ecomat bezetten met leem

pleisters & stuc leempleister verslag van een workshop

1

EM-WS-LM-verslag 01/01/2015

G

meeĂŤnweg 7 3600 genk 089/51.95.95

zoersel@ genk@

.be

kmo-kwikaard 108 2980 zoersel 03/384.19.07

Z

Bezetten met leem Leem blijft lange tijd vochtig en is daarom ook lange tijd bewerkbaar. Indien je vandaag een kuip afmaakt, kan je de volgende dag weer verder werken door gewoon wat water in de kuip met leem te mengen.

Indien je later barstjes (“leven” gebouw), ongeluk (streep/kerf) in je lemen muur hebt, kan je dit oplossen door de leem weer op te sponzen met een speciale vlakke (geen gaten) spons die zeer lichtjes! vochtig is.

Leem(grond) is zwaarder dan gips, een zware mixer is dan ook noodzakelijk. Finish is wel met een lichtere mixer af te werken. Leem kan je ook afmaken in een cementmolen (dan heb je wel kans op brokjes). Een mixer lijkt in mijn ogen beter omdat de mengeling dan fijner is.

Leem wordt aangebracht in twee lagen/keer, met eventueel een derde laag finish. Finish kan ook aangebracht worden mits een primer rechtstreeks op een vlakke ondergrond (gipsplaten, geverfde muur, gipsbezette muur,…)

Leem is vocht- en warmteregulerend. Het teveel aan vocht in een woning wordt door leem opgenomen en afgescheiden als de ruimte droger is. Het voelt warm aan in de winter en koel in de zomer.

Eerste laag De eerste laag leem wordt aangebracht door dit in het stro in te wrijven/ te drukken met hand en/of spaan of met een spuitmachine(G4). Het sro van een strobaal moet eerst vlak gemaakt zijn met bijv. een slijpmachine. Hoe vlakker de wand, hoe makkelijker werken achteraf, ook hoe minder variaties er in dikte zijn, hoe minder kans op barsten.

Indien je de leemlaag zou aanbrengen op alle stenen buiten een volle baksteen, zoals Ytong, beton of snelbouwstenen, zet je vooraf een primer “Contact” .

De eerste laag mag max 4 cm dik zijn, 2 cm is idealer. Zit je met grotere diktes over grotere oppervlakten, dan moet je een extra laag rekenen. Hoe dikker de leem, hoe meer kans op barsten.

Bij deze eerste laag kan je gitjes gebruiken om recht op af te reien, belangrijk is wel ze tijdig weg te halen. Tijdig = voor de leem hard wordt. De holtes van de gitjes vul je meteen op met leem.

Indien de leemlaag verschillende materialen overlapt (bv houtskelet, steen, balk …) dan dienen deze bedekt/overlapt te worden om de wrijving tussen de verschillende materialen op te vangen. Bij houtskelet kan je hier dan kiezen voor bv. rieten-/bamboematten. Ook bij werken met OSB-platen dien je eerst rietmatten aan te brengen. Breng de riet/bamboematten horizontaal aan. Indien deze verticaal zouden aangebracht worden, kan het leem naar beneden rijzen.

Bezetten met leem

1 / 14

Je kan de eerste laag bij strobouw laten leveren in big bags. Afhankelijk van de leverancier zit hier al wel/geen kaf/haksel in verwerkt. Het kaf zijn strookjes van +- 1cm tot 3 cm lang en dient om de leemlaag te verstevigen = wapening. Afhankelijk van de streek kan de leem ook uit eigen tuin worden opgegraven. Hier dient dan 1/3 leemgrond (tuin) + 1/3 kaf + 1/3 zavelgrond + water gemengd te worden. De verhouding leem, water, zand en kaf hangt af van grond tot grond.

Bij de eerste laag respecteer je best een droogtijd van 1 week in de zomer, tot 4 weken in de winter alvorens je begint met de tweede laag.

De eerste laag wordt best aangebracht in +- 2cm dikte. Om de kansen op barsten te verminderen bij het bezetten van een stromuur, kan je hier ook al een glasvezelnet insteken. Dit hoeft niet maar in de latere toplaag is dit wel nodig.

Persoonlijk zou ik de eerste laag nog opruwen met een kam (horizontale lijnen), vermits hierop een tweede laag dient te hechten, anderzijds is deze leemlaag ook al ruw/grof uit zichzelf.

Indien je gaat voor een echt strakke afwerking kan je stop- en hoekprofielen gebruiken.

Gezien de trage hardingstijd van leem, kan je de hoekprofielen plaatsen gelijk met het aanbrengen van de eerste leemlaag. Je plakt ze dan in de leemlaag. Het is ook mogelijk, maar omslachtiger, om deze al vooraf te plaatsen met enkele kwakken leem om de +- 25 cm + bovenaan en onderaan. Het profiel moet goed vastzitten in de leem. Het vooraf plaatsen van de profielen neemt heel wat tijd in beslag, wil je dit correct doen = waterpas en in lijn met andere hoeken. Dit kan zelfs 1 dag duren, maar vergemakkelijkt het werk achteraf.

De bouwheer kan zelf kiezen of hij dit wel nodig vindt. Ronde afwerkingen aan de hoeken met leem hebben immers ook hun charme.

Opmerking situatie in Waltwilder: de bouwheer had hier gewerkt met houten panlatten als gitjes en deze pas één week later er uitgehaald. De leem was al gehard. Deze holtes had hij daarna opgevuld met leem. Dit gaf serieuze breuken en barsten. Had hij ze meteen weggehaald en “nat in nat” gewerkt was dit veel minder geweest.

Tweede laag De tweede laag kan al de eindlaag zijn, eventueel kan je later ook hierop ook nog een laag finish aanbrengen.

De leem voor de tweede laag werd aangeleverd in big bags (1200 kg), 1 big bag is goed voor 60 à 70 m2 per cm dikte. De leem wordt aangemaakt in een ronde kuip: ongeveer 5 liter water op 25 kg leem. Doe best eerst het water in de kuip en daarna de leem, dit mengt makkelijker.

Bezetten met leem

2 / 14

Als je bezet op isolatie of strobalen, wordt de tweede laag aangebracht in “sandwichvorm” = tussenin een glasvezelnet (Quick-Mix GWP) van 1m breed. Bovenaan = overgang houten balken plafond (houtskelet) werd nog een extra net gestoken van +- 20 cm breed.

Wanneer je werkt op steen is dit net niet noodzakelijk.

Breng het eerste deel van de tweede laag aan met je plakspaan.

Trek de muur vlak met je rei (rei gebruikt met tanden, maar een niet getande rei gaat ook). Reien van onder naar boven en van links naar rechts. Druk uitoefenen op de rei, maar hier nog niet te hard doorduwen.

Plaats het glasvezelnet erin. Strijk het net vast door er met je spackmes of spaan over te strijken van boven naar onder. Indien er boebels in komen, kan je deze openknippen en laten overlappen. Je kan ook het net terug lostrekken en opnieuw plaatsen. Door het net vast te strijken, zal je merken dat je muur vlakker wordt. De stroken netten moeten elkaar minstens 10 cm overlappen. In hoekovergangen (binnenhoek), plaats je ook een glasvezelnet.

Wanneer alle netten gladgestreken zijn, kan je het tweede deel van de tweede laag aanbrengen met je plakspaan. De tweede laag wordt in totaal 1 tot 2cm dik gezet.

Trek je muur terug vlak met de rei. Oefen nu sterke druk uit op de rei. Best is hier eerst zigzag (ZZ/”shaken met achterwerk”) bewegingen van onder naar boven te maken en daarna van links naar rechts af te reien. Doe dit tot de muur vlak (en waterpas) is. Indien je merkt dat er op sommige plekken te weinig leem is, moet je hier nog bijsmeren. Deze leem kan ook komen van het “teveel” dat op je rei hangt.

Indien de eerste laag vlak en “waterpas” stond en tweede laag maar +- 1cm dik is, is het niet echt nodig om hier met gitjes te werken.

De rei was hier vlak (geen tand). Zowel korte als lange reien gebruikt.

De tweede laag wordt afgewerkt met een spackmes. Hierbij moet je echt stevige druk uitoefenen. Het spackmes moet je zeer vlak! tegen de muur houden, onder een hoek van +- 15 graden. Indien dit groter is, zal je strepen krijgen. Let op de muur is nu nog zeer vochtig (niet te vergelijken met gips). Het spackmes werd gebruikt enkele minuten nadat met de rei was afgereden. De leem is iets harder dan bij het begin van de tweede laag, maar nog behoorlijk vochtig.

Bij de overgang aan het plafond aan de houten balken werd de leembezetting glad getrokken door met de spaan van boven naar onder weg te trekken (vgl. brede spachtel/plamuurmes bij gips bezetten).

Na +- 3uur (ondertussen nog een tweede muur bezet) werd er gesponsd. De muur voelde nog steeds relatief vochtig aan (zeker niet “zo goed als droog”, zoals bij gips). Als spons gebruik je een volledig vlak! sponsbord (geen gaten, geen vierkanten). Deze moet je zeer goed uitwringen/water uitduwen! Immers hoe natter de spons, hoe groffer de muur zal zijn. Het sponzen doe je in cirkelbewegingen, waarbij je best vanuit de hoek vertrekt. Het sponzen zal er ook voor zorgen dat kleine gaatjes opgevuld raken. Indien er wat Bezetten met leem

3 / 14

leemspatten op de houten balken bij de overgang aan het plafond zitten, kun je deze nu ook met de spons wegnemen.

De overgang met het plafond werd nog “recht” afgewerkt met een paleerijzer. Ook onderaan bij de overgang aan de vloer kan je de leem recht/schuin afsnijden op +- 2cm van de vloer. Best is om achteraf plinten te plaatsen, immers telkens wanneer je er met een stofzuiger tegenkomt, kunnen er zeer kleine stukjes leemstof mee afkomen.

Na het sponzen blijft de muur nu nog een groffe textuur hebben (wel minder dan in het begin).

Indien je bij houtskelet de (horizontale) balken recht zichtbaar wil hebben, kan je tijdens het aanbrengen van de leem er ook hoekprofielen in bevestigen. De randen en de kant die bloot blijft kan je later opvullen met leem uit de kuip of nog beter de “pap” die je aan je spackmes hangt tijdens het spacken. Vermits de hoekprofielen vrij smal zijn, kan je dit het beste aanbrengen met een plamuurmes.

Pas de dag nadien = als de leem droog is, ga je er met een paardenhaarborstel over.

Hierdoor zal de grofheid veel minder worden. De borstel duwt de zandkorrels van het oppervlak weg en trekt ook een soort film over de muur (=duwt stukjes tegen elkaar).

Indien je niet tevreden bent met de structuur van de muur, bijv. nog te grof kan je ook een tweede, derde keer sponzen, eventueel ook spacken. Je zou ook met een polierder kunnen werken, maar de kans bestaat dan op kapot trekken van de leem.

Wanneer je een grote oppervlakte hebt en je kan deze niet dezelfde dag afwerken, maak je eerst de plek waar je gisteren gestopt bent terug zeer goed vochtig. De leem waar je gisteren mee stopte wordt hierdoor weer goed bewerkbaar. Bij het aanbrengen van het volgende deel van de muur werk je dan “nat in nat”, waardoor het oude en nieuwe in elkaar overvloeien. Anderzijds kan je ook gewoon verdergaan waar je gisteren bent gestopt, zonder nat te maken. Je hebt dan wel kans dat je deze overgang zal zien + extra kans op breuken. Deze overgang kan je wel weer glad/vlak krijgen met een schuurmachine, maar dit zal de textuur op die plek veranderen. Als je een finishlaag erover heen zet, is dit geen probleem, anders zal dit wel zichtbaar blijven. Best werk je dus “nat in nat”.

Finish laag Een finishlaag is niet noodzakelijk. Met basisleem kan je al een mooi effect bereiken.

Indien je je muur een bepaalde kleur of textuur wilt geven, kan je finish gebruiken. Je kan je eigen kleur bepalen door zelf mengelingen uit te proberen. Je kan ook kiezen of je deze finish met of zonder stro wil. Je kan hem ook gebruiken als enige laag op een vlakke muur (gips/ /Fermacell/geverfde muur à dan wel altijd een gepaste primer “Contact” voor leem gebruiken).

Een finish is veel fijner/strakker van textuur, hier zit immers geen kaf in verwerkt. Finish kan gekocht worden in kleine zakken (25kg=5 à 8m2) in “poedervorm” (zoals gips). Het is verkrijgbaar in verschillende kleuren.

Bezetten met leem

4 / 14

De finish wordt aangemaakt door het poeder in een kuip water te mixen, +-6 liter per 25kg.

De finish wordt aangebracht met een spaan in een laag van +- 2 Ă 3mm, te dikke lagen kunnen scheuren veroorzaken.

Hier dien je wel meteen te beginnen met het sponzen. Ook hier dient de spons zeer goed uitgewrongen te zijn.

Bij finish dien je ook nog een tweede keer te sponzen de dag nadien.

Deze muur kan je nog fijner krijgen, door er ook weer met een paardenhaarborstel over te gaan.

Fix Fix kan je gebruiken bij poreuze ondergronden, bijv. Ytong of vermengen in je finishlaag om hem te verstevigen en stofvrij te maken. Het kan ook nog achteraf apart aangebracht worden. Een fixlaag is best te vermijden omdat je hiermee het vochtregulerend karakter van leem afremd.

Producenten www.tierrafino.be Cursus praktijk www.ecomat.be Auteur Nico Liekens nicoliekens@yahoo.com 0473 31 62 01

Bezetten met leem

5 / 14

Foto’s Opmerking: de eerste laag was enkele weken voordien al aangebracht.

Aanbrengen van de tweede laag

• • •

Aanbrengen van het eerste deel van de tweede laag met de plakspaan (op de eerste laag).

Neem je spaan vast als een vuist.

Eventueel kan je ook werken met een plaasterbord om grote hoeveelheden mee te nemen. Bijv. als je op een ladder staat.

Opmerking: bij de overgang naar het plafond is de balk bovenaan vrijgelaten. De andere balken van het houtskelet werden bij eerste laag overlapt met rieten matten.

Eerste maal vlak trekken van de muur met een rei (was een getande rei). Oefen druk uit op de rei, maar nog geen overdreven stevige druk.

Van onder naar boven in zig-zag ZZ bewegingen.

Bezetten met leem

6 / 14

van onder naar boven

Van links naar rechts

Bezetten met leem

7 / 14

Bovenaan kan je schuin afreien ipv op ladder te staan

• • • •

Aanbrengen van het glasvezelnet voor binnen.

Van boven naar onder gladstrijken met je spaan of spackmes.

Eventuele boebels knip je open en laat je overlappen.

De stroken netten moeten elkaar 10 cm overlappen.

Bezetten met leem

8 / 14

Verder instrijken van het glasvezelnet

Bovenaan wordt onder de balk nog een extra wapeningsnet gestoken om scheuren te voorkomen bij houtskeletbouw (de balk is ondertussen al verdwenen onder de leemspatten) Opmerking: ook bij binnenhoekovergangen kan je een best een net steken.

Bezetten met leem

9 / 14

Na het inwerken van de netten wordt deel 2 van de tweede laag aangebracht met de spaan

De muur wordt nu met de rei vlak en “waterpas” gemaakt. Stevige druk en ZZ-bewegingen van onder naar boven en van links naar rechts. Daar waar je te weinig hebt, kan je nog leem bijsmeren met bijv. het “teveel” wat aan je rei hangt.

Bezetten met leem

10 / 14

Enkele minuten nadien al begonnen met het spackmes. De muur was nog behoorlijk vochtig (zeker niet “zo goed als droog’ zoals bij gips).

Belangrijk: • hou je spackmes hier onder een hoek van max. 15 graden = zo goed als vlak tegen de muur, anders krijg je strepen.

• Oefen ook voldoende stevige druk uit.

Het spackmes zorgt ervoor dat de muur wat strakker van uitzicht wordt en duwt de ook de zandkorrels wat weg.

Opm: een spackmes heeft een goede en een slechte kant. Werk steeds met de goede/zelfde kant, anders krijg je strepen. De goede/slechte kant wordt gevormd door steeds met dezelfde kant te werken. Een nieuw spackmes heeft daarom nog geen goede/slechte kant.

De bovenkant = overgang balk wordt glad afgewerkt door met de spaan weg te trekken.

Vergelijk met grote spachtel/plamuurmes bij bezetten met gips.

Bezetten met leem

11 / 14

Zo’n drie uur nadien (ondertussen andere muur bezet) werd de muur opgesponsd. De muur voelde nog steeds vochtig aan maar wel minder dan tijdens het spacken.

Het sponzen gebeurd in cirkelbewegingen.

Door het sponzen vermindert de grofheid van de muur en worden ook de kleine gaatjes opgevuld/weggewerkt.

Bezetten met leem

12 / 14

Belangrijk: werk met een volledig vlak sponsbord (geen gaatjes, geen vierkanten) De spons moet ook zeer goed zijn uitgewrongen/ water uitduwen. Immers hoe natter de spons, hoe groffer de muur.

Opm: na het sponzen is de muur nog altijd “te” grof.

Sponzen in cirkelbewegingen.

Ondertussen werden ook de spatten op de balk bovenaan verwijderd met een spons.

De bovenkant van de leemlaag aan de balk werd “recht” afgesneden met een paleerijzer.

Je kan ook kiezen om de bovenkant recht te maken door er horizontaal hoekprofielen in weg te werken.

Pas de dag nadien, mag je met een paardenhaarborstel over de muur strijken. Hierdoor zal de groffe textuur veel minder zijn.

Indien je de muur nog te grof vindt, kan je een tweede, derde keer sponzen en er weer met een paardenhaarborstel overgaan.

Bezetten met leem

13 / 14

Finish

Finish kan aangebracht worden als extra laag op leembezetting of als enige laag op een vlakke ondergrond (gipsplaten, geverfde muur,…à gepaste primer “contact” gebruiken).

Een finish is veel fijner/strakker van textuur, hier zit immers geen kaf in verwerkt.

Wordt verkocht in “poedervorm” in zakken van 25kg (5 à 8m2) en kan meteen gewone mixer aangemaakt worden. Wordt aangebracht in laag van 2 à 3mm dik met een plakspaan.

Bij finish kan je meteen beginnen met te sponzen.

De dag nadien dient nog een tweede keer gesponst te worden.

Eventueel kan je nog een fijner effect bekomen door ook hier met een paardenhaarborstel over te gaan.

Voorbeeld leemfinish textuur.

Bezetten met leem

van met

een fijne

14 / 14