنه‌وه‌‪ ،‬كاك جه‌عفه‌ر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫له‌په‌یوه‌ند له‌گه‌ڵ حیزبی كۆمۆنیستدا‬ ‫كه‌سانێك بوون‪ ،‬به‌اڵم به‌ هۆی فه‌زا‌و كه‌شێك‬ ‫كه‌ ئه‌و كات له‌ ته‌شكیالتدا دروستیان كردبوو‬ ‫نه‌یانده‌توانی ئه‌و دژایه‌تییه‌ بكه‌ن‪ ،‬من‬ ‫پێموایه‌ له‌ پێكهێنانی حیزبی كۆمۆنیستی‬ ‫ئێران كه‌سانێك له‌كادره‌كانی كۆمه‌ڵه‌ بوون‪،‬‬ ‫دیاره‌ به‌قه‌د په‌نجه‌كان ده‌ست‪ ،‬كه‌ كه‌سانی‬ ‫باشبوون‌و كاریگه‌رییان هه‌بوو له‌پراكتیكی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌دا‪ ،‬به‌اڵم به‌هه‌ر هه‌ر هۆكارێك‬ ‫كه‌ بوو له‌و سه‌رده‌مه‌دا فه‌زاكه‌ وابوو كه‌‬ ‫نه‌یانتوانی نه‌ قسه‌بكه‌ن‌و نه‌ نوسراوه‌ بده‌ن‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌ زه‌مانی بۆچوونی كۆمۆنیزمی‬ ‫كرێكاری كه‌ دێته‌ پێشه‌وه‌ به‌ تایبه‌ت‬ ‫له‌ساڵی ‪ ،67‬به‌بڕوای من چه‌ندین كادر‬ ‫بوون كه‌ قسه‌یان كرد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانیش‬ ‫ده‌ركران‪ .‬من خۆم یه‌كێك له‌وانه‌ بووم‬ ‫له‌گه‌ڵ ‪ 8‬هاوڕێ دیكه‌دا كه‌ هه‌موویان‬ ‫كادری ناسراوی كۆمه‌ڵه‌بوون‪ ،‬نامیلكه‌یه‌كی‬ ‫‪ 20‬الپه‌ڕه‌ییمان نوسی‪ ،‬به‌اڵم دواتر به‌‬ ‫ده‌ستوری ده‌فته‌ری سیاسی له‌ ته‌شكیالتی‬ ‫حیزبی كۆمۆنیست ده‌ركراین‪ ،‬ئه‌وه‌ فه‌زایه‌ك‬ ‫بوو كه‌خولقاندبویان‪ ،‬دواتر باقیه‌كه‌شیان‬ ‫بێ ده‌نگكردن‪ .‬ئه‌وه‌ش به‌و مانایه‌ بوو كه‌‬ ‫مه‌ودایان به‌ هیچ نه‌یار‌و موخالیفێك نه‌ده‌دا‬ ‫كه‌ قسه‌ بكات‪.‬‬ ‫«ئینسانی سیاسی‬ ‫ئه‌بێت ئه‌خالقی هه‌بێت»‬ ‫سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه‌ ئه‌گه‌ر حیزبی‬ ‫كۆمۆنیست پێكنهاتایه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ ئێستا چۆن‬ ‫ده‌بوو؟ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫من ناتوانم بڵێم حیزبی كۆمۆنیست نه‌بوایه‌‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ ئاوای ده‌كرد یان باشتر ده‌بوو‪،‬‬ ‫من پێموایه‌ به‌و سیاسه‌تانه‌ی كه‌ بووی‌و‬ ‫به‌و وه‌زعیه‌ته‌ی كه‌ ئێستا هه‌یانه‌‪ ،‬دیار‬ ‫بوو كۆمه‌ڵه‌ عاقیبه‌تێكی باشی نه‌ده‌بوو‪.‬‬ ‫من نامه‌وێت خۆڵ بكه‌مه‌ چاوی هیچ‬ ‫كه‌سێكه‌وه‌‪ ،‬من پێموایه‌ ئه‌و سیاسه‌ته‌كانی‬ ‫رابه‌رانی كۆمه‌ڵه‌ بوویان كۆمه‌ڵه‌ دوچاری‬ ‫ئه‌م وه‌زعیه‌ته‌ ده‌كرد‪ ،‬هه‌ر وه‌ك پێشتر وتم‬ ‫به‌دوای كاك فواد سیاسه‌ت گۆڕا‪ ،‬پراكتیك‬ ‫گۆڕا‪ ،‬بۆیه‌ ناتوانین ئه‌م وه‌زعیه‌ته‌ی‬

‫ئێستا هه‌موو بنێین به‌سه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ هاتن‌و په‌یوه‌ستبوون به‌ حیزبی‬ ‫كۆمۆنیست‌و ئاسه‌واره‌كه‌ی به‌سه‌ر مه‌نسوری‬ ‫حیكمه‌ت یان كه‌سانی دیكه‌دا بشكێنینه‌وه‌‪،‬‬ ‫من پێموایه‌ چه‌نده‌ مه‌نسوری حیكمه‌ت‬ ‫كاریگه‌ری نگه‌تیڤیان هه‌بوو له‌سه‌ر به‌ره‌ی‬ ‫چه‌پ له‌كوردستاندا‪ ،‬به‌ هه‌مان ئه‌ندازه‌‬ ‫رابه‌رانی كۆمه‌ڵه‌ش له‌و سه‌رده‌مه‌دا‬ ‫كاریگه‌ریی خراپیان هه‌بوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ شتێكی‬ ‫حاشا هه‌ڵنه‌گره‌‪ .‬من پێموایه‌ هه‌ر كه‌سێ‬ ‫وه‌ك تاك‪ ،‬وه‌ك حیزب‌و وه‌ك جه‌ریان‬ ‫نه‌یه‌ت نه‌قد‌و تاوتووێی خۆی نه‌كات‪ ،‬توشی‬ ‫سه‌رلێشێواوی ده‌بێت نه‌ك هیچ تر‪ ،‬چونكه‌‬ ‫نه‌هاتن رخنه‌یه‌كی قوڵ‌و خوێندنه‌وه‌یه‌كی‬ ‫دووباره‌ بكه‌نه‌وه‌ بۆ ئه‌و رووداوانه‌ی‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌م سێ ده‌یه‌ی رابردودا به‌سه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و چه‌پ له‌كوردستاندا هاتووه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ركه‌سێك بۆ مه‌به‌سته‌كانی خۆی‪ ،‬خۆی به‌‬ ‫الیه‌نگر‌و خاوه‌نی ئه‌و رادیكالیزمه‌ی پێشوو‬ ‫ده‌زانێت‌و ئه‌وه‌ دیكه‌ش پێیوایه‌ كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫له‌و وه‌زعیه‌ته‌ ش ‌هق‌و شڕه‌ هێناوه‌ته‌ ده‌رێ‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ واقعیه‌تی نییه‌‪ .‬تۆ ئێستا سه‌یری‬ ‫سیاسه‌ته‌كان بكه‌‪ ،‬ئایا ئه‌وه‌ سیاسه‌ته‌‬ ‫ده‌یگێڕن‪ ،‬كه‌ به‌ ناوی كۆمه‌ڵه‌و دیفاع بكه‌ن‬ ‫له‌ كه‌ڕوبی‌و موسه‌وی؟ كێ باوه‌ڕده‌كات كه‌‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك كه‌سانی سوسیالیست ئه‌وه‌نده‌‬ ‫دابه‌زیبێتین كه‌ واقعیاتی كۆمه‌ڵگاكه‌مان‬ ‫نه‌زانین‪ ،‬واقعیاتی كۆمه‌ڵگا چیه‌؟ ئایا ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌گه‌ڵ جه‌نایه‌تكارانێك كه‌ ئێستا كه‌یفی‬ ‫خۆیانه‌ دژی ده‌وڵه‌تن‪ ،‬پشتیوانی بكه‌یت؟‬ ‫من لێره‌دا په‌رانتزێك بكه‌مه‌وه‌ قسه‌كه‌ی من‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌ بزوتنه‌وه‌یه‌ك له‌ئێراندا هه‌یه‌‬ ‫ئێمه‌ دووربین لێی‪ ،‬نا‪ ،‬من پێموابێ ئه‌و‬ ‫بزوتنه‌وانه‌ مافی حاشا هه‌ڵنه‌گری ته‌واوی‬ ‫خه‌ڵكی ئێرانن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئێمه‌ خۆمان‬ ‫ببه‌ستینه‌وه‌ به‌ جه‌ره‌یانێك كه‌ به‌شێك له‌‬ ‫ره‌به‌رییه‌كه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ن كه‌ ساڵیانێك‬ ‫جه‌نایه‌تیان كردوه‌‌و ده‌ستیان له‌ كوشتاری‬ ‫خه‌ڵكی كورددا هه‌بووه‌‪ ،‬به‌ بڕوای من ئه‌مه‌‬ ‫ناكرێت ببێته‌ سیاسه‌تی راست‌و دروست‬ ‫له‌م سه‌رده‌مه‌دا‪ .‬بۆیه‌ پێموایه‌ پێداچوونه‌وه‌‬ ‫به‌ كارو سیاسته‌كاندا زه‌رورییه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئینسانی سیاسی ئه‌بێت ئه‌خالقی هه‌بێت‪،‬‬ ‫سیاسه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌خالقی لێبسه‌نرێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ نابێت هیچ كه‌س بیكات‪.‬‬ ‫من بۆخۆم ئه‌گه‌ر به‌یانی بێت‌و به‌رگری له‌‬ ‫موسه‌وی‌و كه‌ڕوبی بكه‌م پێم عه‌یبه‌ دوای‬ ‫بڵێم كۆمه‌ڵه‌ هه‌زاران شه‌هیدی داوه‌و ئه‌وانه‌‬ ‫بكه‌م به‌میداڵیا بیده‌م له‌سه‌رشانم‪ .‬واته‌‬ ‫سه‌ره‌تا ئه‌و میداڵیانه‌ له‌خۆم ده‌كه‌مه‌وه‌ با‬ ‫ئه‌و خه‌ڵكه‌ بزانن ئه‌و میداڵیانه‌ هی من نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو هی ئه‌و كه‌سانه‌یه‌ كه‌ رێبازێكیان‬ ‫بووه‌ بۆ خه‌ڵكی ئازادیخوازی كورد‪ ،‬بۆ‬ ‫ژنانی ئازادیخواز‌و ئینسانی زه‌حمه‌تكێش‌و‬ ‫كرێكار‪ ،‬ئه‌مه‌ ئامانجی ئێمه‌یه‌ كه‌ ئازادی‬ ‫بێنین‪ ،‬مافی نه‌ته‌وه‌یی بۆ خه‌ڵكی كورد‬ ‫بێنین‪ ،‬مافی نان‌و ژیان‌و گوزه‌ران بۆ خه‌ڵكی‬ ‫كورد بێنین‪ .‬ئێمه‌ نه‌هاتین بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫خۆمان‌و حیزبه‌كه‌مان له‌ ده‌سه‌اڵتێكدا‬ ‫به‌شداربین كه‌ دوو كه‌سمان ببین به‌‬ ‫شاره‌دار‌و ئوستاندارو ره‌ئیس پاسگا‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌مان كرد خه‌ڵك ژیانیان باشتر بێت‪،‬‬ ‫ده‌نا ئه‌وه‌ ئاسانبوو‪ ،‬هه‌ركه‌سێ له‌ئێمه‌‬ ‫ده‌یتوانی له‌شار نه‌یه‌ته‌ ده‌رێ‌و دژایه‌تی‬ ‫رژیمیش نه‌كات‌و ژیانی خۆی بكات‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ ئامانجێكی دیكه‌مان بوو‪ ،‬كه‌ ئێستا‬ ‫بێین له‌بارودۆخێكیدا‪ ،‬یان گوشارمان بۆ‬ ‫هاتبێت‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن الواز بووبێت‪ ،‬بین ئه‌و‬ ‫كارانه‌ بكه‌ین‪ .‬ئه‌مه‌ یه‌كڕیزی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫ئێرانیش تێكده‌دات‪ ،‬چونكه‌ ئه‌گه‌ر سبه‌ینێ‬ ‫بمانه‌وێت یه‌كڕیزییه‌ك له‌ناو ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫ئێران بێت‪ ،‬من باوه‌ڕه‌م به‌هیچ باڵێكی‬ ‫رژیم نیه‌‌و سبه‌ینێ له‌گه‌ڵ الیه‌نێكدا نزیك‬

‫ده‌بمه‌وه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ كه‌سانێك كه‌ سه‌رانی‬ ‫رژیم بوون له‌ ژێر هه‌ر ناوێكدا نزیك ببمه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌تاكه‌ی دوژمن سیاسه‌تمان له‌گه‌ڵدا بكات‌و‬ ‫ئێم ‌ه نه‌زانین سیاسه‌تی له‌گه‌ڵدا بكه‌ین‪ .‬با‬ ‫یه‌ك نمونه‌ بێنمه‌وه‌‪ ،‬كاتی خۆی مێهدی‬ ‫بازرگان له‌ ئێران بوو به‌ سه‌رۆكی وه‌زیران‪،‬‬ ‫له‌م دواییانه‌دا موحسینی ره‌زایی كه‌ ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌ فه‌رمانده‌ی سوپا پاسداران بوو له‌‬ ‫سایتێكیدا باسی له‌وه‌كردبوو كه‌ خومه‌ینی‬ ‫پێیوتووه‌ كه‌ نابێت ئه‌وه‌نده‌ له‌ بازرگان‬ ‫هه‌ڵه‌بن‪ ،‬چونكه‌ ئه‌وان ده‌یانه‌وێت به‌وه‌‬ ‫كاڵو له‌سه‌ر ئه‌مریكا بكه‌ن‌و ئه‌مریكا نه‌زانێت‬ ‫چ جۆره‌ رژیمێك له‌ ئێران داده‌مه‌زرێنن‪.‬‬ ‫ئێمه‌ له‌هیچ ئه‌زمونێك ده‌رس وه‌رناگرین‪،‬‬ ‫موسه‌وی چۆن دێت له‌گه‌ڵ تۆی ده‌كات‪،‬‬ ‫تۆ كه‌سێكی پێشینه‌یه‌كت هه‌یه‌‌و ئه‌ویش‬ ‫ئه‌وه‌ده‌زانێت‪ ،‬نه‌ك له‌گه‌ڵ تۆشدا له‌گه‌ڵ‬ ‫حیزبی دیموكراتیش نایكات كه‌ كاتی خۆی‬ ‫حیزبی دیموكرات زۆری هه‌وڵدا له‌گه‌ڵیدا‬ ‫بكات‌و ئه‌و نه‌یده‌ویست‪ ،‬ئێستا چۆنه‌ كه‌‬ ‫تۆ ئۆپۆزسیۆنێكی الوازتریشی‌و له‌ناوه‌وه‌‬ ‫كه‌سێكی وات له‌گه‌ڵدا نیه‌‪ .‬ئیدی ده‌بێت‬ ‫بزانین هۆكاری چیه‌‪ ،‬خۆ من له‌پێگه‌ی‬ ‫ساڵی ‪60‬دا نیم‪ ،‬ئه‌مه‌ سیاسه‌ته‌ كه‌ده‌توانێت‬ ‫خه‌ڵكێكی زیاتر له‌ده‌وری هه‌ر بۆچوونێك‌و‬ ‫حیزبێك كۆبكاته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی سیاسه‌تی‬ ‫رادیكاڵ‌و سیاسه‌تێكی ئازدایخوازانه‌‬ ‫ده‌توانێت بیباته‌وه‌ نه‌ك ئه‌و سیاسه‌ته‌ی كه‌‬ ‫بزانین موحسینی سازگارا له‌ده‌ره‌وه‌ ده‌ڵی‬ ‫چی‪ ،‬كه‌روبی‌و موسه‌وی‌و خاته‌می چی‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬خه‌ڵك ئه‌و سیاسه‌ته‌ی ناوێت كه‌‬ ‫په‌نا بۆ سه‌ركرده‌كانی پێشووی رژیم بهێنین‪.‬‬ ‫چونكه‌ مه‌عنای نییه‌ تو داوای روخانی‬ ‫رژیم بكه‌یت‌و ده‌ست له‌ناده‌ستی الیه‌نێك‬ ‫بكه‌یت كه‌ قانونی ئه‌ساسییه‌كه‌ی قبوڵه‌‪،‬‬ ‫تو بۆیه‌ خوازیاری روخانی ئه‌و رژیمه‌ی‬ ‫چونكه‌ قانونی ئه‌ساسییه‌كه‌یت قبوڵ نییه‌‌و‬ ‫رژیم له‌سه‌ر ئه‌و قانونی ئه‌ساسییه‌ دروست‬ ‫كراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێموایه‌ ئه‌و جۆره‌ سیاسه‌تانه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌ی كاتی كه‌سانێكت له‌ده‌ور‬ ‫كۆبكاته‌وه‌‪ ،‬له‌ درێژماوه‌دا وه‌ك بڵقی سه‌ر‬ ‫ئه‌وا له‌ناو ده‌چێت‪.‬‬ ‫من ئه‌گه‌ر وه‌ك حیزبێك سیاسه‌تێك‬ ‫ده‌گرمه‌پێش‌و پاش ده‌ساڵ ده‌بینم كه‌‬ ‫هیچ سیاسه‌ته‌كانم نه‌چووه‌ته‌ پێشێ‪،‬‬ ‫حیزبه‌كه‌شم چه‌ند پارچه‌ بووه‌‪ ،‬من بم‬ ‫دیم لێكدانه‌وه‌ی بۆ ده‌كه‌م كه‌ ئایا ئه‌و‬ ‫سیاسه‌تانم چه‌نده‌ له‌گه‌ڵ راستییه‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵگادا هاتووه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌مه‌ ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫كه‌ سیاسه‌ته‌كانی من له‌گه‌ڵ واقعیه‌ته‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵگای كوردستاندا ناته‌بایی بووه‌‌و‬ ‫ده‌بێـت به‌ئاشكرا دان به‌و هه‌ڵه‌دا بنێم‌و‬ ‫دڵنیام خه‌ڵكیش لێم وه‌رده‌گرن‪ .‬بۆیه‌‬ ‫پێداچوونه‌وه‌ كارو سیاسه‌ته‌كان بۆ هه‌موو‬ ‫الیه‌نه‌كان به‌ په‌یویست ده‌زانم‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ ئینشعابه‌كانیش من هه‌موو‬ ‫جیابوونه‌وه‌كان به‌وه‌ نازانم له‌سه‌ر پله‌‌و‬ ‫پایه‌بێت‪ ،‬دیاره‌ هه‌ندێ جیاوازی بۆچوون‬ ‫هه‌یه‌ له‌ژێر كاریگه‌ری جیهانی ئه‌مرۆ‌و‬ ‫له‌ژێركاریگه‌ری ئه‌و بارودۆخه‌ی كه‌‬ ‫له‌كۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌‪ .‬هی وا هه‌یه‌ چه‌پ بووه‌‬ ‫ئێستا پێیوایه‌ چه‌پ باوی نه‌ماوه‌‌و بڕێك‬ ‫راستبوون به‌ قازانج ده‌زانێت‪ ،‬ئه‌مه‌ شتێكی‬ ‫ئاساییه‌‪ ،‬به‌اڵم گۆڕانكاری فیكر‌و بۆچوون‬ ‫نه‌ك ئه‌وه‌نده‌ی كه‌ تۆی چه‌پ له‌ئێستادا‬ ‫له‌هه‌موو حیزبه‌ راسته‌كان راستتر بیت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ناكرێت‪ .‬بۆنمونه‌ حیزبی دیموكرات‬ ‫بێت خۆی بكات به‌ چه‌پ له‌منێك كه‌‬ ‫خۆم به‌كۆمه‌ڵه‌ ده‌زانم چه‌پتر بێت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫نه‌ كۆمه‌ڵگا باوه‌ڕی پێده‌كات‌و نه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫واقعیه‌تیشدا ده‌گونجێت‪ .‬بۆ كۆمه‌ڵه‌ش‬ ‫هه‌مان شته‌‪.‬‬

‫‪..‬بۆ ل ‪٨‬‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫جه‌عفه‌ری ئەمینزادە‪ :‬ده‌بێت به‌ده‌نه‌ی ئه‌و حیزبانه‌ گوشاربخه‌نه‌سه‌ر ســــــــ‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنییه‌وه‌‬ ‫تا ئه‌مڕۆ به‌ چه‌ندین قۆناغی جیاجیادا‬ ‫تێپه‌ڕیوه‌‌و ئه‌مرۆش گه‌یشتۆته‌ قۆناغێك كه‌‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ به‌دڵی الیه‌نگران‌و بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و جه‌ماوه‌ری خه‌ڵكی كورستان نییه‌‪.‬‬ ‫هۆی دروستبونی ئه‌م دۆخه‌ی ئێستای‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ بۆ چه‌ندین هۆكاری جۆراوجۆر‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬ئێستاش به‌نزیكبوونه‌وه‌ له‌‬ ‫رۆژی ‪26‬ی رێبه‌ندان‪ ،‬رۆژی كۆمه‌ڵه‌‪،‬‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گه‌ڵ به‌ڕێز جه‌عفه‌ری‬ ‫ئه‌مینزاده‌‪ ،‬ناسراو بە جەعفەرە سوور‪،‬‬ ‫ئه‌ندامی ره‌وتی سوسیالیستی كۆمه‌ڵه‌‪ ،‬به‌‬ ‫پێی توانا هه‌ندێك له‌و هۆكار‌و به‌ربه‌ستانه‌‬ ‫ده‌خه‌ینه‌ به‌رباس‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬عەتا ناسرسەقزی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ وه‌ك حیزبی جه‌ماوه‌ریی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌و بارودۆخه‌ی كه‌ كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫تێدا له‌دایك بوو و پێویستی‌و نیازه‌كانی‬ ‫ئه‌و كاتی كوردستان به‌ حیزبێكی چه‌پ‌و‬ ‫سوسیالیست‪ ،‬هه‌روه‌ها شوێن‌و پێگه‌ی‬ ‫مه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌وه‌یی له‌ سیاسه‌ته‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ وه‌ك حیزبێكی سوسیالیستی‬ ‫كرێكاران‪ ،‬جه‌عفه‌ری ئه‌مینزاده‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫له‌وسه‌رده‌مه‌دا‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‬ ‫دامه‌زراندنی‬ ‫پێویستییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی بوو‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ واڵتی ئێران‌و به‌تایبه‌تیش كوردستان‬ ‫ئه‌حزابێكی وای تیانه‌بوو كه‌ مۆدێرن بن‌و‬ ‫بتوانن ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ئێراندا پێكهاتبوو رێبه‌رایه‌تی بكه‌ن یان به‌‬ ‫جۆرێك كاریگه‌رییان هه‌بێت‪ .‬ئه‌حزابێك بوون‬ ‫كه‌ سه‌رده‌می خۆی توانیبویان له‌كوردستاندا‬ ‫نفوزیان بێت‪ ،‬حزیبی دیموكرات بوو كه‌‬ ‫سه‌رده‌می خۆی فه‌عالیه‌تی ده‌كرد‪ ،‬یه‌كێكی‬ ‫دیكه‌شیان حیزبی توده‌بوو كه‌ حیزبێكی‬ ‫سه‌راسه‌ری بوو‪.‬‬ ‫حیزبی توده‌ كه‌ زۆركه‌س وه‌زعیه‌ت‌و‬ ‫رێبازه‌كه‌ ده‌زانێت‪ ،‬كه‌ به‌دوای ساڵی ‪‌1332‬و‬ ‫به‌هۆی په‌یڕه‌وی كردنی له‌سیاسه‌ته‌كانی‬ ‫یه‌كێتی سۆڤیه‌ت (شۆره‌وی) متمانه‌ی‬ ‫خۆی له‌نێو خه‌ڵكی ئێران‌و كوردستانیش‬ ‫له‌ده‌ستدا‪ ،‬حیزبی توده‌ش له‌و سه‌رده‌مه‌دا‬ ‫نه‌یده‌توانی ئه‌و كاریگه‌رییه‌ی هه‌بێت چ‬ ‫له‌ كۆمه‌ڵگه‌ی ئێراندا‌و چ له‌كوردستاندا‪،‬‬ ‫به‌هۆی ئه‌و سیاسه‌تانه‌ی په‌یڕه‌ویان كردبوو‬ ‫زۆرینه‌ی خه‌ڵك لێیان دووره‌وه‌ كه‌وتبوون‪.‬‬ ‫به‌گشتی سیاسه‌تی ئه‌وان سیاسه‌تێك نه‌بوو‬ ‫له‌ پێناوی خۆشكردنی گوزه‌رانی خه‌ڵك‬ ‫یان دیموكراسیدا بێت بۆ ئێران‌و خه‌ڵكی‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌ڵكو سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫سۆڤیه‌ت هه‌رچی بووبێت ئه‌وه‌ سیاسه‌تی‬ ‫ئه‌وان بووه‌ كه‌ ئه‌مه‌ هۆكاری شكست‌و‬ ‫سه‌رنه‌كه‌وتنیان بوو‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ سه‌رده‌مێكیش پێگه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ریی‬ ‫باشیان له‌ كۆمه‌ڵگه‌ی ئێراندا هه‌بوو‪.‬‬ ‫حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێرانیش له‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا به‌ بڕوای من نه‌ پێكهاته‌كه‌ی‌و‬ ‫نه‌ ئه‌و به‌رنامه‌‌و پرۆگرامه‌ی كه‌ بووی‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر وه‌زعیه‌ت‌و دۆخی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی‬ ‫خه‌ڵك به‌گشتی‌و چینی تازه‌ پێگه‌یشتوی‬ ‫كرێكار به‌تایبه‌تیشی وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ نه‌بوو‪،‬‬ ‫نه‌شیده‌توانی سیاسه‌تی رادیكاڵ‌و چه‌پ‬ ‫له‌كوردستان په‌یڕه‌و بكات بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫كاریگه‌ریی هه‌بێت له‌سه‌ر خه‌بات خه‌ڵك دژی‬ ‫رژیمی ئیستبدادی‪ ،‬كه‌ بینیشمان حیزبی‬ ‫دیموكرات تا هاتنه‌وه‌یان له‌پاش شۆڕشی ‪57‬‬ ‫هیچ كاریگه‌رییه‌كیان له‌كوردستاندا نه‌بوو‪،‬‬ ‫ته‌نها ناویان مابووه‌وه‌‌و له‌ده‌ورانی پێش‬ ‫شۆڕش وه‌ك حیزب هیچ ئاسه‌وارو كاریگه‌ری‌و‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌یه‌كیان له‌ خه‌باتی دیموكراتیكی‬ ‫خه‌ڵكدا نه‌بوو‪ .‬ئه‌مه‌ش واقعیه‌تێكه‌‪ ،‬من‬ ‫له‌وسه‌رده‌مه‌دا كه‌ سه‌رده‌می راپه‌ڕین بوو‬ ‫زۆرێك له‌وشتانه‌م به‌چاودی‪ ،‬ئه‌وان وه‌ك‬ ‫حیزب ته‌نها ناویان مابوو ده‌نا له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫كوردستاندا هیچ كاریگه‌رییه‌كیان نه‌بوو‪.‬‬ ‫من ناچمه‌ ناو ورده‌كاریی شته‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌گشتی سیاسه‌ته‌كانی حیزبی دیموكرات له‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا هه‌ر ئه‌و سیاسه‌ته‌ بوو كه‌ له‌پاش‬ ‫ساڵی ‪ 57‬له‌كوردستان هه‌موو شاهیدی بوون‬ ‫كه‌ ئه‌وانه‌ش به‌ هۆی كاریگه‌رییه‌كانی حیزبی‬ ‫توده‌وه‌ ناپه‌یگیربوون‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌خه‌باتی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی خه‌ڵكی كورددا‪ .‬به‌بڕوای من‬ ‫ئه‌وان كه‌وتنه‌ دوای سیاسه‌ته‌ رادیكاڵه‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌وه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا ئه‌وانی‬ ‫به‌دوای خۆیدا راده‌كێشا كه‌ ره‌نگه‌ ئه‌وان‬ ‫به‌ كرده‌وه‌ دان به‌وه‌دا نه‌نێن‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵه‌یه‌ك كه‌ له‌ مه‌یدانی سیاسی‬

‫سیاسه‌تی رادیكاڵ‌و‬ ‫سیاسه‌تێكی‬ ‫ئازدایخوازانه‌ ده‌توانێت‬ ‫بیباته‌وه‌ نه‌ك ئه‌و‬ ‫سیاسه‌ته‌ی ك ‌ه بزانین‬ ‫موحسینی سازگارا‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ ده‌ڵی چی‪،‬‬ ‫كه‌روبی‌و موسه‌وی‌و‬ ‫خاته‌می چی ده‌كه‌ن‬ ‫ئه‌وه‌ سه‌رده‌مه‌ی كوردستانی ئێراندابوو‬ ‫سیاسه‌تگه‌لێكی رادیكاڵی گرتبووه‌ پێش‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ده‌ورونه‌قشی كۆمه‌ڵه‌ له‌شكاندنی‬ ‫ئه‌و ته‌وهومه‌ی كه‌ ئه‌حزابی دیكه‌ له‌ئێراندا‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌كۆماری ئیسالمی هه‌یانبوو‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ توانی ئه‌و ته‌وهوماته‌ بشكێنێت‌و به‌‬ ‫بڕوای من توانی حیزبی دیموكراتی بكێشێته‌‬ ‫ناو جه‌رگه‌ی خه‌باتی خۆڕاگری جه‌ماوه‌ریی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ كۆماری ئیسالمی‪.‬‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌ كۆمه‌ڵه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی ره‌وتی‬ ‫فیكری باوی جه‌ره‌یانه‌ سیاسییه‌كانی ئێران‌و‬ ‫كوردستان هاته‌ مه‌یدان‌و پێی گرت‪ .‬له‌و‬ ‫كاته‌دا بۆشاییه‌ك سیاسی له‌ ئێران به‌دی‬ ‫ده‌كرا كه‌ ئه‌وه‌ش بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ ژماره‌یه‌ك‬ ‫روناكبیری كورد كه‌ زۆربه‌یان له‌ زانكۆكانی‬ ‫ئێران ده‌یانخوێند بنه‌ما فكرییه‌كانیان‬ ‫له‌سه‌ر داكۆكیكردن له‌ چین‌و توێژه‌كانی‬ ‫خواره‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا دابنێن‌و له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫بنه‌ما فكرییانه‌ش كادیره‌كانیان له‌سه‌رده‌می‬ ‫پاشایه‌تیدا به‌نهێنی كاروچاالكییان كرد‌و‬ ‫له‌سه‌رده‌می راپه‌ڕێنیشدا ره‌نگدانه‌وه‌یمان‬ ‫دی‪.‬‬ ‫دواتر خه‌ڵكانێكی زۆر له‌ ئێران‌و كوردستان‬ ‫به‌ده‌وری ئه‌و سیاسه‌تانه‌ كۆبوونه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌وری ئه‌و شتانه‌ی كه‌ پاش راپه‌ڕین‬ ‫هاتن‌و له‌ قاڵبی چه‌ندین كاری دیموكراتیك‬ ‫وه‌ك جه‌معیه‌ته‌ دیموكراتیكه‌كان‪ ،‬جه‌معیه‌تی‬ ‫بێكاران‪ ،‬رێكخراوی ژنان‌و یه‌كێتی‌و‬ ‫له‌سه‌رجه‌م شاره‌كانی‬ ‫جوتیاران‌و‪....‬‬ ‫كوردستان خۆیان نیشاندا‌و كاریگه‌ریی‬ ‫له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان دانا‪ .‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫هه‌موو جۆره‌ سه‌مپاشیه‌ك كه‌ ئه‌حزابی‬ ‫وه‌ك توده‌‌و كه‌سانی دواكه‌وتوی ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌‌و جه‌ریانه‌ مه‌زهه‌بی‌و دواكه‌تووه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر كۆمه‌ڵه‌ ده‌یانكرد‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ توانی‬ ‫سه‌ركه‌وتوانه‌ بێته‌ده‌ر‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ كه‌ ئارمانێكی سوسیالیستی‬ ‫هه‌ڵگرتبوو ئه‌گه‌رچی زۆربه‌ی چاالكییه‌كانی‬ ‫له‌كوردستاندابوو‪ ،‬به‌اڵم بۆی گرنگ نه‌بوو كه‌‬ ‫سوسیالیزم له‌ یه‌ك شار پیاده‌بكات یان یه‌ك‬ ‫واڵت‌و یه‌ك ناوچه‌‪ ،‬مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه‌ كه‌سێك‬ ‫كه‌ ئارمانێكی سوسیالیستی هه‌بێت ناتوانێت‬

‫چوارچێوه‌یه‌كی فیكری ته‌نگ‌و ته‌سك‬ ‫بۆخۆی دابنێت‪ ،‬دیاره‌ هه‌ر حیزبێك به‌‬ ‫سه‌رنجدان به‌ بارودۆخی عه‌ینی‌و زێهنی ئه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی كه‌ تێیدایه‌ كاریگه‌رییه‌كانی له‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا زیاتر ده‌بێت‌و به‌مه‌ش ئاشكرایه‌‬ ‫كه‌ كۆمه‌ڵه‌ توانی زیاتر له‌ كوردستانی‬ ‫ئێراندا كاریگه‌ریی خۆی هه‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫پێموانیه‌ له‌سه‌ر ئێران داینه‌ناوه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ناسراوی‌و وه‌ك سیاسه‌ت‪ ،‬نمونه‌ی ئه‌وه‌ش‬ ‫ساڵه‌كانی راپه‌ڕێن‌و پاش راپه‌ڕێن زۆرێك‬ ‫له‌ ئه‌حزابی سیاسی‌و كه‌سانی ئازادیخواز‬ ‫ده‌هاتنه‌ كوردستان به‌ هۆی بوونی هێزێكی‬ ‫چه‌پی وه‌ك كۆمه‌ڵه‌وه‌ بوو‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ناتوانین بڵێن كۆمه‌ڵه‌ سازمانێك‬ ‫بوو كه‌ته‌نها گرنگی به‌ به‌شێك له‌ خه‌بات‬ ‫ده‌دا‪ ،‬من پێموایه‌ سه‌ره‌ڕای به‌شێك له‌خه‌باتی‬ ‫بۆ كرێكاران‌و زه‌حمه‌تكێشان‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌‬ ‫به‌ هه‌مان ئه‌ندازه‌ بۆ مافه‌كانی خه‌ڵكی‬ ‫كورد‌و مه‌سه‌له‌ی مافی چاره‌ی خۆنوسین‬ ‫هه‌ڵسوڕان‌و چاالكی بووه‌‪ ،‬واته‌ هه‌ر دوو‬ ‫به‌شه‌كه‌ی وه‌ك یه‌ك قورسایی داده‌نا بۆ‬ ‫خۆی‪ ،‬به‌ بڕوای من كه‌سێك ده‌توانێت‬ ‫خۆی به‌ ماركسیست‌و سۆسیالیستی واقیعی‬ ‫دابنێ كه‌ بتوانێ كێشه‌ دیموكراتیكییه‌كان‬ ‫چاره‌سه‌ر بكات‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی میللیش یه‌كێك‬ ‫بوو له‌و مه‌سه‌النه‌ كه‌ له‌ كوردستاندا بوونی‬ ‫هه‌بوو وه‌ كۆمه‌ڵه‌ به‌ ته‌واوی تواناوه‌ هه‌وڵی‬ ‫بۆدا‌و به‌شداری تێدا كرد‪ ،‬خه‌ڵكی بۆ‬ ‫رێكخست‌و خۆڕاگرییه‌كه‌شمان به‌ چاو دی‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ یه‌كێك له‌و رێكخراوانه‌ بوو كه‌‬ ‫وه‌ك رێكخراوێكی چه‌پ سه‌ره‌ڕای بۆچوونی‬ ‫ئیدیعایه‌ك كه‌ هه‌ر حیزب‌و الیه‌نێكی دیكه‌‬ ‫بیكات‪ ،‬گه‌وره‌ترین كاریگه‌ری‌و ده‌ورونه‌قشی‬ ‫پۆزه‌تیڤی هه‌بووه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌‌و بۆ‬ ‫نه‌هێشتنی ته‌وهه‌م به‌ كۆماری ئیسالمی‌و‬ ‫دواكه‌وتوویی‪.‬‬ ‫حه‌مه‌حسه‌ینی كه‌ریمی‬ ‫یه‌كێك له‌كۆڵه‌كه‌كانی كۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫رۆژی ‪ 26‬رێبه‌ندان‪ ،‬رۆژ گیان به‌ختكردنی‬ ‫كاك حه‌مه‌حسه‌ین‪ ،‬وه‌ك رۆژ كۆمه‌ڵه‌‬ ‫ناونراوه‌‪ .‬سه‌باره‌ت به‌ كاریگه‌رییه‌كانی كاك‬ ‫حه‌مه‌حسه‌ین‪ ،‬جه‌عفه‌ر ئه‌مینزاده‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫دیاره‌ كاك حه‌مه‌ حسێن خه‌ڵكی ئه‌و‬ ‫شاره‌ بوو كه‌ منی لێبووم‪ ،‬من له‌ نزیكه‌وه‌‬ ‫ده‌مناسی‪ ،‬به‌اڵم به‌ هۆی جیاوازی ته‌منمانه‌وه‌‬ ‫رفیقی نزیكی یه‌كتر نه‌بووین‪ ،‬به‌اڵم به‌گشتی‬ ‫كاریگه‌ریی هه‌بوو له‌سه‌ر ئێمه‌‪ ،‬جیا له‌وه‌ش‬ ‫كاریگه‌رییه‌كانی كاك حه‌مه‌ حسێن نه‌ك‬ ‫ته‌نها له‌سه‌ر توێژی روناكبیری ئه‌و كاتی‬ ‫سه‌قز‪ ،‬به‌ بڕوای من تا ئه‌و كاته‌ی كه‌ شه‌وی‬ ‫‪22‬ی رێبه‌ندانی ساڵی ‪ 57‬له‌ جه‌ره‌یانی‬ ‫گرتنی شاره‌بانی شاری سه‌قز برینداربوو و‬ ‫چوار رۆژ دواتر شه‌هیدبوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌ناو‬ ‫خه‌ڵكی فه‌قیر‌و هه‌ژاریشدا كاریگه‌رییه‌كی‬ ‫باشی هه‌بوو‪.‬‬ ‫كاك حه‌مه‌ حسه‌ین له‌گه‌ڵ هه‌ژاراندا زۆر‬ ‫تێكه‌اڵو بوو‪ ،‬تێكه‌اڵوی ژیانیان بوو‪،‬‬ ‫هاتوچووی دیهاته‌كانی ده‌كرد ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌رده‌وام بوو تا ئه‌وه‌ی له‌الیه‌ن ده‌زگای‬ ‫ساواكه‌وه‌ ده‌ستگیركرا‌و ماوه‌یه‌ك له‌ زینداندا‬ ‫بوو‪ ،‬دواتر له‌ ناوچه‌ی سه‌قز دووركه‌وته‌وه‌‌و‬ ‫رووی له‌ناوچه‌ی مه‌هاباد‌و سه‌رده‌شت كرد‌و‬ ‫سه‌ره‌ڕای ته‌واوكردنی خوێندنی بااڵ وه‌ك‬ ‫ئه‌ندازیارێك‪ ،‬سه‌ردانی گوند‌و ناوچه‌كانی‬ ‫مه‌هاباد‌و سه‌رده‌شتی ده‌كرد‌و بۆ زیاتر‬ ‫ئاشنابوون له‌گه‌ڵ كرێكاران‌و هه‌ژارانی‬ ‫ئه‌و ناوچه‌یه‌ وه‌ك كرێكار‌و به‌نا‪ ،‬له‌ناو‬ ‫خه‌ڵكی هه‌ژاردا چاالكی حیرفه‌ایی سیاسی‬ ‫ده‌ستپێكرد‪.‬‬ ‫كاك حه‌مه‌حسه‌ین به‌ ناوی خوازراوی وه‌ستا‬ ‫ساڵح له‌ ناوچه‌كانی مه‌هاباد‌و سه‌رده‌شت‌و‬ ‫پیرانشار چاالكی ده‌كرد پاش ماوه‌یه‌ك‬ ‫خۆشه‌ویستییه‌كی زۆری په‌یداكرد‌و بووه‌ جێ‬ ‫متمانه‌ی خه‌ڵكی ئه‌و ناوچانه‌‪ .‬من پێموایه‌‬ ‫به‌ تیاچوونی كاك حه‌مه‌ حسه‌ین‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌‬ ‫یه‌كێك له‌ كۆڵه‌كه‌كانی خۆی له‌ده‌ستدا‌و‬ ‫ئه‌وه‌ش بووه‌هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ بۆ ته‌قدیر‌و‬ ‫رێزلێنان له‌ كاك حه‌مه‌ حسه‌ین رۆژی ‪26‬ی‬ ‫رێبه‌ندانیان وه‌ك رۆژی كۆمه‌ڵه‌ ناولێنا‪.‬‬ ‫ته‌مه‌نی كورتی كاك حه‌مه‌ حسه‌ین مه‌ودای‬ ‫ئه‌وه‌ی پێنه‌داین له‌م سی‌و دوساڵه‌ی‬ ‫رابردوودا ئه‌ویش وه‌ك ئینسانێكی پێشڕه‌و‬ ‫ده‌ورونه‌قشی خۆی نیشان بدات‌و چاالكی‬ ‫زیاتری ببینین‌و خزمه‌ت بكات به‌ خه‌ڵكی‬ ‫كرێكارو زه‌حمه‌تكێش‪ ،‬به‌اڵم تا ئه‌و كاته‌ی‬ ‫كه‌ ژیا هه‌موو ته‌مه‌نی ئه‌و له‌ پێناو ئه‌و‬ ‫شته‌دا بوو كه‌ كۆمه‌ڵه‌ش هه‌ر له‌وسه‌رده‌مه‌دا‬

‫له‌ساڵی ‪ 1353‬وه‌رده‌گرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بۆ‬ ‫باسی ده‌كرد‪.‬‬ ‫مه‌به‌ست نییه‌ بۆ پشت به‌ قسه‌كانی كاك‬ ‫فواد له‌ ساڵی ‪ 1358‬نابه‌سن؟ ساڵی ‪57‬‬ ‫له‌بیركردنی رێنوێنییه‌كانی كاك فواد‬ ‫كاك فواد له‌ جه‌معیه‌تی مه‌هاباد به‌ده‌نگی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی به‌م رۆژه‌ گه‌یاند‬ ‫شه‌هید بوونی كاك فوادی مسته‌فاسوڵتانی خۆی كه‌ هه‌م نه‌واره‌كه‌ی‌و هه‌م نوسراوه‌كه‌ی‬ ‫وه‌ك كه‌سایه‌تی یه‌كه‌م‌و نوخبه‌ی كۆمه‌ڵه‌ هه‌یه‌ له‌وه‌اڵمی پرسیارێك له‌سه‌ر وه‌حده‌ت‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی زۆری له‌سه‌ر كۆمه‌ڵه‌دانا‪ .‬ده‌ڵێت «وه‌حده‌ت له‌سه‌ره‌وه‌ ناكرێت‪ ،‬له‌ناو‬ ‫له‌وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌ كه‌ هۆكاره‌كان جه‌ماعه‌تێكدا كه‌ هیچ ریشه‌یه‌كیان نییه‌‬ ‫چی بوو كه‌ كۆمه‌ڵه‌ كه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا له‌ نێو كۆمه‌ڵگادا‪ ،‬ئێمه‌ ئه‌م وه‌حده‌ته‌ش‬ ‫وه‌ك رێكخراوێكی چه‌پ‌و مۆدێرن له‌چاو بكه‌ین هیچ كاریگه‌رییه‌كی نیه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫حیزبه‌كانی دیكه‌ كوردستان‪ ،‬جێگای خاڵی ده‌مانه‌وێت كارێ بكه‌ین كه‌ كاریگه‌ریی‬ ‫كاك فواد توانی كاریگه‌ریی نێگه‌تیڤی له‌سه‌ر هه‌بێت‪ ،‬كاریگه‌ری به‌وه‌ ده‌بێت كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫دوو حیزب‌و دوو رێكخراو یه‌كیانگرت‪ ،‬له‌ناو‬ ‫دابنێت؟ كاك جه‌عفه‌ر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫كاك فواد له‌ ماوه‌ی كورتی ته‌مه‌نی خه‌ڵكدا ریشه‌یان هه‌بێت»‪ .‬من مه‌به‌سته‌م‬ ‫سیاسی‌و پاش ئه‌وه‌ی له‌زیندان ئازاد ده‌بێت ئه‌وه‌یه‌ ئه‌گه‌ر رێنوێنییه‌كانی كاك فواد‬ ‫توانی كاریگه‌رییه‌كی قوڵ له‌سه‌ر كۆمه‌ڵه‌‌و له‌به‌رچاو بگیریایه‌ كۆمه‌ڵه‌ وای لێنه‌ده‌هات‪.‬‬ ‫ره‌وتی چه‌پ له‌كوردستاندا دابێنێت‪ ،‬نه‌ك هه‌ر بۆ پێكهێنانی حیزبی كۆمۆنیست‪،‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه‌ كاریگه‌ری هه‌بوو رێنوێنییه‌كانی دیكه‌شی له‌به‌رچاو نه‌گیرا‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ كۆمه‌ڵه‌ ببێته‌ رێكخراوێكی پاش كۆنگره‌ی دوو كه‌ به‌ره‌وه‌ پێكهێنانی‬ ‫خه‌ڵكی‌و الیه‌نگری زه‌حمه‌تكێشان‪ ،‬به‌ حیزب ده‌چوین ورده‌ ورده‌ له‌خه‌ڵك دوور‬ ‫بڕوای من بۆچوونی دروستی كاك فواد له‌ ده‌كه‌وینه‌وه‌‪ ،‬مه‌سه‌له‌ ئه‌وه‌ نییه‌ رژیم‬ ‫باری عه‌مه‌لییه‌وه‌ كاریگه‌ری هه‌بووه‌ له‌سه‌ر ناوچه‌كان ده‌گرێته‌وه‌‌و هێرشی نیزامی‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ كۆمه‌ڵه‌ له‌ ماوه‌یه‌كی كورتدا ده‌كات‪ ،‬مه‌سه‌له‌ ئه‌وه‌یه‌ بۆ له‌خه‌ڵك‬ ‫دوور ده‌كه‌وینه‌وه‌ بۆ سیاسه‌تگه‌لێك‬ ‫ببێته‌ ره‌وتێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی كه‌ كۆمه‌ڵه‌ راگه‌یه‌نرا‌و خه‌ڵك داده‌ڕێژین كه‌ یه‌ك له‌دواییه‌ك زه‌ربه‌‬ ‫بینییان كه‌ ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵه‌ هه‌ر ئه‌و ده‌خۆین؟ راسته‌ جمهوری ئیسالمی هێرش‬ ‫كه‌سانه‌ن كه‌ متمانه‌یان پێینابوو و له‌ناو ده‌كاته‌ سه‌ر دێهاته‌كان‌و ئه‌و شوێنانه‌ی‬ ‫خه‌ڵكدابوون‪ ،‬زیاتر له‌ ده‌وریان كۆبوونه‌وه‌‪ ،‬پێشمه‌رگه‌ی لێیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ی له‌شاره‌كاندا‬ ‫ئه‌گه‌رچی من پێموایه‌ هیچ حیزبێك ناتوانێت بۆ سیاسه‌ته‌كانمان هه‌ڵه‌یه‌‌و توشی شكست‬ ‫ته‌نها به‌وه‌ی كه‌ كه‌سی باشی له‌گه‌ڵدایه‌ ده‌بین‌و زۆربه‌ی ئه‌ندامان‌و الیه‌نگرانی‬ ‫خه‌ڵكی له‌ده‌ور كۆبێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو سیاسه‌تی ئێمه‌ ده‌ستگیر ده‌كرێن؟ دوای ئه‌وه‌ش‬ ‫دروستیش كاریگه‌ری راسته‌وخۆی هه‌یه‌ كه‌ ده‌رس له‌ هه‌ڵه‌كانمان وه‌رناگرین‌و پاش‬ ‫خه‌ڵك له‌ده‌وری حیزب كۆده‌كاته‌وه‌‪ .‬من ساڵی ‪ 62‬كه‌ حیزبی كۆمۆنیست دروست‬ ‫پێموایه‌ هه‌م كۆمه‌ڵه‌‌و هه‌م كه‌سایه‌تی كاك ده‌كرێت‪ ،‬دێین ئه‌و ئه‌ندامه‌ی كه‌ ناسراوه‌‪،‬‬ ‫فواد‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌ ئێستا كاك هاتووته‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬دێین ده‌ینێرینه‌وه‌ ناوه‌‬ ‫فواد نه‌ماوه‌‌و ئه‌و قسانه‌ ده‌كه‌م‪ ،‬چونكه‌ زۆر بۆ ناو شاره‌كانی ده‌ره‌وه‌ی كوردستان بۆ‬ ‫هاوڕێی دیكه‌ش هه‌یه‌ كه‌ ئێستا له‌ ناوماندا كاركردن كه‌ له‌وه‌شدا توشی خه‌ساربووین‪.‬‬ ‫نین‪ ،‬به‌اڵم به‌قه‌د كاك فواد كاریگه‌رییان بۆیه‌ من پێموایه‌ حیزب به‌و شێوه‌یه‌‬ ‫نه‌بووه‌‪ .‬كاك فواد له‌وسه‌رده‌مه‌دا به‌ قه‌ت نابێته‌ حیزبی جه‌ماوه‌ریی‪ ،‬قه‌ت ئاوا‬ ‫حه‌قیقه‌ت موتوری محه‌ره‌كه‌ی سه‌ركردایه‌تی نابێته‌ حیزبی كرێكاریی‪ ،‬حیزب ده‌بێت به‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ بوو‪ ،‬من پێموایه‌ بێ كاك فواد سیاسه‌ته‌كانی‪ ،‬به‌ سیاسه‌تی دروست كه‌‬ ‫زۆركار نه‌ده‌كرا‪ ،‬كاك فواد وه‌ك رابه‌رێك پێی له‌سه‌ر عه‌رزدابێت‌و بۆ ئه‌وه‌ نه‌بێت‬ ‫ده‌ورونه‌قشێكی زۆری له‌ رابه‌ریی ره‌وتی كه‌ خۆی پێی مه‌تره‌ح بكات به‌ ته‌رویجی‬ ‫چه‌پ له‌كوردستاندا بوو‪ ،‬كاك فواد كه‌سێك دروستی ئه‌وه‌ سیاسه‌تانه‌ ده‌توانێ ببێته‌‬ ‫نه‌بوو كه‌ هه‌موو شتێك له‌ تیۆریدا ببینێته‌وه‌‪ ،‬حیزبێكی جه‌ماوه‌ریی‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌و شتانه‌‬ ‫به‌ڵكو له‌ پراكتیكیشدا ده‌ی دی‪ .‬بۆ وێنه‌ بوو كه‌ پاش كاك فواد به‌سه‌ر كۆمه‌ڵه‌دا‬ ‫زۆرێك له‌و كه‌سانه‌ی له‌كۆنگره‌ی یه‌كی هات‌و ئه‌گه‌ر كاك فواد بمایه‌ت نه‌یده‌هێشت‬ ‫كۆمه‌ڵه‌دا به‌شداربوون ده‌گێڕنه‌وه‌ كه‌ كاتێك كۆمه‌ڵه‌ توشی ئه‌و هه‌اڵنه‌ بێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫كۆنگره‌ به‌ڕێوه‌ده‌چوو‪ ،‬هه‌واڵی ئه‌وه‌ ده‌هێنن كاك فواد به‌ روانینی دروست‌و به‌ به‌ڵگه‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌ناوچه‌ی بانه‌ ژماره‌یه‌ك توتنه‌وان پێی له‌سه‌ر ئه‌و روانینانه‌ی داده‌گرت‪ .‬بۆ‬ ‫ده‌ستیان داوه‌ته‌ ناڕه‌زایی‌و مانگرتن‪ ،‬له‌و نمونه‌ له‌پێكهێنانی یه‌كێتی جوتیارانی‬ ‫كاته‌دا كاك فواد كۆنگره‌كه‌ به‌جێده‌هێڵێت‌و مه‌ریواندا زۆرێك له‌و رفیقانه‌ كه‌ ئه‌و كات‬ ‫بۆ ئه‌ندامانی ده‌سه‌لمێنێت كه‌ له‌ئێستادا له‌مه‌ریوان ده‌بن دژایه‌تی ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم كاك‬ ‫ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ گرنگتره‌‌و ده‌بێت یارمه‌تییان فواد ئیستدالل ده‌كات‌و هه‌ر ئه‌وان دژایه‌تی‬ ‫بده‌ین‪ ،‬كۆنگره‌ ده‌توانین له‌كاتێكی تردا ده‌كه‌ن‪ ،‬رێی خۆی جیاده‌كاته‌وه‌ دواتر‬ ‫درێژه‌ی پێبده‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ یه‌كێك له‌و نمونانه‌ ئه‌وان كه‌ ده‌بینن حه‌ق به‌ كاك فواد بووه‌‬ ‫بوو كه‌ كاك فواد هه‌موو شتێكی له‌ تیۆریدا په‌شیمان ده‌بنه‌وه‌ له‌و دژایه‌تی كردنه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ یه‌كێك له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی كاك فواد‬ ‫نه‌ده‌دی‌و بایه‌خی به‌ پراكتیك ده‌دا‪.‬‬ ‫كاك فواد داهێنانی دیكه‌ زۆربووه‌‪ ،‬بووه‌‪ ،‬كاك فواد نایه‌ت ئه‌مانه‌ ته‌رد بكات‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ دروستكردنی یه‌كێتی جوتیاران‪ ،‬نایه‌ت حه‌زفی فیكری‌و فیزیكی بكات‪ ،‬به‌‬ ‫ئیده‌ی جه‌معیه‌ته‌كان‪ ،‬كه‌ له‌هه‌ر شارێك پێچه‌وانه‌ی ئه‌و الیه‌نانه‌ی ئه‌مرۆ به‌ناوی‬ ‫به‌ناوێك دروست ده‌بێت كه‌ من پێموایه‌ كۆمه‌ڵه‌وه‌ كارده‌كه‌ن هه‌م حه‌زفی فیزیكی‬ ‫ئه‌وانه‌ زۆربه‌ی كاری كاك فواد بوون‪ ،‬هه‌یه‌‪ ،‬هه‌م حه‌زفی فیكری‪ ،‬به‌اڵم كاك فواد‬ ‫رێكخستنی رێپێوانی شاره‌كان سه‌قز‌و سنه‌ به‌و شێوه‌یه‌ك كاری ده‌كرد‌و دواییش هه‌موو‬ ‫به‌ره‌و مه‌ریوان‪ ،‬كۆچی مێژووی خه‌ڵكی الیه‌ك له‌نێو كۆمه‌ڵه‌ جێی بووه‌‌و هه‌موو‬ ‫مه‌ریوان‪ ،‬ئه‌مانه‌ شتگه‌لێكن كه‌ ته‌نانه‌ت پێكه‌وه‌ كاریان ده‌كرد‌و هه‌مووشی تا ئه‌و‬ ‫دوژمنانی كاك فواد له‌م سه‌رده‌مه‌دا دان به‌ رۆژه‌ی كاك فواد شه‌هید ده‌بێت ره‌فیقی‬ ‫ده‌ورونه‌قشی كاك فواددا ده‌نێن‪ .‬ئێسته‌ من گیانی به‌گیانی ده‌بن‪.‬‬ ‫نامه‌وێت وه‌ك كه‌سێكی موقده‌س ته‌ماشای كاك فواد ئه‌و كه‌سایه‌تییه‌ بوو‪ ،‬كه‌چی‬ ‫كاك فواد بكه‌م‪ ،‬به‌اڵم كاك فواد نوخبه‌یه‌ك له‌ئێستادا ئه‌و هاوڕێ قه‌دیمییانه‌ له‌هه‌موو‬ ‫بووه‌ له‌ناو كۆمه‌ڵه‌دا‪ ،‬من پێشموایه‌ تا الیه‌نه‌كان كه‌ به‌ناوی كۆمه‌ڵه‌‌و حیزبی‬ ‫ئێستا نه‌ جێگری بۆ په‌یدابووه‌‌و نه‌كه‌سیش كۆمۆنیسته‌وه‌ كارده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ركه‌سێك‬ ‫ده‌توانی جێگه‌ی پڕبكاته‌وه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ بۆچونێكی جیاوازی بێت له‌پێشدا دێن‬ ‫ئه‌گه‌رچی من حه‌زم ده‌كرد ده‌یان كه‌سی تۆم ‌هت‌و به‌رچه‌سپه‌كان ئاماده‌یه‌ به‌ ناوی‬ ‫دیكه‌مان وه‌ك كاك فواد بوایه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و نه‌یاره‌وه‌ حه‌زفی ده‌كه‌ن‪ .‬بۆیه‌ پێموایه‌‬ ‫دۆخه‌ی كه‌ ئێستا كۆمه‌ڵه‌‌و ره‌وتی چه‌پ كه‌ له‌به‌رچاونه‌گرتنی رێنوێنییه‌كانی‬ ‫له‌كوردستاندا هه‌یه‌تی‪ ،‬من پێموایه‌ كاك كاك فواد یه‌كێك له‌و هۆكارانه‌ بوو كه‌‬ ‫فواد بمایه‌ به‌ ئاقارێكی دیكه‌دا ده‌ڕۆیشت‌و كۆمه‌ڵه‌ی به‌م رۆژه‌ گه‌یاند‪ .‬سه‌باره‌ت به‌‬ ‫كاك فوادیش كه‌ ئێستا هه‌موو الیه‌نه‌كان‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ جۆرێكی تری بیری ده‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫من ده‌ڵێم به‌هۆی رێنوێنییه‌كانی كاك بۆی ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬به‌داخه‌وه‌ هه‌مووی له‌‬ ‫فواده‌وه‌ كۆمه‌ڵه‌ ورده‌ ورده‌ ده‌بووه‌ ده‌ دوانزه‌ساڵی رابردوو و پاش رۆیشتنی‬ ‫ره‌وتێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬كاك فواد به‌ قسه‌و كۆمۆنیزمی كرێكاری زیاتر ده‌ركه‌وت له‌ناو‬ ‫رێنوێنییه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی كرده‌ جه‌ره‌یانێكی هه‌مووماندا‪ ،‬تا ساڵی ‪ 1991‬زۆرجار بوو هه‌ر‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ .‬وته‌كانی كاك فواد كه‌ زۆربه‌یان له‌بیریشمان ده‌چوو ناوی كاك فواد بێنین‬ ‫به‌نه‌وارو نوسراوه‌ ئێستاش ماون‌و به‌داخه‌وه‌ له‌ باڵوكراوه‌كانماندا‪ ،‬ئێستا هه‌ر كه‌سێ‬ ‫هه‌ر له‌كۆنه‌وه‌‌و له‌هه‌ر سه‌رده‌مێكدا له‌په‌یوه‌ند بۆ مه‌به‌ستێك كاك فواد ناده‌بات‪ .‬یه‌كێك‬ ‫به‌ پێكهێنانی حیزبی كۆمۆنیست زۆر كه‌س بۆ مه‌به‌ستی كوردایه‌تی ناوی ده‌بات‌و‬ ‫بۆ مه‌رامی خۆی سود له‌ وته‌یه‌كی كاك فواد یه‌كێكیش به‌ مه‌به‌ستی ئۆڵتراچه‌پی خۆی‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪9‬‬

‫جیاییەکان ‌ی سێ چوار ساڵ ‌ی رابردوو ‌ی ناو کۆمەڵەو دێمۆکراتیش‬ ‫هۆکارێکی‌ دیکەن کە پرسی پێکنەهاتنی‌ بەر ‌ی کوردستانی‌ ئاڵۆزتر کردوە‬ ‫وتووێژی رۆژنامه‌نووس ره‌حیم ره‌شیدی له‌گه‌ڵ سکرتێری گشتیی کۆمه‌ڵه‌‬ ‫له‌ماوه‌ی رابردوودا رۆژنامه‌نوس ره‌حیم‬ ‫ره‌شیدی له‌سه‌ر به‌ره‌ی كوردستانی‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی هێزه‌كوردستانییه‌كان‪،‬‬ ‫وتووێژێكی له‌گه‌ڵ هاوڕێ عومه‌ر‬ ‫ئیلخانیزاده‌‪ ،‬سكرتێری گشتی كۆمه‌ڵه‌دا‬ ‫سازدا كه‌ لێره‌دا ده‌قی وتووێژه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌خوێننه‌وه‌‪:‬‬ ‫ی‬ ‫‪ .1‬بە باوەری‌ ئێوە‪ ،‬هەنووکە هۆکار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی کوردستان ‌‬ ‫ی بەر ‌‬ ‫ی پێک نەهاتن ‌‬ ‫سەرەک ‌‬ ‫ی ئێران چییە؟‬ ‫لە کوردستان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بەرە ‌‬ ‫ی پێکهێنان ‌‬ ‫پێموایە سەرنەگرتن ‌‬ ‫ی لە ئێستادا دەگەرێتەوە بۆ‬ ‫کوردستان ‌‬ ‫چەند هۆیەک‪ ،‬کە بە کورتی‌ ئەوانەن‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ی قبوڵنەکردن ‌‬ ‫الف‪ :‬درێژەی‌ سیاسەت ‌‬ ‫یەکترو حەول‌و هیوای‌ ئەوە کە الیەنێک‬ ‫ببێتە ئاڵترناتیوو سەرۆکایەتی‌ بەرە بکات‪.‬‬ ‫هەر چەند لە ئێستادا ئەو سیاسەتە وەک‬ ‫ی لێوە ناکرێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جاران بە ئاشکرا باس ‌‬ ‫ئەو فیکرە هێشتا بنبڕ نەبووە‪ .‬ئێستاو‬ ‫ی ئەورۆدا ئەو جۆرە بیرکردنەوە‬ ‫لە دونیا ‌‬ ‫ی نەماوە‪ ،‬لۆمەش دەکرێ‪،‬‬ ‫نەک هەر باو ‌‬ ‫ی ناراستەوخۆ لە کردەوەدا‬ ‫بۆیە بە شێوە ‌‬ ‫سەر هەڵدەدات تا بگوترێ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دووری‌‌و لە تاراوگە بوون ‌‬ ‫ب‪ :‬دەرد ‌‬ ‫ی رۆژهەاڵتی‌ کوردستان بۆتە‬ ‫حیزبەکان ‌‬ ‫ی ئەوە کە رۆژانەو لە کردەوەدا هەست‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ی جەماوەر نەکرێ‪ .‬لە راستیدا‬ ‫بە داخوازی ‌‬ ‫ی دەرناکەوێ‌و‬ ‫ی حیزبەکانیش بە باش ‌‬ ‫وەزن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مەدەنی‌‌و کۆمەڵگاش هەست ‌‬ ‫گوشار ‌‬ ‫ی‬ ‫پێناکرێ‪ .‬مەنزورم ئەوەیە کە زەمینە ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاسی‌‌و کۆمەاڵیەتییەکەش بە باش ‌‬ ‫نەرەخساوە‪.‬‬ ‫ی سێ چوار‬ ‫ج‪ :‬لەتبوون‌و جیاییەکان ‌‬ ‫ی ناو کۆمەڵەو دێمۆکراتیش‬ ‫ی رابردوو ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی ئاڵۆزتر‬ ‫هۆکارێکی‌ دیکەن کە پرسەکە ‌‬ ‫ی لە سەر سیاسەتی‌ رەق‬ ‫کردووە‪ .‬پێداگر ‌‬ ‫ی‬ ‫یان پاوانخوازانەو حازر نەبوون بۆ کار ‌‬ ‫ی کۆمەڵەو‬ ‫هاوبەشی‌ پێکەوەی‌ الیەنەکان ‌‬ ‫ی ئەوە ئەو دوو‬ ‫دێمۆکرات‪ ،‬بۆتە هۆ ‌‬ ‫ی کوردستانی‌ رۆژهەاڵت‪،‬‬ ‫رەوتە سەرکیە ‌‬ ‫ی خۆیان بۆ ئەو‬ ‫زەربە لە دەورو تەئسیر ‌‬ ‫ی یەکترو‬ ‫مەبەستە بدەن‪ .‬پێموایە قبوڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یەکتر ‌‬ ‫ی لە سەر هاوکار ‌‬ ‫پێداگر ‌‬ ‫ی کۆمەڵەو دێمۆکرات‌و سازان‬ ‫الیەنەکان ‌‬ ‫ی دەبێ بۆ‬ ‫لەگەڵ یەکتر‪ ،‬گرینگی‌ زۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێکهێنان ‌‬ ‫وەگەڕخستنەوەی‌ سیاسەت ‌‬ ‫بەرە‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی گشتی ‌‬ ‫ی هاوکاری‌‌و کۆدەنگیەک ‌‬ ‫ئەد ‌‬ ‫بۆ واڵمدانەوە بە پرسگەلێک کە کەم‌و‬ ‫زۆر پێوەندیدار بە هەموانەوەیە بۆ‬ ‫سەرناگرێ؟‬ ‫ی زۆر مەسەلەی‌ هاوبەش هەن‬ ‫بە راست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رزگاریخواز ‌‬ ‫ی بزوتنەوە ‌‬ ‫لە بوار ‌‬ ‫ی دێمۆکراسیدا کە‬ ‫کوردستان‌و مەیدان ‌‬ ‫ی کۆکن‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫هەموان لە سەر ‌‬ ‫ی ناو کۆمەڵەو دێمۆکرات‬ ‫هەمان گرفت ‌‬ ‫ی بەوە گرتووە کە ئەو کۆدەنگییە‬ ‫پێش ‌‬ ‫بکرێتە بەیان یان پالتفۆرمێکی‌ هاوکاریی‌‪.‬‬ ‫نە الیەنی‌ کاک عەبدوڵاڵ موهتەدی‌‌و ئەوان‬ ‫حازر بوون بە حوزورو بەشداریی‌ ئێمە‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی راگەیاندنێک ‌‬ ‫ی واژۆ کردن ‌‬ ‫بچنە پا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دێمۆکرات ‌‬ ‫هاوبەش‌و نە حیزب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران حازرن لەگەڵ حیزب ‌‬ ‫کوردستان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رەسم ‌‬ ‫ی کوردستان‪ ،‬بەیان ‌‬ ‫دێمۆکرات ‌‬ ‫بدەن‪ .‬دیارە لە وەها حاڵەتێکدا چۆن‬ ‫ی سەر دەگرێ‪ .‬هەرچەند یەک‬ ‫کۆدەنگ ‌‬ ‫ی هاوبەش دارێژراوەو لە‬ ‫دوو جار مەتن ‌‬ ‫ی پێکهاتووین‪ ،‬بەاڵم هەر الیەنەو‬ ‫سەر ‌‬ ‫ی باڵو کردۆتەوە نەک‬ ‫ی مەتنەکە ‌‬ ‫بۆخۆ ‌‬ ‫ی هاوبەش‪ .‬پێموایە لەوەدوا‬ ‫وەک مەتن ‌‬ ‫ی‬ ‫نابێ بەوەندە رازی بین‌و‪ ،‬لە حەولەکان ‌‬ ‫خۆمان ماندوو نەبین کە بۆ مەسەلە‬ ‫ی پەیوەست بە چارەنووس‌و‬ ‫گرینگەکان ‌‬

‫ی کوردستان‪ ،‬بە کۆدەنگ ‌‬ ‫مافی‌ خەڵک ‌‬ ‫ی ناوخۆیی سبەینێش خۆش دەکات‪ .‬لەو‬ ‫هەڵوێست وەرگرین‪.‬‬ ‫ی ناوخۆ‬ ‫بڕوایە دام کە تا ئەم گرفتە ‌‬ ‫ی‬ ‫چارەسەر نەکرێ ناتوانین لە هاوپەیمان ‌‬ ‫ئێرانیدا چاالک بین‪ .‬بۆیە دەبێ‬ ‫پێتان وایە سەرجەم هێزە‬ ‫حەولەکانمان بۆ هاوکاری‌‌و رێککەوتن لە‬ ‫کوردستانییەکان لە هەل‌و مەرجێکدان‬ ‫سەر هەندێک خاڵ چڕوپڕ بکەینەوە‪.‬‬ ‫کە ئەگەر ئاڵوگۆرێک لە ئێراندا بێتە‬ ‫ی‬ ‫ئاراوە‪ ،‬بتوانن هەلەکە بە قازانج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بەرە ‌‬ ‫قازانجەکانی‌ پێکهاتن ‌‬ ‫ی کوردستان‬ ‫ی خەڵک ‌‬ ‫ماف‌و ئازادییەکان ‌‬ ‫ی هەمە‬ ‫کوردستانی‌‪ ،‬یان کۆدەنگیەک ‌‬ ‫بقۆزنەوە؟‬ ‫ی کوردستان لە الیەنە لە نێو رێکخراوە سیاسیەکاندا بۆ‬ ‫بە بڕوای‌ من خەڵک ‌‬ ‫ی سیاسی‌ کورد لە ئێراندا چییە؟‬ ‫نیشانیاندا پرس ‌‬ ‫گشتییەکەدا‬ ‫مانگرتنە‬ ‫ی‬ ‫ی راوەستاوی ‌‬ ‫ی کورد بە هۆ ‌‬ ‫ی حیزبەکانیان لە ال زۆرەو بزوتنەوە ‌‬ ‫کە وەزن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بەرانبەر بە کۆمار ‌‬ ‫ی بانگەوازیان دەدەنەوە‪ .‬ئەوە ‪30‬ی ‌ساڵە ‌‬ ‫وەاڵم ‌‬ ‫ی ئەوە کە پێداگر بووە‬ ‫ی کوردستان‌و ئیسالمی‌‌و بە هۆ ‌‬ ‫دەیسەلمێنێ کە حیزبەکان ‌‬ ‫ی کۆمەڵەو دێمۆکرات نفوزو بۆ دیمۆکراسی‌‌و سکۆالریسم‪ ،‬لە ناو‬ ‫بە تایبەت ‌‬ ‫ی ئێرانیدا جێگەو‬ ‫ی جەماوەریان هەیەو گەالن‌و ئۆپۆزیسیۆن ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫خۆشەویست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هەیە‪ .‬لەو هەلومەرجە ‌‬ ‫ی گرینگ ‌‬ ‫ئەوە دڵخۆشکەرەو ئاماژەیە بۆ ئەوە دەور ‌‬ ‫ی ئێراندا‪،‬‬ ‫ی ئێران‌و ئۆپۆزیسیۆن ‌‬ ‫ی داهاتووش دەوریان ئێستا ‌‬ ‫کە لە ئاڵوگۆڕەکان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تەنیا کوردستان دەتوانێ هەوێن ‌‬ ‫دەبێ‪ .‬بەاڵم ئەو راستییە نابێتە هۆ ‌‬ ‫ی دێمۆکراتیک‬ ‫ی هاوپەیمانییەک ‌‬ ‫ی پرژوباڵوی‌‌و پێکهاتن ‌‬ ‫ی کەموکوڕ ‌‬ ‫شاردنەوە ‌‬ ‫ی بێ‪ ،‬کاتێک کورد دەتوانێ ئەو دەورە‬ ‫ی رەسمی‌‌و پالتفۆرم ‌‬ ‫نەبوونی‌ کۆدەنگ ‌‬ ‫ی بچێتە‬ ‫ی بە یەکگرتووی ‌‬ ‫هاوبەش‪ .‬ئێمە پێویستمانە لەگەڵ هێزە ببێنێ کە بۆخۆ ‌‬ ‫ئێرانییەکان‪ ،‬لەگەڵ دنیا ‌‬ ‫ی ئاخردا چەندین‬ ‫ی دەرەوە‪ ،‬لە مەیدانەکەوە‪ .‬لەم سااڵنە ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫ی کوردستان‌و شانس هەڵکەوتووە کە هاوپەیمان ‌‬ ‫ی خەڵک ‌‬ ‫سەر داخوازییەکان ‌‬ ‫ی یان‬ ‫ی ئێران بگەینە رادەیەک کە پێکبێت‌و هەموو جارێکیش ئامادەی ‌‬ ‫داهاتوو ‌‬ ‫ی هەبووە لە‬ ‫تەوافوق لە مەڕ خاڵە هاوبەشەکان‌و نا ئامادەیی‌ کورد دەور ‌‬ ‫ی لەو‬ ‫ی ئیئتیالف ‌‬ ‫داخوازیی‌ دێمۆکراسی‌ بکەینە سەنەدو سەرگرتن یان سەرنەگرتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی کوردستان ‌‬ ‫ی بەرە ‌‬ ‫بەڵگە کە هەموان پێی‌ پابەند بن‪ .‬چەشنە‪ .‬پێکهاتن ‌‬ ‫ی کوردستانی‌‪ ،‬زۆر زوو‬ ‫ی یان هاوپیمانیەک ‌‬ ‫لەو حاڵەش دایە کە یەکریزی‌ خەڵک ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بخاتە سەر کەشوهەوا ‌‬ ‫ی دەتوانێ کایگەر ‌‬ ‫ی بزاڤ ‌‬ ‫کوردستان دەپارێزرێ‌و دەور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناو ئۆپۆزیسیۆنی‌ دێمۆکرات‌و سکواڵر ‌‬ ‫رزگاریخوازی‌ کورد لەسەر رەوت ‌‬ ‫ی ئێران‌و کوردستان ئێرانی‌‌و‪ ،‬وەک باسم کرد دەکرێ ببێتە‬ ‫رووداوە سیاسیەکان ‌‬ ‫ی لە‬ ‫ی دێمۆکراسیخوازی ‌‬ ‫ی بەرەیەک ‌‬ ‫بەرچاوو کاریگەر دەبێ‪ .‬گەر نەتوانین هەوێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی کوردستان ‌‬ ‫ی بەرەیەک ‌‬ ‫ی ئێراندا‪ .‬پێکهاتن ‌‬ ‫بە وەها ئەنجامێک بگەین‪ ،‬بزوتنەوە ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دێمۆکراسی‌ لە نەک هەر لە ئێراندا‪ ،‬بەڵکوو لە دەرەوە ‌‬ ‫رزگاریخوازی‌‌و رەوت ‌‬ ‫ئێران زیانێک ‌‬ ‫ی رۆژئاواییشدا‬ ‫ی گەورە بە خۆوە دەبینێ‌و ئێران‌و لە ناو واڵتان ‌‬ ‫ی دەبێ‪.‬‬ ‫دەسکەوتەکانمان کەم‌و نا تەئمین دەبی‪ .‬رەنگدانەوە ‌‬ ‫ئەوە مەترسییەکی‌ حاشا هەڵنەگره‌‪.‬‬ ‫ی هەموو‬ ‫باشە پێتان وانییە سەرەڕا ‌‬ ‫ی هاوبەش‬ ‫جیاوازیەکان‪ ،‬کۆمەڵێک خاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫لە بارودۆخی‌ ئێستادا‪ ،‬پرش‌و باڵوی ‌‬ ‫لە نێوان هەموواندا هەیەو پێویستە‬ ‫ی‬ ‫رێکخراوە سیاسییەکان لە ئاست ‌‬ ‫ی لەسەر ئەو خااڵنە‬ ‫ی گشتی ‌‬ ‫لەبەر قازانج ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوخۆیی‌‌و دەرەوه‌دا چ مەترسیگەلێک ‌‬ ‫رێکبکەون‪.‬‬ ‫پێکهێناوە؟‬ ‫ی ئێستادا‪ ،‬دەبێتە بەاڵم بە دڵنیاییەوە پێم وایە کۆمەڵێک‬ ‫مانەوە لە حاڵەت ‌‬ ‫ی هەن لە نیوان‬ ‫ی سەرەک ‌‬ ‫ی هاوبەش ‌‬ ‫ی خاڵ ‌‬ ‫ی وەزن‌و کاریگەر ‌‬ ‫ی کەمبوونەوە ‌‬ ‫هۆ ‌‬ ‫ی کوردستاندا‪ ،‬کە هەر‬ ‫ی رۆژهەاڵت ‌‬ ‫ی هێزەکان ‌‬ ‫ی دێمۆکراسیخواز ‌‬ ‫کوردستان لە بزاوت ‌‬ ‫ی پێکبێن‪.‬‬ ‫ئێران هەر وەک پێشوتریش ئاماژەم بێ سێ‌و دوو دەکرێ لە سەر ‌‬ ‫ی بۆ هەموومان بروامان بە فێدرالیسم هەیە‪،‬‬ ‫ی ناتەزمین ‌‬ ‫بۆ کرد‪ ،‬دەبێتە مایە ‌‬ ‫ی ئازادی بیرو باوەرو رادەربرین‌و‬ ‫ی ئەسڵ ‌‬ ‫ی خەڵک ‌‬ ‫ی مافە رەواکان ‌‬ ‫دەستەبەر کردن ‌‬ ‫ی سیاسیی‌و‬ ‫ی حیزب ‌‬ ‫ی پێکهێنان ‌‬ ‫کوردستان‪ .‬جیا لەوانە‪ ،‬نەسازی‌‌و ئازاد ‌‬ ‫ی هەموومان پەسەندە‬ ‫ی ال ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی چاالکی ‌‬ ‫ی ئەورۆ دەتوانێ ببێتە مایە ‌‬ ‫گرفتەکان ‌‬ ‫ی دیفاع لە دێمۆکراسی‌‌و دیفاع لە‬ ‫ی زۆرترو تەنانەت ‪ ،‬ئەسڵ ‌‬ ‫لێک دوور کەوتنەوە ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بەرابەری‌ ژن‌و پیاوو رێزدانان بۆ جاڕنامە ‌‬ ‫بەستێنی‌ بەربەرکانێی‌‌و تێکهەڵچوون ‌‬ ‫ی مافی‌ مروڤ‌و قبوڵی‌‪ ،‬دیفاع لە‬ ‫گەردوون ‌‬ ‫سکوالریسم لە ئێران‌و زۆر خاڵی‌‌تر‪ ،‬هەموو‬ ‫ی‬ ‫ی سەرکین بۆ پێکهێنان ‌‬ ‫ئەوانە بنەما ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بیڵێم‪ ،‬جیا لە جیاوازی ‌‬ ‫بەرە‪ .‬با بە راست ‌‬ ‫سیاسی‌و بیرو بۆچوون‪ ،‬بیر کردنەوەو‬ ‫ی حیزبەکان یان‬ ‫ی لە سەر پشک ‌‬ ‫پێداگر ‌‬ ‫ی ئەو یان ئەو حیزبە‬ ‫ی حەزف ‌‬ ‫سیاسەت ‌‬ ‫کە‪ ،‬بۆتە لەمپەر‪ .‬بە تایبەتیش کێشەکە‬ ‫ی‬ ‫ی کۆمەڵەو باڵەکان ‌‬ ‫زۆرتر لە ناو باڵەکان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دێمۆکرات لەگەڵ یەکتردا‪ ،‬رەنگ ‌‬ ‫حیزب ‌‬ ‫ی حەزف‌و‬ ‫داوەتەوە‪ .‬پێموایە سیاسەت ‌‬ ‫ی لە‬ ‫ئینکار‪ ،‬قەت ناتوانرێ تا سەر پێداگر ‌‬ ‫سەر بکرێ‪ .‬ئەو دەورەیەش تێپەڕ دەبێ‪.‬‬ ‫ی کوردستان‬ ‫ی خەڵک ‌‬ ‫هەم بەرژەوەندیەکان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جەماوەری ‌‬ ‫گەورەن‪ ،‬هەم گوشار ‌‬ ‫بۆ وەها یەکگرتوویی‌‌و هاوپەیمانییەک‬ ‫گەورەو روو لە زیاد بوونە‌و هەلومەرجی‬ ‫سیاسیش هەر ئەوە دەخوازێ‪.‬‬

‫لە تاراوگەبوون ‌ی‬ ‫حیزبەکان ‌ی‬

‫رۆژهەاڵت ‌ی کوردستان‬ ‫بۆتە هۆ ‌ی ئەوە کە‬

‫رۆژانەو لەکردەوەدا‬

‫هەست بە داخوازی ‌ی‬ ‫جەماوەر نەکرێ‬

‫پاش چوونەوە واڵت‪ ،‬بەو کولتورە‬ ‫ی ئێستا لە نێو رێکخراوە‬ ‫سیاسیە ‌‬ ‫ی‬ ‫ی کۆمار ‌‬ ‫کوردییە بەرهەڵستکارەکان ‌‬

‫ی‬ ‫ئیسالمیدا لە ئارادایە چەندە مەترس ‌‬ ‫شەڕی‌ نێوخۆیی‌ بە شێلگیر دەزانن؟‬ ‫ی‬ ‫بە بڕوای‌ من مەترسی‌ شەڕو تەشەنە ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێوەند ‌‬ ‫کێشە ناوخۆییەکان بە مانەوە ‌‬ ‫ئێستای‌ ناو حیزبەکان‪ ،‬ناکرێ ئینکار‬ ‫بکرێ‪ .‬لەگەڵ ئەوەشدا دەبێ بڵێم‬ ‫ی‬ ‫ووشیاریی‌ سیاسیی‌ خەڵک‪ ،‬بوون ‌‬ ‫ی‬ ‫رێکخراوو دامەزراوەی‌ مەدەنی‌‌و گەشە ‌‬ ‫ی‬ ‫فەرهەنگی‌ سیاسیی‌‪ ،‬فاکتۆرگەلێک ‌‬ ‫ئەرێنین کە مەودا نادەن بە هیچ الیەنێک بە‬ ‫ی‬ ‫ی ئێستا پێداگر ‌‬ ‫هاسان لەسەر سیاسەت ‌‬ ‫ی‬ ‫بکات‪ .‬جیا لەوە من ناهومێد نیم لەوە ‌‬ ‫ی‬ ‫کە چوونەوە واڵت ببێتە هۆی‌ پێکهاتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆرترو وەالنان ‌‬ ‫هەستی‌ بەرپرسیاریەت ‌‬ ‫ی ئێستا‪ .‬پێویستە‬ ‫بەشێک لەو فەرهەنگە ‌‬ ‫لە ئێستاوە هەموومان کاری‌ پڕاوپڕ بکەین‬ ‫تا بتوانین بە چەشنێک لە تەوافوق‬ ‫ی‬ ‫ی کەشوهەوا ‌‬ ‫بگەین‪ .‬بە رای من گۆڕان ‌‬ ‫ی خۆمان‌و‬ ‫سیاسیی‌‌و چوونەوە ناو خەڵک ‌‬ ‫تەواو بوونی‌ تاراوگەنشینی‌‪ ،‬دەتوانێ‬ ‫ی‬ ‫ی هەبێ بۆ پێکهێنان ‌‬ ‫کاریگەری‌ باش ‌‬ ‫دڵگەورەیی‌‌و زەرورەتی‌ پێکەوە سازان‪.‬‬ ‫ی‬ ‫بۆیە من ناهومێد نیم‌و الموایە هەست ‌‬ ‫ی‬ ‫بەرپرسیاریەتی‌ کەم نییەو ئەزموون ‌‬ ‫ی حیزبەکان‌و بەرێوەبەران‪،‬‬ ‫مێژووی ‌‬ ‫ی بەرگرتن‬ ‫ی دیارە کە بە قازانج ‌‬ ‫فاکتەرێک ‌‬ ‫لە وەها خەسارێکە‪.‬‬ ‫ی دروست‬ ‫ی شەڕی‌ نێوخۆی ‌‬ ‫ئێوە بۆ ئەوە ‌‬ ‫نەبێ چیتان کردوەو لەم بەستێنەدا چ‬ ‫پرۆژه‌یەکتان هەیە؟‬ ‫ئێمە هەر لە مێژەوە پێمان وابووە کە‬ ‫ی‬ ‫قبوڵی‌ چەند ئەسڵ بەر بە پێکهاتن ‌‬ ‫ی ناوخۆیی دەگرێ‪ .‬با هەموو‬ ‫شەر ‌‬ ‫الیەنێک رابگەیەنێ لە هیچ حاڵەتێکدا‬ ‫بۆ چارەسەری‌ کێشەکان پەنا بۆ چەک‬ ‫نابات‪ .‬هەموو حیزبێک بە سەراحەت‬ ‫ی بیرو باوەڕو رەخنەو‬ ‫رابگەینێ ئازاد ‌‬ ‫ی جیاواز دەسەلمێنێ‌و‬ ‫پێکهێنانی‌ حیزب ‌‬ ‫پارێزگاریی‌ لێ دەکات‪ .‬با مەرجەعێک‬ ‫قبوڵ بکەین تا بڕیاردەر بێ لە‬ ‫ی‬ ‫کێشەکان‌و ناکۆکییەکاندا‪ .‬با ئەسڵ ‌‬ ‫ی لە الیەن هەمووانەوە‬ ‫دیالۆگی‌ سیاس ‌‬ ‫ی بکرێتە بنەما‪ .‬با هەموومان‬ ‫بە راشکاوی ‌‬ ‫ی بکەین کە‬ ‫لە هەر هەلومەرجێکدا قبوڵ ‌‬ ‫لەگەڵ پاراستنی‌ سەربەخۆیی لە رەخنەو‬

‫ی‬ ‫ی سیاسەت‌و بیرورادا‪ ،‬مل کەچ ‌‬ ‫دەربڕین ‌‬ ‫ی کوردستان‬ ‫دەنگ‌و قەزاوەتی‌ خەڵک ‌‬ ‫ی‬ ‫دەبین‌و ئەسڵی‌ هەڵبژاردن بە دەنگ ‌‬ ‫ئازادانەی‌ گەل قبوڵ دەکەین‌و پابەندین‬ ‫ی‬ ‫ی باو لە دنیا ‌‬ ‫بە پلۆرالیسمی‌ سیاس ‌‬ ‫ئەوڕۆدا‪ .‬ئێمە وا رایدەگەیەنین کە بە‬ ‫هەموو ئەوانە پابەند دەبین‌و حازرین‬ ‫پالتفۆرمی‌ تایبەت لەو بارەوە واژوو‬ ‫بکەین‪ .‬تا ئێستا لە هەموو پێوەندیەکدا‬ ‫ئەو ئەساڵنەمان خستۆتە بەر چاوو‬ ‫ی حەولمان داوەو حەول‬ ‫بۆ چەسپاندن ‌‬ ‫دەدەین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫چەندە باوەڕتان بە ئازادی‌ هەڵسوڕان ‌‬ ‫سیاسی‌ هەیە‪ ،‬ئامادەن لە داهاتوودا بۆ‬ ‫ی گرفت‌و ئاستەنگەکان‬ ‫چارەسەری‌ کردن ‌‬ ‫پەنا بۆ چەک نەبن؟‬ ‫هەر وەک سەروتر باسم کرد‪ ،‬ئێمە‬ ‫ی‬ ‫ی چاالک ‌‬ ‫بڕوای‌ تەواومان بە ئازاد ‌‬ ‫ی هەیەو بەرگری لێ دەکەین‪.‬‬ ‫سیاسی ‌‬ ‫ی‬ ‫دەست بردن بۆ چەک لە کێشەو گرفت ‌‬ ‫ی دزێوەو ئێمە‬ ‫سیاسیی‌ ناوخۆییدا کارێک ‌‬ ‫ی واژۆ کردنی‌ هەموو قەرادادێکین‬ ‫ئامادە ‌‬ ‫کە دەستبردن بۆ چەک قەدەغە بکات‌و‬ ‫ی‬ ‫بۆخۆشمان ئامادەین لە هەلومەرج ‌‬ ‫ئەوتۆدا دەست بۆ چەک نەبەین‪.‬‬ ‫ی‬ ‫باشە ئەگەر وایە بۆچی‌ دەسپێشەخەر ‌‬ ‫ئەو ناکەن تاکوو هەموو الیەنەکان‬ ‫لەسەر ئەوە رێبکەون کە نابێ هیچ‬ ‫الیەنک بۆ بڕینەوەی‌ کێشەکانی‌ لەگەڵ‬ ‫ی دیکە دەست بۆ چەک بەرێ؟‬ ‫الیەنێک ‌‬ ‫ی‬ ‫کێشەکە ئەوە نییە کە کەس پێداگر ‌‬ ‫لەسەر دەست بردن بۆ چەک بکات‪.‬‬ ‫هەموو الیەنێک باس لەوە دەکات کە‬ ‫نابێ ئەو کارە بکرێ‪ ،‬کێشەکە لەوە‬ ‫ی بەرەی‌ کوردستانیشدا‬ ‫دایە کە لە باس ‌‬ ‫ئاماژەم بۆ کرد‪ ،‬الیەنگەلێک ئامادە نین‬ ‫هیچ بەڵگەیەک لەگەڵ الیەنی‌ دیکە واژۆ‬ ‫بکەن‪ .‬بۆیە دەبێ چارەسەر بۆ ئەم‬ ‫ی‬ ‫گرفتە ببیندرێتەوە‪ ،‬بە دەسپێشخەر ‌‬ ‫الیەنێک کارەکە مەیسەر نابێ‪ .‬ئێمە‬ ‫چەندین جار پێشنیارمان کردووەو‬ ‫ی دیکەش بکەین‪،‬‬ ‫ئامادەین دەسپێشخەر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی واژۆ کراو ‌‬ ‫بەاڵم ئەوە کارو تەوافوق ‌‬ ‫ی دەوێ‪.‬‬ ‫هەموان ‌‬

‫‪8‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫شنه‌ی گۆڕان !‬ ‫ڕه‌شاد مسته‌فا سوڵتانی‬ ‫هه‌ر ئێستا کۆمه‌ڵگای کوردستان‪،‬‬ ‫به‌ره‌و بوارێکی هه‌ستیار ملی ناوه‌ ‌و تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌بێت ‪ .‬ئه‌و وه‌زعه‌ هه‌ستیاره‌‪،‬له‌ بیری‬ ‫جیاوازه‌وه‌ سه‌ر چاوه‌ ده‌گرێت ‪ .‬پێک هاته‌‬ ‫سیاسیه‌کان‪ ،‬کوڕ‌و کۆمه‌ڵه‌ کان‪ ،‬ڕووناکبیران‬ ‫له‌ وه‌ر گرتنی بیری جیاواز‪ ،‬سڵ ده‌که‌ن‬ ‫و‪ ،‬یا زۆر دژواره‌ که‌ له‌ کاناڵی دیالۆگ‌‬ ‫و‌خامه‌ی ڕه‌نگین‪ ،‬به‌ره‌و شه‌ڕی سه‌رده‌م‬ ‫هه‌نگاو هه‌ڵگرن ‪ .‬شه‌ڕێک که‌ خوازراو‌و‬ ‫نه‌خوازراوه‌‪ ،‬ده‌رگای کوتاوین‌و له‌ هه‌مان‬ ‫کاتدا به‌ر ده ر‌گای پێی گرتوین‪ .‬ملمالنیه‌ک‬ ‫هاتوته‌ ئاراوه‌‌و مێشکی ئازادیخوازانی‬ ‫کوردی داگیر کردووه‌‌و ساتێک له‌ کۆڵ‬ ‫نابێته‌وه‌‪ .‬ملمالنیک ‌ه له‌ نێوان دوو الیه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ دوو شیوازی فیکری جیاوازه‌وه هاتوته‌‬ ‫مه‌یدان‌و خه‌ریکه‌ ڕێزبه‌ندی خۆی ئاشکراتر‬ ‫ده‌کات‪ .‬یه‌کێک له‌ بیر‌و بۆچونه‌کان‪،‬‬ ‫ئێسالمی سیاسیه‪ ،‬که‌ راسته‌وخۆ ڕیبه‌ری‌و‬ ‫ڕێنوێنی ئه‌و ڕێبازه‌ ده‌کات ‪،‬و ئاسۆ‌و‬ ‫ڕوانگه‌ی فیکریان ‪،‬داسه‌پاندنی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫بێ سنووری دین‪ ،‬به‌ سه‌ر حکومه‌ت‌و قانونه‌‬ ‫مه‌دنیه‌کانه‌‪ .‬زۆر فاکتۆری بێنراو‌و نه‌بێنراو‬ ‫وه‌ک‪ :‬کۆمه‌لگای دوواکه‌وتوو‪ ،‬ڕێژه‌ی به‌رزی‬ ‫نه‌خوێنده‌واری‪،‬هه‌ژاری‪ ،‬پیاو ساالری‪ ،‬ئایین‬ ‫و‪ ...‬هه‌یه‌ که‌ ڕاسته‌وخۆ به‌ قازانجی فناتیزم‌و‬ ‫فوندمانتالیسم ته‌واو بوه که‌ به‌ ئاسانی‬ ‫خه‌ڵک له‌ ده‌وری پالتفورمی خۆیان کۆ‬ ‫‌ده‌که‌نه‌وه‌‌و فیداکاریان بۆ ده‌که‌ن ‪ .‬له‌ شه‌ری‬ ‫عێراق‌و ئێراندا‪ ،‬به‌ ده‌یان هه‌زارمرۆڤی چاره‌‬ ‫ڕه‌ش‌و هه‌ژار‪ ،‬کاریان ته‌نیا ڕۆیشتن به‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌ڵغام‌و مینه‌کانی عێراقدا بوو‪ ،‬تا‌ پووچه‌ڵی‬ ‫که‌نه‌وه‌‌و پاسداره‌کان بتوانن به‌ره‌و سه‌نگه‌ری‬ ‫به‌عسیه‌کان پێشره‌وی که‌ن‪ .‬سه‌رجه‌م ‪،‬‬ ‫ئێسالمی سیاسی ‪،‬ده‌رگا‌و کاناڵی دیالۆگیان‬ ‫به‌ چیمه‌نتوو‌و به‌ردی ڕه‌ش هه‌ڵچنێوه‌‌و دایان‬ ‫خستوه‌‪. .‬نمونه‌ی به‌رچاو تاڵیبان‪ ،‬جمهوری‬ ‫ئیسالمی ئێران‪ ،‬حه‌ماس‌و ڕێکخراوه‌کانی‬ ‫شیعه‌ی لوبنان‌و عێراقه‌‪ .‬هه‌ر دوو جه‌ناحی‬ ‫سوننه‌‌و شیعه‌‪،‬ته‌نانه‌ت وه‌هابیه‌کان‪،‬‬ ‫سه‌له‌فه‌کان له‌ پالتفورمێکی هاوبه‌شدا که‌‬

‫جه‌عفه‌ری ئەمینزادە‪:‬‬ ‫ده‌بێت به‌ده‌نه‌ی ئه‌و‬ ‫حیزبانه‌‪...‬‬ ‫من له‌سه‌ره‌تاشه‌وه‌ وتم كه‌ كۆمه‌ڵه‌ چه‌ند‌ه‬ ‫بایه‌خی به‌مه‌سه‌له‌ی كرێكاریی داوه‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش مه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌ویی ال گرنگ بووه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئینسانه‌ ماركسیسته‌كان له‌خه‌باته‌‬ ‫دیموكراتیكه‌كاندا هه‌میشه‌ له‌ هه‌موو حیزبێك‬ ‫له‌پێشترن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ناو حیزبی‬ ‫كۆمۆنیستێك كه‌ ئێمه‌ی تیابووین دێته‌پێشێ‬ ‫به‌ها به‌و شتانه‌ نادات‪ ،‬ئه‌وه‌ كه‌یفی خۆیه‌تی‪،‬‬ ‫به‌اڵم چه‌په‌كان وانین‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌رنجی گه‌وره‌‬ ‫رابه‌رانی چه‌پ وه‌ك ماركس‌و لنین بده‌ین‬ ‫ده‌بینین ئه‌وان بۆ مه‌سه‌له‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان زۆر‬ ‫هه‌وڵیان داوه‌‪ ،‬ئێستا ره‌وتی رووداوه‌كان به‌ره‌و‬ ‫كوێ رۆیشت ئه‌وه‌ باسێكی تره‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫ئاشكرایه‌ ئه‌وان هه‌وڵی راست‌و دروستیان دا‪.‬‬ ‫بۆیه‌ من پێموایه‌ به‌گشتی پێداچوونه‌ پێویسته‌‌و‬ ‫ده‌بێت هه‌رماوه‌یه‌ك جارێك حیزبه‌كان به‌ كارو‬ ‫سیاسه‌ته‌كانیاندا بچنه‌وه‌‪.‬‬ ‫حیزبه‌كانی الی ئێمه‌ش له‌ماوه‌ی ئه‌م ده‌‬ ‫ساڵه‌ی دوایدا زۆربه‌یان چاویان له‌وه‌ بوو‬ ‫كه‌ ئه‌مریكا بێت‌و وه‌ك جیمزباند واڵته‌كانیان‬ ‫بۆ رزگار بكات‪ ،‬ته‌نانه‌ت وای لێهاتبوو ببوو‬ ‫به‌ نوكته‌‌و بۆ نمونه‌ ده‌یان وت كاكه‌ سوریا‬ ‫نابێت نۆره‌بڕیمان لێبكات‌و دوای روخانی‬ ‫عێراق نۆره‌ی ئێرانه‌‌و له‌م جۆره‌ قسانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ به‌ڕواڵه‌ت نوكته‌ بوو به‌اڵم راستییه‌كی‬ ‫تێدا بوو ‌و ئه‌م گاڵته‌جاڕییه‌ سیاسه‌تی‬ ‫ژماره‌یه‌ك له‌ رابه‌رانی ئه‌م حیزبانه‌ی ئێستا‬ ‫بوو‪ .‬ئه‌مه‌ خۆڵكردنه‌ چاوی خه‌ڵكه‌‪ ،‬چۆن‬ ‫ده‌بێت حیزبێكی سیاسی خۆڵ بكاته‌ چاوی‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬بۆ ده‌بێت من دڵم به‌ حه‌مله‌ی‬ ‫ئه‌مریكا خۆش بێت؟ خۆشیه‌كه‌ی چیه‌؟ ئایا‬ ‫پێمانوایه‌ ئه‌مریكا هێرشی كرده‌ سه‌ر ئێران‬ ‫ئیتر ئێمه‌ به‌ ئاسانی ده‌چینه‌وه‌ ئێران؟ خۆ‬ ‫ئه‌و كات له‌ ئه‌فغانستان‌و عێراق مه‌ترسیدارتر‬ ‫ده‌بێت‌و رۆژانه‌ ده‌یان بۆمب له‌ تاران‌و سنه‌‌و‬ ‫كرماشان‌و‪..‬ده‌ته‌قێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر ئێستا ئێران‬ ‫پڕیه‌تی له‌ ئه‌نواعی داروده‌سته‌ی ئیسالمی‬

‫ئێمزا نه‌کراوه‌‌و فه‌رمی نیه‌ ‪،‬بۆ داسه‌پاندنی‬ ‫دین به‌ سه‌ر ده‌وڵتدا تیده‌کۆشن‪ .‬وه‌عده‌‌و‬ ‫به‌ڵینیان بۆ جه‌ماوه‌ری خه‌ڵک‪ ،‬دونیای‬ ‫پڕ له‌ خۆشی‌ ئاخره‌ته‌‪ .‬له‌ تاکتیکی خۆ‬ ‫ته‌قاندنه‌وه‌‌و ترساندن که‌ڵکیان وه‌ر گرتوه‌‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگای ڕۆژ هه‌اڵتی ناوه‌ڕاستیان ‪،‬به‌ره‌و‬ ‫سه‌نگه‌ری «دیفاع» ‪ ،‬ڕاو ناوه‌‪ .‬بیر جیاوازه‌‬ ‫کان‪ ،‬له‌ الیه‌ن ئه‌وانه‌وه‌ نابودی فیزیکی‬ ‫ده‌کرێن‪ .‬فاشیزمی ئیسالمی له‌ کاتێکه‌وه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی به‌ ده‌سته‌وه‌ گرتوه‌ ‪،‬‬ ‫خوێنی بیر جیاوازان ده‌ڕێژێت و «تیئاتری‬ ‫ئیعدام» به‌ به‌ر چاوخه‌ڵکه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک کلتوری‬ ‫وه‌حشیگه‌ری جێی خستوه‌ ‪ .‬زه‌خت‌و زۆر ‪،‬‬ ‫سوکایه‌تی‌و بێ حورمه‌تیه‌ک ‪ ،‬که‌ ئیسالمی‬ ‫سیاسی ده‌ر حه‌ق به‌ نه‌ته‌وکانی تری‌ ‌ ڕۆژ‬ ‫هه‌اڵت وه‌ک‪ :‬گه‌لی کورد‪ ،‬به‌هاییه‌کان‪،‬‬ ‫یه‌هودیه‌کان‪ ،‬ئه‌ رمه‌نیه‌کان‪ ،‬وه‌هابیه‌کان‪،‬‬ ‫زڕده‌شتیه‌کان‪ ،‬کلدانیه‌کان‪ ،‬ئاشوریه‌کان ‪،‬‬ ‫مه‌سیحیه‌کان‪ ،‬ئیزه‌دیه‌کان‌و ‪ ...‬ده‌یکات‪،‬‬ ‫مایه‌ی شه‌رمه‌زاریه‪ .‬ئه‌م خه‌ڵکانه‌ سه‌روت‌و‬ ‫سامانی خه‌ڵکی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستیان‬ ‫هه‌ڵنه‌لوشیوه‌‪ ،‬نه‌وتیان تااڵن نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫زلهێزه‌کانی دونیا‪ ،‬دیکتاتوره‌کانیان داناوه‌‌و‬ ‫یارمه‌تیشیان ده‌ده‌ن‪ .‬فه‌رانسا‪ ،‬ئێگلستان‪،‬‬ ‫ئامریکا‪ ،‬سوڤیه‌ت ‪،‬ژاپون‪ ،‬ئاڵمان ‪،‬کانادا‪،‬‬ ‫و‪ ...‬ئه‌و تااڵنه‌یان کردوه‌‪ .‬بۆ تۆڵه‌ی‬ ‫ئه‌و تاالنه‌‪ ،‬له‌م خه‌ڵکانه‌ ده‌کرێته‌وه‌؟؟‬ ‫خه‌بات دژی سیسته‌می بیره‌حمی جیهانی‬ ‫به‌و شیوه‌یه‌ ئیسالمیه‌کان ده‌یکه‌ن‪ ،‬دژ‬ ‫به‌ مرۆڤایه‌تیه‌‌و هه‌ر گیز ناچیته‌ خانه‌ی‬ ‫خه‌باتێکی مودێڕن‌و پێشکه‌وتوو‪ ،‬که‌ پاشان‬ ‫سه‌رکه‌وتنێک به‌ ده‌س بێنێت! خه‌ڵکی‬ ‫کورد پێویستی به‌خه‌باتێکی مه‌ده‌نی‌و‬ ‫شارستانی‪ ،‬له‌ شێوازی تیکۆشانی به‌ڕیزان‪:‬‬ ‫نهرۆ‪ ،‬نیلسون ماندیال‪ ،‬مارتین لوترکینگ‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬که‌ به‌ڵگه‌ نه‌ویست ده‌سکه‌وتی‬ ‫زۆرتره‌ و‪ ،‬زه‌ره‌ری که‌متره! شێوه‌ خه‌باتی‬ ‫ئیسالمی سیاسی‪،‬خه‌ریکه‌ به‌ره‌و داکشان‬ ‫ده‌روات‪ .‬ده‌سه‌اڵتی کلیسه‌‌ له‌ ئوروپا‪،‬له‌‬ ‫الیه‌ن بزووتنه‌وه‌یه‌کی مودێڕنه‌وه‌ به‌ ناوی‬ ‫ئێستا‬ ‫«ڕنسانس» شکستی خوارد‪‌.‬‬ ‫مه‌سیحیه‌کان‪ ،‬سه‌نگه‌ریان پارله‌مانه‌‌و له‌ گه‌ڵ‬

‫ئه‌ندێشه‌‬ ‫تکنیک‌و هه‌ل‌و مه‌رجی تازه‌ خۆیان گونجاندوه‌‬ ‫‪.‬و پێداچونه‌وه‌یان له‌ سه‌رهه‌ڵویسته‌کانی‬ ‫خۆیان کردووه‌‌و بۆکۆمه‌لگا‪ ،‬بار گرژی‬ ‫ناخولقینن ‪ .‬ئازادی ژنان‪ ،‬موسێقا‪ ،‬هونه‌ر‪،‬‬ ‫تیئاتر‪،‬تکنیک‪،‬گه‌شه‌ی ئابوری ‪،‬ئازادی بیر‌و‬ ‫باوه‌ڕ‌و ژیانی سه‌ردمیان به‌ ته‌واوی قه‌بوڵه‌ ‪.‬‬ ‫ئیسالمی سیاسی له‌ ڕۆژ هه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫تازه‌ له‌ خه‌و هه‌ستاوه‌‌و به‌الی ڕاستدا‪ ،‬داچڵه‌‬ ‫کیوه‌ ‪ .‬بیر‌و خولیای مێشکیان هه‌ر له‌ سه‌ر‬ ‫دایره‌ی هه‌ڕه‌شه‌‪ ،‬کۆشتار‪،‬شه‌ڕ‪ ،‬خوێن‬ ‫ڕشتن‌و توقاندن ده‌سوڕێته‌وه‌و به‌ ئاشکرا له‌‬ ‫مزگه‌وته‌کان‌و تله‌ڤیزیونه‌کانیانه‌وه‌ بانگه‌وازی‬ ‫بۆ ده‌که‌ن‪ .‬واڵتانی عه‌ره‌بستان‪ ،‬ئێران‪،‬‬ ‫تورکیا‌و پاکستان یارمه‌تی بی سنووریان‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬له‌ ئوروپا ‪ ،‬ئامریکا‌و ئوسترالیا‬ ‫که‌ په‌نابه‌ری له‌ رۆژ هه‌اڵتی ناوه‌راسته‌وه‌‬ ‫بۆهاتوه‌‌و یا موسڵمانن‪ ،‬له‌ الیه‌ن ئێسالمی‬ ‫سیاسی شیعه‌‌و سوننه‌وه‌‪ ،‬ناوه‌ند‌و کوڕ‌و‬ ‫کۆمه‌لی جۆراوجۆریان بۆ دامه‌زراندوون‬ ‫وپاره‌ی زۆر بۆ ئه‌م ڕێکخراوانه‌ ته‌رخان‬ ‫کراوه‌‪ ،‬تا ئه‌و خه‌ڵکانه‌ به‌ مه‌یلی خۆیان فێر‬ ‫که‌ن‌و باریان بهێنن‪‌.‬‬ ‫له‌ سوید ناوه‌ندی له‌م چه‌شنه‌ له‌ الیه‌ن‬ ‫تورکیا‌و ئێرانه‌وه‌ دامه‌زراوه‌‌و به‌ خۆڕایی‪،‬‬ ‫مندااڵن له‌و شوینانه‌ کۆ ده‌که‌نه‌وه‌‌و ئاموزش‬ ‫ده‌درێن‌و بار ده‌هێنرین‪ .‬مێشکی منداڵی‬ ‫کرچ‌و کاڵ‪ ،‬هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای مندالیه‌وه‌ ‪ ،‬له‌و‬ ‫شتانه‌ی که‌ به‌رژه‌وه‌ندی ئێسالمی سیاسی‬ ‫ده‌پارێزیت پڕ ده‌که‌ن‪ .‬گوایه‌ بۆ خزمه‌تی‬ ‫ئێنسانی‌و مرۆڤایه‌تی ئه‌و مه‌دره‌سه‌‌و‬ ‫ناوه‌ندانه‌ دامه‌زراون‪ ،‬به‌اڵم ئامانجی سیاسی‬ ‫له‌ پشت سه‌ر‪ ،‬هه‌موویانه‌وه‌ خۆی حه‌شار‬ ‫داوه‌ ‪ .‬عه‌ره‌بستان ‪ ،‬پاکستان‌و ئێران له‌‬ ‫واڵتی ئینگلستان ‪ ،‬به‌ ته‌واوی هیزیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫کادیر‌و پاره‌یان بۆ ئامانجه‌ سیاسیه‌کانیان‬ ‫ته‌رخان کردووه‌‌و ده‌یان جۆر ناوه‌ندیان‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪ .‬واڵتانی ئوروپایی له‌ ئیدامه‌ی‬ ‫سیاسه‌تی خۆ گونجاندن‌و له‌ ده‌سنه‌دانی‬ ‫په‌یوه‌ندی ئابوری‌و قازانجی «هه‌نارده‌ی‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانیان»‪ ،‬به‌ درۆ چاویان‬ ‫قونجاندوه‌‌و خۆیان لێی کەڕ کردووه‌ ‪ ،‬له‌‬ ‫هه‌مان کاتدا به‌ کامیرا‌و کامپیوتر ئاگایان‬ ‫له‌ هه‌موو نهێنیه‌کان‌و جموجوڵیانه‌‪ .‬بۆ بیری‬ ‫وه‌هابی گه‌ری‪ ،‬سه‌له‌فیگه‌ری‪ ،‬شیعه‌ی تۆخی‬ ‫عه‌له‌وی‌و سوننه‌ی کالسیکی کۆن‪ ،‬پڕوپاگانده‌‬ ‫ده‌کرێت‌و له‌ ده‌وری خۆیان خه‌ڵکانی هه‌ژار‌و‬ ‫تینه‌گه‌یشتوو‪ ،‬کۆ ده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫توندڕه‌و‌و میانه‌ڕو‪ ،‬نه‌ك هه‌ر له‌ناو رژیمه‌كه‌‪ ،‬له‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫له‌ناو كوردستانیش ئه‌نواعی سه‌له‌فی‌و من وه‌ك كه‌سێك كه‌ له‌نێو كۆمه‌ڵه‌دا بووم‬ ‫موفتیزاده‌‌و وه‌هابی‪ ...‬هه‌یه‌‌و هه‌موویان ده‌بێت بڵێم كه‌ حیزبی دیموكرات ده‌بێت به‌‬ ‫مه‌ترسین بۆ سه‌ر دوارۆژی كوردستان‌و ئێران‪ .‬چه‌ند شت پابه‌ند بێت‪ ،‬حیزبی دیموكرات‬ ‫بۆیه‌ پێموایه‌ هه‌ر حیزبێكی سیاسی ده‌بێت پابه‌ند نیه‌ بۆیه‌ ئه‌و قسانه‌ ده‌كات‪ .‬من‬ ‫به‌خۆیدا بچێته‌وه‌‌و ره‌خنه‌ له‌سیاسه‌ته‌كانی پێموایه‌ له‌داهاتودا حیزبی دیموكرات‬ ‫نابێت وه‌ك پێشوو بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌‬ ‫خۆی بگرێت‪.‬‬ ‫سیاسییه‌كان ده‌ست بۆ چه‌ك به‌رێت‪ ،‬كه‌‬ ‫من پێموایه‌ ده‌ستی دایه‌ چه‌ك‪ .‬حیزبی‬ ‫حیزبی دیموكرات‬ ‫دیموكرات هه‌ر نه‌یارێكی سیاسی چ‬ ‫به‌ نیسبه‌تی شه‌ڕی ناوخۆوه‌ نه‌گۆڕاوه‌‬ ‫له‌م ماوه‌یه‌ دوایدا مشتومڕێك له‌سه‌ر به‌شێوه‌ی فه‌ردی‌و چ به‌ شێوه‌ی حیزبی‬ ‫شه‌ڕی ناوخۆی نێوان كۆمه‌ڵه‌‌و دیموكرات گوشاری خستنه‌سه‌ر‪ .‬له‌سازمانی په‌یكاره‌وه‌‬ ‫له‌ میدیاكان په‌ره‌یسه‌ند‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ بیگره‌ هه‌تا كۆمه‌ڵه‌ی یه‌كسانی‌و چه‌ككردنی‬ ‫پێویستی‌و ئه‌و مشتومڕه‌ له‌ئێستادا‪ ،‬راهی كاریگه‌ر‌و سازمانی توفان تا هێرش‬ ‫بۆ سه‌ر كۆمه‌ڵه‌‪ .‬ئه‌مانه‌ شتایه‌كن كه‌ حاشا‬ ‫جه‌عفه‌ره‌ سور ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫من بۆ خۆم ده‌ڵێم نابێت شه‌ڕی ناوخۆ هه‌ڵنه‌گرن‪ .‬من پێم سه‌یره‌ حیزبی دیموكرات‬ ‫له‌سه‌ری نه‌ڕۆین‪ ،‬به‌اڵم پێموایه‌ ئێستا به‌یاننامه‌ی وایداوه‌‪ ،‬ئێمه‌ش له‌بیرمان‬ ‫پێویست نه‌بوو‪ ،‬به‌هۆی ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌ك چووبێته‌وه‌ خۆ له‌عه‌زیزكه‌ندی بۆكان یان له‌‬ ‫بوو له‌نێو حیزبه‌ كوردییه‌كاندا به‌ راست‌و گه‌ردیگالن كه‌ ئه‌و رێكخراوانه‌ت چه‌ك كرد‬ ‫چه‌په‌وه‌ كه‌ باش‌و به‌قازانجه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر خه‌ڵك له‌بیریان نه‌چووه‌ته‌وه‌‪ .‬یانی خه‌ڵكی‬ ‫بێینه‌سه‌ر ناوه‌رۆكی ئه‌و قسه‌و باسانه‌ی كه‌ بۆكان ئه‌و هێرشه‌ی كردتانه‌سه‌ر سازمانی‬ ‫كراوه‌‪ ،‬من به‌هه‌ر هۆكارێك ئێستا پێمخۆش په‌یكار له‌بیریان چووه‌ته‌وه‌؟ پێموایه‌‬ ‫نییه‌ زۆر له‌سه‌ری بڕۆم‪ ،‬به‌اڵم هه‌ندێ شتم حیزبی دیموكرات پێش باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫له‌ به‌یاننامه‌ی حیزبی دیموكراتدا بینی كه‌ به‌یاننامه‌یه‌ ده‌بوایه‌ زۆر شتی له‌به‌رچاو‬ ‫بڕی شتم بۆ ته‌داعی بووه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌م بۆ بگرتایه‌‪ .‬حیزبی دیموكرات ده‌بێت پابه‌ند‬ ‫ته‌داعی بووه‌وه‌ كه‌ حیزبی دیموكرات به‌ بێت به‌ ئازادی سیاسی له‌كوردستان‪ .‬من‬ ‫نیسبه‌تی شه‌ڕی ناوخۆوه‌ نه‌گۆڕاوه‌‪ ،‬هه‌ر كارم به‌وه‌نییه‌ هه‌ر كه‌سێ له‌ شوێنێك‬ ‫ئه‌و سیاسه‌تانه‌ی پێشووی هه‌یه‌‪ .‬ئه‌مه‌ قسه‌یه‌كی كردبێت دیموكرات وه‌اڵمی‬ ‫مه‌عنای هه‌یه‌‪ ،‬پێموایه‌ حیزبی دیموكرات بداته‌وه‌ به‌اڵم ئه‌گه‌ر رووی ده‌می له‌كۆمه‌ڵه‌‬ ‫ده‌بێت خۆی وه‌اڵم بداته‌وه‌ ده‌نا شه‌ڕی بێت‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌ش قسه‌ی هه‌یه‌ بیكات‪.‬‬ ‫ناوخۆ هۆكاری زۆره‌‌و زۆرێك له‌خه‌ڵكی شه‌ڕی ناوخۆ رووداوێكی ناخۆش بووه‌‬ ‫كوردستان ده‌یزانن‌و بۆ هه‌موو شته‌كانیش بۆ هه‌ردووال ‌و به‌خه‌ڵكی كوردستانیش‪،‬‬ ‫به‌ڵگه‌و سه‌نه‌د هه‌یه‌ كه‌ چی كراوه‌‌و چی بۆیه‌ پێموایه‌ حیزبی دیموكرات ده‌بێت‬ ‫نه‌كراوه‌‪ .‬جارێكیان له‌ سوید ده‌بیری ئه‌وڵی بچێته‌وه‌ به‌سه‌ر سیاسه‌ته‌كانی خۆیدا ده‌نا‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و ده‌بیری گشتی حیزبی دیموكراتی نه‌خه‌ڵكی كوردستان لێی قبوڵ ده‌كات نه‌‬ ‫كوردستانی ئێران له‌و سه‌رده‌مه‌ پێكه‌وه‌ هێزه‌ ئازادیخوازه‌كانیش‪ .‬من لێره‌ به‌رگری‬ ‫دانیشتن‪ ،‬كۆبوونه‌وه‌یه‌ك بوو كه‌ ‪ 500‬تا له‌ فه‌ردێك ناكه‌م كه‌ قسه‌ی كردبێت‬ ‫‪ 600‬كه‌س له‌ كادر‌و ئه‌ندامان‌و پێشمه‌رگه‌ی یان شتێكی نوسیبێت‪ ،‬به‌ڵكو به‌رگریی‬ ‫دێرینی هه‌ردوو ال به‌شداربوون‪ .‬له‌وێ هه‌ندێ له‌ رێكخراوێكی چه‌پ ده‌كه‌م كه‌ هێرش‬ ‫قسه‌كرا‌و هه‌وڵدرا ئاسه‌واره‌كانی شه‌ڕی ده‌كرێته‌سه‌ری‌و پێموایه‌ كه‌ كۆمه‌ڵه‌ مافی‬ ‫ناوخۆ له‌ناو زێهنی ئه‌ندامانی هه‌ردوو الدا خۆی بوو كه‌ به‌رگری له‌خۆی بكات‪ .‬بۆیه‌‬ ‫نه‌مێنێت‪ .‬ئه‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌ سه‌ره‌تایه‌ك بوو پێموایه‌ كه‌ به‌گشتی هه‌ڵخراندنی ئه‌م باسه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بتوانرێ بۆ دوارۆژ كه‌ ئه‌و شتان ‌ه له‌م بارودۆخه‌ی ئێستادا كارێك نه‌بوو به‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك هه‌م بنوسرێته‌وه‌‌و هه‌م قسه‌ی قازانجی هیچ الیه‌ك بێت‪.‬‬

‫بیر‌و بۆچونێکی تر الیه‌نی ڕادیکاڵ‌و‬ ‫سیکوالری رۆژ هه‌اڵتی ناوه‌ڕاست وبه‌ تایبه‌ت‬ ‫واڵتی کوردستانه‌ ‪،‬که‌ له‌ ئاستێکی نه‌ زۆر‬ ‫به‌رز‪،‬به‌ڵکوو تا ڕاده‌یه‌کی به‌ر چاو له‌ ده‌ر‬ ‫بڕینی بیر‌و ڕای خۆیان به‌ دوو باردا ‪ ،‬چه‌پ‬ ‫ئاژوویی ده‌که‌ن ‪ .‬ئاسو‌و ڕوانگه‌ی فیکریان‬ ‫جیایی بی ئه‌م ال‌و ئه‌و الی‪ ،‬دین له‌ حکومه‌ته‌‬ ‫‪.‬هه‌ندیکیان تا ئه‌و ئاسته‌ خۆیان ده‌کوتن که‌‬ ‫ڕێزێک له‌ بیری جیاواز ناگرن ‪ .‬که‌ پێویسته‌‌و‬ ‫ده‌بێت له‌ بیری ئاینی‌و مه‌زهه‌بیش ڕیز‬ ‫بگیردرێت‪ ،‬چونکوو ئه‌م ڕه‌وته‌ فیکریه‌‪،‬به‌‬ ‫گشتی‪ ،‬پاش ڕووخانی سوڤیه‌ت په‌ره‌ی‬ ‫سه‌ندووه‌ ‪ .‬کاتێک ڕێز له‌ بیری جیاواز‬ ‫بگیردرێت‪،‬ئا لیره‌دایه‌ که‌ دیموکراسی مانا‬ ‫په‌یدا ده‌کات‌و کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و هێوری‌و‬ ‫ئاسایش پاڵ پێوه‌ ده‌نیت ‌و ناڕاسته‌و‬ ‫خۆ به‌ قازانجی فیکری نوێ‌و گلوبالیزمه‌‪.‬‬ ‫هه‌موو هیژمونی‌و ده‌سه‌اڵته‌ سیاسیه‌که‌‪ ،‬له‌‬ ‫هه‌لبژاردن‌و سه‌ندووقی ده‌نگ دانه‌وه‌ ‪ ،‬مل‬ ‫به‌رز ده‌کاته‌وه‌ ودیاری ده‌کرێت‪ .‬ئه‌رکی سه‌ر‬ ‫شانی الیه‌نگرانی بیری سیکۆالر‌و ڕادیکال‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ به‌ شیوه‌یه‌کی خشکه‌یه‌ی‌و په‌یتا‬ ‫په‌یتا‪ ،‬له‌ ناو جه‌ماوه‌ردا ‪،‬کاری سیاسی‬ ‫ورد ‌و به‌ حه‌وسڵه‌ بکه‌ن‌‪ .‬هه‌موو سه‌روت‌و‬ ‫سامان‌و داهاتی ڕنجبه‌ران تاالن ده‌کرێت‬ ‫‪ .‬هه‌ژاری تا ئاستێک جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکی‬ ‫نائۆمید‌و هه‌راسان کردووه‌‪ ،‬که‌ په‌نا بردن به‌‬ ‫فریاد ڕه‌سێک ئاساییه‌‪ .‬بۆ ناکرێ ئه‌و فریاد‬ ‫ڕه‌سه‌‪ ،‬خه‌باتێکی شارستانی‪،‬مودێڕن وگشت‬ ‫گیر بێت‪ ،‬که‌ هاو کات یارمه‌تیده‌ری فه‌زای‬ ‫دیموکراتیک‌و له‌ گه‌ڵ بار‌و دۆخی سه‌ردمدا‬ ‫بگونجێت‪.‬‬ ‫ده‌بێت فه‌زایه‌کی دیموکراتیک سه‌قامگیر‬ ‫بێت‪ ،‬تا هه‌موو بیر‌و بۆچونه‌کان ده‌نگی‬ ‫خۆیان بده‌ن‪ ،‬ئه‌و کاته‌ زۆرینه‌‌و که‌مێنه‌‬ ‫دێته‌ گۆڕ‪ ،‬که‌ گه‌شه‌ی دیموکراسی نیشان‬ ‫ده‌دات ‪ .‬زۆرینه‌ ده‌بێته‌ خاوه‌نی ده‌وڵه‌ت‬ ‫ماف‌و یاساکانیش ‪،‬له‌ سه‌ر ئه‌ساسی نیازی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ ،‬ناو به‌ ناو ده‌که‌ونه‌ پڕوسه‌ی‌‬ ‫گۆڕان و‪ ،‬دیموکراسی به‌ره‌و ناو جه‌ماوه‌ری‬ ‫خه‌ڵک ئاژین‌و شۆڕ ده‌بێته‌وه‌‪ .‬تاقمێکی‬ ‫تر که‌ بیرو ڕای‪ ،‬هاو چه‌رخ‌و رادیکاڵیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هه‌نگاو به‌هه‌نگاو ده‌چنه‌ پێشه‌وه‌‌و‬ ‫بارگرژیه‌کانی‬ ‫کرده‌وه‌کانیان‪،‬لۆژیک‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگا خاو ده‌کاته‌وه‌ ‪.‬هه‌ڵویستێکی به‌‬ ‫جێ‌و دوور بینانه‌یان هه‌یه‌ ‪ .‬حکومه‌تی‬ ‫باشوری کوردستانیش‪ ،‬له‌ قۆناغێکی‬

‫ناسکدایه‌‌و گه‌له‌ گورگ چوار ده‌وریان داو‌ه‬ ‫که‌ هه‌ڵویستیکی «نه‌ شیاو» تراژیدی‬ ‫ده‌خولقێنێت‪ .‬بۆیه‌ سه‌باره‌ت به‌ سنوور‬ ‫شکینی‪ ،‬هه‌ره‌شه‌‌و گوڕه‌شه‌ی ‪،‬نه‌یارانی‬ ‫کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی سکوتی کردووه‌ ویا‬ ‫سازاوه‌‪.‬الیه‌نی سیکۆالریش‪ ،‬به‌ر له‌ ڕووخانی‬ ‫دیواری به‌رلین‌و هه‌ره‌س هێنانی سوڤیه‌ت‪،‬‬ ‫وه‌عده‌‌و به‌ڵینه‌کانیان هه‌میشه‌ سه‌مفونیای‬ ‫گومان بوون و‪ ،‬له‌ جێ خۆیان نه‌بوون‌و‬ ‫زۆرتر ته‌راویلکه‌ بوون ‪ .‬شکسته‌ یه‌ک له‌‬ ‫دوای یه‌که‌کانی واڵتانی‪ :‬ئالبانی‪ ،‬ڕۆمانی‪،‬‬ ‫سوڤیه‌ت‪ ،‬کوبا‪ ،‬بولغارستان‪ ،‬کوریای باکور‌و‬ ‫جمهوری سوسیالیستی به‌عسی سوریا‬ ‫ماوه‌یه‌ک سه‌ر دێڕی ڕۆژنامه‌وگۆڤارکان‌و‬ ‫باسی تله‌ڤیزیونه‌کان بوون ‪.‬که‌ تا چ‬ ‫راده‌‌و ئاستێک جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکیان له‌‬ ‫دوواکه‌وتوویی‌و هه‌ژاریدا زنجیر کردبوو‪.‬‬ ‫پارله‌مانی واڵتانی فینالند‪ ،‬نیرویژ‪،‬‬ ‫دانیمارک‌و سوید هێچ کات نالێن سیسته‌می‬ ‫ئێمه‌ سوسیالیستیه‌ ‪ ،‬به‌اڵم سیسته‌مێکی‪،‬‬ ‫مرۆڤانه‌‌و پێشکه‌وتویان دامه‌زراندووه‌ و‪،‬‬ ‫له‌ دونیادا نمونه‌یان به‌ر چاو ناکه‌وێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ بار‌و دۆخه‌که‌‪ ،‬نا له‌ بار‌و ئاڵۆزه‌‪،‬‬ ‫به‌ هه‌ر پژمه‌یه‌کی فناتیکه‌کان‪ ،‬کۆمه‌ڵگا‬ ‫تووشی گه‌رمه‌یاو‌و هه‌اڵمه‌ت ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌م دوو ره‌وته‌ فیکریه‌ له‌ زۆران بازی‌و‬ ‫ملمالنی مێژوویدا‪ ،‬خه‌ریکن یارمه‌تی‬ ‫ڕه‌وتێکی تر ده‌ده‌ن که‌ له‌ دایک ده‌بێ‌و نوێ‌و‬ ‫تازه‌یه‌ ‪ .‬ئه‌و ڕه‌وته‌ «رنسانس»ی فیکر‌و‬ ‫ئه‌ندیشه‌ یه‌ و‪ ،‬بۆ کۆموڵگای کوردستان‬ ‫دیارده‌یه‌کی گرانبه ها‌و به‌ نرخه‌! شکست‬ ‫دانی ئیسالمی سیاسی‪ ،‬گاڵته‌ نیه‌‌و باجی‬ ‫قورسی ده‌وێت‪.‬‬ ‫نوسه‌رانی سیکوالر‌و مامۆستایانی ئاینی‪،‬‬ ‫ده‌توانن له‌ ئامێری «خامه‌‌و ماسمیدیا»‬ ‫که‌ڵک وه‌ر گرن‌و حورمه‌تی دیموکراسیش‬ ‫بپاریزن‪ .‬تێنه‌گه‌یشتنێک له‌ یه‌کتر هاتوه‌ته‌‬ ‫ئاراوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر الیه‌نی ئائینی گیرفانیان پڕه‌‌‌و‬ ‫الیه‌نی سیکۆالر مێشکیان پڕه‌‪ ،‬ده‌بی به‌ هه‌ر‬ ‫قیمه‌تێک بێ‪ ،‬ڕێگا بۆ دیالۆگ هه‌موار کریت‪،‬‬ ‫چونکوو هیچ شتێک به‌ زۆرحه‌ل نابێت‌و‬ ‫دانامه‌زرێت‪ .‬کلیسه‌‌و کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی‬ ‫له‌ ئوروپا‪،‬به‌ شه‌ڕ هاتن‌و کلیسه‌ شکستی‬ ‫خوارد ‪ ،‬به‌اڵم سیکۆالریزمی به‌ دیاری هێنا‪.‬‬ ‫دڵنیام ڕۆژێک له‌ رۆژان سیکوالریزمیش له‬ ‫ڕۆژ هه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‪ ،‬سه‌ر ده‌که‌وێت‌و برینه‌‬ ‫ساڕێژ نه‌ کراوه‌کان‪ ،‬ساڕێژ ده‌کات‪.‬‬

‫پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه‬ ‫‌ خۆشه‌ویستی كرێكاران‌و زه‌حمه‌تكێشان‬

‫ئه‌گه‌ر سێكتاریزم نه‌بین‪ ،‬لێكنزیكبوونه‌وه‌‬ ‫ئاسانه‌‬ ‫یه‌كگرتنه‌وه‌ یان لێكنزیك بوونه‌وه‌ی الیه‌نه‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌‌و دواتر پێكهێنانی به‌ره‌یه‌كی‬ ‫كوردستانی پێكهاتوو له‌حیزبه‌كانی كورستان‪،‬‬ ‫ره‌نگه‌ ئاواتی هه‌موو خه‌ڵكی كوردستان بێت‪،‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ به‌ڕێز جه‌عفه‌ری ئه‌مینزاده‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫بۆ نزیك بوونه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ به‌تایبه‌ت وه‌ك‬ ‫ره‌وتی سوسیالیستی‪ ،‬له‌وه‌ رۆژه‌وه‌ی ئێعالنی‬ ‫مه‌وجودیه‌تمان كرد‪ ،‬یه‌كێك له‌و ده‌گمه‌ن‬ ‫هێزانه‌ بووین كه‌ هه‌وڵماندا كه‌ شتێكی تازه‌‬ ‫بێنینه‌ ناو ته‌یفی كۆمه‌ڵه‌ كه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌و‬ ‫دردۆنگی‌و ناكۆكییانه‌ی كه‌ هه‌بوو توانیمان‬ ‫دۆخه‌كه‌ ئاسایی بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ناڵێم ئێستا زۆر‬ ‫نزیك بوونه‌ته‌وه‌ به‌اڵم هه‌وڵماندا النیكه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی ئاسایی دروست ببێت‌و ئه‌و‬ ‫سوكایه‌تی‌و ناوناتۆرانه‌ كه‌متر بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌وڵی دوه‌ممان ئه‌وه‌ بوو كه‌ بتوانین دیالۆگ‬ ‫رێكبخه‌ین له‌ناو ته‌یفی كۆمه‌ڵه‌دا‪ ،‬له‌ناو ته‌یفی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌دا هه‌موو جه‌ناحێكی تیایه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌مان یه‌كگرتووی ته‌شكیالتی نییه‌‬ ‫به‌ڵكو مه‌به‌ستمان نزیكبوونه‌وه‌ بووه‌‪ .‬ئێمه‌‬ ‫بمانه‌وێـت یان نا رابردوویه‌كی هاوبه‌شمان‬ ‫بووه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ داهاتوومان هاوبه‌ش نه‌بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ وه‌ك یه‌ك بیرناكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌‬ ‫وه‌ختێ ده‌توانین له‌گه‌ڵ حیزبه‌كانی دیكه‌دا‬ ‫په‌یوه‌ندیمان هه‌بێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی رژیمی‬ ‫جمهوری ئیسالمی ته‌نگت پێ هه‌ڵنه‌چنێ‌و‬ ‫ئۆپۆزسیۆنێكی یه‌كده‌ست بین له‌به‌رامبه‌ریدا‪،‬‬ ‫ئێمه‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌مانه‌ كه‌ زیاتر لێك نزیك‬ ‫بینه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌و ته‌یفه‌ی كه‌ به‌ناوی ته‌یفی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ ناسراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بتوانرێ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫كۆماری ئیسالمی یه‌كده‌ست كار بكرێت‪ ،‬جا چ‬ ‫باشتر كه‌ سه‌ره‌تا له‌گه‌ڵ ئه‌و الیه‌نانه‌ی به‌ناوی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌وه‌ كارده‌كه‌ن نزیكی بكه‌ین‪ .‬بۆ ئه‌مه‌ش‬ ‫پێموایه‌ ئه‌گه‌ر سێكتاریزم نه‌بین‪ ،‬فیرقه‌گه‌را‬ ‫نه‌بین ئاسانه‌‌و پێموابێت ده‌بێت به‌ده‌نه‌ی ئه‌و‬ ‫حیزبانه‌ گوشاربخه‌نه‌سه‌ر سه‌ركردایه‌تییه‌كانیان‬ ‫بۆ سازدانی دیالۆگ‌و لێكنزیك بوونه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫به‌قازانجه‌‌و خه‌ڵكیش پێی خۆشه‌‪ ،‬باهێزه‌كان‬ ‫نزیك بینه‌وه‌ له‌یه‌كتر‪ ،‬ئێستا مه‌به‌ستم ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌ به‌ره‌یه‌ك پێك بهێنین‪ ،‬چونكه‌به‌ره‌ بۆ‬ ‫خۆی بارودۆخی تایبه‌تی ده‌وێت‪ ،‬به‌اڵم باشتر‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌نگاوی بۆ هه‌ڵگرین‪.‬‬

‫له‌ماوه‌ی ئه‌م سێ ده‌یه‌دا جیا له‌ سیاسه‌ته‌كانی‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ به‌ هۆی چاالكیه‌كانی هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه‌وه‌ توانی تا راده‌یه‌كی زۆر‬ ‫ببێته‌ خۆشه‌ویستی چین‌و تویژه‌ جیاجیاكانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬كاك جه‌عفه‌ر له‌سه‌ر تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه‌ ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫من پێموایه‌ خۆشه‌ویستی هێزی پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سیاسه‌ته‌ دروست‌و‬ ‫رادیكاڵه‌كانی كۆمه‌ڵه‌‪ .‬هێزی پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ یه‌كێك له‌و هێزانه‌ بوو كه‌‬ ‫له‌كوردستاندا توانی زۆرشت جێبخات‪ .‬هه‌ر‬ ‫پێشمه‌رگه‌ نه‌بوو كه‌ خۆڕاگری بكات له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫هێرشی كۆماری ئیسالمی‪ ،‬به‌ڵكو هه‌م سیاسی‬ ‫بوو هه‌م نیزامی‪ ،‬چونكه‌ كاری رێكخراوه‌یی‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬كاری ته‌بلیغی ده‌كرد له‌نێو كرێكار‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێش له‌ناو ژنانی زه‌حمه‌تكێشی‬ ‫الدێكان‪ .‬من پێموایه‌ كۆمه‌ڵه‌ زۆر بایه‌خی به‌و‬ ‫سیاسه‌تانه‌ ده‌دا‌و توانیشی كاریگه‌ری باشیان‬ ‫هه‌بێت‪ .‬دێ نه‌ما له‌كوردستان كه‌ پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ كاری تیا نه‌كردبێت ‌و خه‌ڵكی فێری‬ ‫شت نه‌كردبێت‪ ،‬ژنی فێری ئه‌وه‌ نه‌كردبێت‬ ‫كه‌ مافه‌كانی چیه‌‪ ،‬خه‌ڵكی فێری نه‌كردبێت‬ ‫كه‌ الدێكان به‌شێوه‌ی شۆرایی به‌ڕێوه‌ببه‌ن‪.‬‬ ‫له‌بیرم نایه‌ كه‌ پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه‌ خۆی‬ ‫دانابێت كه‌ وه‌ك باڵێكی نیزامی كاربكات‌و‬ ‫پایه‌گا بگرن‌و كه‌مین دانێن بۆ هێزه‌كانی رژیم‪.‬‬ ‫جار هه‌بووه‌ پاش چه‌ندین كاتژمێر ماندبوون‬ ‫له‌ جه‌وڵه‌‌و شه‌ڕكردن كه‌ ده‌گه‌ڕاینه‌وه‌ بۆ‬ ‫ناو گوند له‌مااڵن‌و مزگه‌وته‌كان قسه‌یان‬ ‫ده‌كرد له‌سه‌ر سیاسه‌ته‌كانی كۆمه‌ڵه‌ یان‬ ‫روونكردنه‌وه‌ی ئه‌و ته‌وه‌هوماتانه‌ی كه‌ هه‌ندێ‬ ‫الیه‌ن به‌رامبه‌ر به‌ رژیم بوویان‪ ،‬كۆمه‌ڵه‌‬ ‫ده‌ورونه‌قشێكی زۆر زیاتری بوو له‌چاوی‬ ‫حیزبه‌كانی دیكه‌‪ .‬به‌گشتی ئه‌وه‌ی كه‌ هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه‌ له‌ناو خه‌ڵكدا مه‌حبوب‬ ‫بوو ئه‌وه‌ بوو كه‌ هاوكات كه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫هێرشی كۆماری ئیسالمی راده‌وه‌ستا كاری‬ ‫ئاگاهگه‌ریی بوو‪ ،‬رێكخستنی خه‌ڵكی ده‌كرد‪،‬‬ ‫هه‌ر ئه‌وانه‌ش هێزی پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫كرده‌ هێزێكی خۆشه‌ویستی ناو دڵی كرێكاران‌و‬ ‫زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان‪.‬‬

‫ئەندێشە‬

‫ئێگزیستانسیالیزمی فه‌رانسه‌وی‬ ‫هانا ئارێنت‬ ‫بۆ فارسی‪ :‬محه‌مه‌د سه‌عید حه‌نایی‬ ‫کاشانی‬ ‫بۆ کوردی‪ :‬کاوه که‌ریمی‬ ‫ڕاستگۆیی له فه‌لسه‌فه‌دا ئاژاوه ئه‌نێته‌وه‪،‬‬ ‫به شڵه‌ژاندنی سه‌دان که‌س له ناوه‌وه‌و‬ ‫هه‌زاران که‌س له ده‌ره‌وه‌ی هۆڵ‪ .‬ئه‌و‬ ‫کتێبانه‌ی له‌سه‌ر فه‌لسه‌فه ده‌نووسرێن‪ ،‬نه‬ ‫پڕوپاگه‌نده بۆ بیروباوه‌ڕی الوه‌کی ده‌که‌ن‌و‬ ‫نه ده‌رمانی هه‌موو برینه‌کان ساڕێژ ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌وه له‌گه‌ڵ گیروگرفته‌کان‌و‬ ‫هه‌ست به بیرکردنه‌وه‌ی کرده‌وه‌یی‪ ،‬وه‌کوو‬ ‫کتێبه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان خوێنه‌ریان زۆره‪.‬‬ ‫ئه‌و شانۆنامانه‌ی که تێیاندا کردار به‌نده‬ ‫به وشه‌وه‌و نه‌ک به لێکداه‌وه‌ی وشه‌‌و‪،‬‬ ‫وتووێژێک له تێفکرین‌و به‌دواداچوونه‌کان‬ ‫ده‌خاته‌ڕوو‪ ،‬بۆ چه‌ند مانگی یه‌ک له‌دوای‬ ‫یه‌ک نمایش ده‌کرێن‌و کۆمه‌اڵنی خه‌ڵک به‬ ‫گه‌رمی پێشوازیی لێده‌که‌ن‪ .‬ڕاڤه‌کردنی‬ ‫بارودۆخی مرۆڤ له جیهان‌و بنه‌ماکانی‬ ‫پێوه‌ندیی مرۆیی‌و بوون‌و نه‌بوون‪ ،‬نه‌ته‌نیا‬ ‫په‌یوه‌ست ده‌بێت به بزووتنه‌وه‌یه‌کی نوێی‬ ‫ئه‌ده‌بی‪ ،‬به‌ڵکوو تا بتوانێت ڕێنوێنیگه‌لێکیش‬ ‫بۆ بۆچوونێکی نوێی سیاسی دێنێته ئاراوه‪.‬‬ ‫هۆگرانی فه‌لسه‌فه ده‌بنه ڕۆژنامه‌نووس‌و‬ ‫شانۆنامه‌نووس‌و ڕۆماننووس‌‪ ،‬ئه‌وان ئه‌ندامی‬ ‫لیژنه‌ی زانستیی زانکۆکان نین‪ ،‬به‌ڵکوو‬ ‫ئه‌و "قه‌له‌نده‌ر"انه‌ن که له هۆتێله‌کاندا‬ ‫ده‌مێننه‌وه‌‌و له قاوه‌خانه‌کاندا ده‌‌ژین‌و ژیانی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی تا سنووری حاشاکردن له ژیانی‬ ‫تاکه‌که‌سی باڵوه پێده‌ده‌ن‪ .‬نه ده‌توانن‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت یا وا وێده‌چێت بتوانن که بیانکه‌نه‬ ‫برینی ماقووڵ‪.‬‬ ‫له هه‌موو ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی له پاریسه‌وه‬ ‫ده‌گات‪ ،‬وا پێده‌چێت که ئه‌وه شتێکه که‬ ‫خه‌ریکه ڕووده‌دات‪ .‬ئه‌گه‌ر "بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫خۆڕاگری" ده‌ره‌نجامه‌که‌ی نه‌بووه 'شۆڕشی‬ ‫ئورووپایی'‪ ،‬النیکه‌م له فه‌رانسه‌دا‬ ‫سه‌ریهه‌ڵداوه‪ ،‬سه‌رهه‌ڵدانی ڕاسته‌قینه‌ی‬ ‫ڕووناکبیران‪ ،‬که دۆشداماوییان له کۆمه‌ڵگای‬ ‫نوێدا‪ ،‬له نۆستالۆژیکترین ڕوانگه‌‌کانی‬ ‫پانۆرامای کزۆڵه‌ی ئورووپا له نێوان‬ ‫جه‌نگه‌کاندا بوو‪ .‬هه‌روه‌ها وا دێته پێش‬ ‫چاو که خه‌ڵکی فه‌رانسه هۆکاره قووڵه‬ ‫فه‌لسه‌فییه‌کانیان له وتار‌و کێشمه‌کێشه‌کانی‬ ‫سیاسییه‌کان به‌الوه گرنگرتر بێت‪ .‬له پاڵ‬ ‫ئه‌وه‌دا هه‌روه‌ها ده‌توانێت ڕێگه‌خۆشکه‌ری‬ ‫ده‌رچوون له کرداری سیاسی به‌ره‌و‬ ‫تیۆرییه‌ک بێت که ته‌نیا له‌سه‌ر کردار‬ ‫(‪ )action‬ده‌دوێت‪ ،‬واته ده‌رچوون به‌ره‌و‬ ‫کردارێتی (‪)activism‬؛ به‌اڵم هاوکات‬ ‫ده‌توانێت پێداگر بێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌‌ی که‬ ‫له ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ نوشستی حزبه‬ ‫چه‌په‌کان‌و ڕاوه‌ستانی ئێلیتی شۆڕشگێڕی‬ ‫ڕابردوو (که چوونه‌ته به‌ره‌ی هه‌وڵ بۆ‬ ‫داکۆکیکردنی بێئاکام له هه‌موو حزبه‌کان)‬ ‫خه‌ڵک زیاتر له ئێمه ده‌توانن هه‌ست به‌وه‬ ‫بکه‌ن که به‌رپرسیارێتیی کرداری سیاسی‬ ‫تا کاتێک که بنه‌مایه‌کی ئه‌خالقی‌و سیاسی‬ ‫نوێ دابنرێت‪ ،‬زۆر جێگای باوه‌ڕه‌و نه‌ریتی‬ ‫کۆنی فه‌لسه‌فه که ته‌نانه‌ت ڕیشه‌ی قووڵی‬ ‫له بچوکترین تاکی فه‌لسه‌فیدا هه‌یه‪ ،‬له‬ ‫کرده‌وه‌دا ڕێگر نییه له هزری سیاسیی نوێ‪.‬‬ ‫نوێیه‬ ‫بزووتنه‌وه‬ ‫ئه‌م‬ ‫ناوی‬ ‫"ئێگزیستانسیالیزم"ه‌و الیه‌نگره ناسراوه‌کانی‬ ‫ژان پۆل سارتێرو ئالبێر کامۆ ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چه‌مکی ئێگزیستانسیالیزم تێنه‌گه‌یتنی‬ ‫زۆریشی لێوه به‌رهه‌م هاتووه که کامۆ ی‬ ‫ناچار به‌وه کردووه به ئاشکراو پێشوه‌خت‬ ‫ڕابگه‌یه‌نێت که بۆ ئێگزیستانسیالیست‬ ‫نییه؟ ئه‌م چه‌مکه له فه‌لسه‌فه‌یه‌کی نوێ‬ ‫له ئاڵمانه‌وه هاتووه که پاش جه‌نگی‬ ‫جیهانیی یه‌که‌م یه‌کڕاست ژیایه‌وه‌و زیاتر‬ ‫له ده‌یه‌یه‌ک کاردانه‌وه‌ی به‌سه‌‌ر هزری‬ ‫فه‌رانسه‌وییه‌وه به ته‌واوی دیاربوو؛ به‌اڵم‬ ‫شوێن‌که‌وتن‌و پێناسه‌کردنی سه‌رچاوه‌کانی‬ ‫ئێگزیستانسیالیزم به وشه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان‬ ‫به‌م هۆیه ساکاره بێئاکامه که هه‌م ئامانجه‬ ‫ئاڵمانییه‌کان‌و هه‌م ئامانجه فه‌رانسه‌ییه‌کانی‬ ‫ئه‌م فه‌لسه‌فه‌یه له دڵی خولێکی یه‌کسان‌و‬ ‫میراتی کولتوورێکی که‌م تازۆر یه‌کسانه‌وه‬ ‫هاتووه‌ته ده‌ر‪.‬‬ ‫فه‌رانسه‌ییه‌کان‬ ‫ئێگزیستانسیالیسته‬

‫گه‌رچی له ناوخۆیاندا ناکۆکییان هه‌یه‬ ‫به‌اڵم له دوو هێڵی گشتیدا هاوڕێن‪:‬‬ ‫یه‌که‌م نه‌لێکردنی ڕاشکاوانه‌ی ئه‌وه‌ی پێی‬ ‫ده‌وترێت ‪ I‌ esprit de serieux‬و دووه‌م‪،‬‬ ‫نه لێکردنه‌ی گرژئامێز له وه‌رگرتنی جیهان‬ ‫وه‌ک خۆی‪ ،‬واته وه‌ک دۆخی ئاسایی‌و‬ ‫چاره‌نووسی مرۆڤ‪.‬‬ ‫ڕۆحی جدی (‪،)I‌ esprit de serieux‬‬ ‫له‌وانه‌یه بکرێت له‌گه‌ڵ 'شایانی ڕێزلێگرتن'‬ ‫دا وه‌ک یه‌ک بێته‌وه‌و له‌وێوه تاوانی‬ ‫سه‌ره‌کی‌و یه‌که‌م هه‌ر ئه‌مه‌یه‪ .‬مرۆڤی جدی‬ ‫مرۆڤێکه که خۆی به سه‌رۆکی کاره‌که‌ی‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬ئه‌ندامی سپای شانازی (‪Legion‬‬ ‫‪)of Honor‬و ئه‌ندامێکی زانستگه‌یه‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دایک‌و باوک یا خاوه‌‌ن هه‌ر به‌رپرسیارێتییه‌کی‬ ‫نیوه سروشتی‌و نیوه کۆمه‌اڵیه‌تیی دیکه‌یه‪،‬‬ ‫چونکه به ئه‌نجامدانی ئه‌م کاره‪ ،‬هاوڕایی‬ ‫خۆی له‌گه‌ڵ ئه‌و ئه‌رکی ڕێکخستنه‌ی‬ ‫که کۆمه‌ڵگا خستوویه‌تییه سه‌رشانی‬ ‫ده‌رده‌بڕیت‪ .‬رۆحی جدی هه‌ر ئه‌و نه‌لێکردنی‬ ‫ئازادییه‌یه‪ ،‬چونکه مرۆڤ ناچار ده‌کات به‬ ‫قبوڵکردن‌و هاوڕایی له‌گه‌ڵ گۆڕینی شێوازی‬ ‫چه‌وت‌و ناڕاست‪ ،‬که هه‌ر مرۆڤێک له کاتی‬ ‫جێگیربوون له کۆمه‌ڵگادا ده‌بێ تووشی‬ ‫بێت‪ .‬له‌وێوه‌ی که هه‌رکه‌س هه‌روه‌ها که‬ ‫له دڵه‌وه ده‌زانێت که له‌گه‌ڵ ئه‌رکه‌که‌یدا‬ ‫نایه‌ته‌وه‪' ،‬ڕۆحی جدی' یه‌ک که سه‌رچاوه‬ ‫له بڕوای خراپه‌وه بگرێت‪ ،‬هاوکات به واتای‬ ‫ڕواڵه‌تسازیشه‪ .‬پێشتر کافکا له 'ئامریکا'دا‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ی به‌وه داوه که ئه‌م خۆبه‌زل زانییه‬ ‫که له یه‌کخستنی خودو ئه‌رک ه‌وه سه‌رچاوه‬ ‫ده‌گرێت چه‌ند قه‌شمه‌ڕی‌و مه‌ترسیداره‪ .‬له‌و‬ ‫کتێبه‌دا‪ ،‬به‌ڕێزترین که‌س له هۆتێلدا‪ ،‬که‬ ‫به وته‌ی ئه‌و کارو نانی ڕۆژانه‌ی پاڵه‌وان‬ ‫به‌ده‌ستیه‌تی‪ ،‬ئه‌م ئه‌گه‌ره له به‌رچاو‬ ‫ناگرێت که ده‌توانێت به هێنانه به‌رباسی‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنی مرۆڤی 'جدی' هه‌ڵه‌یه‌ک‬ ‫بکات‪ " :‬چۆن ده‌متوانی سه‌رۆکی کرێکارانی‬ ‫هۆتێل بم‪ ،‬ئه‌گه‌ر که‌سێکم به جێی که‌سێکی‬ ‫تر به هه‌ڵه گرتبا؟"‬ ‫یه‌که‌مین جار له ڕۆمانی ڕشانه‌وه ی‬ ‫سارتێردا‪ ،‬باس له‌م بابه‌ته(ڕۆحی جدی)‬ ‫ده‌کرێت‪ .‬له وێناکردنێکی جواندا‪ ،‬له‬ ‫ژوورێک له وێنه‌ی ڕوخساری هاوواڵتییانی‬ ‫به‌ڕێزی شار‪ ،‬یا ‪ Les salauds‬ئه‌م بابه‌ته‬ ‫دواتر ده‌بێته بابه‌تی سه‌ره‌کیی ڕۆمانی نامۆ‬ ‫ی کامۆ‪ .‬پاڵه‌وانی کتیبی نامۆ‪ ،‬که‌سێکی‬ ‫مامناوه‌ندییه که ته‌نیا له ملدان به‌و خواسته‌‬ ‫جدیی بوونه‌ی کۆمه‌ڵگا دووریی ده‌کات‌و‬ ‫ناتوانێت به پێی ئه‌رکه دیاریکراوه‌کانی بژی‪.‬‬ ‫که‌سێکه که له ڕێوڕه‌سمی به‌خاکسپاردنی‬ ‫دایکیدا‪ ،‬به‌وجۆره ڕه‌فتار ناکات که کورێک‬ ‫ده‌بێ هه‌ڵسووکه‌وت بکات‪ ،‬چونکه ناگری؛‬ ‫ئه‌و وه‌کوو شوویه‌کیش هه‌ڵسوکه‌وت ناکات‪،‬‬ ‫چونکه ته‌نانه‌ت له کاتی ده‌زگیرانداریدا‬ ‫بابه‌تی ژیانی هاوبه‌شی به شێوه‌ی جدی‬ ‫ڕه‌د ده‌کاته‌وه‪ .‬له‌وێوه‌ی که ئه‌و ڕواڵه‌تسازی‬ ‫ناکات‪ ،‬نامۆیه‌که که که‌س تێی ناگات‌و ژیانی‬ ‫به‌هۆی سووکایه‌تیکردن به کۆمه‌ڵگا له‬ ‫ده‌ست ده‌دات‪ .‬له‌وێوه‌ی که خۆ ده‌بوێرێت‬ ‫له به‌شداریکردن له‌م یارییه‪ ،‬تا سنووری‬ ‫تێنه‌گه‌یشتن له هاوڕێکانی‌و نامۆ بوون له‬ ‫خۆی‪ ،‬جیا ده‌بێته‌وه‪ .‬ته‌نیا له دوادیمه‌ندا‬ ‫تۆزێک پێش مردنی‪ ،‬ئه‌م پاڵه‌وانه ده‌گاته‬ ‫جۆرێک له ڕوونکردنه‌وه که ئه‌م کاردانه‌وه‌یه‬ ‫ده‌گوازێته‌وه بۆ زه‌ین‪ ،‬که بۆ ئه‌و خودی‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪11‬‬

‫*‬

‫ژیان وه‌ها نهێنییه‌کی بووه‌و له ترسناکیدا‬ ‫به ڕاده‌یه‌ک جوانی هه‌بوو که ئه‌و هیچ‬ ‫پێویستییه‌کی به "باشتربوون" له‌ڕێگه‌ی‬ ‫ڕووکه‌شی ڕه‌فتاری باش‌و ڕواڵه‌تسازیی‬ ‫بێناوه‌رٶکه‌وه نه‌ده‌بینی‪.‬‬ ‫شانۆنامه‌ی دره‌وشاوه‌ی سارتێر‪ ،‬له‬ ‫خۆیدا ده‌چێته‌وه سه‌ر هه‌مان ڕێچکه‪.‬‬ ‫ئه‌م شانۆنامه‌یه له دۆزه‌خدا له‌دایک‬ ‫ده‌بێت‌و به شێوه‌یه‌کی شایان له شێوه‌ی‬ ‫ئیمپراتۆریای دووه‌می فه‌ره‌نسادا له‌ ڕیزی‬ ‫ئه‌و پێداویستییانه‌دا چنراوه‪ .‬سێ که‌س له‌م‬ ‫ژووره‌دا ئاماده‌ن (“‪ L‌enfer c‌est les‬دۆزه‌خ‬ ‫بوونی که‌سانی دیکه‌یه)و به هه‌وڵێک که‬ ‫بۆ ڕواڵه‌تسازی ده‌یکه‌ن‪ ،‬ده‌ست ده‌ده‌نه‬ ‫ئه‌شکه‌نجه‌یه‌کی ئه‌هریمه‌نی‪ .‬به‌هه‌رحاڵ‪،‬‬ ‫له‌وێوه‌ی که ژیانی ئه‌وان کۆتایی‬ ‫پێهاتووه‌و له‌وێوه‌ی که "ئێوه ژیانتانن‌و‬ ‫به‌س"‪ ،‬ڕواڵه‌تسازی چیتر چاره‌سه‌ر نییه‌و‬ ‫ئێمه ده‌بینین ئه‌گه‌ر خه‌ڵک جیا ببنه‌وه‬ ‫له‌و ڕووکه‌شه‌ی پارێزه‌ری ئه‌رکه‌کانیانه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگا بۆی دیاریکردوون‪ ،‬چی له‌ودیو‬ ‫ده‌رگه‌کانه‌وه ده‌مێنێته‌‌وه؟‬ ‫چ شانۆنامه‌ی سارتێرو چ ڕۆمانی کامۆ‪،‬‬ ‫حاشا له ئه‌گه‌ری مرۆڤدۆستیی ڕاسته‌قینه‌ی‬ ‫که‌سه‌کان ده‌که‌ن‪ ،‬واته پێوه‌ندییه‌ک که‬ ‫ڕاسته‌وخۆو بێگه‌ردو بێبه‌ش له ڕواڵه‌تسازی‬ ‫ده‌بێت‪ .‬خۆشه‌ویستی له فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫سارتێردا ویستی بوونه‌خۆشه‌ویسته له الیه‌ن‬ ‫که‌سێکه‌وه(هه‌لبژێردران‪ ،‬نه‌ک هه‌ڵبژاردن‬ ‫‪:‬و)‪ ،‬واته پێداویستییه‌ک که مرۆڤ به‬ ‫ڕه‌چاوکردنی بوونی خۆی له که‌سێکی‬ ‫تایبه‌تییه‌وه پێی ده‌گات‪ .‬خۆشه‌ویستی‬ ‫به بۆچوونی کامۆ تا ڕاده‌یه‌ک هه‌وڵێکی‬ ‫ناشیرین‌و بێهیوایانه‌یه بۆ له‌ناوبردنی‬ ‫گۆشه‌گیری مرۆڤ‪.‬‬ ‫له بوونی ئه‌وه‌ی مرۆڤ به‌ڕاستی هه‌یه‬ ‫ڕواڵه‌تسازی‌و حه‌زکردن به جدیبوون ڕۆڵێکی‬ ‫هه‌ره دیاری هه‌یه‪ .‬دیسانه‌وه کافکا له دوا‬ ‫به‌شی ئامریکا دا‪ ،‬ئاماژه به ئه‌گه‌رێکی نوێ‬ ‫له ژیانی ڕه‌سه‌ن ده‌کات‪" .‬دیمه‌نی سروشت"‬ ‫جێگایه‌کی گه‌وره‌یه‌ که تێیدا پێشوازیی له‬ ‫هه‌مووان ده‌کرێت‌و هه‌ر بێبه‌ش بوونێک که‬ ‫بۆ که‌سه‌کان تێیدا دێته به‌رهه‌م‪ ،‬شانۆیه‌کی‬ ‫به ڕێکه‌وت نییه‪ .‬لێره‌دا هه‌ر که‌سێک بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنی ڕۆڵی خۆی داوه‌تی لێده‌کرێت‪،‬‬ ‫تا هه‌ر ڕۆڵێک هه‌یه یا پێی خۆشه ببێت‬ ‫بیگێڕێت‪ .‬ڕۆڵی هه‌ڵبژێردراو‪ ،‬چاره‌سه‌ری‬ ‫پێکدادانی نێوان ئه‌نجامدانی ته‌واوی ڕۆڵ‌و‬ ‫بوونی ته‌واو‌و هه‌روه‌ها نێوان خواست‌و‬ ‫ڕاستیی ته‌واوه‪.‬‬ ‫ئه‌م "ئاوات"ه نوێیه‪ ،‬له‌م پێکهاته‌یه‌دا ده‌بێته‬ ‫ئه‌کته‌رێک که ئه‌رکی هه‌ر ئه‌م رٶڵبینینه‌یه‪،‬‬ ‫ئه‌کته‌رێک که به‌رده‌وام ڕۆڵه‌که‌ی ده‌گۆڕێت‌و‬ ‫به‌م شێوه‌یه هیچکات ناتوانێت هیچ یه‌که له‬ ‫ڕۆ ‌ڵه‌کانی به جدی بگرێت‪ .‬هه‌ر که‌س به‬ ‫بینینی ئه‌و(ڕۆڵ)ه‌ی که هه‌یه‪ ،‬به‌رگری له‬ ‫ئازادی مرۆڤ‌بوونی خۆی له به‌رامبه‌ر الیه‌نی‬ ‫ئه‌رکه‌کانی ده‌کات؛ سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش مرۆڤ‬ ‫ته‌نیا به بینینی ئه‌و (رۆڵ‌ه ڕاستیقینه‌یه‌)ی‬ ‫که‌ هه‌یه‌ ده‌توانێت ئه‌م بابه‌ته بسه‌لمێنێت‬ ‫که قه‌ت‪ ،‬له‌گه‌ڵ خۆیدا یه‌ک نییه‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫که شتێک له گه‌ڵ خۆیدا یه‌ک نییه‪.‬‬ ‫جه‌وهه‌ر(مرکب) هه‌میشه جه‌وهه‌ره‪ .‬مرۆڤ‪،‬‬ ‫ژیان‌و کاره‌کانیه‌و ئه‌مانه شتگه‌لێکن که تا‬ ‫مردنی مرۆڤ کۆتاییان پێ نایه‌ت‪ .‬مرۆڤ‪،‬‬ ‫بوونیه(تی)‪.‬‬ ‫هاوبه‌شی‬ ‫یه‌که‌ی‬ ‫دووه‌مین‬ ‫ئێگزیستانسیالیزمی فه‌رانسه‌وی‪ ،‬پێداگری‬ ‫له‌سه‌ر بێخانه‌والنیی بنه‌ڕه‌تیی مرۆڤ‬ ‫له جیهان‪ ،‬بابه‌تی باسی ئوستووره‌ی‬ ‫سیزیف ه‪ :‬گه‌ڕانێک به‌دوای دۆڕانی واتا‬ ‫(‪Le Mythe de Sisyphe: Essai sur‬‬ ‫‪)L‌Absurde‬ی کامۆو ڕۆمانی ڕشانه‌وه‌ ی‬ ‫سارتێر‪ .‬به باوه‌ڕی کامۆ‪ ،‬مرۆڤ له خۆیدا‬ ‫نامۆیه‪ ،‬چونکه جیهان به شێوه‌ی گشتی‌و‬ ‫مرۆڤ وه‌ک مرۆڤ له گه‌ڵ یه‌کتردا ته‌با نین؛‬ ‫به واتایه‌کی تر بوونی ئه‌وان پێکه‌وه‌یه که‬ ‫دۆخی مرۆڤ خاڵی له واتا ده‌کات‪ .‬مرۆڤ‬ ‫تاکه شتێکه له‌م جیهانه‌دا که به ئاشکرا‬ ‫پێوه‌ندییه‌کی به جیهانه‌وه نییه‪ ،‬چونکه‬ ‫ته‌نها مرۆڤه که به شێوه‌ی تایبه‌تی وه‌ک‬ ‫مرۆڤ له نێو مرۆڤه‌کاندا بوونی نییه‪ ،‬هه‌ر‬ ‫وه‌ک ئاژه‌ڵه‌کان که له نێو ئاژه‌ڵه‌کاندا‬ ‫بوونیان هه‌یه‌و داره‌کان له نێو داره‌کاندا؛‬

‫به واتایه‌کی تر ئه‌گه‌ر لێکدانه‌وه‌یه‌کی‬ ‫وا ڕاست بێت‪ ،‬هه‌موو ئه‌وانه به ناچار‬ ‫به‌کۆمه‌ڵ بوونیان هه‌یه‪ .‬مرۆڤ له بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫به "ڕاپه‌ڕین" ‌و به "ڕۆشنبینی" ی خۆی ‪،‬‬ ‫واته له‌گه‌ڵ عه‌قاڵنیه‌تی خۆیدا ته‌نیایه‌و هه‌ر‬ ‫ئه‌م عه‌قاڵنیه‌ته‌یه که ده‌یکاته گاڵته‌جاڕ‪،‬‬ ‫چونکه تایبه‌تمه‌ندیی عه‌قڵ له جیهانێکدا‬ ‫دیاری کراوه بۆ ئه‌و که "له‌وێدا هه‌موو‬ ‫شتێک (پێ)دراوه‌و قه‌ت هیج شتێکیش شی‬ ‫نه‌کراوه‌ته‌وه"‪.‬‬ ‫دیمه‌نێک که سارتێر له دۆڕانی واتا یا بێ‬ ‫ئاکامی‌و ئه‌گه‌ری تایبه‌ت‌و بوون هه‌یه‌تی‪ ،‬له‌و‬ ‫به‌شه له ڕۆمانی ڕشانه‌وه به باشترین شێوه‬ ‫باسکراوه که له‌م ژماره‌یه‌ی پارتیزان‌ریۆیۆ‬ ‫له ژێر ناوی "ڕیشه‌ی داری شابه‌ڕوو" باڵو‬ ‫بووه‌ته‌وه‪ ‌.‬تا شوێنێک که ده‌توانین بزانین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی که هه‌یه‪ ،‬بچووکترین هۆکارێک‬ ‫بۆ بوون نییه‪ .‬هه‌موو شتیک له‌خۆیدا‬ ‫زیاده(‪ ‌)de trop‬یه‪ .‬ئه‌م بابه‌ته‌ی که من‬ ‫ناتوانم ته‌نانه‌ت جیهانێک بێنمه به‌رچاو که‬ ‫تێیدا به جێگای زۆرشت‪ ،‬هیچ شتێک بوونی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ته‌نها دۆشداماوی‌و بێمانایی بوونی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬که بۆ هه‌میشه گیرۆده‌ی بوونه‪،‬‬ ‫نیشان ده‌دات‪.‬‬ ‫لێره‌دا سارتێرو کامۆ لێک جیا ده‌بنه‌وه‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بتوانین له ڕووی ئه‌و به‌رهه‌مه‬ ‫که‌مانه‌ی که له‌وانه‌وه گه‌یشتووه‌ته ده‌ستمان‬ ‫بڕیار بده‌ین‪ .‬دۆڕانی واتا یا بێئاکامیی‬ ‫بوون‌و حاشاکردن له "ڕۆحی جدی" بۆ‬ ‫هه‌ر یه‌که له‌وان ته‌نیا ده‌سپێکی جووڵه‌یه‪.‬‬ ‫پێده‌چێت کامۆ به‌الی فه‌لسه‌فه‌یه‌ک له‌سه‌ر‬ ‫دۆڕانی واتا دا چووبێت‌و له‌م کاته‌دا وا دێته‬ ‫به‌رچاو که سارتێر له حاڵی کارکردندا بێت‬ ‫بۆ فه‌لسه‌‌فه‌ی پۆزه‌تیڤی نوێ‪ ،‬یا ته‌نانه‌ت‬ ‫مرۆڤگه‌رییه‌کی نوێ‪.‬‬ ‫له‌وانه‌یه کامۆ ناڕه‌زایه‌تیی ده‌ربڕیبێت‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌وه‌ی وه‌ک ئێگزیستانسیالیست‬ ‫ناوی لێ برابێت‪ ،‬چونکه به باوه‌‌ڕی‬ ‫ئه‌و دۆڕانی واتا له مرۆڤدا به شێوه‌ی‬ ‫ئۆتۆماتیکی‌و ئاسایی له جیهاندا بوونی‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵکوو ته‌نها له که‌وتنی به‌کۆمه‌ڵی‬ ‫ئه‌واندا بوونی هه‌یه‪ .‬له‌وێوه‌ی که ژیانی‬ ‫مرۆڤ له جیهاندا بێئاکامه‪ ،‬ئه‌م ژیانه‬ ‫ده‌بێ به‌ده‌ر له هه‌ر واتامه‌ندییه‌ک درێژه‬ ‫به خۆی بدات (به‌م واتایه‌ی که له‌گه‌ڵ‬ ‫جۆرێک له ناڕه‌زایه‌تیی ده‌مارگرژانه‌دا بژی‌‬ ‫که به له‌به‌رچاوگرتنی بێهیوایی عه‌قڵ‬ ‫له ڕوونکردنه‌وه‌ی هه‌ر شتێک پێ له‌سه‌ر‬ ‫عه‌قڵ داده‌گرێته‌وه)‪ ،‬پێ له سه‌ر بێهیوایی‬ ‫داده‌گرێت چونکه ده‌مارگرژیی مرۆڤ‬ ‫رێگای ئه‌وه به مرۆڤ نادات که هیوای به‬ ‫پێگه‌یشتنی واتایه‌ک بێت که ناتوانێت به‬ ‫عه‌قڵ پێی بگات‌و له ئاکامدا‪ ،‬پێ له سه‌ر‬ ‫ئه‌وه داده‌گرێته‌وه که عه‌قڵ‌و که‌رامه‌تی‬ ‫مرۆڤ له‌گه‌ڵ بێماناییاندا‪ ،‬وه‌ک به‌هاگه‌لێکی‬ ‫بێخه‌وش ده‌مێننه‌وه‪ .‬ژیانی واتادۆڕاو‪ ،‬به‌م‬ ‫شێوه‌یه برێتییه له ڕاپه‌ڕینی به‌رده‌وام دژ‬ ‫به هه‌موو بارودۆخ‌و هه‌لومه‌رجی‌و نه‌لێکردنی‬ ‫به‌رده‌وامی حه‌سانه‌وه‌کان‪" .‬ئه‌م ڕاپه‌ڕینه‬ ‫نرخی ژیانه‪ .‬هه‌موو بوون ده‌گرێته‌وه‌و‬ ‫شکۆی ده‌پارێزێت"‪ .‬هه‌موو ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‪ ،‬هه‌موو ئه‌وه‌ی مرۆڤ ده‌توانێت‬ ‫به‌ڵێ ی پێ بڵێ‪ ،‬خودی به‌خت‌ه‪" .‬شای‬ ‫به‌خت (‪ )hazard roi‬که به‌ڕواڵه‌ت ڕۆڵی‬ ‫بینیوه له ڕێکخستنی مرۆڤی‌و جیهان له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌کتر"‪.‬‬ ‫ئۆدیپوس ده‌ڵێت‪" :‬به حوکمی من بێت‪،‬‬ ‫هه‌موو شتێک باشه‌و ئه‌م وشه‌یه وشه‌یه‌کی‬ ‫پیرۆزه‪ .‬ئه‌م وشه‌یه له جیهانێکی‬ ‫توندوتیژئامێزدا ده‌یڵێت(‪-‬ه‌وه) که سنوور‪،‬‬ ‫مرۆڤه‪. ...‬چاره‌نووس شتێکه که مرۆڤه‌کان‬ ‫ده‌بێ له نێوان خۆیاندا چاره‌سه‌ری بۆ‬ ‫بدۆزنه‌وه‪' .‬ئه‌مه ڕاست هه‌ر ئه‌و خاڵه‌یه‬ ‫که کامۆ‪ ،‬به بێ ڕوونکردنه‌وه‌یه‌کی زیاتر‬ ‫هه‌موو بۆچوونه نوێخوازانه‌کانی له‌سه‌ری‬ ‫تێده‌په‌ڕێنێت‌و ده‌گاته جیهانبینیگه‌لێکی *فصلنامه بخارا‪« ،‬ویژه نامه هانا‬ ‫‌ته‌واو نوێ'‪ ،‬بۆ نموونه ئه‌م جیهانبینییه‌ی ا‌رنت»‪ ...‬شماره ‪ ،58‬زمستان ‪ ...1385‬ص‬ ‫که به شوێنێک گه‌یشتبێتین‪ ،‬که پێکهاتن ‪370-76‬‬ ‫چیتر تراژیک نه‌زانرابێت‌و ته‌نیا جدی وه‌رگیراوه له‪:‬‬ ‫‪Hannah Arendt, ‘‘French‬‬ ‫زانرابێت"‪.‬‬ ‫‪Existentialism‌‌, in Essays in‬‬ ‫به‌ڕای سارتێر بێئاکامی‪ ،‬بێئاکامیی‬ ‫‪ed. By ,1945 -1930 :Understanding‬‬ ‫بوونی شته‌کان‌و مرۆڤیشه‪ .‬هه‌ر شتێک که‬ ‫& ‪Jerome Kohn, Harcourt Brace‬‬ ‫هه‌یه ته‌نیا به‌م هۆیه بێئاکامه که بوونی‬ ‫‪.93-188 .pp ,1994 ,Company‬‬ ‫هه‌یه‪ .‬جیاوازیی گرنگتری نێوان شته‌کانی‬ ‫جیهان‌و مرۆڤه‌کان ئه‌وه‌یه که شته‌کان‬ ‫به بێ هیچ ناڕوونییه‌ک له‌گه‌ڵ خۆیاندا‬ ‫یه‌کن‪ ،‬به‌اڵم مرۆڤه‌کان (به‌و هۆیه‌ی که‬ ‫ده‌بینێت‌‌و ده‌زانێت که ده‌بینێت‪ ،‬باوه‌ڕی‬ ‫هه‌یه‌و ده‌زانێت که باوه‌ڕی هه‌یه) له زانینی‬ ‫خۆیدا هه‌ڵگری نه‌لێکردنێکه که مه‌حاڵێکی‬ ‫بۆ دروستده‌کات که ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫یه‌ک بێت‪ .‬مرۆڤ له‌م الیه‌نه یه‌کگرتووه‌وه‬ ‫(له بواری زانیاری خۆیه‌وه‪ ،‬که بووه‌ته‬ ‫منداڵدانی نه‌لێکردن) داهێنه‌ره‪ .‬چونکه‬ ‫ئه‌م زانیارییه‌ به‌رهه‌می خودی مرۆڤه‌و ته‌نیا‬ ‫وه‌رگیراوێک نییه‪ ،‬به‌و شێوه‌یه‌ی جیهان‌و‬ ‫بوونی وه‌رگیراوه‪ .‬ئه‌گه‌ر مرۆڤ زاڵبێت‬ ‫به‌سه‌ر زانینی خۆی‌و ئه‌گه‌ره گه‌وره‌کانی‬ ‫داهێنانیدا‌و له شه‌وقی یه‌کبوونی له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیدا هه‌روه‌ها که شته‌کان هه‌ن خۆدوور‬ ‫بخاته‌وه‪ ،‬ئه‌وه‌ی بۆ ده‌رده‌که‌وێت که‬ ‫به هیچ شت‌و که‌سێک به‌ده‌ر له خۆی‬ ‫نه‌به‌ستراوه‌ته‌وه‌و ده‌توانێت سه‌ربه‌‌ست‌و‬ ‫خاوه‌نی چاره‌نووسی خۆی بێت‌‪ .‬وا دێته‬ ‫پێش چاو که واتای ناوه‌کی شانۆنامه‌ی‬ ‫مێشه‌کان (‪ )Les Mouches‬ی سارتێر‬ ‫هه‌ر ئه‌وه بێت‪ ،‬شانۆنامه‌یه‌ک که تێیدا‬ ‫ئورێستێس به گرتنه ئه‌ستۆی کوشتنی‬ ‫به‌ناچاریی ئه‌و شته‌ی شاری ترساندووه‪،‬‬ ‫شاره‌که‌ی ڕزگار ده‌کات‌و مێشه‌کان له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیدا ده‌بات‪ ،‬واته فریشته‌‌کانی تۆڵه‬ ‫(‪ )Erinyes‬ویژدانی ئاڵۆز‌و فریشته‌‌کانی‬ ‫تۆڵه‪ ،‬ترسی ناڕوون له ڕقهه‌ڵسان‪.‬‬ ‫هه‌ڵه کردن له به‌راوردی ئه‌م بۆچوونه‬ ‫نوێیه له فه‌لسه‌فه‌و ئه‌ده‌بیات له‌گه‌ڵ‬ ‫ڕۆژ‪ ،‬هه‌ڵه‌یه‌کی‬ ‫مۆد(ه‌ی)‌ێکی تری‬ ‫گه‌وره ده‌بێت‪ ،‬چونکه په‌ره‌پێده‌رانی ئه‌م‬ ‫فه‌لسه‌فه‌یه خۆده‌بوێرن له سه‌رنجدان‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردن له دیدی ڕێکخراوه‌کانه‌وه‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت ڕووکه‌شی ئه‌و جدی‌بوونه‌ش‬ ‫ناکه‌نه‌به‌ر که هه‌ر ده‌ستکه‌وتێک به‬ ‫هه‌نگاوێک له ئاکامی کاره‌کاندا ده‌بینێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها نابێ سه‌رکه‌وتنێکی پڕهه‌راو‬ ‫قه‌ره‌باڵغ که هاوکات بووه له‌گه‌ڵ‬ ‫کارکردنی ئه‌وان‌و باڵوکردنه‌وه‌ی له‌الیه‌ن‬ ‫ڕۆژنامه‌کانه‌وه دوابخه‌ین‪ .‬ئه‌م سه‌رکه‌وتنه‪،‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ تێگه‌یشتنی ئاسان نه‌بێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مه‌دا سه‌رچاوه له چۆنیه‌تی کاره‌وه‬ ‫ده‌گرێت‪ .‬هه‌روه‌ها سه‌رچاوه له نوێبوونی‬ ‫تایبه‌تی بۆچوونێکه‌وه ده‌گرێت که هه‌وڵ‬ ‫نادات قوواڵیی دابڕان له نه‌ریتی ڕۆژاوایدا‬ ‫بشارێته‌وه‪ .‬کامۆ به‌تایبه‌ت ئه‌م بوێرییه‌ی‬ ‫هه‌یه که ته‌نانه‌ت بۆ پێوه‌ندییه‌کان‪ ،‬بۆ‬ ‫ڕابردوو هه‌روه‌ها شتی له‌و ده‌سته‌ش‬ ‫ده‌ست نه‌داته گه‌ڕان‌و به‌دواداچوون‪ .‬خاڵی‬ ‫پۆزه‌تیڤ له‌سه‌ر سارتێرو کامۆ ئه‌وه‌یه‬ ‫که چیتر به‌ڕواڵه‌ت تووشی بیرکه‌وتنه‌وه‌ی‬ ‫ڕۆژه باشه‌کانی ڕابردووش نین‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫گه‌رچی له‌وانه‌یه به واتایه‌کی ده‌رهه‌ست‬ ‫بزانن که له ڕاستیدا ئه‌و ڕۆژانه باشتر‬ ‫بوون له ڕۆژگاری ئێمه‪ .‬ئه‌وان بڕوایان به‬ ‫سیحری کۆن نییه‌و له‌م ڕووه‌وه که حازر‬ ‫به ئاشتووبنه‌وه‌یه‌ک نین‪ ،‬که‌سانێکی‬ ‫ڕاستگۆن‪.‬‬ ‫‪elan‬‬ ‫‌(‘‬ ‫ق‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ش‬ ‫‌وتن‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌رک‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌گ‬ ‫به‌اڵم ئه‬ ‫)‬ ‫ی شۆڕشگێڕانه‌ی ئه‌م نووسه‌رانه‌ی‬ ‫له‌ناونه‌برد‪ ،‬ئه‌گه‌ر به خوێندنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫سیمبولیک ببنه هۆگری هۆده‌ی‬ ‫هۆتێله‌کان‌و کافێکانیان‪ ،‬کاتێک دێت که‬ ‫پێویست ده‌بێت "به جدی" ئه‌و الیه‌نانه له‬ ‫فه‌لسه‌فه‌یان بیر بهێنرێته‌وه که باس له‌وه‬ ‫ده‌کات که ئه‌وان هه‌نووکه به شێوه‌یه‌کی‬ ‫مه‌ترسیدار سه‌رقاڵی چه‌مکه کۆنه‌کانن‪.‬‬ ‫بابه‌ته نیهیلیستییه‌کان‪ ،‬بابه‌تگه‌لێک که‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌موو ناڕه‌زایه‌تییه‌کان به الیه‌نی‬ ‫به‌رامبه‌ر دیارن؛ به‌رهه‌می بۆچوونه‬ ‫نوێیه‌کان نین‪ ،‬به‌ڵکوو به‌رهه‌می کۆمه‌ڵێک‬ ‫له هه‌‌ر ئه‌و هزره هه‌ره کۆنانه‌ن‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )4٦‬ساڵی چوارەم‪201١/٢/٢ ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫کۆمەڵگە‬

‫ره‌وتی گۆڕانخوازیی ل ‌ه ژێر تیشك‌و كارتێكه‌ریی بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‬

‫شاهۆ كامیاران‬ ‫ل ‌ه كاتی ده‌ركه‌وتنی بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‬ ‫له‌ زانكۆكانی ئه‌مریكا‌و دواتریش ل ‌ه‬ ‫فه‌ڕانسه‌ ك ‌ه سه‌رتاسه‌ری رۆژئاوایگرته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌موو رووداوه‌ سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی‬ ‫ئه‌و كات‪ ،‬ل ‌ه ژێر كاریگه‌ریی ئه‌م بزوتنه‌و‌ه‬ ‫سیمایه‌كی دیكه‌ی ل ‌ه بواری روناكبیری‌و‬ ‫وشیاری ب ‌ه خۆیه‌و‌ه بینی‪ .‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫ره‌وتی خوێندكاریی‪ ،‬دیارده‌یه‌كی جیهانیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ره‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌م بزوتنه‌و‌ه له‌ واڵت ‌ه‬ ‫جۆراوجۆره‌كان‌و زانكۆكاندا شێوه‌یه‌كی‬ ‫جیاوازی به‌ خۆیه‌وه‌ گرتووه‌‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی ل ‌ه فه‌ڕانس ‌ه ل ‌ه‬ ‫ماوه‌ی ‪ 4‬هه‌فت ‌ه ل ‌ه مانگی مه‌ی ساڵی‬ ‫‪1968‬ی زایینیدا روویدا‌و سه‌ره‌تای ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌ له‌ مه‌ودای نێوان یه‌ك هه‌فت ‌ه‬ ‫هات ‌ه ئاراوه‌‪ .‬راپه‌ڕینێكه‌ سه‌رچاوه‌كه‌ی‬ ‫هه‌ڵده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕینی‬ ‫گروپێكی خوێندكاریی‪ ،‬بوو‌ه هۆی ئه‌وه‌یك ‌ه‬ ‫ملیۆنه‌ها كه‌س له‌ خه‌ڵكی شاره‌كانی‬ ‫فه‌ڕانس ‌ه بێنێته‌ نێو مه‌یدانی خه‌بات‌و‬ ‫به‌رنگاربوونه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی رووداوه‌كانی‬ ‫مانگی مه‌ی ‪1968‬ی فه‌ڕانس ‌ه هیچكات‬ ‫وه‌كوو راپه‌ڕین‌و شۆڕش نه‌ناسرا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كاریگه‌ریی ئه‌م هه‌ستانه‌ی خوێندكاران‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر پێوه‌ندیه‌كانی مرۆڤ‌و ژیانی مه‌ده‌نی‬ ‫كۆمه‌ڵگا‪ ،‬كه‌متر ل ‌ه شۆڕش‌و راپه‌ڕینێك‬ ‫نه‌بوو‪ .‬ته‌نیا ماوه‌یه‌ك پاش كوده‌تای ‪28‬ی‬ ‫گه‌الوێژی ساڵی ‪1332‬ی هه‌تاویی‌و رووخانی‬ ‫ده‌وڵه‌تی یاسای موسه‌دق راگه‌یندرا‪،‬‬ ‫نیكسۆن جێگری سه‌رۆك كۆماری ئه‌مریكا‬ ‫سه‌ردانی ئێرانی كردووه‌‪ .‬به‌اڵم خوێندكاران‬ ‫بڕیاریاندا ل ‌ه ناڕه‌زایه‌تی به‌ هاتنی نیكسۆن‌و‬ ‫كرانه‌وه‌ی سه‌رله‌نوێی باڵوێزخانه‌ی‬ ‫ئه‌مریكا ل ‌ه ئێران‌و پشتیوانی له‌ موسه‌دق‬ ‫رێیپێوانێكی گه‌ور‌ه وه‌ڕێ بخه‌ن‪ .‬سه‌ر ل ‌ه‬ ‫به‌یانی رۆژی ‪16‬ی خه‌زه‌ڵوه‌ر كاتی رۆیشتن‬ ‫بۆ نێو زانكۆ‪ ،‬خوێندكاران ئاگادار بوونه‌و‌ه‬ ‫كه‌ هێزه‌ئه‌منیه‌تیه‌كانی رژیم ده‌وروبه‌ری‬ ‫زانكۆیان گه‌مارۆداوه‌و ده‌یانزانی ك ‌ه‬ ‫رووداوێك دێته‌ پێشه‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتژمێر ‪ 10‬سه‌رل ‌ه به‌یانی كاتێك ‌ه‬ ‫خوێندكاران ل ‌ه سه‌ر كالسه‌كانیاندا بوون‪،‬‬ ‫ده‌نگی چه‌كمه‌ی هێزه‌كانی رژیم له‌ نێو‬ ‫حه‌وشه‌و دااڵنه‌كانی زانكۆ ده‌بیسرا‪.‬‬ ‫به‌شێك ل ‌ه هێزه‌ئه‌منیه‌تیه‌كان ده‌ورو‬ ‫به‌ری زانستكه‌ده‌ی فه‌ننییان به‌ ته‌واوه‌تی‬ ‫گه‌مارۆ دابوو بۆ ئه‌وه‌ی هیچ كه‌س له‌و‬ ‫شوێنه‌ خۆی ده‌رباز نه‌كات‪ ،‬له‌م كاته‌دا‬ ‫یه‌كێك ل ‌ه خوێندكاران ده‌نگی هه‌ڵێناو‬ ‫وتی‪ ،‬هێزه‌ئه‌منیه‌تیه‌كان ده‌بێ له‌ زانكۆ‬ ‫بچنه‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌و كاته‌دا كۆمه‌ڵێك ل ‌ه‬ ‫خوێندكاران درانه‌ به‌ر ده‌ستڕێژیی گولله‌‪.‬‬ ‫خوێندكاران یه‌ك ل ‌ه دوای یه‌ك ده‌كه‌وتن ‌ه‬ ‫سه‌ر زه‌وی‌و به‌مجۆر‌ه سێ خوێندكار ب ‌ه‬ ‫ناوه‌كانی مسته‌فا بوزورگ نیا‌و ئه‌حمه‌د‬ ‫قه‌ندچی‌و موهه‌ندس مێهدی شه‌ریعه‌ت‬ ‫ره‌زه‌وی گیانیان له‌ده‌ستدا‌و ‪ 27‬كه‌سی‬ ‫دیك ‌ه ل ‌ه خوێندكارانیش ده‌سبه‌سه‌رو‬ ‫بریندار كران‪ .‬رۆژی دواتر نیكسۆن‬ ‫سه‌ردانی ئێرانی كردو هه‌ر له‌و زانكۆ ك ‌ه‬ ‫هێشتا ب ‌ه خوێنی خوێندكاران ره‌نگی بوو‪،‬‬ ‫بڕوانامه‌ی دكتۆرای شانازی له‌ ده‌ست‬ ‫كاربه‌ده‌ستانی رژیمی شا وه‌رگرت‪ .‬یه‌كێك‬ ‫ل ‌ه رۆژنامه‌كان ب ‌ه نووسینێك ل ‌ه ژێر ناوی‬ ‫سێ دڵۆپ ‌ه خوێن‪ ،‬نامه‌یه‌كی ره‌خنه‌گرانه‌ی‬ ‫سه‌رئاوه‌اڵی بۆ نیكسۆن نووسی‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫دوابه‌دوای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م نووسراوه‌‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌كه‌ ده‌سبه‌جێ داخرا‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆی ‌ه پێویسته‌ كه‌ ل ‌ه رۆژی‬ ‫خوێندكاردا بزوتنه‌وه‌یه‌ك وه‌ڕێبخه‌ین‌و‬ ‫ده‌نگی ناڕه‌زایه‌تی ئه‌م توێژ‌ه بگه‌یه‌نین ‌ه‬ ‫گوێی هه‌موو ئازادیخوازانی جیهان‪ .‬ئه‌م‬ ‫جۆره‌ ره‌وتان ‌ه به‌ هۆی تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫خۆیانه‌وه‌‪ ،‬وه‌كوو كاریگه‌رترین چاالكیه‌كان‬ ‫بۆ ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین‌و پێكهێنانی‬ ‫ئاڵ‌وگۆڕ له‌ به‌ستێن ‌ه جۆراوجۆره‌كان‪،‬‬ ‫خۆی نواندووه‌‪ .‬بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ی مێژووی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‪ ،‬به‌ گشتی ده‌بێ‬ ‫ئاوڕێك ل ‌ه جم‌وجۆڵ‌و هه‌ڵسووڕانی ئه‌م‬ ‫بزوتنه‌وه‌ بدرێته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ی نیشانی‬ ‫بدات كه‌ خاوه‌نی ناوه‌رۆكێكی هه‌ر‌ه‬ ‫گرینگه‌‪ .‬خوێندكاران به‌ گشتی ره‌وتێك‬ ‫به‌ره‌و پێش ده‌به‌ن ك ‌ه ل ‌ه ئاڵ‌وگۆڕه‌كانی‬ ‫نێو زانكۆ‌و كۆمه‌ڵگا ده‌ورو نه‌قشێكی‬ ‫تایبه‌تی ده‌گێڕن‪ .‬ئه‌م ئاڵ‌وگۆڕانه‌ بریتین‬ ‫ل ‌ه كلتوور‪ ،‬بایه‌خه‌كان‪ ،‬ئابووری‌و سیاسی‌و‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ .‬بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‬ ‫هه‌وڵێكه‌ ل ‌ه درێژه‌ی گه‌یشتن ب ‌ه مه‌به‌ست‌و‬ ‫ئامانجه‌كانی هاوبه‌ش‪ ،‬كه‌ ئه‌م ره‌وت‌و‬ ‫هه‌واڵنه‌‪ ،‬خاوه‌نی رێبه‌ریه‌كی دیاریكراو نیه‌‌و‬ ‫به‌ گشتی خاوه‌نی رێبه‌ریه‌كی نموونه‌ییه‌‪.‬‬ ‫بیروباوه‌ڕو گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ رابردووی مێژووی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‪ ،‬ده‌بێت ‌ه هۆی‬ ‫ده‌ركه‌وتنی شوناسی گشتی خوێندكاریی‪،‬‬ ‫هۆكاری مه‌به‌ست‌و یه‌كده‌نگیه‌كی كارام ‌ه‬ ‫بۆ به‌ره‌وپێش بردنی چاالكی سیاسی‪.‬‬ ‫هه‌ڵسووڕاوانی بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی ب ‌ه‬ ‫پێی بارودۆخی زاڵ به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا‌و زانكۆ‪،‬‬ ‫ئیدۆلۆژیه‌كی تایبه‌تی ره‌چاو ده‌كه‌ن‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌م ئیدۆلۆژی ‌ه مه‌به‌ست‌و ئامانجه‌كان‬ ‫دیاری ده‌كات‪ .‬به‌ چاولێكردنێكی خێرا ب ‌ه‬ ‫سه‌ر بزوتنه‌و‌ه خوێندكاریه‌كان ده‌گه‌ین ‌ه‬ ‫ره‌وشتێك ك ‌ه هیچ خوێندكارێك بیر ل ‌ه‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌ گرتنی ده‌سه‌اڵت ناكاته‌وه‌‌و‬ ‫ب ‌ه مانایه‌كی دیكه‌ خوێندكارو بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫خوێندكاریی له‌ ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاسیه‌وه‌یه‌‪ .‬واته‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یكه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و بڕوایه‌ن ك ‌ه ده‌بێ هه‌ڵوێست وه‌ربگرن‪،‬‬ ‫له‌ هه‌مانكاتیشدا خۆیان ل ‌ه پشتیوانی‌و‬ ‫الیه‌نگری ل ‌ه هه‌ر جۆر‌ه رێكخراوو گروپێكی‬ ‫سیاسی ده‌بوێرن‪.‬‬ ‫ئاوڕدانه‌وه‌ ل ‌ه مێژووی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫خوێندكاریی پڕه‌ له‌ ئه‌زموونی به‌ نرخ‌و‬ ‫ب ‌ه چاوخشاندنێك به‌سه‌ر بزوتنه‌وه‌كانی‬ ‫خوێندكاران‪ ،‬له‌ سه‌رتاسه‌ری جیهان ئه‌م‬ ‫راستیه‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێ ك ‌ه بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫خوێندكاریی‪ ،‬ل ‌ه ئاكامی خه‌باتێكی بێ‬ ‫پسانه‌وه‌و پشوودان‌و ملكه‌چنه‌بوونی ب ‌ه‬ ‫بڕیارو خواسته‌كانی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬توانیویان ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئاڵ‌وگۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و هه‌روه‌ها‬ ‫شۆڕشه‌كان ته‌ئسیرو كاریگه‌ریی خۆیان‬ ‫دابنێن‪.‬رێكخراوو بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‬ ‫كوردستان‪ ،‬وه‌كوو ناوه‌ندێكی سه‌ربه‌خۆی‬ ‫خوێندكاریی ل ‌ه كۆمه‌ڵگای كوردستان‌و‬ ‫ب ‌ه پێی به‌ڵێنه‌كانی خۆیان ل ‌ه به‌رانبه‌ر‬ ‫داخوازیه‌كانی خه‌ڵكی كوردستان‪ ،‬وه‌كوو‬ ‫چاوه‌دێرێكی سیاسی بۆ به‌دواداچوونی‬ ‫كوردستان‌و‬ ‫خه‌ڵكی‬ ‫داخوازیه‌كانی‬ ‫لێكدانه‌وه‌ی بارودۆخ‪ ،‬سه‌باره‌ت ب ‌ه مه‌سه‌له‌ی‬ ‫گه‌لی كورد‪ ،‬به‌شداریه‌كی چاالكانه‌ی‬ ‫بووه‌و تا ئێستا له‌ هیچ نوێنه‌رێكی رژیم‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارێك پشتیوانیان نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی له‌ كوردستان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یكه‌ به‌شێك بوو‌ه ل ‌ه جه‌سته‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی سه‌رتاسه‌ری له‌ ئێران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ركێكی گرینگتری له‌مباره‌و‌ه وه‌ ئه‌ستۆ‬ ‫گرتووه‌‪ .‬قسه‌كردن ب ‌ه زمانی كوردی‬ ‫مافی سه‌ره‌تایی هه‌ر مرۆڤێكه‌ ك ‌ه زیاتر‬ ‫ل ‌ه ‪ 30‬ساڵه‌‪ ،‬ئه‌م رژیم ‌ه به‌رده‌وام هه‌وڵی‬ ‫تواندنه‌وه‌ی زمانی كوردیان ل ‌ه نێو زانكۆو‬ ‫قوتابخانه‌كان داوه‌‪ .‬به‌اڵم ب ‌ه هاتنه‌ مه‌یدان‌و‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی ل ‌ه‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئه‌و چه‌مكانه‌ی ك ‌ه گه‌لێك‬ ‫له‌سه‌ری راده‌وه‌ستێت‌و پێداگری له‌سه‌ر‬ ‫ده‌كات‪ ،‬خوێندكارانی كورد توانیویان ‌ه ئه‌و‬ ‫ئه‌ركه‌ له‌ نێو زانكۆكانی ئێران‌و به‌ ناسینی‬

‫كلتووری كوردی به‌ خوێندكارانی دیكه‌ ل ‌ه‬ ‫ئاستی سه‌رتاسه‌ری‌و ب ‌ه رێكخراوبوونی‬ ‫خۆیان‌و پێداگریان له‌سه‌ر خه‌باتی گه‌لی‬ ‫كورد بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئازادی‌و مافی‬ ‫چاره‌ی خۆنووسین به‌جێ بێنن‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌نگاوێكی به‌هێزی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫خوێندكارانی كوردستانه‌‪ ،‬بۆ رۆیشتن به‌ره‌و‬ ‫ئازادی‌و دیموكراسی‪.‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی كورد‌و بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‪،‬‬ ‫دوو بابه‌تی ل ‌ه یه‌ك ئااڵو ولێك جیانه‌كراو‬ ‫ك ‌ه سه‌ره‌ڕای تایبه‌ت مه‌ندی گشتگیرو‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی بوونی مه‌سه‌له‌ی گه‌لێك‌و‬ ‫دیاریكراوتربوونی بزوتنه‌وه‌ی پێكهاته‌یه‌ك‬ ‫له‌و گه‌له‌‪ ،‬ل ‌ه چه‌ند ساڵی رابردوودا‪ ،‬زۆر‬ ‫ب ‌ه باشی توانیویه‌تی خۆی له‌ ناوه‌ندی‬ ‫رووداو‌ه سینفی‌و حقووقی ‌ه تۆخه‌كانه‌و‌ه‬ ‫ده‌رباز بكات‌و ب ‌ه روانگه‌یه‌كی ئاسۆییه‌و‌ه‬ ‫رووبه‌ریی رووادوو گۆڕانكاریه‌كانی كۆمه‌ڵگا‬ ‫بگرێته‌وه‌‪ ،‬بۆ وێنه‌‪ ،‬ل ‌ه كرده‌و‌ه نواندن‌و‬ ‫دژكرده‌وه‌دا‪ ،‬له‌ كاریگه‌ریی‌و كارتێكردن‌و ل ‌ه‬ ‫رێكخستن‌و تایبه‌تیكردنه‌وه‌ی شێوازه‌كانی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫خوێندكاریی‪،‬‬ ‫چاالكی‬ ‫مافخوازانه‌ی گه‌لی كورد بۆ وه‌ده‌ست‬ ‫خستنی سه‌ره‌تاییترین مافه‌كانی مرۆڤ له‌م‬ ‫واڵته‌‪ ،‬كه‌ناڵێكی خێراترو راستگۆتری ل ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی بۆ هێنابه‌ر باسی‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‌و داخوازیه‌كانی نه‌دۆزیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی كورد وه‌ك هه‌موو‬ ‫بزوتنه‌و‌ه تایبه‌ته‌كانی دیكه‌‪ ،‬رۆژێك ل ‌ه‬ ‫توێژێكه‌و‌ه ب ‌ه ناوی توێژی خوێندكار‌و ل ‌ه‬ ‫شوێنێكه‌وه‌ ب ‌ه ناوی زانكۆ ده‌ستیپێكردووه‌‪،‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ك ك ‌ه ل ‌ه سه‌ره‌تاییترین ماف ‌ه‬ ‫سه‌ندیكاییه‌كانی خوێندكارانه‌و‌ه ره‌نگ‌و‬ ‫بۆی سیاسیی وه‌رگرت‌و دواتر تا بااڵترین‬ ‫ئاستی گۆڕانخوازی شۆڕشگێڕان ‌ه ده‌ستی‬ ‫ل ‌ه رووداوه‌ ناوخۆیی‌و دیپلۆماتیكه‌كانی‬ ‫گه‌وره‌ترین واڵتانی جیهاندا وه‌ردا‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ك كه‌ ب ‌ه قورسایی‌و تێگه‌یشتنێكی‬ ‫گشتگیر ل ‌ه سه‌ر وردترین رووداو ه‌كانی‬ ‫سه‌ر شه‌قام‌و بیروڕای گشتیه‌وه‌‪ ،‬تا‬ ‫توانایی ده‌ركردنی بڕیاره‌ سیاسیه‌كان‌و‬ ‫به‌ڵێننامه‌ی پاڵێوراوه‌كان له‌سه‌ر زاره‌و‬ ‫بوه‌ته‌ گه‌رمترین باسی رای جه‌ماوه‌ر‪.‬‬ ‫ئه‌و الیه‌نه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانیش به‌رده‌وام‬ ‫خستویانه‌ت ‌ه ریزی مه‌سه‌له‌ پێوه‌ندیداره‌كان‬ ‫ب ‌ه گه‌شه‌و ئاسایشی واڵته‌وه‌‪ ،‬نه‌ك له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌یكه‌ ل ‌ه خۆیدا بزوتنه‌وه‌یه‌كی رادیكاڵه‌و‬ ‫هه‌وڵده‌دا ب ‌ه شێوازێكی ره‌خنه‌گران ‌ه‬ ‫پرسه‌كان بهێنێت ‌ه ئاراوه‌‪ ،‬به‌ڵكوو له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی یه‌كالكه‌ره‌وه‌و به‌دوور ل ‌ه مامه‌ڵه‌ی‬ ‫سیاسیی‪ ،‬پرسی گۆڕانخوازی به‌ ئه‌ركی‬ ‫شۆڕشگێڕانه‌ی خۆی ده‌زانێت‪ .‬چ ل ‌ه‬ ‫روانگه‌ی مه‌ده‌نیه‌كی بێ الیه‌ن‌و چ ل ‌ه‬ ‫سۆنگه‌ی چاودێرێكی سیاسیه‌وه‌‪ ،‬پڕ دیار‌ه‬ ‫كه‌ بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی ل ‌ه كوردستان‬ ‫پێناسه‌و مۆركی تایبه‌ت ب ‌ه خۆی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫تا ئه‌و شوێنه‌ی كه‌‪ ،‬شوناس‌و دیوێكی‬ ‫ناسێنه‌ری بۆ خۆی تۆمار كردووه‌‪ .‬شوناسێ‬ ‫كه‌ سه‌ره‌ڕای كردن ‌ه ته‌وه‌ری سه‌ره‌كیترین‬ ‫مۆركی خۆی واته‌ پێناسه‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬

‫ل ‌ه ئاست رووداوه‌ جیهانی‌و تایبه‌ته‌كان‪،‬‬ ‫خێراتر له‌ هه‌ر ناوه‌ند‌و دامه‌زراوێك ب ‌ه‬ ‫راستی‌و راشكاویه‌وه‌ هه‌ڵوێست ده‌گرێت‌و‬ ‫به‌ ئه‌ركی به‌رپرسایه‌تیه‌و‌ه زانیاریی‌و‬ ‫بابه‌ته‌كان ده‌گوازێته‌وه‌‪ .‬مافی مرۆڤ ئه‌و‬ ‫ته‌وه‌ره‌ی ‌ه ك ‌ه به‌ گشتی پێده‌چێت‪ ،‬گه‌ره‌نتی‬ ‫بێ الیه‌نانه‌و به‌رپرسان ‌ه هه‌ڵوێست گرتنی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی بێت‪ ،‬به‌رانبه‌ر ب ‌ه‬ ‫رووداوه‌كان‪ .‬به‌اڵم رۆژهه‌اڵتی كوردستان‬ ‫ئه‌و شوێنه‌ی ‌ه ك ‌ه سه‌ره‌ڕای كۆیله‌بوونی‬ ‫ل ‌ه بواری كۆمه‌اڵیه‌تی‌و داگیركرانی ل ‌ه‬ ‫بواری میلیتاریستیه‌وه‌‪ ،‬بوێری‌و هێزی‬ ‫خوێندكاریی زۆرتر به‌ خۆیه‌وه‌ بینیوه‌و‬ ‫خوێندكاری كورد له‌م به‌شه‌ له‌ كوردستان‬ ‫بوه‌ته‌ هه‌وێنی یه‌كگرتن‌و چاالكی‬ ‫خوێندكاریی ل ‌ه هه‌موو ئێران‌و كوردستان‪.‬‬ ‫هه‌موو ئاماژه‌كان ب ‌ه شۆڕشگێڕان ‌ه بوون‌و‬ ‫گۆڕانخوازانه‌و‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫بوونی‬ ‫چاكسازی له‌ سیاسه‌ت‪ ،‬پێداگری له‌سه‌ر‬ ‫ناسینی خه‌ساره‌ كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و هه‌وڵدان‬ ‫بۆ ئاساییكردنه‌وه‌یه‌كی شیاو ل ‌ه بۆچوونی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی هاوچه‌رخی خوێندكاری كورد‪،‬‬ ‫شتێك له‌و تایبه‌تمه‌ندی ‌ه كه‌م ناكاته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫وه‌ك الوازیه‌ك پێوه‌ی دیاره‌‪ :‬ئه‌ویش ئه‌و‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیه‌ی ك ‌ه سه‌ره‌ڕای له‌سه‌ر پێ‬ ‫راوه‌ستان‌و بوونی تایبه‌تمه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫هه‌ڵوێستگرتنی مرۆیی ل ‌ه چاو گرینگترین‬ ‫بابه‌تان به‌ دیدی مافی مرۆڤه‌وه‌‪،‬‬ ‫هێشتاكه‌ شوناسێكی بۆ راگه‌یاندنی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‪ ،‬به‌ تایبه‌ت ل ‌ه‬ ‫رووبه‌ری ده‌ره‌وه‌یدا دیاری نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫نه‌بوونی رۆژێكی دیار وه‌ك سه‌ره‌تای‬ ‫هه‌ستپێكردنی شوناسی خوێندكار‌و‬ ‫ده‌سپێكردنی بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‌و‬ ‫دیاركه‌وتنی سه‌ره‌كیترین پریشكه‌كانی‬ ‫گۆڕان‌و هه‌وڵ بۆ ژیانێكی باشتر ل ‌ه رێگه‌ی‬ ‫زانكۆو زانكۆیه‌كان‌و ره‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ده‌سپێكردن ‌ه له‌ ئاستی كۆمه‌ڵگا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫الیه‌نه‌ی ‌ه كه‌ باری راگه‌یاندنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫خوێندكارانی كورد وه‌ك ئاستێكی الواز‬ ‫ده‌ناسێنێت‪ ،‬ئه‌و بزوتنه‌وه‌ی ‌ه كه‌ نه‌ته‌نیا ل ‌ه‬ ‫به‌شه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی رۆژهه‌اڵتی كوردستان‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو له‌ ئێرانیش ل ‌ه زۆربه‌ی كاته‌كان ل ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاریی‌و سه‌ر شه‌قامدا‪،‬‬ ‫پاڵپشتی هێزو بیری داهێنه‌ر‌و بڕیارده‌ر‬ ‫بووه‌‪ .‬خوێندكارو زانكۆ له‌ بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫كوردستاندا ناوو دیارده‌یه‌كی نوێ نین‪،‬‬ ‫هه‌ر ل ‌ه سه‌ره‌تای هه‌ستكردن ب ‌ه كۆیالیه‌تی‬ ‫ل ‌ه كۆمه‌ڵگای كوردستان‪ ،‬ناوه‌ند‌ه‬ ‫فێركاریه‌كان ك ‌ه دواتر ل ‌ه ئاستی خوێندنی‬ ‫بااڵدا وه‌ك زانكۆ ناسران‪ ،‬بوون ‌ه مه‌كۆی‬ ‫سه‌رهه‌ڵدان‌و شكێنه‌ری تابۆكان‪ ،‬راپه‌ڕین‬ ‫به‌سه‌ر نادادپه‌روه‌ریه‌كان‌و زاڵبوون به‌سه‌ر‬ ‫داپڵۆسینه‌كانی ده‌سه‌اڵت‪ .‬ئه‌م ‌ه ل ‌ه الیه‌ك‌و‬ ‫له‌ الیه‌كی دیكه‌شه‌وه‌ شكاندنی پاڕازیت ‌ه‬ ‫ناوخۆیه‌كان هه‌ر ده‌م ل ‌ه به‌ره‌ی رووبه‌ڕوو‬ ‫خوێندكاریی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫بوونه‌وه‌ی‬ ‫كوردیدا بوون‌و ئێستاش بوونیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ب ‌ه راشكاوی ده‌توانین بڵێن‬ ‫خۆڕسكه‌‌و ئه‌ركی گۆڕانكاریی سیاسی‌و‬

‫چاكسازی كۆمه‌اڵیه‌تی وه‌ئه‌ستۆ گرتووه‌و‬ ‫به‌م مۆركه‌شه‌و‌ه ناسراوه‌‪ .‬پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫زانكۆكان ل ‌ه رووبه‌رێكی گشتی‌و دیارداو‬ ‫ب ‌ه پشتیوانی خه‌ڵكانێكی خاوه‌ن پێگ ‌ه‬ ‫بێته‌ كوردستان‪ ،‬ئه‌وانه‌ی ده‌یانتوانی‬ ‫درێژه‌ ب ‌ه خوێندن بده‌ن‌و له‌ بواری‬ ‫ئابووری‌و فیكریه‌و‌ه پێگه‌یشتووتر بوون‪ ،‬بۆ‬ ‫درێژه‌دان ب ‌ه خوێندن ده‌چوون ‌ه ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئه‌م زانكۆان ‌ه ب ‌ه هۆی ئه‌وه‌یك ‌ه‬ ‫له‌ نێو كوردستاندا نه‌بوون‪،‬ل ‌ه گه‌ڵ زۆربه‌ی‬ ‫پێكهات ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان‌و ره‌وشی سیاسی‬ ‫كوردستان نامۆ بوون‪ ،‬به‌اڵم خوێندكاری‬ ‫كورد له‌وێ زیاتر هه‌ستی ب ‌ه شوناسی‬ ‫دیار‌و ئه‌ركی شۆڕشگێڕانه‌ی كردوو بناغه‌ی‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌كی نوێی داڕشت‪ .‬هه‌ر ئه‌مه‌ش‬ ‫وایكرد ك ‌ه به‌شێك ل ‌ه رێبه‌رانی حێزبه‌كانی‬ ‫كوردستان له‌نێو زانكۆدا سه‌ریان هه‌ڵێنا‪.‬‬ ‫كاك سماییلی شه‌ریفزاده‌ له‌و خوێندكار‌ه‬ ‫خاوه‌ن پێگه‌و شۆڕشگێڕان ‌ه بوو ك ‌ه‬ ‫دوابه‌دوای چوونی بۆ زانكۆی تاران‌و وێڕای‬ ‫هاوڕێیانی ده‌ستیاندای ‌ه چاالكی‌و پێكهێنانی‬ ‫شان ‌ه سه‌ره‌تاییه‌كانی خوێندكاران‪.‬‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌ك ك ‌ه له‌سه‌ر ده‌ستی كاك‬ ‫سماییلی شه‌ریفزاد‌ه سه‌ری هه‌ڵدا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی ‌ه بوو ك ‌ه رێچكه‌ی هه‌ڵسووڕاوی‬ ‫سیاسی ل ‌ه زانكۆو به‌سته‌ڵه‌كی دڵه‌ڕاوكێی‬ ‫شكاند‌و دواتر رێبه‌ربوونی كوردی له‌ ئاست‬ ‫ئه‌و بزوتنه‌وه‌دا چه‌سپاند‪ .‬خوێندكارانی‬ ‫كورد ل ‌ه چه‌ند ساڵی رابردوو ده‌ورێكی‬ ‫گرنگیان ل ‌ه بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی ل ‌ه‬ ‫سه‌رتاسه‌ری ئێران‌و ب ‌ه تایبه‌ت كوردستاندا‬ ‫گێراوه‌و به‌ به‌شداری ل ‌ه زۆربه‌ی كۆبوونه‌وه‌ی‬ ‫ناره‌زایه‌تی ده‌ربڕین‌و مانگرتنه‌كان‌و هه‌روه‌ها‬ ‫پێشێلكاریه‌كانی كۆماری ئیسالمی له‌ ئاست‬ ‫خه‌ڵكی كوردستان‌وب ‌ه تایبه‌ت چاالكانی‬ ‫سیاسی‪ ،‬توانیان بزوتنه‌وه‌ی خوێندكاری‬ ‫كورد به‌ شوناسێكی نوێ‌و ئازادیخوازانه‌‪،‬‬ ‫بێنێته‌ نێو جه‌رگه‌ی خه‌بات‌و به‌رخۆدانی‬ ‫خه‌ڵكی ئێران به‌رانبه‌ر به‌ زۆرداریه‌كانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی ئیسالمیی‪.‬‬ ‫ناره‌زایه‌تی‌و مانگرتنی خوێندكارانی كورد‬ ‫له‌ زۆربه‌ی زانكۆكانی ئێران دژ به‌ ئیعدامی‬ ‫ئیحسانی فه‌تاحیان چاالكی سیاسی‌و‬ ‫هه‌روه‌ها ئیعدامی ‪ 5‬به‌ندكراوی سیاسی‬ ‫كوردی دیكه‌ له‌ زیندانی ئێڤین‪ ،‬پشتیوانی‬ ‫خوێندكاران له‌ مانگرتنی زیندانیانی‬ ‫سیاسی‌و هه‌روه‌ها پشتگیری له‌ مانگرتنی‬ ‫خه‌ڵكی كوردستان له‌ ‪23‬ی گواڵنی‬ ‫ئه‌مساڵ‪ ،‬كه‌ له‌ ناره‌زایه‌تی به‌ ئێعدامی‬ ‫مامۆستا فه‌رزادی كه‌مانگه‌ر‌و ‪ 4‬تێكۆشه‌ری‬ ‫سیاسیی دیكه‌ به‌رێوه‌ چوو‪ ،‬نیشانه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌كه‌ خوێندكاری كورد ئه‌مرۆكه‌ له‌‬ ‫ئاستێكی به‌رزتری خه‌باتی سیاسیدایه‌و‬ ‫به‌ وشیاری نه‌ته‌وه‌یی‌و به‌ هه‌ست كردن‬ ‫به‌ ئازار‌و خه‌مه‌كانی نێو كۆمه‌ڵگاكه‌یه‌وه‌‪،‬‬ ‫خوێنێكی تازه‌ی هێناوه‌ته‌ نێو ده‌ماری‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی كوردی‌و بێ راڕایی‌و به‌‬ ‫هیوای سه‌ركه‌وتن به‌ره‌و لووتكه‌ی به‌رزی‬ ‫رزگاریی‪ ،‬درێژه‌ به‌ خه‌باتی ئازادیخوازانه‌ی‬ ‫خۆی ئه‌دات‪.‬‬

‫‪FES: 5\6‬‬

‫‪HOTBIRD11604 MHZ Horizontal Symbol 27500‬‬

‫په‌یوه‌ندی‪:‬‬ ‫‪radio@komala.eu‬‬

‫‪contact:‬‬ ‫‪info@asosat.tv - nwes@asosat.tv‬‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت سه‌ردانی‬

‫‪www.komala.net‬‬

‫بک ‌ه‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫رادیۆی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان ‬

‫که‌ناڵی ئاسمانی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬

‫سه‌رنوسه‌ر‪:‬‬

‫عه‌تا ناسرسه‌قزی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین‪:‬‬

‫فه‌ریبا محه‌مـــــه‌دی‬

‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬

‫هه‌ژیر‬

‫پەیامی پێرۆزبایی رێکخراوی‬ ‫ژماره‌یه‌ك په‌رله‌مانتاری كوردستان‬ ‫نۆڕوێژی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی داوای راگرتنی سزای له‌سێداره‌دانی‬ ‫کوردستان بە بۆنەی ‪ ٢‬ڕێبەندان زیندانیانی سیاسی رۆژهه‌اڵتی كوردستان ده‌كه‌ن‬ ‫هاوڕیێانی خۆشەویست لە حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستانی ئێران !‬ ‫ساڵوی گەرمی ئێمەتان پێشکەش بێ و‬ ‫ماندوو نەبن‪.‬‬ ‫گەڵی کورد خاوەنی پێشینەی خەباتی‬ ‫سەدان ساڵەیە بو وەدی هێنانی ئازادیی‬ ‫و مافەکانی و دامەزراندنی کۆماری‬ ‫کوردستان سەنگەرێکی سەرانسەر‬ ‫شانازیی بوو هەر لە درێژەی ئەم‬ ‫خەباتەدا‪ .‬هەر بۆیە جێی خۆیەتی کە‬ ‫سەری رێز دانەوێنین لە بەردەم هەموو‬ ‫ئەوکەسانەی کە بە درێژایی ئەم مێژوە‬ ‫خەباتیان کردوە و لەم پێناوەدا گیانیان‬ ‫بەخت کردوە ‪ .‬ڕێز گرتن لە ساڵیادی‬ ‫دووی ڕێبەندان ‪،‬دووبارە نوێکردنەوەی‬ ‫پەیمانی هاوپشتیی و هاوخەباتیی هەموو‬ ‫گەلی کوردە بۆ ڕزگاریی و سەربەستیی‪.‬‬ ‫ئێمەش لە رێکخراوی کۆمەڵە لە نۆڕوێژ‪،‬‬ ‫گەرمترین پیرۆزبایی خۆمان ئاراستەی‬ ‫کادر و پێشمەرگەکانی ئێوە و سەرجەم‬ ‫خەڵکی کوردستان ئەکەین و پەیمان‬ ‫ئەدەین کە تا ڕزگاریی یەکجاریی کورد‬ ‫و کوردستان و گەیشتنی گەلەکەمان بە‬ ‫ئاواتەکانی‪ ،‬هاوخەبات و هاوسەنگەری‬ ‫سەرجەم شۆڕشگێرانی کوردستان بین‪.‬‬ ‫خەڵکی کوردستان یەکڕیز و یەکگرتوون‬ ‫لەم شۆڕشە دا و هیوادارین حیزبە‬

‫سیاسیە کوردیەکانیش کە خۆیان بە‬ ‫نوێنەری ئەم خەڵکە ئەزانن ‪ ،‬هەموو‬ ‫هەوڵی خۆیان بۆ پتەوترکردنی ڕیزەکانیان‬ ‫و یەکگرتنەوەیان بخەنە گەڕ و سوورتر‬ ‫و شێلگیرتر لە هەمیشە ‪ ،‬هاودەنگ و‬ ‫هاوئاهەنگ ‪ ،‬پاڵپشتی راستەقینەی ئەم‬ ‫گەلە بن‪ .‬حیزبی دێموکراتی کوردستانی‬ ‫ئێرانیش وەک هەموو الیەنەکانی تر‪،‬‬ ‫ئەرکێککی گەورەی لەم بوارەدا لە‬ ‫ئەستۆیە و هیوامان سەرکەوتنیانە لەم‬ ‫پێناودا‪.‬‬ ‫جارێکی تر پیرۆزبایی دووی رێبەندان‬ ‫ساڵڕوژی دامەزراندنی کۆماری کوردستان‬ ‫ئەکەین و رێز ئەگرین لە سەرجەم‬ ‫گیانبەختکردوانی کۆماری کوردستان و‬ ‫بەتایبەت سەرکردەی مەزن پێشەوا قازی‬ ‫محەممەد ‪.‬‬ ‫شەکاوە بێ ئااڵی شۆڕشی کوردستان‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫ڕێکخرای نۆڕوێژ‬ ‫‪15.01.2011‬‬

‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌ له‌ سلێمانی‌‬ ‫‪✉ peiwendiekan@komala.eu‬‬ ‫‪✆ 07480101163‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬شەقامی قەدەم خێر‪ ،‬به‌رامبه‌ر خوێندنگای قەدەم خێر‬

‫ل ‌ه درێژه‌ی هه‌ڵمه‌تی راگرتنی سزای ل ‌ه‬ ‫سێداره‌دان دژ ب ‌ه چاالكڤانی كورد ل ‌ه‬ ‫رۆژهه‌اڵتی كوردستان پارله‌مانتارانی‬ ‫كوردستانیش وه‌ك به‌شێك گرنگ ل ‌ه‬ ‫جه‌ماوه‌ری كوردستان هه‌ڵوێستێكی‬ ‫نیشتمانی‌و مرۆڤ دۆستانه‌یان گرته‌ب ‌هر‌و‬ ‫ئیمزایان له‌سه‌ر به‌یاننامه‌یه‌ك كرد بۆ‬ ‫ده‌ربڕینی ناره‌زایی ب ‌ه سزای له‌سێداره‌دانی‬ ‫زیندانیانی سیاسی‌و مه‌ده‌نی كورد ل ‌ه‬ ‫رۆژهه‌اڵتی كوردستان‪.‬‬ ‫ده‌قی به‌یاننامه‌كه‌‪:‬‬ ‫بۆ رای گشتی جیهانی‬ ‫بابه‌ت ‪ :‬ڕاگرتنی حوكمی ئیعدام‬ ‫ئێم ‌ه ئه‌ندامانی پارله‌مانی كوردستان‬ ‫نیگه‌رانین ب ‌ه ل ‌ه سێداره‌دانی چاالكڤانانی‬ ‫مه‌ده‌نی‌و سیاسی كورد ل ‌ه رۆژهه‌اڵتی‬ ‫كوردستان و‌ه داوا ل ‌ه حكوومه‌تی كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران ده‌كه‌ین ك ‌ه ب ‌ه شێوه‌یه‌كی‬ ‫مه‌ده‌نیان ‌ه مامه‌ڵ ‌ه ل ‌ه گه‌ڵ ئه‌و زیندانیان ‌ه‬ ‫بكات ك ‌ه ب ‌ه ل ‌ه سێداره‌دان حوكم دراون‬ ‫و‌ه ل ‌ه به‌ر ئه‌وه‌ی جیهان به‌و ئاراسته‌ی ‌ه‬ ‫ده‌ڕوات ك ‌ه حوكمی ل ‌ه سێداره‌دان نه‌مێنێت‬ ‫ل ‌ه سه‌ر ئاستی جیهانی و‌ه ب ‌ه پشت‬ ‫به‌ستن ب ‌ه بنه‌ماكانی رێككه‌وتنامه‌ نێو‬ ‫ده‌وڵه‌تییه‌كان ك ‌ه تایبه‌تن ب ‌ه رێز گرتن‬ ‫ل ‌ه مافه‌كانی مرۆڤ ل ‌ه ناویشیاندا ماف ‌ه‬ ‫مه‌ده‌نی‌و سیاسییه‌كان ‪,‬بۆی ‌ه داوا ده‌كه‌ین‬

‫ل ‌ه حكومه‌تی كۆماری ئیسالمی ئێران ك ‌ه‬ ‫ئه‌م حوكمی ل ‌ه سێداره‌دان ‌ه ك ‌ه بۆ ئه‌م‬ ‫چاالكوانان ‌ه ده‌رچوو‌ه هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه‪،‬‬ ‫داواش ل ‌ه رای گشتی جیهان ده‌كه‌ین ك ‌ه‬ ‫داوا ل ‌ه حكومه‌تی كۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫بكه‌ن بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌م حوكمه‪.‬‬ ‫ناوی ئه‌ندامانی پارله‌مان ك ‌ه واژۆیان‬ ‫خستۆت ‌ه سه‌ر‬ ‫‪ -1‬هاژه‌ سلێمان‬ ‫‪ -2‬د‪.‬سه‌روه‌ر عبدالره‌حمان‬ ‫‪ -3‬د‪.‬به‌شیر خه‌لیل حه‌داد‬ ‫‪ -4‬گه‌شه‌دار جه‌الل حه‌فید‬ ‫‪ -5‬شه‌ونم محه‌مه‌د غه‌ریب‬ ‫‪ -6‬ساالر مه‌حمود‬ ‫‪ -7‬په‌یام ئه‌حمه‌د‬ ‫‪ -8‬په‌یمان عزه‌دین‬ ‫‪ -9‬ڤیان عبدالرحیم‬ ‫‪ -10‬ناسك تۆفیق‬ ‫‪ -11‬به‌فرین حوسێن خه‌لیفه‌‬ ‫‪ -12‬سۆزان شه‌هاب نوری‬ ‫‪ -13‬په‌یمان عه‌بدالكه‌ریم‬ ‫‪ -14‬سائیر عه‌بدوالئه‌حه‌د‬ ‫‪ -15‬ئه‌میر گۆگا‬ ‫‪ -16‬سه‌میره‌ عه‌بدواڵ‬ ‫‪ -17‬عه‌لی فه‌یلی‬ ‫‪ -18‬ئاسۆ كه‌ریم‬ ‫‪ -19‬سه‌بیحه‌ ئه‌حمه‌د مسته‌فا‬

‫په‌یوه‌ندیگرتن به‌ كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‌‬ ‫كۆمیت ‌هی‌ ناوه‌ندیی‌ ‬

‫ ‪ komite.nawendi@komala.eu‬‬

‫ده‌بیرخانه‌‬

‫‪debirxane@komala.eu‬‬

‫ناوه‌ندی راگه‌یاندنی کۆمه‌ڵه‬

‫✉ ‌‪rageiandn@komala.eu‬‬

‫✆‬

‫‪07708663340 - 07480113948‬‬

‫‪ -20‬د‪.‬زانا ره‌ئوف‬ ‫‪ -21‬عیماد محه‌مه‌د‬ ‫‪ -22‬پێشه‌وا ته‌وفیق‬ ‫‪ -23‬كاردۆ محه‌مه‌د‬ ‫‪ -24‬د‪.‬ره‌فیق سابیر‬ ‫‪ -25‬سیوه‌یل عوسمان‬ ‫‪ -26‬كوێستان محه‌مه‌د‬ ‫‪ -27‬شێردڵ ته‌حسین‬ ‫‪ -28‬گۆران ئازاد‬ ‫‪ -29‬خه‌لیل عوسمان‬ ‫‪ -30‬سالم تۆما‬ ‫‪ -31‬ئاشتی عه‌زیز‬ ‫‪ -32‬د‪.‬عومه‌ر نوره‌دینی‬ ‫‪ -33‬د‪.‬ئاراس دارتاش‬ ‫‪ -34‬محمد دلێر محمود‬ ‫‪ -35‬بیریڤان سه‌رهه‌نگ‬ ‫‪ -36‬نیشتمان مورشید‬ ‫‪ -37‬النه‌ ئه‌حمه‌د‬ ‫‪ -38‬زكی ‌ه ساڵه‌ح‬ ‫‪ -39‬د‪.‬ڕێباز فه‌تاخ‬ ‫‪ -40‬كاروان ساڵه‌ح‬ ‫‪ -41‬عه‌بدواڵ مه‌ال نوری‬ ‫‪ -42‬ئامین ‌ه زكری‬ ‫‪ -43‬هاوراز ئه‌حمه‌د‬ ‫‪ -44‬دكتۆره‌ جیهان ئیسماعیل‬ ‫‪ -45‬ئارام شاهین‬ ‫‪ -46‬فازل حه‌سه‌ن‬

‫ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵه‌ له‌ هه‌ولێر‬ ‫‪✉ peiwendiekan2@komala.eu‬‬ ‫ ‪✆ 7504206999-07703606460-0662562916‬‬ ‫ ناونیشان‪ :‬گه‌ڕه‌کی ئازادی‪ ،‬به‌رامبه‌ر یاریگا‬