dwaroj 66

‫بەرز راگرتنی ‪8‬ی‬

‫دیاریكردنی‬

‫مارس‬

‫حەقدەستی‬

‫رۆژی جیهانیی ژن‬

‫ساڵی ‪... 92‬‬

‫‪》8‬‬

‫‪》2‬‬

‫یادکردنه‌وه‌ی‬ ‫کاره‌ساتی‬

‫‪》10‬‬

‫بۆمبارانی ‪...‬‬

‫نه‌ورۆزتان پیرۆز بێت‬

‫سەروتار‬

‫ساڵی نوێ‬ ‫ئەرک‌و دەورێکی‬ ‫نوێ‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‬ ‫‪27 - 2013/3/17‬ی ره‌شه‌ممه‌ی ‪1391‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫به‌ڕیوه‌چوونی رێوڕەسمی ‪27‬ی‬ ‫ره‌شه‌مم ‌ه رۆژی شه‌هیدانی کۆمه‌ڵه‌‬

‫عومەر ئێلخانیزادە‬ ‫ئێستا‌و لەو ڕۆژانەدا‪ ،‬هەمووان چاوەڕوانی هاتنی‬ ‫نەورۆز‌و ساڵی نوی دەکەن‪ .‬خۆیان بۆ شادی‌و‬ ‫ئاهەنگ‌و شادبوونەوە بە دیداری ئازیزان ئامادە‬ ‫دەکەن‪ .‬الو‌و پیر‪ ،‬کوڕ‌و کچ‪ ،‬دڵدار‌و هەژار‌و‬ ‫زوڵملێکراوان خۆزگەکانی ژیانیان لە دڵدا زیندوو‬ ‫دەکەنەوە تا خەمەکانی پار‌و پێراری پێ سووک‬ ‫بکەن‪ .‬ئەو دیاردەیە هەموو سەری ساڵێک دووپات‬ ‫دەبێتەوە‌و خۆی لە خۆیدا ئاماژەیە بۆ رەگ‌و‬ ‫ریشەی ئاوات‌و ئامانجە ئینسانییەکان لە قواڵیی‬ ‫دڵی هەمووماندا‪ .‬نیشاندەری سەرسەختی ئینسانە‬ ‫بۆ وەدیهێنانی ژیانێکی بەختەوەرانە‌و خۆش‪.‬‬ ‫هەر ئەو ئاوات‌و خولیا‌و حەزە ئینسانیانەشن کە‬ ‫بوونەتە هۆی گەشە‌و پێشکەوتوویی کۆمەڵگای‬ ‫مروڤایەتی لە مێژوودا‪.‬‬ ‫گەلی کورد‌و هەژار‌و چەوساوەی ئەو کوردستانەش‬ ‫لە کەشوهەوایەکی جیاواز لە سااڵن‪ ،‬پێدەنێنە ساڵی‬ ‫نوێ‪ .‬هەموو دیکتاتۆرەکانی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫یەک بە دوای یەکدا تووشی رووخان بوون یان‬ ‫رووبەڕووی رق‌و توڕەیی جەماوەر بوونەتەوەو‪،‬‬ ‫ئاواتی رزگاریی‌و بڕیاری کۆتاییهێنان بە کۆیلەتی‌و‬ ‫ژێردەستەیی لەگەڵ نەفرەتی پەنگخواردوی‬ ‫سەدان ساڵە‪ ،‬وەها تەوژمێکی گەورەیان بۆ گۆڕان‬ ‫پێکهێناوە کە پاشەکشەپێکردنی ئەستەمە‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا کوردستان بە هۆی بوونی‬ ‫شۆڕشێکی زیندوو تێیدا‌و بە هۆی ئەوە‬ ‫دەسەاڵتدارانی دژە کورد لە هەموو ئەو واڵتانەی‬ ‫کوردی تێدایە‪ ،‬کەوتونەتە بەر پەالماری جەماوەر‌و‬ ‫بە دەرد‌و گرفتی خۆیان دەتلێنەوە‪ ،‬زۆرترین‬ ‫شانسی گەیشتن بە ئامانجەکانی هاتوونەتە‬ ‫مەیدان‪ .‬ئێستا نەک هەر باشور حکومەتێکی‬ ‫کوردیی هەرێمی تێدایە‪ ،‬ڕۆژئاواش بەرەو‬ ‫دامەزراندنی وەها ناوەندێکی دەسەاڵتی کوردیی‬ ‫هەنگاو دەنێت‪ .‬پڕۆسەی ئاشتەوایی لە باکوور‬ ‫بۆتە ئەگەرێکی جیددی‌و حکومەتی تورکیە‌و کورد‬ ‫جۆرێک لە دانوستانیان دەست پێکردوە‪ .‬کۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران وەک دەسەاڵتێکی گەورەی دژ‬ ‫بە کورد‌و وەک حکومەتێکی بەهێزی ناوچەیی‪،‬‬ ‫قەیرانی ناوخۆیی‪ ،‬ناڕەزایەتی خەڵکی‌و کێشەی‬ ‫گەورەی دەرەکی بەرۆکیان پێگرتووە‪ .‬حکومەتێک‬ ‫کە زۆرترین کاریگەری مەنفی لەسەر رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین دانا‪ ،‬بە گۆڕانکارییەکانی ئەم دەوەرە‪ ،‬بەرەو‬ ‫ئەوە دەڕوات کە سیمای سیاسییەکەی تووشی‬ ‫گەورەترین ئاڵوگۆڕی ئەم سەدانەی دوایی بێت‪.‬‬ ‫ئەوەش زۆرترین هەل بۆ کوردستانی ڕۆژهەاڵت‌و‬ ‫بزاوتی رزگاریخوازی کورد دەرەخسێنێ‪.‬‬ ‫ئەگەر شانسەکانی سەرکەوتن‌و بە ئامانج‬ ‫گەیشتنی بزوتنەوەی کوردستان زۆر‌و گەورەن‪،‬‬ ‫دەبێ ئەو راستییەش ببینین کە رق‌و پێالنی‬ ‫دوژمنانی کوردیش بەهێز‌و ریشەدار‌و بەرباڵون‪.‬‬ ‫جیا لەوە‪ ،‬تەوژمی دواکەوتووخواز‌و کۆنەپەرەست‬ ‫لە ناو ئۆپۆزیسیۆنی دەسەاڵتدارانی دیکتاتۆر‪،‬‬ ‫دیاردەیەکی حاشاهەڵنەگرە کە دەبێ حیسابی‬ ‫وردی بۆ بکرێ‌و گرینگی پێبدرێ‪ .‬لە الیەکی دیکەوە‬ ‫دەبینین سەرەڕای هەموو پێشوەچوونەکان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نە هاوئاهەنگیی شیاو لە ناو بزاوتەکانی پارچەکانی‬ ‫کوردستاندا پیکهاتووە و‪ ،‬نە یەکگرتوویی‌و‬ ‫یەکدەنگی پێویست لە هەر بەشێکدا گەیشتۆتە‬ ‫ئاستی نیاز‌و ئارەزوەکانی گەل‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪3‬‬

‫گڵکۆی هاوڕێیانی گوردانی شوان له‌ سلێمانی‬ ‫‪ 25‬ساڵ به سه‌ر کاره‌ساتی پڕ ئازاری‬ ‫هەڵەبج���ەو گیانبەختکردوانی کۆمەڵە لە‬ ‫«گوردانی شوان»دا تێپه‌ڕی‪ .‬کاره‌ساتێک‬ ‫که ب���ووه هۆی ش���ەهیدبوونی ‪ ٥‬هەزار‬ ‫کەس لە خەڵکی بێتاوانی هەڵەبجەو ‪70‬‬ ‫ئه‌ستێره‌ی پرشنگداری ئاسمانی خه‌باتی‬ ‫چه‌وساوان‌و به‌شمه‌ینه‌تان‪.‬‬ ‫له ڕۆژه‌کانی کۆتایی مانگی ڕه‌شه‌ممه‌ی‬ ‫س���اڵی‪1366‬ی هه‌تاوی���دا‪ ،‬هاوڕێیان���ی‬ ‫گوردانی ش���وان که تا ئ���ه‌و ده‌م ده‌یان‬ ‫ش���انۆ له فیداکارییان ل���ه مه‌یدانه‌کانی‬ ‫خه‌باتی سیاسی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‌و نیزامیدا‬ ‫خولقاندب���وو‪ ،‬نه‌خ���وازراو‪ ،‬که‌وتنه نێو‬

‫ته‌نووره‌ی ئاگری شه‌ڕی کۆنه‌په‌ره‌ستانه‌ی‬ ‫دوو ڕژیمی جینایه‌تکاری ئێران‌و عێراق‌و‬ ‫له شه‌ڕێکی داس���ه‌پێندراو‌و نابه‌رابه‌ردا‪،‬‬ ‫بوونه قوربانی‌و ی���ان هه‌ر ئه‌و ڕۆژه‌و له‬ ‫مه‌یدانی شه‌ڕی ده‌س���ته‌‌و یه‌خه‌دا‌و یان‬ ‫ماوه‌یه‌ک دواتر‌و له ئه‌ش���که‌نجەگاکانی‬ ‫ڕژیمی ئیس�ل�امی‌دا سه‌ر به‌رزانه گیانیان‬ ‫فیدا کرد‪.‬‬ ‫هەموو س���اڵێک لەم رۆژەدا سه‌ری رێز‌و‬ ‫ن���ه‌وازش بۆ ی���ادی ‪ 5‬هه‌زار ش���ه‌هیدی‬ ‫ش���اری ب���ێ تاوان���ی هه‌ڵه‌بج���ه‌‌‌و ‪72‬‬ ‫ئه‌س���تێره‌ی گه‌شاوه‌ی ئاسمانی خه‌باتی‬ ‫شۆڕشگێرانه‌ی كۆمه‌ڵ ‌ه له‌ گوردانی شوان‬

‫داده‌نه‌وێنین‪.‬‬ ‫ب���ه‌م بۆن���ه‌وه‌ رۆژی ش���ه‌مم ‌ه ‪26‬ی‬ ‫ره‌ش���ه‌مم ‌ه ب��� ‌ه به‌ش���داری ئه‌ندامان���ی‬ ‫کۆمیت���ه‌ی ناوه‌ندی���ی‌و کادرو ئه‌ندامان‌و‬ ‫پێش���مه‌رگه‌کانی کۆمه‌ڵه رێوره‌س���مێک‬ ‫له‌سه‌ر گڵکۆی هاوڕێیانی گوردانی شوان‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪ .‬رێوره‌س���مه‌که‌ ب ‌ه س���رودی‬ ‫بانگه‌واز‪ ،‬سرودی ره‌سمی کۆمه‌ڵه‌ ده‌ستی‬ ‫پێکرد‪ ،‬دواتر بۆ رێزگرتن له‌یادی هه‌موو‬ ‫گیانبه‌ختکردوان���ی کۆمه‌ڵ���ه‌و به‌تایبه‌ت‬ ‫گیانبه‌ختکردوانی گوردانی ش���وان چه‌ند‬ ‫ساتێک بێده‌نگی راگه‌یه‌نرا‌‪ .‬دواتر هاوڕێ‬ ‫عومه‌ر ئیلخانیزاده‌‪ ،‬س���کرتێری گش���تی‬

‫کۆمه‌ڵه‌ ب���ه‌م بۆنه‌و‌ه چه‌ن���د وته‌یه‌کی‬ ‫پێش���که‌ش ک���رد‪ .‬ه���اوڕێ عوم���ه‌ر ب ‌ه‬ ‫تیشکخس���تنه‌ س���ه‌ر خه‌بات و ئازایه‌تی‬ ‫هاوڕێیان���ی گوردان���ی ش���وان جه‌ختی‬ ‫له‌س���ه‌ر درێژه‌دان به‌ رێب���ازی ئه‌وان و‬ ‫س���ه‌رجه‌م ش���ه‌هیدانی کۆمه‌ڵه‌ کردوه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ش���ێکی دیک��� ‌ه هاوڕێی���ان بێهروزی‬ ‫مه‌له‌کشاو ئاس���ۆ عه‌لیپور چه‌ند پارچ ‌ه‬ ‫شێعرێکیان پێشکه‌ش کرد‪ .‬مه‌راسیمه‌ک ‌ه‬ ‫به‌ دانانی گۆڵ له‌سه‌ر مه‌زاری هاوڕێیانی‬ ‫گیانبه‌ختک���ردوو و په‌یمان تازه‌کردنه‌و‌ه‬ ‫بۆ درێژه‌دان ب ‌ه رێگه‌ی پڕ له‌ش���انازییان‬ ‫کۆتایی پێهات‪.‬‬

‫ئەنجامی دادگای ئێعدامكراوانی دەیەی ‪60‬‬ ‫ئێران ئاراستەی نەتەوە یەكگرتوەكان دەكرێت‬ ‫دادگای ئێ���ران تریبون���اڵ ئەنجام���ی‬ ‫توێژن���ەوەی ‪ 9‬مانگەی خۆی دەربارەی‬ ‫ئێعدامی زیندانیانی سیاس���ی لەدەیەی‬ ‫‪60‬ی هەتاویی راگەیاند‪.‬‬ ‫بەوت���ەی یەكێ���ك لەدادوەران���ی ئەم‬ ‫دادگای���ە راگەیاند ئەنج���ام‌و كۆبەندی‬ ‫بەڵگەنامەكانی ئەم دادگایە لەنامەیەكدا‬ ‫ئاراس���تەی ب���ان كیمۆن‪ ،‬س���كرتێری‬ ‫گشتی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتوەكان‬ ‫دەكرێ���ت‪ .‬ل���ەم دادگا هێمایینی���ەدا‬ ‫بنەماڵەی ئێعدامكراوانی دەیەی شەستی‬

‫هەتاوی���ی‪ ،‬بەتایبەت س���اڵی ‪1367‬ی‬ ‫هەت���اوی دەرب���ارەی رووداوەكانی ئەو‬ ‫سەردەم شایەتیاندا‪.‬‬ ‫لە م���اوەی دادگاییەكەدا ش���اهیدانێك‬ ‫وەك���وو هەدایەتواڵ مەتی���ن دەفتەری‪،‬‬ ‫جێگری س���ەرۆكی ش���ورای پارێزەرانی‬ ‫ئێران‪ ،‬مەلەكە مس���تەفا س���وڵتانی كە‬ ‫پێنج برای ك���ە یەكێكیان «كاك فوئاد‬ ‫مستەفا سوڵتانی» یەكێك لە رابەرانی‬ ‫كۆمەڵ���ە و بزووتن���ەوەی كوردی بوو و‬ ‫بە دەس���تی حكومەتی ئێ���ران ئیعدام‬

‫و ش���ەهید ك���راون‪ ،‬ئیرەج مس���داقی‬ ‫نووس���ەری كتێبی « نە زیس���تەن نە‬ ‫مەرگ» زیندانی سیاس���ی پێش���وو و‬ ‫ئەندامی رێكخراوی مۆجاهیدینی خەلق‌و‪،‬‬ ‫چەندین كەسی دیكە لەم دادگایە وەكوو‬ ‫ش���اهید حاڵ���ی رووداوەكان باس���یان‬ ‫ل���ە دۆخی زیندانەكان و ئەش���كەنجە و‬ ‫ئیعدامەكانی زیندانی سیاسی لە دەیەی‬ ‫‪ 60‬بە دەستی كۆماری ئیسالمی كردووە‬ ‫و بابەتەكانی���ان ب���ۆ هەم���ووان روون‬ ‫كردووەتەوە‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪ 25‬ساڵ پاش شەهید كردنی گوردانی شوان‬ ‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬ ‫بیست و پێنج ساڵ بە سەر كارەساتی‬ ‫«گوردانی شوان»دا تێپەڕی‪ .‬كارەساتێك كە‬ ‫بووە هۆی گیانبەختكردنی ‪ 72‬پێشمەرگەی‬ ‫فیداكاری كۆمەڵە‪72 .‬ئەستێرەی پرشنگداری‬ ‫ئاسمانی خەباتی چەوساوان و بەشمەینەتان‪.‬‬ ‫لە ڕۆژەكانی كۆتایی مانگی ڕەشەمەی‬ ‫ساڵی‪1366‬ی هەتاویدا و لە كاتێكدا كە گزنگی‬ ‫خۆری بەرەو بەهار بەستەڵەكی سەرمای‬ ‫زستانی بەرەو تواندنەوە دەبرد و سروشت‬ ‫بە هیوای لەبەركردنی بەرگی بە گۆڵ ڕازاوەی‬ ‫بەهاری بوو‪ ،‬هاوڕێیانی گوردانی شوان كە تا‬ ‫ئەو دەم دەیان حەماسە لە فیداكارییان لە‬ ‫مەیدانەكانی خەباتی سیاسی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی و‬ ‫نیزامیدا خولقاندبوو‪ ،‬نەخوازراو‪ ،‬كەوتنە نێو‬ ‫تەنوورەی ئاگری شەڕی كۆنەپەرەستانەی‬ ‫دوو ڕژیمی جینایەتكاری ئێران و ئێراق و لە‬ ‫شەڕێكی داسەپێندراو و نابەرابەردا‪ ،‬بوونە‬ ‫قوربانی و یان هەر ئەو ڕۆژە و لە مەیدانی بوون‌و دانەیەكیشیان دیل كرا‪ ،‬شەهیدەكان‬ ‫شەڕی دەستە‌و یەخەدا و یان ماوەیەك دواتر بریتی بوون لە «تاهیر زەبیحی‪،‬قوباد‬ ‫و لە ئەشكەنجەگاكانی ڕژیمی ئیسالمیدا سەر هەورامی‪ ،‬عەدنان هەورامی‪ ،‬ڕەزا خالدیان»‬ ‫بەرزانە گیانیان فیدا كرد‪.‬‬ ‫دیلەكەش «حەمەی سەیار» بوو‪.‬‬ ‫خاڵێكی دیكەی جێگای ئاماژە لە مەسئول نیزامی جنوبی كوردستان كاك‬ ‫كارەساتی»گوردانی شوان»دا‪ ،‬تیكەاڵویی حەبیبواڵ گەوێڵی ناسراو بە حەیبەاڵ‬ ‫خەباتكارانەی كۆمەڵە و كۆمەاڵنی كیاڵنە‪ ،‬لەتووێژێكدا كارەساتەكە بەمجۆرە‬ ‫خەڵكی كوردستانی عێراق و سەرەنجامی دەگێڕیتەوە‪ :‬دەوروبەری حەفتەیەك پێش‬ ‫هاوچارەنووسی هاوڕێیانی گوردانی شوان و رووداوەكە‪ ،‬دەنگۆی ئەوە هەبوو كە رژیم‬ ‫زیاتر لە ‪ 5‬هەزار كەس لە خەڵكی بێدیفاعی لەو ناوچەیە هێزێكی زۆری كۆكردوەتەوە‬ ‫شاری حەڵەبجەیە كە هاوكات بوونە قوربانی و بەرنامەی هێرش بۆ ناوچەكەی هەیە‪.‬‬ ‫سیاسەتی پاكتاوی رەگەزیی‌و جینوسایدی چەند رۆژێك پێش رووداوەكە هەم لە الیەن‬ ‫رژیمی بەعسی روخاو‪.‬‬ ‫خەڵك و هەم لە الیەن هاوڕێیانی خۆمانەوە‬ ‫لەماوەی ‪ 25‬ساڵی رابردوو كارەساتی كە لەوناوچەیە بوون‪ ،‬هەواڵ و گوزارش‬ ‫شەهیدبوونی گوردانی شوان لە زۆر رووەوە لە جم وجووڵی رژیم و ئەگەری هێرش بۆ‬ ‫قسەوباسی لێكراوە‌و چەندین نوسراوی لەسەر سەر ناوچەكە دەگەیشتە كومیتەی ناوەندی‬ ‫نوسراوە‪ .‬هێزەكانی كۆماری ئیسالمی لە كە روونوێشتێكیشی دەدرا بە كومیتەی‬ ‫‪24‬ی رەشەممەی ساڵی ‪ 1366‬پەالمارێكیان ناوچەی سنە‪ .‬بەاڵم لێكدانەوەی ئەم‬ ‫لەناوچەی خورماڵ‌و هەڵەبجە بۆ سەرخاكی هەواڵ و گوزارشانە ئەوەی لێدەرنەهات كە‬ ‫عێراق دەست پێكرد‪ .‬لەم هێرشە بەرباڵوەی ئەم هێرشە‪ ،‬ئاوا بەرباڵو بێت و بۆ گرتنی‬ ‫رژیم كە ناوی عەملیاتی وەلفەجری ‪10‬ی لێنرا هەڵەبجە بێت‪ .‬گوردانی شوان و فەرماندەی‬ ‫نزیكەی ‪ 11‬لەشكر‌و ‪ 8‬تیپ لە سێ قەرارگای ئەو گوردانە لەم خەبەرانە ئاگادار كرابوون‬ ‫خاتەم ئەنبیا‪ ،‬سامن ئەئمە‌و قەراگای فەتح و ئامادە باشیان پێدرابوو‪ .‬یەك دوو رۆژ‬ ‫بەشدارییان تێكدا كرد‪ .‬لەكاتی هێرش بۆ سەر پێش هێرشەكە‪ ،‬خەبەرمان پێگەیشت كە‬ ‫شارەزوور‌و هەڵەبجە زۆرێك لەبەرازییەكانی جم وجووڵی هێزەكانی رژیم لە بەرزاییەكانی‬ ‫ناوچەكەیان گرت‌و هێزەكانی پێشمەرگەیان دەور وبەر بە شێوەیەكی بەرچاو زیادی‬ ‫خستە گەمارۆی خۆیانەوە‪ .‬ستار ئەوێهەنگ كردووە و دەستیان كردوە بە خومپارە‬ ‫كە ئەوكات بەرپرسی پەیوەندییەكانی باران و توپبارانی دەوروبەری پردی “زەڵم”‬ ‫كۆمەڵە لەرانیە بووە بەمجۆرە رووداوەكە و خودی پردەكە‪ .‬ئەو پردە تەنیا خەتی‬ ‫دەگێڕێتەوە‪ :‬كاتی هێرشی هێزەكانی رژیمی ئیرتیباتی ئەم بەر و ئەو بەر بوو‪ .‬باقی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬هاوڕێی گیانبەختكردوو كاكە شوێنەكان یان ئاو بوو یان ئەو بەرزاییانە‬ ‫شوكراڵ خێرابادی‪ ،‬ناسراو بە هاوڕێ شۆكێ بو‪ ،‬وا بە دەس رژیمەوە بوون و تێپەڕ بوون‬ ‫كە فەرماندەی گوردانی شوان بوو‪ ،‬بە بێسیم لێیان زور سەخت بوو‪ .‬كاتی گەیشتنی‬ ‫كۆمیتە ناوچەی سنەی ئاگادار كردۆتەوە كە ئەم خەبەرە‪ ،‬هاوڕێ شۆكێ خێرئابادی كە‬ ‫ڕژێم هێرشی هێناوە بۆ سەریان‪ ،‬ئەوانیش لە فەرماندەی گوردانی شوان بوو وە هاتبوو‬ ‫ئۆردوگای چنارە بوون‪ ،‬شۆكی‌و ئەوان واتا بۆ چنارە‪ ،‬بە پەلە خۆی گەیاندەوە بە‬ ‫گوردانی شوان لە شارۆچكەی بیارە بوون‪ .‬واحیدەكەی‪.‬‬ ‫پرسیاری كردووە وتوییەتی ڕژێم هێرشی حەیبەاڵ كیاڵنە لەدرێژەدا دەڵێت‪ :‬سەرلە‬ ‫هێناوە ئێوە نەزەرتان چییە‌و ئێمە چی بەیانی رۆژی ‪٢٤‬ی ئەسفەند هاوڕێ شۆكێ‬ ‫بكەین؟ لە الیەن كۆمیتەی ناوچەی سنەوە بە بێسیم پەیامی دا كە هێزەكانی رژیم‬ ‫وەك مەسئول نیزامی جنوبی كوردستان كاك هاتونەتە خوار بۆ سەر بەرزاییەكانی نزیكی‬ ‫حەبیبواڵ گەوێڵی ناسراو بە حەیبەاڵ كیاڵنە مەقەڕ‪ .‬من كە لە چنارە بووم بە بیستنی‬ ‫بە بێسیم لەسەر (كوڕە كاژاوە)وە بەردەوام ئەم خەبەرە هەرچەند بڕیاردان لە سەر‬ ‫لە گەڵیان لە تەماسا بووە ڕۆژی ئەوەلی هەڵس و كەوتی گوردانی شوان بە من و بە‬ ‫هێرشەكە‪ ،‬دوای ئەو وەختە لە گەڵ خودی كومیتەی ناوچەی سنە نەبوو دەس بەجێ‬ ‫شۆكی لەگەڵ یەكا لە تەماسا بوونە‪ ،‬لەحزە و بە بێ ئەوەی ماتڵی تەكبیر و ڕاوێژ لە‬ ‫بە لەحزە تەوزیحاتی داوە بە كاك حەبیب گەڵ سەرەوە بم پێم وتن كە ماتڵ مەبن و‬ ‫الە ئەویش ڕاهنمایی كردوون چی بكەن‪ ،‬تەنیا بێسیمەكەتان هەڵگرن و بێنە دواوە‬ ‫دواجار نەزەری كاك حەبیب اللە ئەوە بوو و “بیارە” بە جێبێڵن‪ .‬وەزعەكە وابوو كە‬ ‫بۆ دواوە بكشێنەوە بۆ ناو عێراق‪ ،‬مەبەست هاوڕێیان تەنانەت نەیانتوانیبوو كەل و پەلە‬ ‫بۆ ناو ئۆردوگاكان كۆمەڵە لە چنارە‪ ،‬دوایی شەخسییەكانی خۆشیان هەڵگرن‪ .‬بە قسە‬ ‫كە ئەبینن هێرشەكە زۆر بەرباڵوەو لە چوار كردن لەگەل هاورێ شۆكێ بەو تەسمیمە‬ ‫الوە ئابلوقە دراون‪ ،‬شۆكێ باوەڕی وابوو گەیشتین كە هاورێیانی گوردانی شوان‬ ‫بەرەو ناو ئێران بچن ‪ ،‬سەركردایەتیشیان بەرەو مەسیری پردەكە و بەرەو مەنتەقەی‬ ‫ئاگادار كردۆتەوە كە كارێكی وا ڕویداوە‪“ ،‬سەیدسادق” عەقەب نشینی كەن‪ .‬بەاڵم بە‬ ‫سەركردایەتی‌و بەرپرسانی ناوچەی سنە داخەوە خەبەریان دا كە كۆنترۆلی مەسیری‬ ‫نەزەریان ئەوە بووە بەرگری بكەن‌و خۆتان هاتن بەرەو پردەكەی “زەڵم” كەوتۆتە دەس‬ ‫لەم شەڕە بپارێزن تای نیروی كۆمەكییان هێزەكانی كۆماری ئیسالمی و ئیمكانی‬ ‫بۆ دەنێرین‪ ،‬دوایی چەند واحیدی نیروی پەڕینەوە لەوێوه نییە‪ .‬بۆیە لە رووی‬ ‫كۆمەكیان نارد بە قایەق بپەڕنەوە ئەوبەر لە ناچارییەوە روویان كردە ئاوایی “سیروان”‪.‬‬ ‫چۆمی سیروان‪ ،‬دەوڵەتی ئێراق زۆر درەنگ ئەوان دەبوو لە هەر حاڵدا لەو بەشە دوور‬ ‫ئەو قایەق‌و كەرەسانەی نایەیە ئیختیارمان‪ ،‬كەوتایەتنەوە‪ ،‬تا الی ئێوارە بمانتوانیبایە‬ ‫ئەوەلین واحیدێكمان كە گەیشتنە نزیك ‪ 20‬كارێك بكەین‪ .‬لەو مەسیرەدا كە ئەوان‬ ‫مەتری ئەوەی بگەنە ئەوبەرەوە‪ ،‬لەوێ درانە بە ناچار گرتبوویانە بەر‪ ،‬ئاگاداری ئەوە‬ ‫بەر دەستڕێژی هێزەكانی كۆماری ئیسالمی‪ ،‬ببوون كە هێزەكانی حیزبی دیموكراتیش‬ ‫كە بەداخەوە ‪4‬یان لەوێ دەستبەجێ شەهید لەو دەوروبەرە لە شوێنێك لە كانی و ئاو‬

‫و باخێك كۆبوونەتەوە و بە تەمای دەرباز‬ ‫بوونن لە ناوچەكە‪ .‬بەاڵم هاوڕێیانی ئێمە‬ ‫نەیاندەزانی كە ئەوان بە تەمان بە كام الدا‬ ‫بڕۆن‪.‬‬ ‫دەمەو ئێوارە هاوڕێ شۆكێ كە بەردەوام‬ ‫پێكەوه لە تەماسدا بووین‪ ،‬وتی كە بە‬ ‫تەمان بچنە نێو ئاوایی سیروان لەوێ لە‬ ‫نێو خەڵكەكەدا هەم نەختێك بحەسێنەوە و‬ ‫هەم نان و پێخۆرێك لە گەڵ خۆ هەڵگرن‬ ‫و دواتر بەرەو ئەو مەسیرە بێن كە دیاری‬ ‫كراوە‪ .‬خاڵێكی گرینگ بە تایبەت كە هەوا‬ ‫تاریكی دەكرد‪ ،‬شارەزا بوون بە مەنتەقەكە‬ ‫بوو‪ ،‬كە بەداخەوە هاوڕێیانی ئێمە لێی‬ ‫بێبەری بوون‪ .‬نە ئاشناییەكی وەهایان لە‬ ‫گەڵ خەڵكی مەنتەقەكە هەبوو نە ڕێگا و‬ ‫بان بەڵەد بوون‪ .‬ئەمە وایكردبوو كە ماندوو‬ ‫بوونێكی زۆر دەستیان پێبدات و بۆ نموونە‬ ‫رێگەی یەك سەعات بە چەند سەعات ببڕن‪.‬‬ ‫بۆ قەرەبوو كردنەوەی ئەو موشكیلەیە‬ ‫ئێمە كە ئیتر ئەو كات لە گەڵ هاوڕێیانی‬ ‫“ئاسۆس” خۆمان گەیاندبوە الی سەدەكەی‬ ‫“دەربەندیخان” هەوڵمان دا بە گەمی‬ ‫واحدێكی چەند كەسی كە هاوڕێیەكمان بە‬ ‫نێوی “عەدنان” كە خەڵكی ناوچەكە و به‬ ‫باشی شارەزای مەنتەقەكە بوو‪ ،‬بنێرین بۆ‬ ‫الیان و لە پەڕاندنەوەیاندا یارمەتییان بكەین‪.‬‬ ‫هەوڵمان ئەوە بوو كە بە یارمەتی “عەدنان”‬ ‫كە بوارەكانی چەمی زەڵم بە باشی دەناسی‬ ‫هەوڵ بدەین لە چەمەكە بیانكەینە ئەو بەر و‬ ‫ئەگەر ئاوەكەش وەها زۆر بوو كە پەڕینەوە‬ ‫بە ئاسانی مەیسەر نەبوایە‪ ،‬بە تەناف‬ ‫بیانپەڕێنینەوە‪.‬‬ ‫كاك حەیبەاڵ باس دەكات‪ :‬لەو ماوەدا‬ ‫هێزەكانی جمهوری ئیسالمی لەو بەرەوە‬ ‫خۆیان گەیاندبوە الی ئاوەكە و دیارە ئێمە‬ ‫هیچ ئاگادارییەكمان لەمە نەبوو‪ .‬واحدەكەی‬ ‫ئێمە كە گەیشتنە نزیكەی قەراخ ئاوەكە‬ ‫لە بەر تاریكی بۆیان مەیسەر نەبوو كە‬ ‫ئاگاداری حوزووری هێزەكانی رژیم بن و‬ ‫كەوتنە كەمین و تەقەیان لێكرا‪ ‌.‬بە پێی‬ ‫زانیاریەكان كە دواتر دەستمان كەوت‪،‬‬ ‫هەر لە دەسرێژی یەكەمدا چوار كەس لە‬ ‫هاوڕێیانی نێو قایەقەكە و لەوانە هاوڕێ‬ ‫“عەدنان” گیانیان لە دەس دابوو وە‬ ‫پەیوەندی ئێمەش لە گەڵ كاك “حەمەی‬ ‫سەییار” كە بەرپرسی واحیدەكە بوو وە هەر‬ ‫لە گەڵ تەقە لێكردنیان ئێمەی ئاگادار كرد‬ ‫كە تەقەیان لێكراوە‪ ،‬قەتع بوو‪.‬‬ ‫لەم ماوەدا هاوڕێیانی گوردانی شوان لە‬ ‫ئاوایی سیروان بوون و خۆیان ئامادە دەكرد‬ ‫كە بەرەو شوێنە دیاریكراوەكان بێن‪ .‬بەاڵم‬ ‫دواتر بۆمان دەركەوت كە بە داخەوە ناوچەكە‬ ‫بومبارانی شیمیایی كراوە و ژمارەیەكی‬ ‫یەكجار زۆر لە خەڵكی مەنتەقەكە ــ كە‬ ‫دواجار مەعلوم بوو زیاتر لە پێنج هەزار كەس‬ ‫لە خەلكی بێدیفاع گیانیان بەختكردوە‪ .‬هەر‬ ‫ئەو رۆژه هاورێ “كەمال ئیسماعیلی” ناسراو‬ ‫بە رەحمەت باوەرێز كە پزشكیاری واحیدەكە‬ ‫بوو خەبەری پێداین كە لەم بومبارانانەدا‬ ‫چەند كەسێك لە هاوڕێیانمان كەوتونەتە‬ ‫بەر گازی شیمیایی و حاڵیان باش نییە‪.‬‬ ‫ئەودەم ئەوەی لە بیرم بێت ئەو نێوی پێنج‬ ‫شەش كەسی برد‪ .‬بەاڵم هەتا هات‪ ،‬ئەسەری‬ ‫گازەكە لە سەر ژمارەیەكی زۆرتریان خۆی‬ ‫نیشاندەدا‪ .‬ئەم مەسەلەش ئەوەندەی دیكە‬ ‫كاریكردبووە سەر توانای گوردانەكە و جم‬

‫وجوولیانی سەختتر كردبوو‪.‬‬ ‫حەیبەاڵ كێاڵنە دەڵێت‪ :‬دەوروبەری سەعات‬ ‫دووی پاش نیوەرۆ بوو كو هاوڕێ “شۆكێ”‬ ‫وتی “دیدەبانەكانمان دەڵێن‪ ،‬ژمارەیك‬ ‫چەكدار بە پەلە بەرەو ئێمە دێن”‪ .‬چەند‬ ‫دەقیقەیەك دواتر خەبەری‌دا كە دیدەبان‬ ‫و كەمینەكانمان لە گەڵ ئەو هێزە دەرگیر‬ ‫بوون‪ .‬زۆری نەخایاند كە باقی گوردانیش‬ ‫كەوتبوونە شەڕەكە و ماوەیەك هەر لە‬ ‫سەر خەت بوون و هاوڕێ “شۆكێ” خەریك‬ ‫فەرماندەهی شەڕەكە بوو‪ .‬پاش دەور و بەری‬ ‫چارەكێك تا بیست دەقیقە دواتر‪ ،‬تەماسمان‬ ‫بە گشتی لە گەڵ هاوڕێیان قەتع بوو‪.‬‬ ‫بە داخەوە لە ئەنجامدا لە ‪ ٧٢‬كەسی‬ ‫گوردانی شوان ‪ ٥٨‬كەسیان هەر لەو‬ ‫شوێنە گیانیانبەخت دەكەن‪ ١٢ ،‬كەسیان‬ ‫بە برینداری و لە حاڵێكدا كە بە گازی‬ ‫شیمیایی مەسمووم ببوون بە دیل دەگیرێن‬ ‫كە دواتر بە شێوەیەكی زۆر دڕندانە لە الیەن‬ ‫جەالدەكانی كۆماری ئیسالمیەوە ئێعدام‬ ‫‌كران‪ ،‬و دوو كەسیشیان كە توانیبوویان‬ ‫خۆیان رزگار بكەن‪ ،‬پاش ماوەیەكی زۆر‪،‬‬ ‫گەڕانەوە المان‪.‬‬ ‫لە ساڵیادی كارەساتی «گوردانی شوان»دا‪،‬‬ ‫وێڕای رێز گرتن لە یادی خەباتكارانەی‬ ‫هاوڕێیانی گیان بەخت كردووی گوردان‬ ‫شوان‪ ،‬بەڵێنی درێژەی ڕێگای پڕ لە‬ ‫شانازیان تازە دەكەینەوە‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫سەروتار‬ ‫‪...‬پاشماوە‬ ‫ئێمە لە وەها هەلومەرجێکدا‬ ‫پیدەنێنە ساڵی نوێ‪ ،‬لە جێی خۆی‬ ‫دەبێ ئەگەر ئەم دۆخە بە وردی‌و‬ ‫بە بەرپرسایەتی لێکبدرێتەوە‌و‬ ‫پێشوەچوونەکانی تا ئێستا چاومان‬ ‫لە حاند کەموکورتییەکان کز نەکات‌و‬ ‫بە سانایان نەبینین‪ .‬کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستان ئەوڕۆ‬ ‫لە هەموو کاتێک زیاتر دروستبوونی‬ ‫کومیتە یان ناوەندێکی دیالۆگ‌و‬ ‫هاوئاهەنگی لە نێوان هەموو پارچەکانی‬ ‫کوردستان بە پێویست دەزانێ تا لەم‬ ‫رێگایەوە مەترسییەکانی ناهاوئاهەنگی‬ ‫لە ئاڵوگۆرە هەستیارەکاندا‪ ،‬کەم‬ ‫بکرێتەوە‪ .‬لە الیەکی دیکەوە‬ ‫کوردستانی ڕۆژهەاڵت ئەگەر دەکرێ‬ ‫هەلی مێژوویی بکەوێتە بەردەست‪،‬‬ ‫لە هەمان کاتدا مەترسی نالێکی‌و‬ ‫نایەکگرتوویی هەڕەشەی جیددی‬ ‫لێدەکات‪ .‬بۆیە لە سەری ساڵی‬ ‫نوێدا پێمانوایە خۆزگەی هاوکاریی‌و‬ ‫پێکهێنانی چەترێکی هاوکاریی‪،‬‬ ‫گەورەترین پێویستی‌و ئاواتە کە‬ ‫دەبێ هێزە سیاسییەکان بۆی وەگەڕ‬ ‫کەون‪ .‬کۆمەڵەی زەحمەتکێشان بە‬ ‫ئەرکی خۆی دەزانێ لە ساڵی نوێدا‬ ‫حەولەکانی خۆی لەگەڵ هەموو‬ ‫هیزەکانی کوردستان لەو بوارەدا چڕتر‬ ‫بکاتەوە‪ .‬لە ئێرانی ئەوڕۆدا یەکدەنگی‌و‬ ‫هاوهەڵوێستی لە بزوتنەوەی کوردیدا‪،‬‬ ‫گەورەترین پاڵنەرە بۆ بەهێزکردنی‬ ‫رەوتی دێمۆکراسیخوازیی‌و بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانین لە مەیدانی سیاسی ئێراندا‬ ‫کاریگەریمان هەبێ‪ .‬لەگەڵ ئەوانەشدا‬ ‫رەوتی کۆمەڵە بە خولیا‌و ئاواتی‬ ‫یەکگرتوویی ریزەکانیەوە هەنگاو‬ ‫دەنێتە ساڵی نوێ‪ .‬پێویستە بۆ‬ ‫هەموومان تا دەورێکی نوێ لە‬ ‫پێوەندی ناوخۆمان دەست پێبکەین‪.‬‬ ‫بێگومان ئێمە لە الیەن خۆمانەوە‬ ‫کاری بۆ دەکەین‌و هیوای ئەوەشمان‬ ‫هەیە هەموو رەوتی کۆمەڵە بۆ ئەو‬ ‫مەبەستە وەگەڕکەوێ‪ ،‬ئەنجامی ئەو‬ ‫ئەرکانە گەورەترین دیاریی نەورۆزی‬ ‫دەبێ بۆ خەڵکی کوردستان‌و رەوتی‬ ‫پێشکەوتنخواز‪ .‬ساڵی نوێ‌و نەورۆز لە‬ ‫هەموومان پیرۆز‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬

‫هه‌واڵ‌و راپۆرت‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫راگەیاندنی‬ ‫کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشان‬ ‫بە بۆنەی ڕۆژی‬ ‫گیانبەختکردوانی‬ ‫کۆمەڵە‬ ‫‪ ٢٧‬رەشەمەی هەتاویی هەموو‬ ‫ساڵێک‪ ،‬ڕێکخستنەکانی کۆمەڵە ڕێز‬ ‫دەگرن لەو ڕۆژە کە پۆلێکی گەورە‬ ‫لە کادر و پێشمەرگەکانی کۆمەڵە‪،‬‬ ‫گوردانی بەناوبانگی شوان‪ ،‬لە شەڕێکی‬ ‫نابەرانبەر و بە هۆی گیرۆدە بوون بە‬ ‫گازی شیمیایی‪ ،‬لە قەراغی چەمی‬ ‫سیروان لە ساڵی ‪ ١٣٦6‬هەتاویی‪،‬‬ ‫شەهید کران‪ .‬دواتر ئەو ڕۆژە بە هۆی‬ ‫زۆری گیانبەختکردوانی بە یەکجار و‪،‬‬ ‫بە هۆی دەورێک کە گوردانی شوان لە‬ ‫بزوتنەوەی بەرابەریخوازانە و بزاوتی‬ ‫رزگاریخوازی کوردستان هەیبوو‪ ،‬وەک‬ ‫ڕۆژی شەهیدانی کۆمەڵە ناودێر کرا‪.‬‬ ‫ڕۆژی شەهیدانی کۆمەڵە بۆ ئێمە‬ ‫ڕۆژی ماتەمین و ڕەشپۆشی نییە‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوانە‪ ،‬رۆژی پەیمان تازەکردنەوەیە‬ ‫لەگەڵ هەموو گیانبەختکردوانی‬ ‫کۆمەڵە‪ ،‬ڕۆژی ڕیزگرتنە لە خەبات‬ ‫و فیداکاری ژنان و پیاوانێک کە لە‬ ‫دەورەیەکی مێژووییدا بە حەول و‬ ‫تێکۆشانی خۆیان ناوەرۆکێکی نوێ و‬ ‫دادپەروەرانەیان هێنایە ناو بزوتنەوەی‬ ‫کوردستان‪ ،‬ڕۆژی وەبیرهێنانەوەی ئەو‬ ‫ڕەوشت و رەفتارە شۆڕشگێرانەن کە‬ ‫مانایەکی پڕاوپڕ ئینسانی و پڕ لە‬ ‫خۆشەویستییان هێنایە ناو پێوەندیی‬ ‫خەڵک و پێشمەرگە‪ ،‬لەو ڕۆژەدا رێز‬ ‫دەگرین لە کەسانێک کە زۆریك لە‬ ‫مناالنی ئەو کوردستانە بە خۆشەویستی‬ ‫ئەوانەوە ناونراون و پیرە پیاو و‬ ‫داپیرەکانی ئەو کوردستانە داستانی‬ ‫لەخۆبردوویی و رەوشت بەرزییان بۆ‬ ‫نەوەی نوی دەگێرنەوە و تا ئێستا‬ ‫نەک نەیانهێشتووە ناویان بسڕێتەوە‪،‬‬ ‫بەڵکوو کردویانن بە ئولگوو و قارەمان‬ ‫بۆ رۆڵەکانیان‪.‬‬ ‫هەزاران الوی وەزاڵەهاتوو لە‬ ‫دەسەالتی داگیرکەرانی کوردستان‬ ‫و یاغی لە زوڵم و چەوسانەوە و‬ ‫یەکسانیخواز هەر ئێستا درێژەپێدەری‬ ‫ریبازی گیانبەختکردوانی کۆمەڵەن و‬ ‫بە هەزارانیش خوازیارن تا بینە ناو‬ ‫ئەو کاروانەی وا ئەو ئەستیرە گەشانە‬ ‫ئاسمانی کوردستانیان پێ پڕ نوور کرد‪.‬‬ ‫دەیان ساڵ سەرکوت و دیکتاتۆری و‬ ‫دڕندەیی کۆماری ئیسالمی نەیتوانیوە‬ ‫گڕی خەباتی کۆمەڵە دامرکێنێ‪.‬‬ ‫خۆی ئەو راستییە باشترین بەڵگەیە‬ ‫بۆ رەوایی خەباتی یەکسانیخوازانە لە‬ ‫بزوتنەوەی کوردستاندا‪.‬‬ ‫هەموو ریزەکانی کۆمەڵە‪ ،‬لە ڕۆژی‬ ‫گیانبەختکردواندا جارێکی دیکە پەیمان‬ ‫نوێ دەکەینەوە تا وەدیهێنانی ئاواتی‬ ‫ئەوان و تا رزگاریی گەلی کورد‬ ‫و چەوساوەکانی کوردستان‪ ،‬هیچ‬ ‫کەندوکۆسپ و سەختییەکی رێگا‪،‬‬ ‫هەنگاومان پێ شل ناکات‪ .‬روو لە‬ ‫بنەماڵەی سەربەرزی گیانبەختکردووان‬ ‫دەکەین و دەڵێین رۆڵەکانی ئێوە و‬ ‫هاوڕێیانی ئێمە رێبازیان زیندووە و‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫بە هەموو توانی خۆی بۆ یەکگرتوویی‬ ‫و یەکخستنەوەی ریزەکانی کاروانی‬ ‫کۆمەڵە و بۆ پارێزگاری لە ئامانجی‬ ‫بەرزی ئەوان و بۆ وەالنانی گرفتەکانی‬ ‫سەر رێگا‪ ،‬تێدەکۆشێ‪.‬‬ ‫نەمری بۆ گیانبەختکردووانی کۆمەڵە و‬ ‫رێبازیان‬ ‫سەکەوتوو بێ بزاوتی رزگاریخواز و‬ ‫یەکسانیخوازی کوردستان‬ ‫ساڵو لە بنەماڵەی سەربەرزی شەهیدان‬ ‫کۆمەڵەی‬ ‫ناوەندیی‬ ‫کۆمیتەی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫‪ ٢٣‬رەشەمەی ‪ ١٣٩١‬یان ‪ ١٣‬مارسی‬ ‫‪٢٠١٣‬‬

‫بەرز راگرتنی ‪8‬ی مارس‬ ‫رۆژی جیهانیی ژن لە ناوەندی سەركردایەتی كۆمەڵە‬

‫شاعیری ناوداری کورد‪ ،‬مامۆستا شێرکۆ بێکه‌س‬ ‫رۆژی هەینی ‪8‬ی مارسی ‪2013‬ی وێڕای پیرۆزبایی رۆژی ژن و بەخێرهاتنی‬ ‫زایینی لە ناوەندی سەركردایەتی میوانەكان‪ ،‬چاوخشاندنێكی كورتی‬ ‫كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان بە هەبوو بە سەر بارودۆخی ژنانی جیهان‬ ‫بەشداری ژمارەیەك میوان و ئەندامانی بە گشتی و كوردستان بە تایبەتی لە ‪8‬ی‬ ‫رێكخراوەكانی ژنان و ئەندامانی كۆمیتەی مارسی پارەوە تاكوو ئەمساڵ‪ .‬هەروەها‬ ‫ناوەندیی كۆمەڵە و كادر و پێشمەرگەكان‪ ،‬لە قسەكانیدا ئاماژەی بە ئاخێزی یەك‬ ‫رێورەسمێكی شكۆدار بە بۆنەی ‪8‬ی ملیاردی لە جیهان كرد كە ئەمساڵ بە‬ ‫مارس رۆژی جیهانیی ژنەوە بەرێوە چوو‪ .‬بۆنەی رۆژی جیهانی خۆشەویستی‪،‬‬ ‫سەرەتای مەراسمەكە بە سرودی یەكسانی چاالكانی ژن لەم دەرفەتە كەڵكیان‬ ‫لە الیەن گروپی سرودەوە دەستی پێكرد وەرگرت و بۆ راكێشانی سەرنجی‬ ‫و دواتر خۆلەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن جیهانی بۆ الی توندوتیژی دژی ژنان‪،‬‬ ‫لە یادی هەموو ژنانی گیانبەختكردوو لە زۆربەی واڵتان هاتنە سەر شەقامەكان‬ ‫و سەرجەم گیانبەختكردووانی رێگای بە سەماكردن نارەزاییان لە ئاست ئەم‬ ‫ئازادی و یەكسانی راگیرا‪ .‬لەم مەراسمە كردەوەیە دەربڕی كە ئەمەش شێوازێكی‬ ‫هاوڕێ فەریبا محەمەدی ئەندامی نوێ لە خەباتی مەدەنی ژنان بوو‪.‬‬ ‫كۆمیتەی ناوەندیی كۆمەڵە بە بۆنەی لە بەشێكی دیكەدا هاورێ فەریبا باسی‬ ‫‪8‬ی مارس چەند وتەیەكی پێشكەش بە ژنانی ئێرانی كرد كە بە هۆی بوونی رژیمی‬ ‫بەشداربووان كرد‪ .‬هاوڕێ فەریبا سەرەتا كۆماری ئیسالمی هیچ گۆرانكارییەك لە‬

‫هاوڕێ فه‌ریبا محه‌مه‌دی‪ ،‬ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی کۆمه‌ڵه‌‬ ‫وەزعی ژیانیان نەكراوە و وەك هەمیشە‬ ‫بێ بەشترین توێژی كۆمەڵگان‪ .‬ئاماژە بە‬ ‫دیاردەی خۆسووتاندن لە كوردستان كرا‬ ‫بە تایبەت كە پێش ‪8‬ی مارس لە شاری‬ ‫مەریوان كچێكی ‪ 13‬ساڵ تەمەن بە ناوی‬ ‫پەریا ئاگری لە جەستەی خۆی بەردا و‬ ‫گیانی لە دەستدا كە ئەمەش مەترسییەكی‬ ‫جیدیە كە دیاردەی خۆسووتاندن تا ئەم‬ ‫رادەیە پەرەی سەندووە‪.‬‬ ‫لە كۆتایی قسەكانیدا داوای لە هەموو‬ ‫چاالكانی ژن و رێكخراوەكانی ژنان كرد تا‬ ‫بە یەكگرتوویی و یەكریزی هەوڵ بدەن بۆ‬ ‫سەرخستنی پرسی ژن و بیكەنە پرسێكی‬ ‫سەرەكی لە ئاجێندای كاری حزب و‬ ‫الیەنە سیاسیەكانی كوردستان‪.‬‬ ‫دوابە دوای قسەكانی هاورێ فەریبا‪،‬‬ ‫شێركۆ بێكەس شاعێری گەورەی كورد‬ ‫چەند پارچە شێعری تازەی بە بۆنەی‬

‫رۆژی جیهانی ژنەوە پێشكەش بە‬ ‫بەشداربووان كرد‪ .‬لەم رێورەسمە هەر یەك‬ ‫لە رێكخراوی ئاسۆی ژنی كورد‪ ،‬ناوەندی‬ ‫الوانی پێشرەوی كۆمەڵە‪ ،‬خوێندكارانی‬ ‫پێشرەو و رەوتی سۆسیالیستی كۆمەڵە‬ ‫پەیامی خۆیانیان بە بۆنەی رۆژی جیهانی‬ ‫ژنەوە پێشكەش كرد‪.‬‬ ‫لە الیەن رێكخراوی نینا‪ ،‬كۆمیتەی‬ ‫ئافرەتانی سازمانی خەباتی كوردستانی‬ ‫ئێران‪ ،‬پەیوەندیەكانی سلێمانی حزبی‬ ‫دیمۆكراتی كوردستان‪ ،‬پارتی ئازادی‬ ‫كوردستان‪ ،‬قوتابیان و خوێندكارانی‬ ‫پارتی ئازادی كوردستان و رادیۆی‬ ‫ئاشتی پەیامی پیرۆزبایی ئاراستەی‬ ‫بەرێوەبەرانی ئەم رێورەسمە كرا‪.‬‬ ‫شایانی باسە كە ئەم رێورەســمە بە‬ ‫خوێندنەوەی شێعر و گۆرانی وتن كۆتایی‬ ‫پێهات‪.‬‬

‫سی‌وچوارەمین ساڵیادی رێزگرتن ل ‌ه ئاشکرابوونی خەباتی کۆمه‌ڵ ‌ه لە ئاڵمان‬ ‫رۆژی ‪ ٢٠١٣/٣/٩‬رێوره‌سمێکی شکۆدار‬ ‫بۆ رێزگرتن له‌ ‪ 26‬ی رێبه‌ندان ساڵڕۆژی‬ ‫ده‌ست پێکردنی هه‌ڵسووڕانی ئاشکرای‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ به‌ بشداریی ئه‌حزاب و الیەنی‬ ‫سیاسی کوردستانی و بەشێک لە‬ ‫ئۆپۆزیسۆنی ئێرانی و بنه‌ماله‌ی‬ ‫سه‌ربه‌رزی گیانبختکردوانی كؤمه‌ڵه‌ و‬ ‫خەباتی رزگاریخوازی کوردستان لە‬ ‫شاری هانۆفرـی ئاڵمان به‌رێوه‌چوو‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای رێو ڕه‌سمه‌که‌ به‌ ده‌قێقه‌یک‬ ‫بێ ده‌نگی بۆ ڕێزگرتن له‌ یادی به‌رزی‬ ‫هاورێی گیانبه‌ختکردو کاک حه‌مه‌حسه‌ین‌‬ ‫ـی که‌ریمی و سه‌رجه‌م گیانبه‌ختکردوانی‬ ‫ریزه‌کانی کۆمه‌ڵه‌ و رێبازی ئازادی و‬ ‫سۆسیالیزم و بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازانه‌ی‬ ‫خه‌ڵکی کوردستان ده‌ستی پێکرد ‪.‬‬ ‫پاشان هاورێ هێرش عەلیزادە بەرپرسی‬ ‫کۆمیسیونی رێکخستنەکانی کۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستان لە دەرەوەی‬ ‫وەاڵت و ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی‬ ‫کۆمەڵە پەیامی کۆمیتەی ناوەندی‬ ‫کۆمەڵەی سەبارەت بە ‪٢٦‬ی رێبەندان‬ ‫و هەلومەرجی ئێسستای جیهانی و‬ ‫ناوچەکە و هەڵۆێستی و ئەرکەکانی ئێمە‬ ‫پێشکه‌ش بە ئامادەبووان کرد‪.‬‬ ‫هاورێ هێرش له‌ بەشێک لە قسه‌وباسه‌که‌یدا‬ ‫گۆتی « ئێمە بۆ پێكهێنانی‌ هاوپەیمانی‬ ‫لە پێناو بزووتنەوەی حەقخوازانەی‬ ‫خەڵکی کوردستان له‌ گەڵ حیزبه‌‬ ‫سیاسیه‌كانی‌ کوردستانی رۆژهەاڵت‬ ‫هه‌وڵ‌ ده‌ده‌ین و بڕووامان وایه‌ كه‌ ئه‌مه‌‬ ‫گرینگترین ئه‌ركی‌ حیزبه‌ سیاسیه‌كانی‌‬ ‫كوردستانه‌‪ .‬رێکخستنی ناوماڵی کورد‬ ‫بۆ ئێمە هەنگاوی یەکەمە‪ ،‬چوون تەنها‬ ‫لە سەنگەری یەکگرتوویی خەڵکی‬ ‫کوردستانەوەیە کە دەتوانرێت ئاستی‬ ‫هێزوتوانای بزۆتنەوەی گەلی کوردستان‬ ‫لە دانوستان‌دا لە گەڵ ئۆپۆزیسیونی‬ ‫ئێڕانیی‌ دیاری بکات‪ .‬ئێمه‌ له‌ دژی‌‬ ‫پاوانخوازیی‌ و پێكهێنانی‌ به‌ستێنی‌‬ ‫دووبه‌ره‌كایه‌تی‌ له‌ ناو حیزبه‌ سیاسیه‌كانی‌‬

‫كوردین‪ ،‬و شێوازی‌ پاوانخوازانه‌ به‌ زیان ‌‬ ‫ی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ ده‌زانین‪ .‬هه‌روه‌ها پێویسته‌‬ ‫حیزبه‌ سیاسییه‌كانی‌ كوردستانی‬ ‫رۆهەاڵت‪ ،‬سیاسه‌تێكی‌ یه‌كگرتوو و‬ ‫هەمەالیەنە له‌گه‌ڵ‌ ئۆپۆزسیۆنی‌ ئێرانی‬ ‫په‌یڕه‌و بكه‌ن‪ .‬ئه‌و الیه‌نانه‌ی‌ كه‌‬ ‫هه‌وڵی‌ خۆیان خستووه‌ته‌ گەڕ تا‌ به‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تیی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستان‪ ،‬له‌‬ ‫سه‌ره‌وه‌ سات‌وسه‌ودا بكه‌ن‪ ،‬جگه‌ له‌‬ ‫شكست و زیان بۆ خۆیان ئاکامێکی‬ ‫دیکەی نابێت‪.‬‬ ‫ئێمه‌ پشتیوانی‌ له‌ بزووتنه‌وه‌ی‌‬ ‫كوردستانیان له‌ رۆژئاوا و باکووری‬ ‫کوردستان ده‌كه‌ین‪ .‬خوازیاری‌ ئه‌وه‌ین‬ ‫پرۆسه‌ی‌ چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌ی‌ كورد‬ ‫له‌ گەڵ دەوڵەتی توركیا‪ ،‬به‌ شێوازی‌‬ ‫ئاشتیخوازانه‌‪ ،‬به‌ره‌و سه‌ركه‌وتن بڕووات‬ ‫و پشتگیری‌ له‌ هه‌وڵه‌كانی‌ تا ئێستا‬ ‫له‌م پێناوه‌دا ده‌كه‌ین و داواكارین‬ ‫هه‌موو راستییه‌كان به‌ خه‌ڵك بوترێت و‬ ‫ئه‌مه‌ ته‌نیا رێگای‌ پاراستنی‌ پاڵپشتیی‌‬ ‫خوازیاری‬ ‫هەروەها‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌‪.‬‬ ‫چارەسەری کێشەکانی هەرێم لە باشوری‬ ‫کوردستان لە گەڵ حکۆمەتی بەغداین کە‬ ‫بە شێوەیەکی شەفاف و لە هەمانکاتدا‬ ‫کۆنکرێت و دیاریکراو لە بەرژەوەندی‬ ‫بااڵی خەڵکی کوردستانی باشور‬ ‫جێ‌بەجێ بکرێت‪».‬‬ ‫رێو رەسمەکە بە خوێندنەوەی چەند‬ ‫شیعر و تێکست و گۆرانی و هەروەها‬ ‫باڵو کردنەوەی چەند دێکۆمێنت لە‬ ‫سەر مێژووی کۆمەڵە و کۆنگرەی‬ ‫سێزدە درێژەی کێشا‪ .‬و دواتر ریزی‬ ‫پەیامی پیرۆزبایی حیزب و الیەنەکان‬ ‫خوێندرایەوە ‪ ،‬لە کۆتایی بەشی یەکەمی‬ ‫مەراسیمەکە بۆ رێز گرتن لە ‪ ٨‬ی مارس‬ ‫رۆژی جیهانی ژن‪ ،‬راگەیاندنی کۆمیتەی‬ ‫ناوەندی کۆمەڵە بەم بۆنەوە پێشکەشی‬ ‫بەشدار بووان کرا‪.‬‬ ‫لە درێژەی رێوەرەسمەکەدا به‌شی‬ ‫به‌رنامه‌ی هونه‌ریی که‌ به‌ هاوکاریی‬

‫چه‌ند هونه‌رمه‌ندی ده‌ست ره‌نگین و بەسپاسەوە‪ .‬کۆمیتەی بەرێوەبردنی‬ ‫رێبەندانی‬ ‫‪٢٦‬ی‬ ‫ده‌نگخۆشی گه‌له‌که‌مان هونەرمەند رێۆەرەسمەکانی‬ ‫فەرشید نورانی و نەوزاد سۆفی دەستی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫ ‬ ‫پێکرد کە له‌ که‌ش و هه‌وایه‌کی پڕ له‌ ــ ئاڵمان‬ ‫‪٢٠١٣/٣/١٣‬‬ ‫شادیی و خۆشیی دا بەرێوە چوو‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬

‫ژنان‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫لەهەر كاتژمێرێكدا گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیری‬ ‫‪ 16‬ژن‌و مێرد لەئێران هه‌ڵده‌وشێته‌وه‌‬ ‫كوێستان جەعفەری‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستی هاوسەرگیری‌و‬ ‫ئاماری تەاڵق لەئێران روو لەزیادبوونەو بە‬ ‫پێی ئامارە رەسمییەكان‪ ،‬رۆژانە ‪ 381‬ژن‬ ‫و مێرد لە ئێران ژیانی هاوبەشی خۆیان‬ ‫هەڵدەوەشێنەوە‪ ،‬بە شێوەی نێونجی لە‬ ‫هەر ‪ 1‬كاتژمێرێكدا ‪ 16‬ژن و مێرد لێك‬ ‫جیادەبنەوە‪.‬‬ ‫لە دە ساڵی رابردوودا ئاماری تەاڵق لە‬ ‫ئێران چونەسەرەوەیەكی زۆری بە خۆیەوە‬ ‫بینیوە‪ ،‬لە ساڵی ‪ 1383‬نزیك بە ‪ 74‬هەزار‬ ‫حاڵەتی تەاڵق تۆمار كراوە‪ ،‬حەوت ساڵ‬ ‫دواتر بەرپرسانی سازمانی سەبت ئەحواڵ‬ ‫رێژەی تەاڵقیان لە ساڵی ‪ 1390‬نزیك بە‬ ‫‪ 143‬هەزار حاڵەت ناولێبرد‪ .‬چاوخشاندنێك‬ ‫بە سەر ئەو دۆسیانەی كە لە دادگاكانی‬ ‫ئێران هەیە‪ ،‬نیشان دەدات كە زۆربەی ئەو‬ ‫جیابوونەوانە لە یەك دوو ساڵی سەرەتای جیابوونەوە‪ ،‬بەاڵم یەكێك لەو هۆكارانەی‬ ‫ژیانی هاوبەشدا روو دەدات و زۆربەی كە لەم سااڵنەی دواییدا بووەتە هۆی تەاڵق‪،‬‬ ‫داواكاری جیابوونەوە لە الیەن ژنانەوەیە‪ .‬گرفتی ئابوریی‌و هەژاریی بنەماڵەكانە‪ .‬بە‬ ‫خەسارناسێكی كۆمەاڵیەتی لەمبارەوە پێی وتەی ئەو توێژەرە كۆمەاڵیەتییە‪ ،‬لە‬ ‫دەڵێت‪ :‬لە سەدا ‪85‬ی ئەو ژن و مێردانە سەدا ‪60‬ی جیابوونەوەكان بەهۆی گرفتی‬ ‫لێكجیا دەبنەوە لە پێنج ساڵی یەكەم ژیانی ئابوری‌و هەژاری بنەماڵەكانەوەیە‪.‬‬ ‫لەئێرانی ژێر دەسەاڵتی كۆماری‬ ‫هاوبەشیاندایە و لە سەدا ‪35‬یشان خاوەنی‬ ‫یەك یا دوو منداڵن ‪ .‬بە پێی رێژەی ئامارەكان ئیسالمی‪ ،‬بەهۆی یاسا‌و نەریتە دواكەوتووە‬ ‫نێوەنجی تەمەنی تەاڵق لە ئێران بۆ پیاوان كۆمەاڵیەتییەكان‪ ،‬ژمارەیەكی زۆر لەژنان‬ ‫‪36‬ی ساڵە و بۆ ژنان ‪ 32‬ساڵە‪ .‬كێشەی هەن كە سەرەڕای ناڕەزاییان لەژیانی‬ ‫ئابووری ‪ ،‬بێكاری ‪ ،‬ئێعتیاد ‌و چەندین هاوبەش بە چەندین هۆكار وەكوو كێشەی‬ ‫گرفتی كۆمەاڵیەتی دیكە دەبنە هۆكاری ئابووری یا بوونی منداڵ‪ ،‬درێژە بە ژیانی‬

‫هاوبەشی خۆیان دەدەن ‪ ،‬كە ئەم دیاردەیە‬ ‫بە تەاڵقی سۆزداری یا تەاڵقی خامۆش‬ ‫ناولێدەبرێت‪ .‬بە وتەی كارناسان ئەمە‬ ‫مەترسیەكی گەورەیە بۆ سەر كۆمەڵگا كە‬ ‫ئاسەواری زیانبەخشی لێدەكەوێتەوە‪ .‬لە‬ ‫تەاڵقی خامۆش ئەگەرچی ژن و مێرد لە‬ ‫ژێر یەك سەقفدا ژیان دەكەن ‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫باری سۆزدارییەوە پێكەوەی زۆر ساردن‬ ‫و ئێعتمادیان بە یەكتر نییە و بە هۆی‬ ‫كێشەی كۆمەاڵیەتی و ترس لە تەنیا بوون‪،‬‬ ‫ژنان دەبنە قوربانی ئەم جۆرە تەاڵقانە‪.‬‬ ‫هەرچەن ئامارێكی دیاری كراو بۆ تەاڵقی‬

‫خامۆش یان شاراوە لە ئێران نیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كارناسان دەڵێن رێژەی ئەم جۆرە تەاڵقە‬ ‫دووبەرابەری رێژی تەاڵقی رەسمیە لە‬ ‫ئێراندا‪.‬‬ ‫بەبڕوای توێژەرانی كۆمەاڵیەیت یەكێكی‬ ‫دیكە لەهۆكارەكانی زۆربوونی تەاڵق‬ ‫لەئێران نەبوونی پەیوەندییەكی پتەوو‬ ‫شیاوی سێكسی لەنێوان هاوسەرەكانە‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارەكانی سەبت ئەحواڵ ژمارەی‬ ‫هاوسەرگیرییەكان لەساڵی رابردوو تەنها‬ ‫لەسەدا ‪ 3‬زیادی كردوە لەكاتێدا ئاماری‬ ‫تەاڵق لەچاو ساڵێك پێش لەوە لەسەدا‬ ‫‪ 10‬زیادیكردوە‪ ،‬واتە نرخی زۆربوونی‬ ‫تەاڵق زیاتر لە سێ بەرابەر بووە‪ .‬زۆرێك‬ ‫لەتوێژینەوە مەیدانییەكان لەسەراسەری‬ ‫ئێران نیشاندەدات مەسەلەی سێكسی‬ ‫گرنگترین هۆكاری جیابوونەوەی هاوسەران‬ ‫لەماوەی پێنج ساڵی سەرەتای ژیانیانە‪.‬‬ ‫بەپێی توێژینەوەكان لەمسااڵنەی دواییدا‬ ‫بەهۆی پێشكەوتنی تێكنۆلۆژیا‌و ئامێرەكانی‬ ‫راگەیاندن وەك ماهوارە‌و ئینترنێت‌و‬ ‫مۆبایل‪ ،‬وروژاندنی سێكسی لە كۆمەڵگای‬ ‫ئێران لەچاو ‪ 30‬ساڵی رابردوو سەد بەرابەر‬ ‫بووە‪ ،‬لەبەرامبەردا تەمەنی هاوسەرگیریی‬ ‫زیاتر لە ‪ 10‬ساڵ دواكەتووە‪ .‬ئاستی‬ ‫باڵغبوون ‪ 5‬ساڵ كەمی كردوە‌و بەستێنی‬ ‫فەرهەنگی بۆ هاوسەرگیریی ئاسان‌و لەكاتی‬ ‫خۆیدا‪ ،‬الوازبووە‪ .‬لێرەشدا لەگەڵ گرفتێكی‬ ‫دیكە بەناوی دواكەوتنی هاوسەرگیریی‬ ‫بەرەو روودەبین‪ .‬كاتێك تەمەن باڵغبوون‬ ‫لەنێوان ‪11‬ساڵ‌و نیو تا ‪ 12‬ساڵە‌و‪ ،‬تەمەن‬

‫هاوسەرگیری لەشارە گەورەكانی وەك‬ ‫تاران بۆ كوڕان ‪ 29‬تا ‪ 30‬ساڵ‌و بۆ كچان‬ ‫‪25‬تا ‪ 24‬ساڵە‪ ،‬نیشانی دەدات مەودایەكی‬ ‫نزیك بە ‪ 16‬تا ‪ 15‬ساڵ نێوان باڵغبوون‌و‬ ‫هاوسەرگیریی هەیە‪ .‬خەرج‌و هەزینەی‬ ‫زۆر‌و سەرسامكەر‪ ،‬ناكارایی دەوڵەت‬ ‫لەدابینكردنی كار‌و شوێنی نیشتەجێبوون‪،‬‬ ‫دەبنە هۆكارێك بۆ ئەوەی هاوسەرگیریی‬ ‫لەكاتی خۆیدا ئەنجام نەدرێت‪ .‬بەگشتی‬ ‫لەماوەی ‪ 30‬تا ‪ 40‬ساڵی رابردوو نێونجی‬ ‫تەمەنی باڵغبوونی جنسی لەنێوان ‪ 5‬تا ‪15‬‬ ‫ساڵ بووە‌و نێونجی تەمەنی هاوسەرگیری‬ ‫‪ 15‬ساڵبووە‪ ،‬واتە ئەم دوو بابەتە‬ ‫هاوسەنگییەكیان بووە‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا‬ ‫باڵغبوونی جنسی لەگەڵ هاوسەرگیریی‬ ‫لەئێراندا ‪ 16‬ساڵ جیاوازییانە هەیە‪ .‬بەم‬ ‫پێی ئەم مەودا بووەتە هۆی ئەوەی كە‬ ‫كەسانێك بۆ دابینكردنی نیازەكانی خۆیان‬ ‫بەدوای ئولگوی جیاوازدا بڕۆن‌و هەوڵ بۆ‬ ‫هاوسەرگیرییەكی ئاسایی نەدەن‪.‬‬ ‫تەاڵق‌و تێكچوونی شیرازەی خێزانەكان‬ ‫لەئێستا مەسەلەیەكی جدییە كە لەالیەن‬ ‫بەرپرسانی رژیمی ئێرانەوە پشتگوێخراو‌و‬ ‫سەرەڕای دووپاتكردنەوەی ئەم بابەتە‌و‬ ‫باڵوكردنەوەی ئامار‌و توێژینەوەكان‬ ‫سەبارەت بە تەاڵق‪ ،‬بەاڵم تا ئێستاش ئەم‬ ‫بابەتە لەالیەن بەرپرسانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫كەمترین گرنگی پێدراوە‪ ،‬سەرەڕای بوونی‬ ‫زەنگی هۆشدارێك كە چەندین ساڵە‬ ‫لێدراوە‪ ،‬بەاڵم دەسەاڵتدارانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی خۆیان لێ كەڕ كردووە‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌چوونی ئاکسیۆنی هاوبه‌شی شه‌ش رێکخراوی ژنانی رۆژهه‌اڵت‬ ‫رۆژی چوارشه‌مم ‌ه ‪ 6‬ی مارسی ‪2013‬‬ ‫ی زایینی ژنانی ‪ 6‬رێکخراوی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان له‌ ژێر درووشمی « هاوده‌نگی‬ ‫و هاوهه‌ڵوێستی ژنان ره‌مزی سه‌رکه‌وتنمان ‌ه‬ ‫«ئاکسیۆنێکیان ل ‌ه پاڕکی شانه‌ده‌ری‬ ‫هه‌ولیر پێته‌ختی هه‌رێمی کوردستان ل ‌ه‬ ‫پیشوازی ‪ 8‬ی مارس‪ ،‬رۆژی نێونه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ژناندا به‌ڕێو‌ه برد‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای ئه‌م ئاکسیۆنه‌ ده‌قیقه‌یه‌ک بێ‬ ‫ده‌نگی بۆ رێزگرتن له‌گیانی پاکی ئه‌و ژنان ‌ه‬ ‫راگه‌یه‌ندرا ک ‌ه ل ‌ه پێناو ده‌سته‌به‌رکردنی‬ ‫مافه‌کانیان گیانی خۆیان به‌خت کردوه‌‪.‬‬ ‫پاشان سروودی یه‌کسانی له‌الیه‌ن‬ ‫به‌شدارانی ئاکسیۆنه‌که‌ خوێندرایه‌وه‌و ب ‌ه‬ ‫دوای ئه‌ودا ل ‌ه الیه‌ن یه‌کیک له‌ به‌شدارانه‌و‌ه‬ ‫کورته‌باسێک ل ‌ه مێژووی ‪ 8‬ی مارس کرا‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌رده‌وامیی ئه‌و ئاکسیۆنه‌دا خاتوو‬ ‫شیرین ئامیدی‪ ،‬ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تیی‬ ‫پارتی دێموکراتی کوردستان وته‌یه‌کی‬ ‫پێشکێش کرد و پاشان په‌یامی هاوبه‌شی‬ ‫شه‌ش رێکخراوی ژنانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان که‌ ب ‌ه چه‌ند زمانی کوردی‪،‬‬ ‫فارسی و ئینگلیسی ئاماده‌ کرابوو‪،‬‬ ‫پێشکه‌ش کران که‌ به‌شی فارسیه‌که‌ی‬ ‫ئه‌و په‌یامه‌ ل ‌ه الیه‌ن خاتوو سنور حه‌نیفی‬ ‫پور‪ ،‬ئه‌ندامی ریکخراوی ئاسۆی ژنی کورد‬ ‫خوێنرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌شێکی دیکه‌ی ب ‌هر‌نامه‌کانی‬ ‫ئاکسیۆنه‌که‌دا چه‌ند پارچ ‌ه شێعر ب ‌ه‬ ‫زمانه‌کانی کوردی و فارسی پیشکه‌ش کران‬ ‫که‌ له‌ بڕگه‌یه‌کی ئه‌م به‌شه‌شدا چه‌ند پارچ ‌ه‬ ‫شیعر الیه‌ن خاتوو کوێستان جه‌عفه‌ری و‬ ‫بێهروزی مه‌له‌کشا خوێندرانه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫هونه‌رمه‌ند خاتوو سۆما عه‌زیزی به‌و‬ ‫بۆنه‌ی ‌ه گۆرانیه‌کی پێشکه‌ش کرد‪.‬‬ ‫پێویسته‌ بگوترێ ک ‌ه کۆمه‌ڵێکی به‌رچاو‬ ‫له‌ ئه‌ندامانی رێکخراوه‌کانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان و نوێنه‌ری هێزه‌ سیاسیه‌کانی‬ ‫که‌سایه‌تی‬ ‫کوردستان‌و‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‬ ‫وچاالکانی ژنانی باشوری کوردستان و‬ ‫رۆژئاوای کوردستان له‌م ئاکسیۆنه‌دا‬ ‫به‌شدار بوون و هاده‌نگیی خۆیان له‌گه‌ڵ‬ ‫ژنانی رۆژهه‌اڵت بۆ ده‌سته‌به‌ر کردنی‬ ‫مافه‌کانی ژنان له‌ کوردستان ڕاگه‌یاند‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ ئه‌و ریکخراوانه‌ی که‌ ئه‌م‬

‫ئاکسیۆنه‌یان به‌ڕێوه‌برد‪ ،‬بریتی بوون له‌‪:‬‬ ‫یه‌کیه‌تی ژنانی دێموکراتی کوردستان‪،‬‬ ‫یه‌کیه‌تی ژنانی دێموکراتی کوردستانی‬ ‫ئێران‪ ،‬کۆمه‌ڵه‌ی ژنانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬ئاسۆی ژنی کورد‪ ،‬ژنانی‬ ‫یه‌کیه‌تیی دێموکراتیکی کوردستان و‬ ‫کۆمیته‌ی ژنانی خه‌باتی کوردستان‬

‫په‌یامی شه‌ش ڕێکخراوی ژنانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستان به‌بۆنه‌ی‬ ‫هه‌شتی مارس رۆژی جیهانی‬ ‫ژنان‬ ‫هاونیشتمانانی بەرێز‬ ‫خەڵكی تێكۆشەری كوردستان‬ ‫ژنانی ئازادیخواز و دەروەستی نەتەوەی‬ ‫كورد‬ ‫خەبات بۆ ئازادی و وەدیهاتنی دادپەروەری‬ ‫و رێز گرتن لە بەها مرۆڤانییەكان‪،‬‬ ‫مێژوویەكی دوور و درێژ‪ ،‬پر كەند و‬ ‫كۆسپ و پڕ لە گیانفیدایی و قوربانیدانی‬ ‫هەیە‪ ،‬لەو نێوەندەدا خەباتی ژنان بۆ‬ ‫وەدستهێنانی سەرەتاییترین مافەكان‬ ‫و پێكهێنانی كۆمەڵگایەكی یەكسان بۆ‬ ‫ژن و پیاو‪ ،‬گەلێك الپەرەی زێرینی لە‬ ‫مێژووی مرۆڤایەتیدا تۆمار كردووە‪.‬‬ ‫یەكێك لەو رۆژە مێژووییانەی كە ژنان بە‬ ‫گشتی و پیاوانی پێشكەوتوو و هەڵگری‬ ‫بیری نوێخوازی‪ ،‬لەچوارچێوەی خەباتی‬ ‫ژنان لە پێناوی سەربەستی و یەكسانیدا‬ ‫بەرزی دەنرخێنن‪ ،‬رۆژی ‪ 8‬مارس‪ ،‬رۆژی‬ ‫جیهانی ژنانە‪.‬‬ ‫ئاوردانەوەیەكی كورتیش لەم یادە‬ ‫پیرۆزەدا دەرخەری ئەو راستییە‬ ‫حاشاهەڵنەگرەیە كە تەنانەت دیاری‬ ‫كردنی ‪8‬ی مارس بۆ رۆژی جیهانی ژن‬ ‫بە چەندین قۆناغ و لە چ هەلومەرجێكی‬ ‫دژواردا بریاری لەسەر دراوە‪.‬‬ ‫لە وەها رۆژێكدا‪ ،‬لە ساڵی ‪1875‬ی‬ ‫زایینی‪ ،‬ژنانی كرێكاری كارخانەی‬ ‫رستن و چنینی شاری نیویۆركی واڵتە‬ ‫یەكگرتووەكانی ئامریكا بە نارەزایەتی‬

‫دەربڕین بەرانبەر بە كەمیی موچە‬ ‫رێپێوانێكی هێمنانە بەرێوەدەبەن و‬ ‫بەداخەوە پۆلیس بەروروویان دەبێتەوە‬ ‫و كۆمەلێكیان لێ‌ بریندار دەكات‪ .‬لەو‬ ‫ساڵە بەدواوە ئەم حەرەكەتە بەردەوام‬ ‫پەرە دەستێنێت تاكوو ساڵی ‪1977‬‬ ‫یونسكۆ‪ ،‬رۆژی ‪8‬ی مارس‪ ،‬وەك رۆژی‬ ‫نێونەتەوەیی ژنان رادەگەینێت و لەو‬ ‫ساڵەوە هەتا ئێستا بەم بۆنەیەوە رێز لە‬ ‫ژنان و خەبات و تێكۆشانیان دەگیردرێت‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا ئەم ساڵ یادی ‪8‬ی مارس‬ ‫دەكەینەوە كە ژنانی ئێران بەگشتی و‬ ‫ژنانی كورد بە تایبەتی لە سەرەتاییترین‬ ‫مافەكانی خۆیان بێبەشن و لەوەش زیاتر‬ ‫ژنانی نەتەوە بندەستەكانی ئێران وەك‬ ‫شارومەندی پلە ‪2‬لێیان دەرواندرێ‌‪ .‬لە‬ ‫یاسای بنەرەتی حكوومەتی دواكەوتووی‬ ‫ئێراندا‪ ،‬دەیان قەید و بەند بۆ ژنان دانراوە‬ ‫كە لە سەرەتاییترین مافە ئینسانیەكان‬ ‫بێبەشیان دەكات‪.‬‬ ‫لەو یادە پیرۆزەدا ویرای بەرز نرخاندنی‬ ‫خەبات و تێكۆشانی ژنانی ئێران‬ ‫بەگشتی و كوردستان بە تایبەتی‬ ‫رادەگەینین كە ئێمە ژنانی كورد‬ ‫یەكگرتووانە و كۆڵنەدەرانە لە رێگای‬ ‫وەدەستهێنانی سەرجەم مافە نەتەوەیی و‬ ‫ئینسانیەكانمان هەنگاوەكانمان بە برشتتر‬ ‫لە رابردوو هەڵدەگرین و ئاواتەخوازین‬ ‫بە هاوكاری سەرجەم ژنان و پیاوان و‬ ‫رێكخراوە مودێرن و پێشكەوتوخوازەكان‬ ‫كۆمەڵگایەكی یەكسان و پڕ لە جوانی‬ ‫بنیات بنێین‪ .‬ئەم راستییەش لەبیر‬ ‫ناكەینەوە كە كورتترین رێگای گەیشتن‬ ‫بە ئامانجەكانمان‪ ،‬رێگای یەكگرتوویی و‬ ‫هاودەنگیمانە‪.‬‬ ‫جارێكی دیكە پیرۆز بێت ‪8‬ی مارس‬ ‫رۆژی جیهانی ژنان‬ ‫یەكیەتی ژنانی دێموكراتی كوردستان‬ ‫كۆمەڵەی ژنانی رۆژهەاڵت‬ ‫یەكیەتی ژنانی دێموكراتی كوردستانی‬ ‫ئێران‬ ‫رێكخراوی ئاسۆی ژنی كورد‬ ‫كۆمیتەی ئافرەتانی سازمانی خەبات‬ ‫ژنانی یەكیەتی دێموكراتیكی كوردستان‬

‫‪5‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬

‫‌ت‬ ‫تایبەت‬ ‫تایبه‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫راگەیاندنی كۆمەڵە بەبۆنەی هەشتی مارس‬

‫بزوتنەوەی جیهانیی راگرتنی توندوتیژی دژی ژنان پەرە پێبدەین‬ ‫شکۆدار بێت ‪8‬ی مارس‬

‫رۆژی جیهانی ژن‬ ‫کۆمهڵهی زهحمهتکێشانی کوردستان‬

‫پیرۆز بێت هەشتی مارس رۆژی جیهانی‬ ‫ژن‪ .‬ئەمساڵ لەكاتێكدا بەرەوپیری رۆژی‬ ‫جیهانی ژن دەڕۆین كە لەسەرتاسەری‬ ‫جیهان توندوتیژی دژی ژنان لەبەشێوە‬ ‫بەرباڵوو لەشێوازی جۆراجۆر بەردەوامە‪.‬‬ ‫باری قورسی قەیرانە ئابورییەكان‬ ‫لەئەمریكا‌و ناوچەی یۆرۆ‪ ،‬كەوتووەتە‬ ‫سەرشانی ژنانی كرێكار‌و زەحمەتكێش‬ ‫كە زۆربەیان لەكۆچبەران پێكدێن‪.‬‬ ‫لەئەفریقا‪ ،‬شەڕە‬ ‫وشكەساڵی‬ ‫ماڵوێرانكەرەكان‪ ،‬یەكەم جار ژنان‬ ‫دەكاتە ئامانج‪ .‬لەسوریە بۆ تێكشاندنی‬ ‫بەرخۆدانی جەماوەریی‪ ،‬لەزیندانەكاندا‬ ‫بێبەزەییانە دەستدرێژی دەكرێتە سەر‬ ‫ژنان‪ .‬لەهندوستان لەشوێنە گشتییەكان‪،‬‬ ‫بەكۆمەڵ دەستدرێژی دەكرێتە سەر‬ ‫ژنان‪ ،‬لە ئەفریقای باشور بەناوبانگترین‬ ‫وەرزشكار لە نیوەشەودا هاوڕێ كچەكەی‬ ‫دەكوژێت‪ ،‬كە ئەمە لەئەفریقایەكی‬ ‫باشوردا كە لە ئاپارتاید «رزگاری»‬ ‫بووە چاوەڕواننەكرابوو‪ .‬لەئەفغانستان‬ ‫ژنان لە دادگا سەحراییەكانی تاڵیبان‬ ‫دادگایی‌و تیرباران دەكرێن‪ .‬لەبەشێكی‬ ‫گەورە لەجیهان‪ ،‬بەردوامی توندوتیژی‬ ‫خێزانی‪ ،‬هاوسەرئازاریی‪ ،‬كەمئەندامكردنی‬ ‫جنسی‪ ،‬بازرگانی بەژنان‪ ،‬كچ كوشتن‪،‬‬ ‫كوشتن بەناوی شەرەف‪ ،‬دەستدرێژی بۆ‬ ‫سەر زیندانیان ژن لە ئەشكەنجەگاكان‪،‬‬ ‫توندوتیژی دەرونی‌و زارەكی‪ ،‬دەستدرێژی‬ ‫بەكۆمەڵە بۆ سەر ژنان‪ ،‬نائەمن بوونی‬ ‫شوێنەگشتیەكان بۆ ژنان‪ ،‬سەرتاسەری‬

‫گۆی زەوی بۆ ژنان ترسناك كردوە‪.‬‬ ‫بەاڵم لەبەرامبەردا خەباتێكی بەرباڵوی‬ ‫جیهانی دژی نابەرابەری‌و چەوساندنەوەی‬ ‫ژنان لەئارادایە‌و دەكرێت دان بەودا‬ ‫بنێین كە بەشداری ژنان‌و بزوتنەوە روو‬ ‫لەگەشەكەیان‪ ،‬بڕبڕەی پشت‌و بناغەی‬ ‫سەرەكی هەموو بزوتنەوە عەداڵەتخوازی‌و‬ ‫ئازادیخوازییەكانی جیهانە‪ .‬لەئێرانی ژێر‬ ‫دەسەاڵتی رژیمی ئیسالمی‪ ،‬دژە ژنبوون‌و‬ ‫چەوساندنەوە‌و سوكایەتی بەژنان‪ ،‬سیما‌و‬ ‫شوناس‌و كارنامەی رژیم نیشاندەدات‌و‬ ‫هەر ئەمەش پێناسەی سەرەكی كۆماری‬ ‫ئیسالمییە بەڕووی دەرەوەدا‪ .‬لەم رژیمەدا‬ ‫بە میلیۆنان ژن بەزنجیری یاساكانی‬ ‫سەردەمی كۆیالیەتی شەتەكدراون‪ .‬لەژێر‬ ‫دەسەاڵتی كۆماری ئیسالمی دەستدرێژی‬ ‫بۆ سەر ژنانی زیندانی‪ ،‬توندوتیژی دژی‬ ‫ژنان‪ ،‬هاوسەرئازاریی‪ ،‬بازرگانیكردن‬ ‫بەژنان‪ ،‬دابەزینی بەردەوامی تەمەنی‬ ‫ژنانی‬ ‫پەرەسەندنی‬ ‫لەشفرۆشی‪،‬‬ ‫دەرونی‪،‬‬ ‫توندوتیژی‬ ‫سەرشەقام‪،‬‬ ‫جەستەیی‌و زارەكی‌و شێوە شاراوە‌و‬ ‫ئاشكراكانی توندوتیژی‌و دەستدرێژی‬ ‫بۆ سەر ژنان‪ ،‬تا ئێستاش بەردوامە‪.‬‬ ‫كۆماری ئیسالمی زۆرترین ژمارەی‬ ‫زیندانیانی سیاسی ژن‌و رەوانەكردنی‬ ‫زۆرترین ژمارەی رۆژنامەنوسانی ژنی بۆ‬ ‫زیندانەكان لە كارنامەی رەشی خۆیدا‬ ‫تۆمار كردوە‪ .‬لەژێر دەسەاڵتی رژیمی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬سوننەت‌و باوەڕە دواكەوتوو و‬ ‫كۆن‌و رزیوەكان بەردەوامییان هەیە‌و ئەم‬

‫رژیمە بەستێنێكی لەبارە بۆ پاراستن‌و‬ ‫مانەوەی ئەو سوننەتانە‪.‬‬ ‫كاریگەرییەكانی ئابلۆقە ئابورییەكان‪،‬‬ ‫روولەزیادبوون‌و‬ ‫گرانی‬ ‫هەاڵوسان‌و‬ ‫بێكاریی بەرباڵو‪ ،‬یەكەمجار ژنانی‬ ‫كرێكار‌و زەحمەتكێش دەكاتە ئامانج‪.‬‬ ‫هەژاریی روولەزیادبوون‪ ،‬خۆسوتاندنی‬ ‫ژنان‌و كوشتنی جگەرگۆشەكان لەالیەن‬ ‫دایكانەوە زیادكردوە‌و دیاردە كۆمەاڵیەتیە‬ ‫وێرانكەرەكانی وەك لەشفرۆشی‪ ،‬ئێعتیاد‌و‬ ‫زۆربوونی ژنانی زیندانی‌و ئاوارەی‬ ‫سەرشەقامەكانی پەرەپێداوە‪ .‬ئێرانی‬ ‫ئیسالمی بۆ ژنان‪ ،‬زیندانێكی گەورەیە كە‬ ‫مێڵەكانی بە كۆنترین‌و رزیوترین یاساكانی‬ ‫كۆیلەتی قایمكراوە‪.‬‬ ‫بەاڵم لەقواڵیی ئەو زیندانەی كە كۆماری‬ ‫ئیسالمی بە یاساكان‌و دەسەاڵتی خۆی‬ ‫بەسەر ژنان‌و كۆمەڵگای سەپاندوە‪،‬‬ ‫خەباتی ژنان‌و پیاوانی یەكسانیخواز‬ ‫بە راوەستاویی درێژەی هەیە‪ .‬شەڕێكی‬ ‫نابەرابەر‌و سەخت كە بە دامەزارندنی‬ ‫یەكەم بەردی بناغەی دەسەاڵتی‬ ‫ئەم رژیمە دەستیپێكرد تا ئێستاش‬ ‫بەردوامە‪ .‬بزوتنەوەی كۆمەاڵیەتی ژنان‬ ‫بە راوەستاوەیی‌و خاراوتر لەهەر كاتێك‪،‬‬ ‫بەهەڵسوڕاوان‌و رابەرانی جەسوری ناسراو‪،‬‬ ‫ناوو ناوبانگی جیهانی بۆ خۆی دەستبەر‬ ‫كردوە‪ .‬لەپەالماری بەردەوام‌و رۆژانەی‬ ‫دەزگاكانی سەركوت‪ ،‬ژنان‌و بەتایبەت‬ ‫ژنانی هەڵسوڕاو‪ ،‬سیاسی‪ ،‬رۆژنامەنوس‌و‬ ‫پارێزەران‪ ،‬لەیەكەمین ئامانجەكانی‬ ‫سەركوتن‪ .‬لەماوەی یەك ساڵی رابردوو‬ ‫خۆڕاگری‌و خەباتی ژنان لەزیندانەكان‪،‬‬ ‫زانكۆكان‌و لە مانگرتنە كرێكارییەكان‌و‬ ‫میدیاكان‪ ،‬هەم رێز‌و سەرنجی هەمووانی‬ ‫بۆ الی خۆی راكێشاوە‪ ،‬هەم بارودۆخی‬ ‫دشواری كار‌و ژیان‌و خەباتی ژنانی‬ ‫بەرجەستەتر نیشان داوە‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی كۆمەاڵیەتی ژنان لەئێران‪،‬‬ ‫تاسەر ئێسقان یەكسانیخواز‪ ،‬ئازادیخواز‌و‬ ‫پێشكەوتووە كە لەگەڵ خۆیدا ئەم‬ ‫تایبەتمەندی‌و باوەڕەی لە بزوتنەوە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانی دیكەی ئێران بەهێز‬ ‫كردوە‪ .‬لەپێشەوەی بزوتنەوەی ژنان‪،‬‬ ‫ژنانی سوسیالیست‌و هەڵسوڕاوانی سیاسی‬ ‫چەپ بوونیان هەیە‪ .‬مانەوەی بزوتنەوەی‬

‫كۆمەاڵیەتی ژنان لە ئێران بەجۆرێكە كە‬ ‫هەوڵە بەرباڵوەكان بە ئیمكاناتی دارایی‌و‬ ‫میدیایی بەرچاو بۆ ئاشتكردنەوەی‬ ‫«فیمینیزمی ئیسالمی» لەگەڵ بزوتنەوەی‬ ‫یەكسانیخوازی ژنانی ناكام هێشتوەتەوە‪.‬‬ ‫پارێزەرانی رژیمێك كە بە دژەژنبوون‌و‬ ‫سەركوتی یەكەمین هەشتی مارس‌و‬ ‫ئەسید رژاندن‪ ،‬دەسەاڵتی گرتەدەست‌و‪،‬‬ ‫بەرگریكارانی «فیمینیزمی ئیسالمی»‪،‬‬ ‫دەبێت سەرمایەگوزارییان لەسەر نەبوونی‬ ‫بیرەوەریی مێژوویی خەڵكدا كردبێت كە‬ ‫بیانەوێت خۆیان بخزێننە ناو بزوتنەوەی‬ ‫یەكسانیخوازی ژنانی ئێران‪.‬‬ ‫لەكوردستان هەروەك باقی شوێنەكانی‬ ‫ژێر دەسەاڵتی رژیم‪ ،‬چەوساندنەوەی‬ ‫ژنان‌و بەردەوامیی باوەڕ‌و سوننەتە‬ ‫دواكەوتوانە‌و كۆنپەرستانەكان‪ ،‬ژنان‬ ‫بەرەو بارودۆخێكی دشوارتر دەبات‪.‬‬ ‫هەژاریی‪ ،‬بێكاریی‪ ،‬مافخوراوی‌و سەركوتی‬ ‫دەیان ساڵەی كۆماری ئیسالمی‪ ،‬هەمووی‬ ‫لە بەردەوامی ستەم لەسەر ژنان رۆڵ‌و‬ ‫كاریگەرییان هەیە‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی كۆمەاڵیەتی ژنانی كوردستان‬ ‫سەرەڕای پەالمارە بەردەوامەكانی رژیمی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬سەرەڕای میلیتاریزەكردنی‬ ‫فەزای كوردستان‌و سپاردنی ژنان‬ ‫لەیەكەمین‬ ‫مەرگ‬ ‫بەجوخەكانی‬ ‫هێرشەكانی رژیم‪ ،‬لەدڵی بزوتنەوەی‬ ‫ئازادیخوازی نەتەوەیی رێگەی خۆی‬ ‫كردوەتەوە‌و ئێستاش زیاتر لەهەر كاتێك‬ ‫وەك یەكێك لە بزوتنەوە كۆمەاڵیەتییە‬ ‫لەكوردستان‬ ‫یەكسانیخوازەكان‬ ‫دەناسرێت‌و ژنانی هەڵسوڕا‌و سیماكانی‬ ‫بەرجەستەكردوە‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی‬ ‫ئەم‬ ‫بزوتنەوەی كۆمەاڵیەتی ژنان روویەكی‬ ‫ئەمڕۆیی تر‌و مۆدێرنتر‌و مرۆیی تر‬ ‫بە خەباتی نەتەوەیی‌و ئازادیخوازی‬ ‫كوردستان دەبەخشێت‌و كاریگەریی لەسەر‬ ‫فەزا گەشتییەكەی دادەنێت‪ ،‬هەروەها‬ ‫لەناو حیزبە سیاسییەكان پێگەی ژنان‬ ‫هێزی پێشڕە‌و بەرەوپێشبردنە‪.‬‬ ‫لەژێر دەسەاڵتی رژیم لەكوردستان‬ ‫كە قانونی پادگانە سەربازییەكان‬ ‫تێیدا حوكمفەرمایە‪ ،‬ژنان لە بوارە‬ ‫رۆژنامەنوسی‪،‬‬ ‫جۆراوجۆرەكان‪،‬‬ ‫ئەنجومەنە ئەدەبی‌و فەرهەنگییەكان‪،‬‬

‫ئێن جی ئۆ كان‪ ،‬سینەما‪ ،‬ئەدەبیات‪،‬‬ ‫مۆسیقا‌و نوسین بەشدارییەكی بەرچاویان‬ ‫هەیە‪ .‬لە بزوتنەوە كۆمەاڵیەتییەكانی‬ ‫كرێكاری‪ ،‬خوێندكاریی‌و مانگرتنەكان‌و‬ ‫هەر جوڵەیەكی كۆمەاڵیەتی لەكوردستان‬ ‫بەشدارییەكی‬ ‫ئاستەكان‬ ‫لەهەموو‬ ‫بەڕێوەچوونی‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫چاالكانەیان‬ ‫سیمیناری سااڵنەی ژنانی كوردستان‬ ‫بەبەشداری هەڵسوڕاوانی ژن‌و بە بۆچونی‬ ‫سیاسی جیاواز‪ ،‬پێویستیی هاوكاری‌و‬ ‫یەكگرتوویی ژنانی كوردی بە قۆناغی‬ ‫پراكتیك گەیاندوە‪.‬‬ ‫لەسەر لوتكەی خەباتی سەخت‌و دشواری‬ ‫كوردستان لە ماوەی دەسەاڵتی رژیمی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬لەزیندانەكان‪ ،‬لە گۆڕەپانەكانی‬ ‫ئێعدام‪ ،‬لەكاری نهێنی‪ ،‬لەریزەكانی‬ ‫پێشمەرگەی كۆمەڵە‪ ،‬ژنانی چەپ‌و‬ ‫سوسیالیست‌و ژنانی كۆمەڵە‪ ،‬قارەمانانە‬ ‫راوەستان‪ .‬ئەم مێژووە گرانبەهایە‪،‬‬ ‫بەكارنامەی كۆمەڵە‪ ،‬بە سیمای بزوتنەوەی‬ ‫چەپ‌و سوسیالیستی‌و بە بزوتنەوەی‬ ‫ئازادیخوازی نەتەوەیی كورستان‪ ،‬ئێعتبار‌و‬ ‫بەها‌و پایەداری بەخشیوە‪.‬‬ ‫هەشتی مارس رۆژی جیهانی ژن رێز‬ ‫لێدەگرین‪ .‬ئەم رۆژە لەهەموو ژنانی‬ ‫كرێكار‌و زەحمەتكێش‪ ،‬لەژنانی ئازادە‌و‬ ‫یەكسانیخواز‪ ،‬لەژنانی زیندانی‪ ،‬ژنانی‬ ‫جیهان‌و ئێران‌و كورستان پیرۆزبایی‬ ‫دەكەین‪ .‬جارێكی دیكە جەخت‬ ‫دەكەینەوە كە كۆمەڵە هەروەك مێژووە‬ ‫پڕ شانازییەكەی لەماوەی دەیان ساڵی‬ ‫رابردوو داكۆكیكاری لێبڕوای رزگاری‬ ‫ژنان‌و خەباتكاری ریزەكانی یەكەمی ئەوان‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫لەبەرز راگرتنی هەشتی مارس‪ ،‬رۆژی‬ ‫جیهانی ژن‪ ،‬رێز لەناو یاد‌و بیرەوەری‬ ‫سەرجەم ژنانی گیانبەختكردووی رێگەی‬ ‫ئازادی‌و بەرابەری‌و سوسیالیزم لێدەگرین‪.‬‬ ‫ساڵویان بۆ دەنێرین‌و جەخت لەسەر‬ ‫بەڵێن‌و پەیمانەكانمان بۆ سەرخستنی‬ ‫ئامانجەكانیان دەكەینەوە‪.‬‬ ‫كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان‬ ‫‪17‬ی رەشەممەی ‪ 1391‬رێكەوت لەگەڵ‬ ‫‪7‬ی مارسی ‪2012‬‬

‫قەیرانە بێ بڕانەوەکانی کۆماری ئیسالمی‬ ‫بیژه‌ن قوبادی‬ ‫لەوەی کە داهات‪ ،‬سەرچاوەی داهات‌و بواری‬ ‫ئابووری لە ژیانی مرۆڤ هەر لە سەرەتای‬ ‫دامەرزانی یەکەم کۆمەڵگا سەرەتاییە‬ ‫مرۆییەکانەوەو شێوازی بەڕێوەبردنی ئەو‬ ‫بوارە سەرکیترین‌و کۆڵەکەی ژیان بووە‪،‬‬ ‫نکۆڵیی لێ ناکرێت‪ .‬بە چاوخشاندنێک‬ ‫بە سەر هەموو رووداوەکانی مێژووی‬ ‫جیهان هەرلە سەرەتاوە تا ئەمڕۆو بێشک‬ ‫داهاتووش‪ ،‬سەرچاوەی هەموو شەڕ‪،‬‬ ‫کێشەو نەهامەتیەکانی مرۆڤ لە سەر‬ ‫کێشە ئابووریەکان بووە‪.‬‬ ‫لە سەرەتای دەسپێکی هەرشۆڕشێکشدا‬ ‫ئەوە بزوێنەرە ئابووریەوکانی کە هۆکاری‬ ‫سەرکیی بەشداریی بەرینی جەماوەری‬ ‫هەموو کۆمەڵگاکانن‪ .‬لە راپەڕێنی سێ‬ ‫دەیەو نیوی پێش ئێستاش لە ئێران‪ ،‬ئەو‬ ‫بەڵێنە فریوکارانە ئابووریەکان بوون کە‬ ‫خەڵکی کەم داهات‌و چەوساوەیان کێشایە‬ ‫نێو شەقام‪ .‬هەروەک ئەزانین بەشداریی‬ ‫توێژی سەرەوەی کۆمەڵگای ئەوکاتی‬ ‫ئێران‪ ،‬بە پێچەوانەی رەوتی رووداوەکان‬ ‫هەموو هەوڵ‌و تەقاالی لە پێناو پاراستنی‬ ‫قازانج‌و بەرژەوەندیەکانی خۆیدا بوو‪،‬‬ ‫الیەنی نێوەنجی بەشداریەکی کەم رەنگ‌و‬ ‫دەگمەنی بوو‪ .‬بەاڵم هێزی سەرشەقام‌و‬ ‫چارەنووس ساز‪ ،‬جەماوەری خەڵکی‬ ‫ئاسایی بوون کە هەر پاش روودانی ئاڵ‌و‬ ‫گۆڕ وجێ بە جێ بوونی مۆرەکان‪ ،‬ئاڵ‌و‬

‫گۆڕ لە ژیانیاندا پێک هات بەاڵم نە لە‬ ‫باری ئەرێنی‌و پۆزەتیڤ بەڵکۆ بە الی‬ ‫پێچەوانەیدا شکایەو بێ بڕانەوە بەردەوامە‪.‬‬ ‫بو روونتر وونەوەی ئەو بابەتە‪ ،‬نە چوون‌و‬ ‫پرسیار کردن لە خەڵکی ئاسایی یان‬ ‫ئەوانەی کە دەسەاڵتی زاڵی ئەمڕۆی ئێران‬ ‫بە ناو نەیار‌و دوژمن ناویان لێوە دەبات یان‬ ‫هەر سەرچاوەیەکی دەرەکی‪ ،‬بەڵکۆ ئاماژە‬ ‫بە زانیاری‌و دانپێدانانەکانی دام‌و دەسگا‪،‬‬ ‫کاربەدەستان‌و ئورگانە پێوەندیدارەکانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‌و سەرچاوە فەرمیەکانی‬ ‫ئەو رژیمە‪ ،‬سەلمێنەری راستیەکانی دۆخی‬ ‫ئەمڕۆی ژیانی خەڵک‌و ئابووریی ئێران بە‬ ‫گشتین‪.‬‬ ‫لەم پێوەندیەدا «ناوەندی لێکۆڵینەوەکانی‬ ‫مەجلێسی شەورای ئیسالمی» رادەگەێنێت‬ ‫کە لە پلە بەندیی هەل‌و مەرجی ئابووریی‬ ‫واڵتانی جیهان بە پێی پێوەرە ناسراو‌و‬ ‫باوەڕ پێکراوەکان‪ ،‬لە ئاستی جیهاندا‬ ‫ئێران پلەی شەشەم‌و لە نێو واڵتانی‬ ‫واڵتانی‬ ‫ناوچەکەشدا پلەی یەکەمی‬ ‫تووشی هەاڵوسانی ئابووریی بەدەست‬ ‫هێناوە‪.‬‬ ‫ئەمە لە حاڵێکدایە کە لە واڵتانی گەشە‬ ‫سەندوو‌و یان روولە گەشەو دابین کردنی‬ ‫پێداویستیەکانی ژیانی ئاسایی خەڵک‪،‬‬ ‫سەرچاوەکانی داهات چەند سەرچاوەیەکی‬ ‫دیارو بەرچاون‌و لەوانە‪ ،‬ئەمڕۆ لە زۆربەی‬ ‫واڵتانی ئورۆپاییدا‪ ،‬سەرچاوەی داهات لە‬ ‫سێ سەرچاوە تێناپەڕن کە بریتین لە‪:‬‬ ‫‪ .1‬فرۆشی کەل‌و پەل‌و کااڵ‬

‫بەرهەمهێنراوەکان‪.‬‬ ‫‪ .2‬وەرگرتنی ماڵیات لە سەر داهاتی‬ ‫شارومەندان‪ ،‬شەریکەو کارگەکان‌و‬ ‫مووچەی فەرمانبەران‬ ‫‪ .3‬داهاتی تووریسم‌و سەیرو سەیاحەت‬ ‫بەاڵم لە ئێران جیا لەو بابەتە ئاماژە‬ ‫پێکراوانە‪ ،‬کۆمەڵێکی بەرین سەرچاوەی‬ ‫داهاتی بێ حیساب‌و کتاب هەیە کە تەنیا‬ ‫هێنانی ناویان بابەتێکی دوور‌و درێژە‪.‬‬ ‫واڵتێکی دەوڵەمەند وەکو واڵتی ئێران بە‬ ‫هەموو جوغرافیا‌و پێکهاتەکەیەوە‪ ،‬خاوەنی‬ ‫سەروەت‌و سامانێکی لە رادە بەدەرە‌و لە‬ ‫زور بواری سروشتی‪ ،‬کانگاو بەرهەمە‬ ‫کانزایی‌و کشت‌و کاڵیەکانیەوە لە ئاستێکدا‬ ‫هەیە کە دانێشتووانی بە ئاسوودەیی‌و‬ ‫خۆشگوزەرانی بژین‪ .‬بەاڵم بە هۆی‬ ‫سیاسەتی هەڵە‪ ،‬چەواشەکاری‌و ناالیەقیی‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬یاسا داسەپێندراوەکەی‌و‬ ‫بەرپرسانیەوە ئەمڕو لە رێزبەندیی‬ ‫ئابووریدا لە پلەی ئاخردایە‪.‬‬ ‫سیاسەتی ناوخۆیی‌و دەرەوە‪ ،‬قەیرانی‬ ‫ناوکی‪ ،‬پشتیوانیی راستەوخۆ‌و نە‬ ‫شاراوە لە تاقم‌و الیەنە تێرۆریستەکان‪،‬‬ ‫داخرانی ناوەندەکانی بەهەمهێنانەو کاگە‬ ‫پیشەسازیەکان‌و لە ئاکامدا بێکاریی‬ ‫بەرێنی کرێکاران‌و هێزی کار‪ ،‬قەپات‬ ‫بوونی بەرهەمی ناوخۆیی‌و گرێدرانی‬ ‫ئێران لە هەموو بوارێک بۆ دابینکردنی‬ ‫پێداویستیەکانی رۆژانەی مەمرەو مەژیی‬ ‫خەڵک بە واڵتانی ترو ئاوەاڵ کردنی دەستی‬ ‫دەست‌و پێوەند‌و ئۆرگانە سەرکوتکەرە‬

‫ئەمنیەتی‌و نیزامیەکان بە قاچاخی کەل‌و‬ ‫پەل بازرگانی کردن‪ .‬سیاسەتی گوشارو‬ ‫زەبروزەنگ‪ ،‬گرتن‪ ،‬زیندانی کردن‪،‬‬ ‫کوشتن‌و تێرۆری بیرجیاوازان‌و ناڕازیان‪،‬‬ ‫یان هەر چپەو سرتەیەکی مافخوازانە‪.‬‬ ‫تەنگ کردنەوەی عاڵقەی دەسەاڵت‌و لەم‬ ‫دوایانەشدا دەرکەوتن‌و ئاشکرا بوونی دزی‌و‬ ‫گەندەڵیی بەرپرسانی سەرەوی حکومەت‬ ‫ئەویش لە زمانی خۆیانەوە‪ ،‬بەشێکی‬ ‫بچووک لە دۆخی کۆمەڵگای ئێرانن‪.‬‬ ‫لە بەرانبەریشدا هەژاری‌و برسیەتی‪ ،‬گرانیی‬ ‫لە رادەبەدەر‪ ،‬نە بوونیی سەقامگیریی‬ ‫ئەمنیەتیی ژیان‌و گوزەرانی ئاسایی‬ ‫جەماوەر‪ ،‬بێ هیوایی بە ژیان‪ ،‬هەست بە‬ ‫مەترسیی قووڵ لە داهاتوو‌و رەشبینینی‬ ‫ئەو داهاتووە نادیارە سەرچاوەی سەرەکیی‬ ‫کێشە‌و نەخوشیە دەرونیەکانی کە لە‬ ‫کۆمەڵێکی بەرین لە دانیشتواندا بۆتە‬ ‫هۆکاری قەیرانی کۆمەاڵیەتی لە ئێران‪.‬‬ ‫بە بێ هۆ نیە کە هەڵهاتن لە جەهەنەمی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‌و گرتنە پێشی رێگای‬ ‫پڕ مەترسیی هەندەران‪ ،‬یان پەنا بردنە‬ ‫بەر خۆکوژی‌و خۆ سووتاندن لە ئێرانی‬ ‫ژێرسێبەری رەشی دەسەاڵتی کۆماری‬ ‫ئیسالمی پەرەی سەندووە‪.‬‬ ‫ناسەقامگیریی سیاسی‪ ،‬کەوتنە شەڕو‬ ‫دژایەتی لە گەڵ هەموو جیهان‪ ،‬پابەندی‬ ‫بە کۆمەڵێک یاسای چاخەکانی سەدەی‬ ‫نێوەڕاست‪ ،‬بایەخ نەدان بە مروڤ‌و‬ ‫بایەخە مروڤانەکان‌و لە سەرەوی هەموو‬ ‫ئەمانە ناسەقامگیریی ئابووری سەرەڕای‬

‫داهاتێکی زۆر‌و لەوانە بۆ وێنە‪ ،‬تەنیا‬ ‫داهاتی لە ئەژمار نەهاتووی فرۆشی‬ ‫نەوت‪ ،‬دۆخێکی نالەباری پێکهێناوە کە‬ ‫کۆمەڵێکی بەرین قەێران لە وانە سیاسی‪،‬‬ ‫ئابووری‌و کۆمەاڵیەتیی خولقاندووەو‬ ‫ئەمڕۆ کۆمەڵگای ئێران بە گشتی‬ ‫تووشی بووە‌و مەترسیە بۆ سەر نە تەنیا‬ ‫واڵتانی ناوچەکە‪ ،‬بەڵکو کۆمەڵگای نێو‬ ‫نەتەوەییش بە گشتیە‪.‬‬ ‫کۆماری ئیسالمی تووشی قەیرانی خۆ‬ ‫کردەی بەرفراوانە‪ .‬توانای دەرباز بوون‬ ‫لەو قەیرانانەی نیە‪ ،‬بەاڵم بە مەبەستی‬ ‫کەمکردنەوەی زەختی قەیرانەکان‌و‬ ‫درێژەی تەمەنی خۆی‪ ،‬بە درێژایی‬ ‫تەمەنی هەوڵی داوە زەختی قەیرانەکان‬ ‫راگێزێتەوە بۆ سەر جەماوەر‪ .‬لەم‬ ‫پێناوەشدا لە هیچ پالن‌و پیالنێک‬ ‫خوی النەداوەو دەستی نەپاراستووە‪.‬‬ ‫جەماوەری خەڵکی ئێران بە پشت‬ ‫ئەستووری بە هێزو توانای خۆیان‬ ‫پێویستە بۆ بەر گیری لە خەساری‬ ‫زۆرتر بێنە مەیدان‌و بە راشکاوی لە سەر‬ ‫مافە ئاسایی‌و پێشێلکراوەکانی خۆیان‬ ‫پێداگری بکەن‌و قەیرانە بێ بڕانەوەکانی‬ ‫پاشکۆکانی‬ ‫ئیسالمی‌و‬ ‫کۆماری‬ ‫بەرەوالی ئەو رژیمەو‌و دامو دەسگاکانی‬ ‫بگەڕێننەوەو رێگا نەدەن چیتر بە گیان‌و‬ ‫ژیان‌و ماڵیان لە الیەن ئەو دەسەاڵتەوە‬ ‫کایە بکرێت‌و چیلکەی ئاگرو سووتەمەنیی‬ ‫زیادەڕەوی‪ ،‬پاوانخوازی‌و سیاسەتە کۆنە‬ ‫پەرستانەکەنی کۆماری ئیسالمی بن‪.‬‬

‫وتووێژ‬

‫تی ئەوان ‬ ‫ئەوەمان بۆ ڕوون ئەبێتەوە كە ژنان‬ ‫گەر ببن بە خاوەن رێكخراویش‌و‬ ‫مەجال‌و دەرفەتی چاالكیشیان پێبدرێت‬ ‫دیسانەوە لە سۆنگەی مۆڵكایەتیەوە‬ ‫دەرفەت وەردەگرێت كە لەو حاڵەتەدا‬ ‫باس لە سەربەخۆیی لە ئارادا نابێت‪.‬‬ ‫كاتێكیش كە سەربەخۆیی لە ئاردا‬ ‫نەبوو چاالكیەكانی ژنان دەچێتە ژێر‬ ‫ڕكێفی دەسەاڵتی پیاوساالرانەوە كە‬ ‫دیارە دەسەاڵتی پیاوساالر دیسانەوە‬ ‫هەمان سیستەمە كۆنەیە كە ژنی وەك‬ ‫كۆیلە‌و وەك كااڵ دەوێت‌و بە مۆڵكی‬ ‫خۆی دەزانێت‪.‬‬ ‫فەریبا محەمەی‪ :‬رێگەدان بە ژنان یان‬ ‫هەر چین‌و توێژێكی دیكەی كۆمەڵگە‬ ‫كە رێكخراو‌و كور‌و كۆمەڵی تایبەتی‬ ‫بە خۆیان هەبێت بۆ مسۆگەر بوونی‬ ‫مافەكانیان‪ ،‬زۆرتر‌و زیاتر بەستێن‬ ‫فەراهەم دەكات بۆ گەیشتن بە‬ ‫مافەكانیان‪ .‬ژنان كە وەك نیوەی‬ ‫كۆمەڵگە لە مافە مرۆییەكانی خۆیان‬ ‫بێبەشن‌و لە گەڵ دابونەریت‌و كلتوری‬ ‫كۆن‌و پیاوساالری‌و هەروەها یاسای‬ ‫دواكەوتووانە بەرەوروون‪ ،‬پێویستیان‬ ‫بە رێكخراوی تایبەت بە خۆیان هەیە‬ ‫تا بتوانن خواست‌و داواكاریەكانیان لەو‬ ‫رێگەیەوە بهێنە گوڕێ‌و لە هەمانكاتیش‬ ‫هەوڵ بدەن بۆ وشیار كردنەوەی هەموو‬ ‫تاكێكی كۆمەڵگە‌و بە تایبەتی خودی‬ ‫ژنان‪ .‬رێكخراوەكانی ژنان دەتوانن‬ ‫دەنگی ژنان زیاتر بەرز بكەنەوە‌و‬ ‫هەروەها ببنە ئەهرۆم فشارێك بۆ سەر‬ ‫دەسەاڵت‌و ئەوان ناچار بكەن بە گۆرینی‬ ‫یاساكان بە قازانجی ژنان‪ .‬نمونەی هەر‬ ‫بەرچاوی ئەمە هەرێمی كوردستانە كە‬ ‫سەرەڕای ئەوەی رەخنە دەگیردرێت‬ ‫كە لەمبارەوە كەم كاری هەبووە لە‬ ‫پرسی ژنان‪ ،‬بەاڵم لە هەمانكاتیش ئەو‬ ‫واقعیتە لە بەرچاو بگرین كە بە هۆی‬ ‫چاالكی رێكخراوەكانی ژنان‌و لە سەر‬ ‫داوای ئەوان بە تایبەتی چەندین پرۆژە‬ ‫یاسا پێشكەشی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫كراوەو چەندین یاسای گرنگ بە قازانجی‬ ‫ژنان پەسند كراوە وەك یاسای قەدەغە‬ ‫كردنی توندوتیژی خێزانی‪.‬‬ ‫‪3‬ـ ژنی كورد لە رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫سەرەڕای لە ئارادابوونی بزوتنەوەی‬ ‫رزگاری‪‎‬خوازانەی گەلی كورد‌و بەشداری‬ ‫ژنان لەم بزوتنەوەیەدا‪ ،‬چەندە‬ ‫توانیویەتی بە قازانجی بزوتنەوەی ژنان‬ ‫هەنگاو هەڵبگرێت؟‬ ‫حەلیمە رەسوڵی‪ :‬بە گشتی وەزعی‬ ‫ژنانی كوردستان لە نێوخۆی واڵت‬ ‫‌و‬ ‫باشتر لە شوینەكانی تر ی ئێران نییە‌‬ ‫لەگەڵ دەیان بەربەست ‌و كێشەی‬ ‫سیاسی‌و كۆمەاڵیەتی‌ ڕوبڕویە‪ .‬بەاڵم لە‬ ‫هەمان كاتیش دا‌و سەرەڕای كۆمەڵیك‬ ‫گیر‌و گرفت‪ ،‬ژنان بە شێوازی جۆراو‬ ‫جۆر له بزوتنەوی میللی‌و سیاسی‬ ‫كوردستاندا بەشدارن‌و چاالكییان‬ ‫هەیە‌‪ .‬تا ئەو جێگەیەی پێوەندی بە‬ ‫حیزبی دیموكرات هەیە ژنان لە ئاستی‬ ‫ڕیبەری حیزب‌و ڕیكخراوی یەكیتی‬ ‫ژنان‌و بوارەكانی دیكەی حیزب وەك‬ ‫ڕاگەیاندن‪ ،‬تەشكیالت‪ ،‬دیپلۆماسیو‬ ‫كۆمەاڵیتی لێرە‌و لە دەرەوەی‬ ‫كوردستان چاالكن‌و لە ڕادەی توانایی‬ ‫خۆیاندا دەوری بەر‌چاو‌ دەگێڕن‌‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەی ژنانی كوردستان باشتریش‬ ‫بتوانن بە قازانجی ئەو بزووتنەوەیە‬ ‫كار بكەن دەبێ تێبكۆشن كە هەمو‬ ‫ڕێكخراوەكانی ژنان جیاواز لە گرێدراوی‬ ‫حیزبی بە یەكەوە كار بكەن‌و كۆدەنگی‬ ‫ژنی ڕۆژهەاڵتی كوردستان بە هێز‬ ‫بكەن‌و جێی بخەن‪ .‬بۆ ئەو مەبەستەش‬ ‫ئێمە وەك یەكیەتی ژنانی دیموكرات‬ ‫هەوڵی خۆمان داوە‌و لە داهاتوشدا‬ ‫كاری بۆ دەكەین‪ .‬بە خۆشێوە ئێستا‬ ‫یەكگرتوییەكی باش لە نێوان ژنانی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی كوردستان كە سەر بە‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪7‬‬

‫نا بۆ خۆسووتاندن بەڵێ بۆ ژیان‬ ‫حیزبە سیاسیەكانن دروست بووە‌و لە پیاو‌و ژنی كوردیشی گرتووەتەوە‪.‬‬ ‫زۆر بواریشدا هاوكاری‌و هەماهەنگیمان‬ ‫‪4‬ـ دەور‌و رۆڵی حزب‌و رێكخراوە‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫سیاسەكانی رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫ئیلهام چایچی‪ :‬هەم ئامانجی سیاسی‌و سەبارەت بە پرسی ژن چۆن‬ ‫هەم ئامانجی كۆمەاڵیەتی گرینگن‌و هەڵدەسەنگێن؟‬ ‫ێ یەكیان ئەوەی دیكە مانایی نیە‌و‬ ‫بەب ‌‬ ‫مسۆگەر نابێت‪ ،‬هەروەها كە ئێوە فەریبا محەمەدی‪ :‬هەروەك پێشتریش‬ ‫ئاماژەتان پێدا ژنانی سەر بە حیزبەكان ئاماژەم پێدا‪ ،‬ناكرێت نكۆڵی لە‬ ‫بە لەبەر چاو گرتنی ئەم گرینگیە دەور‌و رۆڵی ئەوان بە تایبەتی كۆمەڵە‬ ‫هەم بۆ ئامانجی سیاسی‌و هەمیش بكەین‪ ،‬بەاڵم ئەمە لەم قۆناغەی‬ ‫بۆ ئامانجە كۆمەاڵیەتیەكانیان هەوڵ ئێستای كوردستان‌و ئێران ناتوانێت‬ ‫دەدەن‪ ،‬زۆبەی هەرەزۆری ئەو ژنانە كە واڵمدەرەوە بێت‪ ،‬هەمیشە پرسی ژن‬ ‫ئێستا بۆ یەكسانی خەبات دەكەن‪ ،‬لە وەك پرسێكی الوەكی سەیر كراوەو‬ ‫باوەشی حیزبەكانیان فێری خەبات بۆ خراوەتە پەراوێزی هەموو پرسە‬ ‫مافی خۆیان بوون‪ ،‬حیزبەكان فەزایەكی كۆمەاڵیەتی‌و سیاسەكانی دیكەوە‪.‬‬ ‫ئازادیان پێك هێناوە كە ژنان تێدا كەمی رێژەی ژنان لە ناوەندەكانی‬ ‫فێری بیركردنەوە دەبن‪ ،‬بۆیە خەباتی دەسەاڵت‌و بڕیاڕدانی حزبی‌و كەمرەنگ‬ ‫نەتەوایەتی بۆ بردنە سەری ئاستی بوونی حوزوری ئەوان‌و یان رێگە نەدان‬ ‫زانیاری‌و شوناسی جینسی‌و ئینسانی بەوان لە پرسە گرنگەكان‪ ،‬خاڵێكی‬ ‫الوازە‪ .‬هەرچەند ئێستا هەمووالیەك‬ ‫بۆ ژنان پێویست‌و گرینگە‪.‬‬ ‫هەوڵ دەدات كە رێژەیەكی كەم لە‬ ‫فەریبا محەمەدی‪ :‬ژنی كورد هەمیشە ژنان ببەنە نێو سەركردایەتیەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە بزوتنەوەی گەلی كورد قوربانی ئەمەش زیاتر لەم چەند ساڵەی دوایی‬ ‫داوەو شان بە شانی پیاوان لە خەباتی دەستی پێكرد‌و هێشتا زۆر لە ئاستی‬ ‫نەتەوەییدا بەشداری كردووەو بەرەورووی پێویستدا نییە‪ .‬ئەبێ هەموو چاالكوان‌و‬ ‫زیندان‪ ،‬ئەشكەنجە‪ ،‬ئیعدام‌و دەیان تێكۆشەرێكی كورد بزانێت كە بە بێ‬ ‫نەهامەتی دیكە بووەتەوە‪ .‬هەر بۆیە بەشداری ژنان‌و بە بێ بایەخدان بە‬ ‫بەشداری بەرچاوی ئەوان‌و ئەو هەموو پرسی ژن‪ ،‬ناتوانین لە داهاتوو خاوەن‬ ‫قوربانیە بە پێی پێویست رەنگدانەوەی واڵتێكی ئازاد‌و دیمۆكراتیك بین‪.‬‬ ‫لە خەباتی بزوتنەوەی گەلی كورددا‬ ‫نەبووە‪ ،‬بۆیە ئەمە رەخنەیەكی جیدییە ماریا كارگەر‪ :‬تا ڕادەیەك لە پرسیاری‬ ‫كە بۆچی بە پێی پێویست ئاوڕ لە پێشتر دا ئاماژەم پێدا هیچ جێگای‬ ‫پرسی ژن نەدراوەتەوە‪ .‬هەرچەند ڕەزامەندی نییە‌و ئەوەی كە ئێمە‬ ‫كۆمەڵە یەكێك لەو حزبە پێشەنگانە لە قۆناخی ئێستا دا دەیبینین تەنیا‬ ‫بووە كە توانیویە لە دوای راپەرینی شتێكی فۆرمالیتە‌و ڕووكەشە كە‬ ‫ساڵی ‪ 57‬لە ئێران‪ ،‬رۆڵی گرنگ دیارە كە زەینیەتی زاڵ بە سەر‬ ‫بگێرێت لە سەر پرسی یەكسانیخوازی ڕێكخراوەكانی ڕوژهەاڵتی كوردستاندا‬ ‫لە كوردستان‪ ،‬بەاڵم ئەمڕۆ دەبێ زیاتر زەینییەتێكی پیاوساالرانەی تەواو‬ ‫لە جاران گرنگی‌و بایەخ بەم مەسەلەیە نییە بەاڵم لە ناخی خۆی دا هەمان‬ ‫بدات‌و نەتەنیا كۆمەڵە بەڵكوو هەموو سەرچاوە خۆراكی بیر‌و هزری دەدات‌و‬ ‫حزبە سیاسیەكانی كوردستان دەبێ نەیتوانیوە خۆی لەو چەمكە بپارێزێت‌و‬ ‫پرسی ژن بخەنە ریزی یەكەمی ئەرك‌و بەتەواوێتی خۆی ڕزگار كات‌و بەشێكی‬ ‫خەباتی خۆیانەوە‪ .‬بە خۆشحاڵیەوە تریشی دەگەڕێتەوە بۆ خودی ژنان‬ ‫هەنووكە خودی ژنان چ لەناوخۆی كە نەیانتوانیووە ئەوە بكەنە واقیع‌و‬ ‫واڵت‌و چ لە دەرەوەی كوردستان‌و ڕاستی لە كردەوەی حیزبەكاندا‪.‬‬ ‫چ لە نێو ریزی حزبە سیاسیەكاندا‪،‬‬ ‫ئەمرۆ زیاتر لە جاران هەوڵ دەدەن بۆ ئیلهام چایچی‪ :‬شك لەوەدا نیە كە‬ ‫یەكدەنگی‌و یەكریزی خەباتی خۆیان‪ ،‬دەورێكی گرینگ‌و شوێندانەریان هەیە‪،‬‬ ‫كە ئەمەش جێگای دڵخۆشییە‌و دەبێ بەاڵم ئایا هەموو حیزب‌و رێكخراوە‬ ‫بەهەموومانەوە پەرە بەم شێوە لە سیاسیەكان پرسی ژن وەك پرسێكی‬ ‫خەبات بدەین‌و لە سەرووی هەموو ئینسانی دەبینن؟ زۆربەی حیزبە‬ ‫مەسەلە سیاسی‌و حزبیەكان بایەخ بە كوردی رۆژهەاڵتیەكان لەو بوارەیەوە‬ ‫كاری ژنان بدەین‪ .‬هەر بۆیە دەتوانین هەنگاوی باشیان هەڵگرتووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بڵێین كە ئەمە دەسپێكێكی باش بۆ بە ئێستاش ناتوانین بڵێین فالن حیزب بە‬ ‫تەواوی پرسی ژنانی چارەسەركردووە‪.‬‬ ‫هێز كردنی بزوتنەوەی ژنی كورد‪.‬‬ ‫ماریا كارگەر‪ :‬دیارە كە باس كردن لە‬ ‫نەتەوەی كورد‌و بزوتنەوەی رزگاری‬ ‫خوازانەكەی لە ئێراندا پێشەنگ‬ ‫بوون لە خەباتی ئاشتی‌و بەرابەری‌و‬ ‫یەكسانی‌و دیموكراسی وە بیری‬ ‫هەمووان دێنێتەوە‌و بۆ دۆست‌و دوژمن‬ ‫ناسراوە‌و ڕۆڵی ژنان لەو بزوتنەوەش‬ ‫وەك خۆر ڕوون‌و تیشكدارە‪ ،‬باس‬ ‫كردن لە بزوتنەوەی ژنانی كورد‬ ‫باسێكی تایبەتە‌و شان بە شانی‬ ‫خەبات بۆ ئاشتەوایی‌و دیموكراسی‌و‬ ‫بە دەستهێنانی مافە نەتەوەییەكانی‬ ‫توانیویەتی گەشە بكات‌و ڕۆڵی گرینگی‬ ‫هەبێت بۆ بەرزكردنەوەی داخوازیی‬ ‫چینی ژنان‌و داكۆكی كردن لە مافەكانی‌و‬ ‫ئەو بزوتنەوانەی وەك سەكۆیەك بۆ‬ ‫دەربڕینی داخوازیەكانی بە كار هێناوە‬ ‫لە پااڵ یارمەتیدان بە خەباتی ڕزگاری‬ ‫خوازانەی كورد لە ئێراندا‪ ،‬گەرچی لە‬ ‫ئاستێكی ڕەزامەند دا نییە‌و ژنان لە‬ ‫جێگای شایستەی ئە بزوتنەوەانە دا‬ ‫نین بە پێی ئەو چاالكی‌و خەباتەی‬ ‫كە ژنان لە نێو ئەو ڕێكخراەانە دا‬ ‫هەیانبووە ئەویش دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫هەمان كاریگەری كلتووری زاڵی‬ ‫پیاوساالرانە كە كۆمەڵگەی كوردی‌و‬

‫حەلیمە رەسوڵی‪ :‬بێ مافی‌و پرسی ژن‬ ‫كێشەیەكی لە مێژینەی كۆمەاڵیەتیە‬ ‫كە پێویستی بە گۆڕانكاری بەرچاوی‬ ‫فەرهەنگی‌و قانونی‌و خێزانی كۆمەڵگای‬ ‫ئێمە هەیە‪ .‬بێ گومان حیزبەكان‬ ‫دەتوانن هاندەر‌و دەست پێشخەری ئەو‬ ‫گۆڕان‌و پڕۆسەیە بن‪ .‬بە بە خۆشێو‌ە‬ ‫ماوەی چەند ساڵێكە كە حیزبەكانی‬ ‫رۆژهەالتی كوردستان پتر لە ڕابردوو‬ ‫گرینگی دەدەن بە پرسی ژنان ‪،‬‬ ‫كە ئەمەش دەگەڕێتەوە سەر ئەو‬ ‫ڕاستییە كە حیزبەكان تێگەیشتوون‌و‬ ‫دەركیان كردووە كە خەبات كردن بە‬ ‫بێ رۆڵ‌و حزووری ژنان كامڵ نابێت‌و‬ ‫تەواو گەشە ناكات‪ .‬حیزبەكان دەبێ‬ ‫تێبكۆشن كە فەرهەنگسازی پێویست‬ ‫بكەن‌و زەمینەی لەبار بۆ كار‌و چاالكی‬ ‫ژنان برەخسێنن‌و بەو جۆرە ژن‌و پێاو‬ ‫بێ جیاوازی‌و هەاڵواردن بە یەكەوە‬ ‫كار بكەن‪ .‬ژنانیش دەبی پتر مایە لە‬ ‫خۆیان دابنین‌و ئەرك‌و بەرپرسایەتی‬ ‫قەبووڵ بكەن‪ .‬لە سەر یەك من‬ ‫زۆر گەش بینم‌و پێم وایە بە هەوڵ‌و‬ ‫تێكۆشانی ژنان‌و پیاوان بە یەكەوە‬ ‫دەتوانین كۆمەڵگای خۆمان لە پێناو‬ ‫یەكسانی ژن‌و پیاوادا بگۆڕین‪.‬‬

‫راگەیاندراوی هەڵسووڕاوانی ژن و رێكخراوەكانی ژنانی رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫سەبارەت بە خۆسووتاندنی كچێكی تەمەن ‪ 13‬ساڵ لە مەریوان‪.‬‬ ‫هەواڵی خۆسووتاندنی پەریا رەحمەتی كچە منداڵێكی تەمەن ‪ 13‬ساڵی‬ ‫خەڵكی شاری مەریوان یەكێك لە دڵتەزێنترین رووداوەكان بوو كە لە چەند‬ ‫رۆژی رابردوودا هەمووانی تووشی خەم وپەژارە كرد‪.‬خۆسووتاندنی ژنان‬ ‫و كچان یەكێك لەو خەسارە كۆمەاڵیەتیانەیە كە لە ئێران بە گشتی و‬ ‫كوردستان بە تایبەتی بە رادەیەكی بەرچاو پەرەی سەندووە‪ .‬لە هەمووی‬ ‫دڵتەزێنتر ئەوەیە كە تەمەنی خۆسووتاندن دابەزیوە بۆ ئاستی ‪ 13‬ساڵ‬ ‫كە ئەمەش مەترسییەكی جیدییە كە دەبێت لەبەرامبەریدا كەمتەرخەم‬ ‫نەبین‪.‬‬ ‫پێشێل كردنی مافە بنەڕەتیەكانی ژنان و توندوتیژی و سوكایەتی بە‬ ‫ژنان لە كۆمەڵگەیەك وەك ئێران كە دەسەاڵتدارانی بە تەواوی دژی ژن‬ ‫و بنەماكانی مافی مرۆڤن‪ ،‬رەوتێكی ئاساییە و هەر ئەمەش وایكردووە‬ ‫كە هیچ دەرفەتێك بۆ ژنان نەمێنێت و بارودۆخی خراپی ژیان زۆر جار‪،‬‬ ‫ئەوان بەرەو هەڵبژاردنی مەرگ پاڵ پێوە دەنێت و ژنان لەبەر بێدەرەتانی‬ ‫و نەبوونی ترووسكایەك هیوا بۆ باشتر بوونی رەوشی ژیان و گوزەرانیان‬ ‫پەنا دەبەنە بەر خۆكوشتن و خۆسووتاندن‪ .‬هەر بۆیە ئەرك و كاری‬ ‫چاالكانی ئازادیخوازو یەكسانی خواز‪ ،‬بە تایبەتی ژنان و رێكخراوەكانی‬ ‫داكۆكیكاری مافی ژنانە كە هەوڵەكانیان بۆ وشیار كردنەوەی ژنان چڕتر‬ ‫بكەنەوەو هاندەری كۆمەڵگا بن بۆ بەربەرەكانێ لە گەڵ بێ مافی و كلتوری‬ ‫پیاوساالری و دەسەاڵتی دژە ژنی كۆماری ئیسالمی‪.‬‬ ‫لێرەوە روو دەكەینە هەموو حزبە سیاسیەكانی كوردستان و هەموو‬ ‫چاالكانی مافی مرۆڤ كە پرسی ژن و بە تایبەت دیاردەی خۆسووتاندن‬ ‫وەك پرسێكی سەرەكی لە ئاجێندای كاری خۆیاندا دایبن و ئەمە تەنیا‬ ‫بە ئەركی ژنان و رێكخراوەكانی ژنان نەزانن‪ .‬لە هەر رێگایەكەوە كە‬ ‫بۆیان دەكرێت بەتایبەت لە رێگای میدیا و راگەیاندنەكانی خۆیانەوە زیاتر‬ ‫زووم بكەنە سەر كێشەكانی بەردەم ژنان‪.‬چیتر لە بەرامبەر خۆسووتاندن‬ ‫و خۆكوشتنی ژنان بێدەنگ نەبین و هەموو هاودەنگ دژ بە دیاردەی‬ ‫خۆسووتاندن بوەستینەوەو بڵێن نا بۆ خۆسووتاندن‪ ،‬بەڵێ بۆ ژیان‪.‬‬ ‫‪21‬ی رەشەممەی ‪1391‬ی هەتاوی‬ ‫‪11‬ی مارسی ‪2013‬ی زایینی‬ ‫رێكخراوی ئاسۆی ژنی كورد‬ ‫یەكێتی ژنانی دیموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫كۆمەڵەی ژنانی رۆژهەاڵت‬ ‫یەكێتی ژنانی دیموكراتی كوردستان‬ ‫كومیتەی ئافرەتانی سازمانی خەبات‬ ‫ژنانی یەكێتی دیموكراتیكی كوردستان‬ ‫رێكخراوی مافی ژنی كورد‬ ‫رێكخراوی ژنانی كورد لە ئۆپساال(سوئێد)‬ ‫سەنتەری ژنانی كورد لە ئاڵمان‬ ‫ژنانی مه ریوان‬ ‫ئەستی پیرۆتی‬ ‫شكوفە قوبادی‬ ‫شەهین شەهالیی‬ ‫فەریبا محەمەدی‬ ‫فەرزانە عەلی‬ ‫جەمیلە رەحیمی‬ ‫سۆهیال قادری‬ ‫بەدری تەوحیدی‬ ‫شلێر شبلی‬ ‫كوێستان فتوحی‬ ‫كوێستان داودی‬ ‫حەلیمە رەسووڵی‬ ‫سەما شاملو‬ ‫ناهید موكری‬ ‫سورەیا ساتوری‬ ‫شەهال دەباغی‬ ‫نەسرین رەحیمی‬ ‫گواڵڵە كەمانگەر‬ ‫سوسەن محەمەدخانی غیاسوەند‬ ‫سەبری بەهمەنی‬ ‫لەیلی حەسەنپوور‬ ‫ئیلهام چایچی‬ ‫عسمەت سوفیە‬ ‫گەالوێژ حسێنی‬ ‫گەشین سۆهرابزادە‬ ‫ئارێز محەمەدی‬ ‫سۆما عەزیزی‬ ‫مەندانا حەبیب زادە‬ ‫ئاژوان یەزدانی‬ ‫گەالوێژ پەیرەوان‬ ‫زارا فەتاح نژاد‬ ‫عایشە عیسا نژاد‬ ‫كوێستان جعفەری‬ ‫شەهین مورتەزازادە‬ ‫حەنیفە پارسا‬ ‫فریشتە بەهاری‬ ‫سارا بەهمەنی‬ ‫سنوور حەنفی پوور‬ ‫فائیزە ساڵحی‬ ‫سوبحان دارایی‬ ‫زەینەب حسێنی‬ ‫شیالن محەمەدی‬ ‫شنۆ شەریعەت پەنا‬ ‫گواڵڵە سەعید‬ ‫رۆژین شەریفی‬ ‫مەهین شوكرواڵپوور‬ ‫زەینەب ئیلخانی زادە‬ ‫پرشنگ محەمەدی‬ ‫شلێر باپیری‬ ‫روفیا رەمەزانعەلی‬ ‫روئیا حسێنی‬ ‫توبا قوڕەیشی‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬

‫وتووێژ‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫پرسی ژنی كورد لە ئێران‌و لێكدانەوەی بارودۆخی خەبات‬ ‫ئا‪ :‬دوارۆژ‬

‫پرسی ژن ئەمڕۆ یەكێك لە پرسە‬ ‫سەرەكیەكانی جیهانە‌و بەردەوام‬ ‫چاالكانی ژن‌و چاالكانی مافی مرۆڤ‬ ‫هەوڵ دەدەن بۆ كەم كردنەوەی‬ ‫جیاوازییە رەگەزیەكان‌و كەلێنی نێوان‬ ‫ژن‌و پیاو‪ .‬بەاڵم بە داخەوە لە ئێران‬ ‫بە هۆی بوونی رژیمێكی دژە ژن نە‬ ‫تەنیا رێگە بە چاالكانی ئەم بوارە‬ ‫نادەن بەڵكوو بەردەوام مافەكانی ژنان‬ ‫لە الیەن خودی دەسەاڵتەوە پێشێل‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫بە بۆنەی ‪8‬ی مارس رۆژی جیهانی ژن‬ ‫بە پێویستمان زانی ئاوڕێك لە دۆخی‬ ‫بزوتنەوەی ژنانی ئێران بە گشتی‌و‬ ‫ژنانی كورد بە تایبەتی بدەینەوە‪ .‬كە‬ ‫لەم تەوەرە چوار چاالكی بواری ژنان‬ ‫هەر یەك لە بەرێزان فەریبا محەمەدی‪،‬‬ ‫ئیلهام چایچی‪ ،‬ماریا كارگەر‌و حەلیمە‬ ‫رەسوڵی بەشدارن‪.‬‬ ‫‪ -1‬لە روانگەی ئێوەوە بزوتنەوەی ژنانی‬ ‫ئێران لە چ ئاستێكدایە‌و تا چ رادەیەك‬ ‫توانیویەتی وەك بزاڤێكی ئەكتیڤ لە‬ ‫گۆڕەپانی ئێراندا حوزووری هەبێت؟‬ ‫فەریبا محەمەدی‪ :‬بزوتنەوەی ژنانی‬ ‫ئێران یەكێك لەو بزوتنەوە ئەكتیڤانەی‬ ‫كۆمەڵگای ئێرانە كە سەرەرای دۆخی‬ ‫نالەبار‌و سەپاندنی‬ ‫دواكەوتووترین هەنووكە خودی ژنان چ‬ ‫یاساكان دژی ژنان‌و رێگرتن لە‬ ‫چاالكی‌و خەباتی ئەوان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫توانیویە لەناوخۆی واڵت‌و چ لە‬ ‫بە سەر هەموو ئەو كۆسپ‌و تەگەرانە‪،‬‬ ‫زاڵ بێ‌و لە نێو باقی‬ ‫بزوتنەوەی دەرەوەی كوردستان‌و چ لە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكانی دیكە سەر هەڵبڕێت‪.‬‬ ‫ئاسان نییە لە واڵتێك وەك‬ ‫ئێرانژنانبە نێو ریزی حزبە سیاسیەكاندا‪،‬‬ ‫بوونی رژیمی كۆماری ئیسالمی‬ ‫بتوانن هەوڵ بۆ دەستبەر‬ ‫كردنی ئەمرۆ زیاتر لە جاران هەوڵ‬ ‫مافەكانی خۆیان بدەن‪ .‬هەر بۆیە من‬ ‫پێم وایە بزوتنەوەی ژنان لە‬ ‫ئێران دەدەن بۆ یەكدەنگی‌و‬ ‫سەرەڕای هەموو كەموكۆڕیەكانی بەاڵم‬ ‫ئەكتیڤ‌و كارا بێت‌و بێ گومان‬ ‫ئەمرۆ یەكریزی خەباتی خۆیان‪ ،‬كە‬ ‫لە قۆناغێكدایە كە ناكرێت نكۆڵیان لێ‬ ‫بكەن یان ئەوان بخەنە‬ ‫پەراوێزەوە‪ .‬ئەمەش جێگای دڵخۆشییە‬ ‫ئەگەر لە ساڵی ‪‌57‬و دوای راپەرین‪،‬‬ ‫ئەوە رژیمی كۆماری ئیسالمی توانی‬ ‫ئەوان لە مافە سەرەتایەكانیش بێ‬ ‫بەش بكات‪ ،‬بەاڵم ئەمرۆ بە دڵنیاییەوە دەكەن‪.‬‬ ‫بەهاتنە ئارای هەر گۆرانكارییەك لە‬ ‫ئێران‪ ،‬ناكرێت هێزی ژنان‌و بزاڤەكەیان حەلیمە رەسوڵی‪ :‬یاساكانی كۆماری‬ ‫لەبەرچاو نەگیردرێت‪.‬‬ ‫رەفتاری‬ ‫ڕوانگەكان‌و‬ ‫ئیسالمی‌و‬ ‫كاربەدەستانی ئەو ڕێژیمە وای كردووە‬ ‫ئیلهام چایچی‪ :‬بزوتنەوەی ژنانی كە زۆربەی ژنانی ئێران بە كورد‌و‬ ‫ئێران بزوتنەوەیەكی كۆمەاڵیەتی‌و الیەنەكانی دیكە لەو سیستەمە نارازی‬ ‫هەمەالیەنەیە كە لە سەرجەم ژنانی بن‌و بە پێی دەرفەت دەنگی خۆیان‬ ‫نەتەوەكانی پێكهێنەری ئێران پێك بەرز كەنەوە‪ .‬بە داخەوە لە ئێراندا‬ ‫هاتووە كە لە قۆناغە جیاوازەكاندا هێج بزوتنەوەیەكی ماف خوازانە بۆی‬ ‫بۆ دەستەبەربوونی مافەكانیان‌و نییە كە ئاشكرا لە گۆرەپانەكەدا‬ ‫لەنێوبردنی هەر چەشنە هەاڵواردنێك حزووری هەبێ‪ ،‬دیارە ئەو دیاردەیە بۆ‬ ‫خەباتیان كردووە‪ .‬بە واتایەكی ژنان لەبەر ئەوەی ژنن بەرچاوتریشە‪.‬‬ ‫گشتی‪‎‬تر بزوتنەوە بۆ مەبەستێكی لە ماوەی دەسەاڵتدارێتی ئەو نیزامە‬ ‫تایبەت وەك بەرگری‌و پەرەسەندن لە ئێراندا باروودۆخی ژنان لە رووی‬ ‫یان گەیشتن بە ئامانجگەلێكی تایبەت‪ ،‬یاساییەوە باروودۆخێكی دژوارە‌و ‌هەر‬ ‫لە الیەن بەرێوەبەرانی بزوتنەوە یان لە سەرەتای هاتنە سەركاری ئەو‬ ‫خودی خەڵكەكە بەسەر گروپەكان ڕژێمەوە یاساگەلیكی زۆرتوند بە دژی‬ ‫دابەش دەكرێت‌و رێك دەخرێتەوە‪ .‬ژنان پەسند كران بۆ نموونە دەتووانم‬ ‫ئەم بزوتنەوەیە بێجگە لە تێكۆشان بۆ ئاماژە بە حیجابی زۆرە ملێ بكەم كە‬ ‫بەرژەوەندیی خۆی‪ ،‬هەوڵ دەدات فیكر‌و تا‌ ئێستاش هەر بەردەوامە‪ .‬لە نیزامی‬ ‫ئەندێشەی خۆی بناسێنێت‪ ،‬بەاڵم ئایا كۆماری ئیسالمی‌و ئیدارەی كەالنی‬ ‫ئێستا لە ئێران‪ ،‬كەش‌و هەوایەكی ئازاد‌و سیاسی‪ ،‬قانونی‪ ،‬ئاینی حزووری ژنان‬ ‫گونجاو بۆ وەها تیكۆشانێك بوونی یان زۆر كەمە‌و تەنانەت مافی نییە بۆ‬ ‫هەیە؟ بە رای من شێوازی خەباتی هەندێك پۆست خۆشێان كاندید بكەن‪،‬‬ ‫ژنان لە ئێران ئاڵۆگۆرێكی یەكجار بۆ وێنە سەركۆماری‪ .‬لە سەریەك لە‬ ‫زۆری بەسەردا هاتووە‪ ،‬ئەگەر جاران الیەك ئازادی پێویست نییە‌و لە الیەكی‬ ‫بە شێوەی بزوتنەوەیەكی سەرانسەری‌و دیكەش یاساكان بەربەست لە بەر دەم‬ ‫گشتی خەبات درێژەی هەبوو‪ ،‬ئێستا لە چاالكی‌و حزووری ژنان‪ .‬لەگەڵ ئەوەی‬ ‫مەكتەبەكان‪ ،‬زانكۆكان‪ ،‬ناو بنەماڵەكان‪ ،‬ژنان لە كۆماری ئیسالمیدا مەجالییان‬ ‫بازار‌و دوكانەكان‪ ،‬شەقام‌و كۆاڵنەكان پینادرێ بە ئازادی خۆیان سازمان‬ ‫بوونەتە گۆڕەپانی خەباتی مافخوازیی بدەن‌و داخوازییەكانی سینفی ژنان بێننە‬ ‫ژنان كە بە شێوەیەكی تاكەكەسی‌و یان گۆڕێ‪ ،‬بەاڵم دیسانیش لە‌و دەرفەتانای‬ ‫گرووپەكانی بچووك‪ ،‬بە دژی دەسەاڵتی كە بۆیان رەخساوە نیشانیان داوە‬ ‫دژ بە ژنانی كۆماری ئیسالمی خەبات كە شعور‌و تێگەشتنی ژنانی ئێران‌و‬ ‫فه‌ریبا محه‌مه‌دی‪:‬‬

‫ماریا کارگه‌ر‪:‬‬

‫حه‌لیم ‌ه ره‌سوڵی‪:‬‬

‫ئیلهام چایچی‪:‬‬

‫بزوتنەوەی ژنانی كورد‬ ‫شان بە شانی خەبات بۆ‬ ‫ئاشتەوایی‌و دیموكراسی‌و‬ ‫بە دەستهێنانی مافە‬ ‫نەتەوەییەكانی توانیویەتی‬ ‫گەشە بكات‌و ڕۆڵی گرینگی‬ ‫هەبێت بۆ بەرزكردنەوەی‬ ‫داخوازیی چینی ژنان‬

‫ئەگەر ژنان دەرفەتی‬ ‫ئەوەیان هەبێ كۆڕ‌و‬ ‫كۆمەڵ‌و ڕێكخراوی خۆیان‬ ‫دروست بكەن‪ ،‬زۆر ئاساییە‬ ‫كە زەمینە‌و بەستێنیش‬ ‫دروست دەبێت بۆ ئەوەی‬ ‫فەرهەنگ سازی بكەن بۆ‬ ‫داخوازێەكانیان لە كۆمەڵگادا‬

‫زۆبەی هەرەزۆری ئەو ژنانە‬ ‫كە ئێستا بۆ یەكسانی‬ ‫خەبات دەكەن‪ ،‬لە باوەشی‬ ‫حیزبەكانیان فێری خەبات بۆ‬ ‫مافی خۆیان بوون‪ ،‬حیزبەكان‬ ‫فەزایەكی ئازادیان پێك‬ ‫هێناوە كە ژنان تێدا فێری‬ ‫بیركردنەوە دەبن‬

‫عەقڵییەتی بزووتنەوەكەیان لە ئاستێكی‬ ‫بەرز دایە‪.‬‬

‫ئەڵێم كە تا كاتێك ئەو ئەكتیڤ بوونە بەم رێكخراوانە‪ ،‬لێی مەحرووم‌و بێ‌بەش‬ ‫توانایی كاریگەری دانانی نەبێت لە سەر دەبن‪.‬‬ ‫ئەو دەسەاڵتە كۆنەی پیاو ساالرانەی‬ ‫واڵت ناتوانین ئاستی پێوانەیی بۆ حەلیمە رەسوڵی‪ :‬ئەگەر ژنان دەرفەتی‬ ‫ڕەزامەندی لە چاالكیەكانی دابنێن ئەوەیان هەبێ كۆڕ‌و كۆمەڵ‌و ڕێكخراوی‬ ‫گەرچی ژنانیش‌و تایبەت بزووتنەوەی خۆیان دروست بكەن‪ ،‬زۆر ئاساییە كە‬ ‫ژنانی ئێران لە ئێراندا مەجال‌و دەرفەتی زەمینە‌و بەستێنیش دروست دەبێت‬ ‫كار‌و چاالكی ڕۆشنگەرانەیان پێنادرێت‌و بۆ ئەوەی فەرهەنگ سازی بكەن بۆ‬ ‫تەنانەت ناتوانن وەك بزوتنەوەش داخوازێەكانیان لە كۆمەڵگادا‪ .‬ئێران‬ ‫خۆیان رێك بخەن‌و تا بگا بەوەی كە واڵتێكی بەربەرین ‌‌و فرە ئایین‌و‬ ‫بیانەوێت سەربەخۆ بن‌و كاریگەر لە فرە نەتەوەیە‌و ژنانیش بە سەر ئەو‬ ‫سەر گۆڕینی بیری كۆنەپەرەستانەی فەرە چەشنییەدا دابەش بوونە‌و هەر‬ ‫بەشە جیاواز لەوەی كە وەك ژن‬ ‫پیاوساالری كۆمەڵگایان هەبێت‪.‬‬ ‫شتی هاوبەشیان هەیە‪ ،‬بێ گومان‬ ‫‪2‬ـ تا چەند رێگا‪‎‬نەدان بە ژنان بۆ ئەوەی خوێندنەوەی سیاسی خۆشیان لە‬ ‫خاوەن رێكخراو‌و كۆمەڵی سەربەخۆ بن‪ ،‬داهاتوی ئێران هەیە‪ .‬بۆیە لە نەبوونی‬ ‫كاریگەریی نیگەتیڤی لەسەر چاالكی‌و ئازادی سیاسی‌و كاری بە كۆمەڵ‌و بە‬ ‫خەباتی ئەوان بۆ مسۆگەر بوونی یەكەوە پردی پێوەندی ژنانی ئێرانی لە‬ ‫گەڵ یەكتر الوازە‌و ئەوەش شوینەواری‬ ‫مافەكانیان هەبووە؟‬ ‫نێگاتیڤی لە سەر چاالكی‌و خەباتی‬ ‫ئیلهام چایچی‪ :‬نموونەی هەرەبەرچاوی هاوبەشی ژنان هەیە‪.‬‬ ‫ئەم بابەتە بارودۆخی ئێستای كۆمەڵگای‬ ‫ئێرانە كە بە هۆی نەبوونی ئازادی بۆ ماریا كارگەر‪ :‬هەر وەك چۆن باسم كرد‬ ‫چاالكیی رێكخراوەكانی تایبەت بە ژنان كە لە ئێراندا بە تایبەت كە سیستەمی‬ ‫كە بتوانن بە شێوەیەكی مەدەنی چاالكی سیاسی دەسەاڵت لە ئێراندا تا بووە‬ ‫بنوێنن‪ ،‬ژنان ناوەندێكی هاوبەشیان سیستەمێكی پیاوساالرانەیە كا تا مۆخ‌و‬ ‫نیە كە لەوێ‌‪‎‬دا كۆببنەوە‌و لەسەر دۆزی ئێسكی ئەو فەرهەنگە زاڵە كە ژن لە‬ ‫ژن بە هاودەنگی‌و هاوفیكری بگەن‪ .‬مۆتەمەلیكات‌و شتە تایبەتییەكانی‬ ‫هەروەها رێكخراوەكانی ژنان یەكێك پیاوە‌و وەك كااڵ سەیر كراوە كە كڕین‌و‬ ‫لە ناوەندە سەرەكیەكانی داكۆكی لە فرۆشتنی پێوە دەكرێت‌و ئەوەش لە‬ ‫مافە مرۆییەكانی ژنانە‪ ،‬بردنە سەری ئایدیا‌و ڕۆحی یاسای حكومەتەوە‬ ‫ئاستی زانیاریی سیاسی‌و كۆمەاڵیەتیی‪ ،‬سەرچاوەی گرتووە كە وەك فەرهەنگی‬ ‫ئامووزش‌و فێركاریی‪ ،‬ناساندنی مافی گشتی باوی كردوو كە بە خوێندنەوەی‬ ‫ژنان‌و دەیان بابەتی دیكە كە لە ئەو شێوازە بیر كردنەوەیە‌و ئەو شێوازە‬ ‫ێ رانەگەیشتنی ژنان دەسەاڵتداریەتیەی حاكم لە سەر ئێران‬ ‫ئەگەری دەست پ ‌‬

‫ماریا كارگەر‪ :‬ڕاستە بزوتنەوەی ژنان‬ ‫لە ئێراندا بوونی هەیە‌و خاوەن مێژوویی‬ ‫خۆیەتی‌و لە پێناو بە دەستهێنانی‬ ‫مافەكانی كۆمەڵێك قوربانی‌و باجی‬ ‫داوە بەاڵم پێوانی ئاستی چاالكی‌و‬ ‫ئەكتیڤ بوونی گرێدراوی ڕەنگدانەوەی‬ ‫ئەو چاالكییەتی كە لە چوارچێوەی‬ ‫داخوازییەكانی بزوتنەوەی ژنان لە‬ ‫ئێراندا بوونی هەیە‌و دەبێ ئەوە بپرسین‬ ‫كە ئایا بزوتنەوەی ژنان بە مەعنای‬ ‫واقیعی ووشە بوونی هەیە یان نا؟ دیارە‬ ‫بزوتنەوە كاتێك دەتوانین چەمكی‬ ‫ڕاستەقینەی خۆی بە بۆ بە كار ببەین كە‬ ‫كاریگەری لە سەر كۆمەڵگەو دەسەاڵت‌و‬ ‫خۆدی ئەو چینەش دانابێت كە هەڵگری‬ ‫درووشمی داخوازییەكانیەتی‪ .‬هەر بۆیە‬ ‫لە ڕووانگەی منەوە‌و بە پێی ئەو‬ ‫ڕەنگدانەوەی كە وەك ئاماژە بە منی‬ ‫چاودێر لە بەشی ژنان دا دەگات ئەو‬ ‫دڵخوازییەی كە من لە ئەو بزووتنەوەیە‬ ‫هەمە‌و چاوەڕوانی كردەوەیی كردنی‬ ‫هەنگاوەكانی بەرەو سەپاندنی مافە‬ ‫ڕەواكانیم ئەوە بە دی ناكەم چوونكوو‬ ‫لە واقیعدا نەیتوانیوە بە پێی ئەو‬ ‫هەل‌و مەرجەی ئێستا كە لە سەر‬ ‫جیهان حاكیمە‌و دنیای مۆدێڕنیتە‌و‬ ‫گەشەسەندووی تەكنۆلۆژیایە النیكەم‬ ‫بەشێكی زۆرتری ژنانی كۆمەڵگەی‬ ‫ئێرانی بهێنایەتە نێو بزوتنەوە‌و‬ ‫ڕێكخستنی خۆی بە هێز كات كە‬ ‫بتوانێت كاریگەری لە سەر كلتووری‬ ‫پیاوساالرانەی ئێراندا هەبێت لێرە ئەوە‬

‫راپۆرت‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬

‫پەیامی رێکخراوی ئاسۆی ژنی کورد‬ ‫بە بۆنەی ‪٨‬ی مارس رۆژی جیهانی ژن‬ ‫ژنانی خه‌باتکار و تێکۆشه‌ر!‬ ‫پیاوانی یه‌کسانی خواز!‬ ‫خه‌ڵکی ئازادیخوازی کوردستان!‬ ‫پیرۆزباییتان لێدەکەین بەبۆنەی ‪8‬ی‬ ‫مارس رۆژی جیهانی ژنان‬ ‫هه‌ڵبژاردنی رۆژی ‪8‬ی مارس وه‌کوو رۆژی‬ ‫جیهانی ژن‪ ،‬به‌ بۆنه‌ی خۆپبشاندانه‌‬ ‫گه‌وره‌که‌ی ژنانی کرێکاری کارخانه‌ی‬ ‫رستن و چنینی نیۆیۆرکی ئه‌مریکا له‌‬ ‫سالی ‪1857‬ی زایینی دیاری کراو که‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی زیادکردنی حه‌قده‌ست و که‌م‬ ‫کردنه‌وه‌ی ماوه‌ی کار خۆپیشاندانێکیان‬ ‫وه‌رێخست‪ .‬له‌م خۆپیشاندانه‌ که‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫هێرشی پۆلیس به‌ره‌وروو بوو‌‪ ،‬به‌شێکی‬ ‫هه‌ره‌ زۆری به‌شداربووانی خۆپیشاندانه‌که‌‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رو ژماره‌یەکی به‌رچاویش‬ ‫کوژران وبریندار کران ‪.‬له‌ ساڵی ‪1910‬ی‬ ‫زایینی له‌ شاری کۆپێنهاگی دانیمارک‪،‬‬ ‫دووهه‌مین کۆنفرانسی ژنانی سوسیالیت‬ ‫به‌رێوه‌ چووکه‌ له‌وێ “کالرا زتکین”‬ ‫یه‌کێک له‌ رێبه‌رانی ناسراوی حیزبی‬ ‫سوسیالیستی ئاڵمان ‪ ،‬له‌ سه‌ر دیار کرنی‬ ‫رۆژی جیهانی ژن دواو وپێشنیاری کرد‬ ‫‪8 ،‬ی مارس وه‌کوو رۆژی ژن بناسرێت‬ ‫‪.‬کۆنفرانسه‌که‌ی ‪ 1910‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌یکه‌‬ ‫زۆر گرینگ بوو‪ ،‬نه‌یتوانی له‌ بابه‌ت‬ ‫رۆژێکی دیاریکراو بو (‪8‬ی مارس) به‌‬ ‫ئاکام بگات‪ .‬به‌م مه‌به‌سته‌ تا ساڵی‬ ‫‪1921‬ی زایینی هه‌ر واڵتێک له‌ رۆژێکی‬ ‫جیاواز به‌اڵم هه‌ر له‌ مانگی مارسدا و‬ ‫زۆرتر له‌ رۆژانی پشوو بۆنه‌ی تایبه‌تی‬ ‫‪8‬ی مارسیان به‌ریوه‌ده‌برد‪ .‬کالرا زتکین‬ ‫بۆ جارێکی دیکه‌ له‌ ساڵی ‪1921‬ی زایینی‬ ‫‪8‬ی مارسی وه‌ک رۆژی ژن دیاریکرد‬ ‫که‌ ئه‌م هۆکاره‌ بووه‌ هۆی ئه‌وه‌یکه‌‬ ‫پێشنیاره‌که‌ی په‌سه‌ند بکرێت وئه‌م رۆژه‌‬ ‫وه‌کوو رۆژی ژن له‌ مێژوودا دیاری بکرێت‪.‬‬ ‫رۆژ ‪8‬ی مارس به‌ دوو هۆکار وه‌کوو رۆژی‬ ‫جیهانی ژن هه‌ڵبژێردرا‪:‬یه‌که‌م‪8 :‬ی مارس‬ ‫وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی خه‌باتی قاره‌مانانه‌ی‬ ‫ژنانی کارخانه‌ی ره‌ستن وچنیینی‬ ‫نیۆیۆرک بوو‪.‬دووهه‌م‪8 :‬ی مارس رۆژی‬ ‫ئاخێزی ژنانی کرێکاری پێترزبۆرگ‬ ‫(پترزبورگ) دژ به‌ حکومه‌تی روسیه‌ی‬ ‫تزار بوو‪ ،‬که‌ له‌و ساڵه‌ به‌دوا ‪8‬ی مارس‬ ‫وه‌کوو رۆژی جیهانی ژن ناولێنرا‪ .‬ساڵی‬ ‫‪ 1978‬رێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان‬ ‫بڕیاریدا که‌ ‪8‬ی مارس وه‌ک رۆژی‬ ‫جیهانی ژن به‌ره‌سمی بناسرێ‌‪ ،‬له‌ساڵی‬ ‫هه‌شتاکاندا رۆژی ‪8‬ی مارس دوباره‌ ماناو‬ ‫بوونی تایبه‌تی خۆی دۆزییه‌وه‌‌ و رێزلێنان‬ ‫له‌و که‌سانه‌ی که‌ ئه‌م بزووتنه‌وه‌یان ده‌ست‬ ‫پێکردووه‌ بۆ ئاڵوگۆڕی هه‌ل‌ومه‌رجی‬ ‫تێکۆشاون به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫ئەمساڵ لە کاتێکدا رێز دەگرین لە‬ ‫ساڵرۆژی ‪٨‬ی مارس رۆژی جیهانی‬ ‫ژن‪ ،‬کە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بە‬ ‫هەل و مەرجێکی تایبەتدا تێپەڕ‬ ‫دەبێت‪ .‬رووخانی یەک لە دوای یەکی‬

‫کۆماری له‌ ئێران سه‌ریهه‌ڵدا‪ ،‬رۆڵی ژنان‬ ‫گه‌لێک به‌رچاو بوو‪ .‬بێ‌هۆ نه‌بوو که‌ زۆر‬ ‫که‌س به‌ هۆی ده‌وری چاالکانه‌ی ژنانه‌وه‌‬ ‫ئه‌و بزووتنه‌وه‌یان به‌ بزووتنه‌وه‌ی ژنان‬ ‫ناوزه‌د کردبوو‪ .‬ژنان وه‌ک یه‌کێک له‌‬ ‫ئه‌کته‌ره‌ سه‌ره‌کییه‌کانی ئه‌و بزووتنه‌وه‌ چ‬ ‫ئه‌و کاته‌ی له‌ شه‌قامه‌کاندا ئاماده‌ بوون‬ ‫و له‌وپه‌ڕی بێ‌ره‌حمی دا ئه‌که‌وتنه‌ به‌ر‬ ‫په‌الماری لێدان و کوشتن‪ ،‬چ ئه‌و کاته‌ی‬ ‫وه‌ک «شارۆمه‌ندی هه‌واڵنێر» زانیاری‬ ‫رووداوه‌کانیان ئه‌گه‌یانده‌ راگه‌یاندنه‌کان‪ ،‬چ‬ ‫وه‌ک نووسه‌ر و رۆشنبیر و چاالکی سیاسی‬ ‫و چ ئه‌و کاته‌ی له‌ زیندان دا ده‌که‌وتنه‌ به‌ر‬ ‫دڕندانه‌ترین ئه‌زیەت و ئازار‪ ،‬سه‌لماندیان‬ ‫له‌ هه‌ر گۆڕانێکی سیاسی دا کاریگه‌ری‬ ‫جیددیان هه‌یه‌ و به‌ بێ‌ ئه‌وان ناکرێت به‌‬ ‫هیوای ئاکامێکی سه‌رکه‌وتوو بین‪ .‬ئێستا‌‬ ‫ژنان چاوکراوه‌تر له‌ جاران له‌ هه‌موو‬ ‫بواره‌کاندا چاالکانه‌ خه‌بات ده‌که‌ن‪ .‬چ ئه‌و‬ ‫کاته‌ی دێنه‌ سه‌ر شه‌قام و شه‌رعیه‌تی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی حاکم دێننه‌ ژێر‬ ‫پرسیار و چ له‌ بواری خه‌باتی رێکخراوه‌یی‬ ‫و مه‌ده‌نی دا ئاماده‌یی زیاتر ده‌بینرێت بۆ‬ ‫به‌ هێزکردنی بزووتنه‌وه‌ی دادپەروەرانە و‬ ‫یه‌کسانیخوازی ژنان‪.‬لە هەمانکاتدا ژنانی‬ ‫کوردستان له‌ هه‌ل و مه‌رجێکی دژوارتردا‬ ‫به‌ سه‌ر ئه‌به‌ن و به‌ چه‌ن قات زیاتر له‌ ژێر‬ ‫گوشاردان‪ ‌.‬ژنی کورد له‌ باری ره‌گه‌زی‪،‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و ئایینیه‌وه‌ ده‌چه‌وسێته‌وه‌ و‬ ‫ئه‌مه‌ش کاریگه‌ریی زۆری له‌ سه‌ر هه‌موو‬ ‫ئاسته‌کانی ژیانی به‌جێ‌ هێشتووە‪.‬‬ ‫هاوکات له‌گه‌ڵ ئه‌م گوشارانه‌ی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاسی له‌ ئێران‪ ،‬ب ‌ه داخه‌وه‌ هه‌تا‬ ‫ئێستاش کۆمه‌ڵگای کوردستان به‌ ده‌ست‬ ‫کولتووری دواکه‌وتوانه‌ی پیاوساالرییه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێنێت و رۆژ نییه‌ ژنێکی کورد‬ ‫نه‌بێته‌ قوربانی ئه‌م کولتووره‌ سوننه‌تی‬ ‫و پاشکه‌وتوه‌‪.‬‬ ‫دیکتاتۆرەکانی ناوچەکەو سەرهەڵدانی سەر شەقامەکان بۆ داکۆکی لە مێلونان به‌اڵم سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌و گوشارانه‌ی‬ ‫ئاخێزی جەماوەری لە زۆربەی هەرەزۆری ژن کە رۆژانە بەرەورووی توندوتیژی که‌ ژنی کورد ره‌نجی لێ‌ ئه‌بات‪ ،‬هه‌تا‬ ‫واڵتان‪ ،‬سیمای رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی دەبنەوە‪.‬‬ ‫ئێستاش وه‌ک هێما و سیمبولی خه‌بات‬ ‫ئیسالمی‬ ‫کۆماری‬ ‫دەسەاڵتی‬ ‫ژێر‬ ‫ئێرانی‬ ‫بەرەو گۆڕانی بنەڕەتی بردووەو لە لە‬ ‫به‌ دژی ناعه‌داڵه‌تی و چه‌وسانه‌وه‌ی‬ ‫و‬ ‫سەرکوت‬ ‫دەیە‬ ‫سێ‬ ‫لە‬ ‫زیاتر‬ ‫سەرەڕای‬ ‫هەندێک لەو واڵتانەش بەربەرەکانێکی‬ ‫سیستمی پیاومه‌زنی و پیاو ساالری لە‬ ‫بزووتنەوەی‬ ‫بەاڵم‬ ‫بەزەییانە‪،‬‬ ‫بێ‬ ‫کوشتاری‬ ‫قووڵ لە نێوان سوننەت و مۆدڕنیتە لە‬ ‫مەیدان دایە‪ ،‬له‌ به‌شداری له‌ خه‌باتی‬ ‫تر‬ ‫بزوتنەوەکانی‬ ‫بەشانی‬ ‫شان‬ ‫ژنان‬ ‫ئارادایە‪ .‬بەاڵم ئەوەی جێگای بایخدانە‪،‬‬ ‫پێشمه‌رگانه‌وه‌ بگره‌ تا خه‌باتی مه‌ده‌نی‬ ‫سیاسەتی‬ ‫بەرەنگاری‬ ‫تێنەوە‬ ‫گۆڕو‬ ‫بە‬ ‫بەشداری بەرچاوی ژنان لە ریزی یەکەمی‬ ‫و رێکخراوه‌یی‪ .‬له‌ کۆتاییدا دوباره‌ پیرۆز‬ ‫بووەتەوە‪.‬‬ ‫ڕژیمە‬ ‫ئەم‬ ‫رەگەزی‬ ‫ئاپارتایدی‬ ‫خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕینەکانە‪ .‬بە‬ ‫بایی ‪8‬ی مارس له‌ خۆمان و هه‌موو ژنانی‬ ‫ه‬ ‫‌مافیان‬ ‫ێ‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌داڵ‬ ‫ه‬ ‫ناع‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ب‬ ‫‌ی‬ ‫و‬ ‫‌تی‬ ‫‌و‬ ‫‌موو‬ ‫ئاوڕدانەوەیەک لە رووداوەکانی سااڵنی‬ ‫تێکۆشه‌ر و خه‌باتکار ئه‌که‌ین و هیوادارین‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌رح‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫هەل‬ ‫ئێستا‬ ‫‌کرێت‪،‬‬ ‫ژنان‬ ‫‌ق‬ ‫رابردوو دەتوانین بڵێن بزووتنەوەیەکی‬ ‫وه‌کوو «رێکخراوی ئاسۆی ژنی کورد»‬ ‫جیاواز‬ ‫ئارادایە‪،‬‬ ‫لە‬ ‫جیاواز‬ ‫مەرجێکی‬ ‫و‬ ‫نوێ و رادیکاڵ بۆ ئازادی و یەکسانی‬ ‫بتوانین له‌ پێناو ده‌سته‌به‌ر کردنی مافه‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ک‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫سیاسی‪،‬‬ ‫بارودۆخی‬ ‫مانا‬ ‫‌و‬ ‫‌ک‬ ‫ژنان‪ ،‬جیهانی داگرتووە‪ ،‬هەر لە هیندو‬ ‫ره‌واکانی ژنان هه‌نگاوێکی کارا و جیددی‬ ‫ه‬ ‫‌اڵی‬ ‫ه‬ ‫کۆم‬ ‫کولتووری‬ ‫و‬ ‫ئابووری‬ ‫‌تی‪،‬‬ ‫بەنگالدش و میسرو ئێرانەوە بگرە‬ ‫هه‌ڵبگرین‪.‬‬ ‫تا دەگاتە ئامریکاو زۆربەی واڵتانی کۆمه‌ڵگای ئێران گۆڕانێکی به‌ قازانجی‬ ‫ئۆرووپایی‪ .‬ژنان لە هەر هەل ومەرج و ژنان به‌ سه‌ردا هاتبێت‪ ،‬به‌ڵکوو له‌و پیرۆز بێت ‪٨‬ی مارس رۆژی جیهانی ژن‬ ‫هەر بۆنەیەک بۆ دەنگ هەڵبرین کەڵکیان روانگه‌یه‌وه‌ که‌ ژنان هه‌رچی زیاتر له‌ جاران‬ ‫سەرکەوتووبیت خەباتی ژنان و‬ ‫وەرگرتووە کە نموونەی هەرە بەرچاویان له‌ بواری جۆراوجۆردا چاالکن‪ .‬به‌ تایبه‌تی‬ ‫بزووتنەوەی رزگاریخواز ودیموکراتیکی‬ ‫لە رۆژی والنتاین بوو کە ئاخێزی یەک له‌ بواری سیاسی دا و پاش سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫گەلی کورد‬ ‫ملوێن کەسیان خۆڵقاندو داوایان کرد لە ئه‌و بزووتنه‌وه‌ دیمۆکراسی خوازییه‌ی که‌‬ ‫رێکخراوی ئاسۆی ژنی کورد‬ ‫رۆژی خۆشەویستی بە ملوێن کەس بێنە پاش هه‌ڵبژاردنی ده‌وری ده‌یه‌می سه‬ ‫‌رۆک‬ ‫‪٢٠١٣_٣_٨‬‬

‫كۆماری ئیسالمی یەكێك لەگەورەترین نەیارانی ئینترنێت‬

‫ئا‪ :‬دڵشاد که‌ریمی‬ ‫رێكخراوی نێودەوڵەتی پەیامنێرانی‬ ‫بێسنور بەبۆنەی ‪12‬ی مارس رۆژی‬ ‫جیهانی خەبات دژی سانسۆری‬ ‫ئینترنێت‪ ،‬واڵتانی پێشكەوتوو لە‬ ‫سانسۆری ئینترێنت دەناسێنێت‌و ‪5‬‬ ‫واڵتی بەحرەین‪ ،‬چین‪ ،‬ئێران‪ ،‬سوریە‌و‬

‫وێتنام لەسەرو ئەو واڵتانە ناولێدەبات‪.‬‬ ‫بێسنور‪،‬‬ ‫پەپامنێرانی‬ ‫بەوتەی‬ ‫رژیمەكانی دەسەاڵتداری ئەم پێنج واڵتە‬ ‫سانسۆر‌و كۆنترۆڵی ئینترنێت بەردەوام‬ ‫پەرەدەستێنێت‪ .‬رژیمی ئێران چەندین‬ ‫ساڵە چاودێریی ئینترێنت دەكات‌و‬ ‫بەتوندی سانسۆری دەكات‪ .‬لوتكەی ئەم‬ ‫هەوڵەی رژیم بۆ سانسۆری ئینترنێت‬ ‫لەهەوڵەكانی بەرپرسانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی بۆ ئینترنێتی بەناو حەاڵڵ‪،‬‬ ‫دەبینرێت‪ ،‬واتە دروستكردنی تۆڕێكی‬ ‫ئینترنێتی كە بە تەواوی لەژێر كۆنترڵی‬ ‫دەسەاڵتدارانی رژیمدا بێت‪ .‬كۆماری‬ ‫ئیسالمی هەوڵدەدات پەیوەندییەكانی‬ ‫خەڵكی ئێران لەگەڵ باقی جیهان‬ ‫ببڕێت‪ .‬لەئێستاشدا زۆرێك لە دامەزراوە‬ ‫دەوڵەتییەكان لەئێران نەك لەرێگەی‬

‫ئینترنێت‪ ،‬بەڵكو لە رێگەی ئینترانێت‪،‬‬ ‫واتە ئینترنێتی ناوخۆیی كارەكانیان‬ ‫جێبەجێدەكەن‪.‬‬ ‫بەپێی لێكۆڵینەوەی پەیامنێرانی‬ ‫بێسنور‪ ،‬ئینترنێت لەئێران سیاسی تر‬ ‫یان ناسیاسی تر لە باقی واڵتان نیە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە زۆر زیاتر لە باقی شوێنەكان‬ ‫كۆنترۆڵ دەكرێت‪ .‬بەپێی ئەم راپۆرتە‬ ‫هەرجۆرە الدانێك لەسیاسەتی رەسمی‬ ‫رژیم‪ ،‬بە خێرایی مۆركی سیاسی‬ ‫پێوەدەنرێت‌و بەرەوڕووی سزا دەبێتەوە‪ .‬رۆژنامەنوسان‪ ،‬هەڵسوڕاوان‪ ،‬نەیارانی‬ ‫سایتەكان بە ناوەرۆكی مۆسیقا‪ ،‬ئاشپەز سیاس‌و تەنانت شارۆمەندانی ئاسایی‬ ‫یان مۆدی رۆژ‪ ،‬بەهەمان خێرایی ئەگەر رخنەیەك لە دەسەاڵت بگرن‪،‬‬ ‫دادەخرێن كە سایتەكانی نەیاری بە بیانوی پڕوپوچ دەستگیر دەكرێن‌و‬ ‫رژیم سایتە خەبەرییەكان دادەخرێن‪ .‬بەتۆمەتی هەڕەشە بۆ سەر ئەمنیەتی‬ ‫بەبڕوای توێژەران‪ ،‬رژیمی ئێران ترسی میللی‌و پەیوەندی لەگەڵ بێگانە‬ ‫لە ئینترنێت هەیە‌و لەكۆماری ئیسالمیدا رەوانەی زیندان دەكرێن‪.‬‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫‪9‬‬

‫راگەیاندنی‬ ‫ناوەندی الوانی‬ ‫پێشڕەو‬ ‫بە بۆنەی ‪8‬ی‬ ‫مارس رۆژی‬ ‫جیهانی ژن‬ ‫زیاتر لە ‪ 100‬ساڵ لە خەباتی ژنان بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی مافەكانیان بەرانبەر بە‬ ‫هەموو جۆرەكانی ستەم‌و هەاڵواردن‬ ‫تێدەپەڕێت‌و لەم پێناوەدا هێزی ژنان‌و‬ ‫بزوتنەوەكەی قۆناغێكی پڕ بایەخیان‬ ‫بڕیوە تا ئەوەیكە ئەمڕۆكە بتوانن لە‬ ‫ئاستێكی بااڵ‪ ،‬النیكەم توانایی‌و ئیرادەی‬ ‫خۆیان بۆ دەستەبەركردنی مافی ژیانی‬ ‫بەرابەر بەدەست بهێنن‪ .‬بە تایبەتیی لە‬ ‫ماوەی چەند دەیەی رابردوو بزوتنەوەی‬ ‫ژنانی یەكسانیخواز پەرەگرتنێكی‬ ‫بەرچاوی بە خۆیەوە بینیوە‪ ،‬بە‬ ‫جۆرێكە رەمزی سەركەوتن‌و گەشەكردنی‬ ‫كۆمەڵگا لە هەموو بوارەكانی ئابووری‪،‬‬ ‫سیاسی‌و كۆمەاڵیەتیی‪ ،‬بەستراوەتەوە بە‬ ‫بەشداریی‌و هاتنە مەیدانی ژنان‌و خستنە‬ ‫گەڕی تواناكانی ئەم توێژە‪ .‬بە تایبەتیی‬ ‫لە كاتێكدا كە گۆڕانكاریەكانی ناوچەی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست لە ماوەی یەك دوو‬ ‫ساڵی رابردوو لەناوچوونی هەندێك لە‬ ‫دەسەاڵتدارە دیكتاتۆرەكانی لێكەوتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە كۆی ئاڵ‌و گۆڕەكاندا كە ژنانی‬ ‫پێشڕەو‌و ئازادیخواز لە سەنگەرەكانی‬ ‫پێشەوەیدا بووین‪ ،‬خەریكە بەرهەمی‬ ‫خەباتەكەیان لە رێگەی بەدەسەاڵت‬ ‫گەیشتنی ئیسالمی سیاسی بە فیڕۆ‬ ‫دەچێت‪ .‬لە هەمانكاتیشدا ژنانی‬ ‫تێكۆشەرو یەكسانیخواز كە هەوێنی‬ ‫ئەو خەبات‌و ئاڵ‌وگۆڕانە بوون‪ ،‬ماندوو‬ ‫نەناسانە‌و لە ریزەكانی پێشەوە لە‬ ‫حاڵی تێكۆشاندان بۆ دەستەبەركردنی‬ ‫مافەكانیان‌و پاشەكشەیان نەكردووە‪ .‬بۆیە‬ ‫رۆژی ‪8‬ی مارس تەنیا بەرز راگرتنێكی‬ ‫مێژوویی نیە‪ ،‬بەڵكوو رۆژی هەموو ئەو‬ ‫ژن‌و پیاوە خەباتكارە یەكسانیخوازانەیە‬ ‫كە بۆ بە ئامانج گەیشتن هەڵسووڕانی‬ ‫ژنان بە بەمەبەستی دابینكردنی مافی‬ ‫بەرابەر‪ ،‬لە بەرانبەر سیستەمەكانی‬ ‫پارێزەری هەاڵواردن تێدەكۆشن‌و خەبات‬ ‫دەكەن‪ .‬كۆماری ئیسالمیی وەكوو‬ ‫رژیمێكی دژە ژن‌و پێشێلكەری هەموو‬ ‫مافە سەرەتاییەكانی ژنان لە ماوەی‬ ‫زیاتر لە سێ دەیەی رابردوو هەموو‬ ‫دەزگاكانی سەركوت‌و دواكەوتوویی‬ ‫خۆی وەگەڕ خستووە بۆ ئەوەی پێش‬ ‫بە بەشداریكردنی ژنان‌و هاتنەمەیدانیان‬ ‫بۆ نێو پرسە جۆراوجۆرەكانی كۆمەڵگا‬ ‫بگرێت‪ .‬ئەگەرچی كۆماری ئیسالمی بە‬ ‫كەڵك وەرگرتن لەو ئامرازانە هەوڵی‬ ‫پشتگوێ‌و پەراوێزخستنی ژنانی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم بە دڵنیاییەوە خەباتی ژنان‬ ‫قۆناغێكی پڕ لە خەبات‌و تێكۆشانی‬ ‫بڕیوە‌و بە راوەستاویی‪ ،‬ئامادەیی‌و‬ ‫زەرفیەتی ئەوەی نیشانداوە كە مۆركی‬ ‫چارەنووسسازی خۆی لە گۆڕانكاریەكانی‬ ‫داهاتوو بدات‪ .‬ئێمە وەك ناوەندی الوانی‬ ‫پێشڕەو خۆمان بە هەڵسووڕاوێكی‬ ‫پەیگیری مافی یەكسانی بۆ ژنان‌و‬ ‫پیاوان دەزانین‌و دڵنیاین كە تێكۆشانی‬ ‫ژنان‌و بزوتنەوەكەیان بۆ بەدەستهێنانی‬ ‫مافەكانیان‪ ،‬كۆمەڵگایەكی نوێ‌و مۆدێرن‬ ‫بەرهەم دێنێت كە لە سێبەریدا ئاشتی‌و‬ ‫ئاسایش‌و ئاوەدانی لەدایك دەبێت‪.‬‬ ‫شەكاوە بێت ئااڵی ‪8‬ی مارس رۆژی‬ ‫جیهانی ژن‬ ‫بژی مافی یەكسان بۆ ژنان‌و پیاوان‬ ‫ناوەندی الوانی پێشڕەو‬ ‫‪7-3-2013‬‬ ‫‪1391-12-17‬‬

‫‪8‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬ ‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫سیاسی‬

‫ئەحمەدی نژادو گواستنەوەی دەسەاڵت لە کۆماری ئیسالمی‬ ‫محەمەد حەکیمی‬ ‫ئایا ئەحمەدی نژاد دەسەاڵت بە ئارامی‬ ‫بە جێ دێڵێت یان دەیەوێت کێبرکێیەکی‬ ‫دژوار لەگەڵ خامنەیی‌و بالی بنەماخواز‬ ‫ئەنجام بدات؟ ئایا شەڕێک لە نێو‬ ‫بالەکانی رژیمدا دەست پێدەکات؟ ئایا‬ ‫ئەحمەدی نژاد دەتوانێت مورەی خۆی لە‬ ‫دوای خۆی بە جێ بێڵێت؟ ئاکامامی ئەم‬ ‫شێوە بیرکردنەوە دەبێت بە چی؟‬ ‫واڵمی ئەم پرسیارانەو دەیان پرسیاری‬ ‫دیکە کە مێشکی خەڵکی ئێرانی‬ ‫بەرەوالی خۆی راکێشاوە‪ ،‬بە هۆی‬ ‫نەبوونی بەلگەی پێویست کارێکی ئاسان‬ ‫نییە‪ ،‬هەر چەن ئەحمەدی نژاد ناتوانێت‬ ‫بەشداری لەم هەڵبژاردنەدا بکات‪،‬‬ ‫بەاڵم هەر لە ئێستاوەنەخشەو پیالنی‬ ‫بۆ ئەوە کێشاوەو کار بۆ ئەوە دەکات‬ ‫کە کە دەست لە هەموو کاروباری نێو‬ ‫بالەکانی حکومەت وەر بدات‌و بە دڵی‬ ‫خۆی جێ گۆڕکێیان پێ بکات‪ ،‬ئەو باش‬ ‫زانیویەتی کە لە شوێنێکدا دەتوانێت‬ ‫جێ پێی خۆی بهێلێتەوە کە ریشەی لەو‬ ‫جێگەدا هەبێت‪ ،‬ئەحمەدی نژاد نایهەوێت‬ ‫وەکوو «مووسەوی‪ ،‬کەروبی‌و تەنانەت‬ ‫رەفسەنجانی» لێ بێت‪.‬‬ ‫ئەگەرچی ئەمە شتێکی ئاساییە‪ ،‬شەڕی‬ ‫سیاسی مەترسیدار لە نێو رژیمی‬ ‫ئیسالمییدا هەمیشە باو بووەو هەیە‪،‬‬ ‫ئەگەر بە وردی چاو لە رابردووی ئەو‬ ‫رژیمە بخشێنینن ئەوا دەبینین کە‬ ‫هیچ کات سەرۆک کۆماری ئەو رژیمە‬

‫نەیتوانیوە لەدوای ماوەی سەرۆک‬ ‫کۆماریەکەی نەخشی لە دەسەاڵت‌و‬ ‫بتوانێت لە نێو ئەو بازنەدا بمێنێتەوە‌و‬ ‫تەنیا ناوێکی لێ ماوەتەوە‪ .‬بەاڵم هەموو‬ ‫شتەکان باس لە شەرێکی سارد لە نێوان‬ ‫بالەکانی رژیم دەکەن‌و الچوونی ئەحمەدی‬ ‫نژاد بە دڵنیاییەوە لەگەڵ کۆمەڵێکی زۆر‬ ‫دەنگ‌و هەرا‪ ،‬دەبێت‪.‬‬ ‫هەر لە ئێستاوە ئەم شەڕە بە شێوەیەک‬ ‫خۆیی نیشان داوەو کاتێ»مەحمود‬ ‫ئەحمەدی نژاد» چوو بۆ بە خاک‬ ‫سپاردنی «هوگو چاوز» ئەمە یەکەمین‬ ‫جاری نەبوو کە بۆ ونوزوئال دەچوو‪،‬‬ ‫بەڵآم ئەمجارە چوونی ئەحمەدی نژاد‬ ‫زۆر جیاواز بوو‪ ،‬ئەم سەفەرە شتگەڵێکی‬ ‫زۆری لەگەڵ خۆی هێناو بڕ هەواڵترین‬ ‫سەفەری ئەحمەدی نژاد بوو تا ئەمڕۆ‪.‬‬ ‫لە ئامێزگرتنی دایک‌و کچی هوگو چاوزو‬ ‫ئەو قسانەی کە چاوزی وەکوو مەهدی‌و‬ ‫مەسیح شوبهاندو ماچ کردنی تەرمی چاوز‪،‬‬ ‫کاردانەوەی نەرێنی زۆری لە ناوخۆدا‬ ‫لێکەوتەوەو هەر کام لە بەرپرسانی رژیم‬ ‫شتگەڵێکیان بە دژ‌یدا وت‌و وای لێهات کە‬ ‫مەرجع تقلیدەکانیان رخنەی توندیان لە‬ ‫ئەحمەدی نژاد گرت‪.‬‬ ‫ئەمە لە کاتێکدایە کە دەسەاڵتی‬ ‫ئەحمەدی نژاد زۆری کۆتایی پێ بێت‌و‬ ‫دەورەو سەردەمی تەواو بێت‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫ئەم ماوەی کە ماویەتی‪ ،‬نە تەنیا گوێ‬ ‫بە کێشە دەرەکیەکان‌و دۆخی نالەباری‬ ‫ژیانی شاڕۆمەندانی ئێران‌و ئابووری‬ ‫وێرانی ئەو واڵتە نادات‪ ،‬بەڵکوو ئەم چەند‬ ‫مانگەی کە ماویەتی دایناوە بۆ چارەسەر‬ ‫کردنی کێشە ناوخۆییەکان‌و هەموو کاتی‬

‫خۆیی بۆ ئەو مەبەستە تەرخان کردوە‪،‬‬ ‫کە بە دژی نەیارانی سیاسی خۆی لە‬ ‫مەجلیس‌و ئەو شوینە هەستیارانەی‬ ‫دیکە کە دەتوانێت لە داهاتوودا کێشەی‬ ‫بۆ دروست بکات‪ ، .‬شەڕێکی شاراوە‬ ‫لە نێو بالەکانی رژیم دەستی پێکردوەو‬ ‫بە دڵنیاییەوە ئەحمەدی نژاد هەروا‬ ‫بە سانایی واز لە دەسەاڵت ناهێنێت‌و‬ ‫دەیەوێت کەسی دوای خۆیی کەسێک بێت‬ ‫کە لە ژێر نفوزو کاریگەری خۆیدا بێت‌و لە‬ ‫دەسەاڵت دوور نەکەوێتەوە‪.‬‬ ‫کەواتە‪ ،‬ئەم شەڕە زۆر جدییەو بوونی‬ ‫هەیەو واقعییە‪ ،‬ئەم کردەوانە هێندە‬ ‫واقعین کە دەسەاڵتدارانی بنەماخواز نازانن‬ ‫چۆن بە دژی بوەستنەوەو هەلوێست‬ ‫بگرن‪ .‬بنەماخوازەکان‪ ،‬تەنیا ناوە ناوە‬ ‫ورتەو بۆلەیەک دەکەن‌و چیلکەیەک‬ ‫لە کونە هەنگەژاڵە وەردەدەن‪،‬و‬ ‫رێفورمخوازەکانیش کە دۆخیان روونەو‬ ‫ئەحمەدی نژاد هەر حەسێبیان بۆ ناکات‪،‬‬ ‫بەاڵم لەم ناوەدا بنەماخوازەکان وردە‬ ‫وردە خەرێکە بەهێزتر دەبن‪ ،‬چۆنکا‬ ‫رەفسەنجانی وەرچەرخانێکی گەورەی‬ ‫ئەنجام داوەو گەراوەتەوە بۆ باوەشی‬ ‫بنەماخوازەکان‪ ،‬بەاڵم بە هەموو ئەمانەوە‬ ‫تا ئێستا بنەماخوازەکان بێدەنگییان لە‬ ‫هەموو شت کردوە‪ ،‬ئەمە نیشاندەری‬ ‫ئەوەیە کە ئەحمەدی نژاد ئاتۆی گەورەی‬ ‫لە هەمووبەرپرسانی بااڵی رژیم هەیە‪،‬‬ ‫هەر بۆیە ئەوان ناوێرن بە گژیدا بچنەوەو‬ ‫لە بەرامبەریدا رابوەستن‪.‬‬ ‫شەڕەی دەسەاڵت لە نێو بالەکانی رژیم تا‬ ‫ئەو جیگە چووە پێشەوە کە ئەحمەدی‬ ‫نژاد فیلمی برایانی الریجانی لە نێو‬

‫دیاریكردنی حەقدەستی ساڵی ‪92‬‬ ‫سوكایەتیكردنە بە چینی كرێكار‬

‫مەجلیس باڵو کردەوەو لە بەرانبەریشدا‬ ‫الریجانیش دەڵێت ئەحمەدی نژاد بە‬ ‫کاری مافیایی خەرێکە واڵت لەبەر یەک‬ ‫هەلدەوەشێنێتەوە‪ .‬هەر لەو حاڵەدا‬ ‫بنەماخوازەکانی نێو دەسەاڵت ئەمڕۆ‬ ‫رووبەڕووی هەڕەشەی ئەمنیەتین‪،‬‬ ‫ئەو کەسەش کە لە پشت هەموو ئەم‬ ‫سناریویانەیە کەسێک نییە جگە لە‬ ‫ئەحمەدی نژاد‪.‬‬ ‫ئەحمەدی نژاد هەمیشە هەڕەشەی ئەوەی‬ ‫کردوە کە شتگەڵێکی لە بەرپرسانی بااڵی‬ ‫رژیم هەیە کە ئەگەر وازی لێ نەهێنن‪،‬‬ ‫هەموو ئەو شتانە باڵو دەکاتەوەو‬ ‫ئەوە واقعیە کە بەرپرسانی بااڵی رژیم‬ ‫زۆربەیان لە گەندەلییەوە ئاالون‌و هێندە‬ ‫لە جێگەکانیان ماونەتەوە کە هەموویان‬ ‫گەنیون‌و گستیان ئاتۆیان لە الی‬ ‫ئەحمەدی نژاد هەیەو هەر ئەمە بۆەتە‬ ‫هۆی ئەوەی کە ئەحمەدی نژاد پشت‬ ‫ئەستوور بێت بەو بەلگانەو هەر کام‬ ‫لەو کەسانە کە بە دژی وەستاونەتەوە‬ ‫وەکوو برایانی الریجانی» بەلگەیەکی یان‬ ‫پێ نیشان داوەو یان لە سەحنی عەلەنی‬ ‫مەجلیس رووی کردوەو هێشتا ئەحمەدی‬ ‫نژاد کارتی زۆری لە گیرفان ماوەتەوە‪،‬‬ ‫هەر بۆیە بنەماخوازەکان زۆر بە ترسەوە‬ ‫هەلس‌و کەوەت لەگەڵ دەکەن‪.‬‬ ‫ئەم شەڕە لە حاڵێکدایە کە خامنەیی زۆر‬ ‫راشکاوانە هۆشداری بە هەموو الیەنەکان‌و‬ ‫بالەکانی نێو دەسەاڵت دا‪ ،‬بەاڵم ئەحمەدی‬ ‫نژاد نە تەنیا گوێی بە قسەکانی ئەو‬ ‫نەدا‪ ،‬بەڵکوو زۆر بە جدییش بە دژی‬ ‫وەستاوەتەوە‪ .‬پسپۆرانی بواری سیاسی‬ ‫لەسەر ئەو باوەرە بوون کە ئەحمەدی‬

‫پەرەسەندنی گەندەڵی‬ ‫بەرپرسە بااڵكانی ڕژێمی ئێران‬ ‫کامه‌ران ره‌زا‬

‫‪ 500‬هەزار تمەن دیاریكردوە‌و بەمەش‬ ‫فیروز مامۆیی‬ ‫بازنەی ئابلۆقەی دژی بژیوی ژیاانی‬ ‫كرێكار تەنگتر كردوەتەوە‪ .‬لەبەشێكی‬ ‫پاش دیاریكردنی كەمترین حەقدەستی دیكەی ئەم بەیاننامەیەدا بە ئاماژە بە‬ ‫كرێكارانی ئێران بۆ ساڵی ‪ ،1392‬قەدەغەكردنی ناڕەزایی كرێكاران‌و نەدانی‬ ‫شیركەتی مۆڵەت بۆ خۆپیشاندان‌و كۆبوونەوەی‬ ‫كرێكارانی‬ ‫سەندیكای‬ ‫ئۆتۆبوسڕانی تاران‌و دەوروبەر‪ ،‬لە ناڕەزایی دەنوسێت‪ :‬ئەم بارودۆخە‬ ‫بەیاننامەیەدا ئەم حەقدەستە بە تاڵ‌و ناخۆشە بەم كارەی نادادوەرانەی‬ ‫سوكایەتیكردن بە چینی كرێكاری ئێران شۆرای بااڵی كار‌و بەسەركوتی بەرینی‬ ‫مافی نێودەوڵەتی كرێكاران وەك مافی‬ ‫ناولێدەبات‪.‬‬ ‫پاش ئەوەی لە رۆژانی رابردوودا پێكهێنانی سەندیكای كرێكاری‌و مافی‬ ‫شۆرای بااڵی كاری ئێران‪ ،‬كەمترین دەربڕینی ناڕەزایی‌و خۆپیشاندان‪ ،‬زیاتر‬ ‫حەقدەستی ساڵی داهاتووی بە ‪ 487‬لەجاران تەشەنەی سەندووە‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەمەش گروپە جیاوازە‬ ‫هەزار تمەن رایگەیاند كە لەسەدا ‪25‬‬ ‫زیاتر لە حەقدەستی ساڵی ‪ ،1391‬بەاڵم كرێكاریەكان لەئێران چەندین جار دژی‬ ‫هەڵسوڕاوانی كرێكاریی‌و شارەزایانی بارودۆخی ئابوریی‌و دواكەوتن‌و كەمیی‬ ‫ئابوری ئێران ئەم زیادكردنە بە كەم حەقدەستەكانیان ناڕەزاییان دەربڕیوە‪.‬‬ ‫دەزانن‪ .‬لەم پەیوەندەدا سەندیكای حەقدەستی كرێكارانی ئێران لە ساڵی‬ ‫كرێكارانی شیركەتی ئۆتوبوسڕانی تاران‌و ‪ 1391‬نزیكەی ‪ 390‬هەزار تمەن بوو كە‬ ‫دەوروبەر بەیاننامەیەك باڵودەكاتەوە‌و هەر لەوساڵەدا نرخی هەاڵوسان زیاتر لە‬ ‫رەخنە لەو بڕیارەی شۆرای بااڵی ‪31‬لەسەد بوو‪ .‬ئەمساڵ سەرەڕای ئەوەی‬ ‫كار دەگرێت‪ .‬بەیاننامەكە دەڵێت‪ :‬بەڕێژەی لەسەدا ‪ 25‬حەقدەستی كرێكاران‬ ‫شۆرای بااڵی كار سەرەڕای داخوازیی زیادكراوە‪ ،‬بەاڵم بە لەبەرچاوگرتنی‬ ‫بەرینی كرێكاران بۆ دیاریكردنی هەاڵوسانی لەسەدا ‪‌50‬و گرانی بازاڕ‬ ‫حەقدەستێكی دادوەرانە كە خەرجی كەمترین كاریگەریی لەسەر باشتربوونی‬ ‫ژیانی مرۆیی خێزانێكی كرێكاریی ژیانی كرێكاران دادەنێت‪.‬‬ ‫دابین بكات‪ ،‬كەمترین حەقدەستی بەوتەی شارەزایەكی ئابوریی رێژەی‬ ‫كرێكاری ساڵی ‪1392‬ی بە مانگی زیادكردنی حەقدەست بۆ ساڵی ‪ 92‬بە‬

‫جۆرێكە كە كرێكاران كە لەكەمترین‬ ‫شتەكان بێبەش دەكات‪ .‬بەوتەی ناوبراو‬ ‫لەئێراندا هەاڵوسانی واقیعی لەسەرو‬ ‫لەسەدا ‪50‬ەیە‌و هێڵی هەژاری لەناوچە‬ ‫شارییەكانی ئێران النیكەم یەك ملیۆن‬ ‫تمەنە‪ .‬ئەمە لە حاڵێكدایە كە‪ ،‬زۆربەی‬ ‫هەرە زۆری ناوەندە بەرهەمهێنەرەكانی‬ ‫ئێران واتە زیاتر ‪ %50‬بەرەوڕووی داخران‬ ‫و داڕمان بوونەتەوەو ئەمەش دەرد و‬ ‫مەینەتەكانی ژیانی پڕ لە كەندو كۆسپی‬ ‫كرێكاران و بنەماڵە كەم داهاتەكانی‬ ‫كۆمەڵگای ئێران‪ ،‬زۆرتر لە هەمیشە‬ ‫بەرەوڕووی گرفت و تەنگەژە كردووەتەوە‪.‬‬ ‫لە هەمان حاڵدا‪ ،‬سەبەدی كڕینی بنەماڵە‬ ‫ئێرانیەكان بە گشتی لە سەروبەندی‬ ‫ساڵی نوێدا ‪ %30‬دابەزیوەو خەڵك توانای‬ ‫كڕینی پێداویستییەكانی سەری ساڵ‬ ‫لەوانە‪ :‬جل و بەرگ‪ ،‬چەرەزات‪ ،‬خۆراك و‬ ‫هتدیان‪ ...‬نیە‪ .‬هەر ئەم گرفت و تەنگ‬ ‫و چەڵەمە بەرفراوانە كە ناخی كۆمەڵگای‬ ‫ئێران و بەتایبەت بنەماڵە كەمداهات و‬ ‫كرێكارییەكانی تەنیەوە‪ ،‬هیوای كۆمەاڵنی‬ ‫خەڵك بە ژیانی كەم كردووەتەوەو وێڕای‬ ‫ئەوەیكە ئیمكاناتی پزیشكی و دەرمانی‬ ‫لەو واڵتە بەرەوڕووی كەمی بووەتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم چەندین جۆر نەخۆشی چ بە هۆی‬ ‫بەد خۆراكی و چ بە هۆی خەمۆكی لە‬ ‫سەر دڵی خەڵك كەڵەكە بووە‪.‬‬

‫نژاد لە دوای هەڕەشەی خامنەیی واز لە‬ ‫هەموو شت دێنێت‪ ،‬بەاڵم ئەو فکریەتەی‬ ‫پسپۆرانیش هەمووی هەلە بوو‪ ،‬چۆنکا‬ ‫ئەحمەدی نژاد نەخش‌و پیالنی گەورەی‬ ‫دارشتوەو بە دڵنیاییەوە لە داهاتووی‬ ‫ئێراندا ئەو نەخسێکی گەورەو رۆڵی‬ ‫ئیجابی دەبینێت‌‪ .‬هەموو شتەکان‬ ‫نیشاندەری ئەوەن کە بەرپرسانی بااڵی‬ ‫رژیم هەموو شتیکیان لە یاد چوەتەوەو‬ ‫تەنیا خەرێکی شەڕی ناوخۆیین‪ ،‬تەنیا‬ ‫شتێک ئەمڕۆ بۆ بەرپرسانی رژیم گرنگ‬ ‫نییە‪ ،‬دۆخی ئابووری شاڕۆمەندانی ئێرانەو‬ ‫کەس گوێ لە کێشەکانیان ناگرێت‪ ،‬کەس‬ ‫باس لە گران‌بوون‌و نەبوونی برنج‌و گوشت‬ ‫ناکات‪ ،‬کەس باس لەوە ناکات کە پستە‬ ‫کیلوی بە ‪ 60‬هەزار تمەنە‪ ،‬ئایا خەڵکی‬ ‫ئێران لەم دۆخەدا دەبێ چی بکەن؟‬ ‫ئایا رێگە چارەی ئەو خەڵک چییە؟‬ ‫ئایا ئەم هەڵبژاردنە دەبێتە راپەرینێکی‬ ‫جەماوەری دیکەو دەیان پرسیاری دیکە‬ ‫کە ئەمڕۆ خەڵکی ئێرانی بە خۆیەوە‬ ‫مەشغول کردوە؟ واڵمی ئەم پرسیارانە لە‬ ‫داهتوویەکی زۆر نزیکدا روون دەبێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی گرنگە ئەوەیە کە بۆ‬ ‫بەرپرسانی رژیم لەم کاتە هەستیارەدا بەم‬ ‫شێوە رۆڵ دەگێرن‪ ،‬ئایا ئەم هەڵبژاردنە‬ ‫دەبێتە هۆی گۆڕانی بنەرەتی لە ئێران‪،‬‬ ‫بە دڵنیاییەوە من لەسەر ئەو باوەڕەم کە‬ ‫راپەرین‌و ئاخێزگەی جەماوەری لە ئێران‬ ‫لە پێشەو هەر کات ئەگەری ئەوە لە‬ ‫ئارادایە کە لە شوێنێک لە ئێران خەڵکی‬ ‫وەزاڵە هاتوو برژێنە سەر شەقامەکان‌‪...‬‬

‫بەگشتی گەشەكردنی گەندەڵی و‬ ‫بەفیڕۆدانی سامانی گشتی واڵت‬ ‫بەشێوەیەكی پلەبەندی لەسەرەوە‬ ‫بۆناوچین‌و‬ ‫خوارەوە‬ ‫دادەبەزێتە‬ ‫توێژەكانی كۆمەڵگا‪ ،‬ئەمەش لەو‬ ‫واڵتانەدا بەشێوەیەكی گشتی ڕوودەدەن‬ ‫كە بنەماكانی ئازادی و دیموكراسی تێیدا‬ ‫بەتەواوی فەرامۆش كراوەو زۆربەی بەها‬ ‫مرۆییەكان توشی لەناوچون بوون و زمانی‬ ‫حەقیقەت وتنیان كەلەپچە كردووەو ڕوژ‬ ‫بەڕۆژ بەرەوئیفلیجی دەبەن ‪ ،‬وەڕژێمی‬ ‫ئێرانیش یەكێكە لەو واڵتانە‪.‬‬ ‫بەرپرسانی ڕژێمی ئیسالمی ئێران‬ ‫بەشێوەیەك یاری بەداهاتی گشتی واڵت‬ ‫دەكەن كە گەیشتۆتە ئاستێكی بااڵو‬ ‫هاونیشتیمانیانی واڵتیش بەشێوەیەكی‬ ‫كوشندەو خراپ توشی نەداری و كەم‬ ‫دەرامەتی بونەتەوە‪ .‬هۆكاری سەرەكی‬ ‫ئەم خراپ بەكارهێنانی سەرەت و سامانی‬ ‫گشتیەی واڵت لەالیەن بەرپرسەبااڵكانی‬ ‫ئێرانەوە كاریگەری نیگەتیڤی كردۆتەسەر‬ ‫سەرجەم دامودەزگاو دامەزراوەكانی ڕژێمی‬ ‫ئێران‪ .‬ئەگەر ئەو پرسیارە بكرێت و بڵێن‬ ‫چۆن و بە چ شێوەیەك كاریگەری خراپی‬ ‫بۆسەرگەلی ئێران دەبێت یان هەیە‪ ،‬ئەوا‬ ‫لەوەاڵمدا دەڵێین كاتێك هاونیشتیمانیەك‬ ‫دەبینێ‌ بەرپرس‌و سەرۆكەكانی سەرقاڵی‬ ‫گیرفان پڕكردن و كڕین و بنیادنانی‬ ‫سەدان ئاپارتمانی قەشەنگ‌و دامەزراندن‬ ‫و بەگەڕخستنی دەیان شەریكاتی تایبەت‬ ‫بەخۆیان‌و بازرگانی كردن بەشێوەیەكی‬ ‫فراوان‌و سەدان شێوەی تر لەبازرگانی‬ ‫كردن بەسامانی گشتی واڵتەوە و‬ ‫بەتەواوی فەرامۆشكردنی هەست‌و نەست‌و‬ ‫باری ئابوری خەڵكانی خوارخۆیان‪ .‬چ‬ ‫جای ئەمەش بەرتیل وەرگرتن و دزی‬ ‫كردن لەنێوسەرجەم دامو دەزگاكانی‬ ‫واڵتدا بووە بە نەریتێكی باوو بەئاستێكی‬ ‫بااڵپەرەی سەندووە‪ ،‬هەموو ئەمانەو‬ ‫سزای نێودەوڵتیش لەسەر ڕژێمی ئێران‬ ‫هۆكارێكی ترە بۆ هەاڵوسانی ئابوری و‬ ‫قەیرانی بێكاری و باڵوبونەوەی چەندان‬

‫دیاردەی خراپ‪ ،‬بەتایبەت بازرگانی كردن‬ ‫و كێشانی مەوادی هۆشبەر لەنێو زۆربەی‬ ‫تاكەكانی كۆمەڵگادا‪.‬‬ ‫بەبێ‌ ئەوەی دەسەاڵتدارانی ڕژێمی‬ ‫ئێران پالن و ستراتیژی هەبێت‬ ‫بۆچارەسەركردنی ئەم قەیرانە كوشندەو‬ ‫كۆمەڵكوژە‪ ،‬بەراستی ئەمە قسەیەكی‬ ‫سەمەرەیە هەمومان ئەو راستییە‬ ‫حاشاهەنەگرە دەزانین كە ڕژێمی‬ ‫بەناوئیسالمی ئێران‌و بەرپرسەبااڵكانی‬ ‫خودی خۆیان سەرچاوەو بەرهەم هینان‬ ‫و باڵوكردنەوەی مەوادی هۆشبەرن و‬ ‫گەرەكیانە لەم ڕێگەیەوە هۆشی خەڵكی‬ ‫لەناوبەرن و سیاسەتی راستەقینەو‬ ‫مافەكانیان لێ‌ زەوت بكەن‪ ،‬ئیدی‬ ‫چۆن دەسەاڵتدارانی ڕژێمە بۆگەنەكەی‬ ‫ئێران چاكسازی‌و بنبڕی دیاردەی خراپ‬ ‫دەكەن‪ .‬لەواڵتێكدا خۆیان بەرهەمهێنەرو‬ ‫هەڵقواڵوی ناخی خۆیان و سیاسەتە‬ ‫چەوت و بۆگەنەكانی خۆیان بێت بێت‪.‬‬ ‫لەڕوی ئابووری و داهاتی تاكە كەسیشەوە‬ ‫بەرپرسانی ئێران بەالیانەوە بێ‌ بایەخ‌و‬ ‫گرنگ نیە لەواڵتەكەیاندا نزیكەی (‪)20‬‬ ‫ملیۆن مرۆڤ لەژێر هێڵی هەژاری و‬ ‫نەبوونیدا بژین‪ ،‬كە ئەمە ڕاستیەكی‬ ‫حاشاهەڵنەگرو باوەڕ پێكراوە لەنێو گەلی‬ ‫ئێراندا بونی هەیەو بەتەواوی بنەما ئابوری‬ ‫و كۆمەاڵیەتی و سیاسەتەكانی ئەو ڕژێمە‬ ‫ڕوی لەداڕمان كردووە‪ ،‬گومانی تێدانیە‬ ‫ئاكامی سەرجەم دیاردەخراپەكانیش‬ ‫بەكۆتایی هاتنی ڕژێمی ئێران‬ ‫دوایی دێت‪ ،‬جگەلەمانەش دەبینین‬ ‫ڕۆژانەسەركردەكانی ئێران لەنێو خۆیاندا‬ ‫كەوتونەتە دژایەتی كردن هەڵدانەوەی‬ ‫فایلی خراپی یەكترو ئاشكراكردنی دزی‬ ‫و گەندەڵیەكانی یەكدی بەشێوەیەكی‬ ‫فراوان‪ ،‬خراپەكاریەكانی دەسەاڵتدارانی‬ ‫ڕژێمی ئێران گەیشتۆتە ئاستێك هیچ‬ ‫جۆرە بنەمایەكی مرۆڤ دۆستانەو‬ ‫ئەخالقێكی كۆمەاڵیەتی و سیاسیان‬ ‫تێدا نەماوە‪ ،‬ئەمەش بەرچاوڕونی دەدات‬ ‫بەسەرجەم گەلی ئیرانی ئازادیخواز‬ ‫كە ڕژێمەدیكتاتۆرەخوێن ڕێژەكەیان‬ ‫ڕوولەكۆتایی هاتن و لەناوچونە‬ ‫لەداهاتوویەكی نزیكدا‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ڕەوە سوارێکی سەرکەش‬ ‫جه‌لیل ئازادیخواز‬

‫هاتن‬ ‫ڕەوە سوارێکی سەر کەشن‬ ‫بروسکە زین دەکەن‬ ‫شان لە هەوران هەڵدەسوون‬ ‫خەلکی واڵتی کویستان وزنارن‬ ‫ماڵی زینیای پر پڕی نەرگسە‬ ‫دەستیان رۆشنی لێدەباریت‬ ‫ئەم ڕەوە سوارە سەر کەشە‬ ‫ئاوزەنگی لە خۆر دەدەن‬ ‫پەیام بە گزنگدا دەنێرن‬ ‫کەمن ئەوانەی‬ ‫لەوەنەوزی هەتاودا‬ ‫شاربە هۆرە ڕاچلەکێنن‬ ‫پۆلە کۆترێکی ئاشقن‬ ‫نەورۆز بە سیروان و‬ ‫سنە بە حەسرەتی شارەزوور‬ ‫دادەپۆشن‬ ‫هاتن‬ ‫ڕوولە ئاسۆ‬

‫پێ لە سەفەرێکی بێگەڕانەوە‬ ‫زەناروئەستەم‬ ‫ڕاودەکەن‬ ‫مەرگ ملکەچی ئیرادەیانە‬ ‫سروودی بوون دە خوێنن‬ ‫گوڵ وبەفرو بەهار‬ ‫وەرزە ساڵ و جیا‬ ‫نیشتمان و ئەوین‬ ‫لە لوولی یاڵی ئەسپیاندا‬ ‫تەفسیری ئازادی دەکەن‬ ‫هاتن‬ ‫ڕەوە سواریکی سەرکەشن‬ ‫بە ئە ختیار چۆپی کارەسات دەگێڕن‬ ‫هەوراز بە هەوراز‬ ‫دووند بە دووەند‬ ‫نە مامی ڕۆشنای دەچێنن‬ ‫باخی تریفەو مەزرای مرۆڤن‬ ‫ڕیژەنەو تاوە بارانێکی‬ ‫مەزرا قاقڕەکانی واڵتن‬

‫ئەوین وکۆتر ومرۆڤن‬ ‫بنار ودەشت‬ ‫چەم ورووبار‬ ‫درەخت وگوڵ‬ ‫ئاسمان ساو‬ ‫ئەستێرە ئاشقەکانی واڵتی وون‬ ‫ساتەوەختێ‬ ‫لە تیلەیاندا چرۆدەکەن‬ ‫دەردەکەون‬ ‫خەتێ لە خوین و خاترە بەجێدێڵن‬ ‫ئاوادەبن‬ ‫خرمەی ئەم ناڵە گڕکفتە‬ ‫ڕادەبوورێ و‬ ‫هەرێم هەرێم جوانی دەڕووێ‬ ‫بەرەو چاوی پڕلە تاسەی‬ ‫دەرە وشکەکانی زێد‬ ‫خرم خرم‬ ‫ڕێژن ڕێژەن‬ ‫ژین دەبارێت‬

‫بۆ پۆلە بازەكەی هەورامان‬ ‫ئارێز‬

‫داڵی رەش بەسەر سەری ئەم بازانەوە هەر خول‬ ‫خەونی داڵی ڕەش و‬ ‫دەخوا‬ ‫دڕندەی هەردوو دیوی هەورامان‬ ‫ئاسمان رەنگی شینی رەش و رەشتر دەبێ‌‬ ‫داڵێكی رەش بەئاسمانی سیروانەوە خول دەخواو‪،‬‬ ‫چانسی رزگاربوون‪،‬‬ ‫توڕەبوونی وردە وردە هەر مۆڵ دەخوا‬ ‫دەیەوێت رایگەێنێ‌ كارەساتێك بەڕێوەیە‪!...‬‬ ‫لەدەست ئەم پۆلە بازە دەستێنێ‌‬ ‫پۆلێ‌ بازی‬ ‫فەرماندەی ئەم پۆلە بازە داوای راو‪ ،‬تەكبیر دەكا‪.‬‬ ‫چاو زەردی‬ ‫غەدری رۆژگار‪ ،‬ئاوایە‬ ‫بازێك بەدەنگی بەرز هاواردەكا‪:‬‬ ‫رەنگ سور‬ ‫باز دەبێتە نێچری‪ ،‬ماسی و چەمی سیروان‬ ‫مادام داڵێك بەسەرمانەوە‬ ‫لەقەراغی ئەو چۆمەدا‬ ‫(‪ )72‬باز‬ ‫لەدیمەنی دڕندانەی‪ ،‬ئەم دوو دڕندیەی تینوو بەخوێن خول دەخواو‬ ‫دەبنە دیلی دەستی‪ ،‬شەوگار‬ ‫ئاسمان توڕە دیارە‬ ‫راوەستاون‪.‬‬ ‫كارەساتێك بەڕێوەیە‬ ‫سرودی‪ ،‬نەبەزین و‬ ‫غەدری زەمەن ئاوایە!‬ ‫بەاڵم كەنگێ‌ باز‬ ‫مارشی ئینتەرناسیۆناڵ‬ ‫تەسلیمی قەدەر بوە و پێشمەرگە ترسی ناسیوە‪...‬؟! باز دەبێتە‪،‬‬ ‫دەخوێنن‪.‬‬ ‫دیلی كەمتیار‬ ‫بازێكی تر دەنگ هەڵدەبڕێ‌‪.‬‬ ‫ئەوان‬ ‫رەنگی دەریا دەبێتە‬ ‫پۆلێ‌ كەمتیاری جانەوەر لەبۆسەدان‬ ‫مێژووی گەلێكی زامدار‬ ‫سورباو‬ ‫دەبێ‌ ئەم پیالنە تێكبشكێنین‪.‬‬ ‫لەدڵیان و‬ ‫ئاسمان بەتریشقەیەك‬ ‫ئازاری منااڵنی نێو قوڵكەكان‬ ‫شەق دەبات و‬ ‫ئیستا كەشەو رەشتر دەنوێنێ‌‬ ‫لەچاویان و‬ ‫ئەستێرە دەست‬ ‫شریقەی تۆپ و گوللە و‬ ‫وێنەی شەهیدانی‬ ‫دەكاتە گریان‬ ‫ناخی ئاسمانی رەش‪ ،‬دەهەژێنێ‌‬ ‫بۆتێ‌ و سنە و مەریوان و‬ ‫ئیتر‬ ‫كاكڵە گوێزی‬ ‫خواش بێ‌ دەسەاڵت‬ ‫مەرگی ناوەخت‪،‬‬ ‫هەورامان و‬ ‫راماوە‬ ‫دەرفەت لەدەست‬ ‫نامیلكەكانی گیڤارا‬ ‫لەم كارەساتەی‬ ‫خەون و خۆزگە و‬ ‫توێشووی‬ ‫مێژووی‬ ‫ئاواتی ئەم پۆلە بازە و پێشمەرگە‬ ‫كۆڵە پشتەكانیانە‬ ‫ئینسان‬ ‫دەردێنێ‌‬ ‫ئێوارەیە‬

‫‪10‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )66‬ساڵی شه‌شه‌م‪2013/3/17 ،‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪dwaroj@komala.net‬‬

‫یادکردنه‌وه‌ی کاره‌ساتی بۆمبارانی‬ ‫شیمیایی هەڵەبجە له‌پاش بیست‌و پێنج ساڵ‬ ‫دواڕۆژ‬ ‫‪ 25‬ساڵ لەمەو پێش لە ڕۆژەكانی كۆتایی‬ ‫مانگی ڕەشەمەدا‪ ، ،‬پێشنیوەڕۆیەك كە‬ ‫چیاكانی هەورامان و شنروێ و بەرزاییەكانی‬ ‫هەڵەبجە بەرگی سپیان لەبەر داكەندبوو و‬ ‫بەرەو نەوروزو خاكەلێوە خۆیان ئامادە‬ ‫‌دەكردو بەرگی نوێ و ئاماڵ سەوزو پڕ‬ ‫لە گوڵیان بە بااڵی خۆیان دەدروو‪ ،‬لە‬ ‫درەنگانێكی بەیانی دا چەند دااڵشی باڵ‬ ‫ڕەشی چنگ و دەم بەخوێن لە د‌‌ەشتە‬ ‫قاقڕەكانی هەرێمی تۆزو تاریكیەوە‪ ،‬بەرەو‬ ‫هەرێمی ژیان بەڕێكەوتن‪ .‬زیاتر لە ‪50‬‬ ‫فرۆكەی رژیمی بەعسی روخاوی عێراق‬ ‫بە بۆمبی شیمیایی هێرشیان كردە سەر‬ ‫شاری هەڵەبجە‌و لەچاوتروكانێتدا ‪ 5‬هەزار‬ ‫منداڵ‌و الوو پیری ئەو شارەیان كوشت‌و بە‬ ‫هەزاران كەسیان برینداركرد‪.‬‬ ‫شەڕی هەشت ساڵە‌و ماڵوێرانكەری عێراق‌و‬ ‫ئێران نیوەی زیاتری تێپەڕی بوو‪ ،‬لەساڵی‬ ‫‪1366‬ی هەتاوی رژیمی كۆنەپەرستی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لە هێرشێكی بەرباڵو‬ ‫بەناوی (وەلفەجری ‪ )10‬لەناوچەی خورماڵ‌و‬ ‫هەڵەبجە‌و لە‪ 5‬قۆناغدا هێرشیان كردە سەر‬ ‫خاكی عێراق‪ .‬بەمجۆرە شارەزوور بووە‬ ‫مەیدانی شەڕی دوو دوژمنی لەمێژینەی‬ ‫كورد‪ .‬پاش تێپەڕبوونی چەند قۆناغێكی‬ ‫هێرشەكەی رژیمی ئێران‪ ،‬لەژێر فەرمانی‬ ‫راستەوخۆی عەلی حەسەن مەجید كە‬ ‫دواتر بە عەلی كیمیایی ناوی دەركرد‪،‬‬ ‫زیاتر لە ‪ 50‬فرۆكەی سوپای بەعس كە هەر‬ ‫كامەیان ‪ 4‬بۆمبی شیمایی ‪ 500‬كیلۆییان‬

‫هەڵگرتبوو‪ ،‬لەكاتژمێر ‪11‬ی پێشنیوەرۆی كارەساتی دڵتەزێنی هەڵەبجە ‪ 8‬مانگ‬ ‫‪ 16‬مارسی ‪ 1988‬هێرشیان كردە سەر پاش كیمیابارانی شاری سەر‌دەشت لە‬ ‫شاری هەڵەبجە‌و بەگازی خەردەل ‪ 5‬هەزار الیەن ڕژێمی بەعسی سەدامەوە ئەنجام‬ ‫كەس لەخەڵكی بێ تاوانی ئەو شارەیان درا‪ .‬زۆرێك لە كۆڕ و كۆمەڵە سیاسییەكان‬ ‫شەهید كرد‌و زیاتر لە ‪ 10‬هەزار كەسیش لەسەر ئەو باوەڕەن بێدەنگ بوونی میدیا‬ ‫برینداربوون كە تا ئێستاش‌و پاش ‪ 25‬هەواڵییەكان سەبارەت بە جەنایەتەكەی‬ ‫ساڵ ئاسەواری ئەو تاوانەی رژیمی بەعس ڕژێمی بەعس لە سەردەشت‪ ،‬لەسەر‬ ‫ڕوودانی كارەساتی تاڵی هەڵەبجە زۆر‬ ‫بەجەستەی شاری هەڵەبجەوە دیارە‪.‬‬

‫كاریگەر بووە‪ .‬كیمیابارانی هەڵەبجە‬ ‫بەرباڵوترین چەشنی بەكارهێنانی چەكی‬ ‫شیمیایی دوای شەڕی دووەمی جیهانی‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫بێ گومان لە ڕوودانی كارەساتی هەڵەبجەدا‬ ‫جگە لە ڕژێمی سەدام‪ ،‬دیكتاتۆری‬ ‫لەسێدارەدراوی عێراق‪ ،‬دەیان كۆمپانیای‬ ‫ئەمریكی و ئوروپی كە ڕژێمی بەعسیان‬

‫هه‌ڵه‌بجه‬

‫تەیار كردبوو‪ ،‬دەستیان هەبووە‪ .‬چەندین‬ ‫كۆمپانیای ئەڵمانی‪ ،‬فەرەنسی‪ ،‬بەلژیكی‪،‬‬ ‫ئامریكی و دەیان كۆمپانیای ڕۆژئاوایی‬ ‫تر كە لە سازكردن و پەرەدانی چەكی‬ ‫كۆكوژی شیمیایی و میكرۆبی عێراقدا‬ ‫بەشدار بوون‪ ،‬بە شەریكی سەدام دێنە‬ ‫ئەژمار لە خوڵقاندنی كارەساتی تاڵی‬ ‫هەڵەبجەدا‪.‬‬ ‫هەرچەند ئێستا ‪ 13‬ساڵ بە سەر ڕووخانی‬ ‫حكومەتی بەعس و ‪ 25‬ساڵ بە سەر‬ ‫كارەساتی هەڵەبجە تێپەڕیوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستاش ئێش و ئازاری جەنایەتەكانی‬ ‫سەدام لە كیمیابارانی هەڵەبجەدا لە‬ ‫نێو چاوانی ئێراقییەكاندا هاوار دەكات‌‪.‬‬ ‫مندااڵنی كەم ئەندام كە پاش بیست و‬ ‫پێنج ساڵ لە هەڵەبجە لە دایك دەبن‪ ،‬تا‬ ‫هەتایە هەروەك بەڵگەیەكی سەلمێنەری‬ ‫دڕندەخوویی ئەو جەنایەتكارانەن‌ كە بێ‬ ‫بەزەییانە هێرشیان كردە سەر ماڵی و‬ ‫حاڵی خەڵكی بێ تاوان‪.‬‬ ‫هەڵەبجە زامی گەلی كوردە لە مێژودا‪،‬‬ ‫نیشانەی مەرگێكی زیندوە و مایەی‬ ‫سەربڵندیە و ناسنامەی گەلێكی‬ ‫مافخوراوە‌‪ ،‬پێنج هەزار كۆتر و پەپولە‬ ‫لەم رۆژەد‌ا‪ ،‬فڕین بۆ ئاسمان و بوون بە‬ ‫كابوس لە ژیانی تاوانباران‪ ،‬ئەم كارەساتە‬ ‫ناسنامەی گەلێكی داگیركراوە‪ ،‬هەڵەبجە‬ ‫ناسنامەی كوردە‪ .‬بێ گومان ناوی شاری‬ ‫هەڵەبجە تاهەتایە لە گەڵ ناوی شارەكانی‬ ‫هیرۆشیما و ناكازاكی دەمێنێتەوە كە‬ ‫ئەزموونی تاڵی مەرگی بە كۆمەڵیان هەیە‬ ‫ئەویش لەبەر دڕندەخوویی جەنایەتكارانی‬ ‫مێژوویی‪.‬‬

‫‌‬

‫جه‌الل مه‌له‌کشا‬

‫هەڵەبجە‪،‬‬

‫هەڵەبجە!‬

‫واڵت بە واڵت و شار بە شار دەیگێڕم‬

‫زامێکی ناسۆرە‬

‫هاواری ئینسانە‬

‫نازانم لە کام دادگای عادڵدا‪،‬وەک تفێک‬

‫هەر زووخی لێ ئەتکێ‬

‫ئینسانی بی پەنا و تەنیای ئەم زەمانە‬

‫تەژی لە نفرەت و رەق و قین‬

‫ئەرژێتە ناو گۆمی گنخاوی ویژدانی سەدەی بیست! وەک رەوە ئاسکێکە بێ داڵدە‬ ‫هاواری هەڵەبجە‬

‫لە هەموو الیکەوە دەستڕێژی لی ئەکەن‬

‫ئاسمانی راچڵەکاند‬

‫بۆ هەر ال روو دەکا هەر تەلە و هەر داوە!‬

‫خوا تف و لەعنەتی لە سیمای زەوی کرد‬

‫هەڵەبجە شکاتی گەلێکە‬

‫موویەک لە الشەی ئەم دەعبایە نەبزووت‬ ‫دنیای کەڕ هاواری پێنج هەزار پەپوولەی‬ ‫دیلی نێو دۆزەخی شەیتانی هەر نەبیست!‬ ‫لە مێژوو بپرسن نەورۆزی کام واڵت‬ ‫ئاوری بە کۆگای قژی خاو‬ ‫برژانگی چاوی جوان‬ ‫کاکۆڵ و پەرچەمی منداڵی ساوایە!‬ ‫ئەمە نە ئاکامی ئاکاری خۆمانە و‬ ‫نە دەستی چارەنووس‬ ‫یاسای دەسکردی خواکانی زەوینە‬ ‫لە ئاسمان بپرسن‬ ‫زەوینی پڕ تاوان‬ ‫بەستێنی جەوالنی کام خوایە!‬

‫هەلیمداوێمە نێو چاوانی ئەم قەڕنە بەدناوە‬

‫‪HOTBIRD11740 VER‬‬ ‫‪Symbol 27500‬‬ ‫‪FES: 5\6‬‬

‫‪contact:‬‬ ‫‪info@asosat.tv - nwes@asosat.tv‬‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت‬ ‫سه‌ردانی ‪ www.komala.com‬بکه‌ ‌ن‬

‫‪dwaroj.komala@gmail.com‬‬

‫که‌ناڵی ئاسمانی کۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬

‫سه‌رنوسه‌ر‪:‬‬

‫عه‌تا ناسرسه‌قزی‬ ‫جێگری سه‌رنوسه‌ر‪:‬‬

‫بێهروز مەلەکشا‬

‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬

‫هه‌ژیر‬

‫راگەیاندنی سكرتاریەتی كۆمەڵە‬

‫دەستگیركردنی بەرباڵوی هەڵسوڕاوانی مەدەنی‌و كرێكاری لەكوردستان‬

‫لەماوەی چەند هەفتەی رابردوودا دەیان‬ ‫كەس لە هەڵسوڕاوانی مەدەنی‪ ،‬سیاسی‌و‬ ‫كرێكاری لەشارە جیاجیاكانی كوردستان‬ ‫لەالیەن ئیدارەی ئیتالعات‌و دەزگاكانی‬ ‫سەركوتی رژیم دەستگیر‌و راپێچی‬ ‫زیندان‌و ئەشكەنجەگاكان‌و ژوورەكانی‬ ‫لێكۆڵینەوە كران‪ .‬ئەم دەستگیركردنانە‬ ‫وەك هەمیشە‪ ،‬لەناكاو‪ ،‬شەوانە‌و بۆ‬ ‫پێكهێنانی ترس‌و دڵەڕاوكێ لەنێو‬ ‫بنەماڵەكان دروستكردنی نیگەرانی‬

‫خوێندکارانی‬ ‫مەریوانی ڕێز‬ ‫له‌ شه‌هیدانی‬ ‫کیمیابارانی شاری‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه دەگرن‬

‫لەچارەنوسی بەندكراوان جێبەجێكراوە‪.‬‬ ‫ناوی ‪ 36‬كەس لە شارۆمەندانی كورد‬ ‫كە لە ماوەی رۆژانی رابردوودا دەستگیر‌و‬ ‫زیندانی كراون بەم جۆرەیە‪ :‬خوسرەوو‬ ‫مەسعود كوردپور‪ ،‬كەیهان عەزیزی‪،‬‬ ‫داوود غەفاری‪ ،‬وەفا قادری‪ ،‬خالید‬ ‫حسەینی‪ ،‬بێهزاد فەرەجواڵهی‪ ،‬حامید‬ ‫مەحمود نژاد‪ ،‬قاسم ئەحمەدی‪ ،‬رەسوڵ‬ ‫خزر مۆرەوەت‪ ،‬فەرزاد‌و فاروق سامانی‪،‬‬ ‫مەنوچێهر پوردڵ‪ ،‬موختار ئەحمەدی‪،‬‬ ‫بەختیار‌و فەردین رەسوڵی‪ ،‬یاسر كاكایی‪،‬‬ ‫كەیوان شێخی‪ ،‬كامران عوسمانی‪ ،‬شەهاب‬ ‫ئەحمەدی ئازەر‪ ،‬قادر داستان‪ ،‬رەحیم‬ ‫فتوحی‪ ،‬محەمەد سوهرابی‪ ،‬ناسر نێعمەت‬ ‫خاە‪ ،‬یوسف حاجی خۆش‪ ،‬جەهانبەخش‬ ‫ئەحمەدی‪ ،‬محەمەد نگاری‪ ،‬موعتەسەم‬ ‫شافێعی‪ ،‬شەریف ساعدپەنا‪ ،‬محەمەد‬ ‫بەهرامی‪ ،‬قانع حاتەمی‪ ،‬گۆران بەهرامی‪،‬‬ ‫بابەك عەباسی‪ ،‬عەلی ئازادی‪ ،‬حامید‬ ‫مەحمود نژاد‪ ،‬سەید خالید حسەینی‪.‬‬ ‫جێگەی ئاماژەیە لەماوەی سێ مانگی‬ ‫رابردوودا نزیكە ‪ 130‬كەس لەكوردستان‬ ‫دەستگیركراون‪ .‬هەر لەم ماوەیەدا چەندین‬

‫یەک شەممە به‌رانبه‌ر به‌ ‪91/12/20‬‬ ‫کاتژمێر ‪9‬ونیو له‌زانکۆ په‌یام نووری‬

‫حاڵەتی هێرشكردنەسەر كاسبكارانی سەر‬ ‫سنورەكان‌و كوشتاری دڕندانەی ئەوان‪،‬‬ ‫هەروەها تەقەكردن لە واڵخەكانیان‌و‬ ‫بەتااڵنبردنی سامانەكانیان‪ ،‬لە كارنامەی‬ ‫سەركوتی دڕندانە‌و دوژمنایەتی كۆماری‬ ‫ئیسالمی لەگەڵ خەڵكی كوردستان تۆمار‬ ‫كراوە‪.‬‬ ‫ئەم رەشبگیرییە بەرباڵوانە لەكوردستان‪،‬‬ ‫نیشانە نیگەرانی جدی رژیمە كە‬ ‫لەنێوان قەیرانی مەشروعیەت‌و تەنگژەی‬ ‫ناوخۆیی‪ ،‬لەنێوان شەڕی بەرەكان‌و‬ ‫قەیرانی روو لەزیادبوونی ئابوریی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتیدا گرفتار بووە‪ .‬رژیم نیگەرانی‬ ‫كوردستانە كە لەسەروبەندی نەورۆز‬ ‫وەك هەموو ساڵێك بە بەشداری بەرینی‬ ‫خەڵك وەك جەژن‌و شادی خەبات‌و‬ ‫عەداڵەتخوازی خەڵكی كوردستانی‬ ‫لێدێت‪ .‬نیگەرانی رژیم لەكوردستان لە‬ ‫سەروبەندی شانۆگەریی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫سەرۆك كۆمارییە كە پێشهاتەكانی ئەم‬ ‫هەڵبژاردنانە بەرپرسانی رژیمی بەتوندی‬ ‫نیگەران كردوە‪.‬‬ ‫كۆمەڵە‪ ،‬بانگەوازی هەموو ناوەند‌و‬

‫مه‌ریوان کۆڕێک بۆ ڕێزگرتن ل ‌ه شه‌هیدانی‬ ‫کیمیابارانی شاری هه‌له‌بجه‌ به‌ڕێوه‌ چوو‬

‫لەرووداوەكانی مانگەكانی داهاتوو‬ ‫دەستگیر‌و رەوانەی زیندانەكان كراون‪.‬‬

‫دەزگاكانی داكۆكیكاری مافی مرۆڤ‌و‬ ‫ئازادییە مەدەنییەكان دەكات تا بە‬ ‫هەستیارییەكی تایبەت لەم شەپۆلی‬ ‫گرتنانە بڕوانن‌و گوشارەكانیان بۆ‬ ‫ئازادكردنی هەموو بەندكراوان بخەنەگەڕ‪،‬‬ ‫كە بێ گومان هیچ تاوانێكیان نیە‌و‬ ‫تەنها بەهۆی نیگەرانی‌و ترسی رژیم‬

‫سكرتاریەتی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردستان‬ ‫‪22‬ی رەشەممەی ‪1391‬‬ ‫‪12‬ی مارسی ‪ 2013‬‬

‫و‌ه بۆی ‌ه ئێمه‌ ‪ 4‬ڕۆژ زووتر به‌ڕێوه‌مان‬ ‫برد چوون زانکۆ تا ‪22‬هم بازه بوو و‬ ‫جێگای ئاماژه‌یه‌ که‌ خوێندکاران ‪ 2‬هه‌فته‌‬ ‫پێش داوای مۆجه‌وزیان کردبوو بۆ ئه‌م‬ ‫کۆره‌ به‌اڵم ڕیاسه‌تی زانکۆ و ناوه‌نده‌‬ ‫ئه‌منیه‌کانی ناوشار ل ‌ه گه‌ل ئه‌م داوایه‌ی‬ ‫خوێندکاران دژایه‌تیان کردبوو و ئیزنی‬ ‫قانوونی نه‌درا و به چهند بيانوو دوا ده‬ ‫خرا بۆ ئه‌م ڕێوڕوسمه‌ و بۆی ‌ه خوێندکاران‬ ‫به‌ ناچار خۆیان به‌ڕێوه‌یان برد به‌ بێ‬ ‫مۆجه‌وزی قانوونی جێگای ئاماژه‌یه‌ ل ‌ه‬ ‫کاتی به‌ڕێو‌ه چوونی مه‌راسیمه‌کادا به‬ ‫رپرسان و حه راسه تي زانكو به فيلم‬ ‫و وينه خويندكارانيان ترساند و ويستيان‬ ‫بالوه به خويندكاران بكه ن ک ‌ه دیاره‌‬ ‫خۆێندکارانی چاالک به‌م قسان ‌ه نه‌ترسان‬

‫و مه‌راسیمه‌که‌ ب ‌ه جوانی به‌ڕێوه‌ چوو ک ‌ه‬ ‫ڕیزی به‌رنامه‌کان به‌م شێوه‌یه‌ بوو‬ ‫‪-1‬یه‌ک ده‌ق ‌ه بێده‌نگی بۆ ڕێزگرتن له‌‬ ‫هه‌موو شه‌هیدانی کوردستان به‌تایبه‌تی‬ ‫شه‌هیدانی هه‌ڵه‌بجه‬ ‫‪-2‬ب ‌ه خێرهاتن بۆ خوێندکاران و ئاماد‌ه‬ ‫بوان‬ ‫‪-3‬خوێندنه‌وه‌ی به‌یانیه‌ی خوێندکاران‌‬ ‫‪-4‬خوێندنه‌وه‌ی مێژووی ئه‌م کاره‌سات ‌ه ل ‌ه‬ ‫الیه‌ن شیکردنه‌وه‌ی بۆ ئاماده‌ بوان‬ ‫‪-5‬خوێندنه‌وه‌ی چان په‌خشانێک و شيعر‬ ‫له‌ الیه‌ن ئاماده‌ بوان‬ ‫و له‌ کۆتاییدا سروودی دنیا خه‌م ‌ه ژیان‬ ‫ژانه‌ بۆشاره‌که‌ی به‌هاری سوور هه‌موو‬ ‫ئاماده‌ بوان به‌ ده‌نگی به‌رز وتیانه‌و‌ه و‬ ‫خوێندیان‪.‬‬