Wonen Topsegment t/m Q 1 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Sprekende Cijfers Topsegment woningmarkt t/m Q1 April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 1 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Zuid-Holland Den Haag Top 8 gemeenten Wassenaar Westland

Sprekende Cijfers Topsegment April 2011 Een uitgave van Dynamis B.V. In opdracht van Frisia Makelaars, partner in Dynamis. © Copyright 2011 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/of verveelvoudigd of in enigerlei andere vorm worden openbaar gemaakt zonder schriftelijke toestemming van de eigenaar Dynamis B.V. Deze rapportage is verkrijgbaar bij: Frisia Makelaars Javastraat 1a 2585 AA Den Haag wonen@frisiamakelaars.nl www.frisiamakelaars.nl 0031 (0) 70 342 01 01

pagina 2 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Inhoudsopgave 1.

2.

3.

Aanleiding en doel

pag. 4

Transacties Provincie Zuid-Holland Regio Den Haag Top 8 gemeenten Gemeente Wassenaar Regio Westland

pag. 5 pag. 9 pag. 13 pag. 17 pag. 21

pag. 5

Aanbod Provincie Zuid-Holland Regio Den Haag Top 8 gemeenten Gemeente Wassenaar Regio Westland

pag. 24 pag. 27 pag. 29 pag. 33 pag. 36

pag. 24

4.

Vraagprijs vs. verkoopprijs

pag. 39

5.

Marktsituatie

pag. 41

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 3 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

1. Aanleiding en Doel De gemeente Den Haag positioneert zich steeds meer tot een stad met een hoogwaardig woonmilieu. Deze ontwikkeling krijgt onder andere vorm in de Westlandse Zoom en in de visie voor de verdere ontwikkeling van de internationale zone. Den Haag, als middelpunt van het gebied Haaglanden, ontwikkelt zich steeds meer als het top woonmilieu van de Randstad en dan met name de Zuidvleugel. Daarbij wordt gedacht aan luxueuze ruime halfvrijstaande en vrijstaande woningen, maar ook aan appartementen.

Daarnaast bestaan er plannen op het voormalige vliegkamp Valkenburg tussen de gemeente Katwijk en Wassenaar, dat binnen hetzelfde woningmarktgebied valt.

Door de veranderde markt is het noodzakelijk de ontwikkelingen op de woningmarkt goed te volgen, met als doel te komen tot een juiste afstemming tussen de vraag en het aanbod. Deze notitie geeft een indruk van het afzetperspectief van woningen in de prijsklasse boven € 750.000,- en woningen in een iets lagere klasse op basis van actuele marktcijfers van de NVM over de jaren 2001 tot en met het eerste kwartaal 2011. Het betreft hier een weergave van de ontwikkelingen in de bestaande bouw. Nieuwbouwcijfers zijn niet meegenomen in dit onderzoek, maar zijn wel beschikbaar bij Frisia Makelaars, partner in Dynamis. Overigens zullen de aanbod- en opnamecijfers in de praktijk hoger uit vallen, omdat de NVM een marktaandeel heeft van 65% in deze regio. Hetgeen wel ruim voldoende is voor een gedegen onderzoek. De transactieprijzen hebben geen hinder van het marktaandeel en geven een goed beeld van de realiteit. Daarbij moet worden opgemerkt dat in sommige gevallen het geringe aantal gerealiseerde transacties bijdraagt aan forse schommelingen in het prijsniveau. Tevens bestaat sinds kort de kans dat vierkante meterprijzen lichte stijging vertonen als gevolg van strengere normen die worden gesteld aan het meten van woningen. De exacte invloed hiervan is echter lastig te achterhalen.

Voor de provincie Zuid-Holland, de regio Den Haag, de regio Westland, een achttal topgemeenten en de gemeente Wassenaar worden cijfers gepresenteerd. Aan de hand van het aantal verkochte woningen en de ontwikkeling van het woningaanbod wordt een beeld geschetst van de situatie met betrekking tot de verschillende woningtypen in deze regio’s. Steeds wordt er gekeken naar twee prijsklassen, te weten de klasse van € 400.000,- tot € 750.000,- en de prijsklasse boven € 750.000,-.

Allereerst wordt aandacht besteed aan de transacties binnen de verschillende regio’s. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen het aantal verkochte woningen en de gemiddelde vierkante meterprijs. Vervolgens zullen het aanbod en de vraagprijs in het topsegment aan bod komen.

pagina 4 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

2.1 Transacties Provincie Zuid-Holland In deze paragraaf wordt voor de provincie Zuid-Holland ingegaan op het aantal verkochte woningen en de ontwikkeling van de verkoopprijs per vierkante meter. De verschillende woningsoorten die het topsegment vormen, worden uiteengezet in twee prijsklassen: • •

€ 400.000,- tot € 750.000,Meer dan € 750.000,-

Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,Sinds 2001 zijn in de provincie Zuid Holland in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,- in totaal 21.156 bestaande woningen verkocht. Het meest verkochte woningtype betreft hoekwoningen (38%), gevolgd door vrijstaande woningen (27%), rijwoningen (23%) en appartementen (12%).

Het beeld in het afgelopen halfjaar komt overeen met de langjarige trend. In het vierde kwartaal van 2010 en het eerste kwartaal van 2011 betreft eveneens 38% van de verkopen een hoekwoning. Vrijstaande- en rijwoningen nemen beide 24% van de totale verkoop voor hun rekening. In totaal werden in het afgelopen halfjaar 859 woningen verkocht in deze prijsklasse. In dezelfde periode een jaar eerder bedroeg het aantal verkopen ter vergelijking 810.

Daarmee is sprake van een transactiestijging van 6%.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland Rijwoningen

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Zuid-Holland

2451 12%

Hoekwoningen

117 14%

4926 23%

209 24%

Vrijstaande woningen Appartementen 5745 27%

203 24%

8034 38%

330 38%

Wanneer de laatste drie kwartalen van 2011 hetzelfde beeld vertonen als het eerste kwartaal, komt het totale aantal transacties in 2011 uit op 1.444.

Ten opzichte van heel 2010, toen 1.809 woningen werden verkocht zou dit een forse daling betekenen.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 5 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Zuid-Holland 1300

Rijwoningen

1200

Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

In het eerste kwartaal van 2011 zijn ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2010 3% minder woningen verkocht. Appartementen zijn verantwoordelijk voor het grootste dalingspercentage (-16%), gevolgd door rijwoningen (-4%). De verkoop van hoek- en vrijstaande woningen ligt nagenoeg op hetzelfde niveau als een jaar eerder.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 350

Rijwoningen Hoekwoningen 300

Vrijstaande woningen Appartementen

250

200

150

100

50

0

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

154

184

148

174

163

195

164

179

159

135

164

77

64

87

99

121

85

133

103

127

82

Hoekwoningen

245

279

296

281

279

338

322

304

272

237

275

156

111

123

167

170

134

188

172

195

135

Vrijstaande woningen 180

205

200

190

173

202

225

199

171

136

178

94

55

76

86

96

96

110

110

107

96

Appartementen

97

85

86

80

130

108

113

80

64

96

58

40

46

47

51

57

63

60

69

48

87

Vrijstaande woningen noteren in het eerste kwartaal van 2011 als enige woningtype een prijsdaling per vierkante meter(-2%) ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2010. Voor de overige woningtypen geldt een prijsstijging van respectievelijk 6% voor rijwoningen en appartementen en 1% voor hoekwoningen.

pagina 6 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 3600

Rijwoningen Hoekwoningen

3400

Vrijstaande woningen Appartementen

3200

3000

2800

2600

2400

2200

2000

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

2603 2651 2726 2650 2655 2791 2769 2851 2860 2778 2790 2740 2720 2865 2724 2754 2764 2782 2885 2840 2927

Hoekwoningen

2578 2647 2721 2718 2673 2802 2759 2766 2800 2811 2813 2739 2710 2811 2725 2760 2754 2780 2855 2921 2768

Vrijstaande woningen 2807 2893 2989 2825 2928 3044 3014 3086 2944 3052 3058 2907 2913 3076 3004 2831 2986 3062 2964 2995 2920 Appartementen

3070 3187 3329 3278 3210 3122 3314 3118 3229 3220 3147 3347 3012 3204 3194 3169 3095 3120 3084 3261 3266

Prijsklasse boven € 750.000,Het aantal verkochte woningen sinds 2001 in de prijsklasse boven € 750.000,- bedraagt 4.467. Ruim de helft (52%) daarvan bestaat uit vrijstaande woningen, terwijl een kwart (25%) wordt bepaald door hoekwoningen. Appartementen bepalen slechts 5% van het totale aantal verkopen in deze prijsklasse.

Het aandeel hoekwoningen in het vierde kwartaal van 2010 en het eerste kwartaal van 2011 is met 46% iets geringer dan het langjarige aandeel.

Appartementen (9%) en hoekwoningen (27%) hebben hiervan geprofiteerd.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 220 5%

Rijwoningen Hoekwoningen

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 15 9%

802 18%

32 18%

Vrijstaande woningen Appartementen

2308 52%

1137 25%

82 46%

48 27%

Wanneer de trend uit het eerste kwartaal van 2011 doorzet worden in heel 2011 in totaal 312 woningen verkocht in de duurste prijsklasse. In heel 2010 werden in de provincie Zuid Holland ter vergelijking 354 woningen verkocht in de prijsklasse boven € 750.000,-.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 7 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Zuid-Holland Rijwoningen

350

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

300

Appartementen

250

200

150

100

50

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

In het eerste kwartaal van 2011 zijn 10% minder woningen verkocht dan een jaar eerder. Hoekwoningen en appartementen noteren een stijging, terwijl hoeken vrijstaande woningen minder zijn verkocht dan in het eerste kwartaal van 2010. Met name opvallend is de daling van het aantal verkochte vrijstaande woningen ten opzichte van het vierde kwartaal van 2010.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 120

Rijwoningen 110

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

100

Appartementen 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

Rijwoningen

35

43

33

18

33

31

42

27

32

32

33

Hoekwoningen

34

52

33

31

33

51

52

36

36

54

40

Vrijstaande woningen 54

81

79

98

68

86

112

78

83

73

5

3

6

8

10

8

12

13

6

Appartementen

11

pagina 8 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

16

9

14

24

16

22

15

27

15

17

27

14

24

24

27

20

28

19

24

24

91

44

30

32

50

46

42

30

44

54

28

7

6

3

4

5

7

3

2

3

6

9

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Gezien het geringe verkoopcijfer van appartementen zijn cijfers over de prijsontwikkeling van dit woningtype buiten beschouwing gelaten. Ten opzichte van een jaar eerder noteren vrijstaande woningen in het eerste kwartaal van 2011 als enige woningtype een prijsdaling per vierkante meter (-7%). De prijzen van rij- en hoekwoningen zijn juist gestegen ten opzichte van het eerste kwartaal van 2010 (respectievelijk 9% en 4%). Voor een rijwoning werd afgelopen kwartaal € 3.466,- per vierkante meter betaald, een hoekwoning kostte € 3.863,en een vrijstaande woning € 3.948,-.

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 4750

Rijwoningen Hoekwoningen

4500

Vrijstaande woningen

4250

4000

3750

3500

3250

3000

2750

2500

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

3135 3332 3424 3522 3252 3648 3446 3763 3774 3665 3707 3454 3308 2989 3350 3172 3175 3600 3273 3654 3466

Hoekwoningen

4115 4048 3986 4135 3917 3856 4043 3825 4175 4013 4253 4187 4125 4088 3730 4174 3704 3830 4357 4292 3863

Vrijstaande woningen 3980 4160 4011 4104 4251 4141 4263 4079 3719 4166 4344 4278 4019 4140 4019 3875 4224 4578 4162 4575 3948

Transacties Regio Den Haag In het nu volgende deel van de rapportage zal nader worden ingezoomd op de regio Den Haag. Evenals voor de provincie Zuid-Holland zullen de transacties en de prijzen per vierkante meter in beeld worden gebracht. Hetzelfde onderscheid in prijsklassen wordt aangehouden: • •

€ 400.000,- tot € 750.000,Meer dan € 750.000,-.

Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,In de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,- zijn in Den Haag sinds begin 2001 in totaal 7.191 bestaande woningen verkocht. In 2.941, oftewel 41% van de gevallen betreft het een rijwoning. 32% van de woningverkopen betreft een hoekwoning. Appartementen zijn verantwoordelijk voor een aandeel van 23%, terwijl vrijstaande woningen, met 7% het minst zijn vertegenwoordigd.

De verdeling in het afgelopen halfjaar laat een soortgelijke verdeling zien. In totaal werden in deze periode 309 woningen verkocht, waarvan 125 (41%) rijwoningen, 99 (32%) hoekwoningen, 72 (23%) appartementen en 13 (4%) appartementen.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 9 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Den Haag

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Den Haag

Rijwoningen 1443 20%

Hoekwoningen

72 23%

Vrijstaande woningen Appartementen

2941 41%

125 41%

498 7%

13 4%

2309 32%

99 32%

Met de huidige trend zal het aantal transacties voor heel 2011 uitkomen op 480.

Daarmee zou het aantal verkopen uitkomen op het niveau van 2009. Ten opzichte van 2010 is sprake van een forse daling, geldend voor ieder woningtype.

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Den Haag 400

Rijwoningen Hoekwoningen

350

Vrijstaande woningen Appartementen

300

250

200

150

100

50

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

Het eerste kwartaal van 2011 noteert een forse daling van het aantal transacties ten opzichte van het laatste kwartaal van 2010. In totaal wisselden afgelopen kwartaal 120 woningen van eigenaar. Ten opzichte van hetzelfde kwartaal vorig jaar (130 verkopen) is daarmee slechts sprake van een geringe daling.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) - Den Haag 120

Rijwoningen Hoekwoningen Vrijstaande woningen

100

Appartementen

80

60

40

20

0

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

90

109

82

97

82

107

88

91

86

74

94

44

38

51

48

68

46

86

72

76

49

Hoekwoningen

62

63

77

62

60

91

80

60

54

60

71

45

27

33

39

47

43

48

55

62

37

Vrijstaande woningen

11

14

18

18

14

13

13

20

12

12

17

7

3

3

10

4

9

4

7

7

6

Appartementen

38

53

58

43

46

91

68

59

52

41

60

43

26

20

25

29

32

43

44

44

28

pagina 10 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Ten opzichte van het eerste kwartaal van 2010 is voor alle woningtypen, behalve hoekwoningen, sprake van een prijsstijging per vierkante meter. De prijs van een hoekwoning in het eerste kwartaal van 2011 komt uit op hetzelfde niveau als een jaar eerder. Rijwoningen kostten 4% meer, terwijl vrijstaande woningen en appartementen een prijsstijging noteren van respectievelijk 9% en 11%). De twee laatstgenoemden noteren eveneens het hoogste prijsniveau.

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) - Den Haag 4250

Rijwoningen 4000

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

3750

Appartementen

3500

3250

3000

2750

2500

2250

2000

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

2670 2668 2754 2647 2691 2897 2800 2943 2919 2876 2836 2739 2741 2749 2703 2715 2788 2806 2907 2823 2887

Hoekwoningen

2875 2898 2822 2800 2996 2987 2758 2736 2877 3030 2920 2899 3057 3072 3087 2917 2964 2808 3123 3229 2958

Vrijstaande woningen 2909 3174 2952 3123 2840 3036 2977 3107 3390 3028 3149 2808 4111 3674 3104 3765 3177 2771 3017 3368 3469 Appartementen

3177 3083 3304 3219 3344 3060 3254 3150 3089 3242 3128 3320 2870 2981 3081 3173 2977 3046 3092 3135 3305

Prijsklasse boven € 750.000,Het aantal verkochte woningen sinds begin 2001 in het duurste segment bedraagt 2.171. Met uitzondering van appartementen is sprake van een vrij evenredige verdeling in het aantal verkopen per woningtype. Hoekwoningen zijn het meest verkochte woningtype (37%), terwijl appartementen slechts 6% van de totale verkoop voor hun rekening nemen. Deze langjarige verdeling komt eveneens terug in het afgelopen halfjaar. Hoekwoningen bepalen met 40% (32) een iets groter deel van de verkoop. In totaal werden afgelopen halfjaar 81 woningen verkocht met een prijs boven € 750.000,-.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Den Haag

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Den Haag

120 6%

5 6%

Rijwoningen Vrijstaande woningen

21 26%

606 28%

Hoekwoningen 640 29%

23 28%

Appartementen

805 37%

32 40%

De verkoop van de duurste woningen in Den Haag zal dit jaar naar verwachting een daling vertonen ten opzichte van 2010, met uitzondering van appartementen. In totaal komt het aantal verkochte woningen naar verwachting uit op 136. Daarmee lijkt de stijgende lijn die in 2010 werd ingezet weer teniet te worden gedaan.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 11 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Den Haag Rijwoningen

150

Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

125

100

75

50

25

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

Ten opzichte van het eerste kwartaal van 2010 noteren alle woningtypen, met uitzondering van appartementen, een daling in het aantal transacties. Er werden in het eerste kwartaal van 2011 12 hoekwoningen, 11 rijwoningen, 8 vrijstaande woningen en 3 appartementen verkocht.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Den Haag 45

Rijwoningen Hoekwoningen

40

Vrijstaande woningen Appartementen

35

30

25

20

15

10

5

0

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

24

31

28

17

25

25

32

20

24

27

27

10

6

7

19

8

17

11

24

10

11

Hoekwoningen

25

38

19

22

24

36

40

25

27

31

21

18

12

14

20

15

18

22

13

20

12

Vrijstaande woningen

13

29

20

27

17

11

33

19

26

17

13

8

2

7

11

9

9

10

10

15

8

Appartementen

6

3

2

4

8

8

2

7

8

3

2

3

3

2

1

4

3

1

0

2

3

In onderstaande figuur zijn de prijzen van appartementen buiten beschouwing gelaten als gevolg van het geringe aantal verkopen. In het eerste kwartaal van 2011 noteren vrijstaande woningen, met € 4.340,-, de hoogste vierkante meterprijs, gevolgd door hoekwoningen met € 3.857,- en rijwoningen met een prijs van € 3.257,-. De prijzen zijn als gevolg van het relatief geringe aantal verkopen aan forse schommelingen onderhevig.

pagina 12 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Den Haag 6000

Rijwoningen Hoekwoningen 5500

Vrijstaande woningen

5000

4500

4000

3500

3000

2500

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

3130 3384 3499 3582 3298 3685 3389 3842 3780 3521 3672 3717 3650 2783 3332 3045 3163 3622 3274 3538 3257

Hoekwoningen

4336 4410 4533 4308 3748 4009 4336 3917 4370 4032 4293 4587 4203 4068 3659 4351 3713 3798 4490 4325 3857

Vrijstaande woningen 5372 5348 4975 5286 5458 5091 4956 4796 4616 4634 5658 4054 5943 5523 4693 4507 5657 5449 4791 5772 4340

2.3 Transacties Top 8 gemeenten in Nederland De ambitie van de gemeente Den Haag met betrekking tot het ontwikkelen van een hoogwaardig woonmilieu sluit aan bij de verschillende woonomgevingen van de top acht gemeenten. Deze gemeenten zijn: • • • • • • • •

Bergen Blaricum Bloemendaal De Bilt Haarlem Hilversum Laren Wassenaar

Deze gemeenten geven samen een goed beeld van ontwikkelingen binnen het topsegment. Opnieuw wordt aan de hand van de twee prijsklassen een beeld geschetst.

Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,Sinds begin 2001 zijn er in de top 8 gemeenten 6.617 woningen verkocht in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,-. Exact de helft van de verkopen betreft een hoekwoning, terwijl rij- en vrijstaande woningen respectievelijk een aandeel kennen van 24% en 19%.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten

15 6%

438 7%

Rijwoningen

1621 24%

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten

23 10%

69 29%

1266 19%

Appartementen

3292 50%

132 55%

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 13 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

In heel 2010 werden van ieder woningtype meer woningen verkocht dan in het voorgaande jaar. Indien de verkoop in het eerste kwartaal van 2011 wordt geëxtrapoleerd zullen in heel 2011 weer minder woningen worden verkocht dan in het voorgaande jaar. Met een verwacht aantal transacties van 436 worden is de verkoop terug op het niveau van 2009, toen 426 woningen van eigenaar wisselden.

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Top 8 gemeenten Rijwoningen

500

Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

450

400

350

300

250

200

150

100

50

0

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

Hoekwoningen noteren als enige woningtype een stijging in het aantal transacties ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2010. Wanneer de verkoop in het eerste kwartaal van 2011 wordt vergeleken met het laatste kwartaal van 2010 laten alleen vrijstaande woningen een lichte stijging zien.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten 140

Rijwoningen Hoekwoningen 120

Vrijstaande woningen Appartementen

100

80

60

40

20

0 Rijwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 40

69

54

60

63

85

51

85

61

50

57

25

22

32

43

41

39

48

41

39

30

Hoekwoningen

79

117

91

96

104

123

106

121

90

88

86

49

33

47

57

65

49

71

76

71

61

Vrijstaande woningen

24

53

38

44

36

40

24

26

22

15

20

10

11

11

13

15

19

20

23

11

12

Appartementen

13

15

11

12

13

14

10

19

13

14

19

13

6

4

12

14

12

15

10

9

6

Met name voor vrijstaande woningen en appartementen geldt dat sprake is van sterke schommelingen in de prijzen per vierkante meter. Reden hiervoor is het feit dat het in deze gevallen een gering aantal transacties betreft waarop de prijzen zijn gebaseerd. Vrijstaande woningen zijn in het eerste kwartaal het duurst gebleken met een prijs van € 4.016,- per vierkante meter.

pagina 14 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten 4750

Rijwoningen

4500

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

4250

Appartementen 4000

3750

3500

3250

3000

2750

2500

2250

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

2812 2879 2966 3150 3164 3187 3134 3224 3080 3150 3187 3234 3327 3250 3024 3222 3147 3261 3197 3215 3239

Hoekwoningen

3254 3225 3311 3299 3414 3457 3400 3577 3337 3551 3654 3381 3362 3400 3316 3245 3287 3287 3562 3436 3418

Vrijstaande woningen 3740 3901 3918 3472 3420 4052 4485 3457 4219 3873 3986 4278 4028 3828 4105 3969 3823 4233 3417 3890 4016 Appartementen

3674 3570 3931 3568 3431 3788 3586 3804 3498 4093 3837 4101 3560 3757 4066 3569 3858 4084 3433 3833 3378

Prijsklasse boven € 750.000,Sinds begin 2001 werden in de top 8 gemeenten in totaal 3.521 woningen verkocht met een prijs boven € 750.000,-. Veruit het grootste deel (62%) betreft een vrijstaande woning. Ook hoekwoningen zijn, met een aandeel van 32%, verantwoordelijk voor een belangrijk deel van de totale verkoop. Rijwoningen en appartementen bepalen respectievelijk 5% en 2% van alle transacties.

In het vierde kwartaal van 2010 en het eerste kwartaal van 2011 zijn 79 vrijstaande woningen verkocht, een aandeel van 65%. Daarnaast wisselden 32 hoekwoningen (26%), 6 appartementen (5%) en 5 rijwoningen (4%) van eigenaar.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten 76 2%

Rijwoningen

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten

173 5%

6 5%

5 4%

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

32 26%

1080 31%

Appartementen

2192 62%

79 65%

Wanneer de verkoopcijfers uit het eerste kwartaal worden geëxtrapoleerd voor de rest van 2011 laten alle woningtypen, met uitzondering van appartementen een daling noteren ten opzichte van 2010. Met name hoekwoningen worden naar alle waarschijnlijkheid fors minder verkocht. Het totale verkoopcijfer in 2011 komt naar verwachting uit op 196, ruim 100 minder dan een jaar eerder.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 15 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Top 8 gemeenten Rijwoningen

350

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

300

Appartementen 250

200

150

100

50

0

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

Het aantal verkopen in het eerste kwartaal van 2011 is in het duurste segment van de top 8 gemeenten na een kleine opleving weer gedaald. Ten opzichte van het eerste kwartaal van 2010 zijn 18% minder woningen verkocht.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten 90

Rijwoningen Hoekwoningen

80

Vrijstaande woningen Appartementen

70

60

50

40

30

20

10

0 Rijwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 6

5

7

10

3

7

5

13

7

6

17

6

3

7

3

9

4

4

7

3

2

Hoekwoningen

30

40

35

31

31

47

45

50

32

44

34

29

14

17

27

26

20

36

21

21

11

Vrijstaande woningen

47

88

80

89

60

81

88

80

51

42

52

33

20

32

42

34

35

52

45

46

33

Appartementen

2

1

4

1

2

3

3

3

3

2

1

1

2

2

0

3

1

2

1

3

3

Wegens het geringe aantal verkochte rijwoningen en appartementen zijn in onderstaande figuur alleen de prijzen van hoek- en vrijstaande woningen weergegeven. Voor een vrijstaande woning werd in het eerste kwartaal van 2011 gemiddeld € 5.076,- per vierkante meter betaald. Een hoekwoning kostte in hetzelfde kwartaal gemiddeld € 4.156,- per vierkante meter.

pagina 16 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten 6000

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

5750

5500

5250

5000

4750

4500

4250

4000

3750

3500

3250 Hoekwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 4521,44022,5 4167 4466,3 4203 4614 4629 4200 4794 4479 4660 4556 4665 4775 4308 4181 3971 4287 4461 4398 4156

Vrijstaande woningen 4805 4881 4721 5178 4756 5228 5162 5327 5258 5784 5468 5352 4909 5052 4726 4638 5473 4930 4801 5153 5076

2.4 Transacties Gemeente Wassenaar In de gemeente Wassenaar vindt een relatief groot aantal transacties plaats die niet terug te vinden zijn in deze cijfers. Deze cijfers zijn niet via formele kanalen te achterhalen. Vandaar dat het aantal transacties en later ook het aantal aangeboden objecten laag is.

Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,Sinds 2001 hebben in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,- in totaal 705 transacties plaatsgevonden. Rij- en hoekwoningen zijn het meest verkochte woningtype met marktaandelen van respectievelijk 44% en 41%.

In het vierde kwartaal van 2010 en het eerste kwartaal van 2011 zijn slechts 22 transacties geregistreerd. In elf gevallen betreft het een hoekwoning, negen keer een rijwoning en er werden twee appartementen verkocht.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Gemeente Wassenaar 70 10%

Rijwoningen Hoekwoningen

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Gemeente Wassenaar 2 9%

34 5%

Vrijstaande woningen Appartementen

310 44% 11 50% 9 41%

291 41%

In het eerste kwartaal is met name de verkoop van rijwoningen achtergebleven.

Als gevolg hiervan komt het verkoopcijfer voor heel 2011 uit op slechts vier rijwoningen. Daarmee lijkt sprake van een vertekend beeld. Desalniettemin wordt voor heel 2011 een daling verwacht in de woningverkoop in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,-.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 17 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Wassenaar Rijwoningen

50

Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

40

30

20

10

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

In onderstaande grafiek wordt duidelijk dat het aantal verkopen per kwartaal zeer gering is. Opvallend is het geringe aantal verkochte rijwoningen in het eerste kwartaal van 2011. De laatste twee kwartalen is geen enkele verkoop van een vrijstaande woning in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,geregistreerd. Het gebrek aan aanbod van dit woningtype in deze prijsklasse draagt hieraan bij.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Wassenaar 20

Rijwoningen Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

15

10

5

0 Rijwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 12

11

11

12

8

13

10

9

16

9

8

2

2

4

4

6

4

7

6

10

1

Hoekwoningen

11

8

5

8

7

11

5

7

3

4

7

3

1

2

4

6

5

5

11

5

4

Vrijstaande woningen

1

5

2

0

2

2

0

2

1

0

0

0

1

0

1

0

0

0

1

0

0

Appartementen

3

2

0

0

1

4

1

2

0

2

0

1

0

0

0

2

1

0

2

1

1

De vierkante meterprijzen zijn aan forse schommelingen onderhevig als gevolg van het geringe aantal transacties. Hierdoor is er tevens voor gekozen alleen de prijzen van rij- en hoekwoningen weer te geven in onderstaande grafiek. Voor vrijstaande woningen en appartementen zijn geen realistische prijzen weer te geven. Voor een hoekwoning werd in het eerste kwartaal van 2011 gemiddeld € 2.896,- betaald, terwijl een rijwoning in dezelfde periode € 3.046,- kostte.

Hierin wordt duidelijk dat de prijzen sterk fluctueren als gevolg van het geringe aantal waarnemingen. Een hoekwoning is normaliter namelijk duurder dan een rijwoning.

pagina 18 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Wassenaar 4250

Rijwoningen Hoekwoningen

4000

3750

3500

3250

3000

2750

2500

2250 Rijwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 2897

2871

2880

3151

2945

3025

2880

3259

3178

2828

3100

2928

3045

2857

3032

2873

3046

Hoekwoningen 3625,2 3278 3910,2 3095,8 3930

2727

2676

3009

2975

3256

3651

3672

4046

3989

3347

3153

3766

3682

3690

2699

3267

3063

3181

3775

2896

Prijsklasse boven € 750.000,Sinds begin 2001 zijn in Wassenaar 749 woningen verkocht met een prijs boven 750.000,-. Het totale aantal transacties wordt voor het belangrijkste deel opgemaakt door de verkoop van vrijstaande- en hoekwoningen met beide een aandeel van 47%. In het vierde kwartaal van 2010 en het eerste kwartaal van 2011 zijn in totaal 25 transacties geregistreerd in de duurste prijsklasse. In 13 gevallen (52%) is sprake van de verkoop van een vrijstaande woning.

Daarnaast werden in deze periode 10 hoekwoningen en 2 appartementen verkocht.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Wassenaar

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Wassenaar

14 2%

Rijwoningen

0 0% 29 4%

2 8%

Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

10 40% 351 47% 355 47%

13 52%

Op basis van de verkoopaantallen in het eerste kwartaal van 2011 zullen alleen vrijstaande woningen uitkomen op nagenoeg hetzelfde niveau als in 2010.

Gezien de geringe verkoopaantallen behoort een cijfermatige opleving in de rest van 2011 overigens eveneens tot de mogelijkheden. Vooralsnog worden in heel 2011 naar verwachting 28 woningen verkocht, tegenover 51 in 2010.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 19 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Wassenaar Rijwoningen

55

Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

50

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

In het eerste kwartaal van 2011 zijn in totaal zeven transacties geregistreerd, vier minder dan in het eerste kwartaal van 2010. Het gaat respectievelijk om vijf vrijstaande woningen en twee hoekwoningen. Rijwoningen en appartementen werden er begin 2011 niet verkocht in de prijsklasse boven € 750.000,-.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Wassenaar 20

Rijwoningen Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen 15

10

5

0

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

1

2

0

0

1

4

2

1

4

1

0

0

0

0

1

0

4

0

0

Hoekwoningen

13

18

7

7

6

12

18

7

8

14

7

7

5

2

9

4

5

5

5

8

2

Vrijstaande woningen

7

17

11

14

11

6

18

9

11

7

5

4

2

3

5

3

5

6

2

8

5

Totaal appartementen

1

0

0

0

0

0

0

0

1

0

0

1

0

1

0

1

0

0

0

2

0

0

0

De vierkante meterprijzen van rijwoningen, hoekwoningen en appartementen zijn in onderstaande grafiek vanwege het beperkte aantal transacties niet meegenomen in de prijsanalyse. De prijs van een vrijstaande woning in het duurste segment bedraagt in het eerste kwartaal van 2011 € 4.222,-.

pagina 20 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Wassenaar 8250

Vrijstaande woningen 7750

7250

6750

6250

5750

5250

4750

4250

3750

3250

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Vrijstaande woningen 7916 5899 5348 6117 5767 5335 6445 5692 5336 5966 6600 4012 5943 5760 4703 4477 3696 4100 5151 6243 4222

2.5 Transacties Regio Westland Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,Sinds begin 2001 bestaat het grootste deel (momenteel 52%) van alle transacties in deze prijsklasse uit een vrijstaande woning. Daarnaast bepalen ook hoekwoningen een belangrijk deel van de totale opname (40%). De verkoop van rijwoningen en appartementen blijft binnen deze prijsklasse ver achter met percentages van 4%. In totaal zijn in deze periode 720 woningen verkocht.

In het vierde kwartaal van 2010 en het eerste kwartaal van 2011 ligt het aandeel hoekwoningen, met 52%, hoger dan het langjarige gemiddelde.

Datzelfde geldt voor rijwoningen met een percentage van 12%.Deze percentages zijn berekend over een totaal verkoopcijfer van 42.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Westland 26 4%

Rijwoningen

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Westland

32 4%

1 2%

5 12%

Hoekwoningen Vrijstaande woningen 15 36%

Appartementen 288 40%

374 52%

21 50%

Voor heel 2011 bestaat de verwachting dat het aantal verkochte vrijstaande woningen zal toenemen ten opzichte van 2010. Appartementen en rijwoningen worden naar verwachting evenveel verkocht als een jaar eerder, terwijl er iets minder hoekwoningen van eigenaar wisselen.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 21 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal verkopen per jaar (2006 t/m 2011) Westland Rijwoningen Hoekwoningen

55

50

Vrijstaande woningen Appartementen

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

2006 2007 2008 2009 2010 2011*

* Verwachte aantal verkopen voor heel 2011 na extrapolatie van het eerste kwartaal van 2011

Vrijstaande woningen noteren de afgelopen twee kwartalen een stijging in het aantal verkopen, nadat in het derde kwartaal van 2010 een absoluut dieptepunt was bereikt. Het aantal transacties van rijwoningen en appartementen ligt onafgebroken beneden vijf verkopen per kwartaal.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Westland 20

Rijwoningen Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen 15

10

5

0

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

1

0

2

2

1

1

0

1

0

0

3

0

1

0

0

2

0

0

0

4

Hoekwoningen

13

8

8

10

14

14

13

11

8

14

15

6

5

7

3

5

8

6

9

13

8

Vrijstaande woningen

14

14

9

11

10

7

18

9

11

13

9

5

3

8

4

6

11

8

3

5

10

Appartementen

0

2

0

1

1

0

1

2

3

1

0

1

3

0

1

0

3

0

0

1

0

1

In de onderstaande figuur zijn alleen de prijzen weergegeven van hoek- en vrijstaande woningen. Als gevolg van het geringe aantal transacties is sprake van forse schommelingen in het prijsniveau. Met name de prijs van vrijstaande woningen in het eerste kwartaal van 2011 is hiervan een sprekend voorbeeld.

Normaliter wordt voor een vrijstaande woning fors meer betaald dan voor een hoekwoning. In het eerste kwartaal van 2011 komt de vierkante meterprijs echter lager uit, op € 2.670,- per vierkante meter.

pagina 22 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Prijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Westland 4000

Hoekwoningen

3800

Vrijstaande woningen 3600

3400

3200

3000

2800

2600

2400

2200

2000 Hoekwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 2649 2576 2533 2796 2552 2679 2712 2664 2965 2843 2650 2693 2590 2693 2277 2494 2728 2898 2479 2874 2871

Vrijstaande woningen 3136 2890 3578 3481 2862 3164 3321 3191 3112 3309 3527 3600 3096 3305 3203 2934 3208 3313 3266 3818 2670

Prijsklasse boven € 750.000,In de duurste prijsklasse worden vrijwel uitsluitend vrijstaande woningen verkocht. Sinds begin 2001 zijn van dit woningtype 75 verkocht. Daarnaast zijn twee appartementen en drie hoekwoningen van eigenaar gewisseld. In het vierde kwartaal van 2010 en het eerste kwartaal van 2011 is slechts één woning verkocht in de prijsklasse boven € 750.000,-. Het betrof een vrijstaande woning.

Aantal verkopen naar woningsoort (2001-k1 t/m 2011-k1) Westland 2 2%

Hoekwoningen

Aantal verkopen naar woningsoort (2010-k4 t/m 2011-k1) Westland

3 4%

Vrijstaande woningen Appartementen

75 94%

1 100%

Het aantal verkochte vrijstaande woningen laat een dalende trend zien. In het vierde kwartaal van 2010 werd zelfs geen enkele woning verkocht.

Aantal verkopen (2006-k1 t/m 2011-k1) Westland 7

Vrijstaande woningen 6

5

4

3

2

1

0 Vrijstaande woningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 3

2

2

5

2

4

1

5

2

6

4

3

2

2

2

2

1

2

1

0

1

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 23 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

3.1 Aanbod Provincie Zuid-Holland Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,In onderstaande figuur is het aanbod op 1 januari in de provincie Zuid-Holland weergegeven sinds 2006. Met uitzondering van rijwoningen is sprake van een stijging van het aanbodcijfer.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Zuid-Holland Rijwoningen

1500

Hoekwoningen

1400

Vrijstaande woningen

1300

Appartementen 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ten opzichte van 1 januari 2011 is op 1 april 2011 sprake van een stijging van het aantal te koop staande woningen voor ieder woningtype. In totaal stonden op 1 april 4.259 woningen te koop. Het grootste deel daarvan betreft hoekwoningen (1.596) en vrijstaande woningen (1.410).

Aantal woningen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 1800

Rijwoningen Hoekwoningen

1600

Vrijstaande woningen 1400

Appartementen

1200

1000

800

600

400

200

0

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

319

338

334

327

319

338

352

352

359

523

464

585

598

667

604

567

591

580

575

538

638

Hoekwoningen

816

888

858

907

872

968

967

938 1004 1266 1187 1355 1394 1557 1471 1436 1573 1488 1487 1452 1596

Vrijstaande woningen 844

806

926

904

879

919

872

850

873 1030 983 1083 1116 1223 1230 1195 1253 1295 1331 1323 1410

Appartementen

258

297

304

304

319

329

345

383

266

487

493

534

534

588

577

550

595

570

567

554

615

Ondank een lichte vraagprijsdaling in het eerste kwartaal van 2011 ten opzichte van het voorgaande kwartaal, zijn appartementen nog altijd het duurste woningtype met een vierkante meterprijs van € 3.422,-. Ten opzichte van een jaar eerder liggen de vraagprijzen allen hoger. Voor een Vrijstaande woning wordt op 1 april 2011 € 3.299,- gevraagd, terwijl hoekwoningen en rijwoningen een vraagprijs noteren van respectievelijk € 2.948,- en € 2.932,-.

pagina 24 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 3600

Rijwoningen Hoekwoningen

3400

Vrijstaande woningen Appartementen 3200

3000

2800

2600

2400

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

2605 2640 2680 2685 2684 2693 2734 2747 2760 2840 2828 2851 2832 2835 2815 2765 2806 2860 2901 2896 2932

Hoekwoningen

2740 2783 2786 2788 2783 2811 2838 2813 2806 2849 2830 2845 2843 2851 2843 2840 2868 2922 2954 2943 2948

Vrijstaande woningen 3071 3079 3082 3164 3176 3197 3208 3152 3191 3241 3278 3304 3290 3268 3240 3244 3256 3269 3285 3301 3299 Appartementen

3429 3422 3391 3398 3317 3337 3379 3522 3432 3417 3443 3416 3422 3465 3386 3435 3398 3420 3444 3446 3422

Prijsklasse boven € 750.000,In de prijsklasse boven € 750.000,- is een zelfde ontwikkeling zichtbaar als in de prijsklasse tussen € 400.000,- en € 750.000,-. Op 1 januari 2011 noteren alle woningtypen, met uitzondering van rijwoningen, een stijging van het aantal te koop staande woningen.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Zuid-Holland Rijwoningen

1000

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

900

Appartementen 800

700

600

500

400

300

200

100

0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ieder woningtype noteert op 1 april 2011 een aanbodstijging ten opzichte van drie maanden eerder. Het meest aangeboden woningtype betreft vrijstaande woningen. Op 1 april 2011 stonden er van dit woningtype 970 te koop in de provincie Zuid-Holland.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 25 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 1200

Rijwoningen Hoekwoningen Vrijstaande woningen

1000

Appartementen 800

600

400

200

0

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

72

66

63

73

56

78

74

88

101

140

151

172

160

186

172

157

158

146

155

145

169

Hoekwoningen

92

97

119

108

106

117

126

142

154

221

203

243

226

275

259

240

261

252

263

256

276

Vrijstaande woningen 502

579

604

575

524

592

609

654

659

817

809

857

849

911

908

884

904

900

920

923

970

26

29

21

28

33

30

71

83

88

94

100

91

97

99

95

95

95

106

108

113

Appartementen

22

Vrijstaande woningen noteren als enige woningtype een stijging van de vraagprijs ten opzichte van 1 januari 2011. Van de overige woningtypen is de prijs licht gedaald. Voor een appartement wordt, met € 5.551,- het meest gevraagd per vierkante meter. Een rijwoning kent de laagste vraagprijs met € 3.617,- per vierkante meter.

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Zuid-Holland 6000

Rijwoningen Hoekwoningen

5500

Vrijstaande woningen Appartementen

5000

4500

4000

3500

3000

2500

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

3512 3476 3624 3605 3718 3681 3807 3766 3787 3825 3909 3876 3754 3662 3680 3659 3651 3626 3667 3691 3617

Hoekwoningen

4212 4139 4086 4074 4119 4042 4027 4079 4038 4159 4155 4286 4236 4283 4246 4288 4288 3774 4227 4201 4190

Vrijstaande woningen 4039 4143 4242 4235 4320 4280 4274 4254 4308 4369 4288 4292 4268 4300 4287 4330 4275 4358 4398 4387 4437 Appartementen

5107 5255 5406 5734 5145 5030 5102 4821 5041 4752 5117 4926 4850 4993 4912 5210 5127 5306 5382 5576 5551

pagina 26 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

3.2 Aanbod Regio Den Haag Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,Ten opzichte van een jaar eerder is op 1 januari 2011 voor alle woningtypen, met uitzondering van vrijstaande woningen, sprake van een daling van het aanbodcijfer.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Den Haag Rijwoningen

350

Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

300

250

200

150

100

50

0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

In het eerste kwartaal van 2011 is voor alle woningtypen sprake van een aanbodstijging. Het aanbod van rij- en hoekwoningen ligt op 1 april 2011 nagenoeg op hetzelfde niveau (respectievelijk 325 en 329 woningen).

Daarnaast worden 253 appartementen aangeboden, alsmede 93 vrijstaande woningen.

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Den Haag 400

Rijwoningen Hoekwoningen 350

Vrijstaande woningen Appartementen

300

250

200

150

100

50

0

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

128

146

127

115

98

123

126

146

146

243

217

291

309

334

307

275

279

297

279

265

325

Hoekwoningen

155

176

161

163

156

180

184

173

190

253

242

271

303

345

335

309

317

303

304

295

329

Vrijstaande woningen

68

75

71

60

61

64

54

60

68

71

61

65

68

75

67

71

75

80

90

89

93

Appartementen

97

99

110

131

137

136

135

137

157

207

233

222

238

269

241

226

275

261

245

215

253

De vraagprijzen per vierkante meter van appartementen en vrijstaande woningen liggen zijn het hoogst met respectievelijk € 3.389,- en € 3.474,-.

Hoekwoningen en rijwoningen noteren, ondanks een stijgende trend prijzen net boven € 3.000,- per vierkante meter.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 27 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Den Haag Rijwoningen

3750

Hoekwoningen Vrijstaande woningen 3500

Appartementen

3250

3000

2750

2500

2250

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

2665 2741 2743 2752 2750 2831 2914 2935 2853 2957 2953 3008 2914 2897 2926 2898 2896 2898 2956 2983 3033

Hoekwoningen

2798 2843 2893 2896 2890 2874 2897 2877 2830 2969 3019 2974 2977 2966 2920 2970 2988 3039 3077 3035 3117

Vrijstaande woningen 3097 3011 3081 3206 3214 3217 3278 3229 3232 3250 3224 3281 3351 3360 3395 3302 3369 3386 3435 3484 3474 Appartementen

3567 3482 3505 3515 3429 3477 3586 3598 3500 3450 3481 3439 3462 3459 3401 3405 3365 3355 3397 3445 3389

Prijsklasse boven € 750.000,In het duurste segment in Den Haag bepalen hoekwoningen samen met vrijstaande woningen het belangrijkste deel van het totale aanbod. Deze woningtypen noteren op 1 januari eveneens als enige een aanbodstijging ten opzichte van een jaar eerder. Het aanbod van rijwoningen en appartementen is in 2010 juist gedaald.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Den Haag

Rijwoningen Hoekwoningen

140

Vrijstaande woningen Appartementen

120

100

80

60

40

20

0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

In het eerste kwartaal van 2011 is het aanbod van hoekwoningen en vrijstaande woningen wederom gestegen. Ook rijwoningen en appartementen noteren in deze periode een aanbodstijging. In totaal werden op 1 april 2011 525 woningen te koop aangeboden,54 meer dan drie maanden eerder.

pagina 28 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Den Haag Rijwoningen

200

Hoekwoningen 175

Vrijstaande woningen Appartementen

150

125

100

75

50

25

0

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

47

52

41

46

46

64

59

62

68

103

106

104

107

127

105

94

103

92

102

91

105

Hoekwoningen

49

58

72

57

61

68

71

86

81

124

118

134

130

160

147

148

151

157

156

148

156

Vrijstaande woningen

96

114

126

108

114

134

116

117

104

146

146

126

146

159

145

147

166

172

178

182

204

Appartementen

17

18

19

14

31

29

30

30

45

41

44

24

36

45

19

19

37

42

50

50

60

De vraagprijzen zijn in het eerste kwartaal van 2011 gedaald voor appartementen en rijwoningen. Voor een appartement wordt op 1 april 2011 gemiddeld € 5.988,- per vierkante meter gevraagd, waarmee dit het duurste woningtype is. Een rijwoning kost op 1 april 2011 gemiddeld € 3.721,- en is daarmee het goedkoopste woningtype. De prijzen van hoekwoningen en vrijstaande woningen noteren in het eerste kwartaal van 2011 beide een prijsstijging.

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Den Haag Rijwoningen

6500

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

6000

Appartementen 5500

5000

4500

4000

3500

3000

2500

Rijwoningen Hoekwoningen

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

3609 3526 3665 3725 3724 3698 3833 3808 3781 3862 3925 3904 3776 3705 3767 3796 3702 3683 3726 3797 3721 4472 4407 4353 4319 4484 4376 4174 4218 4304 4497 4779 4819 4700 4619 4523 4552 4525 4506 4464 4471 4537

Vrijstaande woningen 5928 5988 5760 5813 5844 5606 5177 5186 4901 5252 5609 6061 5569 5777 5729 5753 5513 5647 5620 5627 5753 Appartementen

4661 4615 4893 5272 4374 4836 4764 4384 4773 4747 5367 4929 4780 5102 5077 5305 5096 5866 5883 6191 5988

3.3 Aanbod Top 8 gemeenten in Nederland Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,Op 1 januari 2011 noteren hoekwoningen en vrijstaande woningen wederom een stijgende trend ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aanbod van appartementen ligt nagenoeg op hetzelfde niveau als op 1 januari 2010, terwijl het aantal te koop staande rijwoningen is gedaald.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 29 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Top 8 gemeenten Rijwoningen

425

Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

400 375 350 325 300 275 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Rijwoningen zijn binnen de top 8 gemeenten het meest aangeboden woningtype in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,-. Ook in het eerste kwartaal van 2011 is het aanbodcijfer verder gestegen, tot 460 woningen. Ook de overige woningtypen zijn in het eerste kwartaal onderhevig geweest aan een aanbodstijging. Op 1 april 2011 stonden in totaal 946 woningen te koop.

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten 500

Rijwoningen 450

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

400

Appartementen

350

300

250

200

150

100

50

0 Rijwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 83

85

72

62

72

78

80

70

75

145

109

154

172

196

176

156

194

199

180

177

130

152

171

143

125

180

195

166

196

264

256

316

334

400

399

393

442

443

442

426

460

Vrijstaande woningen

91

82

93

80

72

74

81

79

71

82

84

103

93

110

123

121

128

153

159

165

181

Appartementen

49

53

51

49

46

49

52

68

64

86

84

89

101

124

119

103

98

101

104

106

111

Hoekwoningen

194

De vraagprijzen per vierkante meter in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,zijn aan een licht stijgende trend onderhevig. Alleen rijwoningen zijn het afgelopen jaar licht gedaald. Op 1 april 2011 bedroegen de vraagprijzen respectievelijk € 4.303,- (vrijstaande woningen), € 3.854,- (appartementen), € 3.760,- (hoekwoningen) en € 3.293,- (rijwoningen).

pagina 30 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten 4500

Rijwoningen 4300

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

4100

Appartementen

3900

3700

3500

3300

3100

2900

2700

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

2908 2951 3036 3062 3037 3019 3080 3166 3109 3167 3311 3279 3292 3257 3291 3222 3311 3302 3336 3313 3293

Hoekwoningen

3329 3414 3425 3503 3455 3552 3556 3531 3552 3537 3632 3708 3667 3661 3599 3550 3552 3656 3662 3722 3760

Vrijstaande woningen 3907 3867 3896 3906 4061 4089 3972 4209 4178 4376 4352 4318 4246 4363 4196 4217 4095 4003 4153 4229 4303 Appartementen

3760 3897 3876 3902 3710 3758 3840 3848 3825 3929 3951 3819 3833 3950 3869 3864 3873 3715 3788 3754 3854

Prijsklasse boven € 750.000,In de duurste prijsklasse in de top 8 gemeenten bepalen vrijstaande woningen het grootste deel van het aanbod, met 569 woningen op 1 januari 2011.

Daarmee is evenals voor appartementen sprake van een aanbodstijging ten opzichte van 1 januari 2010. Het aantal aangeboden rij- en hoekwoning ligt nagenoeg op hetzelfde niveau als een jaar eerder.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari Top 8 gemeenten Rijwoningen

500

Hoekwoningen

475

Vrijstaande woningen

450

Appartementen

425 400 375 350 325 300 275 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Het eerste kwartaal van 2011 kent dezelfde trend als hierboven is geschetst.

Vrijstaande woningen en appartementen noteren een toename in het aantal te koop staande woningen, terwijl de overige twee woningtypen een stabiel aanbodcijfer laten zien.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 31 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten 600

Rijwoningen 550

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

500

Appartementen

450 400 350 300 250 200 150 100 50 0

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

12

48

44

46

50

50

Hoekwoningen

56

69

68

63

66

82

71

79

99

152

145

179

184

236

191

176

207

202

203

201

213

Vrijstaande woningen 263

286

279

242

274

326

305

303

297

430

437

408

443

512

507

497

474

509

518

523

569

8

6

6

17

11

16

23

24

25

34

23

38

39

39

41

49

40

50

50

51

Appartementen

8

18

14

15

9

16

17

17

21

36

30

30

30

33

37

30

Rijwoningen laten op 1 april 2011 als enige woningtype een prijsdaling noteren ten opzichte van een jaar eerder. De gemiddelde vraagprijs per vierkante meter bedraagt € 3.855,- per vierkante meter. De overige drie woningtypen zijn licht in prijs gestegen. De prijzen van vrijstaande woningen liggen nagenoeg op een gelijk niveau van respectievelijk € 5.859,- en € 5.727,Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Top 8 gemeenten Rijwoningen

6500

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

6000

Appartementen 5500

5000

4500

4000

3500

3000

2500 Rijwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 3900 3722 3787 3841 3573 3990 4225 3965 3907 3995 4111 4182 3986 4040 3888 3936 3926 3767 3720 3797 3855

Hoekwoningen 4280 4357 4615 4573 4384 4493 4463 4776 4829 5062 5101 5054 4987 4779 4666 4629 4727 4693 4677 4697 4715 Vrijstaand

5256 5650 5701 5713 5883 6031 5737 5956 6027 6121 6003 5901 5643 5751 5871 5869 5809 5740 5823 5867 5859

Appartementen 5825 5545 6032 6032 6370 4109 5554 5378 5924 6100 5590 5467 5517 5440 5175 5405 5413 5336 5500 5648 5727

pagina 32 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

3.4 Aanbod Gemeente Wassenaar Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,Het aantal woningen dat in de gemeente Wassenaar wordt aangeboden in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,- ligt op 1 januari 2011 op 89. Dit zijn er zes minder dan een jaar eerder. Deze daling wordt ingegeven door het gedaalde aanbod van hoekwoningen en appartementen.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Wassenaar 45

Rijwoningen Hoekwoningen

40

Vrijstaande woningen Appartementen 35

30

25

20

15

10

5

0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

In het eerste kwartaal van 2011 is het aanbod van rij- en hoekwoningen fors gestegen tot respectievelijk 47 en 45 objecten. Het aanbod van vrijstaande woningen en appartementen blijft op een stabiel laag niveau.

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Wassenaar 50

Rijwoningen 45

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

40

Appartementen 35

30

25

20

15

10

5

0

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

31

43

31

23

20

24

20

25

22

28

21

24

30

38

38

38

43

49

40

39

47

Hoekwoningen

15

21

23

20

14

17

22

13

16

23

26

25

29

33

43

42

43

38

37

38

45

Vrijstaande woningen

4

3

5

5

2

2

4

4

3

3

1

1

1

3

4

4

4

4

5

4

5

Appartementen

13

12

13

16

19

16

13

15

15

10

10

8

7

11

13

11

13

12

9

8

7

Ondanks een forse prijsdaling komt de hoogste vraagprijs, met € 3.888,- per vierkante meter, nog altijd voor rekening van appartementen. Een prijsstijging zorgt ervoor dat voor een hoekwoningen slechts iets minder wordt gevraagd, namelijk € 3.660,-.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 33 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Wassenaar Rijwoningen

4200

Hoekwoningen Appartementen 4000

3800

3600

3400

3200

3000

2800 Rijwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 2916 2920 2989 3056 2976 3018 3091 3203 3149 3049 3229 3298 2973 3118 3198 3226 3282 3184 3241 3210 3225

Hoekwoningen 3581 3468 3432 3622 3578 3837 3845 3557 3466 3492 3519 3437 3367 3496 3513 3552 3507 3533 3499 3420 3589 Appartementen 3728 3634 3786 3822 3767 3770 3894 3935 4029 3866 3895 3783 3333 3582 3730 3894 3894 4022 3655 3655 3660

Prijsklasse boven € 750.000,In tegenstelling tot de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,- zijn vrijstaande woningen in de duurste prijsklasse het meest aangeboden woningtype op 1 januari 2011. Ook in 2010 is sprake van een forse aanbodstijging, tot 94 objecten. Ook het aanbod van hoekwoningen en appartementen is in 2010 gestegen, terwijl het aanbodcijfer van rijwoningen stabiel is gebleven.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Wassenaar 105

Rijwoningen Hoekwoningen Vrijstaande woningen

90

Appartementen 75

60

45

30

15

0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

In het eerste kwartaal van 2011 geldt met name voor vrijstaande woningen dat sprake is van een forse toename van het aantal te koop staande woningen, tot 106 op 1 april 2011. In totaal worden op 1 april 2011 191 woningen te koop aangeboden.

pagina 34 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Wassenaar 120

Rijwoningen Hoekwoningen 100

Vrijstaande woningen Appartementen

80

60

40

20

0

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

1

0

1

2

0

5

6

5

6

7

5

5

2

3

7

8

8

8

8

8

8

Hoekwoningen

21

20

22

24

26

26

20

26

34

44

45

56

56

71

57

56

63

68

68

63

65

Vrijstaande woningen

60

62

70

58

65

68

49

49

49

69

76

76

74

77

82

81

78

87

88

94

106

Appartementen

2

2

2

2

5

2

6

6

6

2

9

9

9

10

8

8

9

8

12

10

12

Als gevolg van het geringe aantal aangeboden rijwoningen en appartementen worden alleen de prijsontwikkelingen van hoek- en vrijstaande woningen bijgehouden. De gemiddelde vraagprijs van een vrijstaande woning laat sinds eind 2009 een licht dalende trend zien, terwijl voor hoekwoningen sprake is van een prijsstijging in de laatste twee kwartalen.

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-1) Wassenaar 8250

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

7750

7250

6750

6250

5750

5250

4750

4250

Hoekwoningen

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

4937 5017 5281 4992 5107 5036 4736 4826 5010 5345 5639 5413 5299 5105 5048 5133 5195 5136 5021 5069 5290

Vrijstaande woningen 6781 6631 6537 6621 6823 7101 6460 6853 7610 6968 6968 7446 7285 7238 7253 7354 7310 7175 7115 7041 7037

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 35 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

3.5 Aanbod Regio Westland Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,De meest aangeboden woningtypen in de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,- in het Westland zijn hoekwoningen en vrijstaande woningen.

Opvallend is dat het aantal te koop staande hoekwoningen in 2010 fors is afgenomen, terwijl vrijstaande woningen juist in meer worden aangeboden.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Westland 80

Rijwoningen Hoekwoningen Vrijstaande woningen Appartementen

75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

De aanbodstijging voor vrijstaande woningen zet ook in het eerste kwartaal van 2011 door. Daarnaast is de dalende trend voor hoekwoningen tot een einde gekomen. Appartementen laten sinds begin 2010 een stijgende lijn zien in het aantal te koop staande woningen.

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Westland 100

Rijwoningen

90

Hoekwoningen 80

Vrijstaande woningen Appartementen

70

60

50

40

30

20

10

0 Rijwoningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 3

5

2

1

0

1

2

2

4

13

7

10

6

8

9

9

9

9

8

5

4

Hoekwoningen

17

23

24

28

26

24

23

35

42

51

44

55

54

66

75

74

80

76

70

61

66

Vrijstaande woningen

47

45

48

44

36

41

35

36

37

41

44

51

52

64

68

65

74

68

79

77

94

Appartementen

4

1

4

6

4

2

3

3

6

10

12

13

11

15

10

8

5

7

11

15

19

De neergaande trend in het prijsverloop van vrijstaande woningen is in het tweede kwartaal van 2010 tot een einde gekomen. Op 1 april 2011 wordt voor een vrijstaande woning gemiddeld € 3.293,- per vierkante meter betaald. Een hoekwoning kostte op 1 april 2011 gemiddeld € 2.879,- per vierkante meter.

pagina 36 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Westland 3800

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

3600

3400

3200

3000

2800

2600

2400

2200

Hoekwoningen

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

2632 2721 2826 2791 2785 2778 2777 2779 2789 2871 2777 2827 2855 2803 2873 2798 2828 2938 2935 2943 2879

Vrijstaande woningen 3208 3458 3451 3477 3532 3474 3356 3287 3505 3619 3530 3452 3516 3450 3385 3311 3246 3166 3181 3277 3293

Prijsklasse boven € 750.000,Boven de € 750.000,- bestaat vrijwel het gehele aanbod in het Westland uit vrijstaande woningen. Na de aanboddaling in 2009 is in 2010 wederom sprake van een stijgende trend. Daarnaast staan er ook enkele rij- en hoekwoningen en appartementen te koop.

Aantal woningen in aanbod op 1 januari, Westland 45

Rijwoningen Hoekwoningen

40

Vrijstaande woningen Appartementen 35

30

25

20

15

10

5

0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Het belangrijkste deel van het aanbod wordt bepaald door vrijstaande woningen. Sinds eind 2009 is na een forse daling weer sprake van een stijgende trend. Op 1 januari 2011 worden in totaal 40 vrijstaande woningen aangeboden. Daarnaast stonden één rijwoning, twee hoekwoningen en twee appartementen te koop.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 37 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Aantallen in aanbod (2006-k1 t/m 2011-k1) Westland 50

Vrijstaande woningen 45

40

35

30

25

20

15

10

5

0 Vrijstaande woningen

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11 18

20

22

25

28

26

30

30

33

39

37

40

41

43

37

29

29

31

34

36

40

Voor een vrijstaande woning werd op 1 april 2011 gemiddeld € 4.534,- per vierkante meter gevraagd. De prijzen van de overige woningtypen zijn buiten beschouwing gelaten wegens gebrek aan voldoende waarnemingen.

Vraagprijs per m² (2006-k1 t/m 2011-k1) Westland 5250

Vrijstaande woningen

5000

4750

4500

4250

4000

3750

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Vrijstaande woningen 4208 3847 3820 3927 4133 4114 4121 4154 4281 4467 4386 4267 4166 4287 4275 4662 4257 4463 4480 4652 4534

pagina 38 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

4 Vraagprijs vs. Verkoopprijs In het volgende gedeelte worden vraag- en verkoopprijzen in het eerste kwartaal van 2011 van Zuid-Holland, Den Haag en de top acht gemeenten met elkaar vergeleken. Dit wordt gedaan voor hoekwoningen en vrijstaande woningen.

Hoekwoningen In de prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,- valt allereerst op dat in de top 8 gemeenten fors meer wordt betaald voor een hoekwoning dan in de overige twee regio’s, te weten € 3.418,- per vierkante meter. Daarmee ligt de gemiddelde verkoopprijs 10% onder de vraagprijs. In Den Haag is de discrepantie tussen vraag- en verkoopprijs 5% en in de gehele provincie 7%.

Prijs per m², segment € 400.000 – € 750.000 (hoekwoningen, 2011 kwartaal 1) Vraagprijs

€ 4.000

Verkoopprijs € 3.500

€ 3.000

€ 2.500

€ 2.000

€ 1.500

€ 1.000

€ 500

€0

Zuid-Holland

Den Haag

Top 8 gemeenten

€ 2.948

€ 3.117

€ 3.760

€ 2.768

€ 2.958

€ 3.418

In de duurste prijsklasse liggen de vraagprijs en de verkoopprijs van hoekwoningen verder uit elkaar. Met name in Den Haag is sprake van een forse discrepantie, met een percentage van 18%. In de provincie bedraagt het verschil 13%, terwijl het percentage in de top 8 gemeenten 7% bedraagt.

Prijs per m², segment > € 750.000 (hoekwoningen, 2011 kwartaal 1) € 5.000

Vraagprijs Verkoopprijs

€ 4.500

€ 4.000

€ 3.500

€ 3.000

€ 2.500

€ 2.000

€ 1.500

€ 1.000

€ 500

€0

Zuid-Holland

Den Haag

Top 8 gemeenten

€ 4.190

€ 4.537

€ 4.715

€ 3.863

€ 3.857

€ 4.156

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 39 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Vrijstaande woningen In de prijsklasse boven € 750.000,- vallen twee zaken op wanneer wordt gekeken naar vrijstaande woningen. Allereerst valt op dat in de top 8 gemeente veruit de hoogste prijzen worden gevraag en betaald. Daarnaast valt op dat er in Den Haag nauwelijks verschil zit tussen de vraag prijs en de uiteindelijke verkoopprijs.

Prijs per m², segment € 400.000 – € 750.000 (vrijstaande woningen, 2011 kwartaal 1) Vraagprijs

€ 4.500

Verkoopprijs € 4.000

€ 3.500

€ 3.000

€ 2.500

€ 2.000

€ 1.500

€ 1.000

€ 500

€0

Zuid-Holland

Den Haag

Top 8 gemeenten

€ 3.299

€ 3.474

€ 4.303

€ 2.920

€ 3.469

€ 4.016

In de duurste prijsklasse is in het eerste kwartaal van 2011 sprake van forse verschillen tussen de vraagprijs en de verkoopprijs. In Den Haag bedraagt het verschil 32%, in Zuid Holland 12% en in de top 8 gemeenten 15%.

Prijs per m², segment > € 750.000 (vrijstaande woningen, 2011 kwartaal 1) Vraagprijs Verkoopprijs

€ 6.500 € 6.000 € 5.500 € 5.000 € 4.500 € 4.000 € 3.500 € 3.000 € 2.500 € 2.000 € 1.500 € 1.000 € 500 €0

Zuid-Holland

Den Haag

Top 8 gemeenten

€ 4.437

€ 5.753

€ 5.859

€ 3.948

€ 4.340

€ 5.076

pagina 40 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

5. Marktsituatie In het nu volgende deel wordt de marktsituatie geschetst voor het topsegment in Den Haag. Aan de hand van zogenaamde woningmarktratio’s wordt geanalyseerd hoe vraag en aanbod zich verhouden. De woningmarktratio geeft de verhouding in procenten weer tussen de opname in een periode en het aanbod aan het einde van die periode. Per kwartaal is er een ratio gegeven.

Een ratio van 75% wordt beschouwd als ‘ gezond evenwicht’, hetgeen betekent dat driekwart van het aanbod in het kwartaal wordt verkocht.

Prijsklasse € 400.000,- tot € 750.000,Traditioneel kent de markt voor rijwoningen de meest gezonde vraag- en aanbod verhoudingen. In 2007 oversteeg de ratio zelfs de gezonde geachte verhouding van 75%. Sinds eind 2007 is sprake van een zeer forse daling van de woningmarktratio, met als dieptepunt het eerste kwartaal van 2009.

Sindsdien is de ratio per kwartaal niet meer boven 30% uitgekomen. De overige woningtypen vertonen, weliswaar komend van een lager niveau, een soortgelijke ontwikkeling. Hoekwoningen en appartementen laten een vrijwel identieke verloop in de tijd zien, terwijl vrijstaande woningen de laagste ratio’s noteren. Sinds eind 2008 zijn de woningmarktratio’s steeds dichter bij elkaar komen te liggen. In het eerste kwartaal van 2011 lopen ze uiteen van 6,5% voor vrijstaande woningen, tot 15,1% voor rijwoningen.

Rijwoningen

Woningmarktratio (2006-k1 t/m 2011-k1) Den Haag 100%

Hoekwoningen Vrijstaande woningen

90%

Appartementen 80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

k1 '06 k2 '06 k3 '06 k4 '06 k1 '07 k2 '07 k3 '07 k4 '07 k1 '08 k2 '08 k3 '08 k4 '08 k1 '09 k2 '09 k3 '09 k4 '09 k1 '10 k2 '10 k3 '10 k4 '10 k1 '11

Rijwoningen

70,3% 74,7% 64,6% 84,3% 83,7% 87,0% 69,8% 62,3% 58,9% 30,5% 43,3% 15,1% 12,3% 15,3% 15,6% 24,7% 16,5% 29,0% 25,8% 28,7% 15,1%

Hoekwoningen

40,0% 35,8% 47,8% 38,0% 38,5% 50,6% 43,5% 34,7% 28,4% 23,7% 29,3% 16,6% 8,9% 9,6% 11,6% 15,2% 13,6% 15,8% 18,1% 21,0% 11,2%

Vrijstaande woningen 16,2% 18,7% 25,4% 30,0% 23,0% 20,3% 24,1% 33,3% 17,6% 16,9% 27,9% 10,8% 4,4% 4,0% 14,9% 5,6% 12,0% 5,0% 7,8% 7,9% 6,5% Appartementen

39,2% 53,5% 52,7% 32,8% 33,6% 66,9% 50,4% 43,1% 33,1% 19,8% 25,8% 19,4% 10,9% 7,4% 10,4% 12,8% 11,6% 16,5% 18,0% 20,5% 11,1%

Prijsklasse boven € 750.000,In de duurste prijsklasse vertoont de verhouding tussen de vraag en het aanbod dezelfde trend als in de prijsklasse € 400.000,- en € 750.000,-. De ratio’s van rijen hoekwoningen lopen nagenoeg symmetrisch. Vrijstaande woningen en appartementen komen van een veel lager niveau en kennen een licht dalende trend. Opvallend is ook in deze prijsklasse dat de woningmarktratio’s van de verschillende woningtypen sinds eind 2008 vrij dicht bij elkaar liggen. In het eerste kwartaal van 2011 lopen deze uiteen van 3,9% voor appartementen tot 10,5% voor rijwoningen.

April 2011 • Rapport Topsegment• pagina 41 van 43

Sprekende Cijfers 2011-1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Woningmarktratio (2006-k1 t/m 2011-k1) Den Haag 100%

Rijwoningen Hoekwoningen

90%

Vrijstaande woningen Appartementen

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

k1 '06

k2 '06

k3 '06

k4 '06

k1 '07

k2 '07

k3 '07

k4 '07

k1 '08

k2 '08

k3 '08

k4 '08

k1 '09

k2 '09

k3 '09

k4 '09

k1 '10

k2 '10

k3 '10

k4 '10

k1 '11

Rijwoningen

51,1% 59,6% 68,3% 37,0% 54,3% 39,1% 54,2% 32,3% 35,3% 26,2% 25,5% 9,6% 5,6% 5,5% 18,1% 8,5% 16,5% 12,0% 23,5% 11,0% 10,5%

Hoekwoningen

51,0% 65,5% 26,4% 38,6% 39,3% 52,9% 56,3% 29,1% 33,3% 25,0% 17,8% 13,4% 9,2% 8,8% 13,6% 10,1% 11,9% 14,0% 8,3% 13,5% 7,7%

Vrijstaande woningen 13,5% 25,4% 15,9% 25,0% 14,9% 8,2% 28,4% 16,2% 25,0% 11,6% 8,9% 6,3% 1,4% 4,4% 7,6% 6,1% 5,4% 5,8% 5,6% 8,2% 3,9% Appartementen

35,3% 16,7% 10,5% 28,6% 25,8% 27,6% 6,7% 23,3% 17,8% 7,3% 4,5% 12,5% 8,3% 4,4% 5,3% 21,1% 8,1% 2,4% 0,0% 4,0% 5,0%

pagina 42 van 43 • Rapport Topsegment • April 2011

Sprekende Cijfers 2011-1 1 / Frisia Makelaars | Topsegment

Colofon

Dit is een product produc van:

Koningin Wilhelminalaan 1 Postbus 200, 3800 AE Amersfoort tel. +31 (0)33 465 94 34 fax +31 (0)33 465 94 32 e-mail: dynamis@dynamis.nl dynamis www.dynamis.nl

Concept, onderzoek, analyses en coördinatie Dynamis Amersfoort Mark de Graaf, Researchmanager Dynamis

Meer informatie? informatie Frisia Makelaars Cees P.A Kimmel Jos G.M van der de Ham Raymond L. Frieser 070 - 342 01 01 www.frisiamake www.frisiamakelaars.nl

April 2011 • Rapport Topsegme ment• pagina 43 van 43