ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی نوێ:
"چه‌ندین جار
ب ه یادی 59
بڕگه‌یه‌ک بۆ دیاریکردنی
ده‌ستدرێژی كراوت ه
تێكۆشه‌ری شاری
چاره‌نووس
سه‌ر رۆح‌و ده‌رونمان"
مه‌هاباد
》6
》10
رێکخستن‌و رێکخستن‌و دیسانه‌وه‌ش رێکخستن چاکس���ازی‌و ڕاپه‌ڕاندن���ی ئه‌رکه‌کان ل���ه هه‌رکام له ڕووبه‌ره‌کان���ی ژیان���دا به مه‌رجی به‌ده‌س���ته‌وه‌دانی ئه‌نج���ام‌و به‌رئه‌نجام���ی ش���یاوی ڕامان ،که هیزو توان���او ئه‌ندێش���هو جه‌لیل ئازادیخواز که‌ره‌س���هو پێداویستی به‌کارهاتوو له ئاس���ت ئه‌نجامی به ده‌س���تهاتوودا بێت گرێدراوی دوو فاکته‌ری ههره گرنگ‌و پێویس���ت به ئاماده‌یه لهم پروسه‌یه‌دا. یه‌ک ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کی لێهاتوو و چاوکراو‌هو ته‌یارو زانا به پێداویس���تیه‌کانی رێکخس���تن‌و زانس���ته‌کانی په‌یوه‌ندیدار به دیارده‌کانی رۆژو دیارده‌ی رێکخست بۆسازکراو. دوو ،ئاماده‌ب���وون‌و کارابوون���ی باش���ترین میتۆده‌کانی رێکخس���تن بۆ ئه‌نجامی هه‌ره‌باش ل���ه الی به‌ڕێوه‌ب���هرو به‌رجه‌س���ته‌بوونه‌وه‌ی ئی���راده‌ی ت���اک‌و ک���ۆی رێکخراو ب���ۆ دۆخی هه‌نووک���هو هه‌میش���ه تێپه‌ڕبوونی نه‌پس���اوه له ئێس���تاو هه‌م���وو دۆخه‌که .راپس���کان له به‌رامبه‌ر ده‌‌قگرتووی‌و ت���اوی گۆڕاندا‌و دلێری ئه‌زمونکردن���ی تازه‌و نۆب���هر کێبرکێی ڕه‌وا له سه‌رئاستی به‌رزکردنه‌وه‌ی تواناو شایسته‌کان نه‌ک ش���کان‌و دابه‌زاندنی هونه‌ری خولقان بۆ ئاستی بێ توانی‌و نه‌‌زۆکبوونی بیر ،هه‌موو له تایبه‌تمه‌ندیه‌کانی بوونی به‌ڕێوه‌به‌ری به‌تواناو رس���کانی جۆری���ک له سیس���ته‌من که مرۆفی ش���یاو له شوێنی ش���یاوی خۆی داده‌نێت .به روویه‌کی دیکه‌دا ش���یاوترین‌و سه‌رکه‌وتووترین رێکخراوه‌کان ئه‌وانه‌ن که به پێوه‌ری توانایی‌و ش���یاویی هێ���زی مرۆیی‌و ئاوه‌زی ئ���ه‌م هێزه ک���ه‌س‌و ڕێکخراوه‌که‌یان ده‌چن���ن .چنینێ که تاروپۆی کۆی ئه‌م پێکهاته له س���هر ڕێچکه‌ی ئه‌نج���ام‌و ئه‌نجامگیری باش���ترو به میکانیزمه پێناس���ه‌کراوه‌کان کارده‌کات .له چوارچێوه‌ی پێکهاته‌یه‌ک���ی تۆکم���هو به‌ڕۆژدا ک���ه ئه‌رک‌و ناسنامه‌ی بوونه‌که‌ی خۆی ده‌ناسێت گرنگترین س���ه‌ره‌تاو هه‌نگاو ئام���اده‌‌و په‌روه‌رده‌کردنی کادری به تونایه بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گش���تی‌و به ئه‌س���تۆوه‌گرتنی به‌رپرسایه‌تییه‌کانی ژیان‌و کۆم���ه‌ڵ .پێخ���ۆری مان���ه‌وه‌و درێژبوونه‌وه‌ی ته‌م��� هن‌و به ڕۆژبوون���ی ه���هر ڕێکخراوه‌یه‌ک فام‌و ناس���ینی به‌س���تین‌و ب���واری کاره‌که‌ی‌و ئاماده‌کردنی کادری لێهاتوو و ش���یاوه بۆ به ئه‌نجامگه‌یاندنی ئه‌م ئه‌رکه. رێکخ���راوه‌و پێکهات���هو ه���هر دیارده‌یه‌ک���ی گش���یتخوازی مه‌به‌س���ت ویس���ت پێویس���تی خوازراوی کۆمه‌ڵگای ڕه‌خسینه‌رو بویستی ئه‌و دیارده‌یه ،راسته ویس���تی گشتی کۆمه‌ڵگا یا النیکه‌م داخوازیه‌کی واڵمنه‌دراوه بۆ ڕس���کان‌و سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌م جۆره رێکخراوانه ه هن‌و ده‌بنه مه‌کۆی له‌دای���ک بوونیان ،ب���ه‌اڵم هه‌مووکات مه‌وداو هه‌ل‌و ده‌رفه‌ته‌که وانیه که شیاوترینی پێویس���ت به‌م دیارده‌ی���ه ل���ه‌م پێکهاته‌یه‌دا جێگیرب���ن ب���ه تایبه‌ت ئه‌گه‌ر ئ���ه‌م ڕیکخراوه سیاس���ی بێت‌و به‌ستێن‌و شوێنی کارکردنیشی رۆژهه‌اڵت‌و واڵتانی ئ���ه‌م ده‌ڤه‌ره‌بن .هه‌روه‌ک ئه‌م جۆره پێکهاتانه بۆ واڵمدانه‌وه به پرسێکی بێواڵم‌و نیازێکی جێبه‌جێ نه‌کراوی کۆمه‌ڵگا له دایکده‌بن هه‌رواش کۆمه‌ڵگا ده‌توانێ ئه‌م دیارده بخاته ژێر کاریگه‌ری خۆی‌و له ڕه‌وتی گش���تی خۆیدا له هه‌م���وو زه‌روره‌ته‌کانی بوونی خۆی خاڵی کاته‌وه وه‌ک کۆیه‌ک���ی زۆری ڕێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کانی ده‌ورانی ده‌سه‌اڵت‌و زاڵی گوتاری کلتوری ڕیفۆرمخوازی ل���ه ئێراندا که چۆن له ژێرگوشارو یاساگشتیه‌کانی گه‌مه کۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاس���یه‌کاندا ئه‌مانه له زه‌روره‌ته‌کانی بوونی خۆیان خاڵیکرانه‌وه.
...بۆ ل 3
دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان ده‌ریده‌كات ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ، 17ی جۆزه‌ردانی 1390 نرخ 500 :دینار
dwaroj@komala.net
31
》4
له‌ساڵیادی شانۆگه‌ری هه‌ڵبژاردنه‌کانی سه‌رۆک کۆماریی
ملمالنێی نێوان باڵه‌کانی رژیم په‌ره‌ده‌ستێنێت
دیمه‌نێک له خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زاییه‌کانی خه‌ڵک ل ه تاران ،جۆزه‌ردانی 1388 له‌ماوه‌ی چه‌ند هه‌فته‌ی رابردوودا مه‌حمودی ئه‌حمه‌دی نژاد به شێوه‌یه‌كی بێ وێنه له‌الیه‌ن میدیا‌و كه‌سانی نزیك ل ه عه‌لی خامه‌نه‌یی هێرشی كرایه س هرو دژایه‌تی كرا. دامه‌زراوه‌كانی رژیم كه رۆژگارێك ئه‌حمه‌دی نژاد وه‌ك تاك ه جێبه‌جێكاری بڕیاره‌كانی وه‌لی ئه‌مر بوو بۆیان پاش رووگرژكردنی رابه‌ر ،ره‌خنه‌كانیان ل ه سه‌رۆك كۆمار ده‌ستپێكرد.
ناوخۆی ملمالنێكانی درێژه‌ی ده‌سه‌اڵتی رژیم گه‌یشته ئه‌و شوێنه ك ه ل ه ساڵیادی مه‌رگی خومه‌ینی كاتێك ئه‌حمه‌دی نژاد وته‌كانی ئاراسته‌ی الیه‌نگرانی ده‌كرد چه‌ندین جار له‌الیه‌ن ئاماده‌بووانه‌وه قسه‌كانی پێبڕدرا‌و ل ه به‌رژه‌وه‌ندی خامه‌نه‌یی دروشمه‌كانیان به‌رزكرده‌وه. چاودێران پێیانوای ه سه‌ره‌رۆییه‌كانی ئه‌حمه‌دی نژاد ل ه دیدی خامه‌نه‌یی‌و
ژماره‌یه‌ك هه‌ڵسوڕاوی كرێكاری شاری سنه بانگهێشت دادگا كران
ب ه تۆمه‌تی به‌شداری ل ه رێوه‌ڕه‌سمی پشتگیری له چاالكانی كرێكاری به‌ندكراو ،دوانز‌ه هه‌ڵسوڕاوی كرێكاری له الیه‌ن دادگای شۆڕشی رژیم له‌شاری سن ه بانگهێشت كران. به پێی هه‌واڵێكی كۆمیته‌ی هاوئاهه‌نگی بۆ دروستكردنی رێكخراوه كرێكارییه‌كان دوانز‌ه كرێكار‌و هه‌ڵسوڕاوی كرێكاری ب ه ناوه‌كانی :وه‌فا قادری ،سدیق سوبحانی ،یه‌دواڵ سه‌مه‌دی ،كیومه‌رس قادری ،حه‌بیب كه‌ڵه‌كانی ،عێرفان نادری ،كاوه به‌هرامی ،جه‌ماڵ گویلی، واحد خانی ،فایه‌ق سوبحانی ،كه‌یوان سوبحانی‌و زه‌هیر ره‌زه‌وی له الیه‌ن
دادگای شۆڕشی شاری سنه بانگهێشت كراون تا رۆژی شه‌مم ه 21ی جۆزه‌ردان كاتژمێر 8:30سه‌رله‌به‌یانی له‌به‌رده‌م دادگای شۆڕشی شاری سنه‌دا ئاماده‌بن. شایانی باسه رۆژی هه‌ینی 13ی خه‌زه‌ڵوه‌ری ساڵی ،88رێوڕه‌سمێك بۆ پشتگیری له كرێكارانی به‌ندكراو ل ه الیه‌ن هه‌ڵسوڕاوانی كرێكاری‌و ئه‌ندامانی كۆمیته‌ی هاوئاهه‌نگی بۆ پێكهێنانی رێكخراوه كرێكارییه‌كان ل ه شاری سن ه به‌ڕێوه‌چوو ك ه پاش ته‌واو بوونی مه‌راسیمه‌كه‌‌و ل ه كاتی گهڕانهوه ل ه ئاوایی نایسه‌ری سه‌ر به شاری سنه ،ئۆتۆبوسێك ك ه 14 كه‌س له به‌شداربوانی رێوه‌ڕه‌سمه‌كه‌ی تیابوو له‌الیه‌ن هێزه ئه‌منییه‌كانه‌و‌ه ده‌ستگیركران .دواتر ئه‌م كه‌سان ه پاش لێكۆڵینه‌وه‌‌و ئازاردان‌و سوكایه‌تی ئازاد كران‌و بۆ چه‌ند كه‌سیان كه‌فاله‌ت وه‌رگیرا ،ئێستا دادگای شۆڕشی سن ه لهسهر ئه‌و مه‌راسیم ه ئه‌م دوانز‌ه كرێكاره‌ی بانگهێشت كردوه‌ته‌وه.
كه‌سانی ده‌وروبه‌ری ب ه زه‌ره‌یان بووهو به‌مه‌ش ره‌خنه‌كان رووبه‌ڕووی بوه‌ته‌وه‌‌و چاوه‌ڕوانیش ده‌كرێت ل ه رۆژانی داهاتوودا زیاتر په‌ره‌بستێنێت. ملمالنێی نێوان باڵه‌کانی رژیم ل ه کاتێکدای ه که چه‌ندین رێکخراوی خوێندکاری‌و مه‌ده‌نی‌و سیاسی له‌بانگه‌وازو راگه‌یاندنه‌کانیاندا داوا ل ه خه‌ڵک ده‌که‌ن خۆیان بۆ خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زایی ل ه ساڵیادی شانۆگه‌ری
سه‌رۆک کۆماری ئێران له ساڵی 1388ئاماده بکه‌ن ک ه له‌و ساڵه‌دا ل ه جه‌ره‌یانی خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زاییه‌کان ده‌یان که‌س کوژران‌و به سه‌دانی دیکه‌ش بریندار بوون ،هاوکات شه‌پۆلی ده‌ستگیرکردن‌و ئه‌شکه‌نجه‌کان تا ئێستاش به‌رده‌وامه. لهمبارهوه راپۆرتێک له الپه‌ڕ‌ه 3دا بخوێنه‌ره‌وه
هه‌ڵسوڕاوێكی سیاسی له‌زیندان بارودۆخی ته‌ندروستی مه‌ترسیداره ئه‌نوه‌ر حسه‌ین په‌ناهی ،چاالكی سیاسیو مه‌ده‌نی كورد ك ه ماوهی ساڵ ه ل ه زیندانی ناوه‌ندی شاری سنه‌دا به‌سه‌رده‌بات ئێستا باری ته‌ندروستی مه‌ترسیداره‌‌و هێزه‌كانی رژیمی ئێرانیش رێگه‌ناده‌ن دكتۆری پسپۆڕ بیبینێت. حسه‌ین ره‌فیق لهمبارهیهوه په‌ناهی ،برای ئه‌نوه‌ر ،ب ه دوارۆژی راگه‌یاند "هه‌فته‌ی پێشوو له‌سه‌ردانی بنه‌ماڵه‌كه‌مان بۆ زیندان ب ه چاوی خۆیان دیان كه دۆخی ته‌ندروستی ئه‌نوه‌ر خراپه‌‌و خۆی داوای لێكردبوون هه‌وڵ بده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی دكتۆرێكی پسپۆڕ بیبێنت‌و چاره‌سه‌ری بۆ بكات". ره‌فیق وتی "پاش ئه‌مه بنه‌ماڵه‌كه‌مان‌و پارێزه‌ره‌كه‌ی ئه‌نوه‌ر هه‌وڵێكی زۆریان دا تا به‌ڵكو له‌ده‌ره‌وه‌ی نه‌خۆشخانه‌ی زیندان چاره‌سه‌ری پزیشكی بۆ بكرێت، به‌اڵم به‌رپرسانی زیندانی ناوه‌ندی سن ه رێگرییان له‌مه‌كرد‌و رایانگه‌یاند خۆتان دكتۆر بێنن‌و با ل ه ناو زیندان بیبینێت ،كاتێكیش بنه‌ماڵه‌كه‌م
دكتۆری پسپۆڕیان برد ،به‌رپرسانی زیندان نه‌یانهێشت سه‌ردانی ئه‌نوری برام بكات". ره‌فیق حسه‌ین په‌ناهی ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه باری ته‌ندروستی ئه‌نوه‌ر زۆر خراپه‌‌و هه‌ردوو گورچیله‌كه‌ی توشی عفونه‌ت بووهو توشی خوێنرێژییش بووه. ئه‌نوه‌ر حسه‌ین په‌ناهی ،دوو ساڵ له‌وه‌پێش به‌تۆمه‌تی په‌یوه‌ندی ب ه حیزب ه كوردییه‌كانه‌و‌ه به له‌سێداره‌دان مه‌حكوم كرا ك ه دواتر ئه‌م حوكم ه بۆ 16ساڵ زیندان كه‌مكرایه‌وه.
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ،
تایبەت
dwaroj@komala.net
شهڕو ناکۆکییه‌کان له‌ناو باڵه‌کانی رژیمی ئێران زیاتر په‌ره‌ده‌ستێنێت له‌ماوه‌ی چه‌ند هه‌فته‌ی رابردوودا مه‌حمودی ئه‌حمه‌دی نژاد ب ه شێوه‌یه‌كی بێ وێن ه له‌الیه‌ن میدیا‌و كه‌سانی نزیك له عه‌لی خامه‌نه‌یی هێرشی كرای ه س هرو دژایه‌تی كرا. رووداوه‌كان پاش ئهوه ده‌ستی پێكرد كه ئه‌حمه‌دی نژاد چه‌ند رۆژێك بێ گوێی رێبه‌ره‌كه‌ی عه‌لی خامه‌نه‌یی كرد‌و له‌به‌رامبه‌ر حوكمی خامه‌نه‌یی بۆ مانه‌وه‌ی وه‌زیری ئیتالعات ،حه‌یده‌ر موسڵحی سه‌رپێچی كرد ،به‌اڵم كاتێك فه‌رمانی هێرش كردنه‌سه‌ر ئه‌حمه‌دی نژاد‌و كه‌سانی نزیكی ده‌ستی پێكرد، ره‌خنه‌گران به‌وه‌وه نه‌وه‌ستان‌و زۆر توندتر رۆیشتن. یه‌ك دوو مانگ له‌وه‌پێش ته‌نانه‌ت بۆ ئهوه كه‌سانه‌ی پێشبینی ئه‌وه‌یان ده‌كرد ك ه سه‌ره‌نجام ئه‌م به‌ریه‌ك كه‌وتنه‌ی خامه‌نه‌یی‌و ئه‌حمه‌دی نژاد هه‌رای بنێته‌وه ،بڕوایان نه‌ده‌كرد ك ه ئه‌حمه‌دی نژاد به‌م خێراییه بكه‌وێت ه به‌رهێرشی كه‌سایه‌تی‌و ده‌زگاكانی نزیك ل ه خامه‌نه‌ییه‌وه. دامه‌زراوه‌كانی رژیم ك ه رۆژگارێك ئه‌حمه‌دی نژاد وه‌ك تاك ه جێبه‌جێكاری بڕیاره‌كانی وه‌لی ئه‌مر بوو بۆیان پاش رووگرژكردنی رابه‌ر ،ره‌خنه‌كانیان ل ه سه‌رۆك كۆمار ده‌ستپێكرد. مه‌جلیسی شۆرا كه چه‌ندین ساڵ لهگهڵ ده‌وڵه‌ت به رواڵه‌ت كێشه‌ی هه‌بوو به‌اڵم سازشی ده‌كرد ،لهم رۆژانه‌ی دوایدا به شێوه‌یه‌كی بێ وێنه له‌به‌رامبه‌ر ئه‌حمه‌دی نژاددا وه‌ستا‌و راشكاوان ه رایگه‌یاند كه چیدی چاوپۆشی‌و سه‌بریان نه‌ما. ل ه الیه‌كی ترهوه سوپای پاسداران ك ه یه‌كێك ل ه پاڵپشته‌كانی ئه‌حمه‌دی نژادبوو ،به‌دوای ئه‌م رووداوان ه هه‌ڵویستی خۆی نیشاندا .رۆژی
7ی جۆزه‌ردان فه‌رمانده‌ی سپای پاسداران ،محه‌مه‌د عه‌لی جه‌عفه‌ری راگه‌یاند «بوونی هه‌ندێكی دیدگای سیاسی له‌نێو كه‌سانی نزیك ل ه سه‌رۆك كۆماری دڵسۆزانی ئینقالبی توشی نیگه‌رانی كردوه«. وته‌كانی فه‌رمانده‌ی سوپا له‌كاتێكدا كه به‌مدوایی ه ژماره‌یه‌ك له‌میدیاكان‌و كه‌سایه‌تییه حكومه‌تی‌و مه‌زهه‌بییه‌كان كه پێشتر ب ه الیه‌نگرانی ئه‌حمه‌دی نژاد ده‌هاتنه ئه‌ژمار ،ره‌خنه‌ی توندی خۆیان ئاراسته‌ی ده‌وڵه‌تی ئه‌حمه‌دی نژاد كردوه‌‌و شێوه‌ی هه‌ڵسوكه‌وتی ئه‌حمه‌دی نژاد ب ه هۆكاری كاریگه‌ری ئێسفه‌ندیار ره‌حیم مه‌شایی ،سه‌رۆكی نوسینگه‌ی سه‌رۆك كۆماری‌و یه‌كێك له خزمان‌و نزیكانی ئه‌حمه‌دی نژاد‌و وه‌ك یه‌كێك ل ه رێبه‌رانی ره‌وتی الده‌ر ناولێبردوه. له‌به‌رامبه‌ردا داروده‌سته‌كه‌ی ئه‌حمه‌دی نژاد بێكار دانه‌نیشتن‌و جێگری یه‌كه‌می سه‌رۆك كۆماری ئێران ،محه‌مه‌د ره‌زا ره‌حیمی ب ه ئاماژه ب ه ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی ره‌خنه‌گرتنه‌كان له ده‌وڵه‌ت ،ده‌ڵێت «هه‌ندێ كه‌س ب ه تۆمه‌تباركردنی بێ بنه‌ما زیان له نیزام ده‌گه‌یه‌نن ،ئه‌م كه‌سان ه مه‌ترسیدارترین كه‌سه‌كانن ك ه به‌رد ده‌خه‌نه‌سه‌ر رێگه‌ی ئێمه ،خودا شه‌ڕیان ل ه سه‌رمان كه‌م بكاته‌وه«. پێشتر هاشمی ره‌فسه‌نجانی ،سه‌رۆكی مه‌جمه‌عی دیاریكردنی به‌رژه‌وه‌ندی نیزام ل ه وته‌یه‌كدا به بێ ئه‌وه‌ی ناوی كه‌س ببات وتبووی :فریوكارییه‌كان كاتین ،باڵوكردنه‌وه‌ی ئاماری درۆ، بانگه‌شه‌ی درۆ ،به‌یتولماڵیان به تاراج برد‌و پوڵیان سه‌رفكرد بۆ ئه‌وه‌ی له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ده‌نگ بكڕن، به‌اڵم چیدی ئه‌مان ه وه‌اڵمده‌ره‌و نین. ئه‌و قسانه‌ی ره‌فسه‌نجانی به پێی
بۆچوونی چاودێرانی سیاسی روو له ئه‌حمه‌دی نژاده. هاوكات لهگهڵ زۆربوونی ئه‌م ره‌خنه‌‌و گله‌ییانه له ئه‌حمه‌دی نژاد ،رۆژی 11ی جۆزه‌ردان نوێنه‌رانی مه‌جلیسی ئێران راپۆرتێكیان په‌سه‌ندكرد كه سه‌رپه‌رشتی سه‌رۆك كۆماری لهسهر وه‌زاره‌تی نه‌وت به نایاسایی راگه‌یاند .سه‌رۆك مه‌جلیس عه‌لی الریجانی رایگه‌یاند كه راپۆرتی پێشێلكارییه‌كانی سه‌رۆك كۆماری ره‌وانه‌ی ده‌زگای قه‌زایی ده‌كات. پیشتر‌و پاش بڕیار ده‌وڵه‌ت بۆ تێكه‌ڵكردنی ژماره‌یه‌ك له وه‌زاره‌ته‌كان ،ئه‌حمه‌دی نژاد وه‌زیری نه‌وتی له‌سه‌ركار البرد‌و رایگه‌یاند خۆی كاره‌كانی بهڕێوه ده‌بات كه ئه‌مه‌ش ناڕه‌زایی نوێنه‌رانی مه‌جلیسی لێكه‌وته‌وه. نوێنه‌رانی مه‌جلیس به‌وه‌وه نه‌وستان‌و هه‌ر له هه‌فته‌ی رابردودا هێرشیان كرده سه‌ر هاوكاران ئه‌حمه‌دی نژاد‌و ژماره‌یه‌ك له نوێنه‌ران سكااڵیه‌كیان ئاراسته‌ی سه‌رۆكایه‌تی مه‌جلیس كرد كه تێیدا ره‌حیم مه‌شایی سه‌رۆكی
نوسینگه‌ی سه‌رۆك كۆمار‌و حه‌مید به‌قایی ،جێگری ئه‌جمه‌دی نژاد‌و لێپرسراوی دامه‌زراوه‌ی سه‌رۆك كۆمارییان به ته‌گه‌ره‌خستنه ناو كاروباری ده‌وڵت‌و قسه‌ی‌و راده‌بڕینی بێ جێگا ،تۆمه‌تبار كرد. لهمبارهیهوه ئه‌حمه‌دی خاته‌می ئیمامی جومعه‌ی تاران جارێكی دیكه ره‌خنه‌ی له «ره‌وتێكی الده‌ر» له ناو ده‌وڵه‌ت گرت‌و به خیانه‌تكار به شۆڕشی ئیسالمی تۆمه‌تباری كردن. ناوخۆی ملمالنێكانی درێژه‌ی ده‌سه‌اڵتی رژیم گه‌یشته ئه‌و شوێنه كه له ساڵیادی مه‌رگی خومه‌ینی كاتێك ئه‌حمه‌دی نژاد وته‌كانی ئاراسته‌ی الیه‌نگرانی ده‌كرد چه‌ندین جار له‌الیه‌ن ئاماده‌بووانه‌وه قسه‌كانی پێبڕدرا‌و له به‌رژه‌وه‌ندی خامه‌نه‌یی دروشمه‌كانیان به‌رزكرده‌وه. چاودێران پێیانوایه سه‌ره‌رۆییه‌كانی ئه‌حمه‌دی نژاد له دیدی خامه‌نه‌یی‌و كه‌سانی ده‌وروبه‌ری به زه‌ره‌یان بووهو به‌مه‌ش ره‌خنه‌كان رووبه‌ڕووی بوه‌ته‌وه‌‌و چاوه‌ڕوانیش ده‌كرێت له رۆژانی داهاتوودا زیاتر په‌ره‌بستێنێت.
3
رێکخستن‌و رێکخستن... پاشماوه تێپه‌ڕبوون���ی کات‌و خێرای���ی گۆڕانکاریی���ه‌کان‌و به‌رهاتنی هزرو میتۆدی تازه‌و به چاوه‌ڕواننه‌کراوی هه‌ڵوه‌ش���انه‌وه‌و گۆرانی فاکته‌ره به رواڵ���ه‌ت نه‌گۆڕه‌کانی دوێنێ میژوو وه خۆڕێکنه‌خستن لهگهڵ ئه‌م ره‌وته‌و مانه‌وه له‌زه‌م هن‌و میتودو هزری چه‌قبه‌س���تودا ئه‌وخه‌س���ارانه‌ن که ئ���ه‌م پێکهاتانه ده‌که‌ن���ه النه‌و النک���هی په‌راوێ���زه‌کان‌و په‌راوێزکراوه‌کانی کۆمه‌ڵگاو له هه‌موو ئه‌مانه‌ش مه‌ترس���یدارتر بوونه النکه‌ی نه‌شیاوان‌و خه‌س���اره‌کانی کۆمه‌ڵگایه که ئه‌نجامی ئاسایی ئه‌م ڕه‌وته هه‌رسهێنان‌و له‌بارچوون‌و دیسان هه‌ره‌سهێنانی ڕیکخس���تن‌و ڕێکخس���تنه ل���ه ب���واری کارو به‌‌ڕێوه‌به‌ری‌و فامکردن���ی میتۆدی گونجاو ل���ه‌م پێکهاتان���ه‌دا که هیزه سیاس���یه‌‌کانی دوورو داب���ڕاو له کۆمه‌ڵ���گاو جه‌ماوه‌ر زۆر به خه‌س���تی‌و به تووندی له به‌ر په‌الماری ئه‌م خه‌س���ارو ئافه‌ته‌دان .به‌رجه‌سته‌ترین تایبه‌تمه‌ندی‌و خاڵی ئه‌م ره‌وت‌و دیارده‌ی���ه الوازبوونی ئیراده‌ی تاکه بۆ خولقانی باش���ترین دۆخی کارو ته‌ش���ه‌نه‌کردنی گیانی ته‌مه‌ڵی‌و نه‌سه‌لماندنی دیسپلین‌و سه‌رهه‌ڵدانی س���ه‌ره‌ڕۆی تاکی‌و شڵه‌ژانی کۆی‌و خۆ به سیس���ته‌م زانینه که له خوارهوه ته‌ش���ه‌نه‌ده‌کات‌و ورده کلتوره به چه‌قبوو و نه‌زۆکه‌کانی ده‌رکراوی کۆمه‌ڵگا زیندوو ده‌که‌نه‌وه‌و خۆیان وه‌ک واقیع ده‌س���ه‌پێنن .هاوکات له‌گه‌ل ئه‌م ڕه‌وته‌دا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌و هزری ئاراسته‌خوازی پێکهات���ه به هۆی جۆره ته‌مه‌ڵیه‌که‌وه که به ئاس���انگیری ناودێرده‌کریت (س���وکایه‌تی به ئاس���انگیری)و له ڕاستیدا خۆی ئه‌نجامی قه‌یرانه‌و له دایکبووی خه‌ساره باسکراوه‌کانی س���ه‌ره‌وه‌یه ده‌قاوده‌ق ده‌یه‌وێت نموون���هی له به‌رگیراوه‌ی دۆخی خواره‌وه‌و هه‌موو هه‌وڵه‌کان بێ راپسکان‌و ڕاچه‌نینی ئه‌م به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه له ئاس���ت قسه‌‌و پات‌و پاتبوونه‌وه‌ی قسه‌دا ده‌مێننه‌وه .خه‌ساره‌که هه‌ر هێنده نیه‌که هه‌وڵه‌کان له ئاست قسه‌دا ده‌مێننه‌وه .نا ،سهرو به ریوه‌به‌راته‌تیه‌که ئه‌رکی س���ه‌ره‌کی ئه‌و خولقانی زه‌مینه‌‌ی گۆڕانی به‌رده‌وامه بۆ باش���بوون (گۆڕان ناتوانێ ش���تێک بێ���ت جگه هه‌وڵی نه‌پساوه بۆ ده‌رچوون له هه‌نووکه‌‌ی نه‌‌خواراو بۆ داهاتووی باشترو باشتر) په‌روه‌رده‌ی کادری شیاوی به‌رپرسیاریه‌تی خۆی ده‌بێته به‌ش���ێک له گوتاری زاڵی نه‌زۆک‌و له بازنه‌ی به‌رهاتن���ه‌وه‌ی ئه‌م گوتاره‌دا ده‌خولێت���هوه .خوالنه‌وه لهم بازنه‌دا لێکترازانی ڕێکخس���تنه‌و لێکترازانی ڕێکخس���تنیش نه‌زۆک���ی هه‌م���وو هه‌وڵه‌کانه بۆ به ده‌س���تهێنانی ئه‌نجام. به ڕاش���کاوی هه‌موو‌هێزه‌کانی ڕۆژهه‌اڵت له به‌رامبه‌ر ئه‌م شه‌پۆله‌دان‌و مه‌کۆی سه‌رنجیان نه‌بێت ڕیکخستن‌و ڕێکخستن ده‌بی ئاماده‌ی چژی ئه‌م گه‌زه‌بن.
رووداوه‌كانی ئێران ل ه میدیا جیهانییه‌كاندا ئا :په‌رویز ره‌حیمزاده
هه‌فته‌كانی رابردوو كێشه‌كانی ناو باڵه‌جیاجیاكانی رژیم قۆناغێكی نوێی به‌خۆیه‌وه‌دی ،لهمبارهیهوه ماڵپه‌ڕی ئێن پی ئاڕ سه‌باره‌ت بهو ئه‌م دۆخه به پڕمه‌ترسیدارترین باردۆخی بۆ ئه‌حمه‌دی نژاد له ماوهی شه‌ش ساڵی رابردوو وسف ده‌كات‌و ده‌نوسێت:
له هه‌فته‌كانی رابردوو ئهحمهدینژاد له هه‌وڵی ئه‌وه‌دابوو تا وه‌زیری ئیتالعات لهسهر كاره‌كه‌ی الببات ،به‌اڵم پێش به‌م هه‌وڵه‌ی گیرا .هه‌روه‌ها ناوبراو له هه‌وڵی ئه‌وه‌دابوو بۆ ئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵێك له وه‌زاره‌تخانه‌كان پێكه‌وه تێكه‌ڵ بكات ،به‌اڵم مه‌جلیسی كۆماری ئیسالمی رایگه‌یاند ،ئه‌م كاره پرسێكی نایاساییه. لێكۆڵه‌ران لهسهر ئه‌و باوه‌ڕه‌ن كه له نێوان ئهحمهدینژادو خامنه‌یی كێشه‌یه‌كی جیددی بوونی هه‌یه .ناكۆكی ناوبراو لهگهڵ شورای نیگابان زۆر ئاشكرایه، ئه‌مه له حاڵێكدایه كه به‌رپرسی شورای نیگابان یه‌كێك له الیه‌نگرانی به‌هێزی ئه‌حمه‌دینژاده .تریتا پارسی به‌ڕێوه‌به‌ری شورای ئێرانیه‌كانی ئه‌مریكا ده‌ڵێت، ئه‌حمه‌نیژاد به هۆی ئه‌وه‌یكه له كێشه ناوخۆییه‌كانی باڵه‌كانی ده‌سه‌اڵت الواز بووه ،ئێستا له حاڵی ئه‌وه‌دایه كه الیه‌نگرانێكی نوێ بۆ خۆی بدۆزێته‌وه .هه‌ر بۆیه پێده‌چێت مه‌به‌ستی په‌ره‌سه‌ندنی هێزی سیاسی ئهحمهدینژاد تا دوای ساڵی 2013بێت .ناوبراو بۆ گه‌یشتن به‌م مه‌به‌سته ،دهبێ هه‌نگاوگه‌لێكی مه‌ترسیدار
هه‌ڵبگرێت‌و سیاسه‌تگه‌لێكی نوێی ئابووری ره‌چاو بكات و یارانه‌كان الببات. له رێكه‌وتنێكی پێشووی نێوان حكومه‌تی عێراق‌و ئه‌مریكا بڕیاره كۆتایی ئه‌مساڵ هێزه‌كانی ئه‌مریكا عێراق به جێده‌هێڵن، ئه‌مه‌ش چه‌ندین بۆچوونی جیاجیای له‌نێوان حیزب‌و الیه‌نه جیاجیاكانی عێراق لێكه‌وتووه‌ته‌وه ،الیه‌نگرانی كۆماری ئیسالمی ،واته شیعه توندڕه‌وه‌كانی وه‌ك موقته‌دا سه‌در خوازیاری ئه‌وه‌ن هێزه‌كانی ئه‌مریكا له‌كاتی دیاریكراودا عێراق به‌جێبێڵن ،له‌كاتێدا كورده‌كان‌و هه‌ندێ الیه‌نی دیكه ده‌خوازن ماوه‌كه‌یان درێژ بكرێته‌وه‌‌و هۆكاری ئه‌مه‌ش بۆ شێواندنی ره‌وشی عێراق له پاش چوونه دهرهوهی ئه‌مریكا ده‌گه‌ڕێننه‌وه. وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریكاش پێیوایه ئه‌گه‌ر به‌شێك له هێزه‌كانیان له عێراق بمێننه‌وه ئارامی‌و ئاسایش له‌و واڵتهو ناوچه‌كه‌شدا ده‌پارێزن. سه‌باره‌ت به‌م لێدوانه‌ی رابێرت گه‌یتس رۆژنامه‌ی نیویۆرك تایمز ده‌نوسێت:
رابێرت گه‌یتس وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریكا رایگه‌یاند ،ئه‌گه‌ر به‌شێك له هێزه‌كانی ئه‌مریكا پاش كۆتایی هاتنی مۆڵه‌تی دیاریكراو بۆ چوونه‌ده‌ره‌وه‌ی له عێراق، له‌و واڵته بمێننه‌وه ،ده‌بێته هۆی ئارامی واڵتانی كه‌نداوی فارس نه‌ك ئێران، هه‌ر بۆیه ئه‌مه به الی ئێمه‌وه شتێكی پڕ بایه‌خه .وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریكا رایگه‌یاند ،هه‌ر چه‌ند سیاسه‌تمه‌داره عێراقیه‌كانی الیه‌نگری موقته‌دا سه‌در حه‌ز به چوونه‌ده‌ره‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا ده‌كه‌ن ،به‌اڵم ئاستی ئه‌م گوشارانه
ده‌رنه‌كه‌وتووه كه نیشانی بدات ،الیه‌نگرانی موقته‌دا سه‌در یان ئێرانیه‌كانی الیه‌نگری ناوبراو ،حه‌زێكی زیاتر به چوونه‌ده‌ره‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له عێراق ده‌كه‌ن. گه‌یتس كه بڕیاره مانگی داهاتوو خانه‌نشین بكرێت ،ئه‌م لێدوانه له الیه‌ن دامه‌زراوه‌ی ئینتێرپرایزی ئه‌مریكا كه دامه‌زراوه‌یه‌ك بۆ توێژینه‌وه‌ی لیبڕاڵه‌كانه‌‌و له جه‌ریانی كۆبوونه‌وه‌یه‌كی پرسیارو وه‌اڵم به‌ڕێوه‌چوو ،ئه‌نجامدرا .ناوبراو ئه‌م لێدوانه‌ی به دوایین وته‌ی گه‌وره‌ی سیاسی خۆی له واشینتۆن زانی. هه‌رچه‌ند گه‌یتس و كاربه‌ده‌ستانی دیكه‌ی ئه‌مریكا سه‌باره‌ت به مانه‌وه‌ی به‌شێك له هێزه‌كانی ئه‌مریكا له عێراق ،پاش كۆتایی هاتنی ده‌وره‌ی مانه‌وه‌یان قسه‌وباسێكیان كردبوو ،به‌اڵم وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریكا پێشتر ،هیچكات باسی له كۆماری ئیسالمی وه‌كوو هۆكارێك له بڕیاره‌كانی ده‌وڵه‌تی ئۆباما نه‌كردبوو. لێدوانی رابێرت گه‌یتس هاوكات بوو لهگهڵ ده‌ركردنی راپۆرتێك له الیه‌ن فریدریك دبلیۆكاگان له الیه‌ن دامه‌زراوه‌ی ئینتێرپرایز .ناوبراو لهم راپۆرته‌دا ئاماژه‌ی به‌وه‌كردووه ،كه‌ڵك وه‌رگرتنی كۆماری ئیسالمی له دانانی هێزی هاوشێوه‌ی نیزامی ،مه‌ترسیدارترین هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌منیه‌تی به دژی ئاسایش‌و ئارامی له عێراقه. مه‌سه‌له‌ی ئه‌تۆمی ئێران‌و گه‌مارۆكانی ئه‌مریكا‌و یه‌كێتی ئه‌وروپا كه لهم ماوه‌یه‌دا زیاتر په‌ره‌ی ئه‌ستاند له دوو هه‌فته‌ی رابردوودا روپه‌ڕی زۆربه‌ی میدیا نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی گرته‌وه .لهمبارهیهوه سانفرانسیسكۆ كرۆنیل سه‌باره‌ت به هه‌ڵوێستی نوێی ئاژانسی ئه‌تۆمی ده‌نوسێت: ناوه‌ندی چاودێری ئه‌تۆمی رێكخراوی رایگه‌یاند، نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان
زانیاریگه‌لێكی نوێ سه‌باره‌ت ب ه چاالكیه ناوه‌كیه‌كانی كۆماری ئیسالمی به‌ده‌ست گهیشتووه .ئه‌مه له حاڵێكدایه، كاربه‌ده‌ستێكی بااڵی ئاگادار لهم راپۆرته رایگه‌یاند ،تاران له ماوهی سااڵنی دوایی به هۆی گوشاره نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كان، چاالكیه‌كانی خۆی كه‌مكردوه‌ته‌وه. ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌یی وزه‌ی ئه‌تۆم له راپۆرتێكی دیكه‌دا ئاماژه‌ی به‌وه‌كردووه كه لهسهر ئه‌و باوه‌ڕه‌یه ،سوریه له هه‌وڵی درووستكردنی رێئاكتۆرێكی ئه‌تۆمیه .ئه‌م زانیاریانه بوه‌ته هۆی ناردنی دۆسیه‌ی ئه‌م واڵته بۆ شورای ئه‌منیه‌تی رێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان. هه‌ر دوو راپۆرت بۆ كۆبوونه‌وه‌ی 6تا 10ی ژوه‌نی شورای حوككام پێكهاتوو له 35ئه‌ندامی ئاژانسی ئه‌تۆمی به‌ڕێكراوه. بڕیاره لهم كۆبوونه‌وه‌دا دۆسیه‌ی كۆماری ئیسالمی‌و سوریه ببێته گرینگترین به‌شی ئه‌م دانیشتنه .ئاژانسی ناوه‌كی ئاماژه‌ی به‌وه‌كردووه ،ئاژانس به‌رده‌وام نیگه‌رانی بوونی چاالكی ئه‌تۆمی كۆماری ئیسالمی به شێوه‌ی نهێنیه ،له‌وانه چاالكی له پێوه‌ند لهگهڵ به‌رهه‌مهێنانی كوالهه‌كی ئه‌تۆمی مووشه‌كی .زانیاریه نوێكان نیشانی دهدهن ،كۆماری ئیسالمی له ساڵی 2010لهسهر به‌شه جیاجیاكانی به‌رنامه‌ی ته‌سلیحاتی چاالكی كردووه .رژیمی سوریه‌ش وه‌كوو تاران هه‌موو چاالكیه ناوه‌كیه‌كانی خۆی بۆ پیتاندنی ئۆرانیۆم ره‌تده‌كاته‌وه ،به‌اڵم خۆبواردنی سوریه سه‌باره‌ت به ئیزن نه‌دان به سه‌ردانی لێكۆڵه‌رانی ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌یی وزه‌ی ئه‌تۆم بۆ پشكنینی دامه‌زراوه ناوه‌كیه‌كانی ئه‌و واڵته ،نیشانه‌ی شاردنه‌وه‌ی چاالكیه
ئه‌تۆمیه‌كانیه‌تی. هه‌ر له‌په‌یوه‌ند به‌م مه‌سه‌له‌یه‌‌و ئه‌و گه‌مارۆ نوێیانه‌ی كه به‌م زووانه‌به‌سه‌ر ئێراندا سه‌پێنراوه ،فاكس نیوز ده‌نوسێت:
ئه‌مریكا گه‌مارۆگه‌لێكی نوێی سه‌باره‌ت به پێوه‌ندی ئابووری شیركه‌تی نه‌وتی وێنزۆئێال‌و شه‌ش شیركه‌تی گواستنه‌وه‌ی نه‌وت خسته ریزی گه‌مارۆكانی خۆیهوه. جیمز ئێستانبێرگ جێگری وه‌زاره‌تی كاروباری دهرهوهی ئه‌مریكا رایگه‌یاند، هه‌وڵدان دژی شیركه‌تی نه‌وتی وێنزۆئێال ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌یكه رێككه‌وتننامه‌ی ئه‌م شیركه‌ته لهگهڵ ده‌وڵه‌تی ئه‌مریكا‌و هێنان‌و هه‌نارده‌كردن بۆ هه‌میشه رابگیرێت .ئێستانبێرگ وتی ،مه‌به‌ستی ئه‌مریكا گوشارهێنان بۆ سه‌نعه‌تی نه‌وتی ئێرانه‌‌و ئه‌گه‌ری ئهوه هه‌یه له ئاكامدا زه‌ره‌ر بگه‌یه‌نێته ئه‌و شیركه‌تانه‌ی كه پێوه‌ندی بازرگانیان لهگهڵ كۆماری ئیسالمی هه‌یه .ناوبراو له كۆنفڕانسێكی ئێمه به‌م رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند، گه‌مارۆیانه په‌یامێكی روونمان به هه‌موو شیركه‌ته‌كانی جیهاندا. ئێمه لهگهڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ی كه به كه‌مترخه‌می یان ئاسانكاری ،به‌رنامه‌ی ناوه‌كی ئه‌م رژیمه‌یان به‌هێزكردووه، هه‌ڵوێستی جیددیمان گرتووهو پێمان راگه‌یاندوون كه خۆیان له یارمه‌تیدانی به‌رنامه‌ی ناوه‌كی ئه‌م رژیمه بپارێزن. ئه‌مریكا ئێستاكه‌ش گه‌وره‌ترین شیركه‌تی نه‌وتی وێزۆئێالیه كه رۆژانه 987هه‌زار بۆشكه نه‌وتی خاو هه‌نارده‌ی ئه‌مریكا ده‌كات كه ئه‌م رێژه له ماوهی ساڵی رابردوو كه‌متر بوه‌ته‌وه.
2
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ، dwaroj@komala.net
راپۆرت
پەیامی سکرتێری گشتیی کۆمەڵە بۆ بەڕێز روونكردنه‌وه‌یه‌ك ل ه مام جەالل ،بەبۆنەی یادی دامەزرانی ی ن ک سكرتاریه‌تی كۆمه‌ڵه ی زه‌حمه‌تكێشان ی كوردستانه‌وه
ی ی مام جه‌الل ،سكرتێر زۆر به‌رێز جه‌ناب ی نیشتمانی كوردستان گشتیی یه‌كێت ی ی كومیت ه له الیه‌ن خۆم و هه‌موو ئه‌ندامان ی ی كۆمه‌ڵ هی زه‌حمه‌تكێشان ناوه‌ندی ی كوردستان ،سی‌وپێنجه‌مین ساڵوه‌گه‌ڕ ی نیشتمانی یه‌كێتی ی دامه‌زراندن كوردستان ،به جه‌نابتان و هه‌موو ی ده‌ڵێم. ی ی.ن.ك پیرۆزبای سه‌ركردایه‌ت ی هیوادارم ئه‌و یاده ببێت ه مای هی سه‌روه‌ر ی زیاتر بۆ ی.ن.ك و بۆ و سه‌ركه‌وتن ی كوردستان. خه‌ڵك ی كورد ئه‌مڕۆ بزاوتی رزگاریخوازی گه‌ل
ی ب ه له‌و رۆژه‌دا لهگهڵ ئێوه رێز ده‌گرین ل ه لهگهڵ ئهوه كه پێشوه‌چوونی گهوره ی ی نیشتمان ی یه‌كێت ی یادی هه‌موو شه‌هیدان خۆو‌ه بینیوه ،له هه‌مان كاتدا به هۆ ی كوردستان. ی ناوچه‌ك ه و پیالنگێڕی ی ئاڵۆز هه‌لومه‌رج ی بۆ ی دوژمنان ،هێشتا مه‌ترس به‌رده‌وام ی سه‌ركه‌وتن بۆ ی جارێكیتر داوا ی ل ه هه‌رێم سه‌ر ئه‌م گه‌ل ه و ئه‌زموونه‌كه ی ی.ن.ك ده‌كه‌م. ی هه‌یه .پێویست ده‌كات ئێوه و هه‌موو ریزه‌كان كوردستان ،بوون ی.ن.ك له‌و ده‌وره‌یه‌شدا وه‌ك هه‌میش ه براتان ی بێت. ی و نوێخواز ئااڵهه‌ڵگری ته‌بای عومه‌ر ئێلخانی‌زاده ی ی ئێوه ل ه هه‌رێم ی ئه‌زمون سه‌رخستن كوردستان ،ده‌سكه‌وتی گه‌وره‌ی ه بۆ ی ی كۆمه‌ڵه ی گشتی سكرتێر ی هه‌موو گه‌لی كورد و بۆیه‌ش ه خه‌ڵك ی كوردستان زه‌حمه‌تكێشان ی كوردستان بێ پسانه‌و‌ه رۆژهه‌اڵت پاڵپشتی ئه‌و ده‌سكه‌وتان ه بوون و ده‌بن. 2011 .5 .31
داواده‌كرێت یادی مه‌رگی خومه‌ینی له هۆڵی «پێشه‌وا» بایكۆت بكرێت ژماره‌یه‌ك له روناكبیرانی كوردستان ل ه به‌یاننامه‌یه‌كدا نیگه‌رانی خۆیان به‌رامبه‌ر به به‌ڕێوه‌چوونی یادكردنه‌وه‌ی مه‌رگی خومه‌ینی له هۆڵی «پێشه‌وا»ی هه‌ولێر ده‌ده‌بڕن‌و داوا ل ه حیزب‌و الیه‌ن ه سیاسییه‌كان‌و نوێنه‌رانی حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی كوردستان ده‌كه‌ن بایكۆتی ئه‌و یاده بكه‌ن. له به‌یاننامه‌كه‌دا ك ه ئاراسته‌ی رای گشتی‌و حیزب‌و الیه‌نه سیاسییه‌كانی كوردستان كراوه ،هاتووه :وا ئه‌مساڵیش ل ه سالرۆژی کۆچی دوای خومه‌ینی قونسلیه‌ی کۆماری ئێران مه‌راسیمێک له هۆڵی پێشه‌وا قازی موحه‌مه‌د ل ه ناو وه‌زاره‌تی رۆشنبیری ل ه هه‌ولێر ساز ده‌کات .ئه‌گه‌ر ئه‌م جۆره یادان ه ل ه چوارچێوه‌ی په‌یوه‌ندی دیپلۆماسی له نێو باره‌گای سه‌فاره‌ت و قوونسلیه‌کان ئاسایی بێت ،به‌اڵم هه‌ڵبژاردنی شوێنێکی وه‌ک هۆڵی قازی موحه‌مه‌د به بی هۆ نهبووه له الیه‌ن قوونسلخانه‌ی ئێرانی چونک ه ئه‌مه سێیه‌م ساڵه ئێرانیه‌کان له‌و هۆڵ ه پیرۆزه وێنه‌ی خوومه‌ینی هه‌ڵده‌واسن. ی ژماره‌یه‌ک ل ه رۆشنبیرانی کوردستان ده‌خوێننه‌وه: ده‌قی به‌یاننامه رای گشتی کوردستان حزب و الیه‌ن ه سیاسیه‌کان وا ئه‌مساڵیش له سالرۆژی کۆجی دوای خومه‌ینی قونسلیه‌ی کۆماری ئێران مه‌راسیمێک ل ه هۆڵی پێشه‌وا قازی موحه‌مه‌د ل ه ناو وه‌زاره‌تی رۆشنبیری ل ه هه‌ولێر ساز ده‌کات .ئه‌گه‌ر ئه‌م جۆره یادان ه له چوارچێوه‌ی په‌یوه‌ندی دیپلۆماسی له نێو باره‌گای سه‌فاره‌ت و قوونسلیه‌کان ئاسایی بێت ،به‌اڵم هه‌ڵبژاردنی شوێنێکی وه‌ک هۆڵی قازی موحه‌مه‌د ب ه بی هۆ نهبووه ل ه الیه‌ن قوونسلخانه‌ی ئێرانی چونکه ئه‌م ه سێیه‌م ساڵه ئێرانیه‌کان له‌و هۆڵ ه پیرۆزه وێنه‌ی خوومه‌ینی هه‌ڵده‌واسن. بهداخهوه بۆ وه‌زاره‌تی رۆشنبیری وێرایی ناره‌زایی خه‌ڵک و الیه‌نه سیاسیه‌کان ل ه ساڵی رابردوو بۆ ده‌ستنیشانکردی یادکردنه‌وه‌ی خومەینی له‌و هۆڵه ،وا جارێکی تر رێگایاندا بهو یاده هه‌ر بۆیه‌شه قوونسڵیه‌ی ئێرانی ل ه هه‌ولێر بانگێشتی الیه‌ن ه سیاسیه‌کا ن و حکومه‌ت و په‌رله‌مانی کوردستانی کردووه تا له‌و رۆژه ک ه ده‌کات ه 2001/6/4ل ه هۆڵی پێشه‌وا ئاماده بن. هه‌ر بۆی ه ئێمه وه‌ک ژماره‌یه‌ک رۆشنبیری کوردستان داوا ل ه حزب و الیه‌نه‌سیاسیه‌کان و نوێنه‌رانی حکومه‌ت و په‌رله‌مان ده‌که‌ین بایکۆتی ئه‌و یاده بکهنهوه له هۆڵی پێشه‌وا قازی موحه‌مه‌د و له‌و یاده ئاماده نه‌بن .هه‌روه‌ها داوا له وه‌زاره‌تی رۆشنبیری ده‌که‌ین لهگهڵ ئه‌وه‌ی کارێکی هه‌ڵه‌یان کردووه ک ه رێگایان بهو چاالکیه‌ی ئێرانیه‌کان داوه ،رێگری بکه‌ن ل ه هه‌ڵواسینی وێنه‌ی خومه‌ینی ل ه هۆڵی ره‌مزی نه‌ته‌ویمان و سه‌رۆکی یه‌که‌م کۆماری کوردستان پێشه‌وا قازی موحه‌مه‌د. ژماره‌یه‌ک ل ه رۆشنبیرانی کوردستان .2011/6/ 2 تێبینی :پاش باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م به‌یاننامه‌یه ،له شاری هه‌ولێر له هۆڵی پیشه‌وا، هه‌روه‌ها ل ه شاری سلێمانی یادکردنه‌وه‌ی مه‌رگی خۆمه‌ینی به‌ڕێوه‌چوو.
ی به ئێم ه گهیشتووه ی ئه‌و هه‌وااڵن ه ب ه پێ ژماره‌یه‌ك چه‌كدار بهو ناوانه‌ی خوارهوه ی مه‌ریوان و ده‌وروبه‌ر، ل ه ناوچه‌كان ی كۆمه‌ڵ ه ناساندوو‌ه خۆیان به پێشمه‌رگه ی جه‌ول ه كردنن .ناوه‌كان بریتین و خه‌ریك ل ه :شۆڕش ره‌زایی ،چه‌نگیز قه‌ده‌م خێر، ی و فه‌ردین فه‌ره‌جی. كه‌یوان زه‌فه‌ر
ی هیچ هاوكارییه‌ك نه‌زه‌ر ئێمه‌وه شیاو ی زه‌حمه‌تكێشان كۆمه‌ڵ هی نین. ی كوردستان نه‌ك هیچ به‌رپرسیاریه‌تیه‌ك سه‌باره‌ت به كرده‌و‌ه و ئاكاری ئه‌وان ه نییه ،به پێچه‌وانه ئه‌و جۆره كه‌سان ه ی ته‌نیا مه‌به‌ستیان خراپكردنی سیما پێشمه‌رگ ه و كۆمه‌ڵه‌یه.
ی به‌مجۆره به هه‌موو هاورێیان و دۆستان كۆمه‌ڵ ه و خه‌ڵكی كوردستان راده‌گه‌یه‌نین ك ه ئه‌و كه‌سانه پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه نین و نه‌كا بهو بۆنهوه یارمه‌تی بدرێن و ل ه
ی ی زه‌حمه‌تكێشان سكرتاریه‌تی كۆمه‌ڵ ه كوردستان ی 1390یان 30 ی جۆزه‌ردان 10مانگ ی 2011 ی ما مانگ
مامۆستایه‌كی ئایینی ب ه 14ساڵ زیندان مه‌حکوم ده‌کرێت مامۆستایه‌کی ئایینی له‌ناوچه‌ی سه‌قز پاش ده‌ستبه‌سه‌ركردنی له الیه‌ن هێزه ئه‌منیه‌تیه‌كانه‌وه ،ل ه ماڵه‌که‌یدا ده‌ست به‌سه‌ر چه‌ک‌و ته‌قه‌مه‌نیدا ده‌گیرێت‌و ب ه 14ساڵ زیندان حوکم ده‌درێت. لقی یه‌كی دادگای شۆڕشی ئیسالمیی سه‌قز ،هاواڵتیه‌كی ئه‌م شاره‌ی به ناوی مامۆستا مه‌ال سدیق حه‌سه‌نی به تاوانی هاوكاری لهگهڵ یه‌كێك له حیزبه كوردستانیه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن‌و هه‌روه‌ها ههڵگرتن و شاردنه‌وه‌ی چه‌كێكی جۆری كاڵشینكۆف له ماڵه‌كه‌یدا ،به ١٤ساڵ زیندان مه‌حكوم كرد. ئێستا ناوبراو له زیندانی ناوه‌ندی سه‌قزدا به‌سه‌ر ده‌بات.
ناڕه‌زاییه‌کان ب ه شێوه‌ی مردن‌و ناشتنی هاله‌ی سه‌حابی هێزه‌ئه‌منیه‌تیه‌كانی كۆماری ئیسالمی، رۆژی شه‌مم ه 14ی جۆزه‌ردان بۆ باڵوه‌كردنی سه‌دان كه‌س كه ل ه ناڕه‌زایه‌تی ب ه كوشتنی هاله‌ی سه‌حابی ل ه نزیك حسه‌ینیه‌ی شاری تاران كۆببوونه‌وه، ده‌ستیان دای ه ته‌قه‌كردن‌و دواتر 15كه‌س له خۆپیشانده‌ران ده‌سبه‌سه‌ركران. هاله‌ی سه‌حابی كچی دوكتۆر عیزه‌تواڵ سه‌حابی سه‌رله‌به‌یانی رۆژی چوارشه‌مه‌ی رابردوو له رێ‌وره‌سمی ئه‌سپه‌رده‌كردنی ته‌رمی باوكی ك ه ل ه ژێر كۆنترۆڵی توندی هێزه‌ئه‌منیه‌تیه‌كاندا بوو ،ب ه هۆی هێرشی لیباس شه‌خسیه‌كانی ئیداره‌ی ئیتالعات تووشی وه‌ستانی دڵ هاتوو به‌مشێو‌ه گیانی له‌ده‌ستدا. ل ه رۆژی به‌خاكسپاردنیشیدا هێزه ئه‌منیه‌كانی رژیم ب ه باتۆم هێرشیان برده‌سه‌ر خۆپیشانده‌ران‌و پاش لێدان‌و برینداركردنی ده‌یان كه‌س ،زیاتر ل ه 15كه‌سیان ده‌ستگیركرد ،ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدابوو به‌شداربووانی رێوڕه‌سمه‌ك ه ل ه هه‌وڵی ئه‌وه‌دابوون ك ه به هێمان ه مه‌راسیمه‌ك ه به‌رێبكه‌ن‌و به‌رانبه‌ر ب ه پێشێلكاریه‌كانی كۆماری ئیسالمی بێده‌نگی هه‌ڵبژێرن. پاش باڵوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی مه‌رگی هاله‌ی سه‌حابی ئه‌مریكا داوای ل ه رژیمی تاران كرد ك ه سه‌باره‌ت ب ه چۆنیه‌تی مه‌رگی هاله‌ی سه‌حابی چاالكی سیاسیو مه‌ده‌نی لێكۆڵینهوه ئه‌نجام بدات .مارك تونێر وته‌بێژی وه‌زاره‌تی دهرهوهی ئه‌مریكا راگه‌یاند ،مه‌رگی هاله‌ی سه‌حابی ب ه هۆی هێرشی هێزه‌ئه‌منیه‌تیه‌كانه‌و‌ه بووه ،هه‌ر بۆی ه ئه‌مه نیشانه‌ی بێ مافی به‌رانبه‌ر ب ه شارۆمه‌ندانی ئێرانی ه ك ه ل ه الیه‌ن ئه‌م رژیمه‌و‌ه به‌ڕێوه‌ده‌چێت. ئاماژه‌یان بێسنوور هه‌واڵنێرانی به‌وه‌كردووه ،خامنه‌ی رێبه‌ری كۆماری ئیسالمی‌و ئه‌حمه‌دنیژاد ،دوو دوژمنی گه‌وره‌ی ئازادی راده‌ربڕین‌و راگه‌یاندنن ك ه ده‌سه‌اڵتی ئێرانیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‌و ئه‌و دوو كه‌س ه ل ه كوژرانی هاله‌ی سه‌حابیدا
تاونباری سه‌ره‌كین .هاله‌ی سه‌حابی 54ساڵ ته‌مه‌ن كچی دوكتۆر عێزه‌تواڵ سه‌حابی دامه‌زرێنه‌ری شورای چاالكانی مللی مه‌زهه‌بی ،یه‌كێك ل ه هه‌ڵسووڕاوانی مافی ژنان‌و ئه‌ندامی گروپی دایكانی ئاشتی ل ه ئێران بوو كه له مانگی گه‌الوێژی ساڵی 88ل ه كۆبوونه‌وه‌یه‌ك ل ه مه‌یدانی به‌هارستانی تاران ل ه الیه‌ن مه‌ئمورانی لیباس شه‌خسی رژیمه‌و‌ه ده‌سبه‌سه‌ركرا. خاتوو سه‌حابی هه‌ر له‌و ساڵ ه ل ه الیه‌ن لقی 26ی دادگای ئینقالبی تاران ب ه تۆمه‌تی پڕوپاگهنده دژی رژیم ل ه رێگه‌ی به‌شداری ل ه كۆبوونه‌و‌ه نایاساییه‌كان ،ب ه دوو ساڵ زیندانی ته‌عزیری مه‌حكوومكرا. ل ه درێژه‌ی ئیدانه‌كردنه‌كان مه‌رگی هال ه سه‌حابی ،زیاتر ل ه 750كه‌س ل ه هه‌ڵسوڕاوانی ژنان‌و دیموكراسیخواز له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا رایده‌گه‌یه‌نن كه خه‌باتی عێزتواڵ‌و هاله‌ی سه‌حابی بۆ «ئازادی‌و ئاشتی‌و به‌رابه‌ری»بهردهوامهو ناهێڵن ده‌سه‌اڵتدارانی ئێران ئاسوده‌بن. له‌به‌یاننامه‌كه‌دا هاتووه «حكومه‌تی ئێران چ بیه‌وێت‌و چ نه‌یه‌وێت ،ژیان‌و مه‌رگی سه‌حابییه‌كان تێكه‌ڵ ب ه ناوی خه‌بات بۆ ئازادی ئه‌م واڵت ه بووه».
واژۆكارانی به‌یاننامه‌كه ب ه ده‌ربڕینی هاوده‌ردی خۆیان ده‌نوسن «سه‌ره‌خۆشی ل ه كه‌س ناكه‌یه‌ن ،به‌ڵكو دژ بهو هه‌موو سته‌م ه هاوار ده‌كه‌ین ،ئه‌مرۆ رۆژیی سه‌ره‌خۆشی نییه ،رۆژی ناڕه‌زاییه». له‌الیه‌كی ترهوه شۆرای هه‌ڵسوڕاوانی میللی – مه‌زهه‌بی له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا داوای لێكۆڵینهوه ل ه چۆنیه‌تی مه‌رگی هاله‌ی سه‌حابی بوون‌و ده‌ستێوه‌ردانی هێزه ئه‌منییه‌كان ل ه رێوه‌ڕه‌سمی ناشتن‌و پرس ه ئه‌و باوك‌و كچه ئیدانه‌كرد. له‌به‌یاننامه‌كه‌دا هاتووه :ئێم ه خوازیاری عاداڵنه‌‌و دادگایه‌كی پێكهێنانی ئاشكراین بۆ لێكۆڵینهوه له‌و مه‌سه‌له‌یه‌‌و به‌دواداچونی قانونی بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی ده‌ستیان له‌و جه‌نایه‌ته‌دا هه‌بووه. راگه‌یاندنه‌كانی رژیم له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م كاردانه‌و‌ه ده‌ره‌كی‌و ناوخۆییانه‌ی لهسهر مه‌رگی هاله‌ی سه‌حابی باڵوكرانه‌و‌ه رایانگه‌یاند ك ه ناوبراو ب ه هۆی ناڕه‌حتی ل ه مه‌رگی باوكی توشی سه‌كته‌ی دڵ بووه ،ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدای سه‌رچاوه‌كانی دیكه باس لهوه ده‌كه‌ن كه به‌هۆی هێرشی مامورێكی ئه‌منیه‌تی توشی وه‌ستانی دڵ بووه.
جیهان
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ، dwaroj@komala.net
5
سوریا ،مه‌یدانێک بۆ دووبار‌ه تاقیکردنه‌وه سیاسه‌تی سه‌رکوتی ئێران ئا :محەمەد حەکیمی سوریا یەکێک لەو سێ واڵتە بوو کە نەقشی سەرەکی هه‌بوو لە دروست بوونی رێنسانسی عەرەب ،ئەو دوواڵتەی‌تریش تونس‌و میسر کە بە هۆی ڕاپەرینی جەماوەری لەو واڵتانە بن عەلی لە تونس‌و حوسنی موبارەک لە میسر ناچار بوون دەسەاڵت بە جێبێڵن. دوای ڕاپەرینەکانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست شاڕۆمەندانی سوریا بە هۆی هەژاری‌و سیاسەتی هەاڵواردن‌و چەوساندنەوەی بنەماڵەی ئەسەد دەستیان دایە ناره‌زایەتی دەربڕین ،بەاڵم دەسەاڵتدارانی سوریا هیچ گوێکیان نەدا بەو ناره‌زایەتیانە‌و تەنانەت ئەو بریاری چاکسازیەی کە حکومەتی سوریا بە شاڕۆمەندانی خۆیانیان دابوو پشت گوێ خست ،هەر ئەمانە بوە هۆی ڕاپەرین‌و جەماوەری سوریا داوای ئازادی‌و دموکراسی دەکه‌ن. ڕاپەرینی جەماوەری سوریا ،لە شاری دەرعاوە دەستی پێکردو ئێستا بارودۆخی ئەو شارە لە ژێر پەردەیه‌کی تەماویدایە، شایەتحاڵەکان لەو شارە بەمشێوە بۆ جیهانی دەرەوە دەدوێن :ئه‌مجار ب ه ئوتوبوس هاتن ،هەموو شووشەکانی بە پەردە داگیرابوو ،شه‌قام بۆ شه‌قام ڕایاندەگرت‌و ماڵ ب ه ماڵیان دەپشکنی ،هه‌موو کۆڕو پیاوی 14تا 40ساڵه‌یان ل ه گه‌ڵ خۆیاندا برد .بە دەست‌و چاوی بەستراوەوە، ده‌توت تیرۆریستیان دەسبەسەر کردوە. ژنان ،دایکان‌و خۆشکەکانیان بێ ئەوەی کارێکیان لە دەست بێت ،تەنیا دەیانڕوانیە ئەو هەموو دڕندەییە. “مونا” شایەتحاڵیک لە شاری دەرعا دەڵێت :کاتێ پیاوە ڕەشپۆشەکان ڕژانە نێو ماڵەکەمان‌و مامەم ،ئامۆزایەک‌و براکەمیان برد ،لە پشت پەردەی هۆدەی نووسینی باوکمەوە ،تف لە زارم وشک ببوو ،تەنانەت نەمانزانی بەرەو کوێ بردنیان؟ ئێستا هیچ کوێیەک ئەمن نیە ،تەنانەت ،چوار دیواری ماڵەکانیش. خوێندکارێکی 25ساڵە دهگێڕێتهوه :هێزە نیزامیەکان شاری دەرعایان گەماڕۆداوە. هێزە تایبەتەکان هەموو ماشینەکان دەپشکنن .پیاوە ڕەشپۆشەکان ،تەنیا ئەو کەسانەی کە دەتوانن بە مەدرەک بیسلەمێنن کە لەو شارە دەژین دەتوانن وێستگەکان تێپەرێنن‌و لە شاری دەرعا زۆربەی خەڵک لە سەر ئەو باوەرەن کە رژیمی ئیسالمی ئێران پشتیوانی لە هێزە تایبەتەکانی رژێمی سوریا دەکات. لە ئاکامدا ”مونا» بە دەنگی لەرزوکەوە زۆر بە هێدی وتی :من تەنانەت هێزی تۆرە بوونم نیە ،لەم هەمووە دڕندەییە‌و خوێنە تۆقاوم‌و زڕاوم چوە .لە واقعدا ،لە یەکەم رۆژی سەرهەڵدانەکانی سوریا ئەو ئەگەرە لە ئارادایە کە هێزە ئەمنیەتیەکانی کۆماری ئیسالمی ئیران بە هەموو شێوەیک یارمەتی حکومەتی بەشار ئەسەد لە سەرکوتی نەیارانی ناوبراو دەکه‌ن. سه‌باره‌ت ب ه به‌شداری رژێمی ئیران له سه‌رکوتی خۆپیشانده‌رانی سوری ،واڵتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا رایگەیاند :کە
خه‌ڵکی ناڕازی سوریا خوازیاری ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ی بنه‌ماڵه‌ی ئه‌سه‌دن رژێمی ئیسالمی دەستی هەیە لە سەرکوتی نەیارانی بەشار ئەسەد‌و بۆ ئەم مەبەستەش دەیان بەڵگەیان بەدەستەوەیە‌و بە وتەی” مارک تانر” وتەبێژی وه‌زاره‌تی دەرەوەی ئەمریکا ئەم بابەتە سەرنج ڕاکێش‌و جێگەی نیگەرانیە. نەیارانی بەشار ئەسەد دەڵێن کە ئێران بە هۆی ئەو پالنە ستراتیژیەی کە لە گەڵ دەوڵەتی سوریا هەیەتی ،لە پشتی پەردەوە یارمەتی دۆست‌و یاری وەفاداری خۆی لە مەڕ پرسی ئەمنیەتی دەدات .هەروەها دەیان ئەفسەری ئەمنیەتی ئەو واڵتە لە تاقیگە نیزامیەکانی ئێران ڕاهێنراون .جیا لەمانە رژێمی ئیسالمی ئێران دەزگای بیستن‌و فیلتر کردنی ئینترنتی داوە بە ئیتالعاتی سوریا. لە راستییدا ،بەشار ئەسەدیش وەک هەموو دەسەاڵتە گەندەڵەکانی ناوچەکە لە پەرەسەندنی داواکاری ئازادی‌و دموکراسی خوازی شاڕۆمەندانی تۆقاوە‌و زڕاوی چووە‌و تووشی شۆک‌و سەرسوورمان بوە .بەو پێیە ،دوور نیە لەم بارودۆخە هەستیارەدا رژێمی بەشار ئەسەد داوای هاوکاری لوجستیکی‌و تەنانەت هێزی کردبێت لە ئێران ،سوریاو ئێران پەیمانێکی هاوکاری سه‌ربازییان هەیە کە لە ئەگەری هەر جۆرە قەیرانێک یا مەترسێک بۆ سەر هەر کام
لەو واڵتانە ئەوا واڵتەکەی‌تر بە هەموو ی تر دەدات‌و شێوەێک یارمەتی واڵتەکە ئەمە جۆرێک گۆڕینی بیرو ڕاو هاوکاری سه‌ربازیی ه لە نێوان ئەو دوو واڵتەدا. چونک ه ماوەیه‌کی زۆری نەخایاندوە کە رژێمی ئیسالمی ئێران خۆپیشاندانە هێمنانەکەی دوای هەڵبژاردنی شاڕۆمەندانی خۆی بە توندترین شێوە سەرکوت کردوە. هەروەها دەسبەسەرکردنی بە کۆمەڵ‌و دانپیانان بە تاوانی نەکردە لە ڕاگەیاندن ه رەسمیەکانی رژێم‌و قەدەغەکردنی هەر جۆرە ئاڵ‌وگۆڕکردنی زانیاریی هک‌و پەوەندی گرتن بە راگەیاندەنەکانی ئوپوزسیون، ئەمە رۆخساری دەورانی دوای هەڵبژاردنە ساختەکەی ئێران بە جوانی نیشان دەدات. بەاڵم کۆماری ئیسالمی ئێران هەر جۆرە تۆمەتێک بە توندی لە مەڕ ئەم بابەتەوە رەد دەکاتەوە .لە بەرانبەردا ،تۆمەت لە دوژمنی کۆنی خۆی ،عەرەبستانی سعودی دەدات کە بە هاوکاری رۆژئاوا ئەو گروپ‌و ئوپۆزسیونی سوریا ،بە دژی حکومەتی بەشار ئەسەد هان دەدات ،یارمەتیان دەکات .بەو ئامانجەی کە کەڵێنیک دروست بکات بۆ بەربەست بوون لە دەسەاڵتی رژێمی ئیسالمی ئێران. وەزیری دەرەوەی رژێمی ئیسالمی لە عەممان وتی :ئێمە لە نێوان
خۆپیشاندانەکانی رۆژهەاڵت‌و ئەو شتەی کە لە ژێر سێبەری دەستێوەردانە دەرەکیەکانە لە سوریا ،جیاوازی دادەنیین .ئێستا بێده‌نگێک باڵی کێشاو‌ه ب ه سه‌ر کێشه‌کانی عەرەبستان‌و تاراندا ،ئەم بیدەنگیە ئاوری ژێر خۆڵەمێشە‌و هەر ئان ئیمکانی ئەوە هەیە کە زۆر بە توندی سەر هەڵبداتەوە، بە تایبەتی لە مەڕ کێشەی بەحرەین، ئێران داوای بەحرەین دەکات‌و دەڵێت کە بەحەرین پارێزگاێکی ئێرانە. ئه‌م کێشم ه کێشه‌ی نێوان ئێران‌و عه‌ره‌بستان زیاتر ل ه سه‌ر ئه‌وه‌ی ه ک ه رژێمی ئیسالمی ئێران هه‌ر هه‌لێکی ل ه ناوچه‌ک ه ده‌ست بکه‌وێت ،تێده‌کۆشێ تا پەڕە بدات ب ه بیری شیعه‌‌و باڵو بوونەوەی ئەو ئایینە لە ناوچەکە .دوایین نموونه‌ی ئه‌م ده‌ستێوه‌ردانانه ل ە واڵتی به‌حرین خۆ دەنوێنی ،ئێران ب ه هه‌موو شێوه‌ێک پشتیوانی ل ه خۆپیشاندانه‌کانی ئەو واڵتە کردوە ،ئه‌م ده‌ستێوه‌ردان ه بو‌ه هۆی تۆر‌ه بوونی واڵته عه‌ره‌بیه‌کانی که‌نداو ،ب ه تایبه‌تی عه‌ره‌بستانی سعودی ک ه خۆی بە النکه‌ی ئیسالمی سونی دەازانێت. به‌اڵم سوری ه بۆ رژێمی ئیسالمی ئێران ده‌روازه‌ێک ه بۆ گه‌یشتن ب ه جیهانی عه‌ره‌ب، هه‌موو جیهان ده‌زانێت ک ه 32ساڵ ه ئه‌سه‌دو کۆماری ئیسالمی ئێران هاوکارییه‌کی چڕ‌و
پڕیان پێکهوه ههیهو هه‌ر ئه‌م هاوکاری ه بوه‌ت ه هۆی ئه‌وه‌ی ک ه رژێمی ئیسالمی ئێران بتوانێت په‌یوه‌ندی خۆی ل ه گه‌ڵ حه‌ماس‌و حزبواڵ پته‌وتر بکات ،هه‌ر لهم پێوه‌نده‌دا توانی زۆر ب ه سانایی چ هک‌و چۆڵ بنێرێت بۆ حزبواڵی لوبنانو هه‌روه‌ها یارمه‌تی لوجستیکی‌و ماڵی حه‌ماس ل ه نه‌واری غه‌ز‌ه بکات. ل ه درێژه‌ی خۆپیشاندانه‌کانی تا ئێستا سوری ه النیکه‌م 1000که‌س بونه‌ت ه قۆربانی‌و ب ه ده‌یان هه‌زار که‌سی‌تریش ب ه توندی ی بریندار بوون‌و هه‌ر له‌و واڵت ه هه‌ڵسووراوان سیاسیو مه‌ده‌نی تووشی ئهشکهنجهو زیندان بوونه‌ته‌وه. سوریه، خۆپیشاندانه‌کانی شاره گرتوه‌ته‌وه‌‌و کوردیه‌کانیشی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د بۆ ئه‌وه‌ی شاڕۆمه‌ندانی کورد ل ه خۆپیشاندانه‌کان‌و به‌رێوه‌بردنی خۆپیشاندان دوور بکاتهوه ده‌ستی داوه‌ت ه گرتن‌و ئهشکهنجهو هه‌ره‌شه‌کردن ل ه هه‌ڵسووراوانی سیاسیو مه‌ده‌نی کورد .لهم رۆژانه‌دا عه‌بدوالباقی یوسف چاالکی سیاسی ،ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ک ه هێزه ئه‌منیه‌تیه‌کانی سوری ه ل ه ئه‌گه‌ری به‌شداریکردن خۆپیشاندانه‌کان ل ه هه‌ره‌شه‌ی ڕفاندنی کچ‌و ژنی هه‌ڵسووراوانی کوردیان کردوه.
راتكۆ مالدیچ ل ه دادگای الهه به تۆمه‌تی ژینۆساید دادگایی ده‌كرێت راتكۆ مالدیچ ،ك ه له‌الیه‌ن رێكخراوی نه‌ته‌و‌ه كرد ،ك ه یه‌كێك له‌وانه رادوان كاراجیج بوو یه‌كگرتوه‌كان وه‌ك تۆمه‌تباری تاوانی شه‌ڕ ك ه له‌ساڵی 2008ل ه بلگراد ده‌ستگیركرا‌و داواكراو بوو ،له ئه‌نجامدا پاش 16ساڵ به‌مه‌ش ئه‌گه‌ری ده‌ستگیركردنی مالدیچ ژیانی شاراوه ،ده‌ستگیركرا .مالدیچ كه ل ه نزیكتر بووه‌وه. ده‌ساڵه‌دا له باكوری سێربستان ب ه ناوی ژه‌نه‌ڕاڵ راتكۆ مالدیچ كه‌له‌سه‌رده‌می تیتۆ خوازراوه‌وه ده‌ژیا ساڵی 1995ل ه الیه‌ن له یۆگسالوی گهوره بوو ،وه‌ك ئه‌فسه‌رێكی دادگای نێوه‌ده‌وڵه‌تییه‌وه ب ه تۆمه‌تی تاوانی ئاسایی ب ه ئه‌رته‌شی خه‌لق په‌یوه‌ست شه‌ڕ فه‌رمانی گرتنی بۆ ده‌ركرا ك ه به پێی بوو .پاش هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی یوگسالوی ل ه به‌ڵگه‌نامه‌كان ناوبراو ده‌ستی ل ه كوشتنی ساڵی ،91مالدیچ وه‌ك فه‌رمانده‌ی هێزێكی 7ههزارو 500پیاوو كوڕ ل ه ساڵی 1995ل ه سوپای یوگسالوی له شه‌ڕ دژی كرۆواته‌كان ل ه «كنین» هه‌ڵبژێردرا .پاش ماوه‌یه‌ك شاری سێربرێنیتسا بووه. راتكۆ مالدیچ كه تا پێش ده‌ستگیركردنی راتكۆ بوو ب ه فه‌رمانده‌ی به‌شێك ل ه سوپای ئسلۆبودان میلۆسویچ ،سه‌رۆك كۆماری یوگسالوی ك ه مقه‌ڕه‌كه‌ی ل ه سارایۆڤۆ بوو. پێشووی یۆگسالوی له ساڵی 2001ب ه ل ه مانگی مه‌ی ساڵی 92ئه‌نجومه‌نی ئاشكرا له سێربێستان ده‌ژیا ،پاش ئه‌م سێربه‌كانی بوسنی ده‌نگیان بۆ دروستكردنی ده‌ستگیرییه خۆی شارده‌وه .له‌ساڵی 2004سوپای تایبه‌تی بوسنی دا‌و ژه‌نه‌ڕاڵ مالدیچ به توندبوونه‌وه‌ی گوشاره نێوده‌وڵه‌تییه‌كان وه‌ك فه‌رمانده‌ی ئه‌و سوپای ه هه‌ڵبژێردرا. بۆ سه‌ر سێربێستان بۆ هاوكاری كردن ،ساڵی 1995ئه‌و فه‌رمانده‌یی ئه‌و هێزانه‌ی هاوده‌ستانی ژه‌نه‌ڕاڵ مالدیچ یه‌ك یه‌ك گرته‌ئه‌ستۆ ك ه هێرشیان كرده‌سه‌ر شاری خۆیان ته‌سلیم به دادگای تاوانه‌كانی شه‌ڕ سێربرێنیتسا ،هێزه‌كانی سێرب سه‌ره‌تا
ئه‌و شاره‌یان گه‌مارۆدا ،شار پڕ له‌خه‌ڵكی ئاسایی بوو كه له ترسی هێرشی هێزه‌كانی سێرب له باكوری رۆژهه‌اڵتی بوسنی هه‌ڵهاتبوون‌و له‌و شاره په‌نایان گرتبوو. بۆ ماوهی 5رۆژ شاری سێربرێنتیستا به تۆپ‌و موشه‌ك گولله‌بارانكرا‌و پاش ئهوه ژه‌نه‌ڕاڵ مالدیچ لهگهڵ گروپێكی فیلمبه‌ردار چوونه ناوشار .رۆژی دواتر چه‌ندین ئۆتۆبوس به مه‌به‌ستی گواستنه‌وی ژنان‌و مندااڵن بۆ باقی ناوچه موسڵمان نشینه‌كان هاتنه ناو سێربرێنیتسا ،هاوكات سێربه‌كان پیاوو كوڕی ته‌مه‌ن نێوان 17بۆ 77 ساڵیان بۆ لێكۆڵینهوه له‌باقی خه‌ڵكه‌كه جیاكرده‌وه. له‌ماوه‌ی ئه‌و 5رۆژدا كه هێزه‌كانی سێرب شاری سێربرێنیتسایان داگیركردبوو، النیكه‌م 7ههزارو 500كوڕ‌و پیاوی موسڵمانیان كوشت .ئه‌م كوشتاره بێڕه‌حمانه‌ترین كوشتارێك بوو كه له كاتی شه‌ڕی دووی جیهانییه‌وه روویدابوو.
پاش 16ساڵ راتكۆ مالدیچ له یه‌كه‌م رۆژی دادگایی كردنه‌كه‌ی له دادگای الهه سه‌باره‌ت بهو تاوانه وتی كه «من به‌رگریم له خه‌ڵك‌و واڵته‌كه‌م كردوه« .له‌و دادگاییه‌دا مالدیچ وه‌اڵمی پرسیاره‌كانی نه‌دایه‌وه‌‌و ئه‌و پرسیارانه‌ی به ترسناك وه‌سفكرد‌و رایگه‌یاند كه كاتی زیاتری ده‌وێت تا له‌وباره‌یه‌وه بیربكاته‌وه. ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی كه خراوته پاڵ راتكۆ مالدیچ بریتین له :ژینۆساید ،ئه‌شكه‌نجه، قه‌تڵ ،ده‌ركردن‌و دوورخستنه‌وه ،كاری نامرۆڤانه ،ترساندن ،رفاندن‌و به‌شداری له «پاكسازی ته‌واوه‌تی» موسڵمانانی بوسنی به مه‌به‌ستی دروستكردنی «بۆسنی گهوره«. سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌ش مالدیچ به تۆمه‌تی داگیركردنی سارایۆڤۆ ،پایته‌ختی بۆسنی له‌ساڵی 92دادگایی ده‌كرێت كه ماوهی 44رۆژی خایاند‌و له‌و ماوه‌یه‌دا النیكه‌م 10 هه‌زار كه‌س كوژران.
4
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ، dwaroj@komala.net
بۆ یادی شه‌هیدانی بۆتێ
ت تایبەت تایبه
به بۆنه‌ی 23مین ساڵیادی شه‌هیدانی کۆمه‌ڵه له بۆتێ ئا :دواڕۆژ 23س���اڵ له‌مه‌وب���هر ل��� ه 25ی مانگی گواڵن���ی س���اڵی 1988دا ،یه‌كێ���ك ل ه ئۆردوگاكان���ی كۆمه‌ڵه له بۆتێ ل ه دۆڵی بالیس���ان ،كه‌وت ه به هێرش���ی كیمیایی فڕۆك��� ه جه‌نگییه‌كانی رژیم���ی روخاوی به‌عس‌و 23پێش���مه‌رگه‌‌و ئه‌ندام‌و كادری كۆمه‌ڵ��� ه بوونه قوربان���ی‌و زیاتر ل ه 150 كه‌س���ی تر ل ه پێش���مه‌رگه‌كانی كۆمه‌ڵ ه ژه‌هراوی بوون. س���ه‌ره‌تای س���اڵی 1988بۆ خه‌ڵكی كوردستانی عێراق ،سه‌ره‌تای ده‌وره‌یه‌كی دیك��� ه ل���ه ه���ه‌ر‌ه جه‌نایه‌تكارانه‌ترین‌و دڕندانه‌تری���ن هێرش���ه‌كانی رژیم���ی دیكتات���ۆری س���ه‌دام بۆس���هر خه‌ڵكی كوردس���تان ب���وو .ش���ااڵوی به‌دن���اوی ئه‌نف���ال‌و بۆمبارانی كیمیایی‌و روخاندنی ئاوایی‌و ش���ارۆچكه‌كانی س���هر س���نور ده‌س���تی پێكردب���وو ،ده‌ی���ان ه���ه‌زار بنه‌ماڵه‌ی كوردس���تانی عێراق ل ه شوێنێ باوباپیرانیان راگوێزران‌و به‌ره‌و شوێنێكی نادیار به‌ڕێكران كه‌ئێس���تاكه‌ش هه‌زاران ك���ه‌س ل���ه‌م خه‌ڵك ه بێ سه‌روش���وێنن. رژیمی دیكتاتۆری س���ه‌دام حس���ه‌ین ك ه له‌شه‌ڕی ئێران‌و عێراق به‌ره‌و سه‌ركه‌وتن ده‌ڕۆیشت‌و چیتر كۆماری ئیسالمی‌و شه‌ڕ ل ه دژی ئه‌م رژیمه‌ی وه‌ك كۆسپێك چاو لێنه‌ده‌ك���رد ،كه‌وت ه تۆڵه‌س���ه‌ندنه‌و‌ه ل ه خه‌ڵكی كورد‌و ده‌س���تی كرد به پیالنێك ك ه س���ااڵنێكی دوورو درێ���ژ نه‌یتوانیبوو ئه‌نجام���ی ب���دات .سه‌راس���ه‌ری خاكی كوردس���تانی عێراق ل ه گه‌ڵ هێرش���ێكی دڕندان���ه‌دا به‌ره‌وڕوو ب���ووه‌وه .هه‌ڵه‌بج ه بۆمبارانی كیمیایی كرا ،پاش���ان شااڵوی ه���ه‌ر‌ه جه‌نایه‌تكاران���هی ئه‌نف���ال ل��� ه هه‌ش���ت قۆناغدا ده‌ستی پێكرد .هه‌موو دێه���ات‌و ش���ارۆچكه‌كانی كوردس���تان خاپ���ور‌و چۆڵك���ران .كێڵگ���هو مه‌زرای خه‌ڵ���ك ئاوریان تێب���ه‌ردراو كانیاوه‌كان وشككران‌و هه‌رچه‌شنه شوێنه‌واری ژیان‌و مرۆڤایه‌تی ل���هو ناوچه‌یه له‌ناوبران .لهم ناوه‌دا هێرش���ی دڕندانه‌ی رژیمی به‌عس ئۆردوگاكانی كۆمه‌ڵه‌شی گرته‌وه. گیانبه‌ختكردوان���ی كۆمه‌ڵ���ه ل ه بۆتی، یه‌كه‌مین پێش���مه‌رگه‌كانی كۆمه‌ڵ ه نین
گڵکۆی گیانبه‌ختکردوانی کۆمه‌ڵه ل ه بۆتێ كه خوێنی ئاڵیان ناوچه‌یه‌كی باش���وری كوردستان سووربكات‌و ،ئه‌مه‌ش یه‌كه‌م جار نه‌بوو ك ه ئۆردوگاكانی كۆمه‌ڵ ه به‌ر هێرشی دڕندانه‌ی هێزه‌كانی رژیمی به‌عس بكه‌وێت ،پێشتریش ئۆردوگاكانی كۆمه‌ڵ ه ل ه مه‌علومه‌‌و هه‌ر له بۆتێ توشی هێرشی شیمیایی رژیمی به‌عس ببوونه‌وه. بۆ یه‌كه‌مجار هاوڕێ س���ه‌عیدی موعینی ناسراو ب ه خانێ ،یه‌كه‌مین پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵ��� ه بوو ك���ه ل���ه تێكهه‌ڵچوونێكدا لهگهڵ س���وپای به‌عس ل��� ه ئاوایی درێ گیان���ی به‌خت ك���ردو ب���وو‌ه یه‌كه‌مین ش���ه‌هیدی كۆمه‌ڵ���ه ،پ���اش ئ���ه‌وه‌ش گیانبه‌ختكردن���ی زیات���ر 70ك���ه‌س ل ه جه‌س���ورترین پێش���مه‌رگه‌كانی كۆمه‌ڵ ه له‌گوردان���ی ش���وان ،ب ه ه���ۆی كه‌وتن ه گه‌م���ارۆی كیمیابارانه‌ك���هی هه‌ڵه‌بجه‌‌و هێرشی هه‌زاران كه‌سی هێزه‌كانی رژیمی ئێران .ئه‌مجاری���ش بۆمبارانی كیمیایی یه‌كێك له ئۆردوگاكانی كۆمه‌ڵه ل ه بۆتی ل ه ناوچه‌ی بتوێن كه بووه هۆی شه‌هید بوونی 23پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه. هونه‌رمه‌ن���د به‌ك���ر له‌گزی ك��� ه خۆی ل���هو كاته‌دا ل ه بۆتێ پێش���مه‌رگ ه بووه،
رووداوه‌ك��� ه ب���ه‌م ج���ۆر‌ه دهگێڕێتهوه «ئێواره‌یه‌كی به‌هار بوو ،پێشمه‌رگه‌كان ل��� ه ناو سروش���تی دڵڕفێن���ی ناوچه‌ك ه سه‌رقاڵی كارو چاالكی رۆژانه‌یان بوون ،ل ه پڕدا چه‌ند فڕۆكه‌یه‌كی جه‌نگی هێرشیان كرده سه‌رمان‌و ئۆردوگایه‌كیان بۆمباران كرد ،تا چه‌ند س���اتێك پێش���مه‌رگه‌كان نه‌یانزانی چی رووی���داوه ،كاتێك زانیان به‌كیمیایی هێرشیان كراوه‌ته‌سه‌ر هه‌موو ش���ڵه‌ژان ،ژماره‌یه‌ك به‌ره‌و خوارهوه بۆ ناو دۆڵه‌ك ه هه‌ڵهاتن ،ژماره‌یه‌كیش به‌ره‌و به‌رزایی ش���اخه‌كان ،بهداخهوه ب ه هۆی ئه‌وه‌ی «با» گازه ژه‌هراوییه‌كه‌ی به‌ره‌و ژووره‌وه ده‌برد ،ئه‌و پێش���مه‌رگانه‌ی ك ه به‌ره‌و به‌رزاییه‌كان رۆیش���تبوون ،توشی گازه‌ك��� ه بوون‌و 23كه‌س���یان ش���ه‌هید بوون‌و ژماره‌یه‌كی زۆریش به‌هۆی گازو‌ه ژه‌هراویی بوون. به‌داخ���هوه له‌ئاكام���ی ئ���هو هێرش��� ه جینایه‌تكاران���ه‌دا ٢٣هاوڕیی کۆمه‌ڵه‌و خۆشه‌ویستی هه‌ژاران‌و زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان ل ه پێناوی ئامانجی به‌رزیاندا گیانی���ان فیداكرد .له‌ناو ئه‌و هاوڕێیانه‌دا بوون كه‌سانێك ك ه ل ه شاره‌كانی ئێران‌و
هه‌روه‌ها له‌كوردستانی عیراقه‌و‌ه به ڕێزی هێزی پێش���مه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه په‌یوه‌ست بب���ون و ل ه ژێر ئااڵی س���ووری كۆمه‌ڵ ه خه‌باتی سوسیالیستی خۆیان درێژه پێی ده‌دا. ئه‌م ئازیزانه بریتی بوون له: .١ئیس���ماعیل مسته‌فازاد‌ه .٢ئه‌حمه‌د محه‌م���ه‌دی .٣بایزید به‌ی���از .٤په‌رویز تاجه‌وانچی .٥حوس���ین س���یگاری .٦ س���ه‌عید محه‌مه‌دی .٧جه‌الل پێنجوێنی .٨فریش���ته‌ی ره‌زای���ی (ناس���راو ب ه زوه���ره) .٩عه‌ب���دواڵ هوش���یاران .١٠ عه‌لی حه‌س���ه‌ن محه‌مه‌دی(ناس���راو ب ه ته‌همورس) .١١فه‌ره‌نگیس ش���اهۆیی .١٢كه‌ری���م عه‌بدواڵپ���وور .١٣كه‌ری���م جه‌نه‌تی -١٤مریه‌م مه‌جنون (ناسراو ب ه س���ه‌عاده‌ت) .١٥كه‌ماڵ ره‌زا نه‌ژاد .١٦ كه‌یومه‌رس موهاجیر (ناسراو ب ه جه‌بار) .١٧مه‌نوچێهر مه‌حمودیان (ناسراوا ب ه مورته‌زا) .١٨محه‌مه‌د ره‌س���وڵی خۆش س���فه‌ت (ناس���راو به حه‌م ه ب���ازووكا) .١٩محه‌م���ه‌د عومه‌ر عه‌ل���ی .٢٠نادر قازی زاده(ناس���راو به ئازاد) .٢١ناسح مه‌ردووخ .٢٢وه‌فا توتونچی .٢٣حامد
موده‌رسی. ئێس���تاش پاش تێپه‌ڕبوونی 23س���اڵ به‌سه‌ر ئه‌و كاره‌ساته‌دا ،وا سه‌ركرده‌كانی به‌عس���ی له‌ناوچوو ده‌سه‌به‌س���ه‌ركران‌و س���ه‌دام حس���ه‌ین ،دیكتات���ۆری عێراق چه‌ندین كه‌س ل ه كاربه‌ده‌س���تانی به‌عس ل ه سێداره‌دارن. هه‌موو س���اڵێك لهم مانگه‌دا ژماره‌یه‌ك ك���ه كادرو پیش���مه‌رگه‌كانی كۆمه‌ڵه بۆ به‌رز‌و پیرۆز راگرتنی یادی ئه‌و شه‌هیدان ه سه‌ردانی گڵكۆكانیان ده‌كه‌ن‌و بۆ جارێكی دیك ه دۆڵ���ی بۆتی به ده‌نگی س���رودی «ئ���هی ش���ه‌هیدان»و «ئێوه‌هه‌رگی���ز نامرن» ئاشناده‌كه‌نه‌وه. ره‌نگه گیانله‌ده‌ستدانی پێشمه‌رگه‌كانی كۆمه‌ڵ��� ه ل���ه باش���وری كوردس���تان خه‌س���ارێكی هێن���د گهوره بێ���ت ك ه ب ه هیچ شێویه‌ك قه‌ره‌بوو نه‌كرێته‌وه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئاشكرای ه ئه‌وه‌ی ه ك ه سووربوونی خاكی ئه‌م به‌شه‌ی كوردستان به‌خوێنی پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه ،پێوه‌ندییه‌ی وه‌ها قووڵ‌و پته‌وی له‌نێو دڵی خه‌ڵكدا دروست ك���ردو‌ه كه هیچ س���نورێكی ده‌س���تكرد ناتوانێت لێكیان جیابكاته‌وه.
رۆڵ ه قاره‌مانه‌كانی گه‌لی كورد ل ه ش���اری ئا :دواڕۆژ مه‌هاباده .رۆژی 12ی جۆزه‌ردانی س���اڵی رۆژی 12ی جۆزه‌ردان سالرۆژی ئیعدامی 1362دوای ئه‌وه‌یك���ه خه‌ڵخاڵ���ی جه‌الد ب��� ه كۆمه‌ڵی 59كه‌س ل ه تێكۆش���ه‌ران‌و بالوێزی مه‌رگی خومینی بۆ كوردس���تان
هات ب ه ه���ه‌زاران مرۆڤ ب��� ه بێدادگایی كردن‌و یان ل��� ه دادگا فه‌رمایش���یه‌كانی رژیم���دا به م���ه‌رگ مه‌حك���ووم كران ك ه بووه هۆی گیان ل ه ده‌س���ت دانی هه‌زاران
رۆڵ���هی تێكۆش���ه‌ری كورد ،ل ه ش���اری مه‌هاباد 59زیندانی سیاس���ی به كۆمه‌ڵ ئیعدام كران .رژیمی كۆماری ئیس�ل�امی ئ���هو كات به نیش���اندانی ته‌رمی ئیعدام كراوه‌كان ل ه تلویزیون هه‌وڵیدا تا دۆخی ترس‌و وه‌حشه‌ت ب ه سه‌ر خه‌ڵكی كورددا بسه‌پێنێ‌و ئه‌وان چاوترسێن بكات. ئه‌گه‌رچی كوش���تنی ب��� ه كۆمه‌ڵی ئه‌م تێكۆش���ه‌ران ه یه‌ك���ه‌م ج���ارو دوایی���ن جینایه‌تی كۆماری ئیسالمی دژ به خه‌ڵكی كوردس���تان نه‌بوو‌و داگیركه‌ران له هه‌مان رۆژه‌كانی یه‌كه‌می گه‌یش���تن ب ه ده‌سه‌اڵت به هێرش بۆ سه‌ر كوردستان‌و سه‌پاندنی شه‌ڕ ب ه س���ه‌ریان ،سیمای دزێوی خۆی زیاتر ده‌رخس���ت ،ب���ه‌اڵم وره‌ی پۆاڵینی خه‌ڵكی كوردس���تان به‌م جینایه‌تانه تێك نه‌شكاو خۆراگرتر ل ه جاران درێژه‌یان ب ه خه‌بات دا. جینایه‌ته‌كانی رژیم له ئاس���ت خه‌ڵكی كوردس���تان ل��� ه ك���ه‌س ش���اراو‌ه نییه، وێرانكردنی دێهاته‌كانی قارنێ ،قاڵتان ، ئیندرقاش‌و سوفیان‌و سروكانی‌و كوشتنی خه‌ڵكی بێتاوانی ئه‌م دێهاتانه ،هێرش بۆ سه‌ر كوردستان‌و نورۆزی خوێناوی سنه، ئیعدام���ی الوان ل ه فرۆكه‌خانه‌ی ش���اری
س���نه‌‌و ئیعدامی به كۆمه‌ڵ���ی زیندانیانی سیاس���ی هه‌م���ووی ده‌رخه‌ری س���یمای نامرۆڤانه‌ی ئه‌م رژیمه‌یه. حه‌می���د ره‌زا جه‌الی���ی پ���وور ك ه ئه‌و كات فه‌رمان���ده‌ی ش���اری مه‌هاب���اد بوو ل ه كتێبه‌كه‌ی خۆیدا ب��� ه ناوی ده‌وڵه‌تی نهێنی ل ه باره‌ی رۆڵی خۆی ل ه كوردستان ده‌نووسێت ك ه ئه‌و 59كه‌س ه كه‌له شاری مه‌هاباد ئیعدام ك���ران تاوانیان هاوكاری كردن ل ه گه‌ڵ كۆمه‌ڵ���هو دێموكرات بوو. كوشتاری خه‌ڵكی كوردستان ب ه ده‌ستی هێزه‌كان���ی كۆم���اری ئیس�ل�امی هه‌ر ل ه یه‌كه‌م رۆژه‌كانی به ده‌س���ه‌اڵت گه‌یشتنی ئه‌م رژیمه ده‌ستی پێكردووه‌‌و تا ئێستاش درێژه‌ی هه‌یه .ترس ل ه ته‌شه‌نه سه‌ندنی بزاڤی گه‌لی كورد‌و بیرۆكه‌ی ئازادیخوازی، ده‌س���ه‌اڵتدارانی والێكردب���وو ك ه له هیچ جینای هت‌و دڕنده‌ییه‌ك خۆ نه‌پارێزن. ئه‌مڕۆ ك ه 28ساڵ به سه‌ر ئیعدامی 59 تێكۆشه‌ری ش���اری مه‌هاباد تێپه‌ڕ ده‌بات ش���اهێدی ئه‌وه‌ین ك ه هێش���تا رۆله‌كانی كورد به تاوانی خواس���ت ه نه‌ته‌وه‌یه‌كانی خۆیان ل ه زینداندان‌و یان ئیعدام ده‌كرێن. وات ه ئه‌م خه‌بات��� ه هه‌ر درێژه‌ی ههیهو تا مسۆگه‌ر بوونی مافه‌كانی گه‌لی كورد.
ب ه یادی 59تێكۆشه‌ری شاری مه‌هاباد
دیدار
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ، dwaroj@komala.net
راپه‌ڕین ل ه سوریا ..گفتوگۆیه‌ک لهگهڵ بیژه‌ن قوبادی ره‌وتی خێرای رووداوو گۆڕانكارییه‌كان ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و باكوری ئه‌فریقا زۆربه‌ی هاوكێش ه سیاسییه‌كانی ل ه ناوچه‌كه‌دا توشی قه‌یران كردوه .كه‌وتنی یه‌ك له‌دوای یه‌كی دیكتاتۆره‌كانی ناوچه‌ك ه مژده‌ی هاتنی وه‌رزێكی نوێی سیاسه‌ت‌و ژیان له‌ناوچه‌كه پێیه .لهم گۆڕانكارییانه‌دا ئه‌وه‌ی بۆ ئێم ه كورد ره‌نگ ه گرنگتر بێت سه‌رهه‌ڵدانی به‌رینی ناڕه‌زایی جه‌ماوه‌رییه له‌و واڵتانه‌ی به‌شێك له‌كورد تێیدا ده‌ژین .ئێستا وا سوریا یه‌كێك ه له‌و واڵتانه‌ی كه گڵۆڵه‌ی ده‌سه‌اڵت كه‌وتووه‌ت ه لێژی‌و حكومه‌ت به‌عسی سوریا به توندترین شێواز سه‌ركوتی ده‌نگه ناڕازییه‌كان ده‌كات تا چاره‌نوسی وه‌ك دیكتاتۆره‌كانی میسرو تونسی لێنه‌یه‌ت .ئه‌وه‌ی ك ه زیاتر سه‌رنجی ئێمه له رووداوه‌كان سوریا بۆ خۆی راده‌كێشێت ،ده‌ستی كۆماری ئیسالمیی ه له‌و واڵت ه بۆ سه‌ركوتی خۆپیشانده‌ران ،ئه‌مه‌ش واده‌كات به وردبوونه‌وه‌یه‌كی زیاتر ل ه ره‌وتی رووداوه‌كانی سوریا بڕوانین. دوارۆژ بۆ تیشك خستنه‌سه‌ر رووداوه‌كانی سوریاو لێكدانه‌وه‌ی الیه‌نه‌كانی ،چاوپێكه‌وتنێكی لهگهڵ ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه، هاوڕێ بیژه‌ن قوبادی سازكردوه ك ه له خوارهوه ده‌قی چاوپێكه‌وتنه‌ك ه ده‌خوێننه‌وه. سازدانی :كاوه كه‌ریمی دواڕۆژ :ڕاپه‌ڕین له سوریه ماوەیەکە
سه‌ری ههڵداوه ،به‌اڵم ڕه‌وتی ڕووداوه‌كان له‌و واڵته خێراییه‌كی زیاتر له واڵتانی دیكه‌ی عه‌ره‌بی به‌تایبه‌ت لیبی به‌خۆوه ده‌بینێت .هۆكاری ئه‌م جیاوازییه له چیدا ده‌بینن؟
7
بیژه‌ن قوبادی :خواستی خەڵک لەنێوچوونی ئەو دەسەاڵتە سەرەڕۆیانەیە‌و هەر چەشنە‌هەوڵدانێک لە الیەن هەر هێزو الیەنێکەوە بۆ پاراستنیان بە چەند هەنگاوێک پاشەکشە‌و بڕێک کردەی رێفۆرمیستی، دژایەتی‌و بەربەرەکانێی خواست‌و بەرژەوەندی گشتیی خەڵکی ئەو واڵتانەیە هەر وەک وتمان ،بە هیمەتی شۆڕشی کاریگەری لە سەر ئەو دوو واڵتە هەبووە راگەیاندن‌و تێکنۆلۆژی ،رادەی وشیاری نکۆڵی لێ ناکرێت. جەماوەر لە ئاستێکی بەرزدایەو خەڵک بە گشتی لە گەڵ مافە سروشتیەکانی خۆیان دواڕۆژ :كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی چ كاردانه‌وه‌یه‌كی به‌رامبه‌ر به ڕاپه‌ڕین تا رادەیەکی زۆر ئاشنان. لە سەرهەڵسەنگاندنی هەل‌و مەرجی له سوریه ده‌بێت؟ ئایا دابه‌شكارییه‌ك سووریەو بەراورد کردنی لە گەل لیبی ،له نێوان واڵتانی دیاریكه‌ر له ئاستی خاڵێکی هەستیار ئەو بابەتە ئەباتە ده‌ورونه‌خشیان له بارودۆخی سوریه ئاستێکی ترەوە .بۆیە جێگای ورد به‌دیده‌كرێت؟ بوونەەوهەڵوێستی گونجای واڵتانی ترو الیەنە پێوەندی دارەکانە .لە سووریە هەر چەشنە کێشەو ئاڵۆزیەک لە رۆژهەاڵتی شەڕی پاراستنی بەرژەوەندی‌و دەسەاڵت ناوەڕاست ،راستەوخۆ کاریگەریی هەیە لە لە الیەک‌و لە الیەکی تریشەوە ،شەڕە بۆ سەر بەرژەوەندی واڵتانی تر لە هەموو وەدەست خستنەوەی مافی زەوت کراوی ،جیهان بە گشتی .ئەم ناوچەیە بە هۆی پێشێل کراوی تازە ناسراوی هەزاران هەڵکەوتەیی جوغرافیاییەوە ،خاوەنی ساڵەیە .خۆ دیارە لە واڵتانی تریش ریز تایبەتمەندیەکی حاشا هەڵنەگرە .بەرهەم بەندیەکان هەر بەو شێوەیەیە بەاڵم بە هێنانی پتر لە شەست لە سەدی وزەی نەختێک وردەکاری‌و تێبینیوەو .جا با پێویست لەم ناوچەیە‌و نیازی واڵتانی تر بزانین ئەو تێبینیە چیە؟ گەالنی ناوچە هەر لە ئامریکاوە بگرە تا چین‌و ژاپون بە ئەزموونی عێراق‌و ئەفغانستانیان لە پێش وزەو سووتەمەنی‌و کۆمەڵێک سەرچاوەی چاوە .هێرشی چەکداری واڵتانی تر بە ناسراو‌و نە ناسراو ،ئەو قورسایی، تایبەت رۆژئاواییەکان کاریگەریی نگەتیڤی گرینگایەتی‌و تایبەتمەندیەی داوەتە ئەو لە سەر بیرو رای گشتیی جەماوەر ناوچەیە. داناوە .هەستی نەتەوەیی ،داب‌و نەریتی بۆیە سەقامگیری و ئارامی لەم بەشە عەشیرەتی‌و کۆمەڵێک بابەتی پێوەندیدار ،لە جوغرافیای جیهان پێویستیەکی لە نێو هەر کۆمەڵگاو دانیشتووانی سەرەکیە ،هەر بۆیە پێویستە کۆمەڵگای هەر واڵتێک دا هەیە .دەستێوەردانی نێو نەتەوەیی لە هەر دەرفەت‌و ئامرازێکی دەرەکی یان هەر هۆکارێک لە دەرەوەی گونجاو ،جیا لە دەخالەتی سەربازی‌و ئەو کۆمەڵگاو واڵتە ،بزوێنەری هەست‌و لەشکەر کێشی لە چەشنی ئەفغانستان، غیرەتی جەماوەرەو کۆمەڵێک کاردانەوەی عێراق‌و لیبی ،کەڵک وەر گرێت. جیاوازی لێ دەکەوێتەوە .لە سووریە ماوەیەکی دوورو درێژ واڵتانی تر بە دەسەاڵت لە هێزی واڵتانی ترو دیکتاتورە تایبەت رۆژئاواییەکان خەڵکیان لە بیر هاوپەێمانەکانی بۆ سەر کوتی خەڵکی کردبوو‌و بە بۆنەی پێوەندی ئابووری تووڕە ،مافخوازو ناڕازی کەڵک وەر ئەگرێت‌و وبازرگانی لە گەل دەسەاڵتی داسەپاوی ئەمە خۆی هۆکاری یەکگرتوویی‌و لێبڕاوی واڵتانی جور بە جور رێ دەکەوتن‌و ئەو جەماوەرە لە خەبات‌و تەشەنە سەندنی بابەتە بە شێوەهایەک متمانەی جەماوەری بۆ ناو چین‌و توێژە جور بەجورەکانی لە ئاست ئەو واڵتانە هێنابووە خوارەوە خەڵکی ئەو واڵتەو یەک دەنگی زۆرتر .ئێستا ئەرکی ئەوانە کە ئەومتمانە لەرزۆک بەاڵم لە لیبی خۆ تێ وەردانی واڵتانی ترو یان نەماوە ،پێک بێننەوە یان پتەوی بە تایبەت ئەندامانی پەیمانی «ناتو» ،بکەنەوە. دۆخەکەی بەرەو ئاقارێکی تردا بردووە‌و خواستی خەڵک لە نێو چوونی ئەو لە الیەک بیانووی «دەخالەتی خارجی» دەسەاڵتە سەرەڕۆیانەیە‌و هەر چەشنە داوەتە دەست قەزافی‌و کاربەدەستانی حەولدانێک لە الیەن هەر هێزو الیەنێکەوە لیبی بۆ کۆ کردنەوەی هێزو پەرە پێدانی بۆ پاراستنیان بە چەند هەنگاوێک شەڕ‌و لە الیەکی ترەو چاندنی تووی پاشەکشە‌و بڕێک کردەی رێفۆرمیستی، خواست‌و بەربەرەکانێی راڕایی‌و چەند پارچە بوونی خەڵکی ئەو دژایەتی‌و واڵتە .بەو هۆیەوەیە کە هێشتاکە بڕێ بەرژەوەندی گشتیی خەڵکی ئەو واڵتانەیە. کە خەڵکی لێبی بە دەستی قەزافیەوە ماون‌و ئەتوانێت لەو الیەنانەی کە بە دواڕۆژ :به‌ڕای ئێوه له كۆتاییدا چ دەستیەوەن ،بۆ شەر لە گەل ناڕازیان فاكته‌رێك ده‌وری كاریگه‌رتر ده‌بینێت له کەڵک وەر گرێت .ئەو ئەزموونە تانانەت كۆتایی هێنان به ته‌مه‌نی ڕژیمی به‌عسی پاش رووخانی تالیبان لە ئەفغانستان سوریا؟ سەدام‌و بەعسیەکان لە عێراق ،تا ئەمڕۆ
بەر لە هەر بابەتێک پێویستە سەرهەڵدانەکانی واڵتانی عەرەبی، وەک خاڵی وەرچەرخانێکی گرینگ‌و تایبەت چاوی لێ بکرێت .هەروەها وەک پرسێکی پۆزیتیڤ بناسێندرێت .جا لە بەر چی «گرینگ ،تایبەت‌و پۆزیتیڤ»؟ ئێمە کاتێک چاو لە مێژووی واڵتانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‌و هەروەها ئافریقا دەکەین ،لە سەدەکانی بیست‌و بیست‌و یەک کە وەکو دوو سەدەی پڕ لە ئاڵو گۆڕە سیاسی ،نیزامی‌و کۆمەاڵیەتیەکان دەبێ بناسێندرێن ،جیا لە چەند واڵتێکی جیاواز جەماوەری خەڵک دەو ر نەخشێکی واین نەگێڕاوە .بە واتایەکی تر مەجالی ئەوەیان پێ نەدراوە کە دەوریان هەبێت .لە بەر ئەوەی کە ئەو ئاڵو گۆڕانە یان لە الیەن واڵتانی دەرەوەو زل هێزەکان بووە یان لە الیەن فەرماندە پلە بەرزەکان‌و ژنڕاڵەکانە وە‌و لە راستی دا چارەنووسی دانیشتووانی واڵتانی ئەو ناوچانە ،بە بێ پرس‌و ڕاو بە بێ ئاگاداری خۆیان .لە الیەن کەسان یان الیەنانێکی ترەوە دیاری کراوە .لە سەر هۆی خێرا بوونی رەوتی رووداوەکانیش ،تا پێش «شۆڕشی راگەیاندنەکان» جەماوەری زۆربەی واڵتان خۆیانیان بە خاوەن ماف نەدەزانی‌و بە هۆی ئەو تایبەتمەندیەی کە بە سەر ئەو کۆمەڵگایانەدا دا سەپابوو، زۆرینەی جەماوەر پێیان وابو کە دەسەاڵت‌و دەسەاڵت دار خاوەن مافێکی تایبەتن‌و لە ئاسمانەکانەوە دیاری کراون‌و دانراون .بۆیە هەرچەشنە لێدوان یان بیرکردنەوەیەکیان لە بەرەوە نەشیاو‌و زۆر جاریش تەنانەت بە حەرام‌و کفریان دا دەنا .جا راستە ئەم شێوە فەرهەنگ‌و بیرکردنەوەیە لە الیەن دەسەاڵتەوە دا دەنراو پەرەی پێ دەدرا ،بەاڵم کەمیش نەبوون ئەوانەی لە ئاستە جور بە جورەکانی کۆمەڵگاشەوە وەکو بڕوا‌و ئایین چاویان لێ دەکرد .بێ هۆ نیە کە لەو واڵتانەی وا دەسەاڵت سەرەڕۆە یان دیکتاتورەکان دەسەاڵتیان بە دەستەوەیە، دروشمی « :خودا ،سەرۆک ،نیشتمان» بۆتە وانە‌و دروشمی رۆژانە .بەاڵم له‌سه‌ره‌تای خۆپیشاندانه‌کانی سوریاوه تا ئێستا زیاتر له هه‌زار که‌س کوژراون
بە داخەوە بە هۆی سیاسەتی دوورو درێژی حیزبی بەعسەوە‌و تاک رەهەندی‌و پاوانخوازیی لە رادەبەدەر،هێزێکی دیاری کەر کە بتوانێت جێی متمانەی گشتی‌و هەمەگیر بێت لە ئارادا نیەو ئەمە خەسارێکی قەرەبوو نەکراوەیە .بەاڵم ئەگەر داخوازەکان روون‌و شەفاف بن جیا لە داخوازە گشتگیرەکان ،داخوزە مەنتقی‌و رەواکانی هەموو چین‌و توێژەکانی دانیشتووان لە بەر چاو بگیردرێت لە زەمانەت‌و متمانەیەکی گشتی دانی پێدا بنرێت‌و قبوڵ بکرێت؟ئەتوانین هیوادار بین کە ئاڵو گۆڕەکان بە عاقارێکی گونجاودا رویشتوون .لە کۆتایی دا ئەوە رادەی وشیاری جەماوەرلە ناسینی مافی راستەقینەی خۆیان‌و ناسینی الیەنە رەنگاورەنگەکانی مەعادالتی سیاسیو کۆمەاڵیەتی‌و سوور بوونیان لە سەر وەدی هاتنی بێ پێچ‌و پەنای ویستەکانیانە کە زامنی بە ئاکام گەیشتنی خەباتەکەیانە. بابەتێکی تر کە پێویستە باسی بکەین، گرێدراوی چارەنووسی دیکتاتورەکانە بە یەکەوە .ئەوڕۆ ئەگەر ئەبنین رژیمی ئێران بە هموو هێزو تواناوە کەوتوتە گەڕ ،نە لە بەر پاراستنی دەسەاڵتی حیزبی بەعس‌و بنەماڵەی ئەسەد ،بەڵکۆ لە بەر پارستنی خۆیەتی .چۆنکو رووخانی دەسەاڵتی سووریە بە واتای رووخانی سەنگەرێکی گرینگ لە پاراستنی دەسەاڵتی خۆیانە. بۆیە بە قەولی پەندێکی فارسی: خۆشەویستی عەلی لە بێزاری عومەردایە. دواڕۆژ :هێزه دژبه‌ره‌كانی ڕژیمی سوریه تا چه‌ند توانایی به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌و شۆڕشه‌یان هه‌یه؟ هەروەک پێشتر باسمان کرد دەسەاڵتی رژیمی بەعس مەجالی نەدابوو و جێگایەکی بۆ هەڵسووڕانی سیاسیو حیزبی نە هێشتبووە ،بۆیە کۆمەڵگای سووریە لە بواری حیزبایەتی‌و کاری رێکخستن‌و تەشکیالتیەوە ،کۆمەڵگایەکی کەم ئەزموونە .شایانی باسە کە ئەو سەر هەڵدانانە لە لووتکەی ئافریقاوە تا کەنداوی فارس ،هەموو خۆڕسکن‌و الیەنە سیاسیو رێکخراوەییەکان دەوری الوەکیان گێڕاوە نەک دەوری سەرەکی. ئەگر الیەنێکی سیاسیو رێکخراوەیی دەوری بگێڕابا بە دڵنیاییەوە بە پالن‌و گەاڵڵەوە بوو نەک وەک میسرو ئەوانە کە پاش رووخانی دەسەاڵتی پێشوو، مابوونەوە کە چی بکەن .بۆیە لە ئەگەری رووخانی رژیمی بەشار ئەسەد بەم
فۆتۆAP :
زووانە ،ئەگەری بشێوی‌و ناسەقامگیری بۆ ماوەیەک چاوەڕان دەکرێت .مەگەر بە پسپوڕی‌و لێزانیی هەڵسووڕاوانی‌و الیەنە سیاسیەکانی ئەو اڵتە بە کۆ کردنەوەی هێزو تواناییەکانیان هەر چەند بە کاڵ‌و کرچی بتوانن بە سەر دۆخەکەدا زاڵ بن. دواڕۆژ :ڕۆڵی پارت‌و ڕێكخراوه كوردییه‌كان له ڕێبه‌رایه‌تیكردنی شۆڕش له سوریه له چ ئاستێكدایه؟ ئایا جیاوازی له‌نێوان ڕۆژاوای كوردستان‌و به‌شی عه‌ره‌بنشینی سوریه به‌دیده‌كرێت؟ لە بەراورد لە گەل بەشە عەرەبەکانی سووریە ،کوردستانی سووریە بە هۆی هەڵکەوتەیی‌و هەل‌و مەرجی تایبەت‌و پێوەندی لە گەل پارچەکانی تری کوردستان ،خاوەن فاکتەرێکی جیاوازە، بەاڵم بەداخەوە ئەو پەتایەی کە بەشەکانی تری کوردستانی گرتوتەوە، ئەو پارچەیەشی بێ بەش نەهێشتۆتەوە، لێکترازان ،دابڕان‌و پارچە پارچە بوونی حیزبەکان ،وەک واڵتە داگیرکراوەکەمانی پێ هاتوو .بە خۆشیە لەم رۆژانەدا دەبیستین کە الیەنە جیاوازە کوردەکان خەریکی خۆ رێکخستن‌و هاو ئاهەنگین، ئەمە خۆی لە خۆی دا هەنگاوێکی پیرۆزە بەاڵم تەواو کەر نیە .هەلی هەڵکەوتوو دەرفەتێکە بۆ هاو ئاهەنگی لە سەر خاڵە هاوبەشەکان‌و حەولدان لە سەر تێگەیشتن‌و لێک حاڵی بوون لە سەر جیاوازیەکان قبوڵ کردن‌و بە رەسمی ناسینیان .لە کایەی سیاسی ئەمڕۆی سووریەو ئاڵو گۆڕەکانی ئەو واڵتەو بە گشتی ناوچە ،قورساییو ەزنی الیەنی کوردی پێوەندی‌و کاریگەری هویە لە سەر پرسی کورد بە گشتی .هەر وەک لە بەشەکانی تریش بە هەمان شێوە. دواڕۆژ :ئه‌رك‌و ڕۆڵی پارت‌و چاالكانی سیاسی به‌شه‌كانی تری كوردستان له شۆڕشی سوریاو ڕۆژاوای كوردستان له چ ئاستێكدایه؟ ئێمە نەتەوەیەکی هاوچارە نووسین بە دەردێکی هاوبەشەوە .هەر وەک پێشتر ئاماژەمان پێ دا ،هەر چەشنە ئاڵو گۆڕ‌و بەرەو پێشەوە چوونێک لە هەرکام لە پارچەکانی کوردستان ،کاریگەری راستەوخۆی هەیە لە سەر بەشەکان‌و پارچەکانی تری کوردستان لە حیزب‌و الیەنەکانەوە بگرە تا تەنانەت هەر تا کێکی کورد لە سەر گۆی زەوی. هەر بەم پێیە لە حاڵێکدا کە پرەنسیبی پاراستنی سەر بەخۆیی هەموو بەش‌و پارچەکانی کوردستان دەبێت هێڵی سوورمان بێت ،لە هەمان حاڵدا بە هۆی ئەوهاودەردی‌و هاو چارەنووسیەو ،هەر هەنگاوێکی بەرەو پێش دەسکەوتێک لە هەر کامەیان دەسکەوت‌و بەرژەوەندی گشتی‌و نەتەوەییە‌و حەول دان بۆ ئەو ئامانجە ،ئەرکی سەرشانی هەر تاکێکی کوردە .بەاڵم بەداخەوە لەم بوارەدا چەشنێک کەمتەرخەمی بە روونی دیارو بەرچاوە .بە بڕوای من هۆی ئەم گرفتەش کێشە ناو خۆییەکان‌و لە بیر بردنەوە‌و پەراوێز خستنی بەرژەوەندی گشتی‌و نەتەوەییە .ئەمە پێوەندی بە بەشێکی تایبەت بە کوردستانەوە نیەو دەردێکی گشتگیرە.
6
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ، dwaroj@komala.net
ئه‌ندێشه
ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی نوێ :بڕگه‌یه‌ک بۆ دیاریکردنی چاره‌نووس کاوه که‌ریمی
زیاتر له دوو مانگه شۆڕشی گه‌النی ناوه‌ڕاست ڕۆژهه‌اڵتی مافخوراوی سه‌ریهه‌ڵداوه ،شۆڕشێک که هه‌موو سنووره‌کان گرته‌وه‌و به به‌هاری عه‌ره‌بی ناسرا .دوو هه‌فته‌ی ڕابردوو له خوێناویترین بڕگه‌کانی ئه‌م شۆڕشه به‌رینه‌یه که سه‌ره‌ڕای به‌دواداچوون‌و قوربانیدانی گه‌الن ئازادی بۆ هیچ یه‌کیان نه‌هاته دی .له دوو هه‌فته‌ی ڕابردوودا قورسایی ڕووداوه‌کان به هه‌ر‌یه‌که له ‹لیبی› و ‹سووریه› بوو ،ئه‌مه له کاتێکدایه که سه‌رکوت‌و کوشتاری ده‌وڵه‌تی لهم واڵتانه‌ش به شێوه‌یه‌کی به‌رباڵو بهردهوامهو خه‌ریکه ڕیکۆردێکی مێژوویی له کۆمه‌ڵکوژییه‌کی ئاشکرا تۆمار ده‌کات .به‌اڵم خه‌ڵکی ڕاپه‌ڕیویش له‌به‌رامبه‌ردا که که‌مترین ڕێکخستنی ژێرزه‌مینییان ههیهو به‌شێوه‌یه‌کی خۆڕسک ڕژاونه‌ته سه‌ر شه‌قام به‌هیچ شێوه‌یه‌ک له داواکارییه‌کانیان ناکشێنه‌‌وه، ئه‌مه وایشی کردووه که ئۆپۆزسیۆنی ڕێکخراوی ئه‌م واڵتانه بێنهوه سه‌رخۆو یه‌کگرتووانه هه‌وڵی ڕێبه‌ری کردنی داواکارییه‌کانی خه‌ڵک بده‌ن .ئێستا دوای تێپه‌ڕینی دوو هه‌فته ،ئازادی له هه‌ردوو واڵتی پڕڕووداوی سوریه‌و لیبی خه‌ریکه خوێناویترین نرخی ئه‌م‌به‌هاره‌ی ده‌دات‌و دیار نییه که تا کوێ ده‌سه‌اڵته سه‌ره‌ڕۆکانی به‌شار ئه‌سه‌دو مه‌عمه‌ر قه‌زافی درێژه بهو ڕه‌فتاره‌یان دهدهن، هه‌رچه‌ند له‌الیه‌کی تریشهوه بارودۆخی نێوده‌وڵه‌تی قورسایی به خه‌ڵکی ئه‌م واڵتانه ده‌دات‌و پشتیوانیکرن له خواسته‌کانیان له ناوه‌نده جیهانییه‌کانی ده‌سه‌اڵتدا ده‌به‌رده‌وامه. واڵتی پڕقوربانی تر که ڕۆژانه ده‌یان کوژراوو بریندار له ئاکامی پێکدادانه‌کانی که‌وتووه‌ته‌وه یه‌مه‌نه ،به‌اڵم پێده‌چێت ڕووداوه‌کانی سوریه‌و لیبی زووتر له یه‌مه‌ن به ئاکام بگه‌ن .هه‌فته‌ی ڕابردوو هه‌واڵی ئابڵۆقه‌ی تایبه‌تی سه‌ر به‌شار ئه‌سه‌د به‌شێوه‌ی ڕاسته‌وخۆ له‌الیه‌ن یه‌کێتیی ئوروپا باڵو بووه‌وه ،بۆ یه‌که‌مجار .ئه‌م کاردانه‌وه‌ی یه‌کێتیی ئوروپا که دووه‌م ئابڵۆقه‌ی نێوده‌وڵه‌تیی سه‌ر ڕژیمی ئه‌سه‌ده له دوو هه‌فته‌ی ڕابردوودا، برێتییه له قه‌د‌غه‌کردنی ده‌رچوونی ئه‌سه‌د له سووریه‌و بلۆک کردنی هه‌موو داراییه‌کانی له ئوروپا .هه‌روه‌ها هه‌فته‌ی ڕابردوو دادگای الهه بڕیاری ده‌ستبه‌سه‌ر کردنی مه‌عمه‌ر قه‌زافی‌و کوڕی گه‌وره‌ی ڕاگه‌یاند ،که هاوکات بوو لهگهڵ توندترین هێرشه چه‌کدارییه‌کانیانی لیبی بۆ سه‌ر ئامانجه‌کانیان له ترابلۆسی پێته‌ختی لیبی. کاردانه‌وه‌کان له هه‌ردوو واڵتی سورییه‌و لیبی له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانه‌وه ،جگه له کوشتارو ده‌سڕێژی ڕاسته‌وخۆ بۆ ناو خۆپیشانده‌ران ،کۆمه‌ڵێک جیاوازیی بنه‌ڕه‌تی ده‌سه‌اڵتدارانیشی به‌دواوه بووه ،به‌مه‌به‌ستی په‌ڕینه‌وه‌یان له‌و قه‌یرانه‌ی تێی که‌وتوون .سوریه له ناو واڵتانی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا نمونه‌ی واڵتێکی سه‌رنه‌که‌وتووه ،هه‌ر له‌سه‌ره‌تای دروستبوونیه‌وه به شێوه‌ی ئه‌مرۆیی که کۆتاییهاتنی ئیمپراتویه‌تی عوسمانی له هه‌شتا ساڵ لهوه پێشه ،تا به‌ئه‌مڕۆ، نه‌ته‌نیا مافی کوردو که‌مایه‌تیه‌کانی تری پێشێل کردووه ،نموونه‌ی واڵتێکی دواکه‌وتوو بووه له بواری زانستی‌و ئابووریشدا .ئه‌م واڵته که مێژووویه‌کی پڕڕووداوی له پێشێلکردنی مافی مرۆڤ‌و کوشتارو زینده‌به‌چاڵکردندا
هه‌یه به‌رده‌وام به زمانی چه‌ک‌و تۆقاندن قسه‌ی لهگهڵ خه‌ڵک کردووه ،چ ئه‌و کاته‌ی به‌شێک له ئیمپراتوریی عوسمانی بووهو واڵتانی ئوروپایی ڕاسته‌وخۆ چاره‌نووسیان دیاریکردووه ،چ به‌م دواییانه‌ش که چه‌ند بنهماڵهو خێڵێک‌و له سه‌روویانه‌وه بنه‌ماڵه‌ی ‹ئه‌سه‌د› دیاریکه‌ری چاره‌نووس‌و به جۆرێک هه‌موو بوارێکی ژیانی خه‌ڵکی ئه‌م واڵته بوون .هاوشێوه‌ییه‌ک که له‌نێوان هه‌ردوو واڵتی سوریه‌و لیبی که به قۆناغی مێژووییدا تێده‌په‌ڕن ،ئه‌وه‌یه که ده‌سه‌اڵت له هه‌ردوو واڵت به کوده‌تاو له‌الیه‌ن به‌رپرسی سه‌ربازییه‌وه هاتووه‌ته سه‌رکار .هه‌م له سوریه‌و هه‌م له لیبیش، ده‌سه‌اڵته‌کان سی‌و چه‌ند ساڵه لهسهر کارن‌و هێزی سه‌ربازی زیاترین به‌شی بودجه‌و داهاتی واڵته‌کانیان ڕاده‌کێشێت، بۆ کڕینی نوێترین ماشینی کوشتارو چه‌ک‌و ته‌قه‌مه‌نی ،که دیاره سه‌ره‌کیترین مه‌به‌ستی سه‌رکوتی خه‌ڵکی خۆی ،واته نه‌یارانی ناوخۆییه .سووریه که له ئاکامی دیاریکردنی چاره‌نووسی به ده‌ر له ئیراده‌ی خۆی‌و به قازانج و به‌رژه‌وه‌ندیی ئه‌وکاته دیاریکه‌ره‌کانی ده‌وڵه‌ته دروستبووه ،ئێستاش بچووکترین ڕۆڵێکی له کۆنترۆڵی هه‌لومه‌رجی ناوخۆییدا نییه‌و واڵته دیاریکه‌ره‌کانن که یارمه‌تی ده‌گه‌یه‌ننه خه‌ڵکی ڕاپه‌ڕیوی به‌مه‌به‌ستی دیاریکردنی چاره‌نووسیان به ده‌ستی خۆیان .هه‌رچه‌ند هه‌مووان گومانمان له‌وه‌دا نییه که ئاکامی ئه‌م شه‌پۆله به‌رینه‌ی گه‌الن له سورییه‌و لیبی ئازادییه‌و چه‌ند ڕۆژی تر بێت ،یا چه‌ند هه‌فته‌ی تر له ئاکامدا دیکتاتۆری‌و سه‌رکوت‌و بێسه‌روشوێنکردن کۆتایی پێدێت‌و خۆری ئازادی لهم واڵتانه‌شدا هه‌ڵدێت. جگه له لیبی که ته‌نیا یه‌ک ڕێگای بۆ خه‌ڵکی واڵته‌که‌ی‌و کۆمه‌ڵگای جیهانی هێشتووه‌ته‌وه له ڕووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌و ئه‌ویش ڕێگه‌چاره‌ی چه‌ک‌و ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی سه‌ربازییه ،ڕژیمی سوریه به درێژایی هه‌فته‌ی ڕابردوو وێڕای کوشتنی سه‌دان خۆپیشانده‌ر‌و ده‌ستبه‌سه‌رکردن‌و بێسه‌روشوێن کردنی هه‌زاران الوی ئه‌م واڵته،حه‌ولی داوه له ناوچه‌که‌دا جێ پێیه‌ک بۆ خۆی بکاته‌وه‌و به دانی به‌ڵێنه‌کانی پێشوو ،سه‌رنجی خه‌ڵک به‌الڕێدا ببات .هه‌فته‌ی ڕابردوو به‌شار ئه‌سه‌د وتوویه‌تی :ئاماده‌م لهگهڵ ئیسراییل ڕێبکه‌وم .به‌شار ئه‌سه‌د که لهگهڵ هه‌ست کردن به به‌ره‌وکۆتایی چوونی ده‌سه‌اڵته‌که‌ی ئه‌م هه‌ڵوێسته هه‌میشه‌یی به‌اڵم ئاشکرایه ده‌ربڕیوه، له‌حاڵێکدا کاردانه‌وه‌یه‌کی پشتگرانه‌ی له الیه‌ن ئیسراییله‌وه به‌دواو نهبووه ،هاوکات بووه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی هاوپه‌یمانی سه‌ره‌کی‌و له‌مێژینه‌ی ده‌سه‌اڵته نیوه‌گیانه‌که‌ی واته ڕژیمی کۆماری ئیسالمی دڵی لێی بڕه‌نجێت‌و چه‌ندین ڕاپۆرت‌و به‌دواداچوونی توانج ئامێز له کۆتایی هه‌فته‌ی ڕابردوودا له‌سه‌ری باڵو بکاتهوه .هه‌رچه‌ند ئێران جگه له‌و دڵ ئێشانه تازه‌یه له هاوتا عه‌ره‌به‌که‌ی ،ئێستاش له راگه‌یاندنه‌کانیدا هه‌واڵه‌کانی سوریه باڵو ناکاته‌وه‌و به‌حره‌ین وه‌ک تاکه واڵتێک د‌ه‌ناسێنێت که تێیدا ده‌وڵه‌ت ته‌قه له خۆپیشانده‌ران ده‌کات ،به‌اڵم ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ش زۆر به‌هێز نییه که به نه‌وی بوونه‌وه‌یه‌کی به‌شار ئه‌سه‌د ،ئیسراییل ئه‌و مێژووه له بیر خۆی باته‌وه که سااڵنێکی دورودرێژ ژێنراڵ حافز ئه‌سه‌دو به‌شاری کوڕی یارمه‌تی ڕاسته‌وخۆی تێرۆریسته‌کانی لوبنانو فه‌له‌ستینییه‌کانیان کردووه. ئه‌م کاردانه‌وه‌یه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د له‌الیه‌کی ترهوه تورکیه‌ی زیاتر لێ دوور کرده‌وه ،چونکه ئه‌م واڵته ته‌نیا واڵتێکه که له واڵتانی ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا تا ئێستا جگه له کوردستان ،هه‌م به‌ری به ڕاپه‌ڕینی ناوخۆیی گرتووهو هه‌میش ڕۆڵی تاکه واڵتێک ده‌بینێت که نه‌ته‌نیا نازناوی ئیسالمی له شۆڕشی تازه‌ی ناوچه‌که نانێت ،به‌ڵکو هاوڕا لهگهڵ ئوروپا شه‌رعیه‌تی ته‌واویشی به شۆڕشگێره‌کانی لیبی داوه که هه‌فته‌ی
به‌هاری عه‌ره‌بی کۆتایی به ده‌سه‌اڵتی دیکتاتۆره‌کانی ناوچه‌که‌دا هێنا ڕابردوو له چوارچێوه‌ی وه‌ڤدێکدا سه‌ردانی ئانکارایان کرد ،ئه‌مه له‌وانه‌یه بۆ سورییه‌ش دوپات بێته‌وه .چونکه سورییه هه‌م سه‌باره‌ت به کورده‌کانی باکور هاوکاریی تورکیه‌ی نه‌کردووه‌و هه‌میش به له‌به‌رچاوگرتنی تێکچوونی نێوان ئیسراییل و تورکیه له یه‌ک ساڵی ڕابردوو ،ئه‌م هه‌ڵوێسته نوێیه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د ده‌توانێت بیانوویه‌کی گونجاو بێت بۆ پشت تێکردنی یه‌کجاری تورکیه له سوریه‌و ئه‌مه‌ش بهو مانایه‌یه که ڕژیمی ئه‌سه‌د ‹به کرده‌وه› هیچ هاوپشتێکی ناوچه‌یی نه‌ماوه. له‌الیه‌کی ترهوه عه‌لی عه‌بدواڵ ساڵح یش ڕایگه‌یاندووه نه‌ته‌نیا ده‌ست له ده‌سه‌اڵت ناکشێته‌وه ،به‌ڵکوو کشانه‌وه‌ی خۆیشی به واتای به‌هێزبوونی ئه‌لقاعیده له یه‌مه‌ن زانیوه‌و کۆمه‌ڵگای جیهانی‌و ئۆپۆزسیۆنی واڵته‌که‌ی لهوه ئاگادار کردووه‌ته‌وه که له‌و حاڵه‌ته‌دا ئه‌وان به‌رپرسی گیانی خه‌ڵکن .ساڵح که له‌ناو زۆربه‌ی عه‌شیره‌کانی واڵته‌که‌یدا شه‌رعیه‌تی ده‌سه‌اڵتداریی له‌ده‌ست داوه، به‌ڕێوه‌به‌رێتیی ده‌سه‌اڵتێکی نیوه‌داڕوخاو ده‌کات که تا کۆتایی هه‌فته‌ی ڕابردوو چه‌ند وه‌زاره‌تخانه‌ی له‌الیه‌ن چه‌کدارانی ناڕازییه‌وه له سه‌نعای پێته‌ختی ئه‌م واڵته له ده‌ست هێزه‌کانی سێندراونه‌ته‌وه. پێشتر ئه‌م سه‌رۆکه عه‌ره‌به‌یش ،وه‌ک قه‌زافی ڕاشکاوانه وتوویه‌تی چیتر ڕێگه به تێکدان نادات‌و به‌هه‌موو هێزیه‌وه سه‌رهه‌ڵدان سه‌رکوت ده‌کات. کوردستانیش له دووهه‌فته‌ی ڕابردوودا کۆمه‌ڵێک پێشهاتی سیاسیی گرنگی به‌خۆوه بینیوه .له ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان هه‌ر وه‌ک هه‌فته‌کانی پێشوو ،کوژرانی هاواڵتیان به هۆکاری جۆراوجۆر درێژه‌ی بوو .کوژرانی النیکه‌م سێ که‌س له شاره‌‌کانی سه‌رسنووری باشووری کوردستان به‌هۆی ته‌قه‌ی هێزه ئه‌منیه‌کانی ڕژیمی ئیسالمی چه‌ندین بنه‌ماڵه‌ی تری کرده قوربانی ترس‌و ڕقی ئه‌م ڕژیمه ،ته‌نیا به‌تاوانی گه‌ڕانیان به‌دوای پاروه نانێکدا .له باشووری کوردستان پرسی پێکهاتنی ده‌وڵه‌تێک لهم به‌شه بووه‌ته ڕۆژه‌ڤی زۆرێک له کۆڕو کۆبوونهوه زانستی‌و گشتییه‌کان .ئه‌گه‌ری پێشهاته‌کانی پێکهاتنی ده‌وڵه‌تێکی کوردی لهم به‌شه له‌حاڵێکدا له ڕوانگه جۆربه‌جۆره‌کانه‌وه لێک ده‌درێنه‌وه ،که که‌رکوک گرنگرین شاری خاوه‌ن پێگه‌ی ئابووری باشوور له‌الیه‌ن تێرۆریزمه‌وه ده‌کرێته ئامانج‌‌و به‌ر به گه‌شه‌‌ی سیاسیو ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تیی خه‌ڵکه‌که‌ی د‌گیرێت. هه‌رچه‌ند هه‌نگاوه‌کانی لیژنه‌ی یاسایی ماده‌ی 140له په‌رله‌مانی ئێراق که تایبه‌ته به به‌دواداچوونی ئه‌و ماده‌یه له دووه هه‌فته‌ی ڕابردوودا ده‌ستی پێکردووه به‌اڵم شاره‌زایان هۆکاری نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی ئارامی‌و ئاسایش بۆ که‌رکوک ده‌گێڕنه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی له پالنه ئه‌منیه‌کاندا هه‌موو هێزو نه‌ته‌وه‌کانی که‌رکوک به‌شداریی پێویست ناکه‌ن‌و هه‌ر الیه‌ن‌و پێکهاته‌یه‌کی شاره‌که پالن‌و ڕێگه‌چاره‌ی خۆی هه‌یه بۆ ده‌رچوون له دۆخه‌که .هاوکات له باکووری کوردستان بزووتنهوهی کوردی به‌شێوه‌یه‌کی رۆژانه له پێگه سیاسیه‌کان‌و سه‌رشه‌قام سیگناڵ بۆ ده‌سه‌اڵتی تورکیه ده‌نێرێت که پێویسته زیاتر دان به بوونی
نه‌ته‌وه‌ی کورددا بنێت‌و مافه دێمۆکراتیک‌و یاساییه‌کانی بۆ ده‌سته‌به‌ر بکات. هه‌فته‌ی ڕابردوو ئیسماییل بێشکچی سیاسه‌تمه‌داری گه‌وره‌ی به‌ڕه‌گه‌ز تورک‌و دۆستی له‌مێژینه‌ی کورد له دیمانه‌یه‌کی تایبه‌تی لهگهڵ ده‌زگای خه‌ندان باسی له هاوشێوه‌یی بزووتنه‌وه‌و مافخوازیی کوردو ئه‌رمه‌نییه‌کان کردووه‌‌و وتوویه‌تی: مه‌سه‌له‌ی کوردو ئه‌رمه‌نییه‌کان له تورکیه لێکدابڕاو نین .ئه‌م وته‌یه له‌کاتێکدا یارمه‌تیده‌ر ده‌بێت بۆ هاوپشتی دوو نه‌ته‌وه‌ی مافخوراوی کوردو ئه‌رمه‌نی له تورکیه ،که هاوکاته لهگهڵ هه‌ڵبژاردنی پارله‌مانیی ئه‌م واڵتهو دووپاتکردنه‌وه‌ی کۆنترۆڵی سه‌ر کاندیده کورده‌کان. په‌راوێزخستنی ناکۆکییه‌‌کانی هه‌ڵبژاردنی داهاتووی تورکیا له میدایاکانی ئه‌م واڵته ته‌وه‌رێکی تری جێگای سه‌رنجه. دوابهدوای ده‌رکه‌وتنی ناکۆکیی له سه‌ر پۆسته‌کان له‌نێوان حزب‌و ڕه‌وته سیاسیه‌کانی تورکیە سه‌ره‌ڕای گوڕینی یاسای په‌رله‌مانی ئه‌وواڵته له سه‌ر که‌مکردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نی پاڵێوراوه‌کان له ٣٠ساڵه‌وه بۆ ٢٥ساڵ ،تادێت کێشه‌ی نێوانیان زیاتر ئاشکرا ده‌بێت‌و سیاسه‌تی تورکیه‌ش هه‌وڵی داپۆشانی بارودۆخه‌که ده‌دات به بینینی ده‌وری براگه‌وره له نێو واڵته عه‌ره‌بییه‌کان که ڕاپه‌ڕین تێیاندا له ئارادایه .هه‌فته‌ی ڕابردوو هه‌روه‌ها هاوکات بوو لهگهڵ سه‌ردانی وه‌ڤدێکی حزبه سیاسیه‌کانی باکووری کوردستان بۆ هه‌ولێرو دانیشتن لهگهڵ به‌رپرسانی باشووری کوردستان .هه‌واڵده‌ری «دیها» لهم پێوه‌ندییه‌دا ڕایگه‌یاندووه چه‌ند که‌سایه‌تی سیاسیی باکوور له حزبه‌کانی «به‌ده‌په»و «هاکپه«و دێمۆکراتی کۆمه‌ڵه‌ی کۆنگره‌ی کوردستان به مه‌به‌ستی تاوتوێکردنی چاره‌سه‌ری مه‌سه‌له‌ی کورد له تورکیه‌و ئاماده‌کاری بۆ کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد ،که تایبه‌ته به چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد سه‌ردانی باشووریان کرد .جگه له‌و مه‌سه‌النه پێده‌چێت بارودۆخی تایبه‌تیی ناوچه‌که‌و هاتنه به‌‌رباسی مه‌سه‌له‌ی کورد له ڕۆژاوای کوردستان ته‌وه‌ره‌یه‌کی تری ئه‌و دانیشتنانه بن که به‌شێوه‌یه‌کی جدی له خۆپیشاندانه‌کان دژ به ڕژیمی به‌شار ئه‌سه‌د له ئارادایه. ئێرانیش له دووهه‌فته‌ی ڕابردوودا ئاڵۆزیی زیاتری هه‌م له ئاست باڵه‌کانی ده‌سه‌اڵت‌و هه‌م له سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی به‌خۆوه بینیوه .شه‌ڕێکی سار که به‌تایبه‌ت له دوو هه‌فته‌ی ڕابردوودا له‌نیوان خامنه‌یی‌و ئهحمهدینهژاد هاتووه‌ته ئاراوه په‌ره‌ی سه‌ندووه‌و ئومێدیش به زیادبوونی ئه‌م ئاڵۆزییانه دوور له چاوه‌ڕوانی نییه. دوشه‌مه‌ی ڕابردوو هه‌واڵی پێڕاگه‌یشتن به سکااڵی مه‌جلسی ئێران له سه‌ر ئهحمهدینهژاد باڵو بووه‌وه .ئه‌م سکااڵیه که پێده‌چێت به فشاری وه‌زیری ئیتالعاتی رژیم دوابهدوای له‌سه‌رکارالبردنی له 12ی خاکه‌لێوه دوابه‌دوا ئهحمهدینهژادو له‌الیه‌ن هێنانه‌وه سه‌رکاری له‌الیه‌ن خامنه‌ییه‌وه هاتبێته ئاراوه ،دوای سکااڵیه دێت که هه‌فته‌ی ڕابردوودا 12که‌س له مه‌جلس له سکااڵیکیاندا الدانه‌کانی ده‌وڵه‌تیان له 50خاڵدا تۆمارکردبوو .هه‌فته‌ی ڕابردوو هه‌روه‌ها هێرشی ڕاسته‌وخۆی
ئه‌حمه‌دی‌نه‌ژادیش بۆ سه‌ر الیه‌نگرانی خامنه‌یی درێژه‌ی بوو .پێشتر ماڵپه‌ری ‹ئه‌لف› که نزیک له الیه‌نگرانی خامنه‌ییه فایلێکی له‌ژێرناوی گه‌نده‌ڵیی دارایی بازنه‌ی دۆستان باڵوکردبووه ،دوابهدوای وه‌اڵمی ئهحمهدینهژاد به وته‌کانی ئه‌و سایته ،باڵویکرده‌وه که ئه‌وان دژی پێدانی بێسه‌ره‌وبه‌ره‌و بێحه‌سابی پرۆژه قه‌به ئابوورییه‌کانن به ‹بازنه‌ی هاوڕێیان› ،که دیاره ئهحمهدینهژادو ڕه‌حیم مه‌شایی له ناوه‌ندی ئه‌م بازنه‌یه‌دان .هه‌ر ئه‌م ماڵپه‌ڕه ڕۆژی پێنجشه‌مه له پێوه‌ندیی له‌گه‌ل سه‌ردانی ئهحمهدینهژاد بۆ شاری قوم باڵوی کرده‌وه که ئهحمهدینهژاد لهم سه‌فه‌ره‌دا به‌رپرسانی ڕه‌وتی الده‌ری له‌گه‌ل خۆی نه‌بردووه‌و هۆکاری ئه‌وه‌یشی گه‌ڕاندووه‌ته‌وه بۆ ناڕه‌زایه‌تیده‌ربڕینی خه‌ڵک له ئه‌گه‌ری چوونی به‌رپرسانی الده‌ر بۆ ئه‌و شاره .هه‌رچه‌ند هه‌ر له ده‌فته‌ری خامنه‌یی تا مه‌جلیسی ئێران‌و باڵی پاوان خوازی ناو ڕژیمی ئیسالمی بۆچوونی سیاسیی له یه‌ک هه‌فته‌ی ڕابردوودا پڕوپاگهنده دژ به ئهحمهدینهژادو ڕه‌حیم مه‌شایی بووهو ئێستا ڕه‌وتی الده‌ر وشه‌یه‌کی خراپه بۆ به نه‌یار نیشاندانی بازنه نێوخۆییه‌کانی ڕژیمی ئیسالمی ،به‌اڵم زاری قسه‌کردن‌و هه‌ڵوێست‌و لێکدانه‌وه‌ی باڵی پاوان خوازیش شێوه‌زارێکی نه‌رم‌و نیانتری ڕوو له ئهحمهدینهژاد له یه‌ک هه‌فته‌ی ڕابردوودا به‌خۆوه بینیوه .نموونه‌ی ئه‌و نه‌رمی نیشاندانه نامه‌یه‌که که هه‌ر له‌و ماڵپه‌ڕه ڕوو له ئهحمهدینژادو له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵێک له مه‌الکانی «حه‌وزه‌ی عیلمیه» وه باڵو بووه‌ته‌وه .ئه‌م نامه‌یه که له چه‌ند دێڕدا پشتیوانی خۆی بۆ کارو هه‌ڵوێسته‌کانی شه‌ش ساڵی ڕابردووی سه‌رۆک‌کۆماریی ئهحمهدینژاد ڕاده‌گه‌یه‌نێت ،به‌زارێکی نیانتر لهم پاوان خوازانی مه‌جلیسی ئێران ،ئهحمهدینژاد بانگهێشت ده‌کات تا خۆی به‌دوور بگرێت له ڕه‌حیم مه‌شایی که ئه‌وان به سه‌رده‌سته‌ی ڕه‌وتی الده‌ریان ناوبردووه ،بۆیه به‌ناسینێک که له ئهحمهدینژاد هه‌یه ،پێده‌چێت له داهاتوودا ئه‌م باڵه نه‌رم‌و نیانتره‌ی نزیک له خامنه‌ییش په‌یوه‌ست بن به الیه‌نگرانی ئهحمهدینهژادو ڕه‌وته‌که‌ی .له ڕووداوه نوێکانی تری هه‌فته‌ی ڕابردووی ئێران ئاشکرابوونی ڕاپۆرتی ئاژانسی نێوده‌وڵه‌تیی وزه‌ی ناوکییه سه‌باره‌ت به مه‌ترسیی ئامانجداربوونی سه‌ربازیی به‌رنامه‌ی ئه‌تۆمیی ئێران .ئه‌م ڕاپۆرته که ڕۆژی چوارشه‌مه باڵوبوه‌ته‌وه باس له خاڵه ناڕوونه‌کانی ناو به‌رنامه‌ی ئه‌تۆمیی ڕژیمی ئێران ده‌کات .لهم ڕاپۆرته‌دا هه‌روه‌ها باس له هه‌وڵی رژیمی سورییه‌ش کراوه به مه‌به‌ستی ده‌ستپێڕاگه‌یشتنی به بۆبمی ناوکی .لهگهڵ چوونه سه‌ر لێواری قه‌یرانی ناوخۆیی‌و نه‌مانی هه‌ردوو ڕژیم، به‌کارهێنانی بۆمبی ناوکی‌و هه‌رچه‌شنه چه‌کێکی کۆمه‌ڵکوژ له‌الیه‌ن ئه‌م ڕژیمانه‌وه به دوور نازانرێت .بێگومان به کۆتاییهاتنی ڕژێمه‌کانی ئێران‌و سووریه ڕێگا بۆ چه‌سپاندنی مافه‌کانی مرۆڤ له به‌شی به‌رباڵوی ناوچه‌که ده‌چه‌سپێت‌و مه‌سه‌له‌ی کوردو فه‌له‌ستینیه‌کان له‌و کاته‌دا له پێشترین مه‌سه‌له‌کان ده‌بن که چاره‌سه‌رییه‌کی دیمۆکراتیک‌و هه‌میشه‌ییان بۆ ده‌بینرێته‌وه.
ئه‌ندێشه
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ، dwaroj@komala.net
روناكبیر نابێ خۆی به‌ده‌سته‌وه بدات په‌رویز ره‌حیمزاده
هاوكات لهگهڵ هاتنه‌سه‌ركاری كۆماری ئیسالمی‌و به‌الڕێدابردنی ده‌سكه‌وته‌كانی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی ئازادیخوازی ئێران ك ه هه‌وڵدانێك بوو بۆ خۆده‌ربازكردن ل ه سیسته‌می پاشایه‌تی‌و ده‌سه‌اڵتی ساواك‌و رۆیشتن به‌ره‌و كۆمه‌ڵگایه‌ك ك ه هاوكات لهگهڵ پێشكه‌وتنه‌كانی ئه‌مڕۆی جیهانی مرۆڤایه‌تی ئازادیه‌كانی خه‌ڵكی دابین بكات ،ئێمه ل ه كوردستان ب ه شێوه‌یه‌كی جیاوازتر به‌ره‌وڕووی جۆرێكی دیك ه ل ه موقاومه‌ت‌و راپه‌ڕینی جه‌ماوه‌ری ده‌بینه‌وه .له‌و ده‌ورانه‌دا بزوتنه‌وه‌ی رۆشنبیری له‌كوردستان خۆی ل ه نێو كۆڕو كۆمه‌ڵ ه سیاسیه‌كاندا ده‌بینیه‌و‌ه وات ه به‌شی ههره زۆری ئه‌و كه‌سایه‌تیانه‌ی كه ره‌چاوی روانینێكی نوێ‌و مۆدێلێكی داهاتووی بۆ پێشكه‌وتووانه‌یان كوردستان‌و كومه‌ڵگا پێشنیارده‌كرد، به‌شداری له نێو هیزه‌سیاسیه‌كان بووه النكه‌یه‌ك بۆ به‌ره‌وپێشبردنی ئه‌و بیروڕوانگه‌ی ك ه بۆی تێده‌كۆشان. هه‌ر بۆیه به‌شداری روناكبیران ل ه خه‌باتی خه‌ڵكی كورد بۆ به‌ده‌ستهێنانی بزوتنه‌وه‌ی ئه‌م مافه‌كانیان، شۆڕشگێڕانه‌ترو رادیكاڵتركرد .هه‌ر بۆی ه ئێمه ل ه كاتی چاوخشاندن به‌سه‌ر مێژووی خه‌باتی خه‌ڵكی كوردستان شاهیدی هاتنه‌مه‌یدانی گوتاری نوێ‌و تێڕوانێكی پێشكه‌وتووان ه بۆ كۆمه‌ڵگای
كوردستانین .ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ ئاوڕێك ل ه مێژوو بده‌ینه‌وه‌‌و نموونه‌یه‌ك لهمبارهوه پێشكه‌ش بكه‌ین ،هاتنی به لێشاوی ئه‌و حیزب‌و الیه‌ن‌و كه‌سایه‌تی ه چ هپ‌و رادیكاڵ‌و ئازادیخوازانه‌ی ك ه ل ه دهرهوهی كوردستان‌و ل ه شاره‌كانی دیكه‌ی ئێرانه‌وه ،ب ه هۆی ئه‌و گوشارانه‌ی ك ه له الیه‌ن حكوومه‌تی تازه به ده‌سه‌اڵت گه‌یشتووی كۆماری ئیسالمی خرابوو‌ه سه‌ریان به‌ره‌و ناوچه‌كانی كوردستان هاتبوون ،به دانانی بنكه‌‌و باره‌گا خه‌ریكی چاالكی بوون .وات ه كۆمه‌ڵگای كوردستان ،كۆمه‌ڵگایه‌ك بوو كه ل ه ناخی خۆیدا كۆمه‌ڵێك مرۆڤی روناكبیری په‌ره‌وه‌رد‌ه كردبوو .بۆیه لهسهر ده‌ستی روانگه‌‌و بیروبۆچوونی ئه‌م توێژه بووك ه تا ئێستاش ،كوردستان ل ه نێو هێزه سیاسیه‌كانی ئێرانی‌و ئه‌و كه‌سانه‌ی ك ه ب ه هاتنه‌سه‌ركاری كۆماری ئیسالمی ناچار بوون شوێنی نیشته‌جێبوونی خۆیان به‌جێبهێڵن ،خاوه‌نی ئێعتبارێكی تایبه‌تیه .رژیم ه پاوانخوازو دیكتاتۆره‌كان ل ه هه‌موو واڵتێكدا ،هێرشی زۆرتریان بۆ سه‌ر ئه‌و ناوچه‌‌و شوێنانه‌ی ه ك ه بیری نوێ تێیدا چه‌كه‌ره‌ی كردبێت‌و هه‌روه‌ها بوونی به مه‌كۆیه‌ك بۆ حه‌وانه‌وه‌و سه‌قامگیربوونی هێزی رووناكبیر .هه‌ر بۆی ه یه‌كێكی دیك ه له‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌ی كه رووناكبیربوون‌و نوێخوازیبوونی كوردستان ده‌سه‌لمێنێ ،میلیتاریز‌ه كردن‌و ئه‌منیه‌تی كردنی ل ه راده‌به‌ده‌ری ئه‌م كۆمه‌ڵگا‌و ترسی ده‌سه‌اڵتدارانی كۆماری ئیسالمی له ره‌هابوونی جارێكی دیكه‌ی كوردستانه .بۆی ه ئێم ه ده‌بینین ك ه له كوردستان ب ه پێی رێژه‌ی دانیشتووان هێزێكی زیاتر بۆ سه‌ركوتی خه‌ڵكی كوردستان به‌ڕێده‌كرێت ه ئه‌م ناوچه .ئێم ه لهم سااڵنه‌ی دواییداو ب ه تایبه‌ت پاش ئه‌وه‌یك ه هێزه‌سیاسیه‌كان
له كوردستان پاشه‌كشه‌یان پێكراو به ناچار له دهرهوهی سنووره‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان سه‌قامگیربوون، بزوتنه‌وه‌ی سیاسیو خه‌باتی پێشمه‌رگان ه له ژێر ده‌ستی هێزه سیاسیه‌كان ،ب ه جۆرێك ل ه جۆره‌كان ،جێگه‌ی خۆیدا ب ه بزوتنه‌وه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری كه سه‌ره‌ڕای دووركه‌وتنه‌وه‌ی هێزه‌سیاسیه‌كان ل ه بواری جوگرافیاییه‌وه ،ته‌ئسیر‌وكاریگه‌ری‌و مۆركی ئه‌م هێزانه به‌سه‌ر ئه‌م بزوتنه‌وه‌دا دیاره .به‌اڵم جێگه‌ی خۆیه‌تی ك ه لهم نێوه‌دا چاوێك بخشێنین به‌سه‌ر رۆڵی رووناكبیر له نێو بزوتنه‌وه‌ی كوردستان‌و به‌ره‌وپێشچوونی ئه‌م خه‌باته .پێویست ه له پێشدا ئهوه روون بكه‌ینه‌و‌ه ك ه روناكبیر به مانای گشتیه‌كه‌ی بریتی ه كه مرۆڤێكی تێگه‌یشتووی سه‌ربه‌خۆ ك ه برین‌و زامه‌كانی كۆمه‌ڵگاكه‌ی ده‌ناسێت‌و ب ه بێ هیچ گرێدراویه‌كی سیاسیو رێكخراوه‌یی ل ه هه‌وڵی دۆزینه‌وه‌ی رێگه‌چاره‌یه‌كی شیاو بۆ ژیانی مرۆڤه‌كان ه كه تێیدا هه‌موو كه‌س به ئازادی‌و یه‌كسانی بژین .روناكبیر ئه‌و كه‌سه‌ی ه كه ره‌خنه‌گری وه‌زعی ئێستایه‌‌و هاوكات پێشنیاره‌كانی خۆی بۆ دامه‌زراندنی كۆمه‌ڵگایه‌كی عاداڵنه پێشكه‌ش ده‌كات. من له پێشدا ئاماژه‌م به‌وه‌كرد ك ه ل ه دۆخێكی هه‌ستیارو شۆرشگێڕانه‌ی خه‌باتی خه‌ڵكی كوردستان ب ه گشتی روناكبیران له ده‌وری پڕۆژه‌ی هێزه‌سیاسیه‌كان كۆبوونه‌وه‌و ده‌توانم بڵێم ك ه كاریگه‌ری ئه‌وان لهسهر ره‌وت‌و هێزه‌سیاسیه‌كانی كوردستان ،له‌مه‌ڕ نوێخوازی‌و بیرفراوانیان دیارو به‌رچاوه. ئێمه له كوردستانی ئه‌مڕۆ بۆشاییه‌كی به‌رچاو ل ه بواری روناكبیریه‌وه ده‌بینین، به‌اڵم پرسیار ئه‌وه‌ی ه ئایا روناكبیر دهبێ چاوه‌ڕێی ئهوه بێت كه دۆخێكی ئازاد‌و ته‌ندروستی بۆ بخولقێ ،ئه‌وكات بێت ه
مه‌یدان بۆ چاالكی؟ رۆڵی روناكبیر ئه‌وه‌ی ه كه ره‌خنه‌گری ئه‌و سیسته‌م ه بێت كه تێیدایه ،ئه‌وه‌یك ه خوێندنێكی ئاكادیمیكی ههیهو له‌وانه‌ی ه له بواری زانست‌و تێگه‌شتنه‌و‌ه ل ه ئاستێكی به‌رزدا بێت‌و له‌وباره‌شه‌و‌ه خاوه‌تی بڕوانام ه بێت ،پێوه‌ره‌كانی روناكبیر نایانگرێته‌وه .ل ه سه‌ره‌ده‌می پێش رێنسانس له ئوروپا ،كه‌م نه‌بوون ئه‌و مرۆڤ ه رووناكبیرانه‌ی ك ه ته‌نیا ب ه هۆی بیری نوێ‌و پێشكه‌وتنخوازان ه ل ه نێو ئاگردانی ده‌سه‌اڵتی ئه‌و سه‌رده‌مه‌دا سووتێندران یان ب ه سه‌لیب كێشران. به‌اڵم ئاماده نه‌بوون له بیرو روانگه‌كانی خۆیان پاشگه‌ز ببنه‌وه‌و سوور بوون لهسهر دامه‌زراندنی سیسته‌مێكی مۆدێرن، ك ه هه‌موو پێكهاته كۆن‌و ئیرتجاعیه‌كان تێك بشكێنێت .به‌اڵم ب ه داخهوه ئه‌مڕۆی كوردستانی رۆژهه‌اڵت كه ل ه هه‌میشه زیاتر تینووی بوونی رووناكبیرو بزوتنه‌وه‌یه‌كی وه‌هایه ،به‌شێك ل ه به‌ناو روناكبیران خۆیان له چوارچێوه‌ی پڕۆژه‌یه‌كی سیاسی دیاریكراودا قه‌تیس كردووه .ئه‌مه ده‌توانێت له داهاتوودا مه‌ترسیه‌ك بێت بۆ سه‌ر به‌ره‌وپێشچوونی ره‌وتی مۆدێرنه له كوردستان .ل ه الیه‌كی دیكه‌شه‌وه به پێی پره‌نسیپ‌و پێكهاته، هه‌موو هێزو الیه‌نێكی سیاسی به‌رده‌وام له هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه ك ه روناكبیران به‌ره‌و به‌رنامه‌و پڕۆگرامی خۆی رابكێشێت. ئه‌مه‌ش ل ه هه‌ناوی خۆیدا ب ه بڕوای من داهاتووی سه‌ربه‌خۆیی روناكبیران ده‌خات ه مه‌ترسیه‌وه .ئێم ه له داهاتوودا ل ه هه‌میش ه زیاتر پێویستیمان ب ه روناكبیرو بزوتنه‌وه‌كه‌ی هه‌یه .له‌به‌ر ئهوه ئه‌گه‌ر روناكبیری ئه‌مڕۆ ،النیكه‌م ئه‌وانه‌ی ك ه بیروزانستی خۆیان هه‌رزان فرۆش نه‌كردووه‌و هێڵه‌كانی خۆیان لهگهڵ هه‌موو ره‌نگه‌كان پاراستووه،
9
پێویستی به راپه‌ڕینێك هه‌یه ،دهبێ سنووره‌كان ببه‌زێنێ ،ئه‌گه‌رچی لهم رێگه‌دا ده‌بی چاوه‌ڕێی سه‌ختی‌و دژواریه‌كان بێ .قه‌ڵه‌می رووناكبیر دهبێ چوارچێوه‌ی سه‌وزو ته‌نانه‌ت سووره‌كانیش ببه‌زێنێ ،ئه‌وه‌یك ه رووناكبیری كورد ده‌باته‌وه شوێنی خۆی‌و قورسایی پێده‌دات ،راوه‌ستان له‌به‌رانبه‌ر هه‌موو بێ عه‌داڵه‌تیه‌كانه .ژان پۆل سارتێر روناكبیری گه‌وره‌ی فه‌ڕانس ه به پێچه‌وانه‌ی سیاسه‌ت‌و خواستی ده‌سه‌اڵتی واڵته‌كه‌ی له سه‌رده‌می ژێنڕاڵ دۆگۆل ،بێ هیچ ترس‌و دڵه‌ڕاوكێیه‌ك پشتیوانی خۆی له سه‌ربه‌خۆبوونی واڵتی ئه‌لجه‌زایر ك ه ل ه ژێر چه‌كمه‌كانی ئیمپریالیزی خودی فه‌ڕانسه‌دا بوو، گرت .بۆیه لێره‌دا له هه‌میش ه زیاتر پێویستیمان بهو توێژه رووناكبیر‌ه هه‌ی ه كه ل ه بابه‌ت مه‌سه‌له‌ی گرینگ‌و پڕبایه‌خ‌و چاره‌نووسسازه‌كان وه‌ده‌نگ بێن‌و هه‌ڵوێست بگرن .هه‌موو ده‌سه‌اڵتێك ل ه سه‌رتاسه‌ری جیهان‌و ل ه هه‌موو كاته‌كاندا هه‌وڵی په‌ڕاوێزخستنی روناكبیران ده‌دات ،هه‌ر بۆی ه ته‌نیا ئه‌م ه به‌س ه بۆ ئه‌وه‌ی روناكبیر رێگه‌ی خۆی ل ه بڕوابوون ب ه ده‌سه‌اڵته‌كان جیابكاته‌وه‌و پێی وابێت كه ئه‌م ده‌سه‌اڵت ه له‌به‌ر خۆییبوون‌و هاوزمانی‌و هاوره‌گه‌زیبوون ،پێویستی ب ه پشتیوانی هه‌یه .روناكبیران‌و بزوتنه‌وه‌ی روناكبیری له كوردستان دهبێ ب ه باشی ئه‌وه‌ی بۆ ده‌ركه‌وتبێ ك ه دام‌و ده‌زگا روشنبیریه‌كان ل ه الیه‌ن ده‌سه‌اڵت یان ئیدۆلۆژیه‌كی تایبه‌ته‌وه ده‌ستی به‌سه‌ردا نه‌گیرێت .ئه‌گه‌ر ل ه ناوه‌ندێكی رۆشنبیریدا جۆرێك ل ه هه‌ستكردن ب ه ده‌ستێوه‌ردان یان ره‌نگێك له پڕۆژه‌ی الیه‌نێكی پێوه دیاربێت ،به گشتی دامه‌زراوه‌ك ه ره‌وابوونی خۆی له‌ده‌ست ده‌دا.
سێکۆالریزم بۆ دهبێ پێگه‌یه‌کی تایبه‌تی له سیاسه‌ت‌و ئه‌خالقدا ببێت؟ Eskil Skjeldal
بۆ فارسی :عه‌باس شوکری بۆ کوردی :کاوه که‌ریمی
شه‌هروه‌ند :هه‌روه‌ک ئه‌و مه‌سیحییه‌ی له کۆڕو باسه سیاسیو ئه‌خالقییه‌کاندا به‌شداره ،تاقه‌تێکی تایبه‌تی ده‌خوازێت تا توانایی بیستنی هه‌موو شتێکی سه‌یرو سه‌مه‌ره‌ت ببێت .بۆنموونه ئه‌م وته‌یه‌ی که ده‌ڵێ :بیرو باوه‌ڕ بابه‌تێکی تاکه‌که‌‌‌سییه‌و نابێ کاریگه‌ریی به‌سه‌ر بڕیاردان‌و بۆچوونه سیاسیو ئه‌خالقییه‌کاندا ببێت. بۆ من ئه‌م وته‌یه به‌ته‌واوی بێمانایه، چونکه بیروباوه‌ڕی من کاریگه‌ریی به‌سه‌ر تێگه‌یشتنم له جیهان‌و مرۆڤ ده‌بێت .بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م بابه‌ته ڕوونتر بکه‌ینه‌وه دهبێ بڵێین :بیروباوه‌ڕ ته‌نیا بنه‌ماو بناغه‌ی بنه‌ڕه‌تییه له بوونی ئاسۆی سیاسیو تێبینییه‌کانی ده‌وروبه‌ریدا .بیروباوه‌ر جلوبه‌ریگ نییه که هه‌رڕۆژ بتوانین له‌به‌ری که‌ین یا دایکه‌نین‌و جۆرێکی تری له‌به‌ر که‌ینه‌وه .بیروباوه‌ڕ به‌شێکه له که‌سایه‌تیی هه‌ر تاکێک‌و هه‌ر به‌م بۆنهوه ئاستێکه بۆ تێگه‌یشتنی هه‌ر که‌سێک له ڕاستییه‌کانی ده‌وروبه‌ری .وه‌النانی بیروباوه‌ڕ پێش ڕاگه‌یاندنی بابه‌تێکی سیاسیو ئه‌خالقی ،به‌ته‌واوی مه‌حاڵه. به‌محاڵه‌وه بۆ به‌رگریی له‌و وه‌همه له‌وانه‌یه بڵێن ئه‌و شته بوونی نییه. هابێرماس جارێک بۆ هه‌میشه له کتێبی «له‌نێوان ناچراڵیزم‌و دین دا»2005، ئاماژه‌ی سێبه‌رئاسای «وه‌رگێڕان»ی بۆ پێوه‌ندیی نێوان دیندارێک‌و سێکۆالرێک، به‌مه‌به‌ستی پاساوی ئه‌خالقی به هابێرماس زیادکرد. تیۆرییه‌کانی پێیوایه هاواڵتیانی دیندارو پێبه‌ند به ئایین پێویسته وه‌رگێڕانێکیان له بنه‌ما
خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ تیۆری «وه‌رگێڕان»ی هابێرماس بیروباوه‌ڕه مه‌زهه‌بییه‌کانی خۆیان بۆ سه‌ر زمانی زاڵی سێکۆالریستی یا فه‌رمی به‌پێی هه‌لومه‌رج‌و هۆکاره‌کانی سه‌رده‌م ببێت. پێویسته بڕیاره سیاسییه‌کان به‌زمانێک که بۆ هه‌مووان به‌رده‌ست‌و ئاسان بێت ڕێکبخرێن .ئه‌مه بابه‌تێکه بۆ ئه‌و هۆکاره‌ی که هابێرماس پێیوایه دینداره‌کان ناچار کراون تێبینییه‌کانیان به‌زمانێک دوور له بیروباوه‌ڕه مه‌زهه‌بییه‌که‌یان وه‌ربگێڕن‌و خه‌ڵکی پێ تێ بگه‌یه‌نن؛ نموون ه ڕۆڵی ئاماژه‌یه‌کی ناسراوی یه‌هودی_ مه‌سیحیه سه‌باره‌ت به‌وه‌ی که هه‌موو مرۆڤه‌کان له وێنه‌ی ‹خوا› دروستبوون .واتایه‌ک که له فه‌لسه‌فه‌‌ی ئه‌خالق‌و تیۆری سیاسیی ڕۆژاوادا گرنگییه‌کی تایبه‌تیی بووه .لێره‌دا ڕۆڵێکی ئایینی وه‌رگێڕدراوه‌ته سه‌ر زمانی زاڵی سێکۆالریستی ،چونکه له‌پێشدا هه‌موو مرۆڤه‌کان نرخێکی یه‌کسانیان
پێکهوه ههیهو پاشان هه‌موویان مافی ئه‌وه‌یان هه‌یه که له ڕێزی بێقه‌ید‌و مه‌رج به‌هره‌مه‌ند بن. ئه‌م هه‌واڵه بێگومان بۆ هاواڵتیانی جێگه‌ی خوا) ئاتێ‌ئیست(بێ ڕه‌زامه‌ندی ده‌بێت :لهم هاوسه‌نگییه‌دا ناهاوسانییه‌ک هه‌ستپێده‌کرێت ،چونکه واتای ناهاوسه‌نگی زیاتر دێنێته یاد ،تا ئه‌وه‌ی دوو الیه‌نی هاوکێشه یه‌کسان بن ،بۆ؟ چونکه لهم به‌ناو هاوکێشه‌دا ئهوه دینداره‌کانن که دهبێ زیاتر بیروباوه‌ڕه‌کانیان وه‌ربگێڕن بۆ ئه‌وه‌ی هه‌مووان لێ تێبگه‌ن .ته‌نیا خواباوه‌ڕه‌کان یا دینداره‌کانن که زانست‌و توانایی بینینی بنه‌ما ئایینی‌و سێکۆالریستییه‌کانیان له سیاسه‌ت، ئه‌خالق‌و بنه‌ما ئه‌خالقییه‌کانیان ههیهو هه‌ر به‌م هۆیه‌شه‌وه دهبێ زیاترین ئه‌رک بگرنه ئه‌ستۆ .له‌خۆیدا هیچ سێکۆالرێک پێیوانییه تێبینییه‌کانی وه‌ربگێڕێت ه سه‌ر زامنێکی تر ،هه‌م بهو هۆیه‌ی بنه‌ما سێکۆالریستیه‌کان زیاتر لۆژیکی‌و ئاقاڵنه‌ن‌و هه‌م بهو هۆیه‌ی که ئه‌و بنه‌ماگه‌له به‌زۆری‌و ئێستا له بیروباوه‌ڕه مه‌سیحییه‌کانه‌وه سهرچاوه ده‌گرن که که بنه‌مای تیۆرییه ڕۆژاواییه‌کانیشه. جگه لهوه خواباوه‌ڕه‌کان (دینداره‌کان. و) له زانستی وه‌رگێڕاندا گه‌شه‌یه‌کی زیاتریان کردووه ،که هۆکاری ناچاربوون بووه به وه‌رگێڕانی تێبینیه‌کانیان به زمانی باوو به‌رده‌ست بۆ هه‌مووان. دینداره‌کان خۆڕاگری‌و به‌رده‌وامییه‌کی تایبه‌تییان له زانستی وه‌رگێڕاندا هه‌یه، بهو هۆیه‌ی که بۆچوونه سێکۆالره‌کان که دێمۆکراسی ڕۆژاوایی ،ئازادی‌و یه‌کسانی بۆ هه‌مووان ،مافی بنه‌ڕه‌تیی تاکه‌که‌سی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی گه‌شه پێداوه، له بیروباوه‌ڕی مه‌سیحیه‌ته‌وه سهرچاوه
دهگرێت ،که ئه‌ویش هه‌ر وه‌ک پێشتر ئاماژه‌ی پێدرا ڕۆژاواییه .ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ بۆچوونی هابێرماس به‌کورتی بڵێین :ئه‌و لهسهر ئه‌و باوه‌ڕه‌یه که سێکۆالره‌کانیش پێویسته خۆیان له ئایین نزیک بکهنهوه ،هه‌روه‌ک دینداره‌کان .ئه‌م میکانیزمه سه‌رچاوه‌یه‌کی وه‌ها به‌رباڵوه که هه‌قیقه‌ته‌کانی ژیانی مرۆڤ له‌خۆ دهگرێت ،که پێوه‌ندیی هه‌یه به هه‌موو مرۆڤایه‌تییه‌وه ،جیاواز له بیروباوه‌ڕیان. دووالیه‌نه‌ی بارهێنانی ڕه‌وتێکی به‌مجۆره بۆ به‌هێزکردنی گوتاری نێوان دینداره‌کان‌و سێکۆالره‌کان گرنگییه‌کی تایبه‌تیی هه‌یه. من پێموایه هابێرماس تاڕاده‌یه‌کی زۆر ڕاست ده‌کات .له کۆڕو کۆبوونهوه دینناسی‌و بێژیارییه‌کاندا ،ئێستا به شێوازگه‌لی جۆربه‌جۆر وه‌ک که‌سێک ناسراوه که به‌شێوه‌ی فه‌رمی باسی ئاییینی له سه‌ر بنه‌مای ئه‌خالق کردووه‌ته‌وه .به‌اڵم له‌بیرمان بێت که هزری تاکه‌که‌سیی ئه‌و ڕه‌هه‌ندی خۆی هه‌یه .ئه‌ڵبه‌ت ناشاردرێته‌وه که کۆمه‌ڵێک دژایه‌تیکردنی ڕێگه‌پێدراویش له‌به‌رامبه‌ر به‌کارهێنانی ئه‌قاڵنیه‌تی سێکۆالر له هه‌موو کارێکدا بوونی هه‌یه؛ ئایا ئه‌مه ڕاسته که هه‌مووان به‌شێوه‌ی یه‌کسان ده‌توانن له ئه‌قاڵنیه‌تی سێکۆالر به‌هره‌مه‌ند بن؟ ئه‌گه‌ر با ،ئه‌م گۆڕه‌پانه گه‌وره‌یه‌ی ده‌ستپێڕاگه‌یشتنی هه‌مووان به ئه‌ڵییه‌تی سێکۆالر کوێیه؟ له‌خۆیدا، بۆ دهبێ بنه‌ما سێکۆالریستییه‌کان پێگه‌یه‌کی تایبه‌تیان له کۆڕو بواری سیاس هت‌و ئه‌خالق‌و بنه‌ما ئه‌خالقیه‌کاندا له‌کاتێکدا که جۆراوجۆری ببێت؟ هه‌لومه‌رجی فره‌چه‌شنیی فکرو بیۆلۆژیک ،ژیان‌و کولتوور بوونی هه‌یه، لێکدانه‌وه‌یه‌کی باش لهسهر ئهوه هه‌یه
که ئه‌قاڵنیه‌تی سێکۆالرو فه‌رمی بوونی نییه .باوه‌ر بهو ئه‌قاڵنیه‌ته تێڕوانینی مه‌یله‌و سه‌نتراڵیستی‌و پاوانخوازانه‌یه؛ وه‌کوو مه‌یل به یه‌کبوونی کولتووری. ل ه ئه‌قاڵنیه‌تێکی وه‌هاداده‌وڵه‌ت یا دیمۆکراسی ،ئااڵهه‌ڵگری ئه‌قاڵنیه‌ته. به‌اڵم ئه‌قاڵنیه‌تی گشتی‌و فه‌رمیش بوونی نییه .ئه‌وه‌ی ئێمه ئه‌توانین پێوه‌ندیی پێوه بگرین ،هاواڵتیانی ساکاری کۆمه‌ڵگان‌و بنه‌ماگه‌لی تایبه‌تمه‌ندییه تاکه‌که‌سییه‌کانیان (سێکۆالر یا دیندار) بۆ له‌به‌رچاوگرتنی سیاسه‌ت یا بنه‌ما ئه‌خالقییه‌کان تێگه‌یشتنێکی ڕوونیان له ئه‌قاڵنیه‌تی گشتی .که‌واته ته‌نانه‌ت تۆزێکیش باشتر ل ه ویست‌و داخوازییه‌کانی مه‌سیحییه‌کان بۆ گه‌یشتن به ئاواته‌کانی به‌رپرسه ئایینییه‌کان یا تیۆکراسی نییه. هیچیه‌که له مه‌سیحییه بنه‌ماخوازه‌کان لهسهر ئه‌و باوه‌ڕه نین که فره‌چه‌شنی ده‌توانێت شتێکی باش‌و به‌سوود بێت بۆ مرۆڤایه‌تی. که‌واته ئێمه ناتوانین نه له ئاستی تێگه‌یشتن‌و چه‌مکی خۆمان له ئه‌خالق‌و سیاسه‌ت سه‌رتر بکه‌وین‌و نه‌ش پێشتر بڕۆین .ئه‌مه بهو مانایه‌یه که باوه‌ڕمه‌ندان (دینداران .و) نایانه‌وێت خۆیان له ئه‌رک‌و ڕۆڵی وه‌رگێڕان ڕزگار بکه‌ن .چونکه هه‌موویان دهبێ بنه‌مای تێبینیه‌کانیان وه‌ربگێڕن .به‌باوه‌ڕی من خاڵه وردو هه‌ستیاره پێویسته‌کان له بۆچوونه‌کانی هابێرماس لهسهر وه‌رگێڕاندا هه‌ر ئه‌وانه‌یه که له‌سه‌ره‌سه باسکرا .لهم حاڵه‌ته‌دا له‌وانه‌یه ئه‌م بۆچوونه ببێته به‌ڵگه‌ی دیمه‌نێک له ئه‌خالقی جیهانێکی ئه‌قاڵنی ،یا ئه‌خالقی گشت الیه‌نه‌ی بێژیاری ده‌توانێت هه‌ره‌س بێنێت‌و تیا بچێت. سهرچاوه :عصرنو
8
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ، dwaroj@komala.net
هیوازه‌که‌ریایی
له كاتێكدا ك ه هێشتا ی ی تووڕه‌یی خه‌ڵك گڕ ئێران ل ه ئاكامی هه‌ڵبژ ا ر د نه‌كا نی سه‌رۆك كۆماریدا رۆژ ل ه دوای رۆژ زۆرتر ی ده‌بێت ،هه‌ڵبژاردنێك تر به‌ڕێوه‌ی ه ك ه ئه‌مه‌ش ده‌توانێت ی تر ببێته قه‌یرانێك ی ئیسالمی. بۆ كۆمار ی ئیسالمی، ی ناوخۆی كۆمار ی وه‌زاره‌ت ی راگه‌یاندنه‌كان ب ه پێ ی بڕیار وای ه ك ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی نوێنه‌رایه‌تی مه‌جلیس ی ئه‌مساڵدا ی 12ی ره‌شه‌ممه ی ئیسالمی رژیم ،ل ه رۆژ شورا بهڕێوه بچێت ،ك ه ده‌توانین چاوه‌ڕوانی ئهوه بكه‌ین كه ل ه ی ئه‌گه‌ری به‌شداریی خه‌ڵك لهم هه‌ڵبژاردنانه‌دا ،بۆ جارێك ی ناڕازی ب ه ئاكامی ئه‌و هه‌ڵبژاردنانه‌ش بێنهوه تر خه‌ڵك ی قه‌یرانه‌كان ی دوا سه‌ر شه‌قام‌و ئه‌مه‌ش ببێت ه قه‌یران ی ئیسالمی، بۆ رژیم .هه‌ڵبژاردنه‌كانی مه‌جلیسی شورا ی ی خۆی ده‌بێت ل ه گه‌ڵ هه‌ڵبژاردن جیاوازیی تایبه‌ت ی گرینگ سه‌رۆك كۆماریدا ،كه ده‌توانین ئاماژه ب ه 2خاڵ بكه‌ین لهم بابه‌ته‌وه. ی نێوان مه‌جلیس‌و ده‌وڵه‌ت _1كێش ه ی نژاد‌و ی ئه‌حمه‌د ی نێوان ده‌وڵه‌ت له كاتێكدا كێش ه ی ی ئیسالمی ب ه سه‌رۆكایه‌تی عه‌لی الریجان مه‌جلیسی شورا رۆژ به رۆژ په‌ر‌ه ده‌سێنێت ،ده‌توانین چاوه‌ڕیی ئهوه بكه‌ین ی ئه‌وه‌دا بێت كه كه‌سانێك بڕۆن ه ك ه ده‌وڵه‌ت له هه‌وڵ ی نێو مه‌جلیسه‌وه كه هاوده‌نگ بن له گه‌ڵ كرده‌وه‌كان ی الریجانی ده‌یهه‌وێت ی نژاد‌و ل ه الیه‌كیتریشه‌وه باڵ ئه‌حمه‌د بۆ جارێكی تر زۆرینه‌ی مه‌جلیس به ده‌سته‌و‌ه بگرێت ،تا ی خۆی ل ه گه‌ڵ بتوانێت له‌و رێگه‌و‌ه درێژه به دژایه‌تیه‌كان ی نژاد بدات. ده‌وڵه‌تی ئه‌حمه‌د ی ئێستا‌و _2بزووتنهوهی سه‌وز ل ه به‌رامبه‌ر مه‌جلیس ده‌وڵه‌ت . ی 3الیه‌ن ه بین ل ه لهم باره‌و‌ه ده‌توانین چاوه‌ڕێی كێشه‌یه‌ك ی نێوان بزووتنهوهی سه‌وز ،مه‌جلیسی الریجانیو ده‌وڵه‌ت ی ئه‌حمه‌دی نژاد .دوای ئه‌وه‌یكه نوێنه‌رانی مه‌جلیس ی مووسه‌وی‌‌و كه‌ڕووبیان هه‌شته‌م داوای ده‌ستگیر كردن ی دژه سه‌وزیان كرد‌و ل ه نێو بینای مه‌جلیسدا درووشم ده‌دا ،هه‌ر ئهوه به‌س بوو ك ه رق‌و قینی سه‌وزه‌كان بێجگ ه ی ی مه‌جلیسیش بێته‌وه .بزووتنه‌و‌ه ل ه ده‌وڵه‌ت ،به‌ره‌و روو سه‌وز له هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه ك ه لهم هه‌ڵبژاردنه‌دا بتوانێت ی زۆرین ه ب ه ده‌سته‌و‌ه بگرێت تاكو لهم رێگاو‌ه گوشاره‌كان بۆ سه‌ر رژیم زیاتر بكات‌و ئه‌مه‌ش رێگه خۆشكه‌رێك بێت بۆ ی خۆی ،به‌اڵم ئه‌وه‌یك ه روون‌و ئاشكرایه، به‌ره‌و پێش چوون ی الریجانیو ئه‌حمه‌دی نژادیش ئه‌وه‌ی ه ك ه هه‌ردوو الیه‌ن ی بزووتنهوهی سه‌وز لهم هه‌ڵبژاردنانه‌دا حه‌ز به سه‌ركه‌وتن ناكه‌ن‌و تا بتوانن رێگریشی ده‌بن .به‌شێوه‌یه‌ك ك ه هه‌ر الیه‌كیان ب ه سه‌ركه‌وتنی ئه‌ویتر رازین ،به‌س ب ه مه‌رجێك كه سه‌زه‌كان سه‌ر نه‌كه‌ون .هه‌ر ئه‌مه‌ش به‌س ه ی نێوان ئه‌م 3الیه‌ن ه قووڵتر‌و قووڵتر بۆ ئه‌ویكه كێشه ی بكاته‌وه‌‌و بۆجارێكی تر ب ه مه‌به‌ستی ناڕه‌زایه‌تی ب ه ئاكام هه‌ڵبژاردن خه‌ڵك بێنهوه سه‌ر شه‌قام‌و قه‌یرانه یه‌ك ل ه ی رژیم زۆرتر‌و زۆرتر ببێت. دوای یه‌كه‌كان به دڵنیاییهوه ئه‌م 3الیه‌نه ل ه ناوخۆی رژیمدا پالنیان بۆ هه‌م هه‌ڵبژاردنه ههیهو ل ه دهرهوهی ئه‌مانه‌ش ناتوانین چاوپۆشی له ده‌وری ئوپوزسیۆنه‌كان‌و ئه‌و واڵتانه‌ش ی ئیسالمین. ی كۆمار ی رووخانی رژیم بكه‌ین ك ه خوازیار بهو مانایه ك ه ل ه دهرهوهی رژیمیشدا چه‌ندین الیه‌ن هه‌یه كه راسته‌وخۆ ،یان ناڕاسته‌وخۆ به‌شداریان ده‌بێت ی ئه‌و پیالنانه‌یكه رژیم له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ل ه ده‌رخستن كردوویه‌‌و ده‌یشیكات .بۆ هه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌توانێت رێگ ه ی تر ی خه‌ڵك‌و بۆ جارێك خۆشكه‌ر بێت ل ه ئاگادار كردنهوه ی له الیه‌ن ی ناڕه‌زایه‌ت ببێت ه هۆی سه‌رهه‌ڵدانی شه‌پۆلێك خه‌ڵكه‌وه به‌رامبه‌ر ب ه رژیم. ی ب ه مانایه‌كیتر ده‌توانین بڵێین ك ه هه‌ڵبژاردنه‌كان ی ی ملمالنێ مه‌جلیسی نۆهه‌م له الیه‌كه‌و‌ه ده‌بێت ه گۆڕه‌پان ی تریشهوه ی رژیم له گه‌ڵ یه‌كتر‌و ل ه الیه‌ك نێوان باڵه‌كان ی ناڕازی ،ئوپوزسیۆن ،هه‌ر وه‌ها رۆژئاوا ی خه‌ڵك ملمالنێ ی ئیسالمی. به‌رامبه‌ر ب ه كۆمار به دڵنیاییهوه ئاكامی هه‌ڵبژاردنه‌كه بهو جۆره نابێ ك ه ی تێدا بێته دی ،به‌ڵكو ب ه جۆرێك ده‌بێت خواستی خه‌ڵك ی تێدا هه‌بێت ،چوون ك ه خواست‌و به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی رژیم ی سه‌لماندووه. ی رژیم ل ه ماوهی ئه‌م 3ده‌یه‌دا ئهوه مێژوو به‌م هه‌موو خااڵنه‌یك ه ل ه به‌ر ده‌ست دایه ،ئایا ده‌توانین ی ی خۆپیشاندانێكی ترو قه‌یرانێك ی سه‌رهه‌ڵدان چاوه‌ڕێ ی ئێران؟ سیاسی تر بین ل ه واڵت
نه‌گۆڕ‌و گۆڕاوه‌كانی په‌یوه‌ندی‌‌و سیاسه‌ت ل ه نێوان ئه‌مریكا‌و ئیسرائیل ی هونه‌ر قه‌یته‌ران
کۆماری ئیسالمی: هه‌ڵبژاردن یا قه‌یران؟
ئه‌ندێشه
ی ی ه سیاسیو ی په‌یوه‌ند ل ه مێژوو ی نێوان واڵتاندا دیبلۆماسییه‌كان ده‌توانین په‌یوه‌ندی نێوان ( ئه‌مریكا ی ی یه‌ك – ئیسرائیل ) به‌په‌یوه‌ند شاز وه‌سف بكه‌ین به شێوه‌یه‌ك ی داوه‌ته‌و‌ه ی یه ڕه‌نگ ئه‌م په‌یوه‌ند ل ه سه‌رجه‌م بوار‌ه جیاوازه‌كاندا ی تا ده‌گات ه ئاستی به‌رژه‌وه‌ند هاوبه‌ش له نێوان ئه‌م دوو واڵته .. ی ی یه‌ك ی په‌یوه‌ند بۆیه ده‌ڵێن بوون ی به‌هێزی له‌و شێوه‌یه له مه‌نتیق دۆستایه‌تی الیداوه‌‌و ده‌كرێت ب ه ی ناسروشتی ته‌فسیر فۆرمێك ی بكرێت ..به‌الم ناسروشتی بوون ئه‌م فۆرم ه واتای ئهوه نییه ئیتر ل ه نێوان ئه‌م دوو واڵته‌دا هیچ كات هه‌ست به جیاوازای بۆچوون ی ناكرێت ..بگر‌ه ئه‌شێت قۆناغێك ی تایبه‌ت دروست ببێت ك ه كاریگه‌ر ی به‌ڵكو نه‌ك ل ه سه‌ر به‌رژه‌وه‌ند ل ه سه‌ر ئاینده‌ی په‌یوه‌ندی ی ه سیاسی یه‌كانیش هه‌بێت ..بۆ ی بۆچوونه‌كان له سه‌ر نمون ه جیاواز مه‌سه‌ل هی فراوان كردنی ئۆردوگا ی جوله‌كه نشینه‌كان ل ه ڕۆژئاوا فه‌له‌ستین . لهم ڕوانگه‌یه‌وه ده‌توانین بڵێن ی لێك ڕه‌هه‌ند‌ه مێژوویی یه‌كان ی تێگه‌یشتن‌و نزیك بوونه‌وه سیاسیو لۆژیكی نێوان ئه‌مریكا‌و ی ئیسرائیل له سه‌ر بنه‌ما ی هاوبه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه به‌رژه‌وه‌ند ی بۆ ئه‌وسات ه وه‌ختانه‌ی ك ه بیرۆك ه دروست بوونی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ی عه‌ره‌بیدا ی واڵتان ل ه ناوجه‌ره‌گه سه‌ریهه‌ڵدا ،بۆ گه‌یشتن به‌م ی ب ه ئامانجه‌ش ئیسرائیل پێویست ی ی هێزه سیاسی یه‌كان پشتیوان ڕۆژئاوا هه‌بوو له‌وانه (ئه‌مریكا – فه‌ره‌نسا – به‌ریتانیا) تا ی بكه‌ن ل ه مانه‌وه‌یدا .. هاوكار ئه‌مریكا ب ه لهم نێوه‌نده‌شدا ی ی سیاسه‌تی نه‌رم‌و دیبلۆماس هۆ ی ی یه‌ك خۆیهوه توانی په‌یوه‌ند ی به‌هێز‌و تا ڕاده‌یه‌ك سروشت دروست بكات به پێ ی ویست‌و ی خواست ه داگیركارانه‌كه‌ی ده‌وله‌ت ی جووله‌كه‌‌و ئه‌جێندای ئیسرائیل ب ه تایبه‌ت تێگه‌یشتنی هاوبه‌ش ل ه ی هه‌سته‌وه‌ر ل ه هه‌ندێك مه‌سه‌له ی ناوه‌ڕاست كه ئه‌مه‌ش رۆژهه‌اڵت ره‌كیزه‌ی بنه‌ڕه‌تی كاری ئه‌مریكا بوو ل ه گه‌ڵ ئیسرائیل ب ه تایبه‌ت ی له پاش دروست بوونی یهوه ساڵ (.)1948 پشتیوانی ئه‌مریكا بۆ ئیسرائیل هیچ كات بێ به‌رامبه‌ر نه‌بووه‌‌و كۆمه‌ڵێك فاكت هرو پاڵنه‌ر هه‌بوون بۆ ئه‌م پشتگیری ی ه گه‌وره‌یه ،ئه‌مه‌ش ی به‌ره‌ی ڕۆژئاوا ل ه پاش شكست داگیركردنی نیشتمانی عه‌ره‌بیدا ی ب ه تایبه‌ت پاش ده‌ست ههڵگرتن به‌ریتانیا ل ه به‌رژه‌وه‌ندی یه‌كانی لهم ناوچان ه ..لهم قۆناغه‌دا ئه‌مریكا ی ی ب ه هاوكاری‌‌و پشتگیر پێویست ی ی هه‌بوو بۆ پراكتیزه كردن ئیقلیم ی ی ل ه ڕۆژهه‌اڵت سیاسه‌ته‌كانی خۆ
ناوه‌ڕاست ،بۆی ه (ئیسرائیل‌و ی ئێران) ی هه‌ڵبژارد ب ه دوو هاوكار ی ی ل ه شه‌سته‌كان‌و حه‌فتاكان سه‌ره‌ك ی سه‌د‌هی بیسته‌م ..به‌اڵم ئه‌م ه زۆر ی ()1979 ی ساڵ نه‌خایاند‌و شۆڕش ی ی هێنا به ده‌سه‌اڵت ی ئێران كۆتای ی ی یه‌كان شای ئێران‌و به‌رژه‌وه‌ند ئه‌مریكا له‌و واڵته ،لهم قۆناغه ب ه دواو‌ه ئه‌مریكا زیاتر ئاوڕێ دایه‌و‌ه ب ه ی پێدا الی ئیسرائیلدا‌و ڕۆڵی زیاتر ی ی پاراستنی به‌رژه‌وه‌ند ب ه مه‌به‌ست ی ئه‌مریكا ،لهم سۆنگه‌یه‌شه‌و‌ه یه‌كان ده‌كرێت ووته‌كه‌ی وه‌زیری جه‌نگ‌و هێزی ئاسمانی ئه‌مریكا (ستیوارت سیمنگتۆن) به هه‌ند وه‌ربگیرێت ی فڕۆك ه كه ئیسرائیلی به (هه‌ڵگر – حامل ه الگائرات) ناوزه‌د ده‌كات ی ئیسرائیل ئه‌مه‌ش به‌ها‌و ماهیه‌ت ی ی جیۆپۆلۆتیك ده‌رده‌خات ل ه ڕوو یهوه له به‌ر ئه‌م هۆیان ه -: ی .1نزیكی ئیسرائل ل ه سهرچاوه ووزه‌ی (كه‌نداوی عه‌ره‌ب) ،وه پێویستی ب ه بنكه‌یه‌ك بۆ پاراستن‌و ی ناردنی نه‌وت بۆ به‌رده‌وام بازاڕه‌كانی ئه‌مریكا ،كه ئه‌مه‌ش ی به‌شێكی گرنگه له (ئاسایش ی ئه‌م ی ئه‌مریكا ) گرنگ نیشتمان بنكه‌یه‌ش پاش جه‌نگی (ئۆكتۆبه‌ر) ی ( )1973ده‌ركه‌وت كاتێك ی ساڵ ی دا كه چیتر نه‌وت عه‌ره‌ب بڕیار ی بازاڕه‌كانی جیهان نه‌كات. هه‌نارده ی نێوان .2په‌یوه‌ندی یه‌كان (عه‌ره‌ب – ئه‌مریكا) به‌رده‌وام ی پێوه دیار جۆرێك ل ه ناجێگیر ی بووه ئه‌مه‌ش پاش گۆڕینی سیستم فه‌رمانڕه‌وایی ل ه پاشایه‌تی یهوه بۆ ی كۆماری ..كۆمه‌ڵێك بیرو بزاوت دژ به ئه‌مریكا دروست بوون ل ه ی ی سه‌د‌ه په‌نجاكان‌و شه‌سته‌كان ی بیسته‌م به تایبه‌ت ل ه واڵتان (عێراق – سوریا – میسر) هه‌ر بۆی ه ڕۆڵی ئیسرائیل ل ه ناوچه‌كه‌دا ی ی یه‌كان ی به‌رژه‌وه‌ند بۆ پاراستن ئه‌مریكا ب ه زیندوویی مایه‌و‌ه . به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و ئه‌م هه‌ڵبه‌ت ه ی په‌یوه‌ندی یان ه له سه‌رده‌م ی جه‌نگی سارد دژ به (یه‌كێت ی زۆرێك ئاسته‌نگ‌و سۆڤیه‌ت) تووش به‌ربه‌ست بوویه‌وه به تایبه‌ت پاش ئه‌وه‌ی عه‌ره‌ب چوونه به‌ره‌یه‌كه‌و‌ه ی ی كردن ل ه ( یه‌كێت بۆ پشتیوان ی ی كۆتای سۆڤیه‌ت ) ب ه مه‌به‌ست ی ی ی ه بااڵكان هێنان به به‌رژه‌وه‌ند ی عه‌ره‌بی .. ئه‌مریكا ل ه كه‌نداو بۆی ه ئه‌مریكا لهم قۆناغه‌دا زیاتر ی بۆ ئیسرائیل ی خۆ پشتگیر ی ده‌ربڕی به تایبه‌ت پاش كوژران ی لوبناندا ( )241مارێنز له شه‌ڕ ی ( .. )1982ئه‌مانه‌‌و چه‌ند ساڵ ی تر ئیسرائیلیان گه‌یاند‌ه هۆكارێك ی ی ده‌ست كراوه ب ه مه‌به‌ست دۆخێك ی ی فراوان كردن گه‌یشتن ب ه ئامانج ی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل‌و فراوان كردن ئۆردوگا جوله‌كه نشینه‌كان ،تا ڕاده‌یه‌ك ئه‌م ه نه‌گۆڕه‌كان بوون ب ه ی هاوبه‌ش ل ه نێوان ی سیاسه‌ت پێ ئه‌مریكا‌و ئیسرائیل. ی ل ه نێوه‌نده سیاسی یه‌كان ئه‌مریكا‌و ئیسرائیل دا ل ه چه‌ند ی ی ڕابردوو كۆمه‌ڵێك قس ه مانگ ی زۆر كراوه ل ه سه‌ر ئالۆزی‌‌و ناكۆك ی نێوان هه‌ردوو واڵت ب ه یه‌كان ی فراوان تایبه‌ت ل ه سه‌ر پرس ی ئۆردوگا جوله‌كه نشینه‌كان كردن ی فه‌له‌ستین ..ڕه‌نگ ه ل ه ڕۆژئاوا ی ئه‌م پرسه ل ه به‌ر هه‌ندێك هۆكار ی هه‌بێت له سه‌ر زه‌مه‌نی كاریگه‌ر ی په‌یوه‌ندی یه ستراتیژی یه‌كان
نێوان ئه‌مریكا‌و ئیسرائیل ..ئه‌مه‌ش ی ی ه له مێژوودا یه‌كه‌مین جار ن ی ی ل ه نێوان سه‌ران ساردی‌‌و ناكۆك ئه‌م دوو واڵته‌دا دروست ببێت .. ی یه‌كان ئه‌توانین دیارترین ناكۆك ی ()1956 بگه‌ڕینینه‌و‌ه بۆ ساڵ ی كرای ه ی سێ قۆڵ كاتێك ك ه هێرش سه‌ر (میسر) ل ه الیه‌ن (ئیسرائیل به‌ریتانیا -فه‌ره‌نسا) ل هی ی ئه‌م هێرشه‌دا سه‌رۆك سه‌روبه‌ند ی ئه‌مریكا ویالیه‌ته یه‌كگرتوه‌كان ی دا سه‌رده‌م (ئایزنهاوه‌ر) بڕیار ی ی یه‌كان ی ی ه لۆجیست هاوكار واڵته‌كه‌ی بۆ ئیسرائیل بوه‌ستێنێت ی پاشه‌كشێ ده‌كات تا ئه‌و كات ه ی غه‌ز‌ه ) ،ب ه له ( سینا – كه‌رت هه‌مان شێو‌ه ساڵی ( )1973پاش ی جه‌نگی ئۆكتۆبه‌ر ..سیاسه‌ت ی ی ئیسرائیل ئه‌مریكا ناته‌ندروست ی جۆریك ل ه ئیحراج بوون تووش ی ی یه‌كان كرد ل ه نیوه‌ند‌ه سیاس ی سه‌رۆك جیهاندا ،بۆیه ل ه سه‌رده‌م ی (جیراڵد فۆرد) دا ئه‌مریكا جارێك ی كرد ك ه چاو تر ئاگاداری ئیسرائیل ی ی په‌یوه‌ند ده‌خشێنێته‌و‌ه ب ه جۆر یه‌كه‌یدا له گه‌ڵ ئیسرائیل ..ئه‌گه‌ر بێت‌و چۆك دانه‌دات بۆ داواكاری‌‌و ویسته‌كانی ئه‌مریكا . ی بۆیه ده‌كرێت بوترێت كه پارسه‌نگ ی ی یه‌كان ی په‌یوه‌ند قورساییو به‌هێز نێوان ( واشنتۆن‌و ته‌لئه‌بیب) ڕاست ه ی ی جۆری یهوه په‌یوه‌ند ل ه ڕوو یه‌كی شاز‌و ده‌گمه‌نه به‌اڵم ل ه ی ی پراكتیكه‌و‌ه له سه‌ر بنه‌ما ڕوو ی ڕه‌نگ ه پاراستنی به‌رژه‌وه‌ند رۆژێك له ڕۆژان ئه‌م دیواره درز به‌رێت‌و بكه‌وێت ب ه سه‌ر الیه‌كیاندا ..سه‌ره‌تاكانی ئه‌م قۆناغه‌ش ل ه پاش هاتن ه سه‌ر حوكمی (ئۆباما) وه هه‌ستی پێ ده‌كرێت ،چونك ه ی (ئۆباما ) خۆی ڕوخسارێك ی ی گۆڕانكاری یه ل ه مێژوو دیار ئه‌مریكادا‌و لێدوانه‌كانی چه‌ند ی ڕۆژی ڕابردووش ویستی سه‌ره‌تای ئۆباما ده‌رده‌خه‌ن بۆ گۆڕانكاری‌‌و ی نێوان چاوخشاندنه‌و‌ه ب ه په‌یوه‌ند واڵته‌كه‌ی‌‌و ئیسرائیل ،به‌مه‌ش ی ئۆباما ده‌یه‌وێت سۆزی واڵتان ی ب ه الی خۆیدا ڕابكێشێت عه‌ره‌ب ی كه ده‌یه‌وێت سنورێك بۆ بهوه ی ته‌لئه‌بیب دابنێت ی یه‌كان داگیركار ی ل ه ..به تایبه‌ت پاش قسه‌كان زانكۆی قاهیر‌ه هه‌ست به جۆرێك ل ه ی كرانه‌و‌ه ده‌كرێت له دیدی ئه‌مریكا ی ئۆباما بۆ ێ به سه‌رۆكایه‌ت نو ی په‌یوه‌ندی ی ه ی كردنهوه ئاسای سیاسیو دیبلۆماسیه‌كان له گه‌ڵ واڵتانی عه‌ره‌ب‌و موسوڵمان ،بێ گومان ئه‌م هه‌نگاوه‌ش كۆمه‌ڵێك هۆكاری هه‌یه: ی بهو ی ئۆباما زیاتر باوه‌ڕ .1ئیداره ی تێزه هه‌ی ه ك ه ئاسایی كردنهوه ی نێوان (عه‌ره‌ب ی یه‌كان په‌یوه‌ند ی گهوره – ئیسرائیل) خزمه‌ت ی ی یه‌كان ده‌كات به به‌رژه‌وه‌ند ئه‌مریكا له ناوچه‌ك ه . ی ئه‌مریكی، ی سه‌رباز .2دامه‌زراوه ی ل ه سه‌ر ئیسرائیل ب ه مه‌ترس سوپای ئه‌مریكا وه‌سف ده‌كات ب ه ی ك ه له ( عێراق‌و تایبه‌ت ئه‌و هێزانه ئه‌فغانستان)ن( ،ده‌یڤید پاتریۆس) ی ی هێزه‌كان ی ناوه‌ند فه‌رمانده ی ئه‌مریكا ڕاشكاوانه ئاگادار ئیسرائیل ده‌كات‌و ڕایده‌گه‌یه‌نێت ی جوله‌ك ه ل ه ك ه خراپ مامه‌ڵه كردن گه‌ڵ فه‌له‌ستینی یه‌كان له قودس جۆرێك ل ه ڕاپه‌ڕین دروست ده‌كات ی هاوسۆزی نه‌ته‌وه‌یی‌‌و ل ه سه‌ر بنه‌ما
هاوسۆزی ئایینی ..ئه‌مه‌ش زیان ب ه هێزه‌كانمان ده‌گه‌یه‌نێت. چڕ به‌رده‌وام‌و ی .3هه‌وڵدان بۆ دانانی سنورێك بۆ ئێران‌و ی ی ل ه ڕۆژهه‌اڵت به‌رژه‌وه‌ندی یه‌كان ی ناوه‌ڕاست دا ئه‌ویش به الواز كردن ی حكومه‌تی ئێران هه‌ڵوێسته‌كان له ناوچه‌كه‌دا‌و بێ به‌ها كردنیان ی عه‌ره‌ب ی سۆز هاوكات ڕاكێشان ی سنورێك بۆ ئه‌ویش به دانان ی ی داگیركاری یه‌كان فراوان كردن جووله‌كه. ی .4كاركردن بۆ دروست كردن ێ ك ه ی نو ی جیهان سیستمێك ئه‌مریكا ڕابه‌رایه‌تی بكات ب ه تایبه‌ت كاتێك ئه‌مریكا هه‌ست ی ب ه به‌هێزبوونی (چین – یه‌كێت ئه‌وروپا – ڕوسیای فیدراڵ) ی ئۆباما ده‌كات ،بۆی ه ئیداره ی ی ه ده‌زانێت كه لهم ئه‌و ڕاست قۆناغه‌دا‌و بۆ گه‌یشتن بهو پالن ه ی به ده‌رگایه‌ك ده‌بێت، پێویست ی ناوه‌ڕاسته .. ئه‌ویش ڕۆژهه‌اڵت ئه‌مه‌ش كاتێك جێ ب ه جێ ده‌كرێت ی نێوان ك ه سنورێك بۆ ئالۆز (عه‌ره‌ب – ئیسرائیل) دابنێت‌و ی ی ل ه كۆتای ی سه‌ره‌ك ببێت ه ته‌ره‌ف هێنان بهو كێش ه مێژین ه . لێره‌دا ده‌بێت ئه‌وه‌شمان ل ه یاد نه‌چێت ك ه له سه‌روو هه‌موو ی ئۆباماو‌ه هه‌وڵه‌كانی ئیداره ی سنوور‌و به‌ربه‌ست بۆ دانان بۆ جووله‌كه تا ئۆردوگاكانیان فراوانتر نه‌كه‌ن ..ده‌بینرێت ی ی ڕێكخراوه خێزخواز له خود یه‌كانی ئه‌مریكاو‌ه هاوكاری ماددی‌‌و ی ئیسرائیل ده‌كرێت .. مه‌عنه‌و ی ئه‌م ه جگ ه له هه‌وڵ‌و پیالنه‌كان ی ئایپاك () AIPAC ڕێكخراو ی فراوان ی پرۆس ه بۆ سه‌رخستن ی كردنه‌ك ه ..ئه‌ویش به ڕه‌وانه كردن ی دارایی‌‌و فشار دروست هاوكار ی ی یه‌كان كردن له سه‌ر سیاس ی ئه‌مریكا ب ه مه‌به‌ستی پشتگیر ی ئیسرائیل .. كردن له ده‌وڵه‌ت ی جوله‌ك ه ل ه ئه‌مریكا هاوكات جالیه ده‌یانه‌وێت ڕێگا نیشانده‌ر بن بۆ سیاسی یه‌كانیان‌و داوا ده‌كه‌ن سیاسه‌تی حه‌كیمانه په‌یڕه‌و بكه‌ن ل ه به‌رامبه‌ر ئیداره‌ی ئۆبامادا، ی یه‌كان ی ڕاست ئه‌ویش بهوه بۆ ئه‌مریكا ڕوون بكرێته‌وه ك ه ی ی ه ی ن ی ستراتیژ ئیسرائیل بنك ه بۆ ئه‌مریكا بگر‌ه ته‌نها واڵتێك ه ل ه ی چوارچێوه‌ی سیاسه‌ت‌و ستراتیژ ی پێشه‌كه‌ش ئه‌مریكادا هاوكار ده‌كات . ی الیه‌نی ئه‌مریكی هه‌ی ه بۆیه هه‌رچ ی پێ ی وای ه سه‌رهه‌ڵدانی ناكۆك ی ی گهڕانهوه له سه‌ر مه‌سه‌له ئیسرائیل بۆ سنووره‌كانی (/4 ی دامه‌زراندن حوزه‌یران)1967و ی ده‌وڵه‌تی فه‌له‌ستین ،شتێك ئاسایی‌‌و ناكۆكی دۆستانه‌یه.. ی ی ئیسرائیل ل ه به‌رامبه‌ردا الیه‌ن ی وای ه ده‌بێت سازش ل ه پێ سه‌ر چاره‌سه‌رێك بكرێت ك ه ی چاره‌سه‌رێك بێت ل ه به‌رژه‌وه‌ند هه‌ردووال ،ناتانیاهۆ پێ ی وای ه ی نابێت پشت بۆ گه‌یشتن ب ه ئاشت ببه‌سترێت ب ه (خه‌یاڵ) ..لێره‌دا ی ده‌كرێت بپرسین ئایا دامه‌زراندن ده‌وڵه‌تی فه‌له‌ستین خه‌یاڵه ؟! یان ی نێوان ئه‌مریكا‌و ی یه‌كه هاوڕێ یه‌ت ئیسرائیل له سه‌ر بنه‌مای نه‌گۆڕ‌و گۆڕاو ؟!! hunar_qaitarany@yahoo.com
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ،
ئه‌ده‌ب
dwaroj@komala.net
بانگه‌وازی سوور
هۆنراوه‌ی :حسه‌ین شه‌به‌ق
بۆ بیست‌و سێ ئه‌ستێره سووره‌ی دۆڵی بۆتێ ل��� ه ئێواره‌یه‌كی خۆره‌تاوی هه‌واكه‌ش‌و س���افی به‌هاریدا گه‌واڵ ه ه���ه‌وری ئه‌رخه‌وان���ی خ���اڵ خاڵ ش���ین‌و س���پی هێور هێ���ور ب ه س���هر ش���اخ‌و دوڵه‌كان���دا تێده‌په‌ڕی. پیره‌دارپه‌ڵكه‌كان���ی تازه ل���ه‌ق‌و پۆیان خوێنی ش���ینی به‌ه���اری تێده‌گ���ه‌ڕا‌و چرۆچڵیان تاڵه‌س���ه‌وز ده‌بوون .جریوه‌‌و چریكه‌ی ج���وڕه‌و چۆله‌ك���ه‌كان ئه‌وناوه‌یان پڕ كردب���وو ،كێش���هوه پووش���ی ماڵیان ب���وو .ئه‌ویندارانی باخ���ی ژین تازه خه‌ریك بوون ش���كۆفه‌ی دڵیان ب���ۆ باڵداری س���ركی خۆشه‌ویستی ده‌كرده‌و‌ه له قه‌راخ رێگ ه خیزرێژو رێچك��� ه به‌رده‌اڵنیه‌كانی سه‌رچه‌م‌و
ی ... بۆ چاوه‌كان ی خه‌یاڵم ه نێو تاپۆ ئه‌مشه‌و ل ێ تا بۆت بدوێن هر وشه‌كانم ئه‌خه‌م ی عه‌شقت ئه‌مشه‌و له‌نێو كه‌نداو ێ سهرو ی ژینم سه‌رگه‌ردانه‌و ب پاپۆڕ شوێن.
كانی دوو دوو‌و چه‌ند چه‌ند مه‌لی ده‌نووك سووری ئازادی تازه هه‌وای ب���ن باڵیان ده‌دا .ئێوارب���وو ،كیژی خۆره‌تاو ت���از‌ه خه‌ریكبوو په‌رچ ه خاوه‌كانی ل ه به‌ر ئاوێنه‌ی چه‌م ش���ان ه بكات ،بولبولێكی عاشق‌و مه‌ست ل ه س���وێی گوڵی تاوان خه‌ریكبوو تازه به‌تاز‌ه گه‌رووی بۆ چریكه‌یه‌كی نوێ‌و ئاگرین بكاته‌وه .چركه‌ی زه‌مان زه‌نگی رۆژی 25ی گواڵنی ساڵی 1367ی ب ه گوێ���ی هه‌موو زینده‌وه‌راندا راگه‌یاندبوو .ئێواره‌بوو ،هه‌موو نازی به‌هار‌و سه‌وزایی وژوان‌و دڵداری ،ئاڵۆزكان‌و شێوان .ل ه پڕ ئاسمان تاریك داهات ش���اخ‌و چیا پارچ ه پارچ ه به‌سه‌ر دۆڵ‌و چۆمدا رووخان. له ناو گه‌رده‌لوولی ناپاڵم‌و س���یانوور‌و خه‌ردڵدا ،تارمایی دزێوی فڕۆك ه مه‌رگ هێنه‌ره‌كان تیژ تیژ تێده‌په‌ڕی ،ئه‌م ش���ێعر‌ه بانگه‌وازی سووری ئه‌و ئێوار‌ه شێواوه‌یه .با ،شنه‌ی به‌هار بیبا ،بیبا تا ب ه گوێی عاشقانی رێگای ئازادی بگات.
یاران! یارانی وه‌فاداری من گواڵڵ ه سووره‌ی نه‌وبه‌هاری من چه‌پكه‌گوڵێك بوون ل ه باخی ژیان ب ه ده‌ستی زریان په‌ڕ په‌ڕ هه‌ڵوه‌ران لهم ناو ه ئیتر به‌هار خه‌زان ه گژه‌بای تووڕه‌‌و گه‌اڵ رێزانه بولبول ل ه باخان له‌پای گوڵ كه‌وتوون مه‌لی به‌هاری له چریكه كه‌وتوون گه‌اڵ زه‌رد ،گوڵ زه‌رد ،دارو ده‌وه‌ن زه‌رد سه‌راسه‌ر ده‌شت‌و باخ‌و چه‌مه‌ن زه‌رد گه‌اڵی داره‌كان وه‌ك ئێو ه وه‌رین شكۆف ه په‌ڕپه‌ڕ فه‌رشی سه‌ر زه‌وین چاو له هه‌ر كوێ ده‌كه‌م زه‌ردی خه‌زانه ماڵمان كپ‌و چۆڵ بۆتێ وێرانه له‌گ���ه‌ڵ كۆچی س���وور نه‌وبه‌هاریش چوو ئه‌ی ه���اوار ،هاوار ئه‌م كۆچ ه چی بوو یاران یارانی ئه‌وینداری من س���ووره‌ی گواڵڵ��� ه نه‌وبه‌هاری من س���ه‌دان گوڵ‌و ی 19.3.2009 هیوا زه‌كه‌ریای
ی هێشتا بۆ جارێكیش گه‌رچ تیشكی چاوه‌كانتم به‌چاوانم نه‌دیوه به‌اڵم ناز ه بڕوا بكه ی عه‌شقم بۆت چنیوه. ی دڵ گوڵ له‌باخ
ده نازه‌گیان رێم پێ بده هه‌ست ئه‌كه‌م تۆ ئه‌و هه‌تاوه‌ی ی دڵت ساتێك ئارام با له‌دوورگه ی ژینم ێ سه‌هۆڵی شار كه ده‌ب بنووم بتوێنیته‌وه گه‌ر تۆم هه‌بێ ،گه‌ر رێم بده‌ی كاتێ ده‌ڕۆیت‌و لێم ئاوا ئه‌بی ی ئه‌چ ه یه‌كجار ی ئازار ب ره‌نگ ی تر هه‌ڵ ێ له‌ڕووم .هه‌ر چاوه‌ڕوانم تا جارێك ده‌بیته‌وه. ی تۆ ی به یاد خۆت ئه‌زان چه‌ند هه‌وارگه‌‌و چه‌ند ژوانم چۆڵ ی ژینم ی گه‌رم ی من ،ئه ی هه‌تاو ئه كردووه ی دڵ ،گوڵی ئازیزم خه‌م ره‌وێن ی تۆ ه عه‌شق ی ب خۆت ئه‌زان ی ئه‌وینم ی خوێن شیرین ،گوڵ نازه ی هی وه‌رز ه نێو كێڵگ چه‌ند گوڵزارم ل وه‌ر ه بۆ جارێك ده‌با بتبینم . ژینم داچاندووه. ی پڕ خه‌مم ێ رۆحم ،دڵه الشه‌ی ب ده نازه‌گیان تۆ بی‌‌و خودات ه تاڵه ،لهم وه‌رز ه سه‌خته لهم ژین ی حاڵم كه وه‌ره‌‌و سه‌یرێك ی تۆیه ی تۆیه ،به یاد ه گه‌رم ب ده نازه‌گیان وه‌ره جارێك ه تۆ خۆش به‌خته ی ب خۆت باش ئه‌زان ی تاڵم كه. ی پڕ ئازار ه ژین چاو ل
پێشكه‌شه بهو كه‌سه‌ی كه چاوه‌كانی ش هو ره‌وێنه له ئاسمانی ژینم
11
باخ ل ه داخان ده‌گرین سه‌ر شین ه یه‌كسه‌ر ساباڵخی خوێنین ئیالم‌و سنه‌‌و مه‌هاباده‌كه‌م هه‌ولێری هێدی‌و كۆن ئاباده‌كه‌م زیاتر له هه‌رچی ئه‌مڕۆك ه ئێوه ته‌می مه‌ینه‌ت تان باری سه‌ر لێوه به دوای كۆچه‌و ه مه‌بادا بگرین ده‌ردی بێ كه‌سیم بشۆن به ئه‌سرین كه‌سی من ئه‌وه‌ن سه‌ر به‌رز‌و رووسوور له‌ئاست دوژمنان وریان‌و جه‌سوور دهبێ گریانمان بكه‌ین به هاوار هاوارمان بۆجه‌نگ ل ه مه‌یدانی شار باپێچ با‌و هه‌ڵ چێ ئه‌م ده‌ریای ژانه بكاب ه تۆفان ئه‌م شه‌پۆالنه تا دوورو نزیك تێبگه‌ن لێمان گورگی وه‌حشی چی ده‌كه‌ن پێمان بانگه‌وازی سوور ده‌نگ ده‌داته‌وه هێزی رزگاریم كۆ ده‌كاته‌وه. من نازانم ،باوه‌ڕ ناك���ه‌م ئیتر ئێوه هه‌رگیز نه‌بینمه‌وه .دێم‌و دێم ب ه روانین���م لێره‌و له‌وێ پێچاو پێچی ئه‌م دۆاڵن ه ه س���هر رێگه‌ی قه‌راخ رووبار ل ه ئه‌س���تێرك‌و لێوی جۆبار ،له گوێی ماڵ ه نایلۆنیه‌كان لهسهر كانی ل ه بن چه‌تری پیره‌دار‌و لهسهر سه‌كۆ‌و هه‌ڵدێره‌كانی به‌رده‌اڵنی‌و سه‌وزه‌اڵنی ،ل ه گه‌ڵتانم. ده‌تانبینم ،ده‌تاندوێنم به‌تاس���هی دڵ‌و ب��� ه روانینم ل ه ناو چاوتان من ده‌ڕوان���م لهم دونیای ه پڕاوپڕی دڵی كه‌یلی هه‌س���ت‌و گیانم وه‌ك ئێوه‌م رازی عش���قی پیرۆزتان���م ل ه دڵدایه ،چاوت���ان وا ل ه چاومدا ئازیزانم .بۆنی هه‌ناسه‌و دێ‌و وه‌كوو به‌هار دڵتان ل ه ناو دڵماهاوڕێیانم خۆشه‌ویس���تی خۆێن ه له ره‌گمایه ،ئێوه هه‌س���تن ،بیرن ،ئاره‌زوون، په‌یكه‌ری پاكی نه‌س���ره‌وتوون ،عیشقی زیندوون ،شكۆی ژینی پڕ ل ه به‌هارن ،ئێوه ره‌مزی خۆشه‌ویستین ،به‌رزترین تابڵۆی قاره‌مانی‌و دڵ‌و بیری وه‌فادارن ،غورووری سه‌ركه‌ش���ی چیاو لووتكه‌كان وا له پاتان ل ه به‌هاران دڵرفێن تر بوو به‌زم‌و س���ه‌فاتان .ئێوه به‌سته‌ن ،شیعرن ، ئه‌وینن،داستانن هه‌ناسه‌ی عیشقی زیندوون. چیرۆكی س���ه‌رزمانن ده‌شت‌و شاخ‌و گوڵ‌و باخ‌و لووتكه‌ی چیاو گیانی چه‌م‌و به‌رده‌اڵنن .ئێوه خۆشه‌ویس���تی ش���ارو گوند‌و م���اڵ به ماڵی هه‌ژاران‌و رێنوێنی هاوچینان‌و وزه‌ی پڕل ه تاوی هه‌ناوی ناو هاوڕێیانن.
چگونه می توان خود بود! آدمی راچه مجال ازآن خود بودن است دراین برهه ازبیگانگی وجود
چگونه خودرا درخود یافتن
در ورای اندیشه ی آدمی
بودن
آنگاه که فکریتی تورا درخود ذوب کرده و...
موجودیتی شیءوار ازتوساخته است
آری چگونه می توان خودبود؟
چگونه می توان روزنه ای روشن,
درتنگنای این ظلمت سرای جهانگستر,
برای بازیافتن خود درآینده گشود.
حبیب فتحی
10
ژمار‌ه ( )51ساڵی چوارەم201١/6/7 ،
کۆمەڵگە
dwaroj@komala.net
نزیك ب ه 2 ملیۆن منداڵی ژێر 18ساڵ ل ه ئێران كار ده‌كه‌ن
"چه‌ندین جار ده‌ستدرێژی كراوته سه‌ر رۆح‌و ده‌رونمان" به‌یاننامه‌ی زیندانیانی سیاسی ژن له به‌ندی قه‌ره‌نتینه‌ی زیندانی ئێڤین
ئا :شیما به پێی ئامار‌ه ره‌سمییه‌كان ل ه ئێستادا نزیك ب ه 2ملیۆن منداڵی ژێر 18ساڵ ل ئێران كار ده‌كه‌ن‌و شاره‌زایانی ئه‌و بواره‌ش رایده‌گه‌یه‌نن به سه‌رنجدان به ژماره‌ی ئه‌و مندااڵنه‌ی كه ناویان ل ه قوتابخانه‌كاندا تۆمار نه‌كراوه ،ژماره‌ی مندااڵنی كار ل ه ئێران زۆر لهوه زیاتره ك ه ئامار‌ه ره‌سمییه‌كان باڵوی ده‌كه‌نه‌وه. به‌پێی قانونی كاری ئێران كاركردن به مندااڵنی خوار 15ساڵ قه‌ده‌غه‌یه. ئه‌م قانونه هه‌روه‌ها بۆ مندااڵنی 15 تا 18ساڵیش بارودۆخی تایبه‌تی هه‌یه ،به‌اڵم زۆرێك له خاوه‌ن كارو كارفه‌رماكان به هۆی قازانجی كاری مندااڵن حه‌قده‌ستی كه‌م چاوپۆشی لهم كاره ناكه‌ن. ئاماره‌كانی رژیم ئه‌و مندااڵن ه ناگرێته‌وه كه ك ه له‌كارگه ماڵییه‌كان یان مه‌زراكاندا كار ده‌كه‌ن ،هه‌روه‌ها ئه‌و مندااڵنه‌ی كه كاری نایاسایی‌و كارگه‌لێك وه‌ك سیگارفرۆشی كاری له‌و چه‌شنه لهسهر شه‌قام ده‌كه‌ن له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م ئاماره‌ن. ب ه پێی بۆچوونی شاره‌زایان سه‌ره‌كی ترین دامه‌زراوه‌یه‌ك ك ه ده‌بێت پێش به‌كاری مندااڵن بگرێت ،وه‌زاره‌تی كاره ،هه‌روه‌ها وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ش ده‌توانێت ب ه دروستكردنی كه‌شێكی له‌بار بۆ خوێندنی بێ به‌رامبه‌ر رێگه‌ی له‌كاری مندااڵن بگرێت، به‌اڵم ل ه دۆخی ئێستای ئێران بارودۆخی ناله‌بار ئابوریی زۆرێك ل ه بنه‌ماڵه‌كان ،زۆرێك له‌و خێزانان ه بۆ دابینكردنی بژیوی ژیانیان ناچار ده‌بن منداڵه‌كانیان ره‌وانه‌ی بازاڕی كار بكه‌ن. به‌اڵم بازاڕی كار چه‌ندین بواری جۆراجۆر له‌خۆ دهگرێت ،ك ه زۆرجار بۆ كاری سه‌رشه‌قام‌و هه‌ندێك له‌كار‌ه سه‌خته‌كان مندااڵنی كه‌م ته‌مه‌ن به‌كار ده‌هێنرێن .به پێی لێكۆڵینه‌وه‌كان ته‌مه‌نی ئه‌و مندااڵنه‌ی ك ه كارگه‌لێك وه‌ك ده‌ستفرۆشی، كۆكردنه‌وه‌ی پالستیك‌و كارتۆن له‌ناو زبڵه‌كان ده‌كه‌ن ،یان شاگردی میكانیكی‌و كرێكاری كوره‌خانه‌كان، زۆرتر ل ه نێوان 12تا 15ساڵیدان ك ه شاره‌زایانی مافه‌كانی مندااڵن ده‌ڵێن له زۆرێك ل ه ناوچه‌كان ته‌نانه‌ت ته‌مه‌نی مندااڵنی كار كه‌متر ل ه 12 ساڵیشه. ئه‌و مندااڵنه‌ی كه سه‌رقاڵی كاركردنن زۆربه‌یان له‌خێزانی كه‌م داهات‌و هه‌ژارن ك ه بۆ یارمه‌تی بنه‌ماڵه‌كانیان كار ده‌كه‌ن‌و زۆربه‌یان ده‌ست له‌خوێندن هه‌ڵده‌گرن. سه‌ره‌ڕای دۆخی ئابوری ناله‌باری ئێران ،یاساكانی كۆماری ئیسالمیش خۆیان سه‌باره‌ت به كاری مندااڵنی دژ به‌یه‌كن .وه‌ك ئه‌وه‌ی كه قانونی كاری ئێران بۆ مندااڵنی سهرو 12 ساڵ كار كردن به ئازاد ده‌زانێت، به‌اڵم له یاسای مه‌ده‌نی ئێراندا هاتووه ك ه هیچ منداڵێك تا ته‌مه‌نی 18ساڵی ناتوانێت ب ه شێوه‌ی یاسایی خاوه‌نی هیچ شتێك بێت كه پارادۆكسه‌ی ناو یاساكانی ئێران هۆكارێكه بۆ چه‌وساندنه‌وه‌ی زیاتری مندااڵن.
ئا :دواڕۆژ ژماره‌یه‌ك ل ه زیندانیانی سیاسی ژن ك ه ل ه به‌ندی قه‌ره‌نتینه‌ی زیندانی ئێڤیندا به‌سه‌ر ده‌به‌ن ،ل ه به‌یاننامه‌یه‌كدا باس ل ه "توندوتیژی جنسی زاره‌كی" وه‌ك یه‌كێك له شێوه‌كانی لێكۆڵینهوه ل ه ژنانی ده‌ستبه‌سه‌ركراو ناوده‌به‌ن‌و ب ه ئاشكراكردنی چه‌ند گۆشه‌یه‌ك ل ه هه‌ڵسوكه‌وتی لێكۆڵه‌رانی زیندان له‌گه‌ڵیان ،هیواخوازان زیندانیانی سیاسی ئازاد بكرێن‌و بكه‌رانی سه‌ركوت‌و ئازاری خه‌ڵك له دوای ناڕه‌زایه‌كانی پاش شانۆگه‌ری هه‌ڵبژاردنه‌كان دادگایی بكرێن. له‌و به‌یاننامه‌یه‌دا ك ه هه‌فته‌ی پێشوو ل ه میدیا ئێلكترۆنییه‌كان باڵوكرایه‌وه ،ب ه ئاماژه ب ه رووداوه‌كانی پاش هه‌ڵبژاردنی ده‌ستگیركردنی نژاد‌و ئه‌حمه‌دی ژماره‌یه‌كی زۆر له هه‌ڵسوڕاوانی سیاسیو مه‌ده‌نی‌و هه‌روه‌ها ناڕازیانی شه‌قام‌و له‌وانه ژنان ،هاتووه "ئێستا ماوهی دوو ساڵ له كاتی به‌ڕێوه‌چوونی شانۆگه‌ری هه‌ڵبژاردنه‌كانی سه‌رۆك كۆماریی ئێران له‌ساڵی 88تێپه‌ڕ ده‌بێت ،دوو ساڵێك كه واڵت شاهیدی شهڕو به‌ریه‌ك كه‌وتنێكی زۆر بووه .ژماره‌یه‌ك له‌خه‌ڵك ل ه شه‌قامه‌كانی شاره‌كان كوژران‌و زۆرێك له ژنان‌و پیاوان به ناڕه‌وا ره‌وانه‌ی زیندانه‌كان كران".
ل ه گرتووخانه‌كانی ئیتالعات‌و سپا، ئه‌شكه‌نجه‌كردن له‌و رێگ ه ئاساییانه‌ی ه ك ه بۆ وه‌رگرتنی دانپێدانان به‌كار دێت
ئه‌م زیندانیی ه سیاسی ه ژنان ه هه‌روه‌ها "ب ه ناڕاست" له‌قه‌ڵه‌مدانی ته‌واوی ئه‌و ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی خراوه‌ت ه پاڵیان ده‌ڵێن "دوو ساڵ تێپه‌ڕیوه‌‌و ئێم ه هه‌روا دوور ل ه ماڵ ،ل ه ئاره‌زووی دوارۆژی ئازادی، رۆژه‌كانمان ل ه چواردیواری زیندان ده‌كه‌ین به‌شه‌وو ته‌نها هیوا ب ه دوارۆژی رووناك ه كه ناهێڵێت ل ه ژێر باری ئه‌و نامرۆیی‌و سته‌مه‌ی به‌رامبه‌رمان ده‌كرێت ،سه‌ر دابنه‌وێنین". زیندانیانی سیاسی ژن له زیندانی ئێڤین ل ه به‌شێكی دیكه‌ی به‌یاننامه‌كه‌یاندا به شیكردنه‌وه‌ی به‌شێك له‌و كاره نایاساییانه‌ی كه به‌رامبه‌ریان ل ه زیندان كراوه ده‌نوسن "به داخهوه ،له‌ورووه‌و‌ه ك ه هه‌موو شتێك لهم واڵت ه لهسهر بنه‌مای مه‌رزبه‌ندی ژنانه‌‌و پیاوانه‌یه، ئه‌وه‌ی له ژووره‌كانی لێكۆڵینهوه به‌سه‌ر ده‌ستگیركراوانی ژندا هات ،ته‌نها ب ه هۆی ژن بوونیانه‌و‌ه بووه". له‌درێژه‌دا ده‌نوسن "ئه‌م مه‌سه‌له‌ی ه ده‌بێت چاوپۆشکردنی رژیمی ئیسالمی بێت كه لێكۆڵه‌رانی پیاو ل ه ژووره‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌‌و ب ه ته‌نها لهگهڵ ژنانی زیندانی ب ه خستنه‌ڕووی مه‌سه‌ل ه سێكسییه‌كان ،تۆمه‌ت ل ه ژنانی زیندان بده‌ن‌و ل ه ژێر گوشاردا ئه‌وان ناچار ب ه دانپێدانانی درۆ دژی خۆیان‌و كه‌سانی دیك ه بكه‌ن". ئه‌م گروپه له زیندانیانی سیاسی ژن هه‌روها ده‌نوسن "ئێم ه بۆ ئه‌م قسه‌یه‌مان بێجگ ه له‌خوا‌و دیواره بێده‌نگه‌كانی ژووره‌كانی لێكۆڵینهوه هیچ شاهیدێكمان نیه ،به‌اڵم هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه بڵێین كه ده‌یان به‌ڵگه‌ی لێكۆڵینهوه ل ه ده‌ستبه‌رسه‌ركراوانی ژن لهم ماوه‌یه‌دا وه‌رگیراوه ،ده‌توانێت شاهیدێك بۆ ئه‌م قسه‌یه‌مان بێت". ژنانی زیندانی هه‌روه‌ها ل ه "توندوتیژی یه‌كێك زاره‌كی جنسیی" وه‌ك له شێوازه‌كانی لێكۆڵینهوه ل ه ده‌ستگیركراوانی ژن ناوده‌بن‌و ده‌نوسن "به گشتی یه‌كێك له شێوازه‌كانی لێكۆڵه‌ران ل ه به‌رامبه‌ر ژماره‌یه‌ك له ده‌ستگیركراوان ،ئه‌وه‌ی ه ك ه توندوتیژی زاره‌كی جنسی به‌رامبه‌ریان به‌كار ده‌به‌ن‌و به باسكردنی مه‌سه‌ل ه سێكسییه‌كان هه‌وڵ بۆ تێكشاندنی خۆڕاگرییان ده‌كه‌ن". زیندانیانی سیاسی ژن له زیندانی ئێڤین هه‌روه‌ها ده‌نوسن "لهم رووه‌و‌ه ده‌بێت راشكاوانه بڵێین ك ه رۆح‌و ده‌رونی ئێم ه له‌و ژووری لێكۆڵینه‌وانه‌دا ب ه ده‌یان
باوكی یه‌كێك ل ه زیندانیان ده‌ڵێت چه‌ندین زیندانی لێره‌دا نێنوكه‌كانیان هه‌ڵكێشراوه جار ده‌ستدرێژی كراوته‌سه‌ر .وره‌كاری ئه‌وه‌ی به‌سه‌رماندا هاتووه ره‌نگ ه ته‌نها ل ه كۆڕێكی تایبه‌ت‌و ب ه به‌شدرای به‌رپرسانی قه‌زایی بكرێت". ل ه به‌یاننامه‌ی زیندانیانی سیاسی زیندانی ئێڤیندا هه‌روه‌ها باس ل ه "لێدان‌و ئه‌شكه‌نجه" وه‌ك نمونه‌یه‌كی دیكه له هه‌ڵسوكه‌وتی "دژه یاسایی" لهگهڵ زیندانیان كراوه‌‌و هاتووه "ل ه گرتووخانه‌كانی وه‌زاره‌تی ئیتالعات‌و سپا ،ئه‌شكه‌نجه‌كردن له‌و رێگ ه ئاساییانه‌ی ه ك ه بۆ وه‌رگرتنی دانپێدانان به‌كار دێت .زلل ه لێدان ،كێشان به‌سه‌روچاو ،لێدان به‌مشت‌و ....له‌و رێگانه‌ن كه لهسهر ژنانی زیندانی به‌كار هاتووه‌‌و زۆر جێگه‌ی داخه ك ه تا ئێستا هیچ كه‌س باسی لێوه‌نه‌كردوه". هێشتنه‌وی زیندانیان له ژووری تاكه‌كه‌سی ،پێشگرتن له په‌یوه‌ندی ته‌له‌فۆنی‌و دیداری ئه‌وان لهگهڵ بنهماڵهو پارێزه‌رانیان ،دورخستنه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ك ل ه زیندانیان بۆ زیندانی ره‌جایی شار ،به‌شێكی دیكه‌ی ئه‌و "شێواز‌ه نایاساییانه"ن ك ه ل ه به‌یاننامه‌كه‌ی زیندانیانی سیاسی ژن ئاماژه‌ی پێكراوه. لهم به‌یاننامه‌یه‌دا هه‌روه‌ها ب ه ئاشكراكردنی ئهوه ك ه زیندانیانی سیاسی ژن له ره‌زبه‌ری ساڵی 88هوه بۆ به‌ندی قه‌ره‌نتینه‌ی زیندانی ئێڤین گوازراونه‌ته‌وه ،هاتووه "ئێستا 32ژنی
سیاسی ل ه ساڵۆنێكی بچوك قه‌ره‌نتین ه (متادۆن زیندان)ی ئێڤین ده‌ژین .ب ه وته‌ی به‌رپرسانی زیندان هێشتنه‌وه‌ی ژنان له‌و شوێن ه به شێوه‌ی كاتییه‌‌و ته‌واوی ژنانی زیندانی ل ه داهاتوویه‌كی نزیك بۆ زیندانی وه‌رامین ده‌گوازرێنه‌وه. به له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی ك ه سه‌باره‌ت به بارودۆخی زیندانی وه‌رامین هه‌یه ،ئێستا ئه‌و نیگه‌رانییه بۆ ئێمه‌‌و بنه‌ماڵه‌كانمان زیادی كردوه ك ه ئه‌گه‌ر بۆ ئه‌و زیندان ه بگوازرێینه‌وه ،چاره‌نوسی ژنانی زیندانی چی به‌سه‌ر دێت". پێشتر چه‌ندین راپۆرت لهسهر دۆخی ناله‌باری زیندانی قه‌رچه‌ك وه‌رامین باڵوكرابوویه‌و‌ه و چه‌ند رۆژ له‌وه‌پێشیش زیاتر ل ه 500چاالكی مه‌ده‌نی له‌وان ه هه‌ڵسوڕاوانی مافه‌كانی ژنان ب ه باڵوكردنه‌وه‌ی به‌یاننامه‌یه‌ك ئه‌و زیندان ه ب ه ناوی "شوێنێكی ترسناك" ناولێده‌به‌ن ك ه له‌كه‌مترین ئیمكاناتی ته‌ندروستی‌و رفاهی بێ به‌شه‌‌و له حه‌وت سول ه دروستكراو‌ه ك ه هه‌ركامیان ب ه بێ كه‌مترین سیستمی گۆڕانی هه‌وا زیاتر ل ه 200زیندانی ل ه خۆده‌گرێت. سه‌باره‌ت ب ه ئه‌شكه‌نجه‌كردنی زیندانیانی سیاسی ژن لهم زیندانه ،باوكی یه‌كێك ل ه زیندانیان ده‌ڵێت چه‌ندین زیندانی لێره‌دا نێنوكه‌كانیان هه‌ڵكێشراوه. شبنم مه‌ده‌دزد‌ه یه‌كێك ه له‌و زیندانیانه‌ی ك ه به پێنج ساڵ زیندان مه‌حكوم كراوه‌‌و پاش ماوه‌یه‌ك ل ه زیندانی ره‌جایی شاری كه‌ره‌جه‌و‌ه ره‌وانه‌ی زیندانی قه‌رچه‌ك وه‌رامین كراوه ئێستا لهگهڵ كۆمه‌ڵێك له زیندانیانی سیاسی ژن له‌وێ به‌سه‌رده‌بات. باوكی شبنم وتی :كاتێك چووین بۆ سه‌ردانكردنی ل ه زیندانی گه‌وهه‌رده‌شت، وتیان ئه‌وانیان بۆ زیندانی قه‌رچه‌ك بردووه .ب ه وته‌ی ناوبراو زیاتر ل ه 200 كه‌سیان له سیلۆیه‌كدا جێكردوه‌ته‌وه، نه ئاوی هه‌ی ه نه‌برق‌و نه‌حه‌مام‌و نه‌هیچ كه‌ره‌سه‌یه‌كی ته‌ندروستی‌و بێهداشتی. ئه‌و زیندانیان ه هه‌موو جۆرێكیان تیایه ،چه‌قۆكێش ،پیاوكوژ‌و زیندانی سیاسی .هه‌موویان له‌و هۆڵه‌دان ك ه هیچ خزمه‌تگوزارییه‌كی تێدانییه‌‌و رۆژی یه‌كجار ده‌توانن بچن ه سه‌رئاو‌و ده‌بێت قاپی خواردنه‌كانیشیان هه‌ر له‌وێ بشۆن. باوكی شبنم ل ه په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فۆنی لهگهڵ كچه‌كه‌ی ل ه زاری شبنم دهگێڕێتهوه كه له‌و زیندان ه نێنوكی زیندانیه‌كانیان هه‌ڵكێشاوه ،رۆژی له‌تێك نانیان پێده‌ده‌ن‌و ب ه باتۆمه‌و‌ه به‌سه‌ریانه‌و‌ه ده‌وه‌ستن تا نانه‌ك ه ده‌خۆن .كه‌س ناوێرێت بڵێت نه‌خۆشم به باتۆم‌و ئه‌شكه‌نج ه پێی ده‌سه‌لمێنن كه نه‌خۆشی‌و مردن یه‌كێكه. رۆژی 17ی گواڵن زیندانیانی سیاسی ژن ك ه ره‌وانه‌ی زیندانی قه‌رچه‌ك كراون ،ل ه نامه‌یه‌كی كراوه‌دا هاوار بۆ خه‌ڵك‌و ویژدان ه به‌خه‌به‌ره‌كانی جیهان ده‌به‌ن .ئه‌وان ده‌ڵێن له‌و زیندانه‌دا مندااڵنی ته‌مه‌ن 15-14ساڵ هه‌ی ه ك ه لهگهڵ باقی زیندانییه‌كان له‌و دۆخ ه سه‌خته‌دا به‌سه‌ر ده‌به‌ن. زیندانی سیاسی به‌ندی قه‌ره‌نتینه‌ی زیندانی ئێڤین ل ه كۆتایی به‌یاننامه‌كه‌یاندا ده‌نوسن "سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو ره‌نجه‌‌و نه‌هامه‌تییه‌ی دوو ساڵ ه به‌سه‌ر ئێمه‌‌و بنه‌ماڵه‌كانماندا هاتووه ،ئێمه هه‌روا هیوادارین ،هه‌رچی زووتر‌ه ده‌زگای قه‌زایی چاوی بكرێته‌وه‌‌و سه‌ره‌ڕای ئازادكردنی زیندانیانی سیاسی شاهیدی دادگایی بكه‌رانی سه‌ركوت‌و ئازاری خه‌ڵك ل ه پرۆسه‌ی ناڕه‌زاییه‌كانی پاش شانۆگه‌ری هه‌ڵبژاردنه‌كان بین".
dwaroj@komala.net
که‌ناڵی ئاسمانی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان HOTBIRD11604 MHZ Horizontal Symbol 27500 FES: 5\6
contact: info@asosat.tv - nwes@asosat.tv
بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ لهسهر تۆڕی ئینتێرنێت سه‌ردانی www.komala.netبک ه
سه‌رنوسه‌ر:
عه‌تا ناسرسه‌قزی به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین:
فه‌ریبا محه‌مـــــه‌دی
نه‌خشه‌ساز:
هه‌ژیر
داوا ده‌كرێت ناوی هۆڵی «پێشه‌وا» له هه‌ولێر بگۆڕدرێت پاش ئه‌وه‌ی یادی خومه‌ینی ل ه هۆڵی هه‌ولێركرایه‌وه، شاری پێشه‌وای «ناوه‌ندی پێشه‌وا» ل ه نامه‌یه‌كدا داوا ل ه سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت‌و وه‌زاره‌تی رۆشنبیری ده‌كات ناوی ئه‌و هۆڵ ه بگۆڕن. ئاوێنه :ل ه نامه‌كه‌دا ك ه ئاراسته‌ی هه‌ریه‌ك له‌سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت‌و وه‌زاره‌تی رۆشنبیری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كراوه ،هاتووه «بۆ کوردستانیان بە تایبەت کوردانی رۆژهەاڵت جێگای داخە کە لە ژێر ناوی پێشەوا شەهیدەکەیان دا دا یادی کەسێک بکرێتەوە کە ئەوانی بە کافر و «مفسد فی االرچ» دادەنا، حوکمی جیهادی لە دژیان دەرکرد و جینایەتەکانی قاڕنێ و قەاڵتان و کوشتنی سەدان کەس لە ژن و منداڵ و خەڵکی بێ تاوان لە رۆژهەاڵتی کوردستان لە ژێر دەسەاڵت و بە بڕیاری ئەو خوڵقان». ناوه‌ندی پێشه‌وا ل ه نامه‌كه‌دا داوا ده‌كات «ئەگەر بە هەر هۆیەک ناتوانن پێش بە بەڕێوەچوونی ئەو جۆرە یادەوەریانە لە هۆڵی پێشەوا بگرن ،ئەوا زۆر بە ئاسانی دەتوانن ناوی هۆڵی پێشەوا بۆ ناوێکی تر بگۆڕن .چونکە ئەوەی تا ئێستا کراوە، بە بێ رێزی بە پێشەوا قازی محەمەد دەزانین». جێگه‌ی ئاماژه‌ی ه دوێنێ یه‌كشه‌مم ه
ساڵیادی مه‌رگی خومه‌ینی دامه‌زرێنه‌ری كۆماری ئیسالمی ئێران بوو ك ه به‌م بۆنهوه ل ه هه‌ردوو شاری سلێمانی‌و هه‌ولێر مه‌راسیمێك به‌م بۆنهوه كرایه‌وه. ده‌قی نامه‌كه‌ی ده‌خوێننه‌وه:
ناوه‌ندی
پێشه‌وا
بۆ سەرۆکایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان! بۆ وەزارەتی رۆشنبیری حکومەتی هەرێمی کوردستان! ماوەی چەند ساڵێکە کە وەزارەتی هەرێمی حکومەتی رۆشنبیریی کوردستان هۆلێکی گەورەی لە پایتەختی هەرێمی کوردستان بەناوی پێشەوا قازی محەمەد یەکەم سەرۆک کۆماری کوردستان کردۆتەوە .سروشتی‌یە کە ناوی «پێشەوا» بۆ ئەو شوێنە ،بە ئامانجی رێزگرتن لەم کەسایەتیە مەزنەی کورد و ئەمەگناسیەک بۆ خەبات و فیداکاریی پێشەوا قازی محەممەد لە رێگای سەربەستیی نەتەوەکەی دا، هەڵبژێردراوە. بەاڵم بە داخەوە هەست دەکرێ لەماوەی ئەم چەند ساڵەی دوایی دا سەر کونسوڵی کۆماری ئیسالمی ئێران لە
شاری هەولێر ،بە شێوەی مەبەستدار زۆربەی رێورەسمەکانی لەم هۆڵە بەرێوە دەبا کە دوایینیان یادی مەرگی خومەینی بوو. هەڵبژاردنی هۆڵی پێشەوا بۆ یادی مەرگی خومەینی لەناو شاری هەولێردا لە حاڵێک دایە کە دەیان هۆڵی گەورە و بچوک لەو شارەدا دا هەیە کە بۆ بۆنەو مەراسمەکان سازکراون .جێگای پرسیارە کە ئاخۆ چ ئامانجێک لە ئارا دایە کە هەموو ساڵێ بۆ یادکردنەوەی یادی مردنی خومەینی ،سەر کونسوڵی کۆماری ئیسالمی هۆڵی پێشەوا هەڵدەبژێرێ یان ئێوە ئەم هۆڵەیان لە ئیختیار دەنێن؟ بۆ کوردستانیان بە تایبەت کوردانی رۆژهەاڵت جێگای داخە کە لە ژێر ناوی پێشەوا شەهیدەکەیان دا دا یادی کەسێک بکرێتەوە کە ئەوانی بە کافر و «مفسد فی االرچ» دادەنا ،حوکمی جیهادی لە دژیان دەرکرد و جینایەتەکانی قاڕنێ و قەاڵتان و کوشتنی سەدان کەس لە ژن و منداڵ و خەڵکی بێ تاوان لە رۆژهەاڵتی کوردستان لە ژێر دەسەاڵت و بە بڕیاری ئەو خوڵقان. ئێمە لە ناوەندی پێشەوا ئەم کردارە بە کردارێکی ناپەسەند دادەنێین و داواکارین لە ئێوەی بەرێز ئەگەر بە هەر هۆیەک
زیادبوونی نرخی وشتر له‌ئێران كێش ه ده‌نێته‌وه ب ه زیادبوونی نرخی سوته‌مه‌نی ،ترافیك‌و رووداوه‌كانی هاتوچو ،خاوه‌ن ئۆتۆمبێله‌كانی دڵنیاكردبووه‌و‌ه ك ه دۆخه‌ك ه لهوه خراپتر نابێت، به‌اڵم ئێستا مه‌ترسییه‌كی دیك ه سه‌ری ههڵداوه ك ه دۆخه‌كه‌ی ئاڵۆز كردوه ،ئه‌ویش :زۆر بوونی نرخی وشتر! نرخی خوێنبایی ئینسان ل ه ئێران ب ه پێی نرخی 100وشتر به‌راورد ده‌كرێت‌و ب ه چوونه‌سه‌ره‌وه‌ی
نرخی وشتر ،نرخی خوێنبایی ئه‌و كه‌سانه‌ی ك ه ل ه رووداوه‌كاندا گیان له‌ده‌ست دهدهن شیركه‌ته‌كانی بیمه‌ی ل ه ئێران توشی شۆك كرد. رۆژنامه‌ی گاردیه‌ن ل ه بابه‌تێكدا لهمبارهیهوه ده‌نوسێت :ده‌زگای قه‌زایی ئێران بڕیاریدا له‌مه‌به‌وال دی ه یان خوێنبایی قوربانیانی رووداوه‌كانی هاتوچو ب ه بڕی نرخی 100وشتر بێت ،ئه‌مه‌ش بووه هۆی ئه‌وه‌ی نرخی دی ه ل ه 45ملیۆن تمه‌نه‌و‌ه بۆ 90
ناتوانن پێش بە بەڕێوەچوونی ئەو جۆرە یادەوەریانە لە هۆڵی پێشەوا بگرن، ئەوا زۆر بە ئاسانی دەتوانن ناوی هۆڵی پێشەوا بۆ ناوێکی تر بگۆڕن .چونکە
ملیۆن تمه‌ن به‌رزبێته‌وه .به‌قسه‌ی وته‌بێژی ده‌زگای قه‌زایی ئێران ،موحسن ئێژه‌یی ،ئه‌م جیاوازیی ه زۆر‌ه ل ه نرخی (دیه) له‌وه‌و‌ه سهرچاوه دهگرێت ك ه سااڵنی رابردوو هه‌ڵكشانی نرخی وشتر ل ه به‌رچاو نه‌ده‌گیرا. ناوبراو بۆ راگه‌یاندنه‌كانی ئاشكراكرد ك ه ب ه پێی ته‌فسیری قانونی ئێران ل ه شه‌ریعه‌تی ئیسالم نرخی (دیه) یان خوێنبایی به‌رامبه‌ر لهگهڵ نرخی 100 وشتر 1000 ،مه‌ڕ 200 ،گا ،یان هه‌ر بهو بڕ‌ه زێر‌و زیو یا 200پارچه‌ی زه‌ڕبافتی یه‌مه‌نی .ل ه ئێستاشدا نرخی وشتر ب ه پێی به‌دواداچوونی به‌رپرسانی ئێران
ئەوەی تا ئێستا کراوە ،بە بێ رێزی بە پێشەوا قازی محەمەد دەزانین. بەرێوەبەری ناوەندی پێشەوا ئۆسلۆ ـ نۆروێژ
900هه‌زار تمه‌نه. ئه‌مه‌ش شیركه‌ته‌كانی بیمه‌ی توشی نیگه‌رانی‌و شۆك كرد‌و رایانگه‌یاند ل ه واڵتێكدا ك ه سااڵن ه 23 هه‌زار كه‌س ب ه روداوی هاتوچو تیاده‌چن ،ئه‌گه‌ر ئه‌و بڕ‌ه زیاده‌یه‌ی خوێنبایی بده‌ن هه‌موو شیركه‌ته‌كانی بیمه وه‌رشكست ده‌بن. به‌دوای ناڕه‌زایی شیركه‌ته‌كانی بیم ه ل ه ئێران ،ده‌زگای قه‌زایی رژیم بڕیاریدا ئه‌م قانون ه نوێی ه جێبه‌جێ نه‌كرێت‌و به‌رپرسانی ئه‌و ده‌زگای ه رایانگه‌یاند ك ه ئه‌و قانون ه ك ه بڕیاربوو دوێنێ 16ی جۆزه‌ردان بچێت ه بواری جێبه‌جێكردنه‌وه ،هه‌ڵپه‌سێردرا.