5 minute read
Burgers spannen rechtszaak aan tegen Belgische overheden voor ambitieuzer klimaatbeleid
Tekst: Daan Vandenbroucke, advocaat bij Marlex
De vzw Klimaatzaak heeft, in navolging van soortgelijke burgerinitiatieven in het buitenland, een procedure ingeleid tegen de vier bevoegde Belgische overheden omdat die niet ambitieus genoeg zouden zijn in hun acties om de klimaatdoelstellingen te behalen. De zaak is momenteel hangende. Tegen het einde van dit jaar wordt een uitspraak verwacht. Daan Vandenbroucke van het Brugse advocatenkantoor Marlex – dat overigens niets met de rechtszaak te maken heeft – laat in dit artikel zijn licht schijnen over de zaak. Hij acht de kans zeker reëel dat de vzw haar slag thuis haalt. W e konden er in 2019 niet naast kijken: de klimaatdiscussie bereikte een ongezien hoogtepunt. Overal ter wereld trokken mensen massaal de straat op om van hun overheid meer aandacht voor het klimaat te eisen. En sommigen gingen verder dan betogen alleen. In diverse landen werd al aan de rechter gevraagd om de overheid te dwingen meer te doen voor de bescherming van het leefmilieu en te ageren tegen de klimaatopwarming. En nu dus ook in België. De vzw Klimaatzaak leidde een procedure in tegen de vier bevoegde Belgische overheden. Het initiatief, dat ondersteund wordt door 58.586 burgers, tracht via de burgerlijke rechtbank een ambitieus klimaatbeleid af te dwingen. De procedure is momenteel hangende. Tegen eind 2020 wordt een uitspraak verwacht.
Advertisement
Een nobel streven, maar volstrekt onhaalbaar, denkt u nu misschien? Toch niet, op 20 december 2019 deed de Nederlandse Hoge Raad – de hoogste rechtsprekende instantie in het land – definitief uitspraak in de zogenaamde Urgenda-zaak, de Nederlandse klimaatzaak. In heldere bewoordingen stelt de Hoge Raad dat een rechter de overheid wel degelijk kan dwingen meer te doen voor het klimaat.
Reeds in 2015 werd klimaatorganisatie Urgenda door een Nederlandse rechter in het gelijk gesteld. Men oordeelde dat de staat een zorgplicht heeft voor de bescherming en verbetering van het leefmilieu. Concreet werd toen een doelstelling van 25 procent CO 2 -reductie tegenover 1990 opgelegd. De
uitspraak deed bij velen de wenkbrauwen fronsen, maar werd in 2018 in beroep wel integraal bevestigd.
Rechten van de Mens In haar arrest van 20 december 2019 bevestigt de Nederlandse Hoge Raad dus nogmaals die rechtspraak. Om tot die beslissing te komen, baseerde de Hoge Raad zich op twee bepalingen uit de Mensenrechten, namelijk het recht op leven, artikel 2 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, en het recht op familieleven, artikel 8. De Hoge Raad concludeerde dat er sprake is van een reële dreiging van een gevaarlijke klimaatverandering, waardoor er een ernstig risico bestaat dat de huidige generatie zal worden geconfronteerd met verlies van leven en/of verstoring van het gezinsleven.
Alle argumenten pro en contra ten spijt, lijkt klimaatrechtspraak ten gevolge van het arrest een belangrijke nieuwe factor te worden waar Nederlandse beleidsmakers danig rekening mee zullen moeten houden. Ook de Vlaamse beleidsmakers zullen met enig onbehagen kennis hebben genomen van de recente evoluties bij onze noorderburen. Op de klimaatconferentie van Madrid in december stelde men reeds vast dat België van de 31 ste naar de 35 ste plaats was gezakt op de internationale Climate Change Performance Index (CCPI), waardoor we meer en meer tot de zwakste leerlingen van de klas behoren.
In de Nederlandse klimaatzaak stelde de Hoge Raad dat een rechter de overheid wel degelijk kan dwingen meer te doen voor het klimaat
uitstootbeperking van 35% verwacht, wordt slechts voorzien in een uitstootbeperking van 32,6%. Het Vlaamse klimaatplan staat verder in zeer schril contrast met de zeer ambitieuze doelstellingen in de Europese Green Deal die zowat gelijktijdig werd bekendgemaakt en die tegen 2050 van Europa het eerste klimaatneutrale continent wil maken.
De Vlaamse Regering focust sterk op haalbaarheid en betaalbaarheid van klimaatmaatregelen binnen een strak afgelijnd budgettair kader. Dat is lovenswaardig, maar volgens velen gezien het urgente karakter van de klimaatproblematiek eveneens onvoldoende. Om écht het verschil te maken, zijn meer doeltreffende maatregelen nodig om groene investeerders te ondersteunen. We doen daarom een aantal suggesties.
De verlaging van de maximumsnelheid op de ring van Brussel is eigenlijk niet meer dan een druppel op een hete plaat. Wil de regering echt het verschil maken op vlak van mobiliteit, dan is een slimme kilometerheffing, een snellere vergroening van de Lijnbussen en een significante vergroening van het goederenvervoer echt wel nodig. De suggestie van de oppositie om de eigenaars van salariswagens te viseren, zonder dat aan hen onvoldoende groene alternatieven worden aangereikt, is al te gemakkelijk. Ondanks de premies voor zero-emissiewagens worden die
NIMBY-mentaliteit en tijdrovende vergunningsprocedures De tweede suggestie: de verplichte renovatie na aankoop weer invoeren. Het woningenpark in Vlaanderen veroudert razendsnel. Toch koos de regering ervoor de verplichte renovatie na verkoop te schrappen. Dit is een gemiste kans. Ook projectontwikkelaars die vol goede bedoelingen knappe renovaties of efficiënte nieuwbouwprojecten uit te grond willen stampen, worden al te vaak belemmerd. De doorgedreven not in my backyard-mentaliteit en de zeer tijdrovende vergunningsprocedures staan een snellere vergroening van het woningenpark danig in de weg. Op vlak van hernieuwbare energie zijn de problemen mogelijks nog acuter. De Vlaamse Regering stelt wel een aantal doelstellingen, maar laat na om hier concrete maatregelen aan te koppelen. Ondertussen blijven heel wat klimaatminnende ondernemers botsen op de voorgenoemde problemen. Ontwikkelaars van windmolenparken stuiten keer op keer op buurtcomités, die wel gewonnen zijn voor klimaatmaatregelen, maar liefst zo ver mogelijk van hun eigen voordeur. Uitbaters van biogascentrales verliezen meer en meer de juridische strijd met de enkelingen die in de buurt van hun installaties gaan wonen. Ondertussen viel Grey Day, de dag waarop alle groene energie die we in België produceren zou zijn opgebruikt mochten we 100% op eigen groene energie draaien, dit jaar al op 5 februari. De slaagkansen van een ambitieus, maar toch haalbaar Vlaams klimaatbeleid hangen dus vooral af van de bereidheid van investeerders, industrie, lokale overheden én burgers om te investeren in duurzame projecten. De Vlaamse Regering mag niet nalaten een realistische piste aan te reiken voor die investeerders, die de voortrekkers van de klimaatstrijd zullen moeten worden.
De tijd dringt dus. Gelet op het arrest van de Hoge Raad loert een klimaatstrijd via de rechtbanken om de hoek. De keuze tussen een onvoorspelbare klimaatstrijd via de rechtbanken en een doordacht klimaatbeleid met moedige investeerders als vaandeldragers, dient liever vandaag dan morgen gemaakt te worden.
Daan Vandenbroucke, advocaat bij Marlex: “Wil de regering echt het verschil maken op vlak van mobiliteit, dan is een slimme kilometerheffing, een snellere vergroening van de Lijnbussen en een significante vergroening van het goederenvervoer echt wel nodig. De keuze tussen een onvoorspelbare klimaatstrijd via de rechtbanken en een doordacht klimaatbeleid met moedige investeerders als vaandeldragers, dient liever vandaag dan morgen gemaakt te worden.”
