Dwaroj 71

‫بەرەو ‪8‬ی‬

‫دەقی وتەکانی‬

‫مارسێكی دیكە‬

‫هاوڕێ عومەر‬

‫‪》6-7‬‬

‫‪》5‬‬

‫ئێلخانیزادە‬

‫توندوتیژی دژی‬ ‫ژنان لە رەهەندە‬

‫‪》10‬‬

‫جیا جیاكانەوە‬

‫سەروتار‬

‫شکۆدار بێ ‪٢٦‬ی‬ ‫رێبەندان ڕۆژی‬ ‫کۆمەڵە‬ ‫‪ ٣٦‬ساڵ بەسەر رۆژی خۆئاشکراکردنی کۆمەڵە و‬ ‫گیان لەدەســتدانی کاک حەمە حسێنی کەریمی‪،‬‬ ‫یەکێک لە دامەزرینەرانی کۆمەڵە تێپەڕ دەبێ‪.‬‬ ‫‪ ٣٦‬ساڵ هەوراز و نشێو‪ ،‬پتر لە سێ دەیە خەبات‬ ‫و تێکۆشانی بەرینی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬سەرکەوتنی زۆر‬ ‫و تۆمارکردنی دەسکەوتی گرینگی کۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫چەندین هەڵە و گالنی سەخت‪ ،‬هەزاران‬ ‫پێشمەرگەی گیانبەختکردوی خۆشەویست و‬ ‫ناودار‪ ،‬سەدان حەماسەی خۆڕاگری لە ژێر‬ ‫ئەشکەنجە و زیندان‪ ،‬هێنانی بەکۆمەڵی ژنان بۆ‬ ‫ریزی خەبات‌و پێشمەرگایەتی‪ .‬دژایەتی لەگەڵ‬ ‫دابونەریتی کۆن و‪ ،‬خەبات بۆ مافی تاک و مافی‬ ‫مروڤ‪ ،‬کارنامەی کۆمەڵەیە بە کزیی و الوازیی و‬ ‫خاڵە بەهێزەکانیەوە‪.‬‬ ‫حەقوایە لەم ڕۆژەدا‪ ،‬کۆمەڵە وەک بەرهەمی‬ ‫خەباتێکی شۆڕشگێڕانە لە بزوتنەوەی‬ ‫رزگاریخوازی کوردستان‪ ،‬وەک دەسکەوتی رەوتی‬ ‫چەپ و عەداڵەتخواز‪ ،‬لێکدانەوەی بۆ بکرێ‪.‬‬ ‫پێویستە ریزەکانی کۆمەڵە خاڵە بەهێزەکانی‬ ‫رابردوی باش بناسێ و بۆ گەشەپێدانی تێبکۆشێ‬ ‫و خاڵە الوازەکانی کار و کردەوەی خۆی ببینێ‬ ‫و ئەزمونی لێوەربگرێ و‪ ،‬بوێرانە بیانداتە بەر‬ ‫رەخنە تا بتوانێ لە قۆناغی هەستیاری ئەوڕۆی‬ ‫کوردستان دەوری شیاوی رەوتێکی عەداڵەتخوازی‬ ‫کوردستانی بگێڕێ‪ .‬ئەوە ئەرکی هەموو چاالکوان‬ ‫و هەڵسوڕاوێکی ئەم رەوتەیە تا تەنیا هەر پاڵ بە‬ ‫شانازییەکانی رابردوەوە نەدات‪ ،‬بەڵکوو الوازیی‬ ‫و هۆکارەکانی گالن و نشێوی خۆشی بناسێ‪،‬‬ ‫تا بتوانێ لەگەڵ بەستێنی بەرینی کۆمەاڵیەتی‬ ‫و ئاخێزگەی خۆی تێکەڵ بێتەوە و شانازیی و‬ ‫سەروەریی زۆرتر تۆمار بکات‪.‬‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان بە‬ ‫لێکدانەوەی رابردوو‪ ،‬لەسەر بەشداریی بەرین‬ ‫و چاالکانەی کۆمەڵە لە بزوتنەوەی نەتەوەیی‬ ‫و رزگاریخوازیی کوردستاندا پێداگری دەکات‬ ‫و خۆی بە حیزبێکی کوردستانیی و الیەنی‬ ‫چەپی کۆمەڵگای کوردستان پێناسە دەکات‪.‬‬ ‫المانوایە الدان و دورکەوتنەوە لەم دوو پێناسە‬ ‫سەرەکییەی کۆمەڵە‪ ،‬هۆی الوازیمان بووە‬ ‫و پێداگری لە سەریان بۆتە هۆی گەشە و‬ ‫بااڵکردنمان‪.‬‬ ‫ئێستاش‪ ،‬لە حاڵێکدا کۆماری ئیسالمی ئێران‬ ‫نەک هەر لە واڵتەکەی خۆی وەک هێزێکی‬ ‫دیکتاتۆر و سەرکوتکەر لە هەموو بوارەکاندا‬ ‫خۆی دەرخستوە‪ ،‬تەنانەت بۆتە داڵدەدەری‬ ‫تیرۆر و هەناردەکردنی بیری کۆنی سەدەکانی‬ ‫ناوەڕاست لە هەموو ناوچەکەدا‪ .‬ئەوڕۆ گەلی‬ ‫کورد و هەموو گەالنی ناو ئێران بوونەتە‬ ‫ئەسیری هێزێکی زەبەالحی دژ بە مروڤایەتی کە‬ ‫دەستی هەیە لە هەموو رەوتە کۆنەپارێزەکان‬ ‫و بۆتە مەرکەزی بشێوی و ئاژاوەنانەوە لە‬ ‫هەموو رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪ .‬ئێستا کە باری‬ ‫ئابوری ئێران تێکچووە و ناڕەزایەتی بەرین ئەم‬ ‫کۆمەڵگایەی داگرتوە و رژیم بە هەناردەکردنی‬ ‫قەیران بۆ دەرەوەی واڵت‪ ،‬وەاڵمی قەیرانە‬ ‫ناوخۆییەکانی دەداتەوە‪ ،‬بۆیە ئێمە وەک هەمیشە‬ ‫بۆ نەمانی سیستمی حکومەتی کۆماری ئیسالمی‬ ‫لە هەوڵدا دەبین و خۆمان بە بەرگریکاری مافی‬ ‫نەتەوەیی خەڵکی کوردستان دەزانین و‪ ،‬بۆ‬ ‫تەبایی و هاوکاریی نێوان هیزە سیاسیەکانی ناو‬ ‫کوردستانی ئێران هەوڵ دەدەین‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪3‬‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪ )٧١‬ساڵی هەشتەم‬ ‫‪١١ - ٢٠١٥/٣/٢‬ی رەشەمەی ‪١٣٩٣‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫کۆمەڵە پشتیوانی لە ناڕەزایی‬ ‫مامۆستایانی کوردستان دەکات‬ ‫زەحمەتكێشانی‬ ‫كۆمەڵەی‬ ‫بەیاننامەیەكدا‬ ‫لە‬ ‫كوردستان‬ ‫پشتیوانی خۆی لە ناڕەزایی بەرینی‬ ‫مامۆستایانی قوتابخانەكانی ئێران‌و‬ ‫كوردستان دەردەبڕێت‌و خوازیاری‬ ‫دەستبەركردنی مافەكانیانە‪.‬‬ ‫رۆژی یەكشەممە ‪10‬ی رەشەمەی‬ ‫‪1393‬ی هەتاویی پاش باڵوبوونەوەی‬ ‫بانگەوازێك لە الیەن ناوەندی پیشەیی‬ ‫مامۆستانی قوتابخانەكانی ئێران‪،‬‬ ‫كۆمەڵێكی بەرچاو لە مامۆستایانی‬ ‫قوتابخانەكانی ئێران‌و كوردستان‬ ‫لە بەرانبەر ناوەندەكانی پەروەردە‬ ‫لە شارەكانی خۆیان دەستیان دایە‬ ‫مانگرتن‌و ناڕەزایەتی دەربڕین‪.‬‬ ‫لەو ناڕەزایەتیەدا مامۆستایان‬ ‫بانگەوازی ئەوەیان كردووە كە لە‬ ‫دۆخێكی نالەبارو پڕ لە هەژاریدا‬ ‫دەژین‌و بەمشێوە داواكاری ئەوەن‬ ‫كە دۆخ‌و گوزەرانی ژیانیان پێویستە‬ ‫باش بكرێت‌و داوای پێڕاگەیشتن بە‬ ‫خواستەكانیان بوون‪.‬‬ ‫هاوكات لەگەڵ ئەم ناڕەزایەتیە كە لە‬ ‫ئاستی شارەكانی ئێران بەڕێوەچوو‬ ‫لە كوردستان مامۆستایان لە میانەی‬ ‫دروشمی‬ ‫خۆپیشاندانەكانیاندا‬ ‫ئەوەیان بەرزكردەوە‌و بەمشێوە‬ ‫داوایان لە دەسەاڵتی ناوەند كرد‬ ‫كە ئەسڵی ‪15‬ی یاسای بنەڕەتی‬ ‫كۆماری ئیسالمی كە باس لە‬ ‫خوێندن بە زمانی دایكی دەكات‪،‬‬ ‫پێویستە جێبەجێ بكرێت‌و ئەمەیان‬ ‫وەك خواستێكی دیكەی پشتگوێ‬ ‫خراو لە الیەن بەرپرسانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی هێنایە ئاراوە‪.‬‬ ‫زەحمەتكێشانی‬ ‫كۆمەڵەی‬ ‫كوردستانیش بە بەیاننامەیەك‬ ‫پشتیوانی لەو ناڕەزایی‌و مانگرتنانە‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫الوێكی كورد بە گوللەی هێزەكانی هەڵسوڕاوێكی كرێكاریی بە سێ‬ ‫ساڵ‌و نیو زیندان مەحكوم كرا‬ ‫سپای پاسداران كوژرا‬

‫هێزە چەکدارەکانی سپای پاسدارانی‬ ‫حکوومەتی ئیسالمیی ئێران رۆژی‬ ‫شەممە ‪8‬ی رەشەمە لە سنووری‬ ‫سەردەشت‪ ،‬کۆڵبەرێکی کوردیان‬ ‫دایە بەر دەستڕێژی گوللـە و بەو‬ ‫هۆیەو ەگیانی لەدەست دا‪.‬‬ ‫خەڵکی‬ ‫کوردی‬ ‫کۆڵبەرێکی‬ ‫ناوچەی سەردەشت بەناوی سیروان‬

‫بەرزەنجی کوری لەتیف لە ناوچە‬ ‫سنوورییەکانی سەردەشت بە تەقەی‬ ‫هێزە چەکدارەکانی حکوومەتی‬ ‫ئیسالمیی ئیران‪ ،‬کوژرا‪.‬‬ ‫دەوترێ هێزەکانی هەنگی مەرزیی‬ ‫سوپای پاسداران‪ ،‬بۆسەیان بۆ‬ ‫کۆڵبەران ناوەتەوە و بەبێ هیچ‬ ‫ئاگادارکردنەوەیەک تەقەیان لە‬ ‫کۆڵبەران کردووە‪ ،‬کە بەو هۆیەوە‬ ‫ئەو الوە تەمەن ‪ ٢٥‬ساڵەیە کوژراوە‪.‬‬ ‫ژمارەیەک ئەسپی بارهەڵگری‬ ‫کۆڵبەرانیش بەهۆی تەقەی هێزە‬ ‫نیزامییەکانی حکوومەتی ئیسالمیی‬ ‫ئێرانەوە بە کوشت چوونە‪.‬‬ ‫هێزەکانی رژیم‪ ،‬دەستیان بەسەر‬ ‫تێکڕای کەلوپەلی کۆڵبەرانیشدا‬ ‫گرتووە‪.‬‬

‫رۆژی شەممە رێکەوتی ‪٩‬ی رەشەمە‪ ،‬نەتەوەیی و پێکهێنانی ئاستەنگ بۆ‬ ‫جەمیل محەمەدی‪ ،‬چاالکی کرێکاریی ئاسایشی گشتی» دادگەیی بکرێت‪.‬‬ ‫کورد بە ئامادەبوونی پارێزەرەکەی‬ ‫لە لقی ‪١٥‬ی دادگەی ئینقالبی تاران‬ ‫دادگەیی کراو بە ‪ ٣‬ساڵ و ‪ ٦‬مانگ‬ ‫زیندانیی تەعزیری مەحکووم کرا‪.‬‬ ‫ئەو چاالکە کرێکارییە کوردە‪ ،‬یەکێک‬ ‫لە ئامادەکارانی تۆماری واژۆی ‪٤٠‬‬ ‫هەزار کەسیی کرێکاران و یەکێک لەو‬ ‫‪ ٦‬نوێنەرەی هەزار کەس لە کرێکاران‬ ‫بووە کە سکااڵیان لەسەر گەندەڵیی‬ ‫‪ ٣‬هەزار ملیارد تمەنیی رێکخراوی‬ ‫تەئمین ئیجتماعی تۆمار کردووە‪.‬‬ ‫هەروەها‪ ،‬بڕیارە رۆژی ‪١٠‬ی رەشەمە‪،‬‬ ‫جەعفەر عەزیم‌زادە‪ ،‬یەکێکی دیکە‬ ‫لە چاالکانی کرێکاری بە تۆمەتی‬ ‫«کۆبوونەوە بەدژی ئەمنیەتی‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬

‫ئێران‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫دۆسیەی ناوکی ئێران‪ ،‬شکست یان سەرکەوتن‪ ،‬براوە کێیە؟‬ ‫لە مانگی ئوتی ‪2002‬ی زایینی پاش‬ ‫ئەوەی گروپێك لە نەیارانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی دەرەوەی واڵت ناسراو بە شورای‬ ‫میللی موقاومەتی ئێران دەستیاندایە‬ ‫باڵوكردنەوەی راپۆرتێك لە بابەت بوونی‬ ‫دامەزراوەی پیتاندنی ئۆرانیۆم لە چەند‬ ‫ناوەندی وەك نەتەنز‌و ئەراك‌و ئەو‬ ‫هەواڵەیان بە پانتاییەكی گەورە لە ئاستی‬ ‫میدیاكانی جیهان باڵوكردەوە‪ ،‬ئەم مەسەلە‬ ‫بوەتە یەكێك لە قەیرانەكانی بەردەم‬ ‫كۆماری ئیسالمی‌و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی‬ ‫كە تا ئێستاش بە چارەسەرنەكراوی‌و لە‬ ‫نێوان ناڕوونیەكی گەورەدا ماوەتەوە‪.‬‬ ‫دۆسیەی ناوكیی كۆماری ئیسالمی لە‬ ‫ماوەی ‪ 15‬ساڵی رابردوو بە چەندین‬ ‫قۆناغدا تێپەڕیوە كە تێیدا‌و لە ئەنجامی‬ ‫وتووێژ‌و ملمالنێی نێوان هەیئەتە‬ ‫دانوستانكارەكانی ئێران‌و گروپی پێنج‬ ‫زێدە یەك كۆماری ئیسالمی بەرەوڕووی‬ ‫گەمارۆیەكی زۆری ئابووری بوەتەوە كە‬ ‫تێیدا كۆمەاڵنی خەڵك لێی زەرەرمەند‬ ‫بوون‪ .‬پرسیارێكی گرینگ كە تا ئەم‬ ‫كاتە چاودێران‌و رای گشتی لەمبارەوە بە‬ ‫خۆیەوە سەرقاڵ كردووە ئەوەیە‪،‬‬ ‫ئایا رۆژئاوا لە پەیوەندی لەگەڵ دۆسیەی‬ ‫ناوكیی ئێران دەیەوێت تەنیا مامەڵە‬ ‫لەسەر بەرژەوەندیەكانی خۆی بكات‬ ‫یان بوونی ئێرانی ناوكیی بە مەترسی‬ ‫دەزانێت؟‬ ‫ئایا كۆماری ئیسالمی خۆی لە بەرانبەر‬ ‫گەمارۆ ئابوریەكان رادەگرێت یان ناچار‬ ‫بە پاشەكشە دەبێ؟‬ ‫یان رێككەوتنی ئێران‌و رۆژئاوا لە بابەت‬ ‫پرسی ناوكیی مەسەلەی ماڤی مرۆڤ‌و‬ ‫دۆخی ئازادیی لە ئێران هەرچی زیاتر‬ ‫پەراوێز دەخات؟‬ ‫گرینگترین پرسیاریش ئەوەیە كە‬ ‫رەنگدانەوەی دانیشتنەكانی ئێران‌و ئەمریكا‬ ‫لە پەیوەندی لەگەڵ پرسی ناوكیی كە‬ ‫بەردەوام ئەمریكا وەك دوژمنی گەورەی‬ ‫مرۆڤایەتی لەالیەن كۆماری ئیسالمیەوە‬ ‫ناسراوە‪ ،‬لە ناوخۆی دەسەاڵتداران چی‬ ‫بەسەردێت؟‬ ‫ئەمانە كۆمەڵێك پرسیاری گرینگی بەردەم‬ ‫چاودێرانی سیاسی‌و سیاسەتمەدارانن‬ ‫كە هەركام لە گۆشە نیگا‌و لێكدانەوەی‬ ‫خۆیەوە واڵمی داوەتەوە‌و خوێندنەوەی‬ ‫بۆی هەیە‪ .‬ئەوەی تا ئێستا دەبینرێت‌و‬ ‫دەركەوتووە لە ماوەی چەند ساڵی‬ ‫رابردوو چەندین دامەزراوەی ناوكیی لە‬ ‫ئێران چاالكیەكانیان راگیراوە كە هەر‬

‫ئەمەش خەسارێكی گەورەی ئابووری‬ ‫بەدوای خۆیدا هێناوە‪ .‬كۆماری ئیسالمی‬ ‫لە سەرەتاكانی دەسپێكی قەیرانی ناوكیی‬ ‫خۆی دەیوست بە بێ گوێدانە بڕیارنامە‌و‬ ‫یاسا نێودەوڵەتیەكان یەكەم بە ئاشكرا‬ ‫بڵێت كە وزەی ناوكیی مافی خۆمانە‌و‬ ‫دواتریش پاش گوشارەكان كەوتە پاڕانەوە‌و‬ ‫بەردەوام دەیوت مەبەستمان لە چاالكی‬ ‫ناوكیی ئاشتیخوازانەیە‪ .‬بەاڵم ئەمە پاش‬ ‫ئەوە هات كە شەپۆلی گەمارۆكان نەتەنیا‬ ‫پرۆژە ئابووریەكانی گرتەوە بەڵكوو‬ ‫دەیان كەسایەتی ناو دەسەاڵتی كۆماری‬ ‫ئیسالمی چوونەدەرەوە لە ئێران‌و رۆیشتن‬ ‫بەرەو واڵتانی رۆژئاواییان لێ زەوتكرا‌و‬ ‫هاوكات داراییەكانی كۆمەڵێكی بەرچاویان‬ ‫لە بانكەكانی دەرەوە دەستی بەسەردا‬ ‫گیرا‪.‬‬ ‫پاش شەپۆلی یەكەمی گەمارۆكان كە‬ ‫بەرپرسانی كۆماری ئیسالمی بۆخۆیان‬ ‫دانیان بەوەدا نا كە كاریگەریی زۆر نەرێنی‬ ‫لەسەر ئابووری ئێران بووە‪ ،‬بە ناچار‬ ‫رێگەی مل دانەواندنیان بە دانیشتن‌و وتووێژ‬ ‫لەگەڵ رۆژئاوا گرتە پێش‪ .‬دوو روانین‌و‬ ‫لێكدانەوەی سەرەكی لە نێو چاودێرانی‬ ‫سیاسی لە بابەت قەیرانی ناوكیی ئێران‬ ‫بەردەوام لە بەرانبەر یەكدا راوەستابوون‪.‬‬ ‫بەشێك لە چاودێران لەسەر ئەو بڕوایە‬ ‫بوون كە كۆماری ئیسالمی لە بابەت‬ ‫ئەم پرسەوە لەگەڵ رۆژئاوا ناسازێت‌و‬ ‫ملی رێگەی بەرەو ئێرانێكی ناوكیی‬ ‫گرتۆتە پێش‪ ،‬الیەنێكی دیكەش لەسەر‬ ‫ئەو بڕوایە بوون كە كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئەگەرچی توندو بێ كۆنتڕۆڵ لەمبارەوە‬ ‫دەدوێت بەاڵم لە كۆتاییدا ئەگەر بزانێت‬ ‫پێداگری‌و سووربوون كارەساتی گەورەی‬ ‫لێدەكەوێتەوە‪ ،‬پاشەكشە دەكات‌و لە‬ ‫ئاست بڕیارەكانی شورای ئەمنیەت ملی‬ ‫نەوی دەكات‪.‬‬ ‫تا ئەم كات‌و ساتەدا كە ئێمە رەوتی‬ ‫وتووێژەكان‌و دیالۆگەكان دەبینین‬ ‫دەركەوتووە كە كۆماری ئیسالمی‬ ‫وێنە‬ ‫بۆ‬ ‫كردووە‪،‬‬ ‫پاشەكشەی‬ ‫رێككەوتنەكەی ژێنۆ لە نێوان ئێران‌و‬ ‫گروپی پێنج زێدە یەك كۆماری ئیسالمی‬ ‫بەڵێنیدا كە‪:‬‬ ‫_ تا ماوەی ‪ 6‬مانگ بۆی نیە ئۆرانیۆمی‬ ‫سەرەوەی ‪ 5‬لەسەد گەشە پێبدات‪.‬‬ ‫_ چاالكیە ناوكیەكانی خۆی لە نەتەنز‪،‬‬ ‫فۆردۆ‌و ئەراك گەشە پێ نەدات‪.‬‬ ‫_ هیچ شوێنێكی دیكە تایبەت بە‬ ‫دامەزراوەی ناوكیی دانامەزرێنێت‪.‬‬ ‫_ ئێران بەڵێن دەدات كە بە شێوەیەكی‬

‫تەندروست بەشداریی لە وتووێژەكان بۆ‬ ‫روونكردنەوەی ئەم پرسە هەنگاو بنێت‪.‬‬ ‫_ وە كۆماری ئیسالمی دەبێ هەموو‬ ‫كات رێگە بە كارناسانی ئاژانس بدات كە‬ ‫سەردانی هەموو ئەو دامەزراوانە لە ئێران‬ ‫بكەن كە تایبەتە بە دامەزراوەی ناوكیی‪.‬‬ ‫لە بەرانبەر ئەم بەڵێنانەدا كۆماری‬ ‫ئیسالمی چەند خاڵێكی بەدەستهێناوە كە‬ ‫لە كۆتاییدا ئەگەر چاوی لێ بكرێت هەر‬ ‫واتای شكستی ئەم پرۆژەیە بۆ ئێران‪.‬‬ ‫بۆ وێنە گەمارۆكانی ئەمریكا‌و‬ ‫یەكێتی ئوروپا لەسەر ئەم شوێنانە‬ ‫هەڵدەپەسەردرێت‬ ‫_ سەنعەتی خودرەو لە ئێران‪.‬‬ ‫_ زێڕ‌و كەرەسە بە بایەخەكان‪.‬‬ ‫_ هەناردنی پێترۆشیمی‪.‬‬ ‫_ هێنانی كەرەسە پێشكەوتووەكانی‬ ‫تایبەت بە چاككردنەوە بۆ ئێران‪.‬‬ ‫_ دەرنەكردنی بڕیارنامەی نوێی دیكەی‬ ‫گەمارۆ بۆ سەر ئێران لە الیەن یەكێتی‬ ‫ئوروپا‪.‬‬ ‫_ دەوڵەتی ئەمریكا چیدی گەمارۆی زیاتر‬ ‫ناخاتە سەر ئێران‌و ‪...‬‬ ‫بە چاوخشاندنێكی خێرا بەسەر النیكەم‬ ‫ئەم رێككەوتنانە بۆمان دەردەكەوێت‬ ‫كە كۆماری ئیسالمی لە پرۆژەی‬ ‫رێككەوتنەكان زیانی گەورەی بینیوە‪،‬‬ ‫ئەگەرچی ئەم زیانانەش لە كۆتاییدا‬ ‫بەرۆكی جەماوەری بەشمەینەتی ئێران‬ ‫دەگرێتەوە‪ .‬بەاڵم ئەوەی لە میانەی ئەم‬ ‫مەسەلەدا خۆی دەرخست ئەوە بوو كە‬ ‫ئەگەر سەرەتا كۆماری ئیسالمی توانی‬ ‫خەڵكێك كە سەر بە ئیدۆلۆژی دەسەاڵت‬ ‫بوون بهێنێتە سەر شەقام‌و دروشمی‬ ‫« وزەی ناوكی مافی خۆمانە»یان پێ‬ ‫بڵێت‪ ،‬بەاڵم قەیرانی گەورەی ئێستای‬ ‫ئابووری كە بەرۆكی هەموو خەڵكی‬ ‫گرتووە پاشەكشەی بە گوتاری ئیدۆلۆژی‬ ‫دەسەاڵت هێنا‌و ناچاریانی كرد لەگەڵ‬ ‫ئەوەی پێیان دەوت دوژمنی گەورە واتە‬ ‫« ئەمریكا « بچنە سەر مێزی وتووێژ‌و‬ ‫ئەمەش نیشانەی شكاندنی ئەو گوتارە‬ ‫چەقبەستووەیە كە زیاتر لە ‪ 3‬دەیە‬ ‫سێبەری خستبووە سەر هەموو بنچینە‬ ‫فیكریەكانی دەسەاڵتدارانی ئەم رژیمە‪.‬‬ ‫ناچاربوونی هەیئەتەكانی رژیم بۆ ئەم‬ ‫وتووێژانە هاوكات كەلێنێكی گەورەی لە‬ ‫نێو ئاڵقەی دەسەاڵت لە ئێران پێكهێناوە‬ ‫كە رەنگە لە داهاتوودا بۆ خۆی دەسپێكی‬ ‫قەیرانێكی قووڵتری نێو دەسەاڵت بێت‪.‬‬ ‫هەرچەند ئەم قەیرانە تاك الیەنە نیە‌و‬ ‫چەند رۆژ لەوەپێش واتە ‪8‬ی رەشەمە بە‬

‫پێی گەاڵڵەیەكی پێشنیاركراو بۆ سەنای‬ ‫ئەمریكا كە تێیدا كۆماریخوازەكان دەستی‬ ‫بااڵیان هەیە باس لەوەكرا كە رێككەوتن‬ ‫لەسەر پرسی ناوكیی لەگەڵ ئێران‬ ‫پێویستی بە رەزامەندی زۆرینەی كۆنگرەی‬ ‫سەنای ئەمریكا هەیە‪ .‬زۆرینەی كۆنگرەی‬ ‫ئەمریكا لەسەر ئەو بڕوایەن‌و پێداگری‬ ‫دەكەن كە دەبێ پێكهاتە سەرەكیەكانی‬ ‫گەمارۆی سەر ئێران بەردەوام بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەرچی هەموو الیەنەكانی بەشدار‬ ‫لە پرسی ناوكیی ئێران لەسەر‬ ‫گەاڵڵە‌و‬ ‫خۆیان‬ ‫بەرژەوەندیەكانی‬ ‫رێككەوتن دەكەن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی دەبینرێت‬ ‫لەگەڵ هەموو هەوڵەكان بۆ داسەپاندن‌و‬ ‫پاشەكشە‌و بەرەوپێشچوونەكانی نێو‬ ‫كۆماری ئیسالمی‌و رۆژئاوا دوو بابەت‬ ‫جێگەی تێڕامانە‪ ،‬لە الیەكەوە كۆماری‬ ‫ئیسالمی بە هۆی ئەوەی بۆ مانەوەی‬ ‫خۆی ناچارە ئیمتیازی گەورە بدات‌و‬ ‫بە وتەی خۆی ئیدۆلۆژیەكەی دەخرێتە‬ ‫ژێر پرسیارەوە كەلێنی گەورە لە نێوان‬ ‫هاوكات‬ ‫پێكدێت‪،‬‬ ‫كاربەدەستانیدا‬ ‫رۆژئاوا‌و بە تایبەت ئەمریكاش لەگەڵ‬ ‫پاراستنی بەرژەوەندیەكانی‌و هەوڵدان‬ ‫بۆ مانەوەی كۆماری ئیسالمی لە پێناو‬ ‫قازانج خوازیەكانیان‪ ،‬خۆیان بەرەوڕووی‬ ‫كۆمەڵێك قەیران دەبنەوە كە رەنگە‬ ‫لە داهاتوودا بە هۆی مانەوەی كۆماری‬ ‫ئیسالمی وەكوو یەكێك لە داڵدەران‌و‬ ‫پاڵپشتەكانی تیرۆریزمی ناوچەكە گرفت‌و‬ ‫ئاستەنگی گەورەیان بۆ بێتە پێشەوە‪.‬‬ ‫لەم نێوەدا ئەوەی كە كاكڵی زۆر گرفت‌و‬ ‫كلیلی دەرگا داخراوەكەی كۆمەڵگای‬ ‫ئێرانە‪ ،‬پرسی دێمۆكراسی‌و مافی مرۆڤە‬ ‫كە لە نێو تەم‌ومژی ئەم بابەتە قەیراناویەدا‬ ‫خەریكە ون دەبێت‪ .‬هەڵەیە بۆ رۆژئاواو‬ ‫كۆمەڵگای جیهانی كە پێیان وابێت تەنیا‬ ‫بە رێككەوتن لەسەر مەلەسەی ناوكیی‬ ‫لەگەڵ ئێران گرفتەكان كۆتاییان دێت‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوانە رێككەوتن لەسەر پرسی ناوكیی‬ ‫وەكوو كۆتایی هێنان بە كێشەكان بۆ‬ ‫هەمیشە‌و بە ئەنقەست بە پەراوێزخستنی‬ ‫مەسەلەی دێمۆكراسی‌و مافی مرۆڤ‬ ‫لە ئێران كە بنچینەی گرفت‌و ئاوسانی‬ ‫زۆر قەیرانی ناوخۆییە كە قەیرانەكانی‬ ‫دەرەوەشی پێ دەخولقێت‪ ،‬رژیمێك‬ ‫لەسەر كار دەهێڵێتەوە كە بە بێ بوونی‬ ‫چەكی ناوكیش پەڵەیەكی رەش دەبێ بە‬ ‫نێوچاوانی سەرجەم مرۆڤایەتی‌و یەكەم‬ ‫بەرپرسایەتیشی لە ئەستۆی رێككەوتن‬ ‫لەسەر بەرژەوەندیە پووچەكانە‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫سەروتار‬ ‫‪...‬پاشماوە‬ ‫لە هەمان حاڵدا پشتیوانی لە هەموو‬ ‫بزاوتی رزگاریخوازی کوردستان لە‬ ‫هەموو بەشەکانی دەکەین‪ .‬پێمانوایە‬ ‫بێ کورتکردنەوەی دەستی کۆماری‬ ‫ئیسالمی لە ناو بزوتنەوەی کورد بە‬ ‫گشتیی و بێ پشتیوانی ڕۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان هیچ بەشێکی بزوتنەوەی‬ ‫کوردیی ناتوانێ خۆی لە ئازار و‬ ‫گیرەشێوێنی حکومەتی ئیسالمی‬ ‫ئێران رەها بکات‪.‬‬ ‫شەڕی داعش لە باشور و رۆژئاوای‬ ‫کوردستان‪ ،‬بەرخۆدانی کۆبانێ و‬ ‫شەنگال دەریخست کە لە الیەکەوە چ‬ ‫پیالنێکی گەورە بە دژی بزوتنەوەی‬ ‫کوردستان لە ئارادایە و لە الیەکی‬ ‫دیکەوە چەندە گەلی کورد وشیار‬ ‫و چەندە یەکگرتوانە لەم دەورەدا‬ ‫هاتە دەنگ و بزوتنەوەی کوردی‬ ‫بردە قۆناغێکی هیوابەخشی نوێ‪.‬‬ ‫ئەم‬ ‫تایبەتمەندییەکانی‬ ‫ئێمە‬ ‫دەورەیە دەبینین و لە بەر ڕۆشنایی‬ ‫ئەم یەکگرتووییە خەباتی خۆمان‬ ‫رێکدەخەینەوە و تێدەکۆشین رەوتی‬ ‫چەپ و عەداڵەتخوازی کوردستان‬ ‫پێگە و جێگەی شیاوی خۆی وەدەست‬ ‫بێنێتەوە‪ .‬ئێمە لە هەموو پشتیوانی‬ ‫دەوڵەتان بۆ کوردستان دژ بە تیرۆر و‬ ‫بیری سەدەکانی ناوەڕاست پێشوازی‬ ‫دەکەین‪ ،‬بەاڵم جەخت دەکەینەوە‪،‬‬ ‫تەنیا و تەنیا رادەی یەکگرتوویی و‬ ‫تەبایی لە ناو بزوتنەوەی رزگاریخوازی‬ ‫کوردە کە چارەنووسمان بەرەو باشتر‬ ‫بوون دەگۆڕێ‪ ،‬نەک کردەوەی هیزی‬ ‫دەرەکی‪ .‬دۆستمان کاتێک زۆرتر‬ ‫دەبێ کە بەستێنی هاوخەباتی و‬ ‫هاوپشتی ناو کوردستان بە هەموو‬ ‫مەیلە سیاسییە جیاوازەکانیەوە‬ ‫پتەوتر بکەین‪.‬‬ ‫بژی یەکسانی و دادپەروەری‬ ‫سەرکەوتوو بێ بزاوتی رزگاریخوازی‬ ‫کوردستان‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫‪ ٢٤‬رێبەندانی ‪ ١٣٩٣‬هەتاویی یان ‪١٣‬‬ ‫فوریەی ‪٢٠١٥‬‬

‫کۆمەڵە لەسێدارەدانی هەڵسوڕاوانی سیاسی مەحکوم دەکات‬ ‫رێكخراوەكانی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردستان بەشدارییان لە خۆپیشاندانێك‬ ‫كرد كە رۆژی شەممە لە هەولێر لەالیەن‬ ‫رێكخراوەكانی چوارپارچەی كوردستان بۆ‬ ‫ئیدانەكردنی لەسێدارەدانی بەندكراوانی‬ ‫سیاسی كورد ساز كرابوو‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانەكە شەممە ‪ 2015/2/21‬لە‬ ‫هەولێر بە بەشداریی بەشێك لە حزب ‌و‬ ‫چاالكوانان‌و ڕێكخرا‌وەكانی چوار پارچەی‬ ‫كوردستان لەبەردەم پەرلەمانی كوردستان‬ ‫بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫لەالیەن نوێنەری خۆپیشاندەرەكانەوە‬ ‫یاداشتێك پێشكەشی لیژنەی مافی مرۆڤی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان كرد و دا‌وایان‬ ‫كرد پەرلەمانی كوردستان لەسێدارەدانی‬ ‫گەنجانی ڕۆژهەاڵت ئیدانە بكات و نامە‬ ‫ئاڕاستەی ئێران بكات‪.‬‬ ‫ئێوارەی رۆژی هەینی هەواڵی لەسێدارەدانی‬ ‫‪ 6‬زیندانی سیاسی كە ‪5‬یان كورد بوون‬ ‫باڵوكرایەوە كە بەو پێیە هەریەك لە‪:‬‬ ‫سامان نەسیم‪ ،‬ئیبراهیم عیساپور‪ ،‬سیروان‬ ‫نەژاوی‪ ،‬عەلی ئەفشاری‪ ،‬حەبیب (رزگار)‬ ‫ئەفشاری‌و یونس ئاقائیان لەالیەن كۆماری‬ ‫ئیسالمییەوە لەسێدارە دراون‪.‬‬ ‫هەر لەو پەیوەندەشدا كۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتكێشانی كوردستان بە مەبەستی‬ ‫مەحكوم كردن و تۆڵەسەندنەوەی‬ ‫ئەگەری راست و دروست بوونی ئەو‬ ‫هەواڵە باڵو كردەوە‪ .‬بەاڵم دواتر هەندێ‬ ‫لە راگەیاندنەكان باڵویان كردەوە‪ ،‬كە‬ ‫هێشتاكە چارەنووسی ئەو كەسانەی‬

‫نادیارە و بە پێی هەندێ لە زانیارییەكان‪،‬‬ ‫‪ 2‬كەس لەو زیندانیانە بۆ زیندانی‬ ‫تەبرێز و ‪ 2‬كەسیان بۆ زیندانی قەزوێن‬ ‫گواستراونەتەوە و ئەگەریش ئێعدام‬ ‫كرابێتن تەنیا «عەلی و حەبیب (رزگار)‬ ‫ئەفشاری» ئێعدام كراون‪.‬‬ ‫لە هەمان كاتدا‪ ،‬لە الیەن دام و دەزگا‬ ‫ئیتالعاتی و قەزاییەكانی رژیمی كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێرانەوە‪ ،‬بە بنەماڵە برایانی‬ ‫ئەفشاری و هەروەها بنەماڵەی «سامان‬ ‫نەسیم» راگەیەندراوە‪ ،‬كە بە مەبەستی‬ ‫وەرگرتنەوەی كەلوپەلی رۆڵەكانیان‬ ‫سەردانی زیندانی ناوەندیی شاری ورمێ‬ ‫(دەریا) بكەن و پاش بەدواداچوونی‬ ‫بەردەوامی ئەوان‪ ،‬هەتا ئێستاش‬ ‫هیچ واڵمێكی راست و دروستیان پێ‬ ‫نەدراوەتەوە و نیگەرانی و دڵەڕاوكەی‬ ‫بنەماڵە و دۆستانی ئەو چاالكە سیاسیانە‬ ‫سەبارەت بە چارەنووسیان هەتا كاتی باڵو‬ ‫بوونەوەی ئەم راپۆرتەشی لەگەڵ بێت‪،‬‬ ‫بەردەوامە‪.‬‬ ‫هەر لەم پەیوەندەدا چاالكان و‬ ‫هەڵسووڕاوانی كۆمەڵە لە شاری سەقز‪ ،‬بە‬ ‫مەبەستی مەحكوم كردنی ئێعدامی «عەلی‬ ‫و حەبیب (رزگار) افشاری» دەستیان‬ ‫دایە چاالكی و هەڵواسینی پالكارد‪.‬‬ ‫بە پێی هەواڵی گەیشتوو‪ ،‬ژمارەیەك لە‬ ‫چاالكان و هەڵسووڕاوانی كۆمەڵە لە شاری‬ ‫سەقز پاش ئەوەیكە هەواڵی ئەگەری‬ ‫لەسێدارەدانی «عەلی و حەبیب (رزگار)‬ ‫ئەفشاری» و ‪ 3‬هەڵسووڕاوی سیاسی‬

‫كوردی دیكە بە ناوەكانی «سامان‬ ‫نەسیم‪ ،‬سیروان نژاوی و ئیبراهیم‬ ‫عیساپوور» و هەروەها چاالكێكی یارسان‬ ‫بە ناوی «یونس ئاقایی» لە میدیاكان‬ ‫باڵو كرایەوە‪ ،‬دەستیان دایە هەڵواسینی‬

‫پالكارد لە ئاستی ئەو شارەدا و بەو‬ ‫چەشنە ناڕەزایی خۆیان بەرامبەر بە‬ ‫لەسێدارەدانی رۆڵەكانی گەلی كورد‬ ‫دەربڕی‪.‬‬ ‫دەبێ بوترێ‪ ،‬تا ئێستا كۆماری ئیسالمی‬

‫هەواڵی لەسێدارەدانی ئەو ‪ 6‬كەسەی‬ ‫رانەگەیاندووە‪ ،‬بەاڵم بە بنەماڵەی‬ ‫ئەفشاریەكانی وتووە‪ ،‬كە بۆ وەرگرتنی‬ ‫كەلوپەلی رۆڵەكانیان سەردانی زیندانی‬ ‫ناوەندیی شاری ورمێ (دەریا) بكەن‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫هه‌واڵ‌و راپۆرت‬

‫رێوڕەسمی رۆژی كۆمەڵە لەناوەندی سەركردایەتی كۆمەڵە بەڕێوەچوو‬

‫پاش نیوەرۆی رۆژی شەممە ‪25‬ی رێبەندانی‬ ‫‪1393‬ی هەتاوی (‪ )2015/2/14‬بە بۆنەی‬ ‫رۆژی ‪26‬ی رێبەندان‪ ،‬رۆژی كۆمەڵە‬ ‫رێوەڕەسمێك لە ناوەندی سەركردایەتی‬ ‫كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان‬ ‫بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫مەراسیمەكە كە تێیدا ژمارەیەك لە‬ ‫كەسایەتی‌و حیزبە كوردستانیەكانی هەر‬ ‫چوار پارچەی كوردستان بەشداربوون‪،‬‬ ‫سەرەتا بە سرودی بانگەواز سرودی‬ ‫فەرمی كۆمەڵە‌و بە چەند ساتێك‬ ‫بێدەنگی بۆ یادی هەموو گیانبەختكردوانی‬ ‫كۆمەڵە‌و بزوتنەوەی حەقخوازانەی خەڵكی‬ ‫كوردستان دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫پاشان كورتەیەك لە ژیاننامەی هاوڕێ‬ ‫حەمە حسەینی كەریمی خوێندرایەوە كە‬ ‫رۆژی ‪26‬ی رێبەندانی ساڵی ‪ 1357‬پاش‬ ‫چوار رۆژ برینداربوون لە جەرەیانی گرتنی‬ ‫شارەبانی شاری سەقز‪ ،‬گیانی بەختكرد‌و‬ ‫ئەو رۆژە بە رۆژی كۆمەڵە ناونرا‪.‬‬ ‫لەبەشێكی دیكەی رێوەڕەسمەكەدا هاوڕێ‬ ‫عومەری ئێلخانیزادە‪ ،‬سكرتێری گشتی‬ ‫كۆمەڵە قسەوباسێكی پێشكەش كرد‪.‬‬ ‫هاوڕێ عومەر لەسەرەتای قسەكانیدا‬ ‫بە تیشك خستنەسەر بارودۆخی‬ ‫ئێستای كوردستان‌و ناوچەكە‌و هێرشی‬ ‫تیرۆریستانی داعش‪ ،‬باسی لە مەترسی‬

‫ئەم هێزە تیرۆریستییە بۆ سەر كورد‌و‬ ‫پێویستی یەكڕیزی‌و هاوپشتی زیاتر هێزە‬ ‫كوردستانییەكان لە هەر چوار پارچەی‬ ‫كوردستان كرد‪.‬‬ ‫هاوڕێ عومەر ئاماژەی بەوەدا كە‬ ‫لەبارودۆخی ئێستا كە مەترسی داعش‌و‬ ‫پرۆژی نێودەوڵەتی بۆ لەناوبردنی كورد‬ ‫لەالیەن تیرۆریستان‌و واڵتانی داگیركەری‬ ‫كورد هەیە‪ ،‬پێویستە كوردانی هەر‬

‫چوارپارچە‌و حیزبە كوردستانیەكان‬ ‫خاوەنی ستراتیژێكی هاوبەش بن‌و بۆ‬ ‫سەركەتنی خەبات‌و بزوتنەوەی گەلی كورد‬ ‫پێكەوە هاوكاری زیاتر بكەن‪.‬‬ ‫لەبەشێكی دیكەی قسەكانیدا‪ ،‬سكرتێری‬ ‫گشتی كۆمەڵە بە رەخنەگرتن لەو‬ ‫بۆچوونەی كە لەناو ژمارەیەك لە‬ ‫خەریكی‬ ‫حیزبەكوردستانییەكان‬ ‫شكڵگرتنەوە كۆماری ئیسالمی ئێران بە‬

‫فریادڕەس‌و هاوپشتی كورد ناولێدەبەن‪،‬‬ ‫وتی‪ :‬یەكەمین داعش لە كۆماری‬ ‫ئیسالمییەوە سەری هەڵداو هەر رژیمی‬ ‫ئێرانیشە چەندین دەیەیە دەستی لە‬ ‫بزوتنەوەی كوردیی هەیە‌و بۆ سەركوت‌و‬ ‫بێدەنگ كردنی بزوتنەوەی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان لە هەموو شێوازێكی نامرۆڤانە‌و‬ ‫تیرۆریستی درێغی نەكردوە‪ .‬بەوتەی هاوڕێ‬ ‫عومەر دەستوەردانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫لە بەشەكانی دیكەی كوردستان تەنها‬ ‫بۆ سنورداركردن‌و خنكاندنی بزوتنەوەی‬ ‫كوردە لە رۆژهەاڵتی كوردستان‪.‬‬ ‫هاوڕێ عومەر داوای لە هەموو حیزبەك‬ ‫كوردستانییەكانی هەر چوارپارچەی‬ ‫كوردستان كرد بە لەبەرچاوگرتنی‬ ‫پەیوەندی دیپلۆماسیی خۆیان‪ ،‬لەسەر‬ ‫بەرژەوەندی كوردستانی رۆژهەاڵت‬ ‫لەگەڵ كۆماری ئیسالمی مامەڵە نەكەن‌و‬ ‫بەرژوەندی خەڵكی رۆژهەاڵتی كوردستان‌و‬ ‫بزوتنەوەی رەواكەی بە بەرژەوەندی‌و‬ ‫بزوتنەوەی خۆیان بزانن‪.‬‬ ‫لە درێژەی رێوەڕسمەكەدا چەندین سرود‌و‬ ‫گۆرانی لەالیەن گروپی سرودی كۆمەڵە‌و‬ ‫هونەرمەندانی كۆمەڵە پێشكەش كرا‪.‬‬ ‫رێوەڕەسمی رێزگرتن لە ‪26‬ی رێبەندان‪،‬‬ ‫رۆژی كۆمەڵە‪ ،‬پاش زیاتر لەدوو كاتژمێر‬ ‫كۆتایی پێهات‪.‬‬

‫لەو رێوەڕەسمەدا ژمارەیەك لە حیزبە‬ ‫كوردستانیەكانی هەر چوارپارچەی‬ ‫كوردستان پەیام‌و پیرۆزبایی خۆیان‬ ‫پێشكەش كرد كە ناوی ژمارەیەكیان بەم‬ ‫جۆرەیە‪:‬‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‪ ،‬مەكتەبی‬ ‫پەیوەندییەكانی كوردستانی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬نوسینگەی سلێمانی‬ ‫كوردستان‪،‬‬ ‫دیموكراتی‬ ‫پارتی‬ ‫پەیوەندییەكانی لقی ‪4‬‬ ‫كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە)‬ ‫كۆمیتەی پەیوەندییەكان‬ ‫حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران‪،‬‬ ‫كۆمسیۆنی پەیوەندییەكان‬ ‫پارتی ژیانی ئازادی كوردستان‬ ‫كۆمەڵەی دیموكراتیك‌و ئازادی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان – كۆدار‬ ‫سازمانی خەباتی كوردستانی ئێران‬ ‫یاریدەدەرێتی ئاسایشی دارەڕەش‬ ‫هاوڕێیانی بەشی نهێنی حەوزەی گوردانی‬ ‫شوان لە سنە‬ ‫هاوڕێیانی بەشی نهێنی حەوزەی هاوڕێ‬ ‫تۆفێق ئەلیاسی ناوچەی ژاوەرۆ‬ ‫رێكخراوی ئاسۆی ژنی كورد‬ ‫رێكخراوی الوانی پێشڕەو‬ ‫رێكخراوی خوێندكارانی پێشڕەوی كۆمەڵە‬

‫بەبۆنەی رۆژی كۆمەڵەوە سیمینارێكی بەبۆنەی رۆژی كۆمەڵەوە‬ ‫سیمینارێكی سیاسی لە دانمارك بەڕێوەچوو‬ ‫سیاسی لەسوید بەڕێوەچوو‬

‫هەڵسپاردن و داپڵووسین‪ ،‬تا خۆی لە‬ ‫سیاست دا بتوانێت بەیان و پێناسە‬ ‫بکات‪ .‬و خۆی لە قەیرانی فیکری و‬ ‫درۆشمی نارۆشن و نا کوردستانی رزگار‬ ‫بکات‪ .‬تا بتوانێت لە گۆڕەپانی خەباتدا‬ ‫بەشدارو راوەستاو و ڕۆشن لە سیاست‬ ‫دا‪ ،‬خۆی پێناسە بکات‪ .‬شایانی باسە‬ ‫کۆمەڵێک بەر چاو لە کادرو ئەندامانی‬ ‫نارازی ناۆ کۆمەڵەی شۆڕشگێر بەشداری‬ ‫سمینارەکە بوون‪ .‬ئەو هاوڕێیانەش‬ ‫لەبەشێكی دیكەی سیمینارەكە قسەو‬ ‫باسێکیان لە سەروەزعی خۆیان و‬ ‫نا دیموکراتیک بوون وهەڵسوکەوتی‬ ‫نادروست لەناو حیزبەكەیان کە لە‬ ‫گەڵ بنەما فیکریەکانی کۆمەڵە دا نامۆ‬ ‫بوون‪ ،‬پێشکەش کرد‬ ‫لەبەشێكی دیكەشدا لە نۆێنەرایەتی‬ ‫بەشێک لە هاوڕیێانی رەوتی‬ ‫سوسالیستی قسەو باسێک پێشکەش‬ ‫کرا ‪.‬‬ ‫بەشێکی دیکەی سمینارەکە پەیام و‬ ‫بروسکەی پیرۆزبایی نۆێنەرانی ئەحزابی‬ ‫بەشداربوو بە بوونەی ‪26‬ی ڕێبەندانەوە‬ ‫خۆێندرایەوە‪.‬‬ ‫ئەو حیزب‌و الیەن سیاسیانەی‬ ‫بەشدارییان كردبوو بریتیبوون لە‪:‬‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬حیزبی‬ ‫حیزبی‬ ‫کوردستان‪،‬‬ ‫دیموکراتی‬ ‫دیموکراتی کوردستانی ئیران ‪ ،‬پارتی‬ ‫ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک)‌و‬ ‫پارتی یەکیەتی دیموکراتی کورد (پ‬ ‫ی د)‬

‫رۆژی یەکشەممە ‪ 2015/02/15‬سمینارێک‬ ‫لەژێر ناوی‪ :‬کۆمەڵە و ئەرکەکانی‬ ‫ئەمرۆ و سبەی لە الیەن هاوڕێ رەزا‬ ‫کەعبی‪ ،‬لێپرسراوی دەستەی كارگێڕیی‬ ‫کۆمەڵە‪ ،‬بە بەشداری و ئامادەبوونی‬ ‫ژمارەیەک بەرچاو‪ ،‬لە کەسایەتی و کادر‬ ‫و ئەندامان و تێکۆشەرانی ڕێزەکانی‬ ‫کۆمەڵە و خەباتی ڕزگاری خۆازانەی‬ ‫کوردستان‪ ،‬هەروەها بە بەشداری‬ ‫حیزبە كوردییەكانی هەر چوارپارچەی‬ ‫کوردستان قسەو باسێک پێشکەش کرا‪.‬‬ ‫سەرەتا سرودی بانگەواز‪ ،‬پاشان‬ ‫دەقیقەیک وەستان و بێدەنگی بۆ ڕێز‬ ‫گرتن لە یادی هاوڕێیانی گیانبەختکردوی‬ ‫کۆمەڵە و بزوتنەوەی ڕزگاریخۆازانەی‬ ‫کوردستان دەستی پێکرد‪ .‬هاوڕی‬ ‫رەزا قسەو باسێکی پێشکەش کرد لە‬ ‫سەرمێژوی پێکهاتنی کۆمەڵە و هەروەها‬ ‫نەقش و دەوری رەهبرانێک وەک کاک‬ ‫حەمە حسین کریمی و کاک فوئاد‪،‬‬ ‫کە چون خۆنەویستانە لە سەنگەری‬ ‫پێشەوەی خەبات و تێکۆشاندا تا دوا‬ ‫هەناسە و بێ وەچان تێدەکۆشان‪.‬‬ ‫هەروەها لە سەر زەرورەتی یەکگرتوویی‬ ‫و گوتاری هاوبەش و ستراتیژی هاوبەش‬ ‫و یەکدەنگی ئەحزابی کوردو کوردستانی‬ ‫کە پێویستە لە پێناۆپاراستن و دیفاع‬ ‫لە بەرژەوەندیە بااڵکانی نەتەوەیی کورد‬ ‫هاودەنگ و هاو هەڵوێست بن دژ بە‬ ‫داگیرکاران کوردو کوردستان ‪.‬‬ ‫بەشێکی دیکەی باسکە لە سەردەرباز‬ ‫بوون لە پرشو باڵوی ڕێزەکانی کۆمەڵە‬ ‫بە گشتی ‪ ،‬و زەرورەتی باس و دیالۆگ‬ ‫و جێخستنی کولتورێکی سەردەمیانە کۆمەڵەی زه‌حمه‌تکێشانی كوردستان‬ ‫کە مرۆڤ سەربەست و ئازاد و کۆمیتەی سوئید‬ ‫بێ دڵەراۆکێ بێت لە دەرکردن و ‪2015-02-15‬‬

‫رۆژی یەکشەممە رێکەوتی ‪١٩‬ی رێبەندان‪،‬‬ ‫کۆمیتەی تەشکیالتی کۆمەڵە لە دانمارک‪،‬‬ ‫سێمینارێکی سیاسیی بەبۆنەی رۆژی‬ ‫کۆمەڵەوە‪ ،‬لە ژێر ناوی هەڵسەنگاندی‬ ‫بارودۆخی سیاسیی کوردستان و ناوچەکە‪،‬‬ ‫بەڕێوە برد‪.‬‬ ‫سێمینار بە دەقیقەیەک بێدەنگی بۆ‬ ‫رێز گرتن لە یادی شەهیدانی کۆمەڵە و‬ ‫بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی کوردستان‬ ‫دەستی پێکرد و پاشان هاوڕێ عومەر‬ ‫ئێلخانیزادە‪ ،‬سکرتێری گشتیی کۆمەڵە‪،‬‬ ‫وەک پێشکەشکاری باسەکە‪ ،‬تیشکی‬ ‫خستە سەر دوایین گۆڕانکاری و‬ ‫رووداوەکانی ناوچەکە و بە شیکردنەوەی‬ ‫هۆکارەکانی شەڕی گرووپی تیرۆریستیی‬ ‫ئیسالمیی داعش لە دژی کوردستان و‬ ‫بەشداریی زلهێزەکانی ناوچەکە لە دژایەتی‬ ‫کردنی بزووتنەوەی کوردستان‪ ،‬بەرەنگاریی‬ ‫مێژوویی بزووتنەوەی کوردی لە بەرامبەر‬

‫تیرۆریزمی ئیسالمی لە چەند دەیەی‬ ‫رابردووشدا خستە بەر باس و لێکدانەوە‪.‬‬ ‫لە درێژەدا هاوڕێ عومەر سەرنجی خستە‬ ‫سەر دۆخی ئێستای هێزە سیاسییەکانی‬ ‫کوردستانی رۆژهەاڵت و بە دەستنیشان‬ ‫کردنی هۆکارەکانی گرفتەکانی ئێستای‬ ‫حیزب و الیەنە سیاسیەکانی کوردستان‪،‬‬ ‫گرینگترین رێگەچارە و هەنگاوی‬ ‫بەرەوپێشی لەمبارەیەوە بە نزیکایەتی و‬ ‫هاوکاری و هاوئاهەنگیی نێوان حیزب و‬ ‫الیەن و کەسایەتییە سیاسییەکان پێناسە‬ ‫کرد و شیکاری و دیاریکردنی کەموکورتی‬ ‫و الوازییەکانی بە هەنگاوێکی بوێرانە و‬ ‫رەخنەیەکی دڵسۆزانە بۆ ئامادە کردنی‬ ‫بەستێنی هاوکاری و هاودەنگیی زیاتر‬ ‫و پێویستیی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی‬ ‫کوردستان پێناسە کرد‪.‬‬ ‫دوای پێشکەش کردنی باسەکەی هاوڕێ‬ ‫عومەر‪ ،‬ئامادەبووانی سێمینارەکە بە‬

‫پرسیار و خستنە رووی بیروبۆچوونی‬ ‫جۆراوجۆر‪ ،‬بوونە هۆی دەوڵەمەندتر‬ ‫کردنی سێمینارەکە‪.‬‬ ‫سێمینارەکە بە وەاڵمدانەوەی پرسیاری‬ ‫بەشداربووان لەالیەن هاوڕێ عومەر‬ ‫ئێلخانیزادەوە کۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫کۆمیتەی دانمارک‬ ‫‪٢١‬ی رێبەندانی ‪١٣٩٣‬‬

‫بەبۆنەی رۆژی كۆمەڵە‬ ‫سیمینارێكی سیاسی لە ئاڵمان بەڕێوەچوو‬ ‫رۆژی شەممە ‪31‬ی ژانویە‪ ،‬لەالیەن‬ ‫كومیتەی ئاڵمانی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردستان سمینارێكی سیاسی لە ژێر‬ ‫ناوی “هەلومەرجی کوردستان و ناوچەکەو‬ ‫ئەرکەکانی ئێمە بۆ رۆژهەاڵتی کوردستان”‬ ‫بۆ هاوڕێ عومەری ئێلخانیزادە سكرتێری‬ ‫گشتیی كۆمەڵە سازكرا‪.‬‬ ‫لەسیمینارەكەدا كە ژمارەیەك بەرچاوە لە‬ ‫كادر‌و ئەندامانی كۆمەڵەی زەحمەتكێشان‌و‬ ‫ژمارەیەك لەتێكۆشەرانی دێرینی كۆمەڵە‌و‬ ‫بزوتنەوەی رزگاریخوازانەی كوردستان‌و‬ ‫نوێنەری حیزبە سیاسییەكانی كوردستان‬ ‫تێیدا بەشداربوون‪،‬‬ ‫هاورێ عومەری ئێلخانیزادە لە‬

‫قسەوباسێکدا هەلومەرجی کوردستان و‬ ‫پێگەی کوردی شرۆڤەکردو ئەرکەکان‬ ‫کۆمەڵەی تێدا دەستنیشان کرد‪ .‬پاشان‬ ‫قسەوباسێکی لە سەر چارەنوسی کۆمەڵەو‬ ‫داهاتووەکەی پێشکەش کرد‪.‬‬ ‫لەبەشێكی دیكەی سیمینارەكە هاوڕێ‬ ‫فەرۆخ مەعانی بە نۆێنەرایەتی لە‬ ‫الیەن رەوتی سوسیالیستی کۆمەڵەوە‬ ‫قسەوباسێکی کورتی پێشکەش کرد‪.‬‬ ‫پاشان کۆمەڵێک لە بەشداربووان پێشنیارو‬ ‫راو بۆچوونی خۆێان لە مەڕ قسەوباسەکەێ‬ ‫هاوڕێ عومەر دەربڕی و باسەکەیان‬ ‫دەوڵەمەندتر کرد‪.‬‬ ‫دوابڕگەی سیێمینارەکە واڵمی کاک عومەر‬

‫بوو بۆ تێبینی و پرسیاری بەشدار بووان‪.‬‬ ‫سەرئەنجام پاش سێ سەعات گفتوگۆو‬ ‫گەنگەشە سێمینارەکە کۆتایی پێ هات‪.‬‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‪-‬‬ ‫کۆمیتەی ئاڵمان‬

‫بەشداریی رێكخراوی الوانی پێشڕەو لە كۆنفرانسی ئاشتی‌و دیموكراسی‬ ‫رۆژی هەینی (‪ )٢٠١٥/٢/١٦‬كۆنفرانسێك‬ ‫لە شاری سلێمانی لە ژێر ناوی “رێگای‬ ‫ئاشتی‌و دیموكراسی‪ :‬میانڕەوی دژ بە‬ ‫توندڕەوی” دەستی بەكار كرد كە نوێنەری‬ ‫كۆمەڵە‌و نوێنەرانی رێكخراوی الوانی‬ ‫پێشڕەو تێیدا بەشداربوون‪ .‬كۆنفرانسەكە بە‬ ‫چاودێری مەالبەختیار لێپرسراوی دەستەی‬ ‫كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان‪ ،‬خوێندكاران‌و الوانی‬

‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و یەكێتی‬ ‫الوانی سۆسیال دیموكرات لە جیهانی‬ ‫عەرەبی بە هاوكاری الوانی سۆسیالیست‬ ‫ئینتەرناسیۆنال‌و سەنتەری جیهانی‬ ‫ئۆڵف پالمێ بەرێوەچوو‪ ،‬لەماوەی چەند‬ ‫رۆژدا‌و لە چەندین پانێلی جیاجیا گوتار‌و‬ ‫بابەتەكانیان خستەڕوو‪.‬لەو كۆنفرانسەدا‬ ‫هەریەك هاوڕێیان نەوید عەالیی حسەینی‌و‬ ‫هادی عەزیزی لەالیەن رێكخراوی الوانی‬

‫پێشڕەو بەشدارییان كرد‪.‬‬

‫ژنان‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪5‬‬

‫بەرەو ‪8‬ی مارسێكی دیكە‬ ‫تایبەتە بە یادی هاوڕێیانی‬ ‫گیانبەختکردوی کۆمەڵە‬

‫مریەم بالەنگی‬ ‫لە بارودۆخێكدا بەرەو پێشوازی لە ‪8‬ی‬ ‫مارس رۆژی جیهانی ژن دەڕۆین كە‬ ‫هێرشێكی جیددی‪ ،‬دژە ژن‌و بەرباڵو‬ ‫دژی ژنان لە الیەن كۆماری ئیسالمی‬ ‫لە حاڵی بەڕێوەچووندایە‪ .‬ئەم هێرشە‬ ‫تەنیا كۆمەڵێك كردەوەی داسەپاوی‬ ‫سەركوتگەرانە دژی ژنان نیە‪ ،‬بەڵكوو ئەم‬ ‫هەڵسووكەوتە لە نێو دڵی كردەوەیەكی‬ ‫سیستماتیك بەڕێوە دەچێت كە ژنان‬ ‫كۆمەڵگا هەرچی زیاتر بەرەو قوواڵیی‬ ‫قەیران دەبات‪.‬‬ ‫‪8‬ی مارس وەبیرهێنەرەوەی خەباتی‬ ‫قارەمانانەی ژنانی كرێكاری رستن‌و چنین‬ ‫لە نیۆیۆۆركە كە بەردی بناغەی خەباتێكی‬ ‫رێكخراوی ژنانیان لە ئاستێكی جیهان دانا‪.‬‬ ‫هەروەها ‪8‬ی مارس بیرەوەری خەبات‌و كچە شەڕڤانانی کۆبانی‬ ‫بەرخۆدانی لەیاد نەچووی هەموو ئەو‬ ‫بوونەوە‌و كەوتنەبەر هەڕەشەی جینسی‌و‬ ‫ژنانەیە كە هەر لە سەرەتای بەدەسەاڵت ناڕەزایەتی گەورە‌و بەرباڵو كەوتەڕێ‪.‬‬ ‫گەیشتنی كۆماری ئیسالمی دژی حیجابی لێرەدا پرسیار ئەوەیە نەفرەتی بەردەوامی توندوتیژی‪.‬‬ ‫زۆرەملێ وەستانەوە‪ .‬سەركەوتن‌و رزگاریی كۆماری ئیسالمی لە چیدایە؟ ئەم رژیمە هاوكات دۆخی ژنان لە پاكستان بە هۆی‬ ‫واقیعی ژنان رێگەیەكی پڕ لە هەوراز‌و سەرەڕای داسەپاندنی یاسا‌و رێسای دژی گەشەی ئیسالمی توندڕەو لە ماوەی‬ ‫نشێوی لەبەردەمدایە‪ ،‬بەاڵم دۆخی ملیۆنان ژنی خۆی لە ماوەی ‪ 36‬ساڵی رابردوو سااڵنی رابردوو نالەبارتر بووە‌و ئەم واڵتە‬ ‫ژن لە ئێران‌و ناوچەكە‌و جیهان بە جۆرێكە هێشتاكە نەیتوانیوە چۆك بە ئیرادەی لە بواری قەتڵی ناموسی پلەی یەكەمی لە‬ ‫كە چیدی ناكرێت ئەو هەموو سووكایەتیە ژنان دابدات‪ ،‬سەرەڕای زیاتر لە سێ جیهاندا هەیە‪ .‬لە واڵتی هێند ئەم بەناو‬ ‫دەیە داسەپاندنی حیجابی زۆرەملێ‪ ،‬گەورەترین دێمۆكراسی جیهان دۆخی‬ ‫قبووڵ بكرێت‪.‬‬ ‫خوێندنی ئایینی‪ ،‬وانەوتنەوەی مەزهەبی‪ ،‬ژنانی بندەست لە خراپیدایە‪ .‬سەرەڕای‬ ‫بەرهەمهێنانی كلتووری پیاومەزنی‪ ،‬خەبات‌و ناڕەزایەتی جەماوەری دژی‬ ‫هێرشی هەمەالیەنە دژی ژنان لە ئێران‬ ‫مێژووی ئەم چەند دەیەی رابردوو لە ئێران هێشتاكە ژنان‌و كچانێكی یەكجار زۆر بە دەستدرێژیە گشتیەكان ‪ ،‬ئەم رەوتە لە‬ ‫بە باشی نیشانیدەدا كە نەتەنیا شوناسی ورەی خەباتكارانە بوونیان هەیە كە لە پانتایەكی گەورەتر درێژەی هەیە‌و هێشتا‬ ‫سیاسی ئیدۆلۆژیكی ئەم رژیمە لەسەر بەرانبەر هەاڵواردنی رەگەزی بەردەوام لە بە چارەسەرنەكراوی ماوەتەوە‪.‬‬ ‫دەستی ستەم‌و چەوسانەوەی ژنان بنیات حاڵی گەڕان بۆ دەربازبوون لەو قەیرانەن‪ .‬هاوكات لە توركیە كە سیمای واڵتی‬ ‫نراوە بەڵكوو لە بەرانبەریدا هەر هەنگاوێك ژنان بە خستنەژێر پرسیاری بایەخە دێمۆكراتی بە خۆیەوە گرتووە‪ ،‬بوونی‬ ‫بەرەو رزگاریی ژنان لە جۆری خەبات دژی ئایینیەكان‪ ،‬وەستان دژی بەشوودانی دەوڵەتێكی ئایینی‪ ،‬دۆخی ژنان رۆژ‬ ‫كلتووری پیاوساالری بارودۆخ‌و پێگەی ئەم زۆرەملێ‌و سوننەتی پیاوساالری بەردەوام لەگەڵ رۆژ بەرەو خراپتربوون دەڕوات‌و‬ ‫رژیمە الواز‌و بێ هێز دەكات‪ .‬هەر بۆیە خەریكی الوازكردنی بنەماكانی ئەم ئەردۆغانیش بە مەبەستی بەرزكردنەوە‬ ‫هێرش دژی ژنان‌و مافەكانیان لە الیەن رژیمەن‪ .‬بۆیە پێویستە ژنان ناوەرۆك‌و رێژەی حەشیمەت‌و بەرەوپێشبردنی‬ ‫كۆماری ئیسالمی هەڵگری دوو مەبەستی مەبەستەكانی كۆماری ئیسالمی دژی سیاسەتەكانی خۆی‪ ،‬لە هەوڵی ئەوەدایە‬ ‫بەرژەوەندیەكانی خۆیان بە باشی بناسن‌و هێزی ئینسانی خۆی هەرچی زیاتر گەشە‬ ‫ئیستراتژی‌و خێرا دژی ئەم بزوتنەوەیە‪.‬‬ ‫گەاڵڵەكانی تایبەت بە بەرزبوونەوەی بە خەباتێكی بەرباڵو‌و رێكخراو نەتەنیا پێبدات‌و بەمشێوە جێگە‌و پێگەیەك بۆخۆی‬ ‫رێژەی حەشیمەت‌و بنەماڵە لە ژێر ناوی ئامانجەكانی ئەم رژیمە لەناو ببەن بەڵكوو بكاتەوە‪ .‬هاوكات قەتڵە ناموسیەكان لە‬ ‫گەشانەوەی بنەماڵە‪ ،‬بنەماڵەی ئیسالمی‌و هێزی خۆیان بكەنە كەرەسەیەكی بەهێز توركیە لە ماوەی سااڵنی رابردوو رێژەیەكی‬ ‫شێوەكانی پێشگرتن لە منداڵبوون‌و ‪ ...‬بۆ رووخاندنی ئەم رژیمە دژە خەڵكی‌و دژە بەرزتری بە خۆیەوە بینیوە‌و گەیشتوەتە‬ ‫سنووری ئەوەی كە كارەساتی گەورەی‬ ‫رەوتێكی بنەڕەتیە كە هەڵگری بیرۆكەی ژنە‪.‬‬ ‫لێبكەوێتەوە‪.‬‬ ‫بەرتەسكردنەوەی ژنان‌و هەاڵواردن دژی‬ ‫بارودۆخی ژنان لە ناوچەكە‬ ‫ئەم توێژەیە‪.‬‬ ‫هاوكات لەگەڵ ئەم هێرش‌و پەالمارەی ئەمساڵ لە بارودۆخێكدا بەرەو پێشوازی بارودۆخی ژنان لە واڵتانی زلهێز‬ ‫سەر ژنان كۆمەڵێك دیاردەی بێ مافكردنی لە ‪8‬ی مارس دەڕۆین كە هاورەگەزەكانی لە بارودۆخی ئەمساڵدا كە بەرەوڕووی‬ ‫دیكەی وەك حیجاب‪ ،‬بەرتەسكردنەوەی ئێمە لە الیەكەوە بە هۆی هێرشی‌و ‪8‬ی مارس دەڕۆین كە لە واڵتانی بەناو‬ ‫كار بۆ ژنان‪ ،‬پێكهێنانی ئاستەنگەلی دەستدرێژەكانی زلهێزەكان‌و لە الیەكی پێشكەوتووی سەرمایەداری كۆمەڵێك‬ ‫جۆراوجۆر بۆ خوێندنیان‌و بێ مافكردنیان دیكەوە بە هۆی گەشەی بناژۆخوازانی ستەم‌و هەاڵواردن دژی ژنان بەڕێوە‬ ‫لە بابەت جیابوونەوەی خێزانی‪ ،‬گرفتی ئیسالمی لە ناوچەكە بەرەوڕووی چەندین دەچێت كە بەردەوامبوونی ئەم دۆخە‬ ‫ئاژاوەنانەوەی درێژەی هەمان رەوتی پیاومەزنی‌و كردنی‬ ‫بوەتەوە‪.‬‬ ‫حیسابی بانكی‌و سەفەركردن‌و دەیان كارەسات‬ ‫دیاردەی دیكە لە پرۆژەكانی سەركوتكردن‌و زلهێزەكانی جیهان لە ناوچەی رۆژهەاڵتی ژنە بە كااڵیەك كە لە نێو بازاڕدا مانا‬ ‫ناوەڕاست بۆ كۆنتڕۆڵكردنی ئابووری پەیدا دەكات‪ .‬چەندین جۆر توندوتیژی‬ ‫گوشار بۆسەر ژنان لە ئێرانە‪.‬‬ ‫كۆماری ئیسالمی جیا لەوەیكە بە شێوەی ناوچەكە‌و ئاڵۆزی پێكدادانی نمایشی دژی ژنان لە شێوەی وەك دەستدرێژی‪،‬‬ ‫یاسایی هەوڵدەدات ئاستەنگی جیددی نێوانیان لەگەڵ ئیسالمیەكان ژنانی لە لێدان‌و توندنواندن لە نێو ماڵ لە ئاستێكی‬ ‫لەبەردەم گەشەی چاالكی ژنان دابنێت‌و دۆخێكی نالەبارتر داناوە‌و بەمشێوە بەرباڵودا بوونی هەیە‪ .‬سااڵنە ناڕەزایەتی‬ ‫بی مافیان بكات هاوكات بە كەڵك ژنان بەرەوڕووی سووكایەتی‌و كارەساتی بەرین لەو واڵتانە لە الیەن ژنانەوە‬ ‫وەرگرتن لە دەست‌وپێوەندیەكانی خۆی زۆرتر بوونەتەوە‪ .‬بۆیە بێدەنگ بوون لە ئەنجام دەدرێت كە بۆ مافەكانیان دێنە‬ ‫لە نێو بەسیج‌و هێزی ئینتزامی بەردەوام بەرانبەر ئەم جینایەتانە دۆخەكە ئاڵۆزتر سەرشەقام‪ .‬جەستەی ژن لەم واڵتانە بە‬ ‫كۆمەڵێك مرۆڤی توندڕەو بەرهەم دێنن دەكات‌و خەباتی شۆڕشگێڕانە‌و رێكخراو بۆ جۆرێكی دیكە بوەتە كااڵ كە لە رێگەی‬ ‫كە لە شوێنە گشتیەكاندا هێرش بكەنە لەنابردنی توندڕەوانی ئیسالمی‌و زلهێزە كۆنتڕۆڵەوە لە بازاڕدا دەفرۆشرێت‪ .‬سااڵنە‬ ‫هەزاران كچی الو لە چینی بندەستی ئەم‬ ‫سەر ژنان‌و دواتر بیانووی ئەوەی بۆ شەڕەنگێزەكان پێویستیەكی مێژووییە‪.‬‬ ‫دەهێننەوە كە گوایە پۆشین‌و روخساری پاش شەڕی عێراق‌و ئاڵۆزیەكانی سووریە كە واڵتانە‌و هەروەها واڵتانی جیهانی سێیەم‬ ‫ژنان دەبێتە هۆی جوواڵندنی پیاوان لە بووە هۆی بەهێزبوونی دەوڵەتی ئیسالمی نە وەك سیستەمی داعش بەاڵم لە شێوەی‬ ‫دژیان‪ .‬بۆ وێنە دەستدرێژی جینسی‪ ،‬ناسراو بە داعش‪ ،‬ژنان لە ناوچەكە بە مۆدێرنی خۆیدا لە الیەن مافیای ئینسان‬ ‫سووكایەتی پێكردن‌و رژانی تێزاو بە گشتی‌و بە تایبەت ژنانی ئیزەدی بە شێوەی دەكرێنە كۆیلە‌و لە شوێنگەلی تایبەت بە‬ ‫سەرچاوی كچان‌و ژنان بەشێك لە هێرشی ‪ 14‬سەدە لەوەپێش وەكوو كۆیلەیەكی لەشفرۆشی وەك كەرەسەیەك كەڵكیان‬ ‫سیستماتیكی كۆماری ئیسالمی دژی ژنانە جینسی مامەڵەیان پێكراو كەوتنەبەردەم لێوەردەگیردرێت‌و بەمشێوە بە ملیارد‬ ‫كە لە درێژەی سیاسەتەی دژە ژنی ئەم كڕین‌و فرۆشتن‪ .‬ملیۆنان ژن لەم ناوچە لە دۆالر دەچێتە قازانجی سەرمایەدارانەوە‪.‬‬ ‫رژیمەوە سەرچاوە دەگرێت‪ .‬ئەگەرچی لە واڵتانی عێراق‌و سوریە لە ماڵەكانی خۆیان بوونی ستەم دژی ژنان لە واڵتانی‬ ‫بەشێك لە شارە گەورەكانی ئێران دژی ئاوارەی دەشت‌و كێو بوون‌و هەرچی زۆرتر‌و پێشكەوتووی سەرمایەداری ئەویش لە‬ ‫رژانی تێزاو بەسەر ژنان خۆپیشاندان‌و لە دۆخێكی نالەبارتر بەرەوڕووی كارەسات ئاستێكی بەرباڵو كە نە لە دژی سیستەم‬

‫بەرز و بەرێز بێ‬ ‫یادی هاوڕێ حەمە‬ ‫حسەینی كەریمی‬

‫بەڵكوو بەرهەمی خودی سیستەمی ئەو‬ ‫دەسەاڵتەیە كە دیەوێت هەمان شێوە بۆ‬ ‫ژنان لە واڵتانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‌و‬ ‫لەوانە ئێران وێنا بكات‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫سیستەمی چەوسانەوە‌و دژایەتی لەگەڵ‬ ‫ژنان لە ئێران‌و واڵتانی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست بە شێوەیەكی قیزەوەنانە‬ ‫بەڕێوە دەچێت بەاڵم رێگە چارەی رزگاری‬ ‫ژنان لە سیستەمی سەرمایەداری رۆژئاوا‬ ‫وەك ئۆلگوو بەراورد‌و وێناكردنی نەشیاوە‬ ‫چونكە ئەم سیستەمە خۆی لە خۆیدا‌و لە‬ ‫فۆرمێكی دیكە درێژە بە چەوسانەوە‌و بێ‬ ‫مافی دژی ژنان دەدات‪.‬‬ ‫وتەی كۆتایی‬ ‫لێكدانەوەی پێگەی پیاوساالری لە‬ ‫سیستەمی سەرمایەری جیهانی بۆ‬ ‫ئێمە‌و هەموو ئەو ژنانەی كە بۆ رزگاری‬ ‫خەبات دەكەن خاوەنی پێگەیە‪ .‬هەرچەند‬ ‫كە پیاوساالری رۆڵێكی كاریگەری لە‬ ‫درێژەی ستەم‌و هەاڵواردن دژی ژنان‌و‬ ‫سەركوتكردنیان هەیە‪ ،‬بەاڵم لە پێوەندی‬ ‫لەگەڵ كۆماری ئیسالمی‪ ،‬پیاوساالری‌و‬ ‫سەركوتی ژنان لە ئێستادا شوناسێكی‬ ‫سیاسی ئیدۆلۆژیكی ئەم سیستەیە‌و‬ ‫بۆیە پێگەیەكی تایبەتی ئەمنیەتی بۆ‬ ‫خۆی دەستەبەركردووە‪ .‬لەگەڵ هێرشی‬ ‫دڕندانەی ئەم دواییانە دژی ژنان‪،‬‬ ‫الوازبوون‌و بێ توانایی كۆماری ئیسالمی‬ ‫دەبینرێت‌و دەركەوتووە كە ئەم رژیمە‬ ‫لە داسەپاندنی عەقلیەتی دژە ژنی خۆی‬ ‫بەسەر ئەم توێژە سەركەوتوو نەبووە‪.‬‬ ‫ورەی ئازادیخوازانە‌و یەكسانیخوازانەی‬ ‫ژنان لە ئێران‌و هاتنەمەیدانیان بۆ‬ ‫دەستەبەركردنی مافەكانیان نیشانەی‬ ‫شكستی ئەم رژیمەیە‪.‬‬ ‫ئەگەرچی ژنان لە دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫بێبەشكراون بەاڵم وەك بزوتنەوەیەكی‬ ‫زیندوو لە مەیدانەكە بوونیان هەیە‪.‬‬ ‫تەنیا بە پەرەگرتنی خەباتێكی رێكخراو‌و‬ ‫شۆڕشگێڕانە‌و بە پشت بەستن بە‬ ‫جەماوەری ئازادیخواز دەكرێ سەركەوتن‬ ‫بۆ ژنان بەدی بێت‌و كۆتایی بە تەمەنی‬ ‫ئەم رژیمە بهێنرێت‪ .‬هاوكات بوونی‬ ‫ئاسۆیەكی روون‌و ئامانجدار كە تێیدا‬ ‫هەموو هەاڵواردنێك دژی ژنان كۆتایی‬ ‫پێ بێت دەكرێ دۆخی ژنان لە داهاتوودا‬ ‫بوونی كۆمەڵگایەكی یەكسان بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆ رزگاری یەكجاری ژنان لەدەست ستەم‌و‬ ‫هەاڵواردن نابێ بۆ دەربازبوون لە دۆخی‬ ‫ئێستا لە ئێران ئۆلگوی واڵتانی پێشكەوتوو‬ ‫بكەینە بنەمای خەبات‌و تێكۆشان‪ ،‬بەڵكوو‬ ‫ژنان پێویستە بە خوێندنەوەی قووڵ‌و بە‬ ‫ئاشنابوونیان بە مافەكانیان هەنگاو بەرەو‬ ‫شۆڕشێكی بەرین هەڵبگرن‌و ئامانجەكانیان‬ ‫بەدی بێنن‪.‬‬

‫هاوڕێ حەمە حسەینی كەریمی‬ ‫ساڵی ‪1327‬ی هەتاویی لە‬ ‫شاری سەقز لە دایكبوو‪ .‬لە‬ ‫سەردەمی الویەتیدا لەگەڵ‬ ‫مەسائیلی سیاسی ئاشنا‬ ‫بوو‪ .‬لە كاتی سەردەمی‬ ‫خوێندكاربوونیدا لەگەڵ كۆڕو‬ ‫كۆمەڵە چەپەكان پەیوەندی‬ ‫گرت‌و ئەم پەیوەندیەشی رۆژ‬ ‫لەگەڵ رۆژ پتەوتر كردوو لە هەر‬ ‫مەجالێكدا كە بۆی دەڕەخسا‬ ‫خۆی دەگەیاندە نێو جوویتاران‌و‬ ‫زەحمەتكێشان‌و دەستی بە‬ ‫چاالكی سیاسی دەكرد‪ .‬هەروەها‬ ‫لە نێو كارگەكانی بەرهەمهێنان‌و‬ ‫شیركەتە ساختمانیەكاندا‌و لە‬ ‫زۆربەی كاری كشت‌وكاڵی وەك‬ ‫موهەندیس یان وەك كرێكارێكی‬ ‫سادە‌و تەنانەت زۆر جاریش وەك‬ ‫وەستا یارمەتیانی دەكرد‪ .‬كاك‬ ‫حەمە حسەین یەكێك لە رێبەرانی‬ ‫شۆڕشگێڕانەی‬ ‫بزوتنەوەی‬ ‫خەڵكی كوردستان بە دژی رژیمی‬ ‫شا بوو‪ .‬كاك حەمە حسەین لە‬ ‫رێكەوتی ‪23‬ی رێبەندانی ساڵی‬ ‫‪ 1357‬لە كاتێكدا كە شان‬ ‫بەیانی خەڵكی شۆڕشگێڕیی‬ ‫شاری سەقز بۆ گرتنی شارەبانی‬ ‫شاری سەقز وەڕێ كەوتبوون‪،‬‬ ‫كەوتە بەر گوللەی بەكرێگیراوانی‬ ‫رژیمی شاو پاش سێ رۆژ‌و لە‬ ‫‪26‬ی رێبەندانی ساڵی ‪1357‬‬ ‫گیانی بەختكرد‪ .‬هاوڕی حەمە‬ ‫حسەین یەكێك لە دامەزرێنەرانی‬ ‫تەشكیالتەكانی كۆمەڵە لە ساڵی‬ ‫‪ 1348‬بوو‪ .‬تەشكیالتی كۆمەڵەی‬ ‫سەردەمی پێش راپەڕینی گەالنی‬ ‫ئێران‪ ،‬رۆژی گیانبەختكردنی كاك‬ ‫حەمە حسەینی كەریمی رێبەری‬ ‫بە توانای كۆمەڵەیان وەك رۆژی‬ ‫ئاشكرابوونی كۆمەڵە راگەیاندوو‬ ‫لەو رۆژە ‪26‬ی رێبەندان وەكوو‬ ‫رۆژی توانەوەی سەهۆڵەكان‌و‬ ‫سەرهەڵدانی كۆمەڵە ناسرا‪.‬‬ ‫کاک حەمە حسەین سەرکردەیەک‬ ‫و ماموستایەک بو کە پالن و‬ ‫بەرنامەی دیاری و بە کرداری‬ ‫بۆ هه‌مو تەمەنێک و پلە و‬ ‫پایەدارێکی کۆمەلگا هه‌بو و‬ ‫هه‌رگیز هه‌ستت بە غەریبی‬ ‫الی ئەو نەدەکرد ‪ ،‬بە واتای‬ ‫بە شەهاتمەوە دەتوانم بلێم ؛‬ ‫هه‌رچی جوانی ‪ ،‬خۆشەویستی‬ ‫‪ ،‬خۆش مەشرەفی ‪ ،‬لێهاتویی‬ ‫‪ ،‬بوێری و نەترسی ‪ ،‬وەفاداری‬ ‫بە هه‌ژارانی گەلەکەی ‪ ،‬خۆمالی‬ ‫بوون و پاکی و گیان فیدایی‬ ‫و ‪ ....‬لە کاک حەمە حسەین‬ ‫بەدیت دەکرد و بە باشی هه‌ستت‬ ‫پێی دەکرد‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫ئەندێشە‬

‫جیهاد‌و شەریعەت لەبەرامبەر دیموكراسی‌و مۆدێرنیتەدا‬ ‫هەڵۆ رۆژهەاڵتی‬ ‫روخانی رژیمی پاشایەتی ئێران‬ ‫لەرێبەندانی ‪‌57‬و شەپۆلی گۆڕانكاری‬ ‫سیاسی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪ ،‬فەرهەنگی كە پاش‬ ‫دەستبەراگرتنی شۆڕشی جەماوەریی‬ ‫خەڵكانی ئێران لەالیەن بەرەی توندڕەوی‬ ‫مەزهەبی شیعە‌و هاتنەسەر كاری رژیمی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لەئێران روویدا‪ ،‬بوونە‬ ‫هۆی گۆڕینی كەشی سیاسی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست كە تا ئەمرۆكەش خەڵكی‬ ‫ئێران‌و جیهانی لەژێر كاریگەریی خۆی‬ ‫داناوە‪ .‬لەم هاوكێشەیەدا ئەوەی زۆرتر‬ ‫توشی زیان بوو‪ ،‬دیموكراسی‌و دادوەریی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئازادی رادەربڕین‌و ئەندێشە‬ ‫بوو كە تا ئەمرۆكەش بەردەوامە‪ .‬رژیمی‬ ‫ئێران وەك یەكێك لە پشتیوانانی‬ ‫سەرەكی بونیادگەرایی‌و تیرۆریزم‌و‬ ‫دواكەوتوویی مەزهەبی لەناوچەكە‌و‬ ‫جیهان ناسراوە‪ ،‬تەنانەت لەپێناو‬ ‫دەستبەركردنی دەسەاڵتی سیاسی‌و‬ ‫مەزهەبی ویالیەتی فەقێ هەوڵ بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی چەكی ئەتۆمی دەدات‪،‬‬ ‫ئەگەر بە قیمەتی پەراوێز كەوتنی زیاتری‬ ‫بێت لەئاستی نێودەوڵەتی‪.‬‬ ‫ئەوەی لێرەدا من مەبەستمە باسی‬ ‫بكەم ئەوەیە كە توندڕەویی مەزهەبی‬ ‫دژی نەیاران‌و ئەو كەسانەی خوایاری‬ ‫دادوەریی‬ ‫دیموكراسی‌و‬ ‫ئازادی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی بوون‪ ،‬هەر لەیەكەم رۆژ‬ ‫لەالیەن كۆماری ئیسالمییەوە دەستی‬ ‫پێكرد‌و كوردستان‌و خەڵكی كورد یەكەم‬ ‫قوربانیی ئەم دڕندەیی‌و توندوتیژییە‬ ‫مەزهەبییە بوون كە بە فەتوای خومەینی‬ ‫لە ‪28‬ی گەالوێژی ساڵی ‪‌58‬و هێرش‬ ‫كردنەسەر كوردستان دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫كوشتاری خەڵكی كوردستان كە تەنها‬ ‫خوازیاری دابینكردنی مافە ئینسانی‌و‬ ‫سەرەتاییەكانیان بوون كەوتنە بەر‬ ‫سەركوت‌و كوشتاری بێ رەحمانەی‬ ‫دەسەاڵتی كۆماری ئیسالمی‪.‬‬ ‫ئەگەری بۆ سااڵنی رابردوو و رۆژەكانی‬ ‫سەرەتای شۆڕشی ‪‌57‬و پاش ئەوەی‬ ‫زنجیرەیەك‬ ‫شاهیدی‬ ‫بگەڕینەوە‪،‬‬ ‫سیاسی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫گۆڕانكاری‬ ‫لەكوردستان دەبین كە بێ گومان‬ ‫نیشاندەری جیاوازی خواستەكانی‬ ‫خەڵكی‬ ‫دیموكراتیكی‬ ‫بزوتنەوەی‬ ‫كوردستان لەگەڵ باقی ناوچەكانی دیكەی‬ ‫ئێران بوو‪ .‬تەنانەت فەزای سیاسی‌و‬ ‫گوتاری سیاسی خەڵك جیاوازییەكی‬ ‫زۆری هەبوو لەگەڵ باقی ناوچەكانی‬ ‫دیكەی ئێراندا‪ .‬هەرچی بۆ رۆژەكانی‬ ‫كۆتایی شۆڕش نزیكتر دەبینەوە بەشداری‬ ‫هێزی رادیكاڵی نەتەوەیی‌و چەپ لەگەڵ‬ ‫رابەران‌و كەسایەتیە دیارەكان لەتەواوی‬ ‫شار‌و ناوچەكانی كوردستان زیاتر دەبوو‬ ‫و دروشمەكانیش بەدوور لە رەنگ‌و مانای‬ ‫مەزهەبی رادیكاڵتر‌و پێشكەوتوو تر‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫ئەوەی حاشا هەڵنەگرە ئەوەیە كە مێژووی‬ ‫خەباتی سیاسی‌و راستییە كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫فەرهەنگییەكانی نەتەوەیەك ناكرێت‬ ‫بەئاسانی بگۆڕدرێت یان چەواشە بكرێت‪.‬‬ ‫كوردستان لەساڵەكانی سەرەتای شۆڕش‪،‬‬ ‫النكەی ئازادیخوازی‌و سیكۆالریزم‌و‬ ‫دیموكراسیخوازی بوو و تا ئەمرۆش‬ ‫هەیە‌و بۆ ئەم مەبەستەش قوربانییەكی‬ ‫زۆری پێشكەش كردوە‪ .‬قوربانی بوونی‬ ‫نەوەیەك لە الوانی ئازادیخواز‌و شۆڕشگێڕ‬ ‫كە تەواوی هیوا‌و ئاواتەكانیان گەیشتن‬ ‫بە كۆمەڵگایەكی ئازاد‌و سێكۆالر لەگەڵ‬ ‫دادوەریی كۆمەاڵیەتی‌و كلتوری‌و سیاسی‌و‬ ‫ئابوریی بوو‪ .‬رەنگە هیچ ئەوە دوور لە‬ ‫راستی نەبێت كە داخوازییە سیاسیەكانی‬ ‫سەرەتای شۆڕش لە كوردستان گەلێك‬ ‫لە كۆمەڵگای ئەوسا‌و ئێستای ئێران‬ ‫پێشكەوتووتر بوو‪.‬‬ ‫هەنگاوە سیاسییەكانی گەلی كورد‬ ‫لەگەڵ شعوری سیاسی باقی ناوچەكانی‬ ‫دیكەی ئێران وێكنەدەهاتنەوە‌و زمانێكی‬ ‫هاوبەش بۆ دیالۆگ‌و گوتاری سیاسی‬ ‫پێك نەدەهات‪ ،‬تەنانەت بەر ڕق‌و توڕەیی‬ ‫نەتەوەچییە مۆدێرن‌و لیبراڵەكانی ئەو‬ ‫كاتی ئێران بە سەركردایەتی بازرگان‬ ‫(نێهزەتی ئازادی)‌و كەسانی دیكە‬ ‫كەوت كە ئەمرۆكە لە زۆرێك لە واڵتانی‬

‫دنیا نانی پەنابەریی سیاسی دەخۆن‌و‬ ‫فیگۆڕی ئازادیخوازی دەگرن‪ .‬هەموو‬ ‫ئەمانە دەستیان لەسەركوت سیاسی‌و‬ ‫پەراوێز خستنی گەلی كورددا بووە تا‬ ‫بە ئامانجەكانی نەگات‪ .‬ئەمڕۆكەش‬ ‫لەشوێنەكانی دیكە‌و لە ژێر هەر‬ ‫بیانویەكدا‌و هەركاتێك دەستیان بگات‬ ‫هێرش دەكەنە سەر جوداییخوازیی‌و‬ ‫فیدرالیزم‌و بزوتنەوەی خەڵكی كورد‬ ‫مەحكوم دەكەن‪.‬‬ ‫بۆ كەشی ئەو كاتی شۆڕش دەگەڕێنەوە‌و‬ ‫ئەو رۆژانەی كە لە كوردستان حیزبە چەپ‌و‬ ‫نەتەوەییەكان چاالكییەكانیان ئاشكرا‬ ‫كرد‌و خواست‌و دروشمە دیموكراتیكەكانی‬ ‫خەڵكی كوردیان بەرز كردەوە كە هەر رۆژ‬ ‫رەنگ‌و بۆیەكی پێشكەوتووتری بەخۆوە‬ ‫دەگرت‪ .‬لەگەڵ ئەمەشدا تەنیا هێزێكی‬ ‫بەربەست‌و نەیاری مەزهەبی كە لەگەڵ‬ ‫بۆچوونە سیاسی‌و رادیكاڵەكانی خەڵكی‬ ‫كورددا دژایەتی دەكرد‌و لەچەندین بەشی‬ ‫كوردستان وەك سنە‌و مەریوان‌و سەقز‬ ‫چاالكییان دەكرد‪ ،‬مەكتەبییەكان یان‬ ‫هەمان موفتیزادەییەكان بوون‪.‬‬ ‫ئەحمەدی موفتی زادە لەدایكبووی ساڵی‬ ‫‪‌1311‬و لەبنەماڵەیەكی مەزهەبی شاری‬ ‫سنە بوو‪ .‬موفتی زادە لەكۆتایی ساڵی‬ ‫‪ 1355‬هەتاوی‌و پاش حاجی مەال خالید‬ ‫موفتی زادەی مامی‪ ،‬بەجێگەی ئەو‬ ‫لەالیەن دادگای پارێزگای كوردستانەوە‬ ‫پۆستی حاكمی شەرعی كوردستانی‬ ‫وەرگرت‪ .‬ئەو سیمایەكی مەزهەبی‌و‬ ‫خاوەنی تەفسیرێكی نوێ لەئیسالم‪،‬‬ ‫واتە ئیسالمی سیاسی بوو‪ .‬لەسەر ئەم‬ ‫بۆچوونانەش لەساڵی ‪ 1356‬چەندین‬ ‫قوتابخانەی قورئانی دامەزراند كە‬ ‫لەسنە‌و مەریوان چەندین مامۆستای‬ ‫لەالیەن شەخسی موفتی زادەوە بۆ دانرا‪.‬‬ ‫رژیمی تازە بە دەسەاڵت گەیشتووی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬لەدژایەتی لەگەڵ ئەو‬ ‫داخوازییە‬ ‫بارودۆخەی كوردستان‌و‬ ‫رەواكانی خەڵكی كورد چەندین ئامراز‌و‬ ‫پیالنی بۆ سەركوتی ئەو بزوتنەوەیە‬ ‫بەكارهێنا‪ .‬لە كوشتنی كات لەرێگەی‬ ‫دانوستان لەگەڵ هەیئەتی خەڵكی كورد‬ ‫تا ئێعدامە بەكۆمەڵەكان لە پادگانی‬ ‫شارەكان لەالیەن خەڵخاڵی‪ ،‬هەتا شەڕە‬ ‫خوێناوییەكانی شارەكانی كوردستان‌و‬ ‫چەندین سەركوتی دیكە‌و نانەوەی‬ ‫فەزای ترس‌و تۆقاندن‪ .‬كاتێك نەیتوانی‬ ‫بە ئامانجەكانی خۆی بگات‪ ،‬بەدوای‬ ‫هێزێكدا دەگەڕا تا لەناوخۆی كوردستان‬ ‫بەناونەوەی تۆوی دووبەرەكی‪ ،‬هاوپشتی‬ ‫خەڵكی كورد بكاتە ئامانج‪ .‬پاش ماوەیەك‬ ‫رووی لە موفتی زادە كرد‪ .‬زەرفیەتی‬ ‫موفتیزادەییەكان لە بڕوابوونیان بە‬ ‫ئەحمەدی موفتی زادە سەرچاوەی‬ ‫دەگرت‪ .‬ئەو بڕوای تەواوی بەوە بوو‬ ‫كە رژیمی تازە بەدەسەاڵت گەیشتووی‬ ‫ئیسالمی توانا‌و زەرفیەتی وەاڵمدانەوە بە‬ ‫بەداخوازییە نەتەوەیی‌و مەزهەبییەكانی‬ ‫خەڵكی كورد هەیە‪ .‬وەك حەسەن‬ ‫ئەمینی یەكێك لەكەسە دیارەكانی‬ ‫ئەو رەوتە‌و كەسی نزیكی موفتی زادە‬ ‫لەچاوپێكەوتنێك لەگەڵ گۆڤاری (چشم‬ ‫انداز – سال ‪ )1384‬دەڵێت «وەك‬ ‫راستییەك باشە هەمووالیەك بزانێت‬ ‫كە ئاقای موفتی زادە بە سەرەنجدان‬ ‫بە بۆچوونە مەزهەبییەكەی‪ ..‬زۆر زۆر‬ ‫دڵی بە شۆڕشی ئیسالمی بەستبوو‪،‬‬ ‫تا ئەو جێگەی حازر بوو بێجگە لە‬ ‫ئیسالم‌و خەڵكی كورد‪ ،‬لە هەموو شتێك‬ ‫بگوزەرێت‪ ،‬هەر بۆیە بە هیچ شێوەیەك‬ ‫نەیدەویست جۆرێك هەڵسوكەوت بكات‬ ‫كە كەمترین زیان بە شۆڕش‌و ئابروی‬ ‫شۆڕش بگات»!‪.‬‬ ‫ئەم بۆچوونانە هەتا ئەمرۆكەش‬ ‫لەناو ناخی ئەم رەوتە مەزهەببیەدا‬ ‫ماوەتەوە‌و چاالكتریش بووە‌و‪ ،‬بووەتە‬ ‫هۆكار‌و ئامرازێك بۆ رژیمی ئیسالمی‬ ‫تا بەقازانجی خۆی كەڵكی لێوەرگرێت‌و‬ ‫موفتی زادە بە كۆكردنەوەی هێزە‬ ‫مەزهەببیە پرش‌و باڵوەكانی كوردستان‌و‬ ‫دەستی راستەوخۆی لەدامەزراندنی هێزی‬ ‫پێشمەرگەی موسڵمان‌و چەكداربوونی‬ ‫هێزەكانی موفتیزادە بەئاراستەی فتوای‬ ‫خومەینی دژی خەڵكی كورد‪ ،‬ئەویش‬ ‫توان‌و پوتانسیەلی مەزهەبی الیەنگرانی‬ ‫خۆی بۆ یەكەمجار لە رەوتێكی مەزهەبی‬

‫مێهدی بازرگان‬ ‫رووبەڕووی‬ ‫كۆنەپارێزی‬ ‫سیاسی‬ ‫دیموكراسیخوازیی خەڵكی كورد كردەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش گورزێكی قایمی لە بزوتنەوەی‬ ‫دیموكراتیكی خەڵكی كورد دا‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫بە سەرەنجدان بەئامانج‌و بۆچوونی‬ ‫توندڕەوی ئەم رەوتە مەزهەبییە‪،‬‬ ‫چاوەڕوانی لەوە زیاتری لێنەدەكرا‪.‬‬ ‫هەروا كە یارانی موفتیزادە‪ ،‬ئەو راستیە‬ ‫دەگێڕنەوە‪ ،‬بۆچوونەكانی موفتی زادە‬ ‫بووە هۆكارێك تا ئەو لە رێگەی ئیسالم‌و‬ ‫قورئان خەڵكی كورد بكاتە قوربانی‪.‬‬ ‫بەاڵم موفتیزادە حسابی ئەوەی نەكردبوو‬ ‫كە ئەم رژیمە‌و ویالیەتی موتڵەقەی فەقێ‪،‬‬ ‫توان‌و زەرفیەتی قبوڵكردنی رەوت‌و‬ ‫الیەنەكانی دیكەی لە دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫مەزهەبی لەئێراندا نیە‪ .‬هەربۆیە ئەویش‬ ‫پاش ماوەیەك لە یارییەكە دوورخرایەوە‌و‬ ‫لە ‪8‬ی خەرمانانی ساڵی ‪1361‬‬ ‫دەستگیر‌و زیندانی كرا‌و پاش ‪ 10‬ساڵ‬ ‫لەزیندان ئازاد كرا‪ .‬ئەحمەدی موفتیزادە‬ ‫لە هەمان ساڵ‌و لە‪20‬ی رێبەندانی ‪1371‬‬ ‫لە نەخۆشخانەی ئاسیای تاران كۆچی‬ ‫دوایی كرد‪.‬‬ ‫لە رەوتی خەباتی سیاسی بزوتنەوەی‬ ‫عەداڵەتخوازانەی كوردستان‪ ،‬لەو رۆژانەوە‬ ‫تا ئێستا هەرچەند هەستان‌و كەوتنی زۆر‬ ‫هەبووە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی لەم بزوتنەوەیەدا‬ ‫دەمێنێتەوە‪ ،‬رۆحی دیموكراتیك بوون‌و‬ ‫سیكۆالریزم‌و دیموكراسیخوازیی خەڵكی‬ ‫كوردە كە خاڵی بەهێزی بزوتنەوەكەیە‪.‬‬ ‫بێگومان رژیم لە ئەزمونی سەركوتی‬ ‫خوێناویی ئەم بزوتنەوەیە زیاتر لە هەر‬ ‫كەس بەوەی زانیوە‌و بۆ بێدەنگ كردنیشی‬ ‫پالنی تایبەتی بووە‌و تا ئێستاش‬ ‫هەیەتی‪ .‬رژیم بۆ سەركوتی خەباتی‬ ‫سیاسی‌و ئازادیخوازانە لە ئێران لەهیچ‬ ‫شێوازێكی درێغی نەكردوە‪ ،‬لەسەركوتی‬ ‫ناڕەزایی شەقام تا كوشتاری بەكۆمەڵی‬ ‫زیندانیانی سیاسی لەساڵی ‪‌67‬و‬ ‫جۆرەكانی فریوكاریی سااڵنی رابردوو لە‬ ‫پۆپۆلیزمی دەوڵەت‪ ،‬هەڵخراندنی هەستی‬ ‫مەزهەبی خەڵك‌و دروستكردنی دوژمنێكی‬ ‫وەهمی بەناوی ئەمەریكا‌و دەیان پیالنی‬ ‫دیكە‪ ،‬باڵوكردنەوەی مادەی هۆشبەر‪،‬‬ ‫بێكاریی‪ ،‬هەژاریی‌و فەحشا‌و هەزاران‬ ‫قەیرانی ئابوریی‌و كلتوریی تەنیا‌و تەنیا‬ ‫بۆ مانەوەی دەسەاڵتی سیاسی‪ ،‬بەرهەمی‬ ‫زیاتر لە سێ دەیە حاكمیەتی ویالیەتی‬ ‫فەقێ لەئێرانە‪.‬‬ ‫لەكوردستان‪ ،‬رژیم بە پیالن‌و‬ ‫ستراتیژییەكی دیاریكراوتر هەوڵ بۆ‬ ‫تێكشكانی هەر چەشنە ناڕەزاییەك‬ ‫دەدات‪ ،‬ئەگەرچی رەنگە ئەم پیالنانە‬ ‫تەنیا لەكوردستان نەبێت‌و باقی‬ ‫شوێنەكانی ئێران بە شێوازی دیكە‬ ‫پەیڕەو كرابێت‪ ،‬بەاڵم لەكوردستان‬ ‫بەشێوەی تایبەت‌و سیستماتیك لەالیەن‬ ‫مافیای سیاسی مەزهەبی رژیم‪ ،‬رابەری‌و‬ ‫موهەندسی كراوە‪ .‬وەك لەسەرەوە‬ ‫ئاماژەم بە دەورونەقشی كەم رەنگی‬ ‫مەزهەب لە خواستە سیاسییەكانی‬ ‫خەڵكی كوردستان دابوو‪ ،‬جەخت لەسەر‬ ‫ئەوە دەكەمەوە كە بێگومان مەزهەب لە‬ ‫دێرزەمانەوە لەناو كۆمەڵگای كوردستان‬ ‫نەیتوانی هێز‌و ئەنگێزەی ئەوە دروست‬ ‫بكات كە كورد بە هەڵكردنی ئااڵی‬ ‫مەزهەبی‌و باكگراوندی دینی درێژە‬ ‫بەخەباتی خۆی بدات‪ ،‬بەڵكو چ‬ ‫لەسەردەمی بزوتنەوەی نوێی كورد‌و چ‬ ‫بەگشتی لەسەد ساڵی رابردوودی خەباتی‬ ‫گەلی كورددا‪ ،‬رابەرانی كورد بە دروشمی‬ ‫پێشكەوتنخوازانە‌و نەتەوەیی توانیبوویان‬

‫رۆڵێكی گرنگ لە رێبەرایەتی خەباتی ئەم‬ ‫نەتەوەیە بگێڕن‪.‬‬ ‫رژیمی ئیسالمی لەماوەی ‪ 20‬ساڵی‬ ‫رابردوودا بە ئاگاهانە‌و بە خشەكەیی‬ ‫هەوڵیدا جارێكی موفتیزادەكان بێنێتەوە‬ ‫ناو گۆڕەپانی سیاسی‌و كۆمەاڵیەتی‬ ‫كوردستان‪ .‬تەشكیالتی موفتیزادەكان‬ ‫بە گڵۆپی سەوزی وەزارەتی ئیتالعات‌و‬ ‫رژیم‬ ‫سەركوتگەرەكانی‬ ‫دەزگا‬ ‫لەكوردستان‪ ،‬سەدان ناوەندی ئابوریی‌و‬ ‫فەرهەنگییان لە كوردستان دروست‬ ‫كرد‪ ،‬دروستكردنی مزگەوت‌و راكێشانی‬ ‫هێزی گەنج‌و الو لەماوەی بیست ساڵی‬ ‫رابردوو لەالیەن موفتی زادەكان هەوڵی‬ ‫بۆ دراوە‌و دەدرێت‪ .‬لەالیەكی ترەوە‬ ‫بە بەكارهێنانی دۆخی خراپی ئابوریی‬ ‫خەڵك‌و بە دابینكردنی بەشێك لە بژیوی‬ ‫ژیانی الیەنگرانی خۆیان‪ ،‬یارمەتی بۆ‬ ‫هاوسەرگیریی‌و كرێ خانوو و دابینكردنی‬ ‫كار بۆ الیەنگرانی خۆیان لە فرۆشگا‌و‬ ‫شوێنە تایبەتەكانی خۆیان كە بە شێوەی‬ ‫زنجیرەیی لەكوردستان دروستكراون‌و كار‬ ‫دەكەن‪ ،‬لەوانە‪ :‬لقەكانی نوێنەرایەتی‬ ‫دەرمانی گیایی‪ ،‬فرۆشگاكانی مادەی‬ ‫خۆراكی بەناوی (تك)‪ ،‬سودوەرگرتن لە‬ ‫بیناسازیی‌و فرۆشتنی زەوی‪ ،‬فرۆشگای‬ ‫كوتاڵ‌و پارچە كە بە چەندین ناوی‬ ‫تایبەت خەریكی كاركردنن‪ ،‬هەروەها دزە‬ ‫كردنە ناو بازاڕی ئاڵتون‌و دۆالر‌و سپی‬ ‫كردنەوەی پوڵ‪ ،‬لە بواری رێكخستنەكانی‬ ‫خۆیان بە سازدانی كۆبوونەوەی‬ ‫بەردەوامی سوخەنڕانی بۆ پیاوان‌و ژیان‌و‬ ‫مندااڵن بە شێوەی جیاجیا‌و شەوانە‬ ‫رۆژیی‪ ،‬ناردنی دەستە دەستە الیەنگرانی‬ ‫خۆیان بە ژن‌و پیاوەوە بۆ باشوری‬ ‫ئێران‌و پارێزگای سیستان‌و بەلوچستان‬ ‫بۆ بەناو بەرزكردنەوەی زانستی دینی‌و‬ ‫تۆكمەكردنی بیری مەزهەبی لە خولی‬ ‫سێ تا شەش مانگە‪ ،‬سازدانی كۆڕ‌و‬ ‫كۆبوونەوە لە چەندین مزگەوتی تایبەتی‬ ‫لەشارەكانی كوردستان‌و چەندین شتیكی‬ ‫دیكە كە هەمووی ئەمانە بەر چاوی هێزە‬ ‫ئەمنی‌و ئیتالعاتییەكانی رژیمەوە ئەنجام‬ ‫دەدرێن‪.‬‬ ‫رەوتی گۆڕانكارییە سیاسیەكان لەجیهان‬ ‫لەپاش رووخانی بورجە دوانەكەی ئەمریكا‌و‬ ‫هێرشی ئەم واڵتە بۆ سەر ئەفغانستان‌و‬ ‫لەشكركێشی بۆ سەر رۆهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫سەرەتای گۆڕانێكی گرنگ‌و بەهێز بوو‬ ‫كە تا ئێستاش بەردەوامە‪ .‬گەشەی‬ ‫بونیاگەرایی‌و توندڕەویی جیهادییەكان‌و‬ ‫قاعیدە وەك هێزی دیاری ئەم رەوتە‪،‬‬ ‫جموجوڵی مەزهەبی‌و توندڕەویی زیاتر‬ ‫لەجاران لەناوچەكە گەشە پێدا‪ .‬ئێران‌و‬ ‫كوردستانیش لەدەرەوەی ئەم بازنەیە‬ ‫نەبوون‪ .‬لەم نێوەندەشدا دەستی‬ ‫كۆماری ئیسالمی‪ ،‬سەرەڕای جیاوازی‬ ‫قوڵی مەزهەبی‌و سیاسی گەڵ ئەو رەوتە‬ ‫توندڕەوانە بۆ پشتیوانیكردنیان بەئاشكرا‬ ‫دیارە‪ .‬رژیمی ئێران سیاسەتی بانێك‌و‬ ‫دوو هەوا لەبەرامبەر رەوتی توندڕەوی‬ ‫شیعە‌و سوننی پەیڕەو دەكات‌و هەوڵ‬ ‫بۆ دەستبەركردنی ئامانجەكانی خۆی‬ ‫دەكات‪ .‬هەر بۆیە ئەگەر رەوتێك وەك‬ ‫موفتی زادەكان سیمایەكی ناخۆشەویست‬ ‫بۆ بەئەنجام گەیاندنی مەبەستەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لەكوردستان بوون‪،‬‬ ‫ئەمرۆكە سەلەفیگەری‌و توندڕەویی‬ ‫هێناوەتە گۆڕەپانی سیاسی كوردستان‌و‬ ‫بێ گومان ئەم رەوتە فیكرییانە كە‬ ‫دووبارە وەك موفتیزادەكان بەشێوەی‬ ‫بەرچاوو ئاشكرا كۆبوونەوەی مەزهەببیان‬

‫ئەحمەد موفتیزادە‬ ‫هەیە‌و هەوڵ بۆ بەهێزكردنی ئابوریی‬ ‫رەوتەكانیان دەدەن كە هیچكامیان دوور‬ ‫لەچاوی سەربازانی ئیمامی زەمان نین‌و‬ ‫لەژێر چاودێری‌و بەهاوكاری رژیم درێژە‬ ‫بەچاالكییەكانیان دەدەن‪.‬‬ ‫سەلەفیگەری هەرچەند لەكوردستان‬ ‫پێشینەیەكی نیە‌و دەكرێت بوترێت‬ ‫ئەمرۆییە‪ ،‬بەاڵم ئەم رەوتە ئەمرۆكە بە‬ ‫ئارامی‌و لە نەبوونی بۆشایی سیاسی‌و‬ ‫كەمڕەنگ بوونەوەی نفوزی هێزە‬ ‫سیاسییە رادیكاڵ‌و پێشكەوتنخوازەكان‪،‬‬ ‫هەروەها بە هەڵكردنی گڵۆپی سەوزی‬ ‫كۆماری ئیسالمی‪ ،‬درێژە بە چاالكی‬ ‫خۆیان دەدەن‪.‬‬ ‫بەاڵم كۆبوونەوەی ئەم هەموو هێزە‬ ‫میانەڕەو توندڕەوی مەزهەبی سوننی‬ ‫لەكوردستان بۆ؟ یەكێك تینوی خوێنە‌و‬ ‫ئەویتر لەخوێن دەترسێت‪ ،‬ئەم هەموو‬ ‫جیاوازیی‌و دژایەتی فكری‌و مەزهەبییە‬ ‫لەكوردستان بۆ؟ ئایا رژیم پلۆراڵە‌و‬ ‫دەیەوێت دیموكراسی لەكۆمەڵگای‬ ‫كوردستان نمایش بكات‪ ،‬یان ئەمەش‬ ‫سیناریۆیەكە كە بەم زووانەش ئەكتەرێكی‬ ‫دیكەی بەناوی داعشی لەكوردستان‬ ‫دۆزیوەتەوە‪ .‬ئااڵ‌و هیمای ئەم رەوتە‬ ‫كتوپڕ لەكوردستان نمایش دەكرێت‌و‬ ‫میدیاكانی جیهان باسی دەكەن‪ ،‬تەنانەت‬ ‫باس لەوەش دەكەن كە هێزێكی زۆر‬ ‫لەكوردستانی ئێرانەوە بە داعش پەیوەست‬ ‫بوون‪ ،‬ئەم گەورەكردنەوە‌و چەواشەكردنە‬ ‫بۆ؟ ئەڵبەت من حاشا لەبوونی رەوتی‬ ‫مەزهەبی سیاسی لەكوردستان ناكەم‪،‬‬ ‫بەاڵم دژی گەورەكردنەوەیانم وەك‬ ‫رەوتێكی سەرەكی بن لە هاوكێشەی‬ ‫سیاسی ئێران‌و كوردستان‪.‬‬ ‫راستی شاراوەی ئەم بابەتە‪ ،‬بانگەشەی‬ ‫ئەوەی كە كۆمەڵگای كورد‌و بزوتنەوەی‬ ‫كوردستان‪ ،‬سەرەڕای خاڵە بەهێز‌و‬ ‫الوازەكانی‪ ،‬تا ئێستاش هەڵگری‬ ‫هێزێكی رادیكاڵ‌و دیموكراتیكە لەناخی‬ ‫خۆیدا‪ .‬گەلی كورد خاوەنی بیری‬ ‫مۆدێرن‌و پێشكەوتنخوازە‌و بەو راستییە‬ ‫مێژوییە گەیشتون كە پلۆرالیزم‬ ‫هێمای دیموكراسی‌و ئازادییە‪ .‬بەم‬ ‫پێیە رۆڵ‌و رەسالەتی مێژویی هەمو‬ ‫حیزبەكان‌و هەموو كەسایەتییە سیاسی‌و‬ ‫مەدەنیەكان‪ ،‬بەتایبەتی هێزە چەپەكان‬ ‫دەخوازێت لەبارودۆخی هەستیاری‬ ‫ئێستادا كە لەهەموو روویەكەوە‬ ‫كۆمەڵگای كوردیی بەر هێرشی‬ ‫كۆنەپەرستی‌و دواكەوتووی كەوتووە‪،‬‬ ‫ئەویش بەهەڵخراندنی هەستی مەزهەبی‬ ‫خەڵك بەناوی جیهاد‌و پاراستنی‬ ‫شەریعەت لەبەرامبەر دیموكراسی‪،‬‬ ‫هەموو هەوڵەكانیان بۆ هۆشیاركردنەوەی‬ ‫خەڵك بگرنەبەر‪ .‬دەبێت بە ئاشكراكردن‌و‬ ‫لەقاودانی ماهیەتی ئەو رەوتە توندڕەوە‬ ‫ئیسالمییانە‪ ،‬دوورئەندێشی‌و رۆڵی‬ ‫خۆیان زیاتر لەكۆمەڵگا نیشان بدەن‪.‬‬ ‫ئەم پرۆسەیە پراكتیكی بیر‌وبۆچوونی‬ ‫ئێمەیە‪ ،‬رێگە نەدەین كە ئاخێزگەی‬ ‫كلتوری‌و سیاسی كۆمەڵگای كوردستان‬ ‫توشی پاشەكشە بێت‪ ،‬چونكە سبەینێ‬ ‫درەنگە‌و هەڵبژاردەیەكی ترمان نیە‪.‬‬ ‫بمانەوێت یا نا‪ ،‬ناتوانین لە واقعیەتی‬ ‫سیاسی كۆمەڵگای كوردستان‌و ناوچەكە‬ ‫لەبەرچاو نەگرین‪ .‬ئازادی‪ ،‬دیموكراسی‪،‬‬ ‫دادوەریی كۆمەاڵیەتی‌و سیكۆالریزم‪..‬‬ ‫خواستی رەوای بزوتنەوەی حەقخوازانەی‬ ‫گەلی كوردە‪ .‬بەو هیوایەی بتوانین‬ ‫دیموكراسی‌و ئاشتی نەتەوەیی‌و فكری‬ ‫لەكۆمەڵگای خۆمان جێگیر بكەین‪.‬‬

‫تایبەت‬

‫‪7‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫ی گشتیی کۆمەڵە لەرێوڕەسمی رۆژی ‪٢٦‬ی رێبەندان‬ ‫سونە وەزنی چووەتە سەرێ؛ با هەزار‬ ‫جارمان پێ بڵێن ئافەرین ئێوە لە بەرەی‬ ‫دژی تێرۆر و شەڕدان‪ ،‬قورساییتان هەیە‪،‬‬ ‫لەجیاتی جیهان شەڕ دەكەن‪ ،‬بەڵێ باڵم‬ ‫دەبێ بتوانین ئەوە بەهێزی خۆمان‬ ‫ڕابگرین‪.‬‬ ‫ئێمە ملیشیامان نیە‪ ،‬ئێمە نەمان توانیوە‬ ‫الوی كورد لە هەموو جێگایەك رێك بخەین‬ ‫با ئەو دەرسە لە كۆبانی فێر بین بە ژن‬ ‫و پیاو منداڵەوە خۆمان ئامادە بكەین‬ ‫بۆ شەڕ‪ ،‬ئەو پەیامە بدەین بە داعش و‬ ‫دەوڵەتی ئیسالمی‪ ،‬ئەو پەیامە بدەین بە‬ ‫داگیركەرانی كوردستان كە ئەو نەتەوە بۆ‬ ‫ئازادی خۆی بۆ رزگاری خۆی بە هەموو‬ ‫وجودیەوە بە هەموو توانیەوە شەڕ‬ ‫دەكات‪ .‬ئێمە هێشتا ئەم زەرفیەتەمان لە‬ ‫بەشەكانی كوردوستان نیە و من پێم وایە‬ ‫ئەوە دەبێ بە ئاشكرا بگوترێت و كاری‬ ‫بۆ بكرێت‪ ،‬میلیشیای شێعە هەیە ئەگەر‬ ‫دەوڵەتی عێراق و ئەرتشەكەی فەشەل‬ ‫بێنێت‪ ،‬بۆ دەبێت هەموو شتێك لە سەر‬ ‫شانی پێشمەرگە بێت‪ ،‬بۆ میلیشیای‬ ‫كورد نابێت دروست بكرێت‪ ،‬بۆ الوانی‬ ‫كورد نابێ لە هەولێرو سلێمانی‪ ،‬دهۆك‪،‬‬ ‫رانیە‪ ،‬قەاڵدزێ و پێنجوێن ئامادە نەكەن‬ ‫بۆ هەموو شێوەێك بۆ ئێمە ئەو هەست‬ ‫و نیستەی گەلی كورد هەیەتی نابێ‬ ‫بیجوڵێنین بیكەین بە هێز‪ ،‬بۆ قسە لەوە‬ ‫ناكەین دەبێ ئەرتەشی دو میلیۆنی‪،‬‬ ‫میلیشای دو میلیۆنی كوردستان هەر لە‬ ‫باشوور پێك بێت‪ ،‬تا غەرب تا دوژمنانی‬ ‫كوردیش بە پێ هێز لەگەڵمان موعاملە‬ ‫دەكەن‪ ،‬حەقی خۆیانە ئەوانیش بە پێ‬ ‫هێزیش مۆعاملەت لەگەڵ دەكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تۆ چیت پێیە بە پێ ئەو بەرژەوەندیە‬ ‫مایەمان بۆ دادەنیت‪ ،‬من پێم وایە ئەوە‬ ‫كەم و كۆڕی ئێمەیە‪ .‬من پێم وایە دەبێ‬ ‫دەسەاڵتی كوردی بەگشتی لەم هەرێمە‬ ‫یەكگرتوویەكی زۆر پێك بێنێت بۆیەش‬ ‫دەڵێم ئەهەمیەتی هەیە لەگەڵ هەموو‬ ‫كوردستان سەعی بكات یەكگرتوی‬ ‫پێك بێنێت‪ .‬لەگەڵ رۆژئاوا‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫باكور‪ ،‬ئێمەدەبێ بتوانین بڵێین پەكەكە‬ ‫ئەۆرۆ هەلومەرجی سیاسی كوردوستان‬ ‫دەخوازێت كێشەێ الوەكی وەالوە نێن و‬ ‫هەموو دژ بە دوژمنیكی دڕی داگیركەر‪،‬‬ ‫دژ بە پیالنێكی گەورە كە بەرامبەر‬ ‫بە كورد هەیە لە هەمو بەشەكانی‬ ‫كوردوستان یەكدەنگ بین ‪.‬‬ ‫مەسەلەیەكی دیكە بەالمەوە گرینگە‬ ‫و دەبێ حیسابێكی بۆ بكرێتەوە لە‬ ‫مەسەلەی كورددا من پێم وایە بزوتنەوەی‬ ‫عەداڵەت خوازانەی كۆمەاڵیەتیە‪ ،‬دادوەری‬ ‫كۆمەاڵیەتییە‪ .‬ئەمە خاڵێكی الوازە لە نێو‬ ‫بزوتنەوەی رزگاریخوازی كورددا دادوەری‬ ‫كۆمەاڵیەتی تێدا زەعیفە و دەسەاڵت‪،‬‬ ‫حزبی سیاسی دەبێ ئەو واقەعیەت‬ ‫ببینێت‪ ،‬ئێمە ئەورۆ وەك هەموو خەڵك‬ ‫كەوتوینەتە بەربەرەكانیەكی گەورە‬ ‫و لە هەلومەرجێكی مێژوی و زۆر زۆر‬ ‫هەستیاردا‪ ،‬بۆیە پێم وایە تەوەرەیەكی‬ ‫دیكە كە بزوتنەوەی كوردی گەشە پێ‬ ‫دەدات رو لە چینی چەوساوە و هەژار‬ ‫و زەحمەتكێشە‪ ،‬پێكهێنانی دادوەری‬ ‫كۆمەاڵیەتیە و ئەهەمیەت دانان بۆ ئەم‬ ‫مەسەلەیە یەعنی جۆرێك چەسپاندنی‬ ‫عەداڵەتی كۆمەاڵیەتیە وە دەنگی عەداڵت‬ ‫خوازانی كورد و دەنگی یەكسانی خوازانی‬ ‫كورد دەبێ بەرز بێتەوە‪ ،‬دەبێ قبوڵی‬ ‫ئەوە نەكەین لەگەڵ ئەوە خەڵكمان رزگار‬ ‫دەبێت‪ ،‬مافخۆریش بگاتە رادەیەكی زۆر‬ ‫و دەبێ بەری ئەوە بگیرێت ‪.‬‬ ‫پێم خۆشە لێرە باسێكیش بكەم لە‬ ‫سەر رۆژهەاڵتی كوردستان و كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران‪.‬‬ ‫هەموومان دەزانین رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫مێژویەكی هەیە‪ ،‬ئەو مێژوەش بە كەس‬ ‫ناسڕدرێتەوە یەكەم حكومەتی جمهوری‬ ‫كوردستان لەوێوە دامەزراوە‪ ،‬یەكەم‬ ‫جاریش بە پانی و بەرینی چەك خرابێتە‬ ‫سەرشانی ژنی كورد لەوێ كراوە‪ ،‬بەرانبەر‬ ‫بە دەوڵەتی زل هێزی گەورەی ناوچە‬ ‫راوستاوە‪ ،‬نفوسێكی دوازدە میلیۆن‬ ‫نەفەری هەیە‪ ،‬لە سینەما‪ ،‬لە ئەدەبیات‪،‬‬ ‫لە پەیكەر تاشی‪ ،‬لەشانۆگەری‪ ،‬لەنەقدی‬ ‫ئەدەبی‪ ،‬رۆژهەاڵتی كوردستان سەرە‪،‬‬ ‫ئەوە بە مفتە و بە بەالش نیە‪ ،‬یەعنی‬ ‫زەخیرەیەكی فەرهەنگی‪ ،‬كەلتوری گەورە‬

‫لەرۆژهەاڵتی كوردستان هەیە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەش پێشینەیەكی مێژوی گرینگیشی‬ ‫هەیە‪ ،‬مەوقەعیەتێكی ستراتیژیكی‬ ‫زۆریشی هەیە‪ ،‬لەگەڵ كێش تەرەفە!‬ ‫لەگەڵ ئێران‪ ،‬كە بەداخەوە بە دۆست ناو‬ ‫دەدرێت زۆر جار‪.‬‬ ‫ئێرانێك كە نایشارینەوە و ئێمە دەڵێین‬ ‫دەستی هەیە لە نێو بزوتنەوەی كوردیدا‪،‬‬ ‫زیاتر لە ‪ ٦٠‬ساڵ بەكارتی كورد كایە‬ ‫دەكات‪ ،‬زەمانی شا و زەمانی كۆماری‬ ‫ئێسالمیش‪.‬‬ ‫بەڵێ بۆ بەرژەوەندیەكانی خۆی جۆرێك‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ باكوور هەیە‪ ،‬جۆرێك‬ ‫پەیوەندی لە رۆژئاوا هەیە جۆرێك‬ ‫پەیوەندی لە باشوور هەیە ‌و تەبیعیە‬ ‫حكومەتی ئێران تێدەكۆشێت بەو‬ ‫پەیوەندیانەی لەگەڵ بزوتنەوەی كورد لە‬ ‫بەشەكانی دیكەی كوردستان گەمارۆی‬ ‫بزوتنەوەی كورد لە رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫حەق نیە‪ ،‬لێمان قبوڵ ناكەن‪ ،‬هاوار‬ ‫بكەین ئەگەر بۆ هەموو شتێك‪،‬‬ ‫لە كۆچەوە تا كۆڕەو‪ ،‬لەشەڕ و‬ ‫سەركەوتنەوە لە پشتیوانی كردن و‬ ‫سۆڵحەوە لە هەر خەباتێكەوە ئێمەی‬ ‫رۆژهەاڵتی دینەدەرێ‪ ،‬حەق وا نیە‬ ‫داوای ئەوە بكەین‪ ،‬لەهەموو بزوتنەوەی‬ ‫كوردی لەهەموو بەشەكانی كوردستان‪،‬‬ ‫برایان خۆشكان دەركی ئەوە دەكەین كە‬ ‫ئێوە ئەنواعی موالحیزەتان هەیە دەركی‬ ‫ئەوە دەكەین لە هەلومەرجە سیاسیەكان‬ ‫كورد تێكەوتوە‪ ،‬ئیوەش پەیوەندیكتان‬ ‫لەگەڵ ئیران هەیە‪ ،‬بەاڵم تكایە لە‬ ‫سەر بەرژەوەندی ئێمە مەیكەن‪ ،‬تكایە‬ ‫بەرژەوەندی ئیمە بە بەرژەوەندی خۆتان‬ ‫بزانن‪ ،‬تكایە ببینن‪ ،‬دێت بەرێوەیە رۆژ‬ ‫هەاڵتی سووری ئاگرین‪ ،‬من دڵنیام لەوە و‬ ‫دڵنیاشم لەوە كە هیچ دەسەاڵتێكی كورد‬ ‫ئاوی ئاسودە بە گەروویدا ناچێتە خوارێ‬ ‫هەتا كۆماری ئیسالمی ئێران مابێت‬ ‫هەتا «دائی» مابێت‪ ،‬یەكەم دەوڵەتی‬ ‫ئیسالمی سیاسی بەم شێوەیە‪ ،‬ئەمە لە‬ ‫ئێرانەوە دێت و دەستی پێ كردووە و‬ ‫هاتووە و ئەوە یەكێك بە شتە خراپەكان‬ ‫دەزانم‪ ،‬نابێت بگوترێت بزوتنەوەی‬ ‫كوردی لە رۆژەەاڵتی كوردستان الوازە‪،‬‬ ‫الواز نیە لەبەر دەستی داگیركەر دایە‪،‬‬ ‫الواز نیە‪ ،‬گەورەترین داگیركەرێك كە‬ ‫خەریكە‪ ،‬لەگەڵ تۆیش جۆرێك پەیوەندی‬

‫ئەو هەموو پەنابەرە‬ ‫رۆژهەاڵتیە كە لەو‬ ‫هەرێمەن‪ ،‬رازی نین لە‬ ‫وەزعی خۆیان‪ ،‬ئێمە‬ ‫ئێرانی نین كوردین‪ ،‬هەر‬ ‫ئەوانەین كە هەموو ماڵ‬ ‫و مڵكی خۆمان كردەوە‬ ‫لە كۆچ‌و كۆڕەودا هەر‬ ‫ئەوانەین بە هەموو‬ ‫وجودمانەوە پشتی‬ ‫شۆڕشی نوێمان گرت‪،‬‬ ‫هەر ئەوانەین هەموو ژیانی‬ ‫خۆمان بۆ شۆڕشەكانی‬ ‫كورد داناوە و پشت‬ ‫و پەنا بوین‪ ،‬بۆ ئێمە‬ ‫ئێرانین؟! دەبێ تەواو بێت‬ ‫ئەۆ فەرهەنگە و حەق وایە‬ ‫لە جێگایەك تەواو بێت‬

‫هەیە سەركوتی دەكات‪ ،‬لە هەلومەرجی‬ ‫ناوچەیەدا‬ ‫سیاسی نێونەتەوەیی‬ ‫مۆعامالتێكئەولەگەڵ ئێران داوا لەهەموو بزوتنەوەی‬ ‫مۆعاداڵت و‬ ‫غەرب‬ ‫دەیكات‪،‬‬ ‫ئەمریكا‬ ‫بەڵێ‬ ‫هەیە‪،‬‬ ‫دەیكات‪ ،‬راستە كاتییە هەرچی بڵێی‪ ،‬كوردیی لەهەموو‬ ‫ئەرێ بەاڵم ئەوانە تەێسیر‬ ‫دەكات‪ ،‬بەشەكانی كوردستان‬ ‫دەوڵەتێك داگیركەریش لە سەر كارە‪،‬‬ ‫كە قانونەكانی هەموومان دەیزانین‬ ‫خشونەتكە دەکەین‪ ،‬برایان خۆشكان‬ ‫هەمان قانونی داعشە كە بە‬ ‫دەیكات‪ ،‬بەاڵم ئەو هێندێك بە لۆكەی‌و‬ ‫هێندێك لە زەڕوەرەق پێچاویەتەوە و دەركی ئەوە دەكەین كە‬ ‫خەڵكی پێ سەركوت دەكات‪،‬‬ ‫واقعیەتەبۆیەلە ئێوە ئەنواعی موالحیزەتان‬ ‫ئێمە پێمان وایە كە ئەم‬ ‫نێو هەموو بزوتنەوەی كوردیدا دەبێ‬ ‫ببیندرێت و بزوتنەوەی كورد سەركەوتن هەیە دەركی ئەوە دەكەین‬ ‫بەدەست ناهێنێت لە هیچ كوێ دیكە‬ ‫یا تەواو نیە سەركەوتنەكەی‪ ،‬ئەگەر لە هەلومەرجە سیاسیەكان‬ ‫بێ مەیلی بەرانبەر بە رۆژهەاڵت هەبێ‪،‬‬ ‫ئەگەر بایەخی کەم بۆ رەوتی رزگاری كورد تێكەوتوە‪ ،‬ئیوەش‬ ‫خوازی كوردستانی رۆژهەاڵت دابنێت‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەش ئێمە وەختێك ئەوە پەیوەندیكتان لەگەڵ ئیران‬ ‫دەڵێین‪ ،‬وەك پرسی كورد دەبینین‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ناوین دا‪ ،‬خەڵكێك كە هەیە‪ ،‬بەاڵم تكایە لە سەر‬ ‫خەبات دەكات بۆ رزگاری و ئازادی‪،‬‬ ‫لەگەڵ هەموو ئینتیقادی سیاسی لەگەڵ بەرژەوەندی ئێمە مەیكەن‪،‬‬ ‫هەموو جیاوازی سیاسی و قبوڵی مەیلی‬ ‫ئێمە‬ ‫سیاسی جیاواز لە‬ ‫كوردستاندا‪،‬دیالۆگ تكایە بەرژەوەندی ئیمە‬ ‫وەك كۆمەڵە خوازیاری نزیكی و‬ ‫و دوستایەتی و پشتیوانی لەگەڵ هەموو‬ ‫هەموو بە بەرژەوەندی خۆتان‬ ‫بەشەكانی كوردستان‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫بەشەكانی‬ ‫حیزبە سیاسیەكان‬ ‫لەهەموووایە كوردی بزانن‪ ،‬تكایە ببینن‪ ،‬دێت‪،‬‬ ‫كوردستانین‪ .‬من الم‬ ‫رۆژهەاڵت لەو‬ ‫بابەتەوە نمونەیەكی باشی بەرێوەیە رۆژ هەاڵتی‬ ‫بەدەستەوە داوە‪.‬‬ ‫ئێمە پەیوەندیمان لەگەڵ‬ ‫دەوڵەتی سووری ئاگرین‬ ‫بەعسی عێراق بووە‪ ،‬بڕۆن چی دەبیننەوە‪،‬‬ ‫بیبینەوە لەسەر كوردی رۆژهەاڵت‪ ،‬ئەمە‬ ‫فەرهەنگێكی بااڵ و گرینگە لە رۆژهەاڵتی دەبێ لەبەرچاوی بگرین و ئێمە وەك‬ ‫كوردستاندا كە هەر هین ئێمە نیە مڵكی كۆمەڵە پێمان وایە كە دەبێ پشتیوانی‬ ‫ئێمە نیە بەڵكە هین هەموو خەباتی لە هەموو بزوتنەوەی كوردی لە هەموو‬ ‫خەڵكی كوردستانە‪ ،‬جیا لەوە من بەشیكی كوردستان بكەین و نایشارینەوە‬ ‫وەختێك ئەوە دەڵێم وەختێك رەخنەم كە ئەو كارەمان كردووە‪ ،‬ئێمە الیەنێكین‬ ‫هەیە لە برادەرانی خۆمان و بەتەیبەت لە لە نێو بزوتنەوەی كوردیدا بۆ عەداڵەت‬ ‫كونگرەی نەتەوەیی‪ ،‬لە بەشەكانی دیكەی خوازی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬بۆ دیفاع لە خەڵكی‬ ‫كوردستان رەخنەم هەیە‪ ،‬لە حیزبە چەوساوە و كرێكار و زەحمەتكێش‬ ‫سیاسیەكان رەخنە دەگرم و دەشڵێم خەبات دەكەین‪ .‬ئەوە بەشێكی نەبڕاوەو‬ ‫بەتایبەت لە كونگرەی نەتەوەییەوە نەپساوەی خەباتی ئێمەیە بۆ گەلەكەمان‬ ‫ئەوە زەق بوو‪ ،‬ئەوە رخنەی كونگرەی و پێمان وایە ئاوا گەل دەتوانێت‬ ‫نەتەوەیی بوو‪ ،‬كە هەموو كەسانێ سەركەوێت‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی رزگاریخوازانەی كورد‬ ‫دەیانەویست بەشی كوردستانی رۆژهەاڵت‬ ‫كەم بێت ئەوە ئاشكرایە‪ ،‬بەاڵم خوشكان دەتوانێت بچێتە پێشێ‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ‬ ‫و برایان‪ ،‬من دەبینم ئێمە خۆشمان ئەوانەیشدا ئێمە پێمان وایە لە‬ ‫دەردەدارین حیزبەكانی رۆژهەاڵتی ناوچەكەدا هەموو كورد دەرگیری‬ ‫كوردستان لە هەموو بابەتێكەوە لەم شەڕێكی گەورەو گرانە لەگەڵ سیستمێك‬ ‫الیەنانە خەتابارترن‪ ،‬هەستمان پێ یا رەوتێكی كۆنەپارێز‪ ،‬كە حەق وایە‬ ‫نەكردووە لە چ هەلومەرجێك و لە چی ئێمە یەكگرتویمان هەبێت و ئێمە جۆرێك‬ ‫شەرایەتێك داین‪ ،‬بۆیە ئێمە خوازیاریی كار بكەین كە دیالۆگ تەنیا شتێك بێت‬ ‫یەكگرتوین بێ نەهایەت درەنگە‪ ،‬جۆرێك لەنێو بزوتنەوەی كوردیدا بمانگەێنێت بە‬ ‫یەكدەنگی لە نێو رۆژهەاڵتی كوردستاندا یەك و لێكمان نزیك كاتەوە‪.‬‬ ‫تاڵمان بێت و سوێریمان بێت ناتوانین‬ ‫دەبێ پێك بێت‪.‬‬ ‫بەداخەوە فەرهەنگی ئەوەی رۆژێك یەكتر حەزف بكەین‪ ،‬ناتوانین هیچ‬ ‫دەسەاڵتێك دێت ئێران رزگار دەكات‪ ،‬بەشێكی كوردستان حەزف بكەین‪،‬‬ ‫كۆماری ئیسالمی دەروخێت‪ ،‬ئەو نموونەیە نەتوانین فكر یا كۆمەڵێكی سیاسی‬ ‫كە لێرە دیمان‪ ،‬لە عێراق لە ئەفغانستان لەناوبەرین‪ ،‬تەواوی ئەوانە دەبێتە هۆێ‬ ‫بوو‪ ،‬جا حیزبەكەی منێش دەی دەی بۆ ئەوە كە داگیركەرانی كوردستان دەست‬ ‫ئەوە كار دەكەم ‪ ،‬دڵی ئەو دەسەاڵتە لە تێوەردەن لەنێو بزوتنەوەی كوردی‌و‬ ‫رۆژانی داهاتودا ڕابكێشم بۆ الی خۆمان‪ ،‬بتوانن پیالنەكەیان جێ بەجێ بكەن‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆتە هۆێ ئەوەی من دەست بۆیە بە قبوڵی ئەو واقعیەتە ئێمە پێكەوە‬ ‫نەدەمە دەستی هاوخەباتەكەی خۆم‪ ،‬دەتوانین كاری گەورە بكەین‪ ،‬جا ئەو‬ ‫دە ست نەنێمە نێو دەستی جەریانێكی كەم و كۆڕیانە وا لەپێشدا عەرزم كردن‬ ‫خەباتكار و تێكۆشەری دژ بە كۆماری بەسەریدا زاڵ بین و لە سەری زاڵ بین‬ ‫و بتوانین سەیتەرەمان هەبێ بەسەریدا‪،‬‬ ‫ئیسالمی ئێران‪.‬‬ ‫من پێم وایە ئەم پاوانخوازیە ئەم بەڵێ گەلێكی كوردی یەكپارچە‪،‬‬ ‫عەقڵیەتە كە لە سیاسەتی ئێعترازەوە كوردستانێكی یەكدڵ لە هەموو بەشەكانی‬ ‫سەرچاوە ناگرێت‪ ،‬لە نێو ئێمەێ لەگەڵ ئەوەی كە دەنگی جۆراوجۆر و‬ ‫رۆژهەاڵتیدا دەردێكی گەورەی داوینیەتێ مەیلی سیاسی جۆراوجۆری تێدایە‪ ،‬بۆیە‬ ‫و ئەگەر هەموو ئەوانە دەڵێن نە‪ ،‬هین ئێمە هەر لە حكومەتی هەرێمەوە هەتا‬ ‫خۆمانە‪ ،‬خۆمان دەبێ ئەو زنجیرانە كانتۆنەكانی رۆژئاوا‪ ،‬هەتا بزوتنەوەی‬ ‫بپچڕێنین‪ ،‬خۆمان دەبێ جۆرێكی دیكە كوردی لەهەموو بەشێكی كوردستان‪،‬‬ ‫نیشان بدەیین تا باشوور و باكوور و خۆمان بە پشتیوانی دەزانین‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەگەڵ هەموو ئەوەش دەنگی رەخنەی‬ ‫هەموو جێگایكێش بمانبینێت‪.‬‬ ‫ئەوە واقعیەتێكە كە بزوتنەوەی كوردی خۆمان كپ ناكەین و پێمان وایە دەبێ‬ ‫لەگەڵ هەموو یەكدڵی و یەكدەنگی زیاتر لەوەش بگوترێ و بەتایبەتی‬ ‫تایبەتمەندی خۆی هەیە لە هەر بەشێك بەرانبەر بە رۆژهەاڵتی كوردستان و‬ ‫و حیزب و هێزی سیاسی تایبەتی خۆشی بزوتنەوەی رزگاریخوازی كورد‪.‬‬ ‫هەیە‪ ،‬نەوعێ ئیدارە‌و سونەت و بۆچوونی هەر بەرانبەر بە ئەو هەموو پەنابەرە‬ ‫تایبەتی خۆشی هەیە لە هەر ناوچەیكی رۆژهەاڵتیە كە لەو هەرێمەن‪ ،‬رازی نین لە‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬پێم وایە ئەوانە هەموومان وەزعی خۆیان‪ ،‬ئێمە ئێرانی نین كوردین‪،‬‬

‫هەر ئەوانەین كە هەموو ماڵ و مڵكی‬ ‫خۆمان كردەوە لە كۆچ‌و كۆڕەودا هەر‬ ‫ئەوانەین بە هەموو وجودمانەوە پشتی‬ ‫شۆڕشی نوێمان گرت‪ ،‬هەر ئەوانەین‬ ‫هەموو ژیانی خۆمان بۆ شۆڕشەكانی‬ ‫كورد داناوە و پشت و پەنا بوین‪ ،‬بۆ‬ ‫ئێمە ئێرانین؟! دەبێ تەواو بێت ئەۆ‬ ‫فەرهەنگە و حەق وایە لە جێگایەك تەواو‬ ‫بێت ئێمە ناتوانین گەلی كوردمان لە‬ ‫رۆژهەاڵت بەراستی رازی بكەین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبینین ئەو گەلە بە هەموو وجودیەوە‬ ‫دیفاع لە خەڵكی باكوریش‪ ،‬باشوریش‪،‬‬ ‫رۆژیئاوایش دەكات‪ ،‬بەاڵم لە هەمان كاتدا‬ ‫ئەو عەیب و عارە دەبینێت و ئێمەیش‬ ‫ناتوانین وەاڵمی دروستیان بدەینەوە‪،‬‬ ‫بۆیە ئەو دەورەیە با بە كورتی بڵێم‪،‬‬ ‫دەورەیكە كە ئێمە یەكگرتویەكی یەكجار‬ ‫زۆر مان دەوێت و لە هەمان كاتدا‬ ‫ستراتیژیەكی نەتەوەییمان پێویستە‪،‬‬ ‫جیا لەوەش دەبێ قبوڵی بكەین كە‬ ‫هەر كەسە‪ ،‬هەر الیەنە‪ ،‬هەر بەشێكی‬ ‫كوردستان تایبەتمەندی خۆی هەیە و‬ ‫بەرژەوەندی خۆی هەیە‪ ،‬بۆیە بتوانین‬ ‫باشووری پێ بپارێزین‪ ،‬حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستانی پێ بپارێزین‪ ،‬بۆیە‬ ‫بتوانین شەڕی داعیشیش بكەین‪ ،‬بۆیە‬ ‫بتوانین لە رۆژیئاوا خۆرابگرین‪ ،‬بۆیە‬ ‫بتوانین كۆمەك بكەین‪ .‬رەوتی كوردی‬ ‫زیاتر دەنگ هەڵبرێت‌و سەرهەڵببڕێت لە‬ ‫رۆژهەاڵت‪ .‬بۆ ئەوەی بتوانین لە پرۆسەی‬ ‫ئاشتیدا گەلی ئێمە لە باكوور باشتر‬ ‫بێتە دەرێ و بۆ ئەوەی یەكگرتوویی‬ ‫لە نێو خەڵكی كورددا زۆرتر بێت بە‬ ‫بێ دادوەری كۆمەاڵیەتی ئەم ئەركانە‬ ‫جێبەجێ ناكرێت ‪.‬‬ ‫بۆ ئەوانە من پێم وایە كاتی هاتووە‬ ‫كە لە ناوخۆ و لەگەڵ خەڵكی خۆمان‬ ‫ئەو رەخنانەش بگرین‪ ،‬جا واوەیال لەو‬ ‫رۆژەی خەڵك بێتەفاوت بێت‪ ،‬واوەیال لەو‬ ‫رۆژەی خەڵك ورە بەردا هیچ لە سەر هیچ‬ ‫نەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫پێشمەرگە بۆیە قارەمانە چونكە خەڵكی‬ ‫لە پشتە چونكە ئاوات و ئارەزویەكی‬ ‫هەیە‪ ،‬ئێمە هەرچی كردبێتمان بە‬ ‫بڕوای من نانی پێشمەرگە‪ ،‬ژیانیێ‬ ‫پێشمەرگە پێش خەڵكەكەی دیكە دەبێ‬ ‫دابین بكرێت‪ ،‬نەك دوای ئەوان‪ ،‬ئەوە‬ ‫واقەعیەتێكە و جوان بیبیسین‪ ،‬هەموو‬ ‫دونیا پشتمان بگرێت‪ ،‬وەكو ئەوە نیە كە‬ ‫خەڵكەكەی خۆمان لە مەیداندا هەبێت‪.‬‬ ‫مۆقتەدا سەدر لە بەغدا حەی سەدریان‬ ‫پێ دەگوت‪ ،‬دو میلیون نفوسی هەیە‬ ‫شەڕی ئەمریكای كرد‪ ،‬لەشكری مالكی‬ ‫چوە سەری‪ ،‬ئەمریكا چوە سەری‌و لێ‬ ‫كوشتن‪ ،‬لە ئاخریشدا چون موزاكرەیان‬ ‫لەگەڵ كرد‪ ،‬خەڵكی خۆی لەگەڵ بوو‪.‬‬ ‫داعیش بەشێك كۆنەپارێز و سونەو‬ ‫خەڵكی لەگەڵە‪ ،‬ئەمریكا لەگەڵ تاڵبان‬ ‫قسەی كرد و لەگەڵ تاڵبان دیالۆگی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەسنیە ئەو نمونانە بۆ ئێمە كە‬ ‫دەبێ خەڵكەكەمان وەك تای تەرازوێك‬ ‫‌و تێكڕا بتەقن و لە پشت سەرمان بن‪،‬‬ ‫تا بتوانین لە دیپلۆماسیدا بچینە پێشێ‪.‬‬ ‫دیپلۆماسی ئیمتیازدان نیە‪ ،‬تەنیا ناتوانن‬ ‫بە ئیتیكای ئەوە یەكێكی دیكە لە ئێمە‬ ‫زیێاتری بكات بڵكە لە هەمان كاتدا تۆ‬ ‫قۆدرەتیشت لە دیپلۆماسیدا‪ ،‬لە رادایشت‬ ‫لە ناۆ هێز و گەلی خۆیشتدایە‪.‬‬ ‫من جارێكی دیكە سەری كڕنۆش و‬ ‫نەوازش دادەنوێنم بۆ هەموو شەهیدان‌و‬ ‫بنەماڵەی شەهیدان و ئاوات و سەركەوتن‬ ‫و خۆراگری ‌و یەكگرتویم هەیە لە ناو‬ ‫جەنگاوەرانی كۆرد لەهەموو بەشەكانی‬ ‫كوردستاندا و ئارەزووی یەكگرتوی‌و‬ ‫دەست لە ناو دەستنان‪ ،‬دروست بەپێی‬ ‫پێویستی زەمانم هەیە بۆ هەموو خۆمان‪،‬‬ ‫لە پێشدا ئێمەی رۆژهەاڵتی پێكەوەوە‪،‬‬ ‫دوایی ئێمەی رۆژهەاڵتی لەگەڵ هەموو‬ ‫الیەنێكی كوردیی لە بەشەكانی دیكەی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫بژین بە سەركەوتووی‬ ‫بژی ئازادی‬ ‫بەرقەرار بێت یەكسانی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‬

‫ودادوەری‬

‫عۆمەر ئیلخانیزادە‬ ‫‪ ٢٦‬رێبەندانی ‪ ١٣٩٣‬بانە گەۆرە‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫تایبەت‬

‫دەقی وتەکانی هاوڕێ عومەر ئێلخانیزادە‪ ،‬سکرتێری‬

‫ئیسالمی پاش نیوەرۆی رۆژی شەممە‬ ‫‪25‬ی رێبەندانی ‪1393‬ی هەتاوی‬ ‫(‪ )2015/2/14‬بە بۆنەی رۆژی ‪26‬ی‬ ‫رێبەندان‪ ،‬رۆژی كۆمەڵە رێوەڕەسمێك‬ ‫لە ناوەندی سەركردایەتی كۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتكێشانی كوردستان بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫لەو رێوڕەسمەدا هاوڕێ عومەری‬ ‫ئێلخانیزادە چەند وتەیەكی پێشكەش‬ ‫كرد كە لەخوارەوە دەقەكەی‬ ‫دەخوێننەوە‪.‬‬ ‫بەرێزان‪ ،‬نوێنەرانی ‌‌‌حیزب‌و الیەن‌و‬ ‫كەسایاتیە سیاسیەكانی بەخێربێن‬ ‫سەرچاوان‪ .‬منیش لە الیەن خۆم‌و‬ ‫هەموو كۆمیتە ناوەندیی كۆمەڵەوە‬ ‫بە خێرهاتنتان دەكەم بۆ ڕێزگرتن لە‬ ‫یادی خۆێاشكراكردنی كۆمەڵەو هەروەها‬ ‫بۆڕێزگرتن لە یادی كاك حەمەحوسێنی‬ ‫كەریمی یەكێك لە دامەزێنەرانی كۆمەڵە‪.‬‬ ‫ئیجازەم بدەن هەر لێرە‌و لە الیەن‬ ‫هەموومانەوە سەری ڕێزو نەوازش بۆ‬ ‫بنەماڵەی سەربەرزی كاك حەمەحوسێنی‬ ‫كەریمی‌و هەموو شەهیدانی بزوتنەوەی‬ ‫كوردستان‬ ‫خەڵكی‬ ‫ڕزگاریخوازی‬ ‫دابنوێنم‪ ،‬بە تایبەتی ئەو شەهیدانەی لەو‬ ‫ێاخرانەدا لە شەڕی دژی تیرۆرو داعش چ‬ ‫لە ڕۆژێاوای كوردستان‌و چ لە باشووری‬ ‫كوردستان گیانیانبەخت كردووە‪.‬‬ ‫هەروەها ئاوات بخوازم كە ئەو ئێمە دەڵێین ئێران‬ ‫یەكگرتویی‌و ئەو هەلومەرجەی ئەوڕۆی‬ ‫خەڵكی كوردستان بە گشتی تێیدایە دەستی هەیە لە نێو‬ ‫لە هەموو بەشەكانی ببێتە هۆی هەمان‬ ‫یەكگرتویی‪ ،‬هەمان‬ ‫یەكدەنگی لەگە نێولی بزوتنەوەی كوردیدا‪ ،‬زیاتر‬ ‫دەسەاڵت‌و هێزە سیاسیەكانی‬ ‫كورد‪ .‬ێەوڕۆ من لە ناوچەكە‌و‬ ‫ێێرانەوەلە لە ‪ ٦٠‬ساڵە بەكارتی‬ ‫دەست پێناكەم‪ ،‬بەڵكە بە گشتی‬ ‫كوردستانەوە دەست پێدەكەم‪،‬‬ ‫چونكە كورد كایە دەكات‪ ،‬زەمانی‬ ‫پێموایە ێێمە لە قۆناغێكداین كە ێیتر‬ ‫مەسەلەی كورد لە ڕۆژ هەاڵتی‬ ‫ناوینزۆرلە شا و زەمانی كۆماری‬ ‫دەورێكی نوێ‌و لە دەورەیەكی زۆر‬ ‫هەستیاردا بەسەر‬ ‫دەسكەوتەكانیدەبا‪.‬كە تا ێێستا كورد ئێسالمیش‪ ،‬حكومەتی‬ ‫دیارە‬ ‫بویەتی دیارن‌و لەبەرچاوی هەموومانە‪،‬‬ ‫یانی بەخۆشییەوە هەموو جیهان ڕێز ئێران تێدەكۆشێت بەو‬ ‫لە كورد دە گرێ‪ ،‬ڕێز‬ ‫لەپێشمەرگەو پەیوەندیانەی لەگەڵ‬ ‫گەریال دەگرێ‪ ،‬خەباتكارانی كۆبانی و‬ ‫كچە شەڕڤان هەموو كەس بەڕێزو بە‬ ‫ێێحتێڕامەوە باسیان لێدەكەن‪ ،‬هەموو بزوتنەوەی كورد لە‬ ‫كەس دەبینن كە ێەوە كوردە بە دڕێژایی‬ ‫‪ ١٣٠٠‬كیلۆمیتر لە بەربەرەكانێیەكی توند بەشەكانی دیكەی‬ ‫لەگەڵ دەسەاڵتێكی هار ‌و رەوتێكی‬ ‫تاریك بیری سەدەكانی ناوەڕاست‌و زۆر كوردستان گەمارۆی‬ ‫زۆر موسەمەم‪ ،‬زۆر بێ بەزەیی بۆكوشتنی‬ ‫ێینسانیەت و ێازادی‪ ،‬گەورەترین بەرە‌و بزوتنەوەی كورد‬ ‫گەورەترین جیبهە كوردە لە بەرانبەری‬ ‫دایە‪.‬‬ ‫لە رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫دیتمان‌و چاولێبكەن هەر ێەم داعێشەی‬ ‫ێەوڕۆ‪ ،‬سوریە یارمەتیانی كرد‪ ،‬ێێران‬ ‫بزوتنەوەی‌و بدات‬ ‫سوریە ویستیان بە گژ‬ ‫ئەرتەشی ئازادی سوریەیدا بكەن‪،‬‬ ‫توركییە بە هەموو قودرەتی خۆی لە گیرابوو‪ .‬داعش لە جێگەیەك دایە‌و‬ ‫دەورەیەكدا یارمەتیكردن بە چەك‌و چۆڵ‌و خاكێكی بە دەستەوەیە بەقەد خاكی‬ ‫هەموو شتێك‪ ،‬بەڵكەم بزاوتی كوردی عێراق بە تەنیا گەورەترە بەقەد خاكی‬ ‫چ لە ڕۆژئاوا پێبشكێنێ‌و هەرهەمان سوریەش گەورەترە‪ ٩. ،‬ملیۆن نەفەر‬ ‫نفوسی هەیەو بەوپەڕی بێڕەحمییەوە‬ ‫پیالنیش هەبوو بۆ باشوریش‪.‬‬ ‫ئایا جێی باوەڕە بڵێین‪ ١٢٠٠ ،‬تا بە تەئكید لەسەر بیری سەدەكانی‬ ‫‪١٣٠٠‬داعش توانیان دوو سەد سێ سەد ناوەڕاست‌و بەحەاڵڵبوونی خوێنی هەر‬ ‫هەزار كەسی ئەرتشی عێراق بە چەند نامسوڵمانێك دەستی كرد‌وە بە شەڕ‪.‬‬ ‫سەعاتێك تەسلیم بكەن؟ ئایا دەستی ئەوە هاوساو درواسێی ئێمەیە و زۆر بە‬ ‫ئێران‌و مالیكی تێدا نییە‌و نەبوو؟ ئایا هەر ئاشكرا دەبینین كوا شەڕی داعش لەگەڵ‬ ‫بڵێین ێەرتەشێكی فەشەلی دواكەوتوی بەشار ئەسەد چەندە شەڕی داعش گەرم‬ ‫ناپڕۆفشناڵ بوو ‌و نەیتوانی بەرگری یا گرینگ بێ بەرە‌وڕوی شیعە‌و عێراق‪.‬‬ ‫بكا دروستە؟ ێەی هەق نییە بیر لەوە لە بیرمان چۆتەوە چەند جار تا ئێستا‬ ‫بكەینەوە كە قازانجیشیان بوو تا داعش بۆ داعش لە جەالوال بە چەندین جار بە‬ ‫سنورێكی هەیە كە بۆ ێەوەی بتوانێ تەیارەی بێ فڕۆكەوان مۆهیمات و ئازووقە‬ ‫دەوڵەتێكی ئیسالمی دابمەزرێنێت‪ ،‬دەبێ و خواردەمەنی خراوەتە خوارەوە‪.‬‬ ‫ئابووری هەبێ‪ .‬ئەو كانگای ێابوورییە لە كێ ئەوانەی خستۆتە خوارەوە پارتی‬ ‫سوریەش یانی لە ڕۆژئاوای كورستان‌و لە كردی؟ یەكێتی كردی؟ پەكەكە كردی؟‬ ‫باشوریش هاوسنورە لەگەڵ كورد‪ ،‬خۆ نا تا ئەو جێیەی كە داعشیان ڕاگرت‬ ‫ێەو دەستی ناگاتە كووت و عەمارە‪ ،‬خۆ تا بتوانن ملیشیای شیعە بە هێز كەن‬ ‫ێەو دەستی ناگاتە بەسرە‪ ،‬دەی دەبێ وە بتوانێ هێز بێ و قودرەت بێ لە‌و‬ ‫كەركوك‌و عەفرین و كۆبانی و هەولێرو ناوچەیە بە دژی كورد‪ .‬یانی ئەوان لە‬ ‫زۆر جێگای تریش ئەو كارانەیان كردووە‬ ‫مەخمور بگرێ‪.‬‬ ‫بەداخەوە ئەوڕۆ وەك دە ڵێن (معما بۆ لە ڕۆژێاوا ئەو كارەیان نەكرد تا ئەو‬ ‫چو حل شد اسان گردد)ئەوڕۆكە هەموو وەختەی ئەگەر تۆ لە كۆبانی سەردەكەوی‬ ‫كەس چاو لێ دەكا‌و دەڵێ داعش بەكەم ئەوە لە حەسەكە رژیمی سورییە شەڕت‬

‫پێ دەفرۆشێت‪.‬‬ ‫مەبەست ئەوەیە هەموو داگیركە رانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬هەموو ئەوانەی كە كێشەیان‬ ‫لەگەڵ كورد هەیە وەك نەتەوەی‬ ‫كوردیان چەوساند بێتەوە بە عەرەبیەوە‬ ‫بە توركییەوە بە فارس و ئێرانییەوە‬ ‫سەركوت كردنی كورد لە ناوبردنی‬ ‫ئەزموونەكەی كورد وە لە ناوبردنی كورد‬ ‫لە ڕۆژهەاڵتی ناوین زیاتر بە قازانجی‬ ‫خۆیان دە بینن تا شەڕی داعش بكەن‬ ‫سەر و ماڵی شەڕی داعش ناكەن بەڵكە‬ ‫هەموشتێكیان لەگەڵ ئەوەیە لە خەتەری‬ ‫داعش كەم دەكەنەوە لەگەڵ ئەو جۆرە‬ ‫بێ هەڵوێستیە بەرخورد و هەڵسوكەوت و‬ ‫ئاڕایشی جبهەیان ئەوەیكە كورد ناتوانێ‬ ‫ببێت بەهێز‪.‬‬ ‫بۆچی بنەمای سێكۆالریزم بنە مای‬ ‫دێمۆكراسی خوازی بە هەموو عەیب ‌و‬ ‫عارێك كە ئێمە هەمان ئە‌و رەخنە لە‬ ‫یەكتر دەگرین بەاڵم هێشتا كوردستان‬ ‫بزوتنەوەی كوردی بە هەموو ئەوەیكە‬ ‫خەڵكەكەمان موسڵمانە خەڵكەكەشمان‬ ‫خەڵكێكی وەك ڕۆژئاوای ئۆرۆپا‬ ‫پێشكەوتوو نییە‪.‬‬ ‫دەڵێن خەڵكی كورد كە لەگەڵ‬ ‫عیلمانییەت‪ ،‬لەگەڵ یەكسانیخوازیە‬ ‫و لەگەڵ ئازادی‌و دیمۆكراسی دێتەوە‬ ‫تەبیعییە ئەوە بۆ دیكتاتۆرەكان و بۆ‬ ‫ئەوانە ی بە سەدان‌و هەزاران ساڵە‬ ‫دەستەاڵتیان پێیە لە‌و ناوچەیەوە بۆ‬ ‫تاریك بیرەكانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫خەتەرە ئەوە بەرخۆردو هەستی‬ ‫دووژمنان و هەڵسوكەوتی داگیركەرانی‬ ‫كوردستانە‪ .‬بە اڵم لە چوار پارچەی‬ ‫كوردستان خەبات هەیە بەرخۆدان هەیە‬ ‫تێكۆشان هەیە دەبینین ئیالم دڵی‬ ‫لەگەڵ كۆبانی لێدات‪ ،‬سنە و كرماشان‬ ‫لەگەڵ قامیشلو نەفەس دەكێشن‪،‬‬ ‫ساباڵغ و سەقز و بۆكان ڵەگەڵ ئامێد‬ ‫و عەفرین دێتە جووڵە‪ ،‬ئەمە شتێكی‬ ‫سادە و ڕاحەت نییە چی ڕۆژئاوای هێنایە‬ ‫سەرخەت‪ ،‬چی ئامریكای وادار كرد‬ ‫بەرامبەر بە داعش ڕابوەستێ‪ .‬داعشێك‬ ‫كە بە بڕوای من ئامریكا خۆی دروستی‬ ‫كرد خۆی یەكێك لە دامەزرێنەرانی داعش‬ ‫بۆ مەبەستی بو‪ .‬ئەمە قسەی من نییە‪،‬‬ ‫ئەمە خانمی كلینتۆن وەزیری پێشوی‬ ‫دەرەوەی حكومەتی ئەمریكا دەڵێ هێالنە‬ ‫زەردەواڵەێكمان دروست كرد بۆ ئەوەی‬ ‫هەموویان لە جێگاێك كۆ بكەینەوە و‬ ‫دواتر بتوانین هێرش بكەینە سەریان‬ ‫باشە ئەم ئێرادەیە كە هەموو كورد‬ ‫تەنانەت كوردێ كە لە دەرەوەی واڵت‬ ‫لە هەموو جیگاێكوە بە هەموو شتێك و‬ ‫بە هەموو شێوەیەك بەرخۆدانی كردوە‬ ‫دیفاعی كرد چ لە شەنگال چ لە كۆبانی‬ ‫بە دژی داعش‪.‬‬ ‫لە هەمووشارێكی كورستان چ لە‬ ‫كوردستانی داگیركراوی ژێر دەستەاڵتی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لە شارایەتی پۆلیسی‬ ‫و خەفەقان‌و زبر و زەنگدا رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان هاتە مەیدان وە تەنانەت ڕۆژی‬ ‫جیهانی كۆبانیش هاتنە سەر شەقام و‬ ‫خۆپێشاندانیان كرد‪.‬‬ ‫دیارە ئەوە ئێرادە دەدات‪ ،‬ئەوە یەكدەنگی‬ ‫‌و یەك دڵیەكی گەورە و بەرینە بە بێ‬ ‫ئەوەی چاولێبكەن كە سنوور كویە‪.‬‬ ‫هەموو سنووری دەستكردی پێچاندەوە و‬ ‫دڵێ هەموو كوردی لە هەموو بەشێكی‬ ‫كوردستان پێكە وە گرێدا‪.‬‬ ‫ئاشكرایە جیهانی ئازادیش خە ڵكی‬ ‫یئازادیخوازی ئەو جیهانەش بەم شێوە‬ ‫یە هەست و سۆزیان بۆ بزووتنەوەی‬ ‫كوردی دەربڕیوە و دەتوانم بڵێم كورد‬ ‫ناسراوتر بوو و ناوی پێشمەرگە لە سەر‬ ‫تیشێرتی گۆرانی بێژی یئۆروپایی هەیە‬ ‫جلی شەڕڤانی پەیەدە دەچێتە مۆدێلی‬ ‫لیباسی خەڵكی ئۆروپاوە‪ ،‬لە هەموو‬ ‫جێگاێكدا باس لەوە دەكرێ‪ .‬تۆ كە لە‬ ‫ئۆروپا كە دەڵێی كوردم و لە ئۆروپا‬ ‫كە دەڵەێن ئێمە دژی داعشین هەموو‬ ‫كەس دەڵێ ئێمە لەگەڵ ئیس ئیس و‬ ‫لەگەڵ ئەوانە ئێوە لە دژایەتین و ئێوە‬ ‫كارێكی گەورە دەكەن بۆخۆشمان دەڵێین‬ ‫بە نوێنەرایەتی جیهان شەڕی دژە تیرۆر‬ ‫دەكەین‪.‬‬ ‫ئەوانە دەسكەوتن‪ ،‬ئەوانە گرینگن و‬ ‫چوارپارچە ی كوردستان بە یەكەوە‬

‫دەڵێن ئێمە لە‪ ٣‬پارچەی بزووتنەوەی‬ ‫گەرم‌و گوڕی دەسكەوتی گرینگ لە‬ ‫رۆژئاواو لە باشووریش پێكهاتووە‪.‬‬ ‫زیاتر لە‪ ٢٠‬ساڵە حكومەتێكی هەرێم‬ ‫لە باشووری كوردستان جێگای‬ ‫خۆی كردۆتەوەو بە هەمووو ڕەخنە ‌و‬ ‫كەموكۆڕیەكیش كە هەیەتی و با بوێرم‬ ‫و بڵێم وێڕای گەندەڵێش كە هەموومان‬ ‫هاوڕاین لەسەری كە هەیەتی و گلەیشی‬ ‫لێ دەكەین‪ ،‬بەاڵم بە تەواوی وجودەوە‬ ‫پشتیوانی لە یەكتر دەكەین و ئەوانە‬ ‫پێشڕەوی گەورەن و هەموو كەس دەڵێ‬ ‫هەلی زۆر گرینگ بۆ كورد هەڵكەوتووە‪.‬‬ ‫ئەگەر سەد ساڵ بەرەی كوردستانی‬ ‫تێدا‪ ،‬دابەش كرد لە وانەیەكە كوردستان‬ ‫لە‌و دەورەیە ڕۆلێكی دیكە بگێڕێ و‬ ‫ببێتە نمونەی دێمۆكراسی و سێكۆالریزم‬ ‫و بتوانێ بە ڕزگاریش بگا‪ .‬با كفریش‬ ‫نەبێ دەبێ حكومەتی خۆشی پێكبێنێ‪.‬‬ ‫ئەو ئارەزوە خینكاوەی سەدان ساڵەی‬ ‫جیك و الوەكی بێتە دەرەوەو ببێت بە‬ ‫هاوار بە بڕوای من بوو بە هاوار‪ .‬كورد‬ ‫مافی دروستكردنی دەوڵەتی سەربەخۆیی‬ ‫مافی ڕەوا و حەقی خۆیەتی ئەوە ڕوونە‬ ‫سبەینێ‪ ،‬ئەوساڵ نا دوو ساڵی دیكە‬ ‫هەر دەبێ سەربەخۆبێت‪ .‬لە هەمان كاتدا‬ ‫كورد ئەو نەتەوەیە كە نیشانی داوە‬ ‫لەگەڵ نەتەوەكانی دیكە بە برایەتی و‬ ‫ئاشتی بژیت‪.‬‬ ‫داگیركەر و زوڵم لێكەرانی هەموو لە‬ ‫هەریمی كوردستانەوە بگرە لە رۆژئاواش‬ ‫ئەوڕۆیە گە‌وورە دەستەاڵت هەیە چ‬ ‫عەرەب چ توركەمەن چ ئەرمەنی و هەر‬ ‫نە تەوەیەكی دیكە حیسابی بۆ دەكرێت‬ ‫لە دەستەاڵت‪ ،‬حیسابی بۆ دەكرێ لە‬ ‫ئیدارە كردندا و ئەوە نیشاندەدا كە كورد‬ ‫بەگشتی لە بزوتنەوەیەكدا ماف خۆیە و‬ ‫خەڵكانی دیكە نییە بەڵكە بەرابەریخوازە‬ ‫زووڵم لێكراوە و هەست بەوە دەكا‬ ‫دەبێ زووڵم لە كەسانی دیكە و كەم‬ ‫نەتەوەكانی دیكە كە لە ناو كوردستانن‬ ‫زووڵمیان لێ نەكرێ‪.‬‬ ‫ئێمە دەڵەێن حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ناڵێین حكومەتی كوردەكان‬ ‫لە هەموو جێگایەك ئەو جێگا و رێگا‬ ‫كە كورد گرتوویەتی بەر‪ ،‬لەگەڵ هەموو‬ ‫ئەوانە من پێم وایە كە دەبێ كەم و‬ ‫كۆڕیەكانی كوردیش ببینین‪ .‬هەموو‬ ‫ئەوانەی كە پێشتر باسم كرد ئاماژەن‬ ‫بۆ ئەوەی كورد ئەسپی خۆی تاو دەدا‬ ‫و سەركەوتنی گەورە چاوەڕوانیەتی‪ .‬من‬

‫بزوتنەوەی‬ ‫رزگاریخوازانەی كورد‬ ‫دەتوانێت بچێتە پێشێ‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەوانەیشدا‬ ‫ئێمە پێمان وایە لە‬ ‫ناوچەكەدا هەموو كورد‬ ‫دەرگیری شەڕێكی گەورەو‬ ‫گرانە لەگەڵ سیستمێك‬ ‫یا رەوتێكی كۆنەپارێز‪،‬‬ ‫كە حەق وایە ئێمە‬ ‫یەكگرتویمان هەبێت و‬ ‫ئێمە جۆرێك كار بكەین‬ ‫كە دیالۆگ تەنیا شتێك‬ ‫بێت لەنێو بزوتنەوەی‬ ‫كوردیدا بمانگەێنێت بە‬ ‫یەك و لێكمان نزیك‬ ‫كاتەوە‬

‫پێم وایە وەختی ئەوە هاتووە تۆرمزەكان‬ ‫بكێشین و بڵێین نا مەترسە گەورەیی لە‬ ‫سەر كورد هەیە پێ بە پێی ئەوەی شۆڕش‬ ‫دەچێتە پێش‪ ،‬ئازادیخوازی دەچێتە‬ ‫پێش‪ ،‬مافخوازی دەچێتە پێش‪ ،‬ڕاست بە‬ ‫ئیرتێقای ئەوەش بەرخۆدان كۆنەپارێزی‪،‬‬ ‫ماف خواردن دەستەاڵتی ماف خۆر و‬ ‫جەریانی ئازادی كووژ ئەویش خۆی‬ ‫بە هێزدەكا‪ .‬جیا لەوە زۆر بە ئاشكرا‬ ‫دەبینین ئێمە ئەوەندەی كە لەگەڵ خە‬ ‫ڵك لە هەموو بەشەكانی كوردستان یەك‬ ‫دڵی و ئەو دەنگییان نواند و بەاڵم لە‬ ‫نێوان دەستەاڵت و حیزبە سیاسییەكان‬ ‫نە لە هەموو پارچەكانی كوردستان و نە‬ ‫لە هیچ پارچەیەكی كوردستان ئەو یەك‬ ‫دڵی و یەك دەنگییە نیە‪ ،‬حەقی ئێمە‬ ‫ئەوە ببینین بە ئاشكرا‪ ،‬لە باشوور لەگەڵ‬ ‫قەیرانێكی گەورەی سیاسی بەرەوڕووە‪،‬‬ ‫لەگەڵ جەرەیانێكی تیروریستی زۆر‬ ‫زۆر گەورە بەرورووە‪ ،‬بەاڵم كوا ئەو‬ ‫هاودەنگیە لە نێوان هێزە سیاسیەكانی‪،‬‬ ‫كوا ئەو یەك دڵی و هاودەنگیە لە نێوان‬ ‫پارتی و یەكێتی و گۆڕان‪ ،‬حەق وایە‬ ‫ئێمە ئەوە ببینین و ئەو الوازی و كزی‬ ‫ئێمەیە لە بزوتنەوەی كوردی دا‪ ،‬كوا ئەو‬ ‫یەكدەنگیە لە نێوان رۆژئاوا و باشورنیە‬ ‫بەو جۆرەی پێویستە‪ ،‬من ناڵێم هیچ نیە‪،‬‬ ‫كوا ئەو یەكدەنگیە لە بزوتنەوەی كوردیدا‬ ‫لەگەڵ رۆژهەاڵت لەگەڵ باكوور‪ ،‬نیە‪.‬‬ ‫زۆر بە ئاشكرا ئینسان ئەوە دەبینێت‌و‬ ‫حەق وایە كە لە جێگایەك ئەوە بگوترێت‬ ‫كە لەگەڵ ئەوەی كە بزوتنەوەی كوردی‬ ‫چۆتە پێشێ‪ ،‬شانسی گەورە پەیدا بووە‪،‬‬ ‫باڵم ئێَمە لە جیاتی ئەوە پێكەوە‬ ‫یەك دڵ و یەكگرتوو بین‪ ،‬هێشتا هیواكان‬ ‫بەهێزی دەر هەیە‪ .‬من لەگەڵ ئەوەم كە‬ ‫كورد لەو كایەو گەمەو جەنجاڵەدا بە‬ ‫هەموو قودرەت و توانای خۆی سەعی‬ ‫بكات دۆستانی خۆی لە دونیادا زیاد‬ ‫بكات و تەبێعییە ئێمە ناتوانین زل‬ ‫هێزەكان جیهان لەبەر چاو نەگرین بەاڵم‬ ‫ێەو هەموو تەپڵە لێ دەدرێت‪ ،‬ئەمریكا‬ ‫وای گوت دوستمان یەكجار زۆرە؛ من پێم‬ ‫وایە خۆش خەیاڵی دێنێت لە نێو خەڵكی‬ ‫كورددا ‪.‬‬ ‫ئەگەر كۆبانی مەقاومەتی نەكردبایە‪،‬‬ ‫هەموو شارێك‪ ،‬هەموو چوار پارچەی‬ ‫كوردوستان نەهاتبا دەرێ‪ ،‬هەموو‬ ‫پایتەختێكی ئوروپایی تەزاهوراتی‬ ‫نەكردبایە وە نەهاتبا دەرێ ‪ ،‬ئەمریكا ئاوا‬ ‫دەهاتە سەر خەت؟ نەدەهات‪ .‬ئەمریكا‬ ‫نەهاتە سەر خەت و لە بیرمان چوەتەوە‬ ‫لە كەركوك دەری كردین نابێ ببینین‬ ‫رۆشن نیە كە ئەمریكا پشت جبهەكەی‬ ‫ناكوتێت‪ ،‬بەینی شەنگاڵ‌و مووسڵ‬ ‫بەینی كۆبانی و حەڵەب ئەمریكا ناتوانێت‬ ‫قۆرغی بكات ‪.‬ئەمریكاێ كە بەغدادێ كە‬ ‫هەموو كەس دەی گوت زیدی جەوی‪،‬‬ ‫زێدی هەوای وەك چراخان وایە ئاسمانی‬ ‫بەغدا‪ ،‬بەغدادی خاپور كرد؛ بە موشەكی‬ ‫لەیزر شار بەشار و كون بە كون و پادگان‬ ‫بە پادگانی سەدام حسێن و بەعسی‬ ‫دیەوە‪ ،‬دەرفەتی بۆ نەهێشتن؛ ناتوانێت‬ ‫ئەم رەقە تەواو كات ‪،‬نە‪ ،‬ئەمریكایش‬ ‫تەوازۆنی دەوێت و غەڵەتە‪ ،‬نادروستە‪ ،‬لە‬ ‫مێژودا دەركەوتوە نەتەوەیەك ناتوانێت‬ ‫بە ئتێكای دەرەوە سەركەوێ‪ ،‬دەبێ خۆی‬ ‫زەمینەكانی سەركەوتن ئامادە بكات جا‬ ‫پشتیوانی دەرەكی بە هەموو قودرەتی‬ ‫خۆی وەرگرێ‪ .‬ئێمە لە بیرمان نەچوەتەو‬ ‫چیمان كرد‪ .‬ئەمریكایەكان دەیان كوت‬ ‫سۆلیڤوود بە سلیمانیە لە جیاتی هالیوود‬ ‫یانی ئەوەندە خۆشە‪ ،‬كە لە هەموو‬ ‫جێگایەك تێرور دەكرا و دەكوژران‪.‬‬ ‫باڵم بەراستی هەموو الیەنێكی گرت؟‬ ‫ئەمریكا چوونكە تەوازۆنی دەویست‪،‬‬ ‫چوونكە دەیویست حكومەتی شێعە لە‬ ‫ژێر تەئسیری حكومەتی ئێران هێندێك‬ ‫كەم بێتە دەرێ یا جارێك كایەێك لەگەڵ‬ ‫ئێران بكات‪ ،‬هەرهاتووە و لە كوردی‬ ‫كەم كردووە‪ ،‬ئەوەی پێ دەڵێن سونە‬ ‫شەڕی ئەمریكای كرد‪ .‬مۆقتەدا سەدر‬ ‫هەر ئەمریكی كوشت تیرۆری كرد هەموو‬ ‫خراپەیەكی كرد قودرەتیان گرت ئەمریكا‬ ‫تەوازۆنەكەی بۆ ئەوە ویست‪ ،‬ئێستا‬ ‫سونە گەورەترین یاكو بڵێن یەكێك‬ ‫لە گەورەترین هێزەكانی نێو دەوڵەتی‬ ‫عێراقە‪ ،‬كورد وەزنی هاتووەتە خوارێ‪،‬‬

‫كۆمەڵە‌و كۆمەڵگا‬

‫ئەندێشە‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪9‬‬

‫پەرویز رەحیمزادە‬ ‫لە‌و كاتەوەی كۆمەڵگای مرۆڤایەتی بوونی‬ ‫هەیە‌و مرۆڤ وەك بوونەوەرێك دەبێتە‬ ‫بەشدارێكی كارا لە پێكهاتن‌و تێكدان‌و‬ ‫دامەزراندن‪ ،‬پرسی بەرەوپێشچوون‌و‬ ‫نوێكردنەوە‌و نوێگەریی بابەتێكی‬ ‫گرینگی هزری مرۆڤەكانە كە لە ئەنجامی‬ ‫گۆڕانكاریی لە بیرو روانین‌و شێوەكار‬ ‫میتۆدێكی نوێ بەرهەم دێت كە هەڵگری‬ ‫زۆرترین پێشكەوتنە‪.‬‬ ‫‪26‬ی رێبەندان وەك رۆژێكی مێژوویی‌و‬ ‫وەرچەرخانێك لە خەباتی خەڵكی‬ ‫كوردستان تەنیا وەبیرهێنەرەوەی‬ ‫خۆدەرخستنی حیزبێك نیە كە پاش‬ ‫سااڵنێك چاالكی لەو رۆژەدا بە شێوەی‬ ‫ئاشكرا دێتە مەیدان‪ ،‬بەڵكوو پێویستە‬ ‫‪26‬ی رێبەندان وەك خوێندنەوەیەكی‬ ‫بابەتیانە ببینرێت كە لە دەركەوتنیدا‬ ‫توانی وەك گڕكانێك لە نێو قوواڵیی‬ ‫كۆمەڵگای كوردستان سەرهەڵبدات‬ ‫كە پریشكەكانی لە پانتاییەكی گەورە‬ ‫بەسەر سەهۆڵەكانی چەقبەستوویی‌و‬ ‫بیری كۆن رژایە خوارەوە‌و تواندیەوە‪.‬‬ ‫كاتێك باس لە كۆمەڵە‌و كاریگەریەكانی‬ ‫دەكەین لە پێشدا پێویستە ئاوڕێكی‬ ‫كورت لەو گۆڕانكاریانە بدەینەوە كە‬ ‫جیهان‌و ناوچەی ئەوكاتی بە خۆیەوە‬ ‫خەریك كردبوو‪.‬‬ ‫كوردستانیش وەك بەشێك لە جوگرافیای‬ ‫ئەم گۆی زەویە بە كۆی پێكهاتەكەیەوە‬ ‫بەرئەنجامی ئەو گۆڕانكاریانەیە كە لە‬ ‫دوورو نزیكیدا روودەدات‪ ،‬بەاڵم هەموو‬ ‫گۆڕانكاریەك ناتوانێت ئەنجامی باش‌و‬ ‫ئەرێنی لێبكەوێتەوە‪ .‬جۆرێك ئاڵ‌وگۆڕ‬ ‫هەیە كە كۆمەڵگا بەرەو دواوە دەبات‌و‬ ‫ستەم‌و دیكتاتۆری‌و دواكەوتوویی بەرهەم‬ ‫دێنێت‪ ،‬هەندێك گۆڕانیش هەیە خەرمانی‬ ‫دەسكەوتی مرۆڤایەتی دەباتە سەرەوە‪.‬‬ ‫هەروەك چۆن ئیمپراتۆریەكان سەدەی‬ ‫ناوەڕاست بە شەڕی بەرژەوەندیەكان‬ ‫خەریكی دابەشكردنی جیهان بوون‪،‬‬ ‫یان لە شەڕی دووهەمی جیهانی چۆن‬ ‫دەسەاڵتی فاشیزم لە رۆژئاوا سەدان‌و‬ ‫هەزاران كارەساتی مرۆیی بەدوای‬ ‫خۆیدا هێنا‪ ،‬یان سەركەوتنی تاڵەبان‬ ‫لە ئەفغانستان تا دەگاتە بەدەسەاڵت‬ ‫گەیشتنی كۆماری ئیسالمی لە ئێران‪،‬‬ ‫لە بەرانبەریشدا هێزە ئازادیخواز‌و‬ ‫ئەوانەی‬ ‫خوازەكان‪،‬‬ ‫پێشكەوتن‬ ‫دەیانەویست‌و دەیانەوێت ئاسۆیەكی‬ ‫روون بەرەو كۆمەڵگای مرۆڤایەتی‬ ‫بكەنەوە لە بەربەرەكانێیەكی مێژوویین‬ ‫لەگەڵ ئەو سیستەمەی كە تا ئەمڕۆش‬ ‫لە بەشێكی هەرە زۆری جۆگرافیای‬ ‫جیهان جڵەوی دەسەاڵتی بەدەستەوەیە‪.‬‬ ‫بۆ گەشانەوە‌و جێخستنی هەر بیرۆكە‪،‬‬ ‫چەمك‪ ،‬یان حیزبێك لە نێو كۆمەڵگا‬ ‫دوو فاكتی سەرەكی پێویستە‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬ئەو گۆڕانكاریانەی لە نێو‬ ‫كۆمەڵگا پێكدێت‌و بەستێنی گەشە‌و‬ ‫نەشەی ئەو بیرۆكەیە دەڕەخسێنێ‬ ‫دووهەم‪ :‬كاراكتەر یان ئەو بكەرانەی‬ ‫كە دەبنە جووڵێنەری جەماوەر بۆ‬ ‫بەرەوپێشبردنی رێبازێك‪.‬‬ ‫وەاڵمدانەوەی جەماوەری بەرینی خەڵكی‬ ‫كوردستان بە راگەیاندنی ئاشكرابوونی‬ ‫خەباتی كۆمەڵە لە ‪26‬ی رێبەندان‬ ‫بەرهەمی لێكهەڵپێكانی ئەو دوو پرسە‬ ‫بوو كە یەكیان لە ئامێزگرتوو لە‬ ‫مەودایەكی كەمدا هەم توانی كاریگەری‬ ‫قووڵ لە نێو كۆمەڵگا كوردستان دابنێت‌و‬ ‫هەم وەك حیزبێكی شۆڕشگێڕ‌و بەرپرس‬ ‫لە بەرانبەر بزوتنەوەكە وەك بكەرێكی‬ ‫یەكالكەرەوە‌و كارتێكەر لەسەر پرسە‬ ‫چارەنووسسازەكان هاتە سەر شانۆی‬

‫خەباتی سیاسی‪.‬‬ ‫كۆمەڵە‬ ‫كاراكتەرەكانی‬ ‫رێبەران‌و‬ ‫بە خوێندنەوەی شۆڕشەكانی پێش‬ ‫خۆیان‌و بە ئەزموون وەرگرتن لە الیەنە‬ ‫ئەرێنی‌و نەرینیەكانی ( منفی و مپبت‬ ‫) ئەو شۆڕشانە توانیان میكانیزمێكی‬ ‫گونجاو بۆ رێكخستنی كۆمەڵگا بگرنە‬ ‫پێش كە گرینگترینی ئەو میكانیزمە‬ ‫بەشداریی پێكردنی خەڵك‌و جەماوەرە‬ ‫لەسەر چارەنووس‌و داهاتووی خۆیان‪.‬‬ ‫بۆ وێنە بە خوێندنەوەیەكی خێرا‬ ‫بەسەر دوو ئەزموونی مێژووی هاوچەرخ‬ ‫لە بزوتنەوەی كوردیی واتە كۆماری‬ ‫كوردستان لە مەهاباد ( ‪‌)1324‬و‬ ‫شۆڕشی چەكدارانەی ‪ 47_1346‬جیا‬ ‫لەوەی دەسكەوتەكانی دەپارێزین بۆمان‬ ‫دەردەكەوێت كە هەردوو رەوتەكە لە نێو‬ ‫خۆیدا هەڵگری كۆمەڵێك كەم‌وكۆڕی‬ ‫جیددی بووە‪ .‬لە ئەزموونی كۆماردا‬ ‫قەتیس مانەوەی ئەو خەباتە لە‬ ‫ناوچەیەكی دیاریكراو‌و پشت بەستن‬ ‫بە فاكتەرێكی دەرەكی كە دواتریش‬ ‫هۆكاری سەرەكی رووخاندنیشی بوو‪،‬‬ ‫یان ئەوەی چونكە سیاسەت لە كۆماردا‬ ‫تەنیا توێژێكی تایبەتی لە خۆگرتبوو‬ ‫وایكرد كە لە كاتی هاتنی ئەرتشی‬ ‫شای ئێران بەرەو مەهاباد خەڵك‬ ‫ئیرادەی راوەستانی نەبێ‪ ،‬كە ئەمە‬ ‫لە خۆیدا نیشانیدەدا پرسی بەشداریی‬ ‫سیاسی جەماوەری خەڵك لەو ئەزموونە‬ ‫كەمڕەنگ بووە‪ .‬وە لە بزوتنەوەی‬ ‫چەكدارانەی ‪ 1346‬سەرەڕای ئەوەی‬ ‫شانازیی پێوە دەكەین لە هەمانكاتدا بە‬ ‫دیوی رەخنەگرانەكەی‪ ،‬ئەویش بە هۆی‬ ‫تەنیا تەئكیدكردن لەسەر ئیرادەی چەند‬ ‫كەسێك‌و لە رێگەی تەنیا خەباتێكی‬ ‫چەكداریی كە دوور لە جەماوەر بوو‬ ‫دەردەكەوێت كە فاكتەری سەرەكی‌و‬ ‫یەكالكەرەوە واتە خەڵك بوونەوەرێكی‬ ‫نەبینراوی نێو ئەو جوواڵنەوە بووە‬ ‫بۆیە ئەوشێوازەش نابێتە رەوتێكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و لە كۆتاییشدا بە شكست‬ ‫كۆتایی پێدێت‪.‬‬ ‫ماكیاولی بیرمەندی ئیتالیایی ( ‪)1469‬‬ ‫كە كۆمەڵێك بابەتی لە ئەندێشەی‬ ‫سیاسی وروژاندووە لەسەر ئەو بڕوایە‬ ‫بوو كە سیاسەت تەنیا تایبەتە بە‬ ‫سیاسەتمەداران‌و رێكخستنی خەڵكیش‬ ‫تەنیا بۆ بەدەستەوە گرتنی دەسەاڵت‬ ‫وەك ئامرازێك پێویستە ‌و لە كۆتاییدا‬ ‫خەڵك دەبێ بچێتە دەرەوەی ئاڵقەی‬ ‫بەشداریی سیاسی‪ .‬گیۆرگی پۆلخانۆف‬ ‫كە ساڵێك پاش شۆڕشی ئۆكتۆبری‬ ‫‪1917‬ی رووسیە لە ژیاندا نەما‌و هاوكات‬ ‫وەك مامۆستای ماركسیزم لە رووسیە‬ ‫ناوبانگی بوو لە وتەیەكی نێوان خۆی‌و‬ ‫لێنین پێی دەڵێت‪ ،‬بە بێ بەشداریی كارای‬ ‫جەماوەری خەڵك‌و بە بێ بوونی ئەو‬ ‫ناوەندانەی كە دەبێ كاری وشیاریدەرانە‬ ‫بكەن‪ ،‬ئەگەری مانەوەی شۆڕشی‬ ‫سۆسیالیستی لە رووسیە ئەستەمە بۆیە‬ ‫پێویستە بۆ بەردەوامبوونی شۆڕشی‬

‫سۆسیالیستی فەرهەنگی سۆسیالیستی‬ ‫بەهێز بێت‌و كاری بۆ بكرێت‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫لێنین لە بەردەوامبوونی ئەو شۆڕشە‬ ‫نەما كە بزانین چی دەكرد بەاڵم النیكەم‬ ‫ئەو تیۆریەی شكستی خوارد كە تەنیا‬ ‫بە پشت بەستن بە حیزبێك‌و كۆمەڵێك‬ ‫شۆڕشگێڕی حیرفەیی دەكرێت شۆڕش‬ ‫بكرێت‌و بەردەوامیش بێت بۆیە دواتر‬ ‫راستی قسەكانی پۆلخانۆف دەركەوت‪.‬‬ ‫زۆر نموونەی دیكەی مێژوویی هەیە كە‬ ‫دەكرێت باسی لێ بكەین بەاڵم مەبەست‬ ‫لەم هێنانەوە ئەوەیە كە بڵێین كۆمەڵە‬ ‫بە خوێندنەوەیەكی وردبینانە رۆچووە‬ ‫نێو ئەم بابەتە گرینگانە بۆیە توانی‬ ‫لە هەموو ئەو ئەزموونانەی لە مێژووی‬ ‫پێش خۆی روویدابوو الیەنە ئەرێنیەكانی‬ ‫وەربگرێت‌و الیەنە مەنفیەكان وەال بدات‬ ‫تا بتوانێت بە ئەكتیڤی بەشداریی لە‬ ‫پرۆسەی خەبات‌و شۆڕشدا بكات‪.‬‬ ‫كۆمەڵێك ئەزموونی بە نرخ بۆ كۆمەڵە‬ ‫بەدیهاتوون كە وەك الپەڕەیەكی زێڕین‬ ‫دەبینرێت لەوانە كاتێك كۆمەڵە لە رێگە‬ ‫نووسینێكەوە ( خلق كرد در بوتە ازمایش‬ ‫) كە بیرۆكەكەی كاك فۆئاد بووە داوا‬ ‫لە جەماوەری خەڵكی كوردستان دەكات‬ ‫لە بەرانبەر هێرشی كۆماری ئیسالمی‬ ‫بۆ سەر كوردستان پێویستە گەلی‬ ‫كورد خۆڕاگری بكات‌و دژی ئەو هێرشە‬ ‫رابوەستێت‪ .‬بۆیە خەڵك بە پانتاییەكی‬ ‫بەرین بەشدارییان لەو خۆڕاگریەدا كرد‌و‌و‬ ‫هەر ئەوەش وایكرد كە كۆماری ئیسالمی‬ ‫بهێنێتە سەر مێزی وتووێژ‪ .‬بۆیە لێرەدا‬ ‫پرسێك دێتە پێشەوە ئەویش مەسەلە‬ ‫خۆبەدەستەوەدان یان راوەستانە‪،‬‬ ‫هەندێك الیەنی سیاسی ئەوكات‬ ‫كۆمەڵەیان بەوە تاوانبار دەكرد كە‬ ‫نەسازە‌و رێك ناكەوێت‪ ،‬لێرەدا پێویستە‬ ‫ئەم مەسەلە هەندێك وردبكرێتەوە‪،‬‬ ‫یەكەم ئەوەیكە شانازییەكی گەورەیە‬ ‫بۆ كۆمەڵە كە توانی وەها كۆمەڵگای‬ ‫كوردستان بە پانتاییەكی گەورە‬ ‫رێكبخات‌و خەڵك بكاتە بوونەوەرێكی‬ ‫كارا لە پرۆسەی سیاسی‌و چارەنووسی‬ ‫خۆی كە بە بانگەوازێك بڕیاری‬ ‫راوەستان بدات‌و پاش شكست پێ‬ ‫هێنانی هێرشی یەكەم كۆماری ئیسالمی‬ ‫ناچار بە وتووێژ بكات‪ ،‬دووهەمیش لە‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ ئەوەی كە كۆمەڵە‬ ‫دژی سازان بوو لەگەڵ كۆماری‬ ‫ئیسالمی پێویستە ئەوە بڵێین‪ ،‬ئەمش‬ ‫شانازییەكی گەورەترە چونكە لێرەدا‬ ‫مەسەلە «مافە»‪ ،‬كۆمەڵە نەیویست‬ ‫تەنیا بۆ بوونی خۆی‌و بەدستهێنانی‬ ‫پێگەیەك لە ناوەند مامەڵە لەسەر مافی‬ ‫خەڵك بكات بۆیە ئەوەشی نیشاندا كە‬ ‫ناكرێ لەسەر ماف‌و ویستەكانی خەڵكی‬ ‫كوردستان بێدەنگ بیت بۆیە راوەستان‬ ‫لە كوردستان دەبێتە كلتوورێكی سیاسی‬ ‫بۆ رووبەڕوو بوونەوەی دەسەاڵتێكی‬ ‫هار كە هەر دەیوست هێرش بكات‪.‬‬ ‫راستی كارابوون‌و كاریگەریی كۆمەڵە‬ ‫وەك رەوتێكی گشتگیر لە كۆمەڵگای‬

‫كوردستان ئەوكاتە دەركەوت كە گوتاری‬ ‫راوەستان دژی هێرشی كۆماری ئیسالمی‬ ‫دەبێتە گوتاری زاڵی ئەو سەردەم بۆیە‬ ‫لە دەرەوەی خۆیدا پێی دەوترا (‬ ‫كردستان انقالبی )‌و سەنگەری ئازادیی‪.‬‬ ‫هەرچەند دواترەكان هاوسەنگی هێز لە‬ ‫نێوان كوردستان‌و ئێران بە رادەیەكی‬ ‫یەكجار زۆر گۆڕدرا‌و كوردستان بە‬ ‫تەنیا مایەوە‌و گوتاری توندئاژۆی ناوەند‬ ‫تەوژمێكی گەورە بوو لە دژی بزوتنەوەی‬ ‫شۆڕشگێڕانەی كوردستان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی پێگەی كۆمەڵە نیشاندەدات‬ ‫كاریگەربوونیەتی لەسەر پرۆسەی‬ ‫خەبات‌و بەربەرەكانێی پاش ئاشكرابوونی‬ ‫كە توانی رۆڵی ئەكتیڤی خۆی ببینێت‪.‬‬ ‫ئەویش بەشی هەرە زۆری پەیوەندی‬ ‫بەو بابەتەوە هەبوو كە پێویستە خەڵك‬ ‫وشیار بێتەوە‌و مافەكانی خۆی بناسێت‌و‬ ‫خۆی رێك بخات بۆ رووبەڕوو بوونەوە تا‬ ‫بەدەستهێنانی خواستەكانی‪.‬‬ ‫ئەوەی كۆمەڵە لە رەوتەكانی پێش‬ ‫خۆی‌و هاوسەردەمی خۆی لە‬ ‫بزوتنەوەی كوردیی جیا دەكاتەوە‬ ‫ئەوەیە كە ئەوان خەڵكیان خستبووە‬ ‫دەرەوەی ئاڵقەی بەشداریی سیاسی‌و‬ ‫دیاریكردنی چارەنووس یان پشتیان بە‬ ‫هێزی دەرەکی بەستبوو یان هەڵگری‬ ‫گوتاری ناپێشکەوتوو بوون‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫یەكەمجارە حیزبێك دێتە سەر شانۆی‬ ‫خەباتی سیاسی لە كوردستان كە‬ ‫بە پێچەوانەی رابردوو پشتی بە هیچ‬ ‫دەوڵەت‪ ،‬الیەن یان هێزێكی دەرەكی‬ ‫نەبەستووە بۆ ئەوەی بتوانێت بەشداریی‬ ‫سیاسی بكات‪ ،‬بەڵكوو تەنیا بە كەڵك‬ ‫وەرگرتن لە هێزی خۆی‌و كاری خەست‌و‬ ‫خۆڵی وشیاریدەرانە لە نێو جەماوەری‬ ‫خەڵكی كوردستان‌و ئاشناكردنیان‬ ‫بە ویست‌و مافەكانیان‪ ،‬خۆی دەكاتە‬ ‫رەوتێكی بەرینی كۆمەاڵیەتی‌و دژی زۆر‬ ‫دیاردەی دواكەوتووی وەك نایەكسانی‬ ‫دژی ژنان‪ ،‬چەوسانەوە‪ ،‬بێ مافكردنی‬ ‫خەڵك‌و بەشداری نەدانیان‪ ،‬كلتووری‬ ‫پیاومەزنی‌و كردنی ئایین بە پێناسەی‬ ‫خەڵك ‌و ‪ ...‬رادەوستێت‌و هێورهێور‬ ‫دەبێتە گوتاری زاڵ‌و ئەو دیاردانە لە‬ ‫بەرانبەریدا پاشەكشە دەكەن‪.‬‬ ‫بابەتێكی دیكەی گرینگ ئەوەیە كۆمەڵە‬ ‫هاوكات لەگەڵ گەشەی كۆمەڵگا‌و‬ ‫گۆڕانكاریەكانی‬ ‫بەلەبەرچاوگرتنی‬ ‫سەردەم ئەو نۆرمە باوەی لە كوردستان‬ ‫تێكدا كە ئەو خەباتە سیاسیەی دەیان‬ ‫ساڵ بوو تەنیا لە جوگرافیایەكی‬ ‫دیاریكراودا قەتیس مابوو گواستەوە‬ ‫بۆ هەموو ناوچەكانی كوردستان‌و‬ ‫بەمشێوە پانتاییەكی گەورەتری دایە‬ ‫خەباتی سیاسی‪ ،‬بۆیە بوونی رێبەران‌و‬ ‫كەسایەتیەكانی پێكهێنەری ئەم رەوتە‬ ‫كە هەر كامەیان لە ناوچەیەكی جیاوازدا‬ ‫بوون شتێكی هەڵكەوت نەبووە‪،‬‬ ‫بەڵكوو بەرهەمی پێگەیشتنی كۆمەڵێك‬ ‫كەسی خوێندەوارو زانكۆیی بووە كە‬ ‫خاوەنی تێڕوانینێكی قووڵی سیاسی‌و‬

‫كۆمەاڵیەتی بوون‌و هاوكات لە خۆیدا‌و‬ ‫بێ هیچ رێككەوتنێك هەڵگری ئەو‬ ‫بیرە بوو كە پێویستە بۆ پەلهاویشتن‌و‬ ‫كارتێكردنی سیاسی لە سەرەوە تا‬ ‫خوارەوەی كوردستان‌و گشتگیركردنی‬ ‫خەبات‪ ،‬بە پشت بەستن بە پێگەی‬ ‫كەسەكان گوتارێكی هەمەالیەنە لە كۆی‬ ‫پێكهاتەی كۆمەڵگای كوردستان لە‬ ‫پانتاییەكی برینتری جوگرافیایی بێتە‬ ‫ئاراوە‪.‬‬ ‫مێژووی تێكۆشانی كۆمەڵە لەو ماوە‬ ‫كورتەی پاش ئاشكرابوونی خەباتەكەی‬ ‫ئەوەی نیشاندەدا كە كۆمەڵە پێش‬ ‫لەوەی حیزبێك بێت كە دەیەوێ‬ ‫تەنیا لە رێگەی داڕشتنی پرۆگرامێك‌و‬ ‫بەرنامەیەكەوە لە پرۆسەی سیاسیدا‬ ‫بەشدار بێت‪ ،‬رەوتێكی كۆمەاڵیەتیە كە‬ ‫دەیەوێت فۆرمێكی دیكە لە كۆمەڵگا‬ ‫پێشكەش بكات كە تێیدا سەربەخۆیی‬ ‫مرۆڤ بە هەموو رووبەرەكانیەوە‬ ‫پارێزراوە‌و ماف‌و ئازادیی بابەتێكی‬ ‫گرینگە‌و هاوكات پاڵ بە كۆمەڵگاوە بنێت‬ ‫كە خۆی لە كلتووری كۆنەپارێزی دەرباز‬ ‫بكات‌و هەنگاو بەرەو كۆمەڵگایەكی‬ ‫پێشكەوتووی دادپەروەر هەڵبگرێت‪.‬‬ ‫بۆیە بۆ كۆمەڵە تەنیا بە دروستكردنی‬ ‫كیانێك خەبات كۆتایی نایەت بەڵكوو‬ ‫چۆنیەتی داڕشتن‌و فۆرمی پەیوەندی‬ ‫تاكەكان‌و مافی جەماوەر بۆ پێگەیاندنی‬ ‫كۆمەڵگەیەكی تەندروست‌و مافپەروەر‬ ‫درێژەی ئەو تێكۆشانە پەیگیرەیە كە تا‬ ‫ئەم كاتەش لە بەدواداچووندایە‌و بەشێكی‬ ‫گرینگ‌و هەستیاری بیركردنەوەیەتی‪.‬‬ ‫جێخستنی ئەو كلتوورو پرەنسیپە‬ ‫ئینسانیانەی كە كۆمەڵە ‪ 36‬ساڵ‬ ‫لەوەپێش‌و پاش ئاشكرابوونی خەباتی‬ ‫خۆی كە لەو ماوە كورتەدا كاری بۆ كرد‬ ‫الپەڕەیەكی زێڕینی خەباتی ئەم حیزبە‌و‬ ‫تێكۆشەرانیەتی كە ئەمڕۆكە دەبینین‬ ‫هەركام لەو بابەتانەی لەسەرەوە‬ ‫ئاماژەی پێدرا ‌و كۆمەڵە لە كوردستان‬ ‫رچەی بۆی شكاند هەركامەیان هەڵگری‬ ‫مانا‌و تێڕوانینی وردو شیكارانەیە كە‬ ‫ئەوسەردەم رەوتێكی وەها هەمووی‬ ‫لە نێو خۆیدا كۆكردبووەوە‌و تێدەكۆشا‬ ‫كە بە چارەسەركردنی ئەو گرفتانە‬ ‫ئاراستەی كۆمەڵگا بەرەو بەدیهێنانی‬ ‫ئاوات‌و ئامانجە ئینسانیەكانی ببات‪ ،‬كە‬ ‫لە پاش‌و دەرەوەی چارەسەری گرفتی‬ ‫نەتەوەیی فۆرمێكی نوێ‌و مۆدێڕن‬ ‫لە كۆمەڵگای كوردیی وێنا بكات كە‬ ‫تێیدا مرۆڤ بوونەوەرێكی بە بایەخە‌و‬ ‫پێویستە ماف‌و دەسەاڵت بگەڕێتەوە بۆ‬ ‫خەڵك‪.‬‬ ‫بۆیە كۆمەڵە وەك گوتارێكی مۆدێرن‌و‬ ‫سەردەمیانە كە هەڵگری هەموو ئەو‬ ‫بابەتانەیە كە سەرتاسەری مرۆڤایەتی‬ ‫بە خۆیەوە سەرقاڵ كردووە‌و كۆمەڵگای‬ ‫كوردستانیش وەك النكەی تێكۆشانی‬ ‫ئەم حیزبە پێویستیان بە یەكە‌و پێكەوە‬ ‫لێك دەئاڵێن‌و بەمشێوە تەواوكەری‬ ‫یەكترن‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬

‫ئەندێشە‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫یادداشتێک لە سەر مرۆڤ و کۆمەڵناسی‬

‫هادی عەزیزی‬ ‫‪Hadi_azizi1984@yahoo.com‬‬

‫مرۆڤ زۆر درەنگ ئاوری لە خۆی داوەتەوە‬ ‫و لە دوای حەول دان بۆ ناسین و دیتنەوەی‬ ‫جەوهەرە سروشتییەکان و پانتایی‬ ‫دەورووبەری خۆی وەک دوایین بابەت بۆ‬ ‫خوێندنەوەکانی‪ ،‬مەیل بە ناسینی خۆی‬ ‫هەڵیدەگرێ کە ئەوەش رەنگە قسەیەکی‬ ‫شیاو نەبێت‪ .‬رەنگە باشتر ئەوە بێت کە‬ ‫بڵێن مرۆڤ لە ڕووی ئاکادێمی و زانستییەوە‬ ‫زۆر درەنگ کەوتە بەر خوێندنەوە‪ ،‬دەنا‬ ‫حەول بۆ ناسینی جەوهەرە و پەیوەندییە‬ ‫مرۆڤایەتییەکان مژارێکە کە لە کۆنەوە‬ ‫مرۆڤ ویستوویەتی بیانزانێ و تەنانەت‬ ‫مرۆڤ پێش لەوەی بیر لە سروشت و‬ ‫جێگای ژیانی خۆی بکاتەوە‪ ،‬بیری لە خۆی‬ ‫و هەڵس و کەوتەکانی کردۆتەوە‪ .‬ئەگەر چی‬ ‫ئەو دۆخە زیاتر جێی تێڕامان و سەرنجی‬ ‫فیلسووفەکان‪ ،‬مێژوو نووسەکان‪ ،‬جوگڕافی‬ ‫زانەکان و سەفەر نامە نووسەکان بووە‪ ،‬لە‬ ‫کۆنترین چاند و فەرهەنگە مرۆڤایەتییەکان‬ ‫دا هەموو کات لە گەڵ ئەوە رووبەڕوو‬ ‫دەبینەوە کە مرۆڤ دەیهەوێ شوناسێک‬ ‫بۆخۆی بینێتەوە‪ ،‬مرۆڤ بە شوێن ئەوە دا‬ ‫دەگەڕێ خۆی ببینێتەوە‪ ،‬کە وابوو دەبێ‬ ‫لێکچوون و لێک نەچوونەکانی نێوان خۆی و‬ ‫مرۆڤەکانی دیکە ئاشکرا بکا‪.‬‬ ‫بە ڕامان لە سەر ئەو بابەتە و لە ڕێگای‬ ‫مکانیزمی(هەڵسەنگاندن) مرۆڤ خۆی‬ ‫لەوانەی دیکە جیا دەکاتەوە و دەبێتە‬ ‫خاوەن شوناس‪ ،‬ئەو جار لە رێگەی بیری‬ ‫جیابوونەوە کە لە مێشکی مرۆڤ دا‬ ‫بەرجەستە دەبێ دوو مژاری چاک و خراپ‬ ‫لە مێشکی دا دەخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫دوو دونیای لە یەک جیا کراوە کە لە بیری‬ ‫مرۆڤ دا دوروست دەبێ وا دەکا مرۆڤ‬ ‫بوونی خۆی لە پەیوەندی لە گەڵ ئەو دوو‬ ‫جیهانە وەدەر بخا‪ .‬لێرەدا مرۆڤ حەول دەدا‬ ‫خۆی بە الی دونیای چاکە دا بشکێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوانی تر بە الی خراپە دا‪.‬‬ ‫لێرە دا مرۆڤ حەول دەدا پانتایی ژیان و‬ ‫دەورووبەری خۆی بە دەسەاڵتی خوداکان‬ ‫بزانێ‪ ،‬کە لە دەرەوەی ئە سنوورە‬ ‫شەیتانەکان فەرمانڕەوان‪ ،‬مرۆڤ لە سەرەتا‬ ‫دا نەیدەتوانی بابەت گەلێک وەک زۆربوونی‬ ‫مرۆڤەکان و جیاوازی کلتوورەکان لە مێشکی‬ ‫دا جێگیر بکا‪ ،‬هەر ئەوانەش بەستێنی ترس‬ ‫لە بێگانە و نەفرەتی رەگەزی و ئایینی و‬

‫لە ئاکامدا شەڕ و داگیرکاری بە شوێن بە‬ ‫خۆیدا هێناوە‪ ،‬ئەوەش جێی سەرنجە کە‬ ‫شەڕ و داگیرکاری و کۆیلەداری مرۆڤی پاڵ‬ ‫پێوە ناوە کە زیاتر لە سەر مرۆڤایەتی ورد‬ ‫ببێتەوە‪ .‬لە ئاکامدا بە دوای دیتنەوەی‬ ‫شوناسی خۆی لە ناو کۆمەڵ دا بەشەکانی‬ ‫دیکەی کۆمەڵگای ناسیوە و راستییەکەی‬ ‫زۆری بۆ خوێندنەوەی زیاتر بەرەوروو‬ ‫کراوەتەوە‪ .‬تێڕامان لە مرۆڤ وەکوو زانست‬ ‫مێژوویەکی هەیە کە بۆ سەد و پەنجا ساڵ‬ ‫لەمەوبەر دەگەڕێتەوە‪ ،‬خەڵک ناسی‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ناسی‪ ،‬کۆمەڵناسی‪ ،‬دەتوانین بڵێن کە‬ ‫هەموویان لە زۆربەی شوێنەکانی گۆی زەوی‬ ‫هاوزادی یەکن‪.‬‬ ‫بەاڵم بنەمای قووڵبوونەوەی ئەو زانستە‬ ‫دەتوانین لە دابەشکردنە سەرەتاییەکانیش‬ ‫دا بیدۆزینەوە کە خەڵک ناسی زیاتر لە سەر‬ ‫خەڵکانێک بوو کە لە دەرەوەی سنوورەکانی‬ ‫ئورووپا دا دەژیان‪ ،‬ئەویش ئەو کۆمەڵگایانە‬ ‫بە هۆی کالسیک بوون و نەبوونی سیستمی‬ ‫حوکمڕانی کە تێیدا بە کار نەهاتبوو (جیا‬ ‫لە نموونە گەلێک کە بە هۆی سیاسەت و‬ ‫قازانجی داگیرکەران) پێشکەوتنێکی ئەوتۆی‬ ‫نەبوو‪ .‬ئەورووپاییەکان زاراوەی خەڵک ناسی‬ ‫لە بنەمای (‪)ethnos‬ی یۆنانی کە بە‬ ‫واتای هۆزە کۆچەر و غەیرە شار نشینەکان‬ ‫و خەڵکە گەڕۆکەکان بوو‪ ،‬بە کەسانێک‬ ‫کە لە دەرەوەی بازنەی کۆمەڵگای خۆیان‬ ‫دابوون دەلکاند و زاراوەی کۆمەڵناسی‬ ‫(‪ )socio‬شیان بۆ کۆمەڵگا و پێشەیی‬ ‫مۆدێڕنەکانی خۆیان بە کار دەهێنا‪ ،‬کە ئەو‬ ‫جیا کردنەوەش دەتوانین بڵێن لە گەڕان بە‬ ‫دوای شوناس و لێکدانەوەی ئەاوانی تر دا‬ ‫سەرچاوەی دەگرت‪.‬‬ ‫ئەم دۆخە لە خۆی دا هەڵگری پەیامێکی‬ ‫نگەتیڤ بوو‪ .‬بەاڵم مرۆڤ ناسی‬ ‫(‪ )anthropology‬کە لە مەکتەبە‬ ‫ئەمریکی و ئینگلیزییەکان دا بە کار دەهات‪،‬‬ ‫ئەو پەیامە نگەتیڤەی پێ نەبوو و بە هۆی‬ ‫ئەوە کە هاوبەشییەک لە مرۆڤ ناسی دا‬ ‫هەبوو زۆر بە زوویی لە کۆمەڵگا دا جێی‬ ‫خۆی کردەوە‪ .‬مرۆڤ ناسی بە تەنیا باسی‬ ‫لە مرۆڤ دەکرد و بە پێناسەی ئەوەی کە‬ ‫لە کلتوورەکان و ژینگە جۆراوجۆرەکان‬ ‫دا دەژیا‪ ،‬بەاڵم لە زۆربەی زۆری‬ ‫تایبەتمەندییەکانی خۆیدا‪ ،‬مانای مرۆڤ‬ ‫بوونی خۆی لە دەست نەدابوو‪.‬‬ ‫بەستێنی ئەو لێکدانەوەیە کاتێک هاتە‬ ‫کایەوە کە زۆربەی خوێندنەوەکانی خەڵک‬ ‫لە دوای شەڕی دووهەمی جیهانی بۆ‬ ‫دەرەوەی ئورووپا تەشەنەی کرد و خۆی‬ ‫گەیاندە تەواوی کۆمەڵگاکانی جیهان‪.‬‬ ‫لە الیەک داگیرکاری و کاریگەری ژیانی‬ ‫مۆدێڕن تەواوی کۆمەڵگای کۆن و‬ ‫کالسیکەکانی خستە بەر گۆڕانکاری و‬ ‫مرۆڤناسی ئەمریکایی بازنەیەکی گەورەی‬ ‫ناسینی پێک دەهێنا‪ ،‬کە لە الیەک مرۆڤی‬ ‫وەک زیندەوەرێکی سروشتی و لە الیەکیش‬ ‫وەکوو بوونەوەرێکی فەرهەنگی لێک‬ ‫دەدایەوە‪ ،‬هەر بۆیە کۆمەڵناسی کەوتە بن‬ ‫رکێفی مرۆڤناسی کلتووری و لە راستیدا‬ ‫زاراوەی کۆمەڵناسی هەر لە بە کارهێنان‬ ‫دا خۆی لە شێوە فەرانسەوییە زانستییەکە‬

‫دا دەدیتەوە‪ .‬کە لە مەکتەبەکانی‬ ‫ئانگلۆساکسۆن دا بە کار دەهات‪.‬‬ ‫ئەنجامی بەرچاو ئەوەیە کە مرۆڤناسی و‬ ‫واتە ناسینی مرۆڤێک و کۆمەڵناسی واتە‬ ‫ناسینی دەستەیەک مرۆڤ‪ .‬کاتێک بە سەر‬ ‫لێکدانەوەی خەڵک ناسی و مرۆڤناسی‬ ‫دا تێپەڕ دەبین جیاوازییەکانی نێوان‬ ‫مرۆڤناسی و کۆمەڵناسی لە سەر ئەساسی‬ ‫شێواز و پانتایی حوکمڕانی دوو مەکتەب‬ ‫دیار دەکەوێت‪ ،‬رەنگە جیاوازییەکان ئەو‬ ‫پرسیارانەمان ڕووبەڕوو بکاتەوە زاڵبوونی‬ ‫فەرهەنگ بە سەر کۆمەڵگا دا یان زاڵبوونی‬ ‫کۆمەڵگا بە سەر فەرهەنگ؟ کۆمەڵگا مرۆڤ‬ ‫دوروست دەکا یان مرۆڤ کۆمەڵگا؟ ئایا‬ ‫مرۆڤ دەبێ وەک تاک لێک بدرێتەوە یان‬ ‫بە کۆمەڵ؟ لێکۆلەری مرۆڤناس نە تەنیا‬ ‫راستییەکان دەخوێنێتەوە بەڵکوو دەچێتە ناو‬ ‫حەقیقەتەکان و لە گەڵیان دا دەژی‪ ،‬لێکۆلەر‬ ‫بێ هیچ پرسیار و لێکدانەوەیەک‪ ،‬تەنیا بە‬ ‫چاو لێکردن وەک چیرۆک دەیگێڕێتەوە و‬ ‫لێرەدا زیاتر پرسیار دەورووژێنێ تا وەاڵم‬ ‫بداتەوە‪ .‬لێرەدا مرۆڤناس بۆخۆی تاکێکە‬ ‫لە ناو بازنەی کۆمەڵگا دا‪ .‬لە بەرانبەر دا‬ ‫کۆمەڵناس بە پرسیار و لێکدانەوە دەست‬ ‫پێدەکا و ئەوم حاڵەتە پێداگری لە سەر‬ ‫شرۆڤە و شی کردنەوەی دەکا‪ ،‬کۆمەڵناس‬ ‫لێرە دا وا دەچێتە ناوەرۆکی راستییەکان‬ ‫کە ئەو روانگەیە وەکوو بیانوو ئامرازە بۆ‬ ‫خوێندنەوەی کۆمەڵ‪ .‬کۆمەڵناس لە دەرەوەی‬ ‫بازنەی کۆمەڵگا کۆمەڵ دەخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫مرۆڤناس لێرەدا کاری دیتنەوە و دیتن و‬ ‫ئاشکرا کردن ئەنجام دەدا کە خۆی یەکێک‬ ‫لە گەورەترین کێشەکانی مرۆڤناسییە لە‬

‫روانگەی دیتن و ناسین‪ ،‬هەر بۆیە زۆر‬ ‫جار مرۆڤناس بە شێوازێک لە هەست و‬ ‫ئیحساس و رۆحی ئەو کۆمەڵگایەی لە‬ ‫ناوی دایە نوقم دەبێت‪ ،‬کە ناتوانێ لە‬ ‫دەرەوەی بازنەی کۆمەڵگا دا لێکدانەوەی‬ ‫بۆ بکات‪ .‬بەاڵم کۆمەڵناس‪ ،‬بە لە بەرچاو‬ ‫گرتنی خەڵک و شرۆڤە بە کەرەستەی‬ ‫لێکدانەوەی دەبینێ‪ .‬بە بروای کۆمەڵناس‬ ‫زانایەکی لێکۆڵەر ناتوانێ بە شێوەی‬ ‫دیتنی حەقیقەتەکان کاری خۆی دەست‬ ‫پێ بکات‪،‬پرسیار ئەوەیە کام حەقیقەت؟‬ ‫بێ گومان بە ملوێن حەقیقەت هەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە سەرووی هەموانەوە هەڵبژاردنی مژار و‬ ‫دواتر پرسیار و سازدانی ڕوانگەیە‪.‬‬ ‫کۆمەڵناس بێجگە لە (بۆچی)یەکان لە‬ ‫سەر (لەبەرچی)یەکیش دەکۆڵێتەوە‪.‬‬ ‫جیا لە پرسیارە راستییەکان پرسیاری‬ ‫لێکدانەوەکان‪ ،‬پرسیاری مێژوویی‪ ،‬کۆمەڵێک‬ ‫پرسیاری بیرۆکەیی دێنێتە ئاراوە‪ ،‬چۆن‬ ‫بە بروای گیدێنز حەقیقەتەکان بۆخۆیان‬ ‫قسە ناکەن‪ ،‬بەڵکوو ڕوانگە هزرییەکان‬ ‫بۆ گەیشتن بە راستییەکان یارمەتیمان‬ ‫دەدەن‪ ،‬ڕوانگە هزرییەکان زیاتر ماناکان و‬ ‫ناوەڕۆک ئاشکرا دەکەن و زۆر لە روخسار‬ ‫ناکۆڵنەوە‪.‬‬ ‫کۆمەڵناسی ئەو کاتە بایەخی خۆی پەیدا‬ ‫دەکا‪،‬لە سەرووی مرۆڤەوە شرۆڤە دەکرێ‬ ‫و بۆخۆی تەنیا واتادار دەبێت‪ .‬واتایەک‬ ‫کە لە دەرەوەی مرۆڤ ئاشکرایە و هێندە‬ ‫بەهێزە کە مرۆڤ لە خۆیدا دەشارێتەوە و‬ ‫کۆمەڵێک بابەتی بە سەر دا دەسەپێنێ‪.‬‬ ‫کۆمەڵناس لە زنجیرەیەک وەک‪:‬‬ ‫دژکردەوەکان‪ ،‬رێکخراوەکان‪ ،‬جیاوازییەکان‪،‬‬

‫گۆڕانکارییەکان و هتد دەکۆڵێتەوە‪ .‬ئەو‬ ‫دۆخەی کۆمەڵناس زیاتر لێکدانەوەی‬ ‫کێشەکان و لێکەوتنەکانەو لەو بڕوایە‬ ‫دایە کە بە بێ گۆشەی هزرهیچ هەنگاوێک‬ ‫هەڵناهێندرێتەوە‪ .‬لە الیەکی دیکەوە بە‬ ‫وێنەیەک کە ئێستا لە دەورووبەری خۆمان‬ ‫دا دەیبینین(پێشکەوتن‪ ،‬تێکنۆلۆژی‪،‬‬ ‫زانیاری‪ ،‬جیهانی بوون)‪ .‬تەنیا کۆمەڵناسە‬ ‫کە دەتوانێ‪ ،‬تێگەیشتن لەو دونیا نوێیە‬ ‫لێک بداتەوە‪ .‬تەنانەت بە سەر داهاتووش‬ ‫تێز بدات‪ .‬هەر وەک رابێڕت مێڕتۆن‬ ‫دەڵێ‪ :‬سەردەمی ژیانمان‪ ،‬سەردەمێکە کە‬ ‫کۆمەڵناسی حاکمە‪.‬‬ ‫کۆمەڵگا تەنیا شوێنێکە مرۆڤ تێیدا‬ ‫هاوبەشە‪ ،‬بەاڵم فەرهەنگ و کلتوور ئەو‬ ‫تایبەتمەندییەی نییە‪ ،‬کۆمەڵناسی دەتوانێ‬ ‫بە جوانترین شێوە تەواوی خوێندنەوەکان‬ ‫لە سەر بەستێنی وەک هەژاری‪ ،‬نەخۆشی‪،‬‬ ‫نەسازان‪،‬عەداڵەت و هتد بخوێنێتەوە و هەر‬ ‫ئەوانەش زیاتر بایەخەکەی دەر دەخات‪.‬‬ ‫کۆمەڵناسی واتایەکی فەلسەفی هەیە‬ ‫و دەتوانین وەک فەلسەفەی کۆمەڵ‪،‬‬ ‫فەلسەفەی مێژوو‪ ،‬فەلسەفەی سیاسی‪،‬‬ ‫فەلسەفەی ئەخالق و تەنانەت فەلسەفەی‬ ‫ئایین ناوزەد بکرێت‪.‬‬ ‫رەنگە زۆر جار مرۆڤ بیر لەوە بکاتەوە‬ ‫کۆمەڵگا لە زنجیرەیەک مرۆڤ دوروست‬ ‫دەبێت‪ ،‬کە وابوو مرۆڤ و مرۆڤناس‬ ‫سەرکەوتووترە‪ ،‬بەاڵم مرۆڤ بە جوواڵنەوە‬ ‫و هەڵس و کەوت و زنجیرەی ژیانی لە‬ ‫کردەوە و دژ کردەوە دا دەردەکەوێ‪ ،‬کە‬ ‫ئەوانەش هەمووی لە ژێر چەتری کۆمەڵگا‬ ‫دان‪ ،‬کە وابوو کۆمەڵناسی زۆر بەهێزترە‪.‬‬

‫كۆمەڵە النكەی الوانی پێشڕەو‬ ‫ح‪ .‬سامرەند‬ ‫كاتێ كۆمەڵە لە ‪26‬ی رێبەندانی ساڵی‬ ‫‪1357‬ی هەتاویی و لە بەرەبەری‬ ‫سەركەوتنی راپەڕینی گەالنی ئێران لە‬ ‫دژی رژیمی پاشایەتی‪ ،‬خەباتی خۆی پاش‬ ‫‪ 9‬ساڵ چاالكی نهێنی لە نێو زانكۆەكان‪،‬‬ ‫لە مەزرا و مووچەی جووتیاران‪ ،‬لە‬ ‫كوورەخانەنەكان و شان بە شانی‬ ‫زەحمەتكێشان و كرێكاران‪ ،‬لە نێو الیەن و‬ ‫لۆخە جیاجیاكانی خەباتی مەدەنی و لە نێو‬ ‫بەندیخانەكان و لە گۆڕەپانی نوێگەری و‬ ‫پێشەنگایەتی‪ ،‬ئاشكرا كرد‪ ،‬توانی رێبەریی‬ ‫بەشێكی هەرە بەرین و گرنگ لە خەباتی‬ ‫مەدەنی و ئەوڕۆی و بەشێكی بەرچاو لە‬ ‫بزووتنەوە كۆمەاڵیەتیەكان بەدەستەوە‬ ‫بگرێت و لە بەستێنە رەنگاڵەییەكانی‬ ‫وەكوو بواری شێعر و سروود‪ ،‬ئەدەبیات و‬ ‫گوتاری سیاسی تایبەت بە خۆ‪ ،‬بۆچوون‬ ‫و روانگەی نوێخوازانە و ئینسانی لە‬

‫بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەی كوردستاندا‬ ‫بخاتە ژێر كاریگەریی خۆیەوە‪ ،‬كە تا ئەو‬ ‫سەردەمە كۆمەڵگای كوردەواری لەگەڵ ئەو‬ ‫بۆچوون و روانگەیەدا نامۆ بوو و هزری‬ ‫لەو چەشنە سەردەمیانە و تازەگرانەی‬ ‫بەخۆیەوە نەبینی بوو‪.‬‬ ‫هاتنی كۆمەڵە بۆ مەیدانی خەباتی‬ ‫سیاسی_كۆمەاڵتی كوردستان و هەڵگرتنی‬ ‫ئااڵی دادپەروەری كۆمەاڵیەتی و تەقاالدان‬ ‫بۆ شۆردنەوەی كۆمەڵگا لە نادادپەروەریە‬ ‫چینایەتی‪ ،‬رەگەزی‪ ،‬ئایینی‪ ،‬نەتەوەیی و‬ ‫هتد‪ ...‬توانی بزاوتی رزگاریی خوازانەی‬ ‫كوردستان تا رادەیەكی بەرچاو لە نەریتی‬ ‫بوون و عەشیرەتی و بنەماڵەیی بۆ مۆدێل‬ ‫و نموونەیەكی دیكە لە كاری رێكخراوەیی و‬ ‫حیزبی بگۆڕێت‪.‬‬ ‫رێزگرتن لە نیوەی بە كۆیلە كراوی كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫واتە ژنان و كچانی بەشمەینەت‪ ،‬بایەخدان‬ ‫بە خوێندن و خوێندەواریی‪ ،‬هاندان و‬ ‫پشتیوانی كردنی الوان‪ ،‬تێكەڵبوون لەگەڵ‬ ‫كرێكاران و جووتیاران‪ ،‬باس كردن لە مافی‬

‫چارەی خۆ نووسین‪ ،‬هێنانە بەر باسی‬ ‫مافی شارۆمەندیی‪ ،‬رێكخستن و كاری‬ ‫رێكخراوەیی بە شێوەی عەمەلی و كردەیی‪،‬‬ ‫لە پێشڕەویەكانی ئەو تەشكیالتە الوە بوو‬ ‫كە توانی بە خێراییەكی بەرچاو رێبەریی‬ ‫بزاوتە كۆمەاڵیەتییەكان لە كۆمەڵگای ئەو‬ ‫كاتی كوردستان بەدەستەوە بگرێت و‬ ‫عاڵقەیەكی بەرین لە الوانی گۆڕانخواز لە‬ ‫دەوری هزر و ئەندێشە خۆی كۆبكاتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر بمانهەوێ لەسەر ئەوە بدوێین كە‬ ‫بۆچی كۆمەڵە النكەی الوانی پێشڕەوە‬ ‫و بۆچی توانی الوانی پێشەنگ و پێش‬ ‫ئاهەنگ لە دەوری خۆی كۆبكاتەوە‪،‬‬ ‫دەبێ بگەڕینەوە بۆ كاتی سەرهەڵدان و‬ ‫دەسپێكی كاری تەشكیالتی كۆمەڵە‪ ،‬كە‬ ‫لە الیەن دەستەیەك لە الوانی خوێندكار‬ ‫و تێگەیشتوو و دنیا دیتوو كە لە نێو‬ ‫زانكۆەكان دروست بوو‪ ،‬بۆیە هەر لێرەدایە‬ ‫كە كۆمەڵە لە یەكەم هەنگاوی كاری‬ ‫خۆیدا دوو بەشی بەرین لە بزووتنەوە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان‪ ،‬واتە خوێندكاران و الوانی‬

‫بۆ الی خۆی راكێشا و توانی بەشێوەی‬ ‫دروست و كردەیی لە خەبات و بەربەرەكانێ‬ ‫لەگەڵ چەوسێنەر و داگیركەری خەڵك و‬ ‫خاكی كوردستان رێكیان بخات و كاری‬ ‫گەورە و گرانیان پێ بسپێرێت‪.‬‬ ‫كۆمەڵە گەرچی ئەو سەردەمەی كە‬ ‫گۆڕانكاریی سیستم و دەسەاڵتی لە ئێراندا‬ ‫دەهاتە ئاراوە‪ ،‬لە ئەزموون و تەمەنێكی‬ ‫كەم بەهرەمەند بوو‪ ،‬بەاڵم بە هۆی‬ ‫ئەوەیكە كادر و كەسی كەلەگەت و خەڵكی‬ ‫و لە هەمان كاتدا الوی لە ریزی خۆیدا‬ ‫جێ كردبوووەوە‪ ،‬توانی ببێتە النكە و‬ ‫بنكەی كۆبوونەوەی ئەو الوە دلێر و بوێر‬ ‫و بە جەرگ و جەربەزانە‪ ،‬كە لە هەموو‬ ‫مەیدانەكاندا بە پشت بەستن بە تواناكانی‬ ‫خۆیان و بە سوور بوون لەسەر گەیشتن‬ ‫بە ئاوات و ئامانج و ئارزووەكانیان‪ ،‬رەوتی‬ ‫رووداوەكان و جڵەوی شۆڕشی هەڵگیرساوی‬ ‫چەوساوەكان و خەڵكی بەشمەینەتی‬ ‫كوردستان بە دەستەوە بگرن و ئەم هەوڵە‬ ‫گەورە و گرانە‪ ،‬تەنیا بە كوردستانەوە‬

‫نەوەستا و لە هەموو بەشێكی ئێرانیش لق‬ ‫و پۆپی داكوتا و توانی زۆرێك لە چاالكان‬ ‫و هەڵسووڕاوانی چەپ و سۆسیالیستی‬ ‫ئێرانیش لە دەوری خۆی كۆبكاتەوە‪.‬‬ ‫وێڕای ئەوەیكە كۆمەڵە زۆر جار لە الیەن‬ ‫نەیاران و دوژمنانی خۆیەوە بە حیزبێك‬ ‫دادەنرا كە ئەزموونێكی نیە و لە الیەن‬ ‫كۆمەڵێك الوی كرچ و كاڵەوە رێبەریی‬ ‫دەكرێ‪ ،‬بەاڵم ئەوە كۆمەڵە بوو كە بە‬ ‫كردەوە و لە گۆڕەپانی رەكەبەرایەتی‬ ‫چەك و ئەندێشەدا بە هەمووانی سەلماند‬ ‫كە هەر بەو جیل و توێژە الوەی كە لە‬ ‫الیەن زۆر كەسەوە بە كەم ئەزموون و كرچ‬ ‫و كاڵ دێنە ئەژمار‪ ،‬دەتوانێ حیماسەی‬ ‫گەورە بخولقێنێت و تۆ و نەمامی بیر‬ ‫و فكری پێشڕەو بگرێتە بەر و هەر ئەو‬ ‫الوانەن كە دەتوانن وەاڵمدەرەوەی خواست‬ ‫و ویستی چینی هەژار و رەش و رووتی‬ ‫كوردستان بن و بتوانن لە هەمبەر گەیشتن‬ ‫بە دنیای ئامانج و ئارەزووە خەیاڵیەكانیان‬ ‫یارمەتیدەریان بن‪.‬‬

‫ئەدەب‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫نووسەری كتێبەكانی حەمەدۆك “یەشار كەمال” كۆچی دوایی كرد‬ ‫گەورە رۆماننوسی كورد یەشار كەمال‬ ‫ماوەیەك بوو دوچاری نەخۆشی بوو و لە‬ ‫یەكێك لە نەخۆشخانەكانی ئیستەنبوڵ‬ ‫لەژێر چاودێری چڕوپڕدابوو‪ .‬لە ماوەی‬ ‫نەخۆشییەكەیدا زۆربەی كەسایەتییە‬ ‫كاریگەرەكانی باكووری كوردستان و‬ ‫توركیە سەردانیان كرد لە نەخۆشخانەدا‪.‬‬ ‫یاشار كەمال یەكێك بوو لەو رۆماننوسە‬ ‫مەزنانەی هەمیشە لە ڕۆمان و نوسینەكانیدا‬ ‫باسی لە ئێش و ئازارەكانی كور دو گەالنی‬ ‫دیكەی توركیا كردووە‪ .‬ناوبراو هەمیشە‬ ‫لە خەمی خستنەڕووی چیرۆكە تاڵەكانی‬ ‫ناوچەكانی ئەنادۆڵی توركیا بووە‪ .‬هەر‬ ‫لەبەر ئەوەشە بە ماڵئاوایی كردنی‬ ‫كەلێنێكی گەورەی خستە ناو ئەدەبیاتی‬ ‫كورد و تورك‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 1923‬لە گوندی «همیتە» لە‬ ‫پارێزگای «عوسمانیە» لەدایكبووە‪ .‬ناوی‬ ‫تەواوی « كەمال سادق گۆكچەلی»‪...‬‬ ‫یاشار كەمال لەخێزانەكەیدا تاقانە بووە‪.‬‬ ‫دایك و باوكێكی هەژاری هەبووە و خەڵكی‬ ‫شاری وان بوون‪ .‬یاشار تەمەنێكی منداڵی‬ ‫پڕ لە نەبوونی بەسەربرد و هەر لەو‬ ‫ماوەیەدابوو كە چاوێكی لەدەستدا‪.‬‬ ‫«لەو گوندە توركمانیەدا تاكە ماڵی‬ ‫كورد بووین‪ .‬لە ماڵەوە تەنها بە كوردی‬ ‫قسەمان دەكرد‪ ،‬لە گوندەكەش بە توركی‪.‬‬ ‫خێزانەكەمان بەهۆی جەنگی جیهانی‬ ‫یەكەمەوە رۆیشتین بۆ شارۆچكەی هەمیتە‬ ‫كە ئێستا پێی دەوترێت گۆكچە دام‪ .‬كاتێك‬

‫‪ 5‬سااڵن بووم‪ ,‬شایەتحاڵی شەهیدبوونی‬ ‫باوكم بووم‪ .‬هەر لە منداڵیەوە دەستم بە‬ ‫كاركردن كرد»‪.‬‬ ‫تەنگوچەڵەمەكانی ژیان ناوبراویان ماندوو‬ ‫كرد‪ ،‬لەبەرئەوە ئەوەی لەناخی دابوو‬ ‫خستیە سەر كاغەز و بەرەو ژیانی ئەدەبی‬ ‫هەنگاوی نا هێشتا لە قۆناغی ناوەندیدا‬ ‫بوو‪ ،‬پەیوەندیدار بوو بە ئەدەبیاتی‬ ‫فۆڵكلۆرهۆنراوەكانی لە گۆڤاری گیۆر و‬ ‫شلەری سەربە خانەی میللی ئەدەنە باڵو‬ ‫كردەوە‪ .‬دەردەسەریەكانی ژیان یەخەی‬ ‫یاشار كەمالیان بەرنەدا‪ .‬لەبەرئەوە ناچار‬ ‫بوو لەدوا قۆناغی ناوەندی واز لەخوێندن‬ ‫بێنێت‪ .‬كاری كرێكاری و ئیشكگری لە‬ ‫كێڵگەكانی برنج دەكرد‪ .‬كاری نوسین لەو‬ ‫رۆژگارە سەختانەدا بوو بە كەناری ئارامی‬ ‫یاشار كەمال‪ .‬هاوكات هۆنراوەكانی لە‬ ‫گۆڤارەكانی «ئیولكە‪ ،‬كۆڤان و میللەت»‬ ‫باڵودەكرانەوە‪.‬‬ ‫دوای ناسینی رۆماننوسی ناودار ئۆرهان‬ ‫كەمال ئەو كاتەی لەسەربازی بوو لەساڵی‬ ‫‪1944‬دا ‪ ،‬یاشار كەمال یەكەم چیرۆكی‬ ‫بەناوی «چیرۆكی قێزەون» نوسی‪.‬‬ ‫ناوبراو‌ساڵی ‪ 1950‬بە دەیان جار بەبۆنەی‬ ‫ئازادی ڕادەربڕین و داخوازی بۆ یەكسانی‬ ‫مافی مروڤ دەسبەسەر كراوە‪ .‬دواین جار‬ ‫بەبۆنەی نوسینی وتارێك لەسەر كورد‬ ‫بە ناوی ( هەورێكی رەش لەئاسمانی‬ ‫توركیا) سزای ساڵێك و هەشت مانگ‬ ‫زیندانی بەسەردا سەپێنرا دوای ئەوەی‬ ‫ساڵی ‪ 1951‬چۆتە شاری ئیستانبوڵ لە‬

‫رۆژنامەی جومهوریەت بوو بە نوسەری‬ ‫پەخشان و ریپۆرتاژ‪ .‬یاشار كەمال هەموو‬ ‫ناوچەكانی ئەنادۆڵ گەڕاوە و دەستیكردووە‬ ‫بە كۆكردنەوەی ئەدەبیاتی ئەو ناوچانە‪.‬‬ ‫ئەنادۆڵ‪،‬‬ ‫خەڵكی‬ ‫ئێشوئازارەكانی‬ ‫چەرمەسەریەكان‪ ،‬دۆژمنایەتی‪ ،‬كێشەی‬ ‫دەرەبەگایەتی و زەوی و زار‪ ،‬ملمالنێكانی‬ ‫گوزەران‪ ،‬ئەفسانەی خەڵكی ئەو ناوچانە و‬ ‫ی كۆكردەوە‪ .‬ساڵی ‪1955‬‬ ‫بەسەرهاتەكانیان ‌‬ ‫یەكەم ڕۆمانی بەناوی «ئینجە مەمەد»‬ ‫نوسی‪ ،‬ئەم ڕۆمانەش بەهرەكەی نە‌ك تەنها‬ ‫بۆ توركیا بەڵكو بۆ جیهان دەرخست‪ .‬دوای‬

‫ئەمە بەبێ وەستان بەردەوامبوو لە نوسینی‬ ‫چیرۆك‪ ،‬ڕۆمان‪ ،‬ریپۆرتاژ و نزیكەی ‪50‬‬ ‫كتێبی باڵوكردەوە‪ ،‬زۆربەیان لە واڵتانی‬ ‫دەرەوەش بە زمانی دیكە باڵوبونەتەوە‪.‬‬ ‫نوسەری كورد یاشار كەمال لە ئۆكتۆبەری‬ ‫ساڵی ‪ 1997‬بەبۆنەی داكۆكی لە ئاشتی‬ ‫و مافی مرۆڤ خەاڵتی خەباتگێڕانی‬ ‫ئاشتی ئەڵمانیای پێ بەخشرا‪ ،‬ئەم‬ ‫نوسەرە بەناوبانگە لە ساڵی ‪ 2008‬دا‬ ‫خەاڵتی گەورەی ئەدەبی سەركۆماری‬ ‫توركیای وەرگرت كە یەكێكە لە گرنگترین‬ ‫خەاڵتەكانی نیشتیمانی توركیا و بە‬

‫‪11‬‬

‫نووسەر‪ ،‬شاعیر هونەرمەند و گۆرانیبێژ‬ ‫دەدرێت‪ .‬ژمارەیەكی زۆر خەاڵت و رێزلێنانی‬ ‫ناوخۆیی و جیهانی پێبەخشراوە‪ .‬یەكەم‬ ‫كەس بووە كە لەتوركیا كاندیدی خەاڵتی‬ ‫نۆبڵ بووە لەبواری ئەدەبیات‪ .‬یاشار كەمال‬ ‫دوێنێ ئێوارە لە نەخۆشخانەی كۆلێژی‬ ‫پزیشكی ئیستانبوڵ دڵە گەورەكەی لە‬ ‫لێدان كەوت و ماڵئاوایی لە خوێنەرانی‬ ‫كرد‪ .‬دوای ئەو هەموو خزمەتە زۆرەی‬ ‫بە ئەدەبیات‪ ،‬ماڵئاوایی كردنی كۆستێكی‬ ‫گەورەیە و بەرهەمە ناوازەكانی هەمیشە بە‬ ‫زیندویی دەمێننەوە‪.‬‬

‫«وێران کردن بنەمای خەباتە»‬

‫وچانێک لە سەر ژیان و بەرهەمەکانی خوسرەو گۆلسۆرخی‬

‫ئەرسەالن چەڵەبی _ بۆکان‬ ‫خۆسرەو گۆلسۆرخی‪ ،‬لە ‪٢‬ی رێبەندانی‬ ‫‪ ١٣٢٢‬لە شاری رەشت لە دایک بوو‪ ،‬قەدیر‬ ‫گۆلسۆرخی باوکی و شەمس‌الشەریعە‬ ‫وەحید خورگامی دایکی‪ ،‬هەر دووکیان لە‬ ‫رووناکبیران و ئازادیخوازانی گیالن بوون‪.‬‬ ‫خوسرەو لە تەمەنی پێنج ساڵیدا باوکی‬ ‫کۆچی دوایی کرد و بە ناچار لە گەڵ دایکی‬ ‫چوونە ماڵە باپیری بە ناوی «محەممەد‬ ‫وەحید مورگانی» لە شاری قۆم کە یەکێک‬ ‫لە هاورێیانی خەباتکاری «میرزا کووچەک‬ ‫خانی جەنگەڵی» بوو لە جوواڵنەوەی‬ ‫جەنگەڵ لە بەرابەر هێزەکانی بریتانییا لە‬ ‫سەردەمی خۆی‪.‬‬ ‫خۆسرەو دوای تەواوبوونی خوێندنی لە‬ ‫قوتابخانە ئەو کات کە ‪١٩‬ساڵی تەمەن‬ ‫بوو‪ ،‬باپیری کۆچی دوایی کرد و بەرپرسی‬ ‫و ئەرکی بنەماڵەکەی کەوتە سەر شانی و‬ ‫بەو هۆیە وێڕای براکەی کە ناوی فەرهاد بوو‬ ‫بەرەو تاران ڕێ کەوتن و لەوێ خەریکی کار‬ ‫بوون‪ ،‬خۆسرەو شەوانە خۆی بە فێربوونی‬ ‫زمانەکانی فەڕانسەوی و ئینگلیسی ماندوو‬ ‫دەکرد و نووسراوەکانی بە ناوی خوازراو‬ ‫وەکوو «داموون»‪« ،‬خ‪.‬گ»‪« ،‬بابەک‬ ‫رەستگار»‪« ،‬ئەفشین ڕاد» و «خۆسرەو‬ ‫کاتووزییان» چاپ و باڵو دەکردەوە‪.‬‬ ‫کاتێک کە لە ساڵی ‪ ،١٣٤٧‬بەرپرسی بەشی‬ ‫هونەری رۆژنامەی کەیهان بوو لە گەڵ‬ ‫شاعیر و نووسەر «عاتفە گۆرگین» ژیانی‬ ‫هاوبەشی پێک هێنا و هەر لەو ساڵەشدا‬ ‫دوو وتاری بە ناوی «تووشبوونی شێعر‬ ‫لە جەزیرەی رووناکبیران» و «سیاسەتی‬ ‫هونەر و سیاسەتی شێعر» چاپ و باڵو‬ ‫کردەوە کە لەو وتارانە دا رەخنەی لە‬ ‫شاعیرانیک گرتبوو کە لە دەرەوەی واڵت‬ ‫هاتبوونەوە‪.‬‬ ‫لە سەرەتای دەیەی ‪ ١٣٥٠‬جوواڵنەوەی‬ ‫چریکی لە ئێران هاتە ناو مەیدان و‬ ‫ئەندامەکانی کۆمەڵەی چریکەکان بە‬ ‫شێوەی چەکداری دەستییان بە خەبات بە‬ ‫دژی محەممەد رەزا شا کرد‪« .‬سازمانی‬ ‫چریکەکانی فەدایی خەلق» یەکێک لەو‬

‫کۆمەڵە چەکدارانە بوون کە توانیبووی خۆسرەو گۆلسۆرخی زۆربەی پەڕتووکەکانی‬ ‫زۆربەی زۆری رووناکبیرانی شۆرشگێڕ بە ناوی خوازراو باڵو کردەوە کە لە‬ ‫و سەرەڕۆ بەرەو الی خۆی ڕاکێش بکا‪ .‬خوارەوە ئاماژە بە چاپکراوەکانی دەکەم‪:‬‬ ‫رەنگە بەناوبانگترین الیەن کە هەندێک لە _»ماندووتر لە هەمیشە» کۆمەڵە شێعر‬ ‫ئەندامەکانی هۆگری فەداییان بوون و بەاڵم بە حەولی کاوە گەوهەرین باڵو بۆوە‬ ‫پەیوەندییەکی ئاشکرا و راستەوخۆیان لە _»ئەی واڵتەکەم» کۆمەڵە شێعر بە‬ ‫گەڵیان نەبوو‪ ،‬کۆمەڵێک لە رووناکبیران حەولی کاوە گەوهەرین‬ ‫بوون کە بە دوو کەسی سەرەکی وەکوو _»سیاسەتی هونەر‪ ،‬سیاسەتی شێعر» بە‬ ‫«گۆلسۆرخی و دانشییان» دەناسران‪ .‬ئەو ناوی (خ‪.‬گۆلسۆرخی)‬ ‫کۆمەڵە دوازدە کەس بوون کە هەموویان _»نیما و حەقیقەتی خاکی» بە ناوی‬ ‫بە تاوانی پیالن بۆ زەفەر گەیاندن بە خوازیار (خۆسرەو تێهرانی)‬ ‫بنەماڵەی سەڵتەنەتی شا لە ساڵی ‪»_ ١٣٥١‬ئەدەبیاتی کۆمەڵ» بە ناوی خوازیار‬ ‫دەسبەسەر کران‪ ،‬ئەو کەسانە هەتا بەر (خۆسرەو تێهرانی)‬ ‫لە دادگایی یەکترییان نەدەناسی و لە _وەرگێڕانی»دوایین کاتی ئیستعمار»‬ ‫گەڵ یەک پەیوەندییان نەبوو‪ .‬دادگایی لە نووسینی فڕانتس فانوون‪ ،‬بە ناوی‬ ‫تاڵ مامەوە‪ ،‬تاڵ‪...‬‬ ‫ئەو کۆمەڵە کەسە حەولێک بوو لە الیەن خوازیاری (خۆسرەو کاتووزییان)‬ ‫ساواک کە مەترسی بۆ دەسەاڵتی شا زەقتر هەروەها هەندێک بابەتی کەی بە ناوەکانی وەکوو ژەهرێکی ڕژاو لە تاریکی‬ ‫شەوی شار‬ ‫و بەرچاوتر بکەنەوە و شەڕێکی رەوانی و «داموون‪،‬خ‪.‬گ» باڵو کردۆتەوە‪.‬‬ ‫وەکوو خەمی تۆ‪،‬‬ ‫سەرکەوتووانە بە دژی چریکەکانی فەدایی‬ ‫هەاڵییسێنن‪ .‬لەو سۆنگەیەوە دادگایی شێعرەکان بخوێننەوە‪:‬‬ ‫ئەو کۆمەڵە کەسە لە دادگایەکی نیزامی‬ ‫لە کۆتاییەکانی ساڵ ‪ ١٣٥٢‬بەڕێوە چوو‬ ‫کە لە مێدیای نەتەوەیی ئەو کاتی ئێران ساڵوێکی تر‬ ‫بە شێوەی زیندوو باڵو بۆوە کە بوو بە‬ ‫هەڵاڵ و هەندێک کەس لەو کۆمەڵە کە وێرانکردن‪ ،‬بنەمای خەباتە‬ ‫هیچی وایان لە سەر ساغ نەببۆوە داوای وێرانکردن‬ ‫موژدەی ئاوەدانی‬ ‫لێبوردنییان لە شا کرد و پێنج کەسەکەی‬ ‫کە وەکوو گۆلسۆرخی‪ ،‬دانشییان‪ ،‬عەباس ئەوەی چێ کرا‬ ‫عەلی سەماکار‪ ،‬محەممەد رەزا عەلالمەزادە‪ ،‬خشت بە خشتی‬ ‫وێران‪...‬‬ ‫تەنانەت دوای ئەشکنجەیەکی کوشەندە‪،‬‬ ‫دانیان بە هیچ دانەهێنا‪ .‬گۆلسۆرخی و‬ ‫دانشییان وێدەچوو دەسەاڵتییان فریو ئەی هەاڵڵەکانی واڵتی من‬ ‫دابێ و ئاگاداری ئەوە بوون کە دادگایی سووراوە خەمۆکەکان‬ ‫لە مێدیا باڵو دەبێتەوە‪ ،‬بەو هۆیە بە بلێ بێ ئێوە‬ ‫جێی دانپێداهێنان‪ ،‬دەسەاڵتییان خستە چی لە میژوو دەنووسرێ‬ ‫وێران بێ‬ ‫بەر رەخنەی توند و لە بیر و باوەڕی‬ ‫مارکسیستی و شۆڕش دیفاعیان کرد و گوندی زەحاک وێران بێ‪...‬‬ ‫بە هیچ جۆرێک داوای لێبوردنییان لە شا‬ ‫نەکرد‪ ،‬بەو هۆیە بە زووترین کات هەر‬ ‫دووکییان لە سێدارە دران و سێ کەسەکەی خۆڵەمیش‬ ‫کە بۆ ئەبەد کەوتنە بەندیخانە و ئەوانی‬ ‫تریش دوای ماوەیەکی کەم خایەن رزگار دەستێک بە چەرموویی رۆژ‬ ‫پەنجەرەی کردەوە‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫لەخۆبردوویی و بوێری گۆلسۆرخی و سەرما و سۆڵ‬ ‫ئاکامی لە سێدارە دانی‪ ،‬بووە هۆی بێدار‬ ‫خۆشەویستبوون و بەناوبانگبوونی لە ناو لە سەر پێلوەکانم نیشتووە‪...‬‬ ‫کۆمەاڵنی خەڵکی ئێران و تەنانەت ئەو‬ ‫کەسانەی کە بیر و باوەڕی ئەوییان قەبووڵ‬ ‫تۆ رۆیشتی‪...‬‬ ‫نەبوو‪.‬‬

‫وەکوو گوڵی سوور‬ ‫کە بەدەستی باهۆز‬ ‫تۆ رۆیشتی‬ ‫پەڕ پەڕ بوو‪...‬‬ ‫شار لە تۆ دا سووتا‬ ‫تاڵ مامەوە‪ ،‬تاڵ‪...‬‬ ‫باخ لە تۆ دا سووتا‬ ‫وەکوو ئێوارەیەکی خەمبار‬ ‫بەاڵم دوو دەستی الوت‬ ‫کە لە پەراوێزییا تۆم دیتەوە و‬ ‫مزگێنی سبەی‪،‬‬ ‫زەویم‬ ‫هەموو ساڵ سەوز دەچێتەوە و‬ ‫وەکوو تۆپێکی خڕ‬ ‫بە پەلکەکانی سۆزەوە لە هەموو‬ ‫تووڕ دایە دڵی تاریکی‪...‬‬ ‫زەویدا‬ ‫گوڵ دەڕوێنێ‬ ‫تاڵ مامەوە‪ ،‬تاڵ‪...‬‬ ‫گوڵێک بە سووری خوێن‪...‬‬ ‫دێوەزمە لە پەنجەرەوە هاتە دەر‬ ‫بۆنی خوێن دێ‬ ‫لە زاری‪!...‬‬ ‫تاڵ مامەوە‪ ،‬تاڵ‪...‬‬

‫‪10‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )71‬ساڵی هەشتەم‪2015/3/2 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫ئابوریی‬

‫ئاوڕدانەوەیەك لە دۆخی كرێكارانی رۆژهەاڵت لە باشووری كوردستان‬

‫فیروز مامۆیی‬ ‫دۆخی نالەبار و گورچك بڕی ئابووریی‬ ‫ئێران و بەتایبەت كوردستانی پەراوێز‬ ‫خراو و هەژار وایكردووە‪ ،‬كە بە هەزاران‬ ‫كرێكار و خەڵكی زەحمەتكێشی كورد‬ ‫بۆ وەدەستهێنانی بژیوی ژیانی خۆیان و‬ ‫بنەماڵەكانیان بەرەوڕووی چەرمەسەری‪،‬‬ ‫ئاوارەیی و كوشت و بڕ ببنەوە‪.‬‬ ‫بە پێی ئەو ئامارانەی كە چاالكانی كرێكاریی‬ ‫بە توێژینەوە و بەدواداچوونی بەردەوامی‬ ‫خۆیان كۆیان كردووەتەوە‪ ،‬زیاتر لە ‪%70‬ی‬ ‫خەڵكی رۆژهەاڵتی كوردستان خەڵكی‬ ‫كرێكار و زەحمەتكێش پێكی دەهێنن و لەو‬ ‫رێژەیەش زیاتر لە ‪%60‬یان مەیلی ئەوەیان‬ ‫تێدایە كە بە مەبەستی كار كردن روو لە‬ ‫باشووری كوردستان بكەن‪.‬‬ ‫ئێستاكە دۆخی بێكاری لە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بە پێی ئامارە فەرمیەكانی‬ ‫خودی كۆماری ئیسالمی زیاتر لە ‪%28‬‬

‫و هەر بەم بۆنەوە زۆرێك لە خەڵك بۆ‬ ‫دابین كردنی بژیوی سەرەتایی ترین‬ ‫ئامراز و كەرەستەكانی ژیانیان لەگەڵ‬ ‫تەنگ و چەڵەمە بەرەوڕوو بوونەتەوە و بۆ‬ ‫دەستخستنی پارەیەكی كەم‪ ،‬كە ژیانێكی‬ ‫بژی و نەمریان بۆ رێك بخات‪ ،‬خۆیان لە‬ ‫هیچ سەختی و نەهامەتیەك ناپارێزن‪.‬‬ ‫بە هەزاران كەس لە خەڵكی ناوچە‬ ‫سنوورییەكان روویان كردووەتە كاسبكاری‬ ‫و كۆڵبەری و كاری نایاسایی‪ ،‬بەو‬ ‫بۆنەشەوە كەمتر رۆژێك هەیە كە هەواڵی‬ ‫كوشت و بڕی ئەو كاسبكارانە بە هۆی‬ ‫تەقینەوەی مین و دەستڕێژی گوللەی‬ ‫چەكدارەكانی كۆماری ئیسالمی میدیا و‬ ‫راگەیاندنەكان بە خۆیەوە سەرقاڵ نەكات‪.‬‬ ‫لە هەمان كاتدا بە هەزاران كرێكار و‬ ‫زەحمەتكێشی دیكە بۆ ئەوەیكە لە‬ ‫چنگ بێكاریی رزگارییان بێت‪ ،‬روو لە‬ ‫دەرەوەی سنوورەكان و بەتایبەت روو لە‬ ‫باشووری كوردستان دەكەن و لەم بەشە‬ ‫لە كوردستانیش لەگەڵ دەیان گرفت‬ ‫و كێشەی وەكوو‪« :‬حەقدەستی كەم‪،‬‬ ‫دەرهێنانی ئێقامە لە بری بڕە پارەیەكی‬ ‫زۆر‪ ،‬نەبوونی ئەمنیەتی گیانی لە شوێنی‬ ‫كار‪ ،‬نەبوونی بیمەی كار‪ ،‬بێ ئیمكاناتی‪،‬‬ ‫وەدرەنگ خستنی حەقدەستەكانیان و‬ ‫هتد‪ »...‬بەرەوڕوو دەبنەوە‪.‬‬ ‫پاش ئەوەیكە قەیرانی دارایی رووی‬ ‫لە باشووری كوردستان كرد و كێشە و‬ ‫ئاڵۆزیی لە نێوان هەولێر و بەغدا دروست‬ ‫بوو و هەروەها لەو كاتەوە رەوتی رەشە‬ ‫كوژ و تیرۆریستی «داعش» رووی لە‬

‫عێراق و كوردستان كرد و بە سەدان‬ ‫هەزار خەڵكی ئاوارە روویان لە باشووری‬ ‫كوردستان كرد‪ ،‬هەمیسان كێشە گەلێكی‬ ‫دیكە بۆ كرێكارانی رۆژهەاڵتی هاتە ئاراوە‬ ‫و بووە هۆی ئەوەیكە حەقدەستەكانیان‬ ‫تا رادەیەكی زۆر كەم بكرێتەوە‪ ،‬هەلی‬ ‫كار روو لە كەمبوونەوە بكات‪ ،‬شوێنی‬ ‫نیشتەجێ بوون و وەرگرتنی ئێقامە زەختی‬ ‫زیاتر بخاتە سەرشانیان‪.‬‬ ‫هەر لەم پەیوەندەشدا «عوسمان‬ ‫زیندانی» سەرۆكی سەندیكای كرێكارانی‬ ‫بیناسازیی لە باشووری كوردستان دەڵێ‪:‬‬ ‫ئەو كرێكارە سەڵت و زگورتیانەی كە‬ ‫بە مەبەستی كار كردن روو لەم بەشەی‬ ‫كوردستان دەكەن و بەتایبەت كرێكارانی‬ ‫رۆژهەاڵتی‪ ،‬لەگەڵ كێشەی شوێنی خەو‬ ‫و حەوانەوە بەتایبەت لە شاری سلێمانی‬ ‫دەبنەوە‪ .‬ناوبراو دەشلێ‪ :‬بە پێی‬ ‫بەخشنامەی ئاسایش (پۆلیس)‪ ،‬ئەو‬ ‫كرێكارانەی كە بە بێ بنەماڵە روویان‬ ‫لە باشووری كوردستان كردووە‪ ،‬مافی‬ ‫ئەوەیان نیە كە لە سەنتەری شار خانوو‬ ‫بەكرێ بگرن و دەبێ لە دەرەوەی شاردا‬ ‫بژین و ئەمەش لە تەنیشت حەقدەستی‬ ‫كەم و كرێ خانووی زۆر‪ ،‬بووەتە هۆی‬ ‫تەشەنە سەندنی كێشەی كرێكاران و‬ ‫رۆژانە بۆ ئەوەی لە شوێنی كارەوە بگەنە‬ ‫شوێنی پشوودان‪ ،‬دەبێ بڕە پارەیەكی زۆر‬ ‫سەرف بكەن‪.‬‬ ‫زۆربەی ئەو كرێكارانەی كە روویان لە‬ ‫باشووری كوردستان و بەتایبەت سلێمانیە‬ ‫كردووە‪ ،‬هەر لەو شوێنە پیسەی كە كاری‬

‫تێدا دەكەن دەژین و ئەمەش تەندروستیان‬ ‫بەرەوڕووی جۆرەها نەخۆشی و مەترسی‬ ‫گیانیی دەكاتەوە و زۆر جاریش لە‬ ‫الیەن خاوەنكارەوە هۆڵێكی گەورە بۆ‬ ‫كرێكاران لەبەرچاو دەگیردرێت‪ ،‬كە‬ ‫هیچ پێداویستیەكی تێدا نیە و لەگەڵ‬ ‫دەرەوەی هۆڵەكە هیچ جیاوازییەكی نیە‬ ‫و تا ئێستاش ئەم دۆخە تاقەت پڕوكێنە‬ ‫بووەتە هۆی ئەوەیكە چەند كرێكارێكی‬ ‫رۆژهەاڵتی بە هۆی گازگرتوویی یان بە‬ ‫هۆی سەرماوە گیانیان لەدەست بدەن‬ ‫و هەندێ جاریش رووداوی شوێنی كار‬ ‫گیانیان بخاتە مەترسیەوە‪.‬‬ ‫لە نیهایەتدا دەبێ تیشك بخەینە سەر‬ ‫ئەوەیكە‪ ،‬بەداخەوە زۆر جار ئەو كرێكارە‬ ‫رۆژهەاڵتییانەی كە روو دەكەنە باشووری‬ ‫كوردستان‪ ،‬بەرەوڕووی سووكایەتی و‬ ‫تانە و تەشەر و توندوتیژیی دەبنەوە‪.‬‬ ‫بۆ نموونە ئەمساڵ ‪ 2‬ئەندازیاریی كارەبا‪،‬‬ ‫خەڵكی رۆژهەاڵتی كوردستان بە ناوەكانی‬ ‫«شۆڕش و عادڵ محەمەدی» كە پێكەوەش‬ ‫برا بوون‪ ،‬لە الیەن خاوەنكارەكەیانەوە‬ ‫كەوتنە بەر دەستڕێژیی گوللە و بەو‬ ‫هۆیەوە شۆڕش گیانی لەدەستدا و عادڵیش‬ ‫بە توندی بریندار بوو‪ ،‬ئەمەش وایكردووە‬ ‫كە خەڵكی رۆژهەاڵتی كوردستان و‬ ‫بەتایبەت كرێكاران و توێژی زەحمەتكێش‬ ‫لە باشووری كوردستان هەست بە غەریبی‬ ‫و دوورە واڵتیی بكەن و زۆر جار دروشمە‬ ‫نەتەوەیی و بریقەدارەكان‪ ،‬تەنها لە‬ ‫چوارچێوەی دروشم خۆی دەربخات و بە‬ ‫كردەوە هیچی لێ رەچاو نەكرێت‪.‬‬

‫توندوتیژی دژی ژنان لە رەهەندە جیا جیاكانەوە‬ ‫دواڕۆژ‬ ‫رێكخراوی بێهداشتی جیهانی لە یەكەمین‬ ‫خوێندنەوەی جیهانی خۆی سەبارەت بە‬ ‫توندوتیژی دژی ژنان گەیشتووتە ئەو‬ ‫ئاكامە كە‪ ،‬لە هەر ‪ 18‬چركە یەك ژن‬ ‫دەكەوێتە بەر پەالماری توندوتیژی یا‬ ‫هەڵسوكەوتی خراپ و ناشرین‪ .‬تەنانەت‬ ‫دووگیان بوون‪ ،‬ژنان لە توندوتیژی پیاوان‬ ‫ناپارێزێت‪.‬‬ ‫توندوتیژی دژی ژنان ئەمرێكی نهێنیە‪،‬‬ ‫چوونكوو زۆرێك لە ژنان لە كۆمەڵگا‬ ‫جیاجیاكاندا بە هۆی وەها سزاگەلێكی‬ ‫دژوار و نەبوونی پشتیوانیی یاسایی‪ ،‬لە‬ ‫باس كردن لە توندوتیژی خۆی دەبوێرێ‪.‬‬ ‫توندوتیژی دژی ژنان سنوور ناپارێزێت و‬ ‫تایبەت بە كۆمەڵگا دواكەوتووەكانیش نیە‪.‬‬ ‫لە هەموو شوێنێكی جیهان ژنان كەم و‬ ‫كورت دەكەونە بەر پەالماری توندوتیژیی‬ ‫جەستەیی‪ ،‬جنسی و گوتاریی ‪ .‬لەسەدا ‪30‬‬ ‫بۆ ‪35‬ی ژنانی ئەمریكا دەكەونە بەر ئازاری‬ ‫جەستەیی هاوسەرەكانیان و لەسەدا ‪ 15‬بۆ‬ ‫‪25‬ی ئەو ژنانە لە كاتی دووگیان بوونیشدا‬ ‫دەكەونە بەر ئازار و لێدان‪ .‬هەروەها لە‬ ‫هەر ‪ 10‬قوربانیی ژن‪ 3 ،‬كەسیان لە الیەن‬ ‫هاوسەرەكان یان باقی پیاوانی دیكەوە‬ ‫كوژراون‪ .‬لە واڵتی شیلی لەسەدا ‪63‬ی ئەو‬ ‫ژنانەی كە توندوتیژییان بەرانبەر دەكرێت‪.‬‬ ‫لە هێند لەسەدا ‪41‬ی ژنان بەرەوڕووی‬ ‫هاوسەرەكانیان‬ ‫جەستەیی‬ ‫ئازاریی‬ ‫دەبنەوە‪ .‬لە بەنگالدش زیاتر لەسەدا ‪51‬ی‬ ‫قەتڵە نامووسیەكان بە دەستی پیاوان‬ ‫ئەنجام دەگرێت‪.‬‬ ‫بەداخەوە لە ئێران هیچ كات ئامارێكی‬ ‫دروست و راستەقینە سەبارەت بە‬ ‫توندوتیژیی كە لە ماڵەوە بەرانبەر بە‬ ‫ژنان ئەنجام دەگرێ‪ ،‬بالو نەكراوەتەوە‪...‬‬ ‫لە الیەكەوە باوەڕە پیاوساالرانەكان بە‬ ‫چەشنێ ئەم توندوتیژییانە وەكوو زات و‬ ‫مەرامی پیاوان دەزانێت و هەوڵ دەدات‬ ‫كە‪ ،‬پاساوی بۆ بهێنێتەوەو بە سەر ژنانیا‬ ‫دەسەپێنێت كە‪ ،‬ژن بە جلی سپیەوە دەبێ‬ ‫بڕواتە ماڵ مێردەكەی و هەر نەهامەتیی‬ ‫و بەدبەختیەكی بەسەردا هات‪ ،‬دەبێ بە‬ ‫كفنی سپیەوە لەوێ بێتە دەر‪.‬‬ ‫توندوتیژیی دژی ژنان جێگا و شوێن‬ ‫ناناسێت‪ .‬لە ماڵ یان سەرشەقام یان‬ ‫شوێنی كار ژنان بە چەندەها جۆر لە‬ ‫توندوتیژی دەچەوسێنەوە‪ .‬لە ماڵەوە لە‬

‫الیەن باوكیان‪ ،‬هاوسەرەكەیان و براكەیان‬ ‫دەكەونە بەر پەالماری توندوتیژ یی‬ ‫جەستەیی و لێدان و جنێو و ناسزا و‪...‬‬ ‫لە زۆرێك لە واڵتان‪ ،‬ناوەنگەلێك بە‬ ‫ناوی ماڵە ئەمنەكان بوونی هەیە‪ ،‬كە‬ ‫ئەو ژنانەی وا بەرەوڕووی توندوتیژیی‬ ‫دەبنەوە‪ ،‬تا كاتێ كە مەترسی و هەڕەشەی‬ ‫توندوتیژیی لەسەریان دەسڕێتەوە‪ ،‬هانا‬ ‫دەبەنە بەر ئەو شوێنانە‪ ،‬بەالم لە ئێران‬ ‫هێشتاكە شوێنێكی لەو چەشنە بۆ ژنانی‬ ‫خەساردیتوو كە دەكەونە بەر هێرشی‬ ‫توندوتیژیی بوونی نیە‪ ،‬كە بتوانن پەنای‬ ‫پێ ببەن‪ .‬كاریگەرییەك كە توندوتیژیی‬ ‫لەسەر ژنان هەیەتی‪ ،‬زۆر زیاتر لەوەیكە‬ ‫جەستەیان ئازار بدات‪ ،‬دەروونیان تووشی‬ ‫ئازار دەكات و هەستی مرۆڤێكی بێ ئیرادەو‬ ‫مەفعوول و ناكارامەیان پێ دەبەخشێت‪.‬‬ ‫بەداخەوە لە ئێرانی ژێر دەسەاڵتی كۆماری‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬ناوەندێك بۆ تیمار كردنی ئازار‬ ‫و خەسارەكانی ژنان بوونی نیە‪.‬‬ ‫هۆكارەكانی توندوتیژیی دژی ژنان‬ ‫هۆكارە سەرەكیەكانی توندوتیژی دژی‬ ‫ژنان دەتواندرێ لە هەاڵواردن بەدی بكرێ‬ ‫كە‪ ،‬پێش بە یەكسانی نێوان ژن و پیاو‬ ‫لە هەموو رووبەرەكانی ژیاندا دەگرێ‪.‬‬ ‫توندوتیژیش لە هەاڵواردنەوە سەرچاوە‬ ‫دەگرێ و لە هەمان كاتیشدا پەرەی پێ‬ ‫دەدت‪.‬‬ ‫بە هۆی ئەوەیكە زۆرێك لە كچان و ژنان‬ ‫ئامادە نین‪ ،‬راپۆرتی توندوتیژیی بنەماڵەیی‬

‫بە پۆلیس و ناوەندە ئەمنیەتییەكان‬ ‫راناگەیەنن‪ ،‬یان تەنانەت هێزە قەزاییەكان‬ ‫لە هەندێ لە واڵتاندا بەدواداچوونی‬ ‫سكااڵكانی پەیوەندیدار بەم بەستێنەوە‬ ‫ناكات و ئەو بابەتانە بە گرفتێكی شەخسی‬ ‫و خوسووسی دەزانێت‪ ،‬ئاماری توندوتیژیی‬ ‫بنەماڵەی تۆكمە و دەرخەری راستییەكان‬ ‫نیە و ئەو ئامارانە بەردەوام دڵتەزێن و‬ ‫هەژێنەرە‪.‬‬ ‫بە وتەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتیی‬ ‫توندوتیژیی لە نێو بنەماڵەدا زۆر زیاتر‬ ‫لە تووشبوون بە شێرپەنجەو رووداوی‬ ‫هاتووچۆ لە نێو جادەكان‪ ،‬گیانی ژنان‬ ‫دەگرێت یان دەبێتە هۆی پەك كەوتوویی‬ ‫ژنان لە واڵتانی ئوروپایی لە گرووپی‬ ‫تەمەنیی نێوان ‪ 16‬بۆ ‪ 44‬ساڵ‪ .‬بەاڵم‬ ‫هەندێ لە واڵتان بە یارمەتی رێكخراوە‬ ‫نێودەوڵەتییەكانی الیەنگری مافی مرۆڤ‪،‬‬ ‫دەست دەدەنە داهێنانێكی نوێ بۆ پێش‬ ‫گرتن لە ڕەوتی توندوتیژییەكان‪.‬‬ ‫بۆ بنموونە دەوڵەتی ئیسپانیا بۆ‬ ‫بەرەنگاریی لەگەڵ توندوتیژیی لە نێو‬ ‫بنەماڵەدا‪ ،‬سیاسەتگەلێكی دیاریی كردووە‬ ‫كە‪ ،‬بە پێی بۆچوونە كۆكراوەكان لە نێو‬ ‫ژنانی خەساردیتوو كۆ كراوەتەوە‪ .‬یاسا‬ ‫نوێیەكان بۆ رێكخراوی بێهزیستی و پۆلیسی‬ ‫ئیسپانیا وزەیەكی زۆرتری خستووەتە گەڕ‬ ‫بۆ ئەوەی هەڵسووكەوتی توندوتیژانەی‬ ‫پیاوان پێش لە بەرهەمهێنانی مەترسی‬ ‫بۆ سەر ژنان‪ ،‬پێشگیریی لێ بكات‪ .‬ئەو‬

‫یاسایانە هەروەها زۆرتر لە قوربانیانی‬ ‫توندوتیژیی ناو بنەماڵە پشتیوانی دەكات‪،‬‬ ‫تا هەست بە تەنیایی نەكەن‪.‬‬ ‫رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی بە ئاماژە‬ ‫بە توندوتیژیی نێو بنەماڵە دژی ژنان لە‬ ‫كۆمەڵگا نەریتیەكانی جیهان و لەوانە لە‬ ‫واڵتانێكی وەكوو ئەفغانستان كە سونەت‬ ‫و نەریتەكانی ژنان هێشتاكە بە شێوەی‬ ‫فێئۆدالیی بەڕێوەدەچێ‪ ،‬ریشەیەكی قووڵی‬ ‫هەیە‪ ،‬ژنان وەكوو مڵك و دارایی سەیر‬ ‫دەكرێت و دەستدرێژیی بۆ سەر مافەكانیان‪،‬‬ ‫بە بێ هیچ سزادانێك دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫زۆر بوونی رێژەی هاوسەری پیاوان‪ ،‬دەبێتە‬ ‫هۆی توندوتیژیی بنەماڵەیی‪ .‬چوونكوو‬ ‫تەنانەت بە پێچەوانەی بڕیارەكانی ئیسالم‬ ‫پیاوان بە شێوەی گشتی و بە بێ ئیزن‬ ‫وەرگترن لە هاوسەری یەكەمی خۆیان‪،‬‬ ‫بەدوای هاوسەرێكی دیكەدا دەگەڕێن‬ ‫و هاوڕایی كردن لەمبارەوە زۆر جار‬ ‫دەكێشرێت بە توندوتیژییدا‪.‬‬ ‫مشت ومڕ لەسەر ڕێژەی هاوسەری پیاوان‪،‬‬ ‫ئێستاكەش هەر وەك بابەتێكی داخی‬ ‫سیاسی برەوی هەیە‪ .‬لە ئێرانیش لە‬ ‫تەنیشت باقی مافەكانی ژنان‪ ،‬زۆر بوونی‬ ‫رێژەی ئاماری چەند هاوسەریی پیاوان‪،‬‬ ‫بووەتە هۆی ئەوەیكە‪ ،‬ژنان (بەتایبەت‬ ‫لە گرووپی تەمەنیی سەرەوە) زیاتر لە‬ ‫رابردوو بەرانبەر بە مافی خۆیان گرفتیان‬ ‫هەبێت و بۆ پاراستنی هەنگاو هەڵێنن و‬ ‫هەوڵ و تەقاالكانیان بخەنە گەڕ‪.‬‬

‫كرماشان پاش سیستان‬ ‫و بەلوچستان بێبەشترین‬ ‫پارێزگای ئێرانە‬ ‫پارێزگای كرماشان بە نرخی بەشداریی‬ ‫ئابووریی ‪ %32.2‬سیهەمین پارێزگای ئێران‬ ‫لە بواری بەرهەمهێنانی ناخالسی میللی‬ ‫دێتە ئەژمار و پاش سیستان و بەلوچستان‬ ‫پەراوێزخراوترین و بێ بەشترین پارێزگای‬ ‫ئێران دێتە ئەژمار‪.‬‬ ‫“مەنسور وافری” لە چاالكانی مافی مرۆڤ‬ ‫لە شاری كرماشان‪ ،‬بە سەرنجدان بەوەیكە‬ ‫سەرانەی بەرهەمهێنانی ناخالسی ناوخۆیی‬ ‫ئەو پارێزگایە لە ماوەی ‪ 10‬ساڵی رابردوو‬ ‫زۆر كەم بووە‪ ،‬دەڵێ‪ :‬نرخی بێكاریی‬ ‫‪ %15.7‬بووە و بەم پێیە شەشمین‬ ‫پارێزگای بێكاری ئێران دێتە ئەژمار‪.‬‬ ‫وافری لە وتووێژێكی كورت لەگەڵ ماف‬ ‫نیوز‪ ،‬بە كەم زانینی خزمەتگوراییەكانی‬ ‫كرماشان‪ ،‬بێكاری‪ ،‬گیرۆدەبوون بە‬ ‫مادەهۆشبەرەكان‪ ،‬گەشە نەكردن‪ ،‬كەم‬ ‫بوونی ئاستی لێ زانینەكان و بەرز‬ ‫بوونەوەی تەمەنی هاوسەرگیریی‪ ،‬لە كێشە‬ ‫هەرە سەرەكیەكانی ئەو پارێزگایە دەزانێت‪.‬‬ ‫هەواڵنێرییە حكومەتییەكانی ئێران‬ ‫رایانگەیاندووە‪ ،‬كە پتر لە ‪ 240‬هەزار كەس‬ ‫لە پارێزگای كرماشان كۆچیان كردووە‪،‬‬ ‫كە ئەو گرفتە كۆمەاڵیەتیانە لە هۆكارە‬ ‫سەرەكیەكانی ئەو كۆچ كردنە بووە‪.‬‬ ‫سەرانەی بەرهەمهێنانی ناوخۆیی پارێزگای‬ ‫كرماشان لە ماوەی ساڵی رابردوو‪،‬‬ ‫‪ 410‬هەزار تمەن بەراوەرد كراوە‪ ،‬كە بە‬ ‫سەرنجدان بە بەرز بوونی نرخەكان‪ ،‬بێبەش‬ ‫بوون و هێڵی هەژاری لێ دەكەوێتەوە‪.‬‬

‫دواخرانی ‪ 6‬مانگ‬ ‫حەقدەستی هەزار‬ ‫كرێكاری سەدی “سیمرە”‬ ‫لە ئیالم‬ ‫لە ماوەی ‪ 6‬مانگی رابردوودا هەزار كەس‬ ‫لە كرێكارانی سەدی “سیمرە” پارێزگای‬ ‫ئیالم‪ ،‬حەقدەست و خزمەتگوزارییان‬ ‫وەرنەگرتووە‪.‬‬ ‫بە پێی راپۆرتی ماف نیوز‪ ،‬یەكێك لە‬ ‫ئەندازیارانی ئەو گەاڵڵەیە رایگەیاندووە‪،‬‬ ‫كە خاوەنكاری كارگاكانی نزیك لە سەدی‬ ‫سیمرە حەقدەستی ئەو كرێكارانەیان‬ ‫نەداوە و دەشڵێ‪ :‬نوێنەرانی ئەو كرێكارانە‬ ‫بە سەردانی الیەنە پەیوەندیدارەكان‬ ‫بە مەبەستی بەدواداچوونی خواست و‬ ‫داواكارییەكانیان‪ ،‬بەداخەوە تا ئێستا‬ ‫وەاڵمێكی گونجاویان وەرنەگرتووە‪.‬‬ ‫نەدانی حەقدەست و خزمەتگوزاریی هەزار‬ ‫كرێكاری شاری دەڕەشار لە پارێزگای‬ ‫ئیالم‪ ،‬كە تەنیا سەرچاوەی داهاتیان ئەو‬ ‫كرێكاریی كردنەیە‪ ،‬ژیانیانی تووشی گرفتی‬ ‫جیددی كردووەتەوە‪.‬‬ ‫زۆربەی هێزە چاالكەكان لە دروستكردنی‬ ‫سەدەكە لە الیەن خەڵكێكەوەیە كە‬ ‫دانیشتووی شارەكە نین و پەیمانكار و‬ ‫بەڕێوەبەرانی پرۆژەكەش پاش بردنەوەی‬ ‫موناقسەكە و وەرگرتنی كارەكە‪ ،‬دۆست و‬ ‫كەس و كاری خۆیان دێننە نێو پرۆژەكە‬ ‫و تەنانەت ئابدارچیەكەش لە شارەكەی‬ ‫خۆیانەوە ئەهێنن‪.‬‬ ‫حەقدەستی مانگانەی هەر كرێكارێكی ئەو‬ ‫سەدە نزیكەی ‪ 430‬هەزار تمەنە‪.‬‬ ‫پارێزگای ئیالم یەكێك لە پارێزگایانەیە‪،‬‬ ‫كە ئاماری بێكاریی تێیدا زۆر لەسەرەوەیە‬ ‫و گەاڵڵەی دروست كردنی ئەو سەدە‪ ،‬كە‬ ‫لە بودجەی گشتیی ئێران دابین دەكرێ‪،‬‬ ‫لە گەورەترین پرۆژەكانی رەخساندنی هەلی‬ ‫كار لەو پارێزگایە دێتە ئەژمار‪.‬‬ ‫لە ماوەی چەند مانگی رابردوو‪ ،‬شەپۆلێكی‬ ‫نوێ لە دەركردن و بێكار كردنی كرێكاران‬ ‫لە یەكە بەرهەمهێنەرەكان و رەخساندنی‬ ‫هەلی كار لە ناوچە كوردستانیەكان‬ ‫دەستی پێ كردووە‪ ،‬كە بە هۆی نەبوونی‬ ‫سەرمایەی دەوڵەتی و وەرشكست بوونی‬ ‫شیركەتەكان لە ئاكامی نەدانی حەقدەست‬ ‫و خزمەتگوزارییە بانكی و ماڵییەكان‪،‬‬ ‫زۆرێك لە هاواڵتییان لە كارە پێشووەكانی‬ ‫خۆیان بێكار كراون‪.‬‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫بەڕێوەبەری نوسین‪:‬‬

‫فیروز مورادی‬

‫دیزاین‪:‬‬

‫هەورام پاسیان‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت‬ ‫سه‌ردانی ‪ www.komala.com‬بکه‌ ‌ن‬

‫چاالكی هەڵسوڕاوانی كۆمەڵە لەشارەكانی‬ ‫كوردستان بەبۆنەی ‪26‬ی رێبەندان‬ ‫لەسەروبەندی ‪26‬ی رێبەندان‪ ،‬رۆژی ئاشكرابوونی‬ ‫هەڵسوڕانی كۆمەڵە‌و رۆژی گیابنەختكردنی هاوڕێ‬ ‫حەمە حسەینی كەریمی‪ ،‬هەڵسوڕاوانی كۆمەڵە‬ ‫لەشارەكانی كوردستان چەندین چاالكی تەبلیغیان‬

‫ئەنجامدا‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو هەوااڵنەی لە بەشی تەشكیالتی نهێنی‬ ‫كۆمەڵەوە (زاگرۆس) بە دەستمان گەیشتووە‬ ‫لەزۆربەی شارە‌و گوندەكانی كوردستان هەڵسوڕاوانی‬

‫كۆمەڵە دەستیان بە باڵوكردنەوە تراكت‌و راگەیاندن‌و‬ ‫دیوارنوسی كردوە‌و هاتنی رۆژی كۆمەڵەیان لە‬ ‫خەڵكی كوردستان پیرۆزبایی كردوە‪.‬‬

‫لەخۆپیشاندانێكدا لەهەولێر لەسێدارەدانی بەندكراوانی كورد مەحكوم كرا‬ ‫زەحمەتكێشانی‬ ‫كۆمەڵەی‬ ‫رێكخراوەكانی‬ ‫كوردستان بەشدارییان لە خۆپیشاندانێك كرد كە‬ ‫رۆژی شەممە لە هەولێر لەالیەن رێكخراوەكانی‬ ‫چوارپارچەی كوردستان بۆ ئیدانەكردنی‬ ‫لەسێدارەدانی بەندكراوانی سیاسی كورد ساز‬ ‫كرابوو‪.‬‬ ‫خۆپیشاندانەکە شەممە ‪ 2015/2/21‬لە هەولێر‬

‫بە بەشداریی بەشێك لە حزب ‌و چاالكوانان ‌و‬ ‫ڕێكخرا‌وەكانی چوار پارچەی كوردستان لەبەردەم‬ ‫پەرلەمانی كوردستان بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫لەالیەن نوێنەری خۆپیشاندەرەکانەوە یاداشتێک‬ ‫پێشکەشی لیژنەی مافی مرۆڤی پەرلەمانی‬ ‫کوردستان کرد و دا‌وایان كرد پەرلەمانی كوردستان‬ ‫لەسێدارەدانی گەنجانی ڕۆژهەاڵت ئیدانە بكات و‬

‫بنەماڵەی کچانی شیناوێ‬ ‫ناڕەزایی دەردەبڕن‬

‫نامە ئاڕاستەی ئێران بكات‪.‬‬ ‫ئێوارەی رۆژی هەینی هەواڵی لەسێدارەدانی ‪6‬‬ ‫زیندانی سیاسی كە ‪5‬یان كورد بوون باڵوكرایەوە‬ ‫كە بەو پێیە هەریەك لە‪ :‬سامان نەسیم‪ ،‬ئیبراهیم‬ ‫عیساپور‪ ،‬سیروان نەژاوی‪ ،‬عەلی ئەفشاری‪،‬‬ ‫حەبیب (رزگار) ئەفشاری‌و یونس ئاقائیان لەالیەن‬ ‫كۆماری ئیسالمییەوە لەسێدارە دراون‪.‬‬

‫بنەماڵەی کچانی «شیناوێ» لە دژی پابەند‬ ‫نەبوونی بەرپرسانی کۆماری ئیسالمیی ئێران‬ ‫بەو بەڵێنانەی بەوانیان داوە‪ ،‬لە بەردەم‬ ‫بینایەی وەزارەتی پەروەردەی ئەو واڵتە لە‬ ‫تاران گردبوونەیان ئەنجام داوە و دواتر بە‬ ‫هۆی بە دەنگەوە نەهاتنیان کۆبوونەوەکەیان‬ ‫گواستۆتەوە بۆ بەردەم بینایەی دەزگای‬ ‫بوودجە و پالندانان‪.‬‬ ‫دوازدە بنەماڵەی کچانی زیان لێکەوتووی‬ ‫گوندی «شیناوێ» داوای دیدار لەگەڵ‬ ‫وەزیری پەروەردەی ئێران و بەجێگەیاندنی‬ ‫بەڵێنەکانی حکومەتیان کردووە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكان ئەو بنەمااڵنە لە کاتژمێر‬ ‫‪12‬ی نیوەڕۆی ئەمڕۆ شەممە ‪28‬ی شوبات‪/‬‬ ‫‪9‬ی ڕەشەمێوە بۆ ماوەی دوو سەعات و‬ ‫نیو لە بەردەم بینایەی وەزارەتی پەروەردە‬ ‫خۆپێشاندانیان کردووە‪ ،‬بەاڵم بەپرسانی ئەو‬ ‫وەزارەتە بە دەنگیانەوە نەهاتوون‪.‬‬ ‫بنەماڵەکان مانگرتنەکەیان گواستۆتەوە‬ ‫بۆ بەردەم بینایەی «دەزگای بوودجە و‬ ‫پالندانان»ی ئێران و خوازایاری ئەوە بوون‬ ‫کە لەگەڵ «محەمەد باقری نەوبەخت»‬ ‫بەرپرسی ئەو دەزگایە دیدار بکەن‪.‬‬ ‫بە گوێرەی زانیارییەکان بنەماڵەکان دواتر‬ ‫بۆ ناو بینایەی دەزگای بەرنامە و پالندان‬ ‫بانگ کراون و دوای نزیکەی سەعاتێک‬ ‫چاوەڕوانی پێیان گوتراوە کە کاتژمێر ‪9‬ی‬ ‫بەیانی یەکشممە دەتوانن لەگەڵ «محەمەد‬ ‫باقری نەوبەخت»‪ ،‬سەرۆکی ئەو دەزگایە‪،‬‬ ‫دیدار بکەن‪.‬‬ ‫بنەماڵەکان دوای بەڵێنی دیداری بەیانی‬ ‫لەگەڵ «نەوبەخت» کۆتاییان بە‬ ‫گردبوونەوەکەیان هێناوە‪.‬‬ ‫بنەماڵەی کچانی شیناوێ خوازیاری ئەوەن‬ ‫دەوڵەت ئەو بەڵێنانەی کە لە ماوەی‬ ‫دوو ساڵی ڕابردوودا بەوانی داوە‪ ،‬بەجێ‬ ‫بگەیەنێت‪.‬‬ ‫ئەوان پێشتریش چەند جارێک بە مەبەستی‬ ‫ئاوڕدانەوەی حکومەت لە داواکارییەکانیان‬ ‫گردبوونەوەی ناڕەزایەتییان ئەنجام دابوو‪.‬‬ ‫دابین کردنی مووچە بۆ بنەماڵەی کچانی‬ ‫زیان لێکەوتووی شیناوێ و هەروەها قەرەبوو‬ ‫کردنەوەی ئەو تێچووانەی بنەماڵەکان بۆ‬ ‫دەرمانی کچەکانیان سەرفیان کردووە‪،‬‬ ‫لەو بەڵێنانەن کە بە گوتەی ئەو بنەمااڵنە‬ ‫دەوڵەت تا ئێستا بەجێی نەگەیاندووە‪.‬‬ ‫ئەو بنەمااڵنە دەڵێن کە بە هۆی ئەوەی‬ ‫ناچارن بۆ تیماری ڕۆڵەکانیان بەردەوام لە‬ ‫نێوان «پیرانشار» و «تاران»دا هاتووچۆ‬ ‫بکەن‪ ،‬دەرفەتی ئەوەیان نەماوە بەدوای‬ ‫کار و کاسپییەکدا بکەون و دەوڵەت دەبێ‬ ‫لەمبارەیەوە ئەو بەڵێنەی کە دابووی و‬ ‫گوتبووی مووچەی هەمیشەیی بۆ ئەوان‬ ‫دەبڕێتەوە بەجێ بگەیەنێت‪.‬‬ ‫ئەوان هەروەها دەڵێن کە ڕەوشی خوێندنی‬ ‫منداڵەکانیان بەهۆی ڕەوشی تەندرووستی و‬ ‫هەروەها بەردەوامیی پڕۆسەی دەرمانییانەوە‪،‬‬ ‫لە ئاستێکی زۆر خراپدایە‪.‬‬ ‫ڕۆژی چوارشەممە پازدەی سەرماوەزی‬ ‫‪1391‬ی هەتوای بە هۆی گڕ گرتنی سۆپای‬ ‫ناو پۆلێکی قوتابخانەی کچانەی گوندی‬ ‫شیناوێد لە نزیک شاری پیرانشار‪ ،‬ڕۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان‪ 29 ،‬قوتابی سووتان و بریندار‬ ‫بوون‪ ،‬دوو قوتابیش بە هۆی سەختیی‬ ‫برینەکانیانەوە گیانیان لە دەست دا‪.‬‬