Bua na Cainte 6 by Edco Ireland

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Bua na Cainte 6

An Comhlacht Oideachais

IS B N 978-1-80230-021-5

European Language Label An Séala Eorpach Teanga

2015

9 781802 300215

Bua na Cainte 6 TB Cover.indd 1

Edco

ISBN 978-1-80230-021-5

23/05/2022 11:18

la nd

of I

at io na ED l C o C m O pa

Clár Gaeilge do Rang a Sé

Martina Ní Fhátharta * Seán de Brún

An Comhlacht Oideachais

BNC6 TB Prelims.indd 1

23/05/2022 11:19

An Chéad Chló 2022 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Uailcín Baile Átha Cliath 12 www.edco.ie Ball den Smurfit Kappa ctp

la nd

of I

Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath, A96 WF25.

at io na ED l C o C m O pa

Clúdach: Design Image (www.designimage.ie) Dearadh agus clóchur: Design Image (www.designimage.ie) Eagarthóir: Aoife Barrett (www.barrettediting.ie) Eagarthóir Sóisearach: Sylvia Power Obair ealaíne: Kim Shaw Illustrations (kim-shaw-illustration.squarespace.com); Derry Dillon Illustrations (www.derrydillon.ie)

Bainisteoir Tionscnaimh: Aoife Barrett (www.barrettediting.ie) Scríbhneoir Scripte TÉC: Nóra Maria Ní Fhátharta Comhairleoir Teanga: An Dr Úna Nic Éinrí Eagarthóir Scripte TÉC: Aoife Barrett Cainteoirí: Mícheál Ó Dubhghaill, Áine Ní Dhroighneáin, Pádraig Ó Dubhghaill, Sailí Ní Dhroighneáin, Áine Ní Dhubhghaill, Gráinne Bleasdale. Amhránaithe: Mícheál Ó Dubhghaill, Áine Ní Dhroighneáin, Gráinne Bleasdale, Bríd-Treasa Ní Ghaoithín Ceoltóirí: Mícheál Ó Dubhghaill, Tony Buckley Taifeadadh: David Keary, Red Door Studio (www.reddoorproductions.ie), Tony Buckley, Audio for All (www.audioforall.com), Gerard Gogan, Beacon Studios (www,beaconstudios.net) Obair ealaíne: Kim Shaw Illustrations kim-shaw-illustration.squarespace.com; Derry Dillon Illustrations (www.derrydillon.ie) Cóipcheart

Gabhaimid buíochas leo seo a leanas a thug cead dúinn ábhar dá gcuid a úsáid: ‘Go Barr na gCnoc’ as Líonta H, An Comhlacht Oideachais; ‘An tEitleán’ le Seán Ó Finneadha as Dánta Bunscoile 2, Folens; ‘Léimigí, Casaigí’ le Dominic Ó Braonáin as Mo Cheol Thú!, An Comhlacht Oideachais; ‘An Scoil’ le Daithí Ó Diollúin as Bun na Spéire, Cló Iar-Chonnacht; ‘Oíche Shamhna’ as Dánta Bunscoile 1, Folens; ‘Amhrán na gCupán’ CUPS Words and Music by A.P. Carter, Luisa Gerstein Vallejo and Heloise Tunstall-Behrens © 2013 Peer International Corporation and Hal Leonard; ‘Mo Dhreoilín’ le Seán Monaghan and the Maimín Cajun Band; ‘Scéal na Nollag’ le Seán S. Ó Donnchadha as Gaeilge ag Obair, Folens; ‘Oíche Nollag’ le Máire Mhac an tSaoi as Margadh na Saoire, Sáirséal agus Dill; ‘Séid a Ghaoth’ as Séideán Sí Leabhar an Oide C, Foras na Gaeilge/An Gúm; ‘An Spásaire’ as Dánta Bunscoile 2, Folens; ‘An Cheolchoirm’ le Dominic Ó Braoináin as Mo Cheol Thú!, An Comhlacht Oideachais; ‘An tEarrach’ as Dánta Bunscoile 2, Folens; ‘Mo Ghile Mear’ le Dónal Ó Liatháin; ‘Siar a Raghadsa’ le Máirtín Ó Direáin as Dánta Bunscoile 2, Folens; ‘Cúl an Tí’ le Seán Ó Ríordáin as Scáthán Véarsaí, Sáirséal agus Dill; ‘Murúch’ le Gabriel Rosenstock; ‘Cailín na Gaillimhe/Galway Girl’ le Steve Earle agus Sharon Shannon as Transcendental Blues, BMG; ‘Táim Láidir’ le Lionárd ó hAnnaidh as Dánta Bunscoile 2, Folens; ‘Glaoch na hÉireann/ Ireland’s Call’ le Phil Coulter; ‘Eilifint ar an Trá’ le Máire Ní Ghallchobhair as Seo, Siúd agus Uile, An Gúm. Rinne ne foilsitheoirí a ndícheall teacht ar úinéirí cóipchirt; beidh siad sásta na gnáthshocruithe a dhéanamh le haon duine eile acu a dhéanann teagmháil leo.

BNC6 TB Prelims.indd 2

24/05/2022 15:35

Clár Réamhrá ......................................................................................................................................... v

la nd

Mé Féin ...........................................................................................................................................1

An Aimsir – An Fómhar ...................................................................................................23

of I

An Scoil .......................................................................................................................................34

Ócáidí Speisialta – Oíche Shamhna .........................................................................58

at io na ED l C o C m O pa

Bia ...................................................................................................................................................69 Ócáidí Speisialta – An Nollaig ....................................................................................95 An Aimsir – An Geimhreadh ......................................................................................108 An Aimsir ................................................................................................................................117 Caitheamh Aimsire............................................................................................................123 An Aimsir – An tEarrach...............................................................................................146

Éadaí...........................................................................................................................................153

Sa Bhaile .................................................................................................................................171

An Teilifís .................................................................................................................................189 Siopadóireacht .....................................................................................................................205 Ócáidí Speisialta – Lá ’le Pádraig..........................................................................221 Ócáidí Speisialta – An Cháisc ...................................................................................226 An Aimsir – An Samhradh...........................................................................................228 Dul Siar.....................................................................................................................................236

BNC6 TB Prelims.indd 3

23/05/2022 11:19

Grianghraif

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Shutterstock.com: lch. 7 goodluz [man], stockyimages [woman], Anna Nahabed [Áine], WAYHOME studio [Tomás], Cookie Studio [Aisling], VALUA STUDIO [Ava], AS photostudio [Mícheál]; lch. 8 stockyimages [woman], sirtravelalot [women], Dean Drobot [man], Stock-Studio [men], Anna Nahabed [Áine], WAYHOME studio [Tomás], Cookie Studio [Aisling], VALUA STUDIO [Ava], AS photostudio [Mícheál]; lch. 11 Den Rozhnovsky [man – Foclóir], TJmedia [hand], Dean Drobot [man], New Africa [eyebrows], Irina Bg [eyes], Arctic ice [nose], elenavolf [chin], Dyachkov [lips], Aleksandr Rybalko [teeth], Roman Samborskyi [tongue], Elena Grama [finger], Dragon_Fly [thumb], Stas Ponomarencko [finger]; lch. 18 Eric Isselee [cow], De La Torre Antonio [bull], Svetography [dog], Eric Isselee [badger, goat], photomaster [sheep, donkey, deer], ArtbyPixel [pig], GeptaYs [horse]; lch. 22 sirtravelalot [women], Stock-Studio [men], Dyachkov [lips], sruilk [tongue], Dragon_Fly [thumb], Stas Ponomarencko [finger]; lch. 72 MaraZe [porridge], Oliver Hoffmann [cereal], Joe Gough [sausages], Valentina Proskurina [fried egg], freeskyline [rashers], victoriaKh [orange juice], Volodymyr Krasyuk [toast], nton Starikov [milk], Andrey_Kuzmin [water]; lch. 111 Sanit Fuangnakhon [hurley]; lch. 149 Robirensi [tadpoles]; lch. 153 everytime [trousers], Michael Kraus [dress], Kucher Serhii [gloves], Vlad Teodor [dress2], Magdalena Wielobob [skirt], vitaliy_73 [hat], Ashwin [shirt], CoolPhotoGirl [jumper], Viacheslav Maksimov [Tracksuit], Pixfiction [cap], Magdalena [socks], Elnur [shoes], Mr.Ronnachai Pattanaphol [boots], Shyamalamuralinath [sandals], Mega Pixel [tie], FlipWerk [jacket], gogoiso [swimsuit], Khvost [pyjamas]; lch. 157 Pramoon Design [map], PR Image Factory [kimono]; lch. 159 Peter Versnel [shirt], NYS [jumper], Karkas [coat], Photobac [shoes], Kucher Serhii [gloves], Ilizia [scarf]; lch. 166 photobeps [potato], Valentina Razumova [carrot], grey_and [cabbage], Peter Zijlstra [turnip], Seregam [rope], MaraZe [lettuce], KWstudio [onion]; lch.174 Damir Khabirov [doctor], ALPA PROD [nurse], wavebreakmedia [teacher], Africa Studio [driver], Minerva Studio [shopkeeper], Pearl PhotoPix [dentist], G-Stock Studio [pilot], abd [Garda]; lch. 188 Pix11 [couch], AmaPhoto [oven], zuperia [light], GoodFocused [bath], Francesco Scatena [mountain], WildlifeWorld [hare]; lch. 204 Martin Pelanek [wombat], Timothy Christianto [possum], Marko Bowman [kangaroo], whitejellybeans [koala], SB Arts Media [man], kwest [grass]; lch. 211 pixelliebe [ice cream], Dmitriy Kazitsyn [copybook], Mtsaride [crayon], Sanit Fuangnakhon [hurley], Suradech Prapairat helmet], JNP [game]; lch. 216 Africa Studio [drum], Malachy666 [game], JasminkaM [book], pixelliebe [ice cream], Vladyslav Starozhylov [bike], Ollyy [old man], belushi [old woman], Krakenimages.com [man], Cookie Studio [woman], Natalia Fesiun [dog]; lch. 220 Vershinin89 [barber], pixelheadphoto digitalskillet [man], PodPad [mirror], 4045 [supermarket], pryzmat [shopping centre], rlat [post office], Jacob Lund [barber’s shop], dotshock [computer shop]; iStock.com: lch. 7 ajr_images [Pól], jaroon [Seán]; lch. 8 ajr_images [Pól]; lch. 32 GlobalP [fox], srcromer [fox tail], Elena_Fox [fox white chest], Dgwildlife [fox], Kellyvandellen [fence], ysbrandcosijn [ears], Matt_Gibson [forest], pzAxe [flies], CreativeNature_nl [mouse], ddukang [worm], BrianLasenby [frog], GlobalP [rabbit], bazilfoto [eggs], PeopleImages [farmer], RichardSeeley [hole], Stepanyda [hen], SVproduction [chicken], STEPHANE ETIENNE [fox cub], Andi Edwards [wall], igorr1 [rat]; lch. 37 haveseen [globe], Alexander Lukatskiy [map], Nana_studio [calendar], bondart [projector], hiphotos35 [light], imnoom [computer], fortovik [library], Yoyochow23 [marker], Gelpi [sharpener], Picsfive [eraser], Garrett Aitken [crayon], Anthony Boulton [chair], UroshPetrovic [ruler], popovaphoto [pencil case], Vinte [bin], Sergiy Kuzmin [sink], hayatikayhan [pencil], FabrikaSimf [printer], slav [shelf]; lch. 41 Grigorii Yalukov [engineer], Daisy-Daisy [builder], master1305 [singer], revelpix [hurler], tomprout [driver], PIKSEL [carpenter], AlexanderNikiforov [boatman], Joseph Calomeni [footballer], nicexray [farmer], cyano66 [pilot], JackF [butcher], RobertoDavid [dentist], Lordn [doctor], bernardbodo [shopkeeper], Viktoriia Hnatiuk [musician], Jovanmandic [teacher]; lch. 72 Magone [yoghurt], lch. 75 EasternLightcraft [water], artiste [door], peshkov [window], CHARTGRAPHIC [cupboard], squirrel77 [gate], hemul75 [refrigerator]; lch. 78 AnnaPustynnikova [soup], Joe_Potato [salad], Inna Tarasenko [French fries], chengyuzheng [veg], industryview [meat], travellinglight [buns], Bartosz Luczak [curry], kuppa_rock [rice], primo-piano [burger], gbh007 [fish, pizza], nalozmen [ice cream]; lch. 82 Andrey Elkin [pepper], HyrmaStock [onion], PaulaConnelly [turnip], ilietus [cabbage], Pichest [lettuce], Anthony DOUANNE [pear], bergamont [strawberries], Tim UR [grapes], Andrey Elkin [tomato], Dmytro [blackberries]; lch. 111 aragorik [rugby ball], matimix [basketball], Bulat Silvia [football], Pheelings Media [running], Prostock-Studio [walking]; lch. 123 JackF [boxing], Ljupco [cycling], ahturner [horse riding], GeloKorol [skiing], Wavebreakmedia [diving], Windzepher [kayaking], rbv [swimming], monkeybusinessimages [basketball], Valeriy_G [drawing], Vedat Senturk [playing music], Akchamczuk [driving], DragonImages [reading], Prostock-Studio [writing], DEBOVE SOPHIE [surfing]; lch. 124 alexsokolov [golfing], , Halfpoint [playing cards], omgimages [volleyball, standret [tennis], Christine_Kohler [snooker], SolStock [rugby], Ljupco [soccer], jeu [kayaking]; lch. 126 DEBOVE SOPHIE [surfing]; lch. 134 WesAbram [piano], Crise11 [banjo], AlexLMX [drum], karammiri [accordion], TPopova [guitar], Corto Maltese [triangle], walterbilotta [trumpet], GrashAlex [violin], hayesphotograph [bodhrán], somboon kaeoboonsong [keyboard], bahadir-yeniceri [tin whistle], dvs71 [harp]; lch. 141 Atstock [man], Duncan_Andison [grass], Evgenyi_Eg [seagull], CarlosDavid.org woman], Volga2012 [goat], david010167 [flowers], chengyuzheng [rock], Eric Isselee [cow], AsyaPozniak [horse], GlobalP [dog]; lch. 145 og-vision [kayaking], gilltrejos [surfing], Ski_Baby [skiing], JackF [boxing], aerogondo2 [cinema], dima_zel [spaceship], Merlinus74 [spaceman], vovan13 [moon], JoeGough [archery]; lch. 149 Marc Andreu [frog eggs], Michael Benard [froglet 1], SIMON SHIM [froglet 2], LouiesWorld1 [frog]; Alamy.com: lch. 123 JoeFoxBerlin [GAA football, hurling]; lch. 124 Maurice Savage [camogie]; GAAhandball.ie: lch. 124 GAA Handball [handball]. Greillí Crosfhocal: lch. 27, 32, 82, 134, 181, 229 The Crossword Maker www.theteacherscorner.net

BNC6 TB Prelims.indd 4

23/05/2022 11:19

Réamhrá Fáilte go Bua na Cainte 6, clár spreagúil teicneolaíochta Gaeilge do rang a sé a chabhraíonn leis an bpáiste torthaí foghlama Churaclam Teanga na Bunscoile (2019) a bhaint amach. Sa chlár nuálach seo,

la nd

baintear leas as an teicneolaíocht chun suim an pháiste a mhúscailt sa Ghaeilge. Is clár grádaithe,

céimnithe é agus tógtar ar an mbunchloch a leagadh sa chlár Bua na Cainte 5. I leabhar an pháiste tá gníomhaíochtaí oideachasúla den chéad scoth a chabhróidh leis an bpáiste an teanga a chleachtadh

agus a úsáid i gcomhthéacsanna difriúla.

of I

Múintear na snáitheanna, teanga ó bhéal, léitheoireacht agus scríbhneoireacht ar bhealach

comhtháite.Tá an phríomhbhéim ar labhairt na Gaeilge ach forbraítear cumas léitheoireachta agus scríbhneoireachta bunaithe ar na ceachtanna comhrá.

scríbhneoireachta an pháiste chomh maith trí ghníomhaíochtaí tarraingteacha léitheoireachta agus

at io na ED l C o C m O pa

Úsáidtear an leabhar mar scafall chun na páistí a spreagadh chun obair bheirte a dhéanamh.Tá an t-ábhar bunaithe ar réimse spéise na bpáistí agus tá go leor deiseanna ann dóibh dul i mbun cainte faoina dtaithí phearsanta féin.

Tá an-bhéim ar fheasacht teanga an pháiste a fhorbairt ar bhealach spraíúil, tarraingteach i gcomhthéacsanna réalaíocha.Tugtar deiseanna do na páistí orduithe a thabhairt, ceisteanna a chur agus a fhreagairt agus abairtí a tháirgeadh sna haimsirí éagsúla trí leas a bhaint as réimse leathan cluichí agus gníomhaíochtaí.

Tá éagsúlacht mhór amhrán, dánta agus scéalta traidisiúnta agus nua-aimseartha sa leabhar seo chun spéis na bpáistí a mhúscailt sa Ghaeilge agus i gcultúr na Gaeilge, chun saibhreas Gaeilge a mhúineadh

dóibh agus chun dúil na bpáistí a spreagadh sa léitheoireacht agus sa scríbhneoireacht.Tá raon gníomhaíochtaí bunaithe ar na scéalta chun dúshlan a thabhairt dóibh agus chun na páistí a mhealladh

chun dul i mbun cainte agus scríbhneoireachta faoi na scéalta. Is cuid den chlár nuálach teicneolaíochta Bua na Cainte 6 é an leabhar seo.Tacaíonn na gníomhaíochtaí

cainte, léitheoireachta agus scríbhneoireachta sa leabhar leis an teanga a múineadh le cabhair na teicneolaíochta. Is cóir an clár teicneolaíochta, leabhar an mhúinteora, an leabhar litrithe agus leabhar an pháiste a úsáid i dteannta a chéile chun an tairbhe is fearr a bhaint as an gclár. Go mbaine na páistí taitneamh agus tairbhe as an gclár Bua na Cainte 6.

BNC6 TB Prelims.indd 5

23/05/2022 11:19

BNC6 TB Prelims.indd 6

23/05/2022 11:19

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Aonad 1 Ceacht 1

Mé Féin

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Bí ag Léamh Cén chaoi a bhfuil tú?

Obair Bheirte

Bí ag Foghlaim

1 Conas atá tú inniu? Tá _ _ _ _ _ _ _ an bhradáin agam, buíochas le Dia.

2 Conas atá tú inniu? Táim ar f_ _ _ _ _ _ _ ar fad, go raibh maith agat.

3 Cén chaoi a bhfuil tú inniu? Táim thar c_ _ _ _, buíochas le Dia.

4 Cén chaoi a bhfuil tú inniu? Táim thar b_ _ _ , go raibh maith agat.

5 Cén chaoi a bhfuil sibh? Táimid t_ _ _ _ buíochas le Dia.

6 Cén chaoi a bhfuil sibh? Táimid c_ _ _ _ _ _ _.

Táim Tá tú Tá sé Tá sí Táimid Tá sibh Tá siad

1 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 1

23/05/2022 11:20

Aonad 1 Ceacht 2

Bí ag Léamh Mo Theaghlach

Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

An mó deirfiúr atá agat?

Cé hé an duine is sine sa chlann?

at io na ED l C o C m O pa

An mó deartháir atá agat?

Tá seachtar i mo theaghlach, mé féin san áireamh.

Táim i rang a sé i mbliana.

Cáit is ainm dom.

la nd

An mó duine atá i do theaghlach?

of I

Cad is ainm duit?

Tá beirt deartháireacha agam.

An bhfuil peata agat sa bhaile?

Is é mo dheartháir Pól an duine is sine sa chlann.

An maith leat do chlann?

Cé hé an duine is óige sa chlann?

Tá beirt deirfiúracha agam freisin.

Tá peata agam. Tá madra agam.

Is í mo dheirfiúr Úna an duine is óige sa chlann.

Obair Bheirte Tusa!

Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile. é

Scríobh na hAbairtí

1 Cad is ainm duit?

1 Is ___ Oisín an duine is sine sa chlann.

2 Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

2 Is ___ Ciara an duine is óige sa chlann.

3 An mó duine atá i do theaghlach?

3 Is ___ Róisín an duine is sine sa chlann.

4 An mó deartháir atá agat?

4 Is ___ Ruairí an duine is óige sa chlann.

5 An mó deirfiúr atá agat?

5 Is ___ Eoin an duine is sine sa chlann.

6 Cé hé an duine is sine sa chlann?

6 Is ___ Úna an duine is óige sa chlann.

7 Cé hé an duine is óige sa chlann?

7 Is ___ Samar an duine is sine sa chlann.

8 An bhfuil peata agat sa bhaile?

8 Is ___ Nadia an duine is óige sa chlann.

2 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 2

23/05/2022 11:20

Mé Féin – Aonad 1 Ceacht 3

triúr

ceathrar

cúigear

beirt

at io na ED l C o C m O pa

of I

duine amháin

la nd

Bí ag Foghlaim An mó duine?

seisear

seachtar

ochtar

naonúr

Bí ag Léamh

deichniúr

Cáit

Seo í Cáit agus a clann. Tá beirt deirfiúracha aici. Tá beirt deartháireacha aici. Is é Pól an páiste is sine sa chlann. Tá triúr deirfiúracha aige. Tá deartháir amháin aige. Is í Úna an páiste is óige sa chlann.

Freagair na Ceisteanna

2 An mó deirfiúr atá ag Cáit?

1 An mó duine atá sa chlann?

4 An mó deirfiúr atá ag Pól?

5 An mó deartháir atá ag Pól?

6 Cé hé an páiste is sine sa chlann?

3 An mó deartháir atá ag Cáit? 7 Cé hé an páiste is óige sa chlann?

aige

Freagair na Ceisteanna Clann Oisín

aici

1 An mó duine atá sa chlann? 2 An mó páiste atá sa chlann? 3 An mó deartháir atá ag Niamh? 4 An mó deirfiúr atá ag Oisín? 5 Cé hé an páiste is óige sa chlann? 3 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 3

23/05/2022 11:20

Aonad 1 Ceacht 4

Orduithe

la nd

Freagair na Ceisteanna

‘Dúnaigí an fhuinneog,’ arsa an múinteoir leis na páistí.

of I

‘Dún an fhuinneog,’ arsa an múinteoir le Niamh.

Suimeanna Focal

1 Gearr + aigí = Gearraigí 2 Las + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ 3 Múch + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _

4 Bain + _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _

5 Gearr + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ _

6 Cuir + _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _

7 Scríobh + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 8 Bris + _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _

9 Féach + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ _

10 Dún + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _

Las Múch Cuir Gearr Féach Dún Bain Tóg Scríobh Caith

Sibh aigí igí Lasaigí

at io na ED l C o C m O pa

Tú

aigí igí

Spraoi le Briathra

Scríobh na hAbairtí

1 Las Tú: ‘_ _ _ an solas,’ arsa an múinteoir le Niamh. Sibh: ‘_ _ _ _ _ _ _ an solas,’ arsa an múinteoir leis na páistí. 2 Múch Tú: ‘_ _ _ _ an ríomhaire,’ arsa an múinteoir le Niamh. Sibh: ‘_ _ _ _ _ _ _ _ na ríomhairí,’ arsa an múinteoir leis na páistí. 3 Cuir _ _ _ _ an clár bán ar siúl,’ arsa an múinteoir le Niamh. _ _ _ _ _ _ _ an clár bán ar siúl,’ arsa an múinteoir leis na páistí. 4 Féach _ _ _ _ _ ar an gclár bán,’ arsa an múinteoir le Niamh. _ _ _ _ _ _ _ _ _ ar an gclár bán,’ arsa an múinteoir leis na páistí. 4

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 4

23/05/2022 11:20

Mé Féin – Aonad 1 Amhrán

la nd

barr na gcnoc

of I

cailín

buachaill

Ar an gcapall álainn, láidir, dubh.

at io na ED l C o C m O pa

ag marcaíocht

Bí ag Caint

1 Cé a bhí ag marcaíocht ar an gcapall? 2 Cá raibh siad ag dul? 3 Cén dath a bhí ar an gcapall?

Rachaimid go barr na gcnoc, Hurá, Hurá. Rachaimid go barr na gcnoc, Hurá, Hurá. Rachaimid go barr na gcnoc, Ar chapall álainn, láidir, dubh, Rachaimid go barr na gcnoc, Go barr na gcnoc i gcéin.

4 An raibh an capall láidir? 5 An maith leat an t-amhrán? 5 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 5

23/05/2022 11:20

Aonad 2 Ceacht 1

Bí ag Scríobh é

hata dubh

Seo ___ Pól. Is fear ___. Tá a shúile ___. Tá féasóg agus ____ air. Tá a bheola ___. Tá a chuid gruaige ___ agus gearr. Tá a chuid gruaige díreach. Tá hata dearg ar __ _____. Níl spéaclaí ___.

gorm féasóg

of I

beola

air

a cheann

dubh

croiméal dearg

gorm

at io na ED l C o C m O pa

Bí ag Scríobh

la nd

croiméal

fionn

Seo ___ Cáit. Is bean ___. Tá a súile ___. Tá a cuid gruaige f___ agus c___. Níl a cuid gruaige gearr. Tá a cuid gruaige ___. Tá fáinne cluaise ___. Tá slabhra ___. Tá spéaclaí uirthi ___.

fáinne cluaise

glas

catach

spéaclaí

slabhra

uirthi

catach

fionn

glas

díreach

freisin

fada

Tarraing

Tarraing Úna.

Tarraing Eoin.

Scríobh cúig abairt.

Scríobh cúig abairt. 6

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 6

23/05/2022 11:20

Mé Féin – Aonad 2 Ceacht 2

An fear é? Ní hea.

of I

Freagair na Ceisteanna

Pól

at io na ED l C o C m O pa

Áine

Tomás

An bean í? Ní hea.

An bean í? Is ea. Is bean í.

An fear é? Is ea. Is fear é.

la nd

Bí ag Foghlaim

An fear é? An bhfuil a shúile donn? An bhfuil sé maol? An bhfuil a chuid gruaige fada? 5 An bhfuil croiméal air?

1 2 3 4

1 An bean í? 2 An bhfuil a súile gorm? 3 An bhfuil a cuid gruaige rua? 4 An bhfuil a cuid gruaige fada? 5 An bhfuil spéaclaí uirthi?

1 2 3 4

An fear é? An bhfuil spéaclaí air? An bhfuil féasóg air? An bhfuil fáinne cluaise air? 5 An bhfuil caipín air?

Aisling

Ava

1 _______________? Is bean í. 2 _______________? Tá a cuid gruaige fada. 3 _______________? Níl a cuid gruaige catach. 4 _______________? Tá a cuid gruaige rua. 5 _______________? Níl spéaclaí uirthi.

Cuir cúig cheist ar do chara faoi Ava.

Seán

Cuir Ceist

1 _______________? Is fear é. 2 _______________? Tá sé maol. 3 _______________? Tá croiméal air. 4 _______________? Tá spéaclaí air. 5 _______________? Níl féasóg air.

Mícheál

Cuir cúig cheist ar do chara faoi Mhícheál.

7 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 7

23/05/2022 11:21

Aonad 2 Ceacht 3

Líon na Bearnaí

3 tú:

Liam is ainm ___.

4 sí:

Cáit is ainm ___.

5 sinn:

Oisín agus Niamh is ainm ___.

6 sibh:

Ruairí agus Róisín is ainm ___.

7 siad:

Liam agus Samar is ainm ___.

8 na cailíní: Cáit agus Úna is ainm ___.

at io na ED l C o C m O pa

Bí ag Foghlaim

an bhean

la nd

Oisín is ainm ___.

dom duit dó di dúinn daoibh dóibh

2 sé:

mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

Niamh is ainm ___.

of I

1 mé:

na mná

an fear

na fir

Obair Bheirte Tusa!

2 Cad is ainm do do mháthair? ___ is ainm ___.

3 Cad is ainm do do dheirfiúr? ___ is ainm ___.

4 Cad is ainm do do dheartháir? ___ is ainm ___.

5 Cad is ainm don bhean seo? Áine is ainm ___.

6 Cad is ainm don fhear seo? Pól is ainm ___.

7 Cad is ainm do na mná seo? Aisling agus Ava is ainm ___.

8 Cad is ainm do na fir seo? Tomás agus Mícheál is ainm ___.

1 Cad is ainm duit? ___ is ainm ___.

Scríobh na hAbairtí

don

1 Aisling is ainm don bhean seo.

2 Pól is ainm ___ fhear seo.

3 Ava is ainm ___ bhean seo.

4 Úna agus Áine is ainm do na mná seo.

5 Séan agus Mícheál is ainm ___ na fir seo.

6 Ruairí agus Oisín is ainm ___ na buachaillí seo. 8

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 8

23/05/2022 11:21

Mé Féin – Aonad 2 Ceacht 4

Bí ag Foghlaim Aois

seacht mbliana déag d’aois

ocht mbliana déag d’aois

naoi mbliana déag d’aois

fiche bliain d’aois

Bí ag Léamh

cúig bliana déag d’aois

la nd

ceithre bliana déag d’aois

sé bliana déag d’aois

trí bliana déag d’aois

of I

aon bhliain déag dhá bhliain déag d’aois d’aois

Cén aois é do dheartháir Pól? Cén aois í do dheirfiúr Úna?

at io na ED l C o C m O pa

Cén aois thú?

Tá mé dhá bhliain déag d’aois.

Tá sé seacht mbliana déag d’aois. Tá sé níos sine ná mé.

Tá sí naoi mbliana d’aois. Tá sí níos óige ná mé.

Bí ag Caint Tusa!

2 Cén aois é do dheartháir? 5 Cén aois í Úna?

3 Cén aois í do dheirfiúr? 6 Cén aois é Pól?

1 Cén aois thú? 4 Cén aois í Cáit?

Freagair na Ceisteanna

Cén aois é? Tá sé ___.

Cén aois í? Tá sí ___.

Cén aois é? Tá sé ___.

Cén aois í? Tá sí ___.

Cén aois é? Tá sé ___.

Cén aois í? Tá sí ___.

Cén aois é? Tá sé ___.

Cén aois í? Tá sí ___.

Cén aois é? Tá sé ___.

Cén aois í? Tá sí ___.

9 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 9

23/05/2022 11:21

la nd

Aonad 2 Amhrán

at io na ED l C o C m O pa

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile. Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

of I

Ar mo ghabháil dom siar chun Droichead Uí Mhórdha, Píce i mo dhóid ’s mé ag dul i meitheal, Cé a chasfaí orm i gcumar ceo, Ach pocán crón is é ar buile.

Bhí garda mór i mBaile an Róistigh, Is bhailigh fórsaí chun sinn a chlipeadh. Bhuail sé rop dhá adharc sa tóin air, Is dá bhríste nua do dhein sé giobail.

Curfá I nDaingean Uí Chúis le haghaidh an tráthnóna, Bhí an sagart paróiste amach inár gcoinne. Is é dúirt gurbh é an diabhal ba dhóigh leis A ghabh an treo ar phocán buile.

Bí ag Caint

1 Cad is ainm don amhrán?

2 Cá raibh an fear ag dul?

3 Cad a bhí ina lámh aige?

4 Ar bhuail an gabhar an garda?

5 Ar thaitin an gabhar leat?

6 Ar thaitin an t-amhrán leat? 10

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 10

23/05/2022 11:21

Mé Féin – Aonad 3 Ceacht 1

Bí ag Scríobh M’aghaidh

Foclóir

srón

fiacla

la nd

súile

Mo Lámh

malaí

Seo m’aghaidh. Tá m_ _ _ _ ar m’aghaidh. Tá sú_ _ _, sr_ _ agus sm_ _ ar m’aghaidh. Tá mo b_ _ _ _ _ dearg. Tá f_ _ _ _ _ i mo bhéal. Tá t_ _ _ _ _ i mo bhéal freisin.

of I

mo mhéara

teanga

Tóirfhocal

at io na ED l C o C m O pa

smig

ordóg

Tarraing do lámh!

Scríobh na focail in aice le do mhéara.

Aimsigh na Focail

lúidín

mo bheola

aghaidh

malaí

súile

srón

smig

beola

fiacla

teanga

méar

ordóg

lúidín 11 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 11

23/05/2022 11:21

Aonad 3 Ceacht 2

Bí ag Léamh Mé Féin agus Mo Chlann

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Chuig: lia@buanacainte.ie Ó: cait@buanacainte.ie A chara, Conas atá tú? Tá súil agam go bhfuil tú ar fónamh. Cáit is ainm dom. Tá mé dhá bhliain déag d’aois. Tá mé i mo chónaí i mBaile Átha Cliath. Tá mo chuid gruaige fada, dubh agus catach.Tá mo shúile donn. Táim ag freastal ar Scoil Éanna.Táim i rang a sé i mbliana. Tá seachtar i mo chlann, mé féin san áireamh. Tá beirt deartháireacha agam. Pól agus Eoin is ainm dóibh. Tá siad níos sine ná mé. Tá Pól seacht mbliana déag d’aois. Tá sé sa chúigiú bliain sa mheánscoil. Tá Eoin cúig bliana déag d’aois. Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil. Tá beirt deirfiúracha agam freisin. Síle agus Úna is ainm dóibh. Tá siad níos óige ná mé. Tá Síle aon bhliain déag d’aois. Tá sí i rang a cúig i mbliana. Tá Úna naoi mbliana d’aois. Tá sí i rang a trí i mbliana. Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile. Scríobh ríomhphost chugam go luath agus inis dom fút féin agus do chlann! Le dea-mhéin, Cáit

Scríobh an Scéal

Scríobh ríomhphost chuig Cáit ag insint di fút féin agus faoi do chlann. Bain úsáid as na ceisteanna thíos chun cabhrú leat do ríomhphost a scríobh. 2

Cén aois thú?

3 Déan cur síos ar do chuid gruaige.

Déan cur síos ar do shúile.

5 Cá bhfuil tú ag dul ar scoil?

Cén rang ina bhfuil tú?

7 An mó duine atá i do chlann?

An mó deartháir atá agat?

1 Cad is ainm duit?

9 An mó deirfiúr atá agat?

Cad is ainm do do dheartháireacha?

11 Cad is ainm do do dheirfiúracha?

Cén aois iad do dheartháireacha?

13 Cén aois iad do dheirfiúracha?

Cé hé an duine is sine sa chlann?

15 Cé hé an duine is óige sa chlann?

An maith leat do chlann?

sa chéad bhliain sa mheánscoil sa tríú bliain sa mheánscoil sa chúigiú bliain sa mheánscoil

sa dara bliain sa mheánscoil sa cheathrú bliain sa mheánscoil sa séú bliain sa mheánscoil 12

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 12

23/05/2022 11:21

Mé Féin – Aonad 3 Ceacht 3

D’fhág sí an cupán bainne ar an mbord.

Chaith Oisín liathróid chuig Bran.

Léim Bran in airde.

Bhris an cupán ina smidiríní.

Bhain Bran geit as na páistí.

at io na ED l C o C m O pa

Leag sé an cupán.

of I

D’ól Niamh cupán bainne.

la nd

Léigh an Scéal Bran sa Chistin

Chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.

Dhún Niamh an bosca bruscair.

Spraoi le Briathra

1 Ar ól Niamh cupán bainne?

D’ól sí

7 Níor + séimhiú Níor ól sí

Ar fhág sí?

D’fhág sí

Níor fhág sí

Chaith sí

Níor chaith sí

? Ar + séimhiú Ar ól sí? Ar chaith sí?

Rith Bran agus na páistí amach sa ghairdín.

Freagair na Ceisteanna

Inné 3

Ghlan Oisín an t-urlár.

Scuab Niamh an t-urlár.

2 Ar ól Oisín cupán bainne? 3 Ar fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord? 4 Ar fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord?

Ar léim sí? Ar leag sí?

5 Ar chaith Niamh an liathróid chuig Bran?

Ar bhris sí?

6 Ar leag Bran an cupán?

Ar scuab sí?

7 Ar bhris an cupán ina smidiríní?

Ar chuir sí? Ar dhún sí?

8 Ar chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?

Ar ghlan sí?

9 Ar dhún Oisín an bosca bruscair?

Ar rith sí?

10 Ar ghlan Oisín an t-urlár? 13

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 13

23/05/2022 11:21

Aonad 3 Ceacht 4

Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé tinn. Ní raibh sé ar fónamh.

Bhí slaghdán air.

of I

Bhí tinneas cinn air.

la nd

Bí ag Léamh Ruairí Breoite

at io na ED l C o C m O pa

Bhí a scornach tinn.

Bhí pian ina bholg Bhí sé ag casachtach. Bhí sé ag sraothartach. aige. [Insert Fig p14.ai]

Tháinig an dochtúir. Thug an dochtúir leigheas dó.

Bhí sé ag aiseag.

Bhí a theocht ard. Bhí sé lag. Bhí sé breoite.

D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla lá.

Tá biseach air anois.

Freagair na Ceisteanna

1 Cé a bhí tinn?

2 An raibh Ruairí ar scoil inné?

3 Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil inné?

4 An raibh slaghdán ar Ruairí?

5 An raibh tinneas cinn air?

6 An raibh pian ina dhroim aige?

7 Cé a tháinig?

8 Cad a thug an dochtúir do Ruairí?

9 Ar fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá?

10 An bhfuil biseach ar Ruairí anois?

14 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 14

23/05/2022 11:21

Mé Féin – Aonad 3 Ceacht 4

Roghnaigh an Focal Ceart

2 scornach thinn 3 tinneas cinn ag casachtach

3 ag casachtach ag sraothartach ag aiseag

ag casachtach ag sraothartach ag aiseag

5 breoite biseach slaghdán 8

breoite biseach ar fónamh

ag casachtach ag sraothartach ag aiseag

of I

la nd

ar fónamh biseach slaghdán

at io na ED l C o C m O pa

feirmeoir siopadóir dochtúir

leigheas leabhar líomanáid

Scríobh Ríomhphost

Chuig: Ó:

múinteoir@buanacainte.ie áine@buanacainte.ie

Ábhar: Ruairí breoite A mhúinteoir, a chara,

Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé ___. Ní raibh sé ar ___. Bhí tinneas ___ air. Bhí a scornach tinn. Bhí slaghdán air. Bhí sé ag ___ agus ag sraothartach. Bhí ___ ina bholg aige. Bhí sé ag aiseag. Bhí a theocht ___. Bhí sé lag. Bhí sé breoite. Tháinig an ___. Thug an dochtúir ___ dó. D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla ___. Tá ___ air anois. Mise le meas, Áine

fónamh

tinn

casachtach

cinn

dochtúir

ard

biseach

leigheas

lá

pian

15 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 15

23/05/2022 11:21

at io na ED l C o C m O pa

Thar shléibhte arda bána, Thar fhásaigh mhóra theo. Thar muir is thar aigéan, Eitleoidh mé gan stró.

of I

Ceannóidh mé eitleán breá Nuair a bheidh mé fásta suas, Is timpeall an domhain mhóir Is ea rachaidh mé ar luas.

la nd

Aonad 3 Dán

Is orm a bheidh an bród, Go hard ansiúd sa spéir, Ag imeacht liom ar luas Thar tíortha i bhfad i gcéin.

Bí ag Caint

1 Cad is ainm don dán?

2 An maith leat an dán? Cén fáth?

3 Céard a cheannóidh an cailín?

4 An eitleoidh sí go tapa?

5 Aimsigh focail ina bhfuil ó sa dán.

6 Aimsigh focail ina bhfuil á sa dán.

7 Aimsigh focail ina bhfuil é sa dán.

8 Aimsigh focail ina bhfuil ua sa dán. 16

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 16

23/05/2022 11:21

Mé Féin – Scéal

An Táin

Cú Chulainn

of I

sleá

Ferdia

la nd

an ga bolga

cróga

at io na ED l C o C m O pa

áth

abhainn an tarbh mór donn

geata

an rí Conchúr

ina gcodladh

cailleach na farraige

na laochra

slat draíochta

Bí ag Caint

1 Cad is ainm don scéal?

2 Cén saghas scéil é?

3 An raibh Cú Chulainn cróga?

4 Cad a bhí ina lámh ag Cú Chulainn?

5 Cé a bhuaigh an troid?

6 Ar thaitin an scéal leat?

7 Ar thaitin Cú Chulainn leat?

8 Déan cur síos ar an bpictiúr. 17

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 17

23/05/2022 11:21

Scéal

Scríobh Scéal An Táin

Bhí Méabh ina ___ ar Chúige Chonnacht. Ailill ab ___ dá fear céile. Bhí tarbh mór ___ ag Ailill.

la nd

Ba mhaith le Méabh ___ mór a bheith aici freisin. Bhí Conchúr Mac Neasa ina ___ ar Chúige Uladh.

Chuir cailleach na ___ draíocht ar laochra Uladh.

of I

Bhí na laochra go léir ina gcodladh ___.

Níor thit Cú Chulainn ina chodladh mar ní raibh sé ___ mbliana déag d’aois go fóill. Throid Cú Chulainn le ___ gach lá.

at io na ED l C o C m O pa

Chabhraigh siad lena chéile gach ___. Bhuaigh Cú Chulainn an ___. Fuair Ferdia bocht ___.

Bí ag Scríobh

ainm

tarbh

banríon

Ferdia

ocht

sámh

troid

farraige

bás

oíche

rí

bán

2 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

3 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

4 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

1 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

5 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

6 Ní thabharfaidh mé ___ duit. 8 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

9 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

10 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

7 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

an bhó

an tarbh

an madra

an broc

an chaora

an t-asal

an gabhar

an mhuc

an fia

an capall

18 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 18

23/05/2022 11:21

Mé Féin – Scéál

An Táin

2 An raibh tarbh donn ag Ailill?

1 Cé a bhí ina banríon ar chúige Chonnacht?

A Bhí tarbh donn ag Ailill.

A Bhí Méabh ina banríon ar Chúige Chonnacht.

B Ní raibh tarbh donn ag Ailill.

B Bhí Deirdre ina banríon ar Chúige Chonnacht.

la nd

Ar Thóir an Óir

4 Cé a bhí ina rí ar Chúige Uladh?

A Bhí tarbh bán ag Ailill.

A Bhí Cú Chulainn ina rí ar Chúige Uladh.

B Ní raibh tarbh bán ag Ailill.

B Bhí Conchúr Mac Neasa ina rí ar Chúige Uladh.

at io na ED l C o C m O pa

of I

3 An raibh tarbh bán ag Ailill?

6 Cén fáth nár thit Cú Chulainn ina chodladh?

5 Cé a chuir draíocht ar laochra Uladh?

A Níor thit Cú Chulainn ina chodladh mar bhí sé ocht mbliana déag d’aois.

B Chuir Méabh draíocht ar laochra Uladh.

B Níor thit Cú Chulainn ina chodladh mar ní raibh sé ocht mbliana déag d’aois go fóill

A Chuir cailleach na farraige draíocht ar laochra Uladh.

8 Cár throid Cú Chulainn agus Ferdia?

7 Ar iarr Méabh ar Fherdia troid le Cú Chulainn?

A Throid Cú Chulainn agus Ferdia sa pháirc.

A D’iarr Méabh ar Fherdia troid le Cú Chulainn.

B Throid Cú Chulainn agus Ferdia ag áth san abhainn.

9 Cé a bhuaigh an troid?

10 Cé a fuair bás?

A Bhuaigh Cú Chulainn an troid.

A Fuair Cú Chulainn bás.

B Bhuaigh Ferdia an troid.

B Fuair Ferdia bás.

B Níor iarr Méabh ar Fherdia troid le Cú Chulainn.

19 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 19

23/05/2022 11:21

Seanfhocal

Bí ag Foghlaim Seanfhocal

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

20 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 20

23/05/2022 11:21

Mé Féin – Measúnú

Measúnú Teanga ó Bhéal

Cad is ainm duit?

3 Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

An mó duine atá i do theaghlach?

5 An mó deartháir atá agat?

An mó deirfiúr atá agat?

7 Cé hé an duine is sine sa chlann?

Cé hé an duine is óige sa chlann? An maith leat do chlann?

11 Cén aois thú?

An bhfuil do chuid gruaige catach?

13 An bhfuil do chuid gruaige fada?

An bhfuil do shúile gorm?

of I

9 An bhfuil peata agat sa bhaile?

la nd

1 Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

Léitheoireacht Liam agus a Chlann

at io na ED l C o C m O pa

Seo é Liam. Tá sé dhá bhliain déag d’aois. Tá sé i rang a sé i mbliana. Tá sé ag freastal ar Scoil Éanna. Tá seisear ina chlann. Tá deartháir amháin aige. Seán is ainm dó. Is é Seán an duine is sine sa chlann.

Tá sé trí bliana déag d’aois. Tá sé sa chéad bhliain sa mheánscoil. Tá beirt deirfiúracha aige. Tá siad níos óige ná é. Tá Cáit ocht mbliana d’aois. Tá sí i rang a dó. Is í Lia an duine is óige sa chlann. Tá sí seacht mbliana d’aois. Tá madra beag ag Liam. Oscar is ainm dó. Is maith le Liam a chlann. Is breá leis a mhadra freisin.

Léitheoireacht

Freagair na Ceisteanna

1 Cén aois é Liam?

Cén rang ina bhfuil sé i mbliana?

3 Cá bhfuil sé ag dul ar scoil?

An mó deartháir atá aige?

5 An mó deirfiúr atá aige?

Cé hé an duine is sine sa chlann?

7 Cén aois é Seán?

An bhfuil Seán ag freastal ar Scoil Éanna?

9 Cén bhliain ina bhfuil Seán sa mheánscoil? 11 Cén rang ina bhfuil Cáit?

Cén aois í Cáit?

Cé hé an duine is óige sa chlann?

21 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 21

23/05/2022 11:21

Measúnú

Scríbhneoireacht Bi ag Scríobh

Scríbhneoireacht Spraoi le Briathra

Cén aois thú?

Inné 7 Níor + séimhiú

Ar ól sí?

D’ól sí

Níor ól sí

Ar fhág sí?

D’fhág sí

Níor fhág sí

aon bhliain déag d’aois

la nd

? Ar + séimhiú

Chaith sí

Léim sí

of I

Leag sí Bhris sí

Scuab sí Chuir sí

at io na ED l C o C m O pa

Dhún sí

Ghlan sí Rith sí Líon na Bearnaí

1 mé: Liam is ainm ___. 2 sí: Róisín is ainm ___.

mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

dom duit dó di dúinn daoibh dóibh

do don

3 sé: Samar is ainm ___. 4 tú: Oisín is ainm ___. 5 siad: Ciara agus Niamh is ainm ___. 6 Liam agus Oisín is ainm ___ na buachaillí. 7 Niamh agus Róisín is ainm ___ na cailíní. 8 Pól is ainm ___ fhear sin.

Roghnaigh an Focal Ceart

bean mná buachaill

fear féar fir 5

beola teanga fiacla 6

beola teanga fiacla

lúidín ordóg glúin

22 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 22

23/05/2022 11:21

Ceacht 1

An Fómhar

Titeann na duilleoga de na crainn san fhómhar.

of I

De ghnáth, bíonn an aimsir go deas ag tús an fhómhair. De réir a chéile, téann an aimsir in olcas. Bíonn an aimsir fuar agus fliuch ag deireadh an fhómhair.

at io na ED l C o C m O pa

An fómhar atá ann. Is iad Lúnasa, Meán Fómhair agus Deireadh Fómhair míonna an fhómhair.

la nd

Bí ag Léamh

Bailíonn an t-iora rua cnónna san fhómhar. Cuireann sé iad i bhfolach i bpoll sa chrann. Téann an t-iora rua a chodladh don gheimhreadh.

Ní fhágann an spideog agus an dreoilín Éire san fhómhar. Fanann siad in Éirinn don gheimhreadh.

Geimhríonn an sciathán leathair agus an ghráinneog freisin.

Bíonn an feirmeoir gnóthach san fhómhar. Bíonn sé ag baint an fhómhair.

Fágann an chuach agus an fháinleog Éire san fhómhar. Téann siad go dtí na tíortha teo mar ní maith leo an geimhreadh fuar in Éirinn.

Bíonn sé ag baint eorna agus coirce. Bíonn an feirmeoir ag obair go dian dícheallach san fhómhar.

Obair Bheirte

1 Cén séasúr atá ann anois?

Ainmnigh míonna an fhómhair.

3 Cén saghas aimsire a bhíonn ann ag tús an fhómhair?

Cén saghas aimsire a bhíonn ann ag deireadh an fhómhair?

5 Cad a tharlaíonn do na duilleoga san fhómhar?

Cad a dhéanann an t-iora rua san fhómhar?

7 Ainmnigh trí ainmhí a gheimhríonn.

Cén fáth a fhágann an chuach agus an fháinleog Éire san fhómhar?

9 Ainmnigh dhá éan a fhanann in Éirinn don gheimhreadh.

Cad a dhéanann an feirmeoir san fhómhar?

23 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 23

23/05/2022 11:21

re of I ny

at io na ED l C o C m O pa

Léimigí, Casaigí, Piocaigí na torthaí. Léimigí, Casaigí, Piocaigí níos mó. Léimigí, Casaigí, Piocaigí na torthaí. Léimigí, Casaigí, Piocaigí go leor.

la nd

Ceacht 1

piocaigí piocaigí piocaigí piocaigí

na torthaí, níos mó, na torthaí, go leor.

Léimigí, Casaigí, Piocaigí na torthaí. Léimigí, Casaigí, Piocaigí níos mó. Léimigí, Casaigí, Piocaigí na torthaí. Léimigí, Casaigí, Piocaigí go leor.

Curfá Ó, a thiarna, Ó, a thiarna, Ó, a thiarna, Ó, a thiarna,

Bí ag Caint

24 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 24

1 2 3 4

An maith leat an t-amhrán? Cén séasúr atá ann? An maith leat an fómhar? Cá bhfuil na páistí?

23/05/2022 11:21

An Fómhar – Ceacht 2

Bí ag Foghlaim Cén dáta atá ann inniu?

Dhá Dhá Dhá Dhá Dhá Dhá Dhá Dhá Dhá Dhá Dhá

mhíle mhíle mhíle mhíle mhíle mhíle mhíle mhíle mhíle mhíle mhíle

27 28 29 30 31

01/08/2021 An chéad lá de Lúnasa, dhá mhíle fiche a haon.

= = = = =

fiche a haon fiche a dó fiche a trí fiche a ceathair fiche a cúig fiche a sé fiche a seacht fiche a hocht fiche a naoi tríocha tríocha a haon

An An An An An

seachtú lá is fiche t-ochtú lá is fiche naoú lá is fiche tríochadú lá t-aonú lá is tríocha

la nd

= = = = = = = = = = =

t-aonú lá is fiche dara lá is fiche tríú lá is fiche ceathrú lá is fiche cúigiú lá is fiche séú lá is fiche

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031

An An An An An An

of I

= = = = = =

21 22 23 24 25 26

at io na ED l C o C m O pa

1 = An chéad lá 2 = An dara lá 3 = An tríú lá 4 = An ceathrú lá 5 = An cúigiú lá 6 = An séú lá 7 = An seachtú lá 8 = An t-ochtú lá 9 = An naoú lá 10 = An deichiú lá 11 = An t-aonú lá déag 12 = An dara lá déag 13 = An tríú lá déag 14 = An ceathrú lá déag 15 = An cúigiú lá déag 16 = An séú lá déag 17 = An seachtú lá déag 18 = An t-ochtú lá déag 19 = An naoú lá déag 20 = An fichiú lá

11/09/2023 An t-aonú lá déag de Mheán Fómhair, dhá mhíle fiche a trí.

23/10/2029 An tríú lá is fiche de Dheireadh Fómhair dhá mhíle fiche a naoi.

Bí ag Scríobh Cén dáta atá ann?

1 10/08/2021 = An deichiú lá de Lúnasa, dhá mhíle fiche a haon. 2 12/08/2024 = __________________________________________________________

3 16/08/2022 = __________________________________________________________

4 14/08/2023 = __________________________________________________________ 5 19/09/2022 = An naoú lá déag de Mheán Fómhair, dhá mhíle fiche a dó. 6 15/09/2025 = __________________________________________________________

7 17/09/2027 = __________________________________________________________ 8 22/09/2029 = __________________________________________________________ 9 20/10/2031 = An fichiú lá de Dheireadh Fómhair, dhá mhíle tríocha a haon.

10 24/10/2026 = __________________________________________________________ 11 29/10/2025 = __________________________________________________________ 12 27/10/2030 = __________________________________________________________ 25 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 25

23/05/2022 11:21

Ceacht 3

Tógann Niamh fear bréige amach as an gcró.

Dúnann sí doras an chró.

at io na ED l C o C m O pa

of I

Gach fómhar, scuabann Oisín na duilleoga sa ghairdín ar chúl an tí.

la nd

Bí ag Léamh Ag Obair sa Ghairdín san Fhómhar

Crochann sí an fear bréige sa ghairdín mar bíonn na héin ag ithe na nglasraí.

Piocann na páistí úlla san úllord ag bun an ghairdín. Grúpa a hAon Gach Lá Amárach ann/eann faidh/fidh

Inné h Scuab Thóg Dhún Chroch Bhain Phioc Chuir Ghlan Bhris Chaith

Baineann Daidí na prátaí.

Baineann Daideo an féar le lomaire faiche.

Cuireann siad na húlla i gciseán.

Glanann na páistí an cró sa ghairdín cúil.

Suimeanna Focal

1 Tóg + ann = _____

Gach Lá ann eann

2 Dún + ____ = _____ 3 Croch + ____ = _____

4 Bain + ____ = _____

5 Cuir + ____ = _____

6 Glan + ____ = _____

7 Scuab + faidh = ______ 8 Tóg + ____ = _____

Amárach faidh fidh

9 Dún + ____ = _____ 10 Croch + ____ = _____ 11 Bain + ____ = _____

12 Pioc + ____ = _____

26 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 26

23/05/2022 11:21

An Fómhar – Ceacht 3

Scríobh na hAbairtí Grúpa a hAon

2 Thóg Niamh fear bréige amach as an gcró inné. ____ Niamh fear bréige amach as an gcró gach lá. ____ Niamh fear bréige amach as an gcró amárach.

3 Dhún Niamh doras an chró inné. ____ Niamh doras an chró gach lá. ____ Niamh doras an chró amárach.

4 Chroch Niamh an fear bréige sa ghairdín inné. ____ Niamh an fear bréige sa ghairdín gach lá. ____ Niamh an fear bréige sa ghairdín amárach.

5 Bhain Daideo an féar le lomaire faiche inné. ____ Daideo an féar le lomaire faiche gach lá. ____ Daideo an féar le lomaire faiche amárach.

6 Phioc na páistí úlla san úllord ag bun an ghairdín inné. ____ na páistí úlla san úllord ag bun an ghairdín gach lá. ____ na páistí úlla san úllord ag bun an ghairdín amárach.

7 Chuir Ciara na húlla i gciseán inné. ____ Ciara na húlla i gciseán gach lá. ____ Ciara na húlla i gciseán amárach.

8 Ghlan na páistí an cró sa ghairdín cúil inné. ____ na páistí an cró sa ghairdín cúil gach lá. ____ na páistí an cró sa ghairdín cúil amárach.

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

1 Scuab Oisín na duilleoga sa ghairdín ar chúl an tí inné. ____ Oisín na duilleoga sa ghairdín ar chúl an tí gach lá. ____ Oisín na duilleoga sa ghairdín ar chúl an tí amárach.

Crosfhocal

1 3

5 6

scuab

úlla

duilleoga

spád

lomaire faiche

glasraí

fear bréige

úllord

ciseán

cró

27 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 27

23/05/2022 11:21

Ceacht 4

Bí ag Léamh An Fháinleog

la nd

Is éan beag í an fháinleog. Bíonn dath dúghorm ar a droim. Bíonn dath bán ar a brollach. Bíonn dath dearg ar a scornach. Bíonn cruth V ar eireaball na fáinleoige.

of I

Is féidir leis an bhfáinleog eitilt go híseal os cionn na habhann chun deoch uisce a fháil nuair a bhíonn sí ag eitilt.

Bíonn an fháinleog fhireann agus an fháinleog bhaineann ag obair le chéile chun nead a dhéanamh. Déanann siad nead as láib agus plandaí.

at io na ED l C o C m O pa

Fágann fáinleoga Éire san fhómhar mar ní maith leo an geimhreadh fuar in Éirinn. Téann fáinleoga go dtí an Afraic san fhómhar mar bíonn an aimsir níos fearr ansin.

Eitlíonn na fáinleoga go dtí an Afraic Theas. Feiceann siad an Fhrainc, an Spáinn agus an Afraic Theas thíos fúthu. Tógann an turas sé seachtaine.

Eitlíonn na fáinleoga i rith an lae. Is féidir leo 300 ciliméadar a eitilt gach lá.

Itheann na fáinleoga feithidí nuair a bhíonn siad ag eitilt.

Codlaíonn siad i gcrainn san oíche.

Faigheann cuid de na fáinleoga bás ar an turas fada.

Fanann na fáinleoga san Afraic Theas don gheimhreadh agus filleann siad ar Éirinn san earrach. Bíonn áthas ar gach duine nuair a fhilleann na fáinleoga san earrach mar bíonn a fhios acu go bhfuil an samhradh ag teacht. 28

Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 28

23/05/2022 11:21

An Fómhar – Ceacht 4

Obair Bheirte An Fháinleog

1 An éan beag í an fháinleog?

2 Déan cur síos ar an bhfáinleog.

3 Cén cruth a bhíonn ar eireaball na fáinleoige? 4 Cá dtéann na fáinleoga san fhómhar? 5 Cén fhad a thógann an turas go dtí an Afraic? 6 Cá gcodlaíonn na fáinleoga? 8 Cathain a fhilleann na fáinleoga ar Éirinn?

la nd

7 Cad a itheann fáinleoga? Bí ag Scríobh

An Afraic

2 __________

3 __________

4 __________

An Spáinn

An Fhrainc

Éire

at io na ED l C o C m O pa

1 __________

of I

Tarraing an léarscáil agus ainmnigh an tír.

Bí ag Foghlaim An Fháinleog

droim

eireaball

feithidí

dúghorm

bán scornach

brollach dearg

Bí ag Scríobh An Fháinleog

Tarraing fáinleog.

1 Bíonn dath ____ ar a droim. 2 Bíonn dath bán ar a ____. 3 Bíonn dath dearg ar a ____. 4 Bíonn cruth V ar ____ na fáinleoige. 5 Itheann an fháinleog ____. 29 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 29

23/05/2022 11:21

Scéal

Bí ag Caint

An Sionnach

ainmhí oíche uibheacha

sionnach fireann

brollach

la nd

eireaball

cluasa móra

san fhoraois

sionnach baineann

at io na ED l C o C m O pa

coileáin

of I

madra rua

lucha

brocais feithidí

claí

froganna

péisteanna talún

francaigh

coiníní

Scríobh an Scéal An Sionnach

Ainmhí álainn, cliste is ea an ____. Bíonn dath ____ air.

Bíonn ___ bán ar an sionnach agus bíonn a ___ fada. Bíonn ___

móra ar an sionnach agus bíonn sé an-mhaith

Tarraing sionnach. Scríobh na focail in aice leis an sionnach. c______

ag éisteacht. Cónaíonn an sionnach i bpoll. Tugtar ___

ar an bpoll seo. Cónaíonn an sionnach faoin tuath. Is maith leis an sionnach bheith ina chónaí san fhoraois. Itheann an sionnach lucha, ___

agus coiníní. Ní maith le ___

b______

an sionnach mar itheann an sionnach cearca agus sicíní. feirmeoirí

froganna

brollach

brocais

cluasa

eireaball

rua

sionnach

e______

30 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 30

23/05/2022 11:21

An Fómhar – Scéal

Bí ag Léamh An Sionnach

eireaball Ainmhí an-chliste is ea é freisin. Bíonn cluasa móra ar an sionnach agus bíonn sé an-mhaith ag éisteacht. Bíonn brollach bán ar an Cloiseann an sionnach lucha agus péisteanna talún nuair a bhíonn siad sionnach agus bíonn a ag bogadh ar an talamh. eireaball fada.

brollach

of I

la nd

Ainmhí álainn is ea an sionnach. Tugtar madra rua ar an sionnach freisin mar is saghas madra é agus bíonn dath rua air.

at io na ED l C o C m O pa

Cónaíonn an sionnach faoin tuath. Cónaíonn an madra rua sa bhaile mór agus sa Is maith leis an sionnach bheith chathair freisin. ina chónaí san fhoraois.

Cónaíonn an sionnach i bpoll. Tugtar brocais ar an bpoll seo.

coileán

ál

sionnach fireann

Tugann an sionnach fireann

sionnach Bíonn sionnaigh óga ag an sionnach agus an sionnach baineann aire baineann baineann uair amháin sa bhliain. mhaith do na coileáin. Fanann Bíonn sionnaigh óga ag an sionnach san earrach. Coileán a thugtar ar an sionnach óg. Uaireanta, bíonn sé choileán san ál.

an sionnach baineann leis na coileáin sa bhrocais. Téann an sionnach fireann ag fiach agus tugann sé bia ar ais chuig na coileáin óga sa bhrocais.

Is féidir leis an sionnach rith go tapa. Léimeann sé thar bhallaí arda.

Dreapann sé an claí. Dreapann sé crainn freisin.

Is ainmhí oíche é an sionnach agus is fearr leis dul amach ag seilg chun bia a fháil san oíche.

Itheann an sionnach lucha, froganna, francaigh, coiníní agus uibheacha. Itheann an sionnach feithidí agus péisteanna talún.

Is maith leis an sionnach sméara dubha.

Ní maith le feirmeoirí an sionnach mar itheann an sionnach cearca agus sicíní.

Fanann an sionnach fireann agus an sionnach baineann le chéile ar feadh blianta.

31 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 31

23/05/2022 11:21

Scéal

Crosfhocal

An Sionnach 1

of I

at io na ED l C o C m O pa

la nd

luch

cearc

brollach

coileán

péist talún

poll

coinín

balla

claí

sicín

francach

madra rua

sionnach

feirmeoir

eireaball

feithidí

uibheacha

frog

cluasa

foraois

32 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 32

23/05/2022 11:21

An Fómhar – Scéal

Ar Thóir an Óir

An Sionnach

2 Cén dath a bhíonn ar a bhrollach?

A Bíonn dath gorm air.

A Bíonn a bhrollach bán.

B Bíonn dath rua air.

B Bíonn a bhrollach rua.

3 An ainmhí cliste é?

4 An féidir leis an sionnach rith go tapa?

A Is ainmhí cliste é.

A Is féidir leis an sionnach rith go tapa.

of I

la nd

1 Cén dath a bhíonn ar an sionnach?

B Ní ainmhí cliste é.

at io na ED l C o C m O pa

B Ní féidir leis an sionnach rith go tapa.

6 An ndreapann an sionnach crainn?

A Is féidir leis an sionnach léim go hard.

A Dreapann an sionnach crainn.

B Ní féidir leis an sionnach léim go hard.

B Ní dhreapann an sionnach crainn.

5 An féidir leis an sionnach léim go hard?

8 An mbíonn sionnaigh óga ag an sionnach san fhómhar?

7 An ainmhí oíche é an sionnach? A Is ainmhí oíche é an sionnach.

A Bíonn sionnaigh óga ag an sionnach san fhómhar.

B Ní ainmhí oíche é an sionnach.

B Ní bhíonn sionnaigh óga ag an sionnach san fhómhar.

9 An itheann an sionnach ainmhithe eile?

10 An maith le feirmeoirí an sionnach?

A Itheann an sionnach ainmhithe eile.

A Is maith le feirmeoirí an sionnach.

B Ní itheann an sionnach ainmhithe eile.

B Ní maith le feirmeoirí an sionnach.

33 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 33

23/05/2022 11:21

Aonad 1 Ceacht 1

An Scoil

Bí ag Léamh Raic sa Seomra Ranga

of I

la nd

Leis sin, chonaic Ruairí damhán alla mór. Bhí scanradh an domhain air. Bhain an damhán alla geit uafásach as. Bhéic sé in ard a chinn is a ghutha.

Bhí an múinteoir agus na páistí ag obair go dian dícheallach sa seomra ranga. Chuala siad cnag ar an doras.

Bhí an príomhoide ag an doras. Labhair an múinteoir leis an bpríomhoide lasmuigh den doras.

at io na ED l C o C m O pa

Bhí bláthchuach ar leac na fuinneoige. Leag Niamh an bláthchuach. Bhris an bláthchuach ina smidiríní. Phléasc na páistí amach ag gáire.

Léim Niamh in airde. Thóg sí an damhán alla agus chuir sí lasmuigh den fhuinneog é.

Shuigh na páistí síos. Thosaigh gach duine ag obair go dian dícheallach. Leis sin, tháinig an múinteoir isteach sa seomra ranga. Bhí sí an-sásta mar bhí na páistí ag obair.

Scuab Oisín an ghloine bhriste agus chuir sé isteach sa bhosca bruscair í.

Freagair na Ceisteanna

Cá?

Cé?

‘Bígí ciúin,’ arsa Oisín. ‘Cloisfidh an múinteoir an raic. Beidh an múinteoir ar buile.’ Obair bhaile

‘Tá sibh ar fheabhas ar fad. Ní bheidh aon obair bhaile agaibh anocht,’ arsa an múinteoir. Bhí gliondar croí ar na páistí.

Cén fáth?

1 Cá raibh an múinteoir agus na páistí? 2 Cad a bhí ar siúl ag na páistí?

3 Cá raibh an príomhoide?

4 Cé a chonaic damhán alla mór?

5 Cén fáth ar bhéic Ruairí?

6 Cén fáth ar phléasc na páistí amach ag gáire?

7 Cé a leag an bláthchuach?

8 Cé a scuab an ghloine bhriste?

9 An raibh fearg ar an múinteoir nuair 10 An raibh obair bhaile ag na páistí a tháinig sí isteach sa seomra ranga? an tráthnóna sin? 34 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 34

23/05/2022 11:22

An Scoil – Aonad 1 Ceacht 1

Spraoi le Briathra

Suimeanna Focal

Grúpa a hAon Amárach faidh fidh

Gach Lá ann eann

1 Chuir + eamar = _______________ 2 Bhain + ______ = _______________ 3 Thóg + ______ = _______________

la nd

Inné h

Inné amar eamar

Chuir sí

4 Leag + ______ = _______________

Bhain sí

5 Bhéic + ______ = _______________

Thóg sí

6 Léim + ______ = _______________

Leag sí

of I

7 Bhris + ______ = _______________

Bhéic sí

8 Scuab + ______ = _______________

Léim sí Scuab sí

at io na ED l C o C m O pa

Bhris sí

Scríobh an Scéal

Inné

sinn

1 Léimeamar in airde.

2 B_____ an bláthchuach.

3 S_____ an t-urlár.

4 P_____ amach ag gáire.

5 L_____ an bláthchuach.

6 C_____ an ghloine isteach sa bhosca bruscair.

Phléascamar

Chuireamar

Leagamar

Bhriseamar

Scuabamar

Spraoi le Briathra

Chuir mé an ghloine isteach sa bhosca bruscair.

Grúpa a hAon

Inné amar eamar

Chuir mé

Leag mé

____________ tú

____________ sé

____________ sí

____________

____________ sibh

____________ siad

Leag mé an bláthchuach.

35 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 35

25/05/2022 11:01

Aonad 1 Ceacht 2

Bí ag Léamh Ar Scoil

D’fhéachamar ar fhíseán ar an gclár bán.

la nd

D’éisteamar le scéal.

Dhúnamar ár mboscaí lóin.

Chuireamar ár mboscaí lóin inár málaí scoile.

Spraoi le Briathra

Grúpa a hAon

Gach Lá Amárach ann/eann faidh/fidh

Inné D’

D’ól sí D’éist sí D’íoc sí

Scríobh an Scéal Ar Scoil

____ ____ ____ ____ ____ ____ ____ ____ ____

ar fhíseán ar an gclár bán inné. le scéal. amhrán. ceol. ár ndóthain ag am lóin. ár mboscaí lóin. ár mboscaí lóin inár málaí scoile. na boird tar éis am lóin. amach sa chlós.

Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 36

Sheinneamar ceol.

D’itheamar agus d’ólamar ár ndóthain ag am lóin.

at io na ED l C o C m O pa

Chanamar amhrán.

of I

Bhíomar ag obair go dian dícheallach ar scoil.

Ghlanamar na boird tar éis am lóin.

Suimeanna Focal

1 D’éist + eamar = ____

Ritheamar amach sa chlós. Inné amar eamar

2 D’ól + ___ = ____ 3 Chan + ___ = ____

4 D’fhéach + ___ = ____

5 Dhún + ___ = ____

6 Ghlan + ___ = ____

Grúpa a hAon Inné amar/eamar D’ól mé D’fhéach mé ____ tú ____ tú ____ sé ____ sé ____ sí ____ sí ________ ________ ____ sibh ____ sibh ____ siad ____ siad

sinn

36 25/05/2022 11:03

An Scoil – Aonad 1 Ceacht 3

Roghnaigh an Focal Ceart

3 leabhar leabharlann léarscáil

teach teilgeoir tine chnámh

solas scriosán siosúr

leabhar leabharlannaí leabharlann

bioróir marcóir rialóir

crián scátaí scriosán

clog crián rialóir

1 2 3 4 5 6

Ainmnigh Ainmnigh Ainmnigh Ainmnigh Ainmnigh Ainmnigh

cúig rud sa seomra ranga a thosaíonn le C. trí rud sa seomra ranga a thosaíonn le B. trí rud sa seomra ranga a thosaíonn le M. trí rud sa seomra ranga a thosaíonn le L. trí rud sa seomra ranga a thosaíonn le S. trí rud sa seomra ranga a thosaíonn le R.

r s m l i p e r u i r a l a s é a

s c g g i e f i ó u t n s c c i r

c a d e l a a n l l a n n r r l s

á b d o l n ú t t f s l e u i i c

a o o i e s a p m m b e i n l f é

é b í e t á e f d d c p u b t o l

Tóirfhocal Aimsigh na Focail

l s r t s c r u i n n e o g e r s

at io na ED l C o C m O pa

Foclóir

rang ríomhaire rialóir

of I

fuinneog féilire fliuch

la nd

2 cóipleabhar cruinneog cás peann luaidhe

i r e i g n m é i p f u o i o r á

l u é r b l l i l o r a g n s e b

s s é b i u o r l á r i m é á e i

r c í n m a i í m n t d a t n l o

i a s d o i r t e a l h r l t o r

o i c ó o d i u m ú i e c e ó i ó

s r í o m h a i r e ú a ó s e i i

f t r b m e t u n m c r i á n t r

l e a b h a r l a n n t r e g l m

rialóir marcóir bioróir

crián cóipleabhar cathaoir

féilire

solas

leabharlann

teilgeoir

rialóir

marcóir

bioróir

crián

scriosán

cás peann luaidhe

cruinneog

léarscáil

bosca bruscair

doirteal

peann luaidhe

printéir

ríomhaire

seilf

37 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 37

23/05/2022 11:22

Aonad 1 Ceacht 4

Bí ag Caint An Bord

Cad atá __?

Cuir Ceist

Cé atá __?

Cuir Ceist

at io na ED l C o C m O pa

Bí ag Caint An Chathaoir

of I

la nd

1 Cad atá ar an mbord? Cá bhfuil __? Tá cruinneog ar an mbord. 2 ______________________? Tá Ruairí taobh thiar den bhord. 3 ______________________? Tá an scriosán faoin mbord. 4 ______________________? Tá Róisín in aice leis an mbord. 5 ______________________? Tá an teilgeoir os cionn an bhoird. 6 ______________________? Tá mála scoile os comhair an bhoird.

Cad atá __?

Bí ag Caint An Fhuinneog

bláthchuach

Cá bhfuil __?

1 Cé atá taobh thiar den chathaoir? Tá Samar taobh thiar den chathaoir. 2 _____________________________? Tá Bran ar an gcathaoir. 3 _____________________________? Tá Róisín in aice leis an gcathaoir. 4 _____________________________? Tá an rialóir faoin gcathaoir.

Freagair na Ceisteanna

Cad atá __?

dallóg

Cé atá __?

Cá bhfuil __?

1 Cad atá ar an bhfuinneog. Tá dallóg ar an bhfuinneog. 2 Cá bhfuil an bosca bruscair? 3 Cé atá ag an bhfuinneog?

bord

4 Cad atá ar leac na fuinneoige? 5 Cad atá os comhair na fuinneoige? 6 Cá bhfuil an múinteoir? 38

Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 38

23/05/2022 11:22

An Scoil – Aonad 1 Amhrán

labhairt Gaeilge. léamh scéalta. foghlaim. spraoi.

ag ag ag ag

Bímid Bímid Bímid Bímid

Tá mé to gha .

of I

C én

o cha

tú? fuil h b

la nd

b ú A l i B hun sco

at io na ED l C o C m O pa

Bímid ag rá dánta. Bímid ag canadh amhrán. Bímid ag damhsa. An bhunscoil abú.

Bí ag Caint

1 An maith leat an t-amhrán? Cén fáth? 2 Aimsigh trí fhocal san amhrán ina bhfuil á. 3 Cad a bhíonn ar siúl ag na páistí gach lá ar scoil? Bíonn na páistí ag ____. 4 Cad a bhíonn ar siúl agat gach lá ar scoil? Bím ag ____. 39 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 39

23/05/2022 11:22

Aonad 2 Ceacht 1

Is innealtóir í.

Is amhránaí é.

Is siúinéir í.

Cé hé?

at io na ED l C o C m O pa

Cé hé?

of I

Freagair na Ceisteanna Cé hé/hí?

Is iománaí é.

Is tógálaí é.

la nd

Bí ag Foghlaim Daoine

Is ____ é. 5

Is ____ é.

Cé hí?

Is ____ í. Cé hé?

Cé hí?

Is ____ í.

10 Cé hé?

Is ____ é.

Is _____ é.

11 Cé hé?

Is _____ é.

14 Cé hí?

15 Cé hí?

Cé hí?

Is ____ í. 12 Cé hé?

Is _____ é. 16 Cé hí?

13 Cé hí?

Cé hí?

Is ____ é.

Is _____ í.

Is ____ í.

Is _____ í.

amhránaí

ceoltóir

píolóta

feirmeoir

iománaí

tógálaí

múinteoir

peileadóir

garda

tiománaí

siopadóir

siúinéir

búistéir

dochtúir

innealtóir

fiaclóir

40 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 40

23/05/2022 11:22

An Scoil – Aonad 2 Ceacht 1

Bí ag Foghlaim Cad a dhéanfaidh tú nuair a bheidh tú fásta suas?

‘Ba mhaith liom bheith i mo shiúinéir nuair a bheidh mé fásta suas,’ arsa Oisín.

‘Ba mhaith liom bheith i m’iománaí nuair a bheidh mé fásta suas,’ arsa Róisín.

la nd

‘Ba mhaith liom bheith i m’amhránaí nuair a bheidh mé fásta suas,’ arsa Ruairí.

‘Ba mhaith liom bheith i m’innealtóir nuair a bheidh mé fásta suas,’ arsa Niamh.

Cad a dhéanfaidh tú nuair a bheidh tú fásta suas?

of I

Ba mhaith liom bheith i ____ nuair a bheidh mé fásta suas.

Obair Bheirte Tusa!

eoir feirmeoir

aí tiománaí

at io na ED l C o C m O pa

óir bádóir

Spraoi Scríobh poist a chríochnaíonn leis na litreacha seo.

Tóirfhocal Daoine Aimsigh na focail.

o f n f e i r m e o i r c n é a

m s t b o r m t l s ú i r f r l

á i e ú l c ú e é p s r u i h t

n ú o i t r i r a t í é i a l ó

i f i o c ó m á l a s c i n s e

u l ú é t d o c h t ú i r o s n

e a m h r á n a í p ó ú t r a n

f m a d r b t ó g á l a í b t i

a i i s ó í n i r p p o n c l i

í n r t i a g ú s é t h l l m r

l é l é r n t s i o p a d ó i r

u i t i o m á n a í f h h i t r

i r h r c e o l t f e a r r e a

o p e i l e a d ó i r t r e o i

éir búistéir

innealtóir

tógálaí

amhránaí

iománaí

tiománaí

siúinéir

bádóir

peileadóir

feirmeoir

píolóta

búistéir

fiaclóir

dochtúir

siopadóir

ceoltóir

múinteoir

41 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 41

25/05/2022 11:46

Aonad 2 Amhrán

la nd

eidh mé Fásta S h B a uas Nuair

of I

Ba mhaith liom bheith i m’fhiaclóir, I m’fhiaclóir, i m’fhiaclóir. Ba mhaith liom bheith i m’fhiaclóir, Nuair a bheidh mé fásta suas.

at io na ED l C o C m O pa

Ba mhaith liom bheith i m’fheirmeoir, I m’fheirmeoir, i m’fheirmeoir. Ba mhaith liom bheith i m’fheirmeoir, Nuair a bheidh mé fásta suas.

Ba mhaith liom bheith i m’iománaí, i m’iománaí, i m’iománaí, Ba mhaith liom bheith i m’iománaí, Nuair a bheidh mé fásta suas.

Ba mhaith liom bheith i m’innealtóir, i m’innealtóir, i m’innealtóir, Ba mhaith liom bheith i m’innealtóir, Nuair a bheidh mé fásta suas.

Ba mhaith liom bheith i m’amhránaí, i m’amhránaí, i m’amhránaí, Ba mhaith liom bheith i m’amhránaí, Nuair a bheidh mé fásta suas.

Bí ag Caint

1 Ar mhaith leat bheith i d’fhiaclóir nuair a bheidh tú fásta suas? 2 Ar mhaith leat bheith i d’innealtóir nuair a bheidh tú fásta suas? 3 Cad a dhéanfaidh tú nuair a bheidh tú fásta suas? 42 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 42

23/05/2022 11:22

An Scoil – Aonad 2 Ceacht 2

Bí ag Léamh Cad a dhéanann tú ar scoil gach lá?

Féachaim ar an gclár bán gach lá.

Léim leabhar gach lá.

Seinnim ceol gach lá.

Scríobhaim scéal gach lá.

of I

Canaim amhrán gach lá.

la nd

Éistim leis an múinteoir gach lá.

Gach Lá mise im aim

1 Éist + im = _______

Bí ag Scríobh

Mise

Suimeanna Focal

1 Féachaim ar an gclár bán gach lá. 2 ___ leabhar gach lá.

3 Seinn + ____ = ______

3 ___ amhrán gach lá.

4 Féach + ____ = ______

4 ___ scéal gach lá.

5 Lé + ____ = ______

5 ___ ceol gach lá.

6 Scríobh + ____ = ______

6 ___ leis an múinteoir gach lá.

at io na ED l C o C m O pa

2 Can + ____ = ______

Spraoi le Briathra

sinn

Gach Lá imid aimid

Éistim

Féachaim

Seinnim

Scríobhaim

____ tú

Éisteann tú

Féachann tú

____ tú

____ sé

Éisteann sé

____ sé

____ sí

Éisteann sí

____ sí

________

Éistimid

________

____ sibh

Éisteann sibh

____ sibh

____ siad

Éisteann siad

____ siad

Canaim

Gach Lá imid aimid

Bí ag Scríobh

Sinn

1 Féachaimid ar an gclár bán gach lá.

2 ___ leabhar gach lá.

3 ___ amhrán gach lá.

4 ___ scéal gach lá.

5 ___ ceol gach lá.

6 ___ leis an múinteoir gach lá. 43

Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 43

25/05/2022 11:13

Aonad 2 Ceacht 3

Bí ag Caint Ar Scoil

Táim ag freastal ar Scoil Éanna.

Cad is ainm do do mhúinteoir?

Iníon de Barra is ainm do mo mhúinteoir.

Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

Táim i rang a sé i mbliana.

Cén rang ina raibh tú anuraidh?

Bhí mé i rang a cúig anuraidh.

Cén rang ina mbeidh tú an bhliain seo chugainn? An dtaitníonn an bhunscoil leat?

Beidh mé sa chéad bhliain sa mheánscoil an bhliain seo chugainn. Taitníonn an bhunscoil go mór liom mar tá a lán cairde agam ar scoil. Bíonn spórt agus scléip agam ar scoil gach lá. Táim ag súil leis an meánscoil freisin. Déanaim Béarla, Gaeilge, Mata, Stair, Tíreolaíocht, Eolaíocht, Ceol, Ealaín agus Corpoideachas. Is fearr liom Corpoideachas mar tá an-suim agam sa spórt. Ní maith liom Béarla. Níl suim agam sa Bhéarla. Ba mhaith liom bheith i m’innealtóir nuair a bheidh mé fásta suas.

of I

la nd

Cá bhfuil tú ag dul ar scoil?

at io na ED l C o C m O pa

Cad iad na hábhair a dhéanann tú ar scoil gach lá? Cén t-ábhar is fearr leat? Cén fáth?

An bhfuil aon ábhar nach maith leat? Cad a dhéanfaidh tú nuair a bheidh tú fásta suas?

Obair Bheirte Ceisteanna – Tusa!

Cá bhfuil tú ag dul ar scoil? 2 Cén rang ina bhfuil tú i mbliana? 4 Cén rang ina mbeidh tú an bhliain seo chugainn? 6 Cad iad na hábhair a dhéanann tú ar scoil? 8 An bhfuil aon ábhar nach maith leat? 10

1 3 5 7 9

Bí ag Scríobh

Cad is ainm do do mhúinteoir? Cén rang ina raibh tú anuraidh? An dtaitníonn an bhunscoil leat? Cén t-ábhar is fearr leat? Cén fáth? Cad a dhéanfaidh tú nuair a bheidh tú fásta suas?

1 Táim ag súil _____.

2 Táim ag súil _____.

3 Táim ag súil _____.

4 Táim ag súil _____.

5 Táim ag súil _____.

6 Táim ag súil _____.

leis an meánscoil

leis an gcluiche

leis an gclár teilifíse

leis an deireadh seachtaine

leis na laethanta saoire

leis an samhradh

44 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 44

23/05/2022 11:23

An Scoil – Aonad 2 Ceacht 4

Bí ag Léamh An Bhunscoil

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Táim ag freastal ar Scoil Éanna. Is maith liom an bhunscoil mar tá a lán cairde agam ar scoil. Buailim le mo chairde gach lá ar scoil. Iníon de Barra is ainm do mo mhúinteoir. Tosaíonn an lá scoile ar a naoi a chlog. Críochnaíonn an lá scoile ar leathuair tar éis a dó. Táim i rang a sé i mbliana. Bhí mé i rang a cúig anuraidh. Beidh mé sa chéad bhliain sa mheánscoil an bhliain seo chugainn. Beidh brón orm nuair a fhágfaidh mé an bhunscoil. Tá a lán cairde agam sa bhunscoil ach táim ag súil go mór leis an meánscoil freisin. Déanaim Béarla, Gaeilge, Mata, Stair, Tíreolaíocht, Eolaíocht, Ceol, Ealaín agus Corpoideachas ar scoil. Taitníonn Ealaín go mór liom mar tá an-suim agam san Ealaín. Ní maith liom Tíreolaíocht mar níl suim agam sa Tíreolaíocht. Is fearr liom Corpoideachas ná aon ábhar eile mar tá an-suim agam sa spórt. Bím ag labhairt Gaeilge, ag léamh, ag foghlaim, ag scríobh, ag rá dánta agus ag canadh amhrán gach lá ar scoil. Ba mhaith liom bheith i m’fhiaclóir nuair a bheidh mé fásta suas. Scríobh an Scéal Mo Bhunscoil

cabhrú leat do scéal a scríobh. 2 An maith leat do bhunscoil? Cén fáth? 4 Cén t-am a thosaíonn an lá scoile? 6 Cén rang ina bhfuil tú i mbliana? 8 Cén rang ina mbeidh tú an bhliain seo chugainn? 9 An mbeidh brón ort nuair a fhágfaidh 10 Cad iad na hábhair a dhéanann tú ar tú an bhunscoil? scoil? 11 Cén t-ábhar is fearr leat? 12 An bhfuil aon ábhar nach dtaitníonn leat? 13 Cad a dhéanann tú ar scoil gach lá? 14 Cad a dhéanfaidh tú nuair a bheidh tú fásta suas?

Bain úsáid as na ceisteanna thíos chun 1 Cá bhfuil tú ag dul ar scoil? 3 Cad is ainm do do mhúinteoir? 5 Cén t-am a chríochnaíonn an lá scoile? 7 Cén rang ina raibh tú anuraidh?

Cén t-am é?

An tAm

Tá sé cúig tar éis a dó.

cúig chun

____________________

deich chun

____________________

a chlog cúig tar éis deich tar éis

ceathrú chun fiche chun fiche cúig chun

ceathrú tar éis fiche tar éis leathuair tar éis

fiche cúig tar éis

45 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 45

23/05/2022 11:23

Aonad 3 Ceacht 1

of I

la nd

Bí ag Léamh Léarscáil na Scoile – Scoil Éanna

Doras na Scoile

at io na ED l C o C m O pa

Leithris

Seo léarscáil na scoile. Bíonn an príomhoide ag obair in oifig an phríomhoide. Bíonn an rúnaí ag obair in oifig an rúnaí. Tá ceithre sheomra ranga thíos staighre. Tá ceithre sheomra ranga thuas staighre.Tá leithris, stóras, siúltán fada agus halla mór spóirt thíos staighre freisin. Is breá linn an halla spóirt mar bímid ag imirt cluichí ann. Bíonn spórt agus scléip againn sa halla spóirt. Tá ceithre sheomra ranga thuas staighre. Tá leabharlann agus seomraí don oideachas speisialta thuas staighre. Tá an seomra foirne thuas staighre freisin. Itheann na múinteoirí lón sa seomra foirne. Tá clós agus páirc imeartha in aice leis an scoil. Léitheoireacht

Freagair na Ceisteanna

Ainmnigh

Cá?

Cé mhéad?

1 Ainmnigh na seomraí atá thíos staighre.

2 Ainmnigh na seomraí atá thuas staighre.

3 Cá mbíonn an príomhoide ag obair?

4 Cá mbíonn an rúnaí ag obair?

5 Cé mhéad seomra ranga atá thíos staighre? 6 Cá bhfuil an pháirc imeartha? Tarraing léarscáil de do scoil. Ainmnigh na seomraí. 46 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 46

23/05/2022 11:23

An Scoil – Aonad 3 Ceacht 2

Bí ag Léamh Cad atá uait?

Cén fáth nach bhfuil tú ag obair?

Cad atá ag teastáil uait?

Meán Fómhair

Tá peann ag teastáil uaim.

Meán Fómhair

Tabharfaidh mé peann duit. Go raibh míle maith agat. Seo duit peann.

at io na ED l C o C m O pa

of I

Ná habair é.

Rinne mé dearmad ar mo chás peann luaidhe. D’fhág mé é sa bhaile.

la nd

[Insert Mouse Icon + heading: Bí ag Léamh [Heading 2]

Líon na Bearnaí

1 mé: Tá peann ____.

2 tú: Tá leabhar ____.

3 Niamh: Tá siosúr ____.

4 Oisín: Tá cóipleabhar ____.

5 na cailíní: Tá siosúir ____. 6 na páistí: Tá rialóirí ____.

7 sinn: Tá marcóirí ____.

8 sibh: Tá criáin ____.

9 Cad atá ag teastáil uait?

Tá peann ag teastáil ____.

10 Cad atá ag teastáil ón mbuachaill?

ó mé: uaim tú: uait sé: uaidh sí: uaithi sinn: uainn sibh: uaibh siad: uathu

Tá peann luaidhe ag teastáil ____.

11 Cad atá ag teastáil ón gcailín?

Tá siosúr ag teastáil ____. 13 Cad atá ag teastáil ó na buachaillí?

Cad atá ag teastáil ó na cailíní? Tá criáin ag teastáil ____.

Tá marcóirí ag teastáil ____.

Cad atá ag teastáil uaibh? Tá leabhair ag teastáil ____.

47 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 47

23/05/2022 11:23

Aonad 3 Ceacht 3

Léigh an Scéal An Coróinvíreas Rang a Sé

la nd

Thug na dochtúirí agus na haltraí aire do na daoine breoite. Bhí siad ag obair go dian dícheallach. Bhí na hospidéil plódaithe le daoine.

of I

Tháinig galar nua go hÉirinn an Bhí Úna i rang a sé sa bhliain sin. Fuair a lán daoine an bhliain 2020. Bhí a lán coróinvíreas. Bhí a lán daoine cairde aici. Bhí sí sona an-tinn. Bhí siad ag casachtach sásta. Thaitin an scoil agus ag sraothartach. Bhí siad an-lag. go mór léi.

at io na ED l C o C m O pa

Dhún na scoileanna go léir ar an dara lá déag de Mhárta Níor bhuail sí lena cairde. Ní 2020. Níor oscail na scoileanna Bhí Úna ag foghlaim ón mbaile. raibh spórt agus scléip aici arís go Meán Fómhair 2020. Chonaic sí a múinteoir ar líne. lena cairde.

Bhí sí ag bácáil le Daidí sa bhaile.

Bhí ar gach duine fanacht sa bhaile. Bhí Mamaí agus Daidí Nigh Úna a lámha go minic. ag obair ón mbaile.

Bhí a lán siopaí dúnta. Bhí na siopaí bia oscailte. Nuair a bhí Fuair Úna madra nua. Thug sí Bhí sí ag cabhrú le Mamaí sa daoine ag siopadóireacht sa aire don mhadra. Chuaigh sí ghairdín freisin. ag siúl leis an madra gach lá. siopa bia, chaith siad maisc.

Fuair Mamó agus Daideo vaicsín sa bhliain 2021. Bhí uaigneas ar Úna mar ní fhaca Bhí brón ar Úna mar fuair Tháinig siad ar cuairt agus sí Mamó agus Daideo. a lán daoine bás. bhí gliondar croí ar Úna. 48 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 48

23/05/2022 11:23

An Scoil – Aonad 3 Ceacht 3

Obair Bheirte Ceisteanna

1 Cé a thug aire do na daoine breoite? 2 An raibh a lán daoine sna hospidéil? 4 Cathain a d’oscail na scoileanna arís?

5 Cá raibh Úna ag foghlaim?

6 Cad a rinne Úna nuair a bhí sí sa bhaile?

7 Ar bhuail sí lena cairde?

8 An raibh na siopaí éadaí dúnta?

Suimeanna Focal

Spraoi le Briathra

Dúnfaidh tú

Buailfidh sé

________ sé

Buailfidh sí

________ sí

Buailfimid

________

Buailfidh sibh

________ sibh

Buailfidh siad

________ siad

3 Seinn

+ ____ = ______

4 Féach + ____ = ______ 5 Cuir

7 Dún

+ ____ = ______

8 Buail

+ ____ = ______

9 Bain

+ ____ = ______

10 Tóg

+ ____ = ______

11 Glan

+ ____ = ______

12 Bris

+ ____ = ______

3 othair na hospidéil na dochtúirí

ag sraothartach ag casachtach ag cur fola

+ ____ = ______

6 Scríobh + ____ = ______

Roghnaigh an Focal Ceart

+ ____ = ______

Buailfidh tú

2 Can

at io na ED l C o C m O pa

Dúnfaidh mé

Amárach: sin n fimid faimid

of I

1 Éist + fimid = _______

Amárach fimid faimid Buailfidh mé

10 An bhfuair Mamó agus Daideo vaicsín sa bhliain 2020?

9 An raibh na siopaí bia dúnta?

la nd

3 Cathain a dhún na scoileanna?

dochtúirí daoine breoite altraí

na haltraí na hospidéil na hamhráin

na hospidéil na haltraí na hamhráin 8

altraí scoil scoileanna 9

ag foghlaim ag bácáil ag seinm ceoil

vaicsín foghlaim vardrús

madra marcóir masc

49 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 49

25/05/2022 11:14

Aonad 3 Ceacht 4

Scríobh an Scéal An Coróinvíreas

go hÉirinn sa bhliain 2020. Bhí a lán daoine an-tinn. Bhí siad agus ag sraothartach. Bhí siad an-lag. Thug na

agus na haltraí

aire do na daoine ____. Bhí na hospidéil ___ le daoine. Dhún na

la nd

Tháinig an

go léir ar

ón mbaile. Níor

of I

an dara lá déag de Mhárta 2020. Bhí na páistí ag

bhuail na páistí ___ gcairde. Níor oscail na scoileanna arís go ___. Nigh gach duine a

siopadóireacht sa siopa bia chaith siad

. Fuair a lán daoine

Bhí brón ar na páistí mar ní fhaca siad

casachtach foghlaim

lena

bás

coróinvíreas

Meán Fómhair

dochtúirí

maisc

lámha

siopaí

Mamó

breoite

Gach Lá Amárach fimid imid faimid aimid

Dúnaim

plódaithe

Grúpa a hAon

Inné amar eamar

agus

scoileanna

Daideo

eile dúnta. Nuair a bhí daoine ag

at io na ED l C o C m O pa

go minic. Bhí na siopaí bia oscailte ach bhí a lán

Scríobh na hAbairtí

1 Dhún mé an doras inné. ___ an doras gach lá. ___ mé an doras amárach. 2 Dhúnamar an fhuinneog inné. ___ an fhuinneog gach lá. ___ an fhuinneog amárach. 3 Dhún siad an cófra inné. ____ __ an cófra gach lá. ____ __ an cófra amárach. 50

Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 50

23/05/2022 11:23

of I

la nd

An Scoil – Aonad 3 Amhrán

at io na ED l C o C m O pa

Obair sa rang Súgradh sa halla Guthanna leanaí Ag teacht mar mhacalla. Ceisteanna is freagraí Sa seomra gach lá. Cathain? Is conas? Cén duine? Cén fáth?

Scríobh agus léamh Foghlaim is guí: Ó naoi a chlog ar maidin Go deich chun a trí. Bí ag Caint

Urlár lán le málaí Pictiúir ar an mballa An múinteoir ag caint Is ag tabhairt obair bhaile.

1 Cé a bhí ag obair sa rang? 2 Cad iad na ceisteanna a chuir an múinteoir ar na páistí? 3 Cad a bhí ar an urlár? 4 Cad a bhí ar an mballa? 5 Cé a thug obair bhaile do na páistí? 6 Cén t-am a thosaigh an lá scoile ar maidin?

51 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 51

23/05/2022 11:23

Scéal

la nd

Bodach an Chóta Lachna Bhuaigh sé

of I

claíomh

san fharraige

droim ar ais

long

at io na ED l C o C m O pa

clóca corcra

a cheann

Bodach an Chóta Lachna

féasóg fhada

Caol an Iarainn

Na Fianna

sona sásta

gliondar croí

Bí ag Caint

1 2 3 4 5

Fionn Mac Cumhaill ag marcaíocht 52 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 52

Ar thaitin an scéal leat? Cén saghas scéil é? Ainmnigh na carachtair sa scéal. Cé a bhuaigh an rás? Ar thaitin Bodach an Chóta Lachna leat? Cén fáth? 6 Déan cur síos ar an bpictiúr.

23/05/2022 11:23

An Scoil – Scéal

Scríobh an Scéal Bodach an Chóta Lachna

Bí ag Scríobh

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Scéalaí: Lá amháin, bhí Fionn agus na Fianna ag ____ ar an sliabh in aice na trá. Chonaic siad prionsa ag teacht amach as long ar an ____. Bhí clóca ____ air. Bhí ____ órga ina lámh aige. Fionn: Cé tusa? Caol an Iarainn: Is ____ Caol an Iarainn. Is prionsa mé ___ ____. Fionn: Cén fáth a bhfuil tú anseo? Caol an Iarainn: Ba mhaith liom bheith i mo rí ar ____. mise Scéalaí: Thosaigh Fionn ag ____. Fionn: Is mise Fionn ____ Cumhaill. an-chróga claíomh Tá arm agam. Na Fianna is ainm ____. Éirinn dóibh Tá siad an-láidir agus ____. corcra duine Ní bheidh tú i do rí ar Éirinn. Caol an Iarainn: Déanfaidh mé ___ leat. fiach trá Beidh rás agam le ___ amháin. Má bhuann sé an rás, imeoidh mé ___ go dtí an Ghréig. Má bhuaim an rás, beidh mé i mo rí ar Éirinn.

Mac ón nGréig gáire margadh

2 Bhuail sé le ____.

3 Bhuail sé le ____.

4 Bhuail sé le ____.

5 Bhuail sé le ____.

6 Bhuail sé le ____.

1 Bhuail sé le ____.

7 Bhuail sé le ____.

abhaile

8 Bhuail sé le ____.

Fionn Mac Cumhaill

feirmeoir

rí

banríon

dochtúir

tógálaí

Caol an Iarainn

Bodach an Chóta Lachna

53 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 53

23/05/2022 11:23

Scéal

Ar Thóir an Óir Bodach an Chóta Lachna

2 Cé a tháinig amach as an long?

A Chonaic Fionn long ar an trá.

A Tháinig prionsa ón Spáinn amach as an long.

B Chonaic Fionn bád iascaigh ar an trá.

B Tháinig prionsa ón nGréig amach as an long.

3 Cén t-ainm a bhí ar an bprionsa?

4 Cérbh é an reathaí ab fhearr sna Fianna?

A Caoilte Mac Rónáin ab ainm dó.

A Ba é Caol an Iarainn an reathaí ab fhearr sna Fianna.

B Caol an Iarainn ab ainm dó.

B Ba é Caoilte Mac Rónáin an reathaí ab fhearr sna Fianna.

5 Cá raibh Caoilte Mac Rónáin?

6 Ar éirigh Bodach an Chóta Lachna go luath ar maidin?

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

1 Cad a chonaic Fionn ar an trá?

A Bhí sé ag fiach ar an trá.

A D’éirigh Bodach an Chóta Lachna go luath ar maidin.

B Bhí sé i dTeamhair.

B Níor éirigh Bodach an Chóta Lachna go luath ar maidin. 8 Ar chuir Bodach an Chóta Lachna an ceann ar Chaol an Iarainn droim ar ais?

A Stop Caol an Iarainn chun sméara dubha a fháil.

A Chuir Bodach an Chóta Lachna an ceann ar Chaol an Iarainn droim ar ais.

7 Ar stop Caol an Iarainn chun sméara dubha a fháil?

B Níor chuir Bodach an Chóta Lachna an ceann ar Chaol an Iarainn droim ar ais.

B Níor stop Caol an Iarainn chun sméara dubha a fháil. 9 Cé a bhuaigh an rás?

10 Cérbh é Bodach an Chóta Lachna?

A Bhuaigh Bodach an Chóta Lachna an rás.

A Prionsa ón nGréig ab ea é.

B Bhuaigh Caol an Iarainn an rás.

B Prionsa ó Thír na nÓg ab ea é.

54 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 54

23/05/2022 11:23

An Scoil – Seanfhocal

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Bí ag Foghlaim Seanfhocal

55 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 55

23/05/2022 11:23

Measúnú

Measúnú Teanga

Bhéal

Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

3 Cén rang ina raibh tú anuraidh?

Cén rang ina mbeidh tú an bhliain seo chugainn?

5 Cad is ainm don mhúinteoir?

Cad is ainm don phríomhoide?

7 Cad iad na hábhair a dhéanann tú 8 ar scoil? 9 An bhfuil aon ábhar nach maith leat? 10

Cad é an t-ábhar is fearr leat?

la nd

1 Cá bhfuil tú ag dul ar scoil?

Cad a dhéanann tú ar scoil gach lá?

An dtaitníonn Corpoideachas leat?

13 Cad a dhéanfaidh tú nuair a bheidh tú fásta suas?

Ainmnigh cúig rud atá sa seomra ranga.

at io na ED l C o C m O pa

Léitheoireacht Slán leis an mBunscoil

of I

11 An dtaitníonn an bhunscoil leat? Cén fáth?

Seo í Cáit. Tá Cáit ag freastal ar Scoil Éanna. Tá sí i rang a sé i mbliana. Bhí sí i rang a cúig anuraidh. Beidh sí sa chéad bhliain sa mheánscoil an bhliain seo chugainn. Tá Cáit ag súil go mór leis an meánscoil. Déanfaidh sí a lán ábhar nua sa mheánscoil. Tá a deirfiúr Áine agus a deartháir Tomás ag freastal ar an meánscoil freisin. Tá Áine sa dara bliain agus tá Tomás sa chúigiú bliain. Beidh brón ar Cháit nuair a fhágfaidh sí an bhunscoil. Tá a lán cairde aici sa bhunscoil agus taitníonn an bhunscoil go mór leí. Is í Ealaín an t-ábhar is fearr léi. Tá an-suim ag Cáit san ealaín. Is breá léi bheith ag tarraingt. Taitníonn corpoideachas go mór léi freisin. Tá an-suim aici sa chispheil. Léitheoireacht

Freagair na Ceisteanna

1 Cá bhfuil Cáit ag dul ar scoil?

2 Cén rang ina bhfuil sí i mbliana?

3 Cén rang ina raibh sí anuraidh?

4 Cén rang ina mbeidh sí an bhliain seo chugainn?

5 An bhfuil Cáit ag súil leis an meánscoil? 6 An bhfuil deirfiúr ag Cáit sa mheánscoil? 7 Cén rang ina bhfuil a deirfiúr sa mheánscoil? 9 Cén t-ábhar is fearr le Cáit?

8 Cén rang ina bhfuil a deartháir sa mheánscoil? 10 An dtaitníonn an bhunscoil le Cáit? 56

Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 56

23/05/2022 11:23

An Scoil – Measúnú

Scríbhneoireacht

Spraoi le Briathra

Grúpa a hAon

Brisim

Amárach faidh fidh Brisfidh mé

ón

Bhris mé

Gach Lá ann eann

la nd

Inné h

at io na ED l C o C m O pa

of I

mé: uaim tú: uait sé: uaidh sí: uaithi sinn: uainn sibh: uaibh siad: uathu

Scríbhneoireacht Líon na Bearnaí

ón

1 mé: Tá scriosán ag teastáil ____. 2 sí: Tá gliú ag teastáil ____.

2 Tá bioróir ___ Niamh.

3 tú: Tá peann ag teastáil ____.

3 Tá leabhar ___ Oisín.

4 Liam: Tá cóipleabhar ag teastáil ____.

4 Tá scriosán ___ Samar.

5 sé: Tá bioróir ag teastáil ____.

5 Tá cóipleabhar ___ gcailín.

6 sinn: Tá marcóirí ag teastáil ____.

6 Tá peann ___ mbuachaill.

7 sibh: Tá leabhair ag teastáil ____.

1 Tá rialóir ___ Liam.

8 siad: Tá páipéar ag teastáil ____.

9 na páistí: Tá péint ag teastáil ____.

Roghnaigh an Focal Ceart

10 na buachaillí: Tá criáin ag teastáil ____.

bioróir bláthchuach bord dúlra

damhán alla dochtúir doras 5

scáthán scriosán solas 6

amhránaí iománaí reathaí

fuinneog fiaclóir fearthainn

sliabh abhainn trá

57 Bua na Cainte 6 TB (pp034-057).indd 57

23/05/2022 11:23

Ceacht 1

Oíche Shamhna Bí ag Scríobh Cad é?

Is ____ é.

Cad é?

Is ____ é.

Cad é?

Is ____ é.

Cad é?

damhán alla

Is c____ é.

Is ____ é.

at io na ED l C o C m O pa

Is u____ é.

of I

Cad é?

la nd

Cad é?

téad damhán alla

Is ____ é.

ceann cait

sciathán leathair

bairín breac

ulchabhán

fleasc

puimcín

Bí ag Scríobh Cé hé/hí?

Cé hé?

Is cn____ é.

Is p___ é.

Is cr___ é 6

Is ___ é.

Cé hé?

Is ___ é.

Cé hé?

Is ____ é.

Is t___ é. 8

Cé hí?

Is ___ í.

púca

creatlach

asarlaí

cailleach

taibhse

cnámharlach

diabhal

vaimpír

58 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 58

23/05/2022 11:24

Oíche Shamhna – Ceacht 2

Scríobh na Focail

Cnámharlach

C N

la nd

Á M H

of I

R L

at io na ED l C o C m O pa

diabhal cnónna

cat

puimcín

bairín breac

vaimpír

ceann cait

taibhse

cailleach

púca

damhán alla

Tarraing pictiúr Oíche Shamhna

1 Tarraing seanteach.

3 Tarraing crann mór sa ghairdín 4 os comhair an tí. 5 Tarraing sciathán leathair ag 6 eitilt sa spéir. 7 Tarraing téad damhán alla ar 8 crochadh ón gcrann. 9 Tarraing asarlaí in aice leis an gcrann. 10

11 Tarraing púca taobh thiar den chrann. 12 13 Tarraing vaimpír in aice leis an tine 14 chnámh.

Tarraing puimcín ar leac na fuinneoige agus fleasc ar an doras. Tarraing ulchabhán ar an gcrann.

Tarraing an ghealach agus réaltaí sa spéir freisin. Tarraing damhán alla mór sa téad damhán alla. Tarraing cailleach agus cat ag eitilt ar scuab. Tarraing tine chnámh sa ghairdín. Tarraing diabhal in aice leis an tine chnámh freisin.

Obair Bheirte

Déan cur síos ar do phictiúr. Cad a tharraing tú? Tharraing mé ____. 59 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 59

23/05/2022 11:24

la nd

Ceacht 2

of I

Oíche Shamhna, Draíocht is spraoi, Cailleach, creatlach, Is puimcíní.

at io na ED l C o C m O pa

Oíche Shamhna, Draíocht is spraoi, Ceann cait, sciathán leathair, Is asarlaí.

Oíche Shamhna, Draíocht is spraoi, Taibhsí ag pleidhcíocht, Faoi sholas na gealaí.

Oíche Shamhna, Draíocht is spraoi, Diabhal, púca, Is vaimpírí.

Bí ag Caint

1 An maith leat an dán? 2 An maith leat Oíche Shamhna? 3 Déan cur síos ar an bpictiúr. 60 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 60

23/05/2022 11:24

Oíche Shamhna – Ceacht 2

Tiocfaidh a gcairde go dtí an chóisir. Beidh sceitimíní áthais orthu.

of I

Gearrfaidh Mamaí aghaidh sa phuimcín agus cuirfidh sí an puimcín ar leac na fuinneoige. Lasfaidh Mamaí soilse oráiste san fhuinneog freisin.

Beidh gliondar croí ar na páistí Oíche Shamhna. Gléasfaidh Niamh mar dhiabhal. Gléasfaidh Oisín mar vaimpír agus gléasfaidh Ciara mar phúca.

la nd

Bí ag Léamh Oíche Shamhna

at io na ED l C o C m O pa

Íosfaidh na páistí bairín breac, úlla, cnónna agus milseáin. Ólfaidh siad oráiste agus cóla. Beidh rogha gach bia agus togha gach dí acu.

Crochfaidh Daidí úll ón tsíleáil. Imreoidh na páistí cluichí. Beidh spórt agus scléip acu.

Goidfidh Bran píosa den bhairín breac. Íosfaidh sé é faoin mbord.

Freagair na Ceisteanna

Ceisteanna – Amárach An + urú Ní + séimhiú 1 An ngléasfaidh Niamh mar dhiabhal? An ngléasfaidh? Gléasfaidh Ní ghléasfaidh 2 An ngléasfaidh Oisín mar dhiabhal? Goidfidh

An ngoidfidh?

Ní ghoidfidh

3 An ngléasfaidh Oisín mar vaimpír?

An ngearrfaidh? Gearrfaidh Ní ghearrfaidh 4 An ngléasfaidh Ciara mar chreatlach?

5 An ngearrfaidh Daidí aghaidh sa phuimcín?

Spraoi le Briathra

6 An ngearrfaidh Mamaí aghaidh sa phuimcín?

Grúpa a hAon

7 An ngoidfidh Bran píosa den bhairín breac?

Inné h

Ghléas sé

Ghearr sé Ghoid sé Chroch sé Chuir sé Las sé

Gach Lá eann ann

Amárach fidh faidh

8 An ngoidfidh Ciara píosa den bhairín breac? Suimeanna Focal

faidh fidh

1 Gléas + ____ = ____ 2 Gearr + ____ = ____ 3 Ól

+ ____ = ____

4 Las

+ ____ = ____

5 Tioc

+ ____ = ____

6 Cuir

+ ____ = ____

61 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 61

25/05/2022 11:16

Ceacht 3

re of I

at io na ED l C o C m O pa

Bainfidh mé plaic as an úll. Imreoidh mé cluichí le mo chairde. Féachfaidh mé ar scannán uafáis ar an teilifís. Beidh scanradh an domhain orm. Beidh m’aghaidh chomh bán le sneachta.

la nd

Oíche Shamhna Rachaidh mé ó theach go teach le mo chairde Oíche Shamhna. Beidh an oíche chomh dubh le pic. Beidh mé ag lorg bob nó bia. Beidh mé gléasta mar chnámharlach. Beidh féasta agam i mo theach. Tiocfaidh mo chairde go dtí an féasta. Íosfaidh mé bairín breac, cnónna, úlla agus milseáin. Ólfaidh mé oráiste. Beidh rogha gach bia agus togha gach dí agam. Crochfaidh Mamaí úll ón tsíleáil.

Beidh mé ag crith le heagla. Beidh spórt agus scléip agam le mo chairde Oíche Shamhna.

Tusa!

Scríobh do Scéal Oíche Shamhna

Bain úsáid as na habairtí thíos chun cabhrú leat do scéal a scríobh.

Rachaidh mé ó ___. Beidh an oíche chomh dubh ___. Beidh mé ag lorg ___. Beidh mé gléasta mar ___. Beidh mo chara gléasta mar ___. Beidh féasta ___. Tiocfaidh mo chairde go ___. Íosfaidh mé ___. Ólfaidh mé ___. Beidh rogha gach ___. Crochfaidh Mamaí ___. Bainfidh mé plaic ___. Imreoidh mé ____. Féachfaidh mé ar ___. Beidh scanradh ___. Beidh m’aghaidh chomh ___. Beidh mé ag crith ____. Beidh spórt agus scléip ___. Roghnaigh an Focal Ceart

borróga brioscaí bairín breac cailleach cnámharlach ceann cait

ceann cait cnónna cailleach

glasraí torthaí brioscaí

cailleach creatlach cnámharlach sciathán leathair ulchabhán damhán alla

62 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 62

23/05/2022 11:24

Ceacht 4

Tarraing Sciathán Leathair

la nd

Ansin, tarraing na cluasa.

Ina dhiaidh sin, tarraing an tsrón.

Ina dhiaidh sin, tarraing an béal.

at io na ED l C o C m O pa

Ina dhiaidh sin, tarraing na súile.

Ansin, tarraing an corp.

Ina dhiaidh sin, tarraing na fiacla.

of I

Ar dtús, tarraing an ceann.

Ina dhiaidh sin, tarraing na sciatháin.

Ar deireadh, dathaigh an sciathán leathair.

Scríobh an Scéal

Ar dtús, tharraing mé ___.

Ansin, tharraing mé ___.

5 6

Ina dhiaidh sin, tharraing mé ___.

Ar deireadh, dhathaigh mé ___.

Conas a tharraing tú an sciathán leathair?

Ina dhiaidh sin, tharraing mé ___. 1

7 2

Obair Bheirte

Aimsigh focail bheaga sna focail sciathán leathair.

63 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 63

23/05/2022 11:24

Oíche Shamhna – Ceacht 5

Bí ag Léamh Sciatháin Leathair na hÉireann

Sa samhradh, bíonn sciathán leathair óg amháin ag an máthair. Tugann an mháthair bainne don sciathán leathair óg.

Bíonn an sciathán leathair ina chodladh i rith an lae. Codlaíonn an sciathán leathair bunoscionn.

Bíonn sciatháin leathair sa zú i mBaile Átha Cliath. Itheann siad torthaí.

of I

at io na ED l C o C m O pa

Cónaíonn an sciathán leathair i gcrann nó i sceach. Crochann an sciathán leathair bunoscionn.

Téann an sciathán leathair a chodladh don gheimhreadh. Téann an sciathán leathair a chodladh i Mí na Samhna agus ní dhúisíonn sé go Mí an Mhárta.

la nd

Bíonn an sciathán leathair in Éirinn an-bheag. Bíonn sé donn. Itheann sé feithidí agus damháin alla. Itheann sé feithidí nuair a bhíonn sé ag eitilt.

Is ainmhí é an sciathán leathair. Ní éan é. Bíonn sciatháin air. Is féidir leis eitilt. Ní féidir le haon ainmhí eile eitilt.

Is ainmhí oíche é an sciathán leathair. Téann an sciathán leathair ag lorg bia san oíche.

Cónaíonn an sciathán leathair vaimpíre i Meiriceá. Ólann sé fuil ainmhithe. Ní maith le feirmeoirí an sciathán leathair vaimpíre.

Freagair na Ceisteanna

1 An éan é an sciathán leathair? Ní éan é an sciathán leathair.

2 An ainmhí é an sciathán leathair? 3 An mbíonn an sciathán leathair in Éirinn an-mhór? 4 An itheann an sciathán leathair feithidí? 5 An gcrochann an sciathán leathair bunoscionn? 6 An ainmhí oíche é an sciathán leathair? 7 An mó sciathán leathair óg a bhíonn ag an máthair gach bliain? 8 An gcónaíonn an sciathán leathair vaimpíre in Éirinn? 64

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 64

23/05/2022 11:24

Oíche Shamhna – Amhrán

of I

la nd

Tagann Oíche Shamhna Uair amháin sa bhliain; Úlla, cnónna, milseáin, Aghaidh fidil is éadaí grinn!

at io na ED l C o C m O pa

Ó theach go teach a théimid, Bíonn spórt againn is spraoi, Ag bailiú bia don fhéasta, Ag doras gach aon tí. Is breá liom Oíche Shamhna, ’Sna cluichí a imrím, Púicín, Úll ar Crochadh ’S Airgead sa Bháisín.

Nuair a thagann deireadh na hoíche Téimid go léir a luí, Codlaímid go sona, Go maidin ’s moch éirí.

Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6 7 8 9

An dtaitníonn Oíche Shamhna leat? An mbíonn féasta agat Oíche Shamhna? Cén bia a itheann tú Oíche Shamhna? An imríonn tú cluichí? An mbíonn spórt agus scléip agat? An maith leat an t-amhrán? Cén fáth? Aimsigh dhá fhocal ina bhfuil á sa chéad véarsa. Aimsigh dhá fhocal ina bhfuil é sa dara véarsa. Aimsigh dhá fhocal ina bhfuil í sa tríú véarsa. 65

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 65

23/05/2022 11:24

of I

at io na ED l C o C m O pa

scannán uafáis

la nd

Scéal

úll ar crochadh ón tsíleáil

Bhéic sí in ard a cinn is a gutha.

faitíos an domhain

gléasta mar dhiabhal

chomh bán le sneachta

a croí ina béal

torthaí

gléasta mar vaimpír

milseáin

tolg bairín breac Bí ag Caint

criospaí rogha gach bia agus togha gach dí

brioscaí

1 Cén saghas scéil é? 2 An maith leat an scéal? Cén fáth? 3 Déan cur síos ar an bpictiúr.

66 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 66

23/05/2022 11:24

Oíche Shamhna – Scéal

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Scríobh an Scéal Oíche Shamhna

Oíche Shamhna a bhí ___. Bhí Aoife agus Úna ar ___. Bhí Aoife ___ mar vaimpír agus bhí Úna gléasta mar dhiabhal. Chuaigh siad ó theach go ___ ag lorg bob nó bia. Bhí an oíche chomh dubh le ___. Bhí an ghealach agus réaltaí sa ___. Chonaic siad c___ c___ ar an gcrann. Shiúil siad abhaile thar ___. Chonaic siad c___ ag damhsa sa reilig. Chonaic siad t___ mór freisin. Bhí c___ ghránna agus cat ag eitilt ar scuab dhraíochta. Lean an chailleach na cailíní. Rith na cailíní abhaile ar ___ na gaoithe. ann

gléasta

pic

nós

spéir

cnámharlaigh

reilig

cailleach

taibhse

bís

teach

ceann cait

Scríobh an Scéal

An Vaimpír

D’fhéach na cailíní ar scannán ___. Bhí an scannán uafáis an-suimiúil. Leis sin, chonaic Aoife vaimpír sa chúinne. ___ sí in ard a cinn is a gutha. Bhí ___ an domhain uirthi. Bhí a haghaidh chomh bán le ___. Bhí a croí ina ___ le scanradh. Bhí sí __ ___ le heagla. Rith Mamaí isteach sa seomra ar luas ___. ‘Cad atá ort?’ ___ Mamaí. ‘Tá ___ sa chúinne,’ arsa Aoife. ‘Ní vaimpír í sin,’ arsa Mamaí. ‘Is sciathán ___ é.’ ___ Mamaí an fhuinneog. D’eitil an sciathán leathair ___ an fhuinneog. Scread

uafáis

lasrach

ag crith

leathair

vaimpír

béal

sneachta

arsa

amach

D’oscail

faitíos

67 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 67

23/05/2022 11:24

Scéal

An Vaimpír

2 An raibh an oíche dorcha?

1 An ndeachaigh na cailíní ó theach go teach ag lorg bob nó bia?

A Ní raibh an oíche dorcha.

A Chuaigh na cailíní ó theach go teach ag lorg bob nó bia.

B Bhí an oíche chomh dubh le pic.

B Ní dheachaigh na cailíní ó theach go teach ag lorg bob nó bia.

la nd

Ar Thóir an Óir

4 Ar lean an ceann cait na cailíní?

of I

3 An bhfaca na cailíní sciathán leathair ar an gcrann?

A Lean an ceann cait na cailíní.

A Chonaic na cailíní sciathán leathair ar an gcrann.

at io na ED l C o C m O pa

B Níor lean an ceann cait na cailíní.

B Ní fhaca na cailíní sciathán leathair ar an gcrann.

6 An ndearna na cailíní iarracht plaic a bhaint as an úll?

A Bhí rogha gach bia agus togha gach dí ag na cailíní ag an bhféasta.

A Rinne na cailíní iarracht plaic a bhaint as an úll.

B Ní raibh rogha gach bia agus togha gach dí ag na cailíní ag an bhféasta.

B Ní dhearna na cailíní iarracht plaic a bhaint as an úll.

7 Ar imir Mamaí púicín?

8 Ar fhéach na páistí ar scannán uafáis?

A D’imir Mamaí púicín.

A D’fhéach na páistí ar scannán uafáis.

5 An raibh rogha gach bia agus togha gach dí ag na cailíní ag an bhféasta?

B Níor imir Mamaí púicín.

B Níor fhéach na páistí ar scannán uafáis.

10 Ar bhain an sciathán leathair geit as na cailíní?

9 An bhfaca Aoife vaimpír?

A Chonaic Aoife vaimpír.

A Bhain an sciathán leathair geit as na cailíní.

B Ní fhaca Aoife vaimpír.

B Níor bhain an sciathán leathair geit as na cailíní. 68

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 68

23/05/2022 11:24

Bia – Aonad 1 Ceacht 1

D’éirigh sí ar a hocht a chlog.

Bhí cithfholcadh aici.

Ghléas sí í féin.

Chóirigh sí a leaba.

at io na ED l C o C m O pa

of I

Dhúisigh Róisín ar ceathrú chun a hocht.

la nd

Bia

D’ith sí agus d’ól sí a dóthain.

Rith sí ar scoil ar nós na gaoithe.

Rug sí ar a mála scoile.

Thosaigh sí ag imirt peile lena cairde sa chlós.

D’fhág sí an teach ar cheathrú chun a naoi.

Bhí spórt agus scléip aici.

Grúpa a hAon nó Grupa a Dó

Grúpa a Dó

Grúpa a Dó Dhúisigh D’éirigh Chóirigh Ghléas D’ullmhaigh D’ól D’fhág Rith Thosaigh

D’ullmhaigh sí a bricfeasta.

Inné h

Gach Lá íonn/aíonn

Amárach eoidh/óidh

Dhúisigh Chóirigh Thosaigh D’ D’ullmhaigh D’éirigh 69

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 69

25/05/2022 11:18

Aonad 1 Ceacht 1

Spraoi le Briathra

Grúpa a hAon Gach Lá ann/eann

Amárach faidh/fidh

Inné D’

Ghléas sí

D’ól sí

Rith sí

D’fhág sí

Gach Lá ann/eann

Amárach faidh/fidh

la nd

Inné

Grúpa a hAon

of I

Scríobh na hAbairtí

at io na ED l C o C m O pa

Dhúisigh Róisín ar cheathrú chun a hocht inné. D’éirigh sí ar a hocht a chlog inné. ___ sí ar a hocht a chlog gach lá. ___ Róisín ar cheathrú chun a hocht gach lá. ___ Róisín ar cheathrú chun a hocht amárach. ___ sí ar a hocht a chlog amárach. 4

Ghléas sí í féin inné. ___ sí í féin gach lá. ___ sí í féin amárach.

Chóirigh sí a leaba inné. ___ sí a leaba gach lá. ___ sí a leaba amárach.

D’ól sí a dóthain inné. ___ sí a dóthain gach lá. ___ sí a dóthain amárach.

D’ullmhaigh sí a bricfeasta inné. ___ sí a bricfeasta gach lá. ___ sí a bricfeasta amárach.

D’fhág sí an teach ar cheathrú chun a naoi inné. ___ sí an teach ar cheathrú chun a naoi gach lá. ___ sí an teach ar cheathrú chun a naoi amárach.

Rith sí ar scoil ar nós na gaoithe inné. ___ sí ar scoil ar nós na gaoithe gach lá. ___ sí ar scoil ar nós na gaoithe amárach.

9 Thosaigh sí ag imirt peile lena cairde sa chlós inné. ___ sí ag imirt peile lena cairde sa chlós gach lá. ___ sí ag imirt peile lena cairde sa chlós amárach. 70 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 70

25/05/2022 11:19

Bia – Aonad 1 Ceacht 2

Scríobh an Scéal

Inné

___ Róisín ar cheathrú chun a hocht inné. 4

___ sí ar a hocht a chlog.

___ sí a leaba.

____ sí í féin.

____ sí an teach ar cheathrú ____ sí ag imirt peile lena cairde sa chlós. chun a naoi. Dhúisigh

Thosaigh

Ghléas

at io na ED l C o C m O pa

Chóirigh

of I

la nd

D’éirigh

D’fhág

Spraoi le Briathra

Inné – Ceisteanna Ar? + séimhiú

Inné – Ceisteanna

Níor + séimhiú

Ar?

Ar dhúisigh sí? Dhúisigh sí Níor dhúisigh sí

Ar éirigh sí?

3 D’ D’éirigh sí D’ullmhaigh

Ghléas sí

D’ól

Rith

D’fhág

Chóirigh sí

Níor Níor éirigh sí

Thosaigh

Freagair na Ceisteanna

Léigh an scéal ar leathanach 69. 1 Ar dhúisigh Róisín ar a hocht a chlog?

Ar dhúisigh Róisín ar cheathrú chun a hocht?

3 Ar éirigh Róisín ar cheathrú chun a hocht? 4

Ar éirigh Róisín ar a hocht a chlog?

5 Ar chóirigh Mamaí a leaba?

Ar chóirigh Róisín a leaba?

7 Ar ghléas Róisín í féin?

Ar ullmhaigh Mamaí a bricfeasta?

9 Ar ullmhaigh Róisín a bricfeasta? 11 Ar fhág Róisín an teach ar cheathrú chun a naoi?

Ar fhág Róisín an teach ar a hocht a chlog?

Ar thosaigh Róisín ag imirt peile lena cairde?

71 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 71

25/05/2022 11:20

Aonad 1 Ceacht 3

Bí ag Léamh Cén t-am?

Cén t-am a d’éirigh tú?

Cad a d’ith tú don bhricfeasta ar maidin?

Dhúisigh mé ar cheathrú chun a hocht ar maidin.

D’éirigh mé ar cheathrú chun a hocht freisin.

D’ith mé gránach, iógart, tósta agus im.

of I

Cad a d’ól tú ar maidin?

la nd

Cén t-am a dhúisigh tú ar maidin?

Cén t-am a shroich tú an scoil?

at io na ED l C o C m O pa

Cén t-am a d’fhág tú do theach?

D’fhág mé mo theach ar leathuair tar éis a hocht.

D’ól mé bainne. Obair Bheirte

Shroich mé an scoil ar cheathrú chun a naoi.

Tusa!

1 Cén t-am a dhúisigh tú ar maidin?

2 Cén t-am a d’éirigh tú ar maidin?

3 Cad a d’ith tú don bhricfeasta ar maidin? 4 Cad a d’ól tú ar maidin? 6 Cén t-am a shroich tú an scoil?

5 Cén t-am a d’fhág tú an teach?

Bricfeasta

Scríobh na Focail

B R I C F E A S T A

ispíní

sú oráiste

iógart

leite

tósta

ubh fhriochta

uisce

slisíní bagúin

gránach

bainne

72 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 72

23/05/2022 11:24

Bia – Aonad 1 Ceacht 4

Bí ag Léamh Ar Maidin

Ar Maidin Dhúisigh mé ar leathuair tar éis a seacht ar maidin.

la nd

D’éirigh mé ansin. Léim mé amach as an leaba. Chóirigh mé an leaba.

Bhí cithfholcadh agam.

of I

Ghléas mé mé féin. D’ullmhaigh mé mo bhricfeasta.

D’ith mé leite, ubh fhriochta, ispíní agus slisíní bagúin.

at io na ED l C o C m O pa

Bhí mo bhricfeasta an-bhlasta. D’ól mé sú oráiste.

D’ith mé agus d’ól mé mo dhóthain.

D’fhág mé an teach ar cheathrú chun a naoi. Ansin, rug mé ar mo mhála scoile.

Rith mé ar scoil ar nós na gaoithe.

Bhuail mé le mo chairde i gclós na scoile. Thosaigh mé ag imirt peile leo.

Bhí spórt agus scléip agam ar maidin.

Scríobh an Scéal Ar Maidin

Tusa!

Bain úsáid as na briathra seo chun cabhrú leat do scéal a scríobh. Dhúisigh mé ____.

D’ól mé ____.

D’éirigh mé ____.

D’fhág mé ____.

Léim mé ____.

Rith mé ____.

Chóirigh mé ____.

Bhuail mé le ____.

Ghléas mé ____.

Thosaigh mé ag ____.

D’ullmhaigh mé ____.

Bhí spórt ____.

D’ith mé ____. 73 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 73

23/05/2022 11:24

Aonad 1 Amhrán

of I

la nd

n na gCupá á r h n Am

Tá an ticéad agam don bhealach fada. Tá an saol mór ag fanacht liom. I measc na sléibhte, taobh na habhann. Áit a bhíonn an t-aer breá úr. Beidh sé i bhfad níos deise leat, a stór.

at io na ED l C o C m O pa

Tá an ticéad agam don bhealach fada. Dhá bhuidéal uisce don turas. Is ba bhreá liom cara bheith in éineacht liom. Beidh mé ag fágáil amárach, an mbeidh tú liom? Curfá

Nuair atá mé imithe, Nuair atá mé imithe, Aireoidh tú uait mé is gan mé ann. Aireoidh tú uait mé is mé ag caint. Aireoidh tú uait mé is mé ag seinnt. Ó, aireoidh tú uait mé is gan mé ann.

Nuair atá mé imithe, Nuair atá mé imithe, Aireoidh tú uait mé is gan mé ann. Aireoidh tú uait mé is mo aoibh. Aireoidh tú uait mé chuile thaobh. Ó, aireoidh tú uait mé is gan mé ann.

Curfá (x2)

Bí ag Caint

1 Cad is ainm don amhrán? 2 An dtaitníonn an t-amhrán leat? 3 An féidir leat Amhrán na gCupán a dhéanamh? 74 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 74

23/05/2022 11:24

Bia – Aonad 2 Ceacht 1

Bí ag Léamh Am Lóin

Cad atá agat don lón inniu?

Tá mé stiúgtha leis an ocras agus spallta leis an tart.

Tá sé in am lóin. Tógaigí amach bhur lón.

la nd

Meán Fómhair

Go hiontach ar fad.

Tá ceapaire, úll, piorra agus sú oráiste agam don lón. An dtaitníonn do lón leat?

Tá mo bhosca lóin agam ach rinne mé dearmad ar mo bhuidéal bainne. D’fhág mé é sa bhaile. Meán Fómhair

of I

An ndearna tú do lón ar maidin?

Taitníonn mo lón go mór liom.

at io na ED l C o C m O pa

Ní dhearna mé mo lón ar maidin. Rinne mé mo lón aréir. Ná bí buartha. Tá dhá bhuidéal uisce agam. Tabharfaidh mé ceann amháin duit.

Ní féidir liom mo bhuidéal uisce a oscailt. An osclóidh tú an buidéal dom?

Ná habair.

Cinnte, osclóidh mé.

Meán Fómhair

D’oscail an múinteoir an buidéal uisce do Róisín.

Go raibh maith agat.

Bí ag Scríobh

Obair Bheirte Tusa!

1 Ní féidir liom ___ a oscailt.

1 Cad atá agat don lón inniu?

2 Ní féidir liom ___ a oscailt.

3 An ndearna tú do lón aréir?

3 Ní féidir liom ___ a oscailt.

4 An dtaitníonn do lón leat?

4 Ní féidir liom ___ a oscailt.

2 An ndearna tú do lón ar maidin?

5 An ndearna tú dearmad ar do bhosca lóin inniu? 5 Ní féidir liom ___ a oscailt. 6 Ar fhág tú do bhosca lóin sa bhaile inniu?

an fhuinneog

an cuisneoir

an buidéal

6 Ní féidir liom ___ a oscailt.

an geata

an doras

an cófra

75 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 75

23/05/2022 11:24

Aonad 2 Ceacht 2

Bí ag Léamh Ag Labhairt Gaeilge Am Lóin

Ní féidir liom an buidéal a oscailt.

Tá críochnaithe agam.

Chuala an múinteoir Liam ag labhairt Gaeilge ag am lóin. Thug sí réalta dó. Comhghairdeas

la nd

Bhí trófaí ag an múinteoir ar an Aoine. Chuir sé an trófaí ar bhord Liam. Chuala an múinteoir Liam ‘Comhghairdeas leat,’ arsa ag labhairt Gaeilge i rith an an múinteoir le Liam. ‘Is tusa lae freisin. Gaeilgeoir na Seachtaine.’ Molaim thú!

Comhghairdeas

Liam

of I

Níl aon pheann agam. D’fhág mé mo pheann sa bhaile.

at io na ED l C o C m O pa

Tá mé lán go béal.

Thosaigh na páistí ag labhairt Gaeilge ag am lóin. Bhí an múinteoir an-sásta.

Rinne an múinteoir póstaer mór. Bhí ainm gach páiste ar an bpóstaer. Chroch sí an póstaer ar an mballa.

Nuair a chuala an múinteoir páiste ag labhairt Gaeilge, chuir sí réalta in aice le hainm an pháiste ar an bpóstaer.

Mhol an múinteoir Liam. Thug na páistí bualadh bos mór dó freisin.

Comhghairdeas

Liam

Bhí gliondar croí ar Liam mar bhuaigh sé an comórtas. Bhí sé anbhródúil as féin. Bhí an múinteoir an-bhródúil as freisin.

Ghlac an múinteoir grianghraf de Liam. Chroch sí an grianghraf ar an doras.

Osclóidh mé an buidéal duit.

Obair Bheirte

1 2 3 4 5 6 7 8

Grúpa a Dó Inné Inné Cé a rinne an póstaer? aíomar/íomar aíomar/íomar Cár chroch an múinteoir an póstaer? Dhúisigh mé Céard a chuir an múinteoir in aice le hainm an pháiste? Thosaigh mé Thosaigh tú Cé a ghlac grianghraf de Liam? Thosaigh sé Cár chroch an múinteoir an grianghraf? Thosaigh sí Cén fáth ar mhol an múinteoir Liam? Thosaíomar Ar bhuaigh Ruairí an comórtas? Thosaigh sibh An raibh an múinteoir bródúil as Liam? Thosaigh siad 76

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 76

23/05/2022 11:24

Bia – Aonad 2 Ceacht 3

Léigh an Scéal Sa Bhialann

Shuigh an chlann chun boird. Tháinig freastalaí chuig an mbord.

Chuaigh an chlann go bialann sa bhaile mór ar an Satharn. Bhí an bhialann an-ghalánta. Bhí an bhialann plódaithe le daoine.

of I

Thug an freastalaí biachlár do gach duine.

Cad a bheidh agat don dinnéar?

at io na ED l C o C m O pa

Cad a bheidh agat don dinnéar?

Beidh sicín rósta, glasraí agus prátaí agam, más é do thoil é.

Beidh iasc agus sceallóga prátaí agam, más é do thoil é.

Beidh borgaire, sailéad agus sceallóga prátaí agam, más é do thoil é.

Cad a bheidh agat don dinnéar?

Dia’s Muire duit.

Táimid togha.

la nd

Dia daoibh.

Conas atá sibh?

Beidh píotsa agus sceallóga prátaí agam, más é do thoil é. Freagair na Ceisteanna

Beidh curaí sicín agus rís agam, más é do thoil é. Cé?

Cá?

Scríobh an freastalaí síos an t-ordú. Bhí an chlann ag súil go mór leis an mbéile. Cad?

Cathain?

1 Cá ndeachaigh an chlann ar an Satharn?

2 Cathain a chuaigh an chlann go dtí an bhialann?

3 Cá raibh an bhialann?

4 An raibh a lán daoine sa bhialann?

5 Ar thug an freastalaí biachlár do na páistí? 6 Cé a tháinig chuig an mbord? 7 Cad a bheidh ag Mamaí don dinnéar?

8 Cad a bheidh ag Daidí don dinnéar?

9 Cad a bheidh ag Oisín don dinnéar?

10 Cad a bheidh ag Niamh don dinnéar?

11 Cad a bheidh ag Ciara don dinnéar?

12 Ar scríobh Mamaí síos an t-ordú? 77

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 77

23/05/2022 11:24

Aonad 2 Ceacht 3

Líon na Bearnaí

1 Beidh sú oráiste ____ na páistí. 2 Niamh: Beidh píotsa agus sceallóga prátaí ____. 3 Oisín: Beidh borgaire, sailéad agus sceallóga prátaí ____.

4 tú: Beidh curaí sicín agus rís ____.

la nd

5 Mamaí: Beidh iasc agus sceallóga prátaí ____.

agam agat aige aici againn agaibh acu

7 Liam: Beidh uachtar reoite ____.

of I

8 na páistí: Beidh borróga ____.

6 mé: Beidh sicín rósta, glasraí agus prátaí ____.

9 sinn: Beidh cáca seacláide ____. 10 sibh: Beidh anraith ____.

mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

at io na ED l C o C m O pa

11 Pól agus Úna: Beidh sailéad ____.

Tóirfhocal Aimsigh na Focail

e o

b e g a s

u a c h t b h t a r i

r d

h o e

o s o u a c h t a r

r e o

o a c i

e b s e a g r

s e é a

r m r g

t o c u r a

f o

d o a h g o a

r d r a g ó

g p d p a r

o o

b a

d ó c a d t d s p

e s

r m a n r a

g d

ó o

t e

b p o t

o t

sceallóga prátaí

glasraí

feoil

borróga

curaí

rís

borgaire

iasc

píotsa

uachtar reoite

s a o p

b n d p a s

t h d e r

o f g r a

l m a

sailéad

s o e r e o r g

e r

r n

ó n e o é d r b

anraith

t e

r b t

e o

e p a d ó

é a r

b ó r i

r ó a a r h t

78 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 78

23/05/2022 11:24

Oideas do Cháca Cáise Líomóide 50g im

75g siúcra mín

mála plaisteach

scian

stán bácála

cuisneoir

Bris na brioscaí i bpíosaí beaga. Cuir na brioscaí isteach i mbabhla.

at io na ED l C o C m O pa

Ar dtús, cuir na brioscaí isteach i mála plaisteach agus dún an mála.

of I

rianpháipéar

25g siúcra donn bog

oigheann micreathonnach

spúnóg adhmaid

babhla

90ml sú líomóide (2–3 líomóid)

350g cáis mhascarpóiné

la nd

110g brioscaí caiscíneacha

Bia – Aonad 2 Ceacht 4

Cuir siúcra donn isteach Cuir an t-im isteach sa bhabhla. sa bhabhla freisin.

Measc an t-im agus an siúcra leis na brioscaí sa bhabhla le spúnóg adhmaid.

Ansin, cuir an meascán isteach sa stán. Líon bun an stáin le rianpháipéar.

Leáigh an t-im san oigheann micreathonnach.

Measc an cháis mhascarpóiné, Clúdaigh bun an stáin leis an an siúcra mín, agus an sú meascán agus brúigh go maith é. Cuir an stán isteach sa chuisneoir. líomóide le chéile.

Tóg an stán amach as an Ar deireadh, cuir an stán ar gcuisneoir agus cuir an meascán ais sa chuisneoir ar feadh cáise ar na brioscaí brúite. cúpla uair an chloig.

Déan cáca cáise.

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 79

Tóg an cáca amach as an gcuisneoir. Cuir ar phláta é. Gearr slis den cháca le scian agus bain taitneamh as.

79 23/05/2022 11:24

Curfá

of I

Dúidín, dáidín, An ruidín deas a chaill mé. Go lige Dia na nGrás Go bhfaighidh mé arís é.

Ó, mo dhreoilín, Ite ag an gcat, Fuil ar a smut, Is gan fágtha agam ach cnáimhín.

la nd

Aonad 2 Amhrán

at io na ED l C o C m O pa

Sin é críoch mo scéilín. Scéilín faoi mo dhreoilín. An chaoi ar ith an cat é. Is nár fhág sí agam ach cnámh.

1 2 3 4 5 6 7

Ar ith an cat an dreoilín? Ar ith an dreoilín an cat? An maith leat fonn an amhráin? An amhrán bríomhar é? An bhfuil an t-amhrán brónach? Cén fáth? Aimsigh cúig fhocal a chríochnaíonn ar ín. Ainmnigh cúig éan eile.

Bí ag Caint

80 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 80

23/05/2022 11:24

Bia – Aonad 3 Ceacht 1

Bí ag Foghlaim Pirimid an Bhia

la nd

Bianna le Siúcra

Ag barr na pirimide, tá milseáin, brioscaí, cácaí agus borróga. Tá a lán siúcra sna bianna seo. Ní cóir duit na bianna seo a ithe go minic. Níl na bianna seo go maith duit.

Im agus Ola

Tá im agus ola sa ghrúpa seo. Ní cóir duit ach méid beag ime agus ola a ithe gach lá.

of I

Tá feoil, iasc, uibheacha agus cnónna sa ghrúpa seo. Is cóir duit dhá cheann a ithe gach lá.

Tá prátaí, pasta, gránach, rís agus arán sa ghrúpa seo. Is cóir duit trí cinn a ithe gach lá.

Prátaí, Gránach agus Arán

Tá bainne, iógart agus cáis sa ghrúpa seo. Is cóir duit trí cinn a ithe gach lá. Tá cailciam i mbainne agus i gcáis. Tá cailciam go maith do na cnámha.

Bainne, Iógart agus Cáis

at io na ED l C o C m O pa

Feoil, Iasc, Uibheacha agus Cnónna 4

Glasraí agus Torthaí

Ag bun na pirimide, tá glasraí agus torthaí: cairéid, leitís, cabáiste, trátaí, piobair dhearga, piobair bhuí, oráistí, úlla, sútha talún, piorraí, fíonchaora, meacain bhána, tornapaí, oinniúin, sméara dubha agus sméara gorma. Is cóir duit cúig cinn a ithe gach lá. Tá a lán vitimíní i nglasraí agus i dtorthaí. 81 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 81

23/05/2022 11:24

Aonad 3 Ceacht 2

An cóir duit?

1 3 5 7 9

Ainmnigh na bianna atá ag bun na pirimide. Ainmnigh trí shaghas torthaí. An cóir duit torthaí a ithe gach lá? An cóir duit brioscaí a ithe gach lá? An cóir duit a lán cóla a ól gach lá?

Ainmnigh trí shaghas glasraí. An cóir duit glasraí a ithe gach lá? An cóir duit milseáin a ithe gach lá? An cóir duit a lán uisce a ól gach lá? Ainmnigh dhá shaghas bia a bhfuil cailciam iontu. An bhfuil milseáin go maith duit?

Torthaí agus Glasraí

of I

Crosfhocal

2 4 6 8 10

Ní cóir dom

11 An bhfuil glasraí go maith duit?

Is cóir dom

la nd

Freagair na Ceisteanna

at io na ED l C o C m O pa

piobar

oinniún

tornapa

cabáiste

leitís

piorra

sútha talún

fíonchaora

tráta

sméara dubha

82 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 82

23/05/2022 11:24

Bia – Aonad 3 Ceacht 2

Tarraing Pirimid an Bhia

Bianna

6 le Siúcra

Im agus Ola Tarraing saghas amháin bia. Scríobh an focal freisin. Feoil, Iasc, Uibheacha agus Cnónna Tarraing ceithre shaghas bia. Scríobh na focail freisin.

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Tarraing dhá shaghas bia.

Bainne, Iógart agus Cáis Tarraing ceithre shaghas bia. Scríobh na focail freisin.

Prátaí, Gránach agus Arán Tarraing ceithre shaghas bia. Scríobh na focail freisin.

Glasraí agus Torthaí Tarraing trí ghlasra agus trí thoradh. Scríobh na focail freisin.

Scríobh an Scéal Bia a Íosfaidh mé Amárach

agus ólfaidh mé

Ar maidin, íosfaidh mé

Ag am sosa, íosfaidh mé

agus ólfaidh mé

Ag am lóin, íosfaidh mé

agus

Ag am dinnéir, íosfaidh mé Íosfaidh mé leite

agus ólfaidh mé

freisin.

i rith an lae freisin.

sméara dubha sú talún

agus ólfaidh mé

agus

sú oráiste

ceapaire

fíonchaora piorra

rís uisce

curaí sicín bainne

83 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 83

23/05/2022 11:24

Aonad 3 Ceacht 3

‘Caithfidh mé dul go dtí an leithreas,’ arsa Niamh.

Bhí Mamaí ag cabhrú leo.

Tráthnóna amháin, bhí na páistí ag déanamh obair bhaile sa seomra spraoi.

la nd

Léigh an Scéal Na Milseáin

at io na ED l C o C m O pa

of I

Tá ocras an domhain orm. An bhfuil cead agam milseáin a fháil?

Nuair a bhí Niamh sa chistin, smaoinigh sí go raibh milseáin sa chófra.

Fuair sí an mála milseán agus d’ith sí iad go léir. Isteach léi sa seomra spraoi arís.

Níl cead agat. Níl milseáin go maith duit.

Tar éis tamaill, chríochnaigh na páistí an obair bhaile agus isteach leo sa chistin.

Thug Mamaí faoi deara go raibh na milseáin imithe. Bhí fearg an domhain uirthi.

Bhí náire ar Niamh.

Gabh mo leithscéal, a Oisín.

Téigh go dtí an chistin agus faigh úll an duine dúinn.

Chuaigh Oisín go dtí an chistin agus fuair sé úlla do gach duine. A Oisín, tá tú an-dána. Thóg tú na milseáin agus d’ith tú iad go léir.

Níor ith Oisín na milseáin. D’ith mé iad. Tá brón orm.

Ceart go leor.

Níor thóg mé iad. Bhí ionadh an domhain air.

Bhí faoiseamh air. 84

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 84

23/05/2022 11:24

Bia – Aonad 3 Ceacht 3

Bí ag Foghlaim Na Mothúcháin

Bhí tart an domhain air.

la nd

Bhí ocras an domhain air.

Bhí fearg an domhain uirthi.

at io na ED l C o C m O pa

Bhí tuirse an domhain uirthi. Bhí brón an domhain uirthi.

of I

Bhí áthas an domhain air.

Bhí náire an domhain air. Bí ag Scríobh

Bhí ___ an domhain uirthi.

Bhí ___ an domhain air.

Bhí ___ an domhain uirthi.

Bhí ___ an domhain air.

Bhí ___ an domhain uirthi.

Bhí ___ an domhain air.

Bhí uaigneas an domhain air. Bhí faoiseamh an domhain air.

85 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 85

23/05/2022 11:24

Aonad 3 Ceacht 4

Bí ag Léamh An Iodáil

Ciao!

Cónaíonn 61 mhilliún duine san Iodáil. Labhraíonn muintir na hIodáile Iodáilis.

la nd

Ciao!

Tá bratach na hIodáile glas, bán agus dearg.

at io na ED l C o C m O pa

Tá an Iodáil i ndeisceart na hEorpa.

Ciao!

of I

Ciao!

Téann a lán daoine go dtí an Iodáil ar laethanta saoire gach Téann daoine ag sciáil sna samhradh mar bíonn an aimsir Luíonn daoine siar faoi go hálainn. Bíonn an ghrian ag theas na gréine ar an trá. hAlpa i dtuaisceart na Bíonn siad ag crú na gréine. hIodáile gach geimhreadh. spalpadh anuas.

Is í an Róimh príomhchathair Is cathair álainn í Veinéis. Tá na hIodáile. Tá an Vatacáin sa Tugann a lán cuairteoirí Róimh. Cónaíonn an pápa sa cuairt ar an Túr Pisa gach canálacha sa chathair. Téann daoine ó áit go háit i mbáid. Vatacáin. bliain.

Fásann a lán feirmeoirí fíonchaora. Úsáideann siad na fíonchaora chun fíon a dhéanamh.

Tá bia na hIodáile an-bhlasta. Itheann muintir na hIodáile píotsa agus pasta. Is breá leo cáis freisin.

Déantar carranna Fiat agus Ferrari san Iodáil freisin.

86 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 86

23/05/2022 11:24

Bia – Aonad 3 Ceacht 4

Freagair na Ceisteanna An Iodáil

Bí ag Scríobh

An mó duine a chónaíonn san Iodáil? Cén dath atá ar bhratach na hIodáile?

la nd

Cá bhfuil na hAlpa?

Cá bhfuil an Vatacáin? Cé a chónaíonn sa Vatacáin?

Ainmnigh dhá charr a dhéantar san Iodáil.

of I

1 Cá bhfuil an Iodáil? 2 3 Cén teanga a labhraíonn muintir 4 na hIodáile? 5 An mbíonn an aimsir go deas san 6 Iodáil sa samhradh? 7 Ainmnigh príomhchathair na hIodáile. 8 9 Conas a théann daoine ó áit go háit 10 i Veinéis? 11 Ainmnigh dhá shaghas bia a itheann 12 muintir na hIodáile.

1 Tá an Iodáil i ndeisceart ___.

at io na ED l C o C m O pa

Comhad Fíricí – An Iodáil

Bí ag Scríobh An Iodáil

2 ___ 61 mhilliún duine san Iodáil.

Daonra

3 Labhraíonn muintir na hIodáile ___.

Teanga Príomhchathair

4 Tá ___ na hIodáile glas, bán agus dearg. 5 Is í an ___ príomhchathair na hIodáile.

Bia

6 Cónaíonn an ___ sa Vatacáin.

Bratach

pápa

Róimh

na hEorpa

bratach

Iodáilis

Cónaíonn

Tarraing bratach na hIodáile.

Spraoi le Briathra

Grúpa a Dó Inné Gach Lá aíomar/íomar aímid/ímid

Chónaigh mé

Cónaím

Chónaigh tú

Cónaíonn tú

Chónaigh sé

Cónaíonn sé

Chónaigh sí

Cónaíonn sí

Chónaíomar

Cónaímid

Chónaigh sibh

Cónaíonn sibh

Chónaigh siad

Cónaíonn siad

Thosaigh mé

Tosaím

87 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 87

25/05/2022 11:21

of I

la nd

Aonad 3 Dán

at io na ED l C o C m O pa

Pádraig Mac Piarais Mise Éire Sine mé ná an Chailleach Bhéarra. Mór mo ghlóir, Mé do rug Cú Chulainn cróga.

Mór mo náir, Mo chlann féin do dhíol a máthair.

Mise Éire, Uaigní mé ná an Chailleach Bhéarra.

Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6 7

Cad is ainm don dán? Cé a scríobh an dán? Cad is ainm don chailleach? Aimsigh ceithre fhocal ina bhfuil é sa dán. Aimsigh trí fhocal ina bhfuil ó sa dán. Aimsigh trí fhocal ina bhfuil á sa dán. Ar thaitin an dán leat?

88 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 88

23/05/2022 11:24

Bia – Scéal

la nd

Romulus agus Remus

of I

sa choill

caoirigh

aoire

at io na ED l C o C m O pa

uan óg

ionadh an domhain

Shábháil an mac tíre na buachaillí.

pluais

Romulus

Remus

mac tíre

sona sásta

Bhí an t-ádh ar na páistí.

i gciseán

Thug sé togha na haire dóibh. ar bhruach na habhann Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6

An raibh an mac tíre cineálta? Ar thug an mac tíre togha na haire do na buachaillí? An raibh an t-aoire cineálta? Ar thug an t-aoire togha na haire do na buachaillí? Ar thaitin an finnscéal leat? Déan cur síos ar an bpictiúr. 89

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 89

23/05/2022 11:24

Scéal

Scríobh an Scéal Romulus agus Remus

Fadó, fadó, bhí Numitor ina rí ar an ___. Rí deas ___ ab ea é. Bhí sé cliste ___ fial. Bhí ___ ag Numitor. Amulus ab ____ dó. Fear ____ ab ea é. Amulus: Tá mé níos fearr ná ___. Ba mhaith liom bheith i mo ___ ar an Iodáil. Scéalaí: Thosaigh an bheirt acu ag ___. Bhuaigh ___ an troid. deartháir

Bí ag Scríobh

re of I ny

at io na ED l C o C m O pa

cineálta

la nd

Scéalaí:

agus

troid

tusa

Iodáil

gránna

ainm

Amulus

2 Bhí ____ ar bhruach na habhann.

3 Bhí ____ ar bhruach na habhann.

4 Bhí ____ ar bhruach na habhann.

5 Bhí ____ ar bhruach na habhann.

6 Bhí ____ ar bhruach na habhann.

1 Bhí ____ ar bhruach na habhann.

8 Bhí ____ ar bhruach na habhann.

7 Bhí ____ ar bhruach na habhann.

uan

pluais

asal

rí

ciseán

sionnach

aoire

capall

mac tíre

Bí ag Scríobh

1 Gheobhaidh ___ bás.

2 Gheobhaidh ___ bás.

3 Gheobhaidh ___ bás.

4 Gheobhaidh ___ bás. an t-uan

an t-iasc

an t-asal

an t-éan

90 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 90

23/05/2022 11:24

Bia – Scéal

Ar Thóir an Óir Romulus agus Remus

2 Ar rí cineálta é Numitor?

A Ba rí cineálta é Amulus.

A Ba rí cineálta é Numitor.

B Níor rí cineálta é Amulus.

B Níor rí cineálta é Numitor.

3 Cé a chuir na buachaillí sa chiseán?

4 An bhfuair na buachaillí bás san uisce?

A Chuir Numitor na buachaillí sa chiseán.

A Fuair na buachaillí bás san uisce.

B Chuir Amulus na buachaillí sa chiseán.

B Ní bhfuair na buachaillí bás san uisce.

5 Ar shábháil sionnach na buachaillí beaga?

6 Ar shábháil mac tíre na buachaillí beaga?

A Shábháil sionnach na buachaillí beaga.

A Shábháil mac tíre na buachaillí beaga.

B Níor shábháil sionnach na buachaillí beaga.

B Níor shábháil mac tíre na buachaillí beaga.

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

1 Ar rí cineálta é Amulus?

8 Cé a mharaigh Amulus?

7 Ar thug an t-aoire togha na haire do na buachaillí óga?

A Mharaigh Numitor agus an t-aoire Amulus.

A Thug an t-aoire togha na haire do na buachaillí óga.

B Mharaigh Romulus agus Remus Amulus.

B Níor thug an t-aoire togha na haire do na buachaillí óga. 9 Cé a thóg cathair na Róimhe?

10 Ar mharaigh Remus Romulus?

A Thóg Numitor agus Amulus cathair na Róimhe.

A Mharaigh Remus Romulus. B Níor mharaigh Remus Romulus.

B Thóg Romulus agus Remus cathair na Róimhe. 91 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 91

23/05/2022 11:24

Bia – Seanfhocal

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Bí ag Foghlaim Seanfhocal

92 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 92

23/05/2022 11:24

Bia – Measúnú

Measúnú Teanga

Bhéal

Ar éirigh tú ar a hocht a chlog?

3 Ar chóirigh tú do leaba ar maidin?

Ar ullmhaigh Mamaí an bricfeasta?

5 Ar fhág tú an teach ar leathuair tar éis a hocht?

Cad a d’ith tú don bhricfeasta ar maidin?

7 Ar ól tú bainne ar maidin?

Cén t-am a shroich tú an scoil ar maidin? An ndearna tú dearmad ar do bhosca lóin inniu?

11 An maith leat glasraí?

An bhfuil glasraí go maith duit?

13 An bhfuil milseáin go maith duit?

Cad a íosfaidh tú don dinnéar amárach?

of I

9 Cad atá agat don lón inniu?

la nd

1 Ar dhúisigh tú go luath ar maidin?

Léitheoireacht Bí ag Léamh

at io na ED l C o C m O pa

Is maith le Róisín bia sláintiúil a ithe. Ar maidin, itheann sí leite agus cuireann sí sméara gorma sa leite. Ólann sí sú oráiste. Ag am sosa ar scoil, itheann Róisín úll. Ag am lóin, itheann Róisín ceapaire. Bíonn im agus cáis ina ceapaire aici. Itheann sí banana freisin. Ólann sí buidéal uisce. Ag am dinnéir, bíonn prátaí, glasraí agus feoil ag Róisín. Ólann Róisín bainne freisin. Bíonn iógart aici tar éis an dinnéir gach tráthnóna. Itheann Róisín milseáin ag an deireadh seachtaine. Ní itheann Róisín milseáin i rith na seachtaine. Mar a deir an seanfhocal, ‘Is fearr an tsláinte ná na táinte’.

Léitheoireacht Freagair na Ceisteanna

Cad a itheann Róisín ag am bricfeasta?

3 Cad a ólann Róisín ag am bricfeasta?

An itheann Róisín gránach ar maidin?

1 An maith le Róisín bia sláintiúil a ithe? 2 4

An mbíonn ceapaire ag Róisín ag am lóin?

7 An mbíonn iasc ag Róisín don dinnéar gach lá?

An mbíonn iógart ag Róisín ar maidin?

5 An ólann Róisín sú oráiste ag am lóin? 6

9 An itheann Róisín milseáin gach tráthnóna?

11 Ainmnigh dhá shaghas glasraí.

8 10

An itheann Róisín milseáin ag an deireadh seachtaine?

Ainmnigh dhá shaghas torthaí.

Léitheoireacht Bí ag Scríobh

Críochnaigh na seanfhocail seo. 1 Mol an óige __________________________. 2 Is fearr an tsláinte _____________________. 3 Nuair a bhíonn an bolg lán, _____________. 93 Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 93

23/05/2022 11:24

Measúnú

Measúnú Scríbhneoireacht

Grúpa a hAon Gach Lá ann/eann

Amárach faidh/fidh

Inné h

Gach Lá Amárach aíonn/íonn óidh/eoidh

____ sí

Dhúisigh sé

Shroich sí

____ sí

Chríochnaigh sé ____ sé

Bhuail sí

____ sí

Smaoinigh sé

____ sé

Chroch sí

____ sí

D’éirigh sé

____ sé

Ghlac sí

____ sí

D’ullmhaigh sé

____ sé

Ghléas sí

__ ____ sí

Shroich sí

__ ____ sí

Thosaigh sí

__ ____ sí

D’ith sí

__ ____ sí

D’ullmhaigh sí __ ____ sí

__ ____ sí

D’éirigh sí

__ ____ sí

D’fhág sí

__ ____ sí

Grúpa a Dó

Inné aíomar/íomar

Níor

____ sé

at io na ED l C o C m O pa

Inné – Ceisteanna Ar?

____ sé

Spraoi le Briathra

____ sé

la nd

Ghléas sí

of I

Inné h

Grúpa a Dó

Gach Lá aímid/ímid

Dhúisigh mé

Dúisím

_________ ___

Dúisíonn tú

_________ ___

______________

_________ ___

Líon na Bearnaí

1 Róisín: Beidh píotsa ____. 2 Oisín: Beidh borgaire ____.

3 na páistí: Beidh úlla ____. 4 sinn: Beidh glasraí ____. mé: agam tú: agat sé: aige sí: aici sinn: againn sibh: agaibh siad: acu

5 sibh: Beidh sceallóga prátaí ____. 6 na buachaillí: Beidh milseog ____. 7 mé: Beidh uisce ____. 8 tú: Beidh bainne ____. 9 siad: Beidh feoil ____. 10 na cailíní: Beidh úlla ____. 94

Bua na Cainte 6 TB (pp058-094).indd 94

23/05/2022 11:24

Ceacht 1

An Nollaig Obair Bheirte Maisiúcháin na Nollag

2 Cad é?

Is ___ é.

Is ___ é. 8 Cad é?

9 Cad é?

at io na ED l C o C m O pa

7 Cad é?

Is ___ é.

6 Cad é?

5 Cad é?

of I

4 Cad é?

Is ___ é.

10 Cad é?

11 Cad é?

Is ___ é.

Is ___ é. 13 Cad é?

3 Cad é?

la nd

1 Cad é?

Is ___ é.

Is ___ í.

12 Cad é?

Is ___ é. 15 Cad é?

Is ___ é.

17 Cad é?

16 Cad é?

14 Cad é?

Is ___ é.

18 Cad é?

Is ___ í.

tine

cloigín

crann Nollag

coinneal

cáca Nollag

asal

fear sinséir

fleasc Nollag

réinfhia

cuileann

teach arán sinséir

réalta

bronntanas

cárta Nollag

stoca Nollag

stábla

fear sneachta

ribín

95 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 95

23/05/2022 11:26

Ceacht 2

Bí ag Léamh Siopadóireacht na Nollag

la nd

Chonaic na páistí crann Nollag mór ar thaobh na sráide. Bhí soilse ildaite ar lasadh ar an gcrann Nollag. Bhí maisiúcháin ar an gcrann Nollag freisin.

Chuaigh na páistí isteach in ollmhargadh. ‘Ceannóimid leabhar do Dhaidí,’ arsa Ciara. ‘Ceannóimid hata do Mhamaí,’ arsa Oisín.

at io na ED l C o C m O pa

Bhí cór in aice leis an gcrann Nollag. Bhí siad ag canadh carúl agus ag seinm ceoil. Thaitin na carúil go mór leis na páistí.

of I

Bhí an chathair plódaithe le daoine. Bhí gach mac máthar ann. Bhí atmaisféar álainn sa chathair.

Bhí na páistí ar bís mar bhí an Nollaig ag teacht. Chuaigh an chlann go dtí an chathair chun siopadóireacht na Nollag a dhéanamh.

Ina dhiaidh sin, bhí na páistí stiúgtha leis an ocras. Chuaigh na páistí isteach i mbialann. Bhí slua mór sa bhialann. Bhí an áit dubh le daoine.

Bhuail na páistí le Ruairí agus Róisín sa bhialann. Thaitin an lá sa chathair go mór leis na páistí. Bhí an-lá acu.

Tusa!

Cén fáth a raibh na páistí ar bís? An raibh slua mór sa chathair? Cad a bhí ar an gcrann Nollag? Ar íoc Mamaí as na bronntanais?

1 3 5 7

Obair Bheirte

Bhí seacláid the agus borróga ag na páistí. Bhí na borróga an-bhlasta. D’ith siad agus d’ól siad a ndóthain.

Cheannaigh na páistí bronntanais do Mhamó agus do Dhaideo freisin. D’íoc na páistí as na bronntanais.

2 4 6 8

Cá ndeachaigh na páistí? Cá raibh an crann Nollag? Cad a cheannaigh na páistí do Dhaidí? Ar thaitin an lá sa chathair leis na páistí?

Bí ag Scríobh

1 Chonaic na páistí ___ ar thaobh na sráide. 2 Chonaic na páistí ___ ar thaobh na sráide. 3 Chonaic na páistí ___ ar thaobh na sráide. 4 Chonaic na páistí ___ ar thaobh na sráide. 5 Chonaic na páistí ___ ar thaobh na sráide. 6 Chonaic na páistí ___ ar thaobh na sráide. 96 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 96

23/05/2022 11:26

An Nollaig – Ceacht 3

Bí ag Léamh Siopadóireacht na Nollag

at io na ED l C o C m O pa

of I

Bhí an chathair plódaithe le daoine. Bhí gach mac máthar ann. Bhí atmaisféar álainn sa chathair. Chonaic mé crann Nollag mór ar thaobh na sráide. Bhí soilse ildaite ar lasadh ar an gcrann Nollag. Bhí maisiúcháin ar an gcrann Nollag freisin. Bhí cór in aice leis an gcrann Nollag. Bhí siad ag canadh carúl agus ag seinm ceoil. Thaitin na carúil go mór liom. Cheannaigh mé leabhar do Dhaidí, hata do Mhamaí, maisiúchán Nollag do Mhamó agus do Dhaideo, féirín do Niamh agus bábóg do Chiara. D’íoc mé as na bronntanais ansin.

la nd

An Satharn seo caite, chuaigh mé féin agus mo chlann go dtí an chathair chun siopadóireacht na Nollag a dhéanamh. Bhí mé ar bís. Bhí an aimsir an-fhuar. Bhí sé ag cur sneachta go trom agus bhí brat bán sneachta ar an talamh. Bhí mé préachta leis an bhfuacht.

Ina dhiaidh sin, chuaigh mé isteach i mbialann. Bhí mé stiúgtha leis an ocras agus spallta leis an tart. Bhí slua mór sa bhialann. Bhí an áit dubh le daoine. Bhí seacláid the agus borróg agam. Bhí an bhorróg an-bhlasta. D’ith mé agus d’ól mé mo dhóthain. Bhí mé lán go béal ansin. Bhuail mé le mo chairde, Róisín agus Ruairí, sa bhialann. Bhí spórt agus scléip againn. Thaitin an lá sa chathair go mór liom. Bhí an-lá agam.

Scríobh an Scéal Siopadóireacht na Nollag

Bain úsáid as na ceisteanna thíos chun cabhrú leat do scéal a scríobh. 1 An ndeachaigh tú go dtí an chathair chun 2 Cén saghas aimsire a bhí ann? siopadóireacht na Nollag a dhéanamh? 4 An raibh atmaisféar deas sa chathair?

3 An raibh slua mór sa chathair? 5 An bhfaca tú crann Nollag?

6 Déan cur síos ar an gcrann Nollag.

7 An bhfaca tú cór?

8 Cá raibh an cór?

9 Ar thaitin na carúil leat?

10 Ar cheannaigh tú bronntanais do do chlann?

11 Cad a cheannaigh tú?

12 Ar íoc tú as na bronntanais?

13 An ndeachaigh tú isteach i mbialann?

14 An raibh ocras ort?

15 Cad a d’ith tú?

16 Cad a d’ól tú?

17 Ar bhuail tú le do chairde sa bhialann?

18 An raibh spórt agus scléip agat?

19 Ar thaitin an lá sa chathair leat?

20 An raibh an-lá agat? 97

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 97

23/05/2022 11:26

Ceacht 4

Bí ag Foghlaim

Beannú

la nd

a n o h S n a é Nollaig h S i o a f n i a i l h b h t . A t i u d e agus is a h M i is fao

at io na ED l C o C m O pa

of I

Gu am rab hla dui idh t.

Déan Póstaer na Nollag.

98 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 98

23/05/2022 11:26

An Nollaig – Ceacht 4 Amhrán

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

an Ama Fad n o S ó Ar

Nollag a n í M

Bí ag Caint

1 An maith leat an t-amhrán? Cén fáth? 2 An maith leat Oíche Chinn Bhliana? 3 Déan cur síos ar an bpictiúr. 99 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 99

23/05/2022 11:26

Ceacht 4

Déan Cárta Nollag Rudaí atá ag teastáil páipéar glas

gliú

siosúr

gealra

Treoracha chun Cárta Nollag a dhéanamh

of I

réaltaí

la nd

cairtchlár bán

Ansin, greamaigh na ciorcail den chárta le gliú chun crann Nollag a dhéanamh.

Cuir gealra ar an gcrann.

at io na ED l C o C m O pa

Ar dtús, fill an cairtchlár ina dhá leath.

Cuir an cárta i gclúdach litreach. Scríobh ainm agus seoladh ar an gclúdach litreach.

Gearr ciorcail ghlasa le siosúr.

Ina dhiaidh sin, cuir réaltaí in aice leis an gcrann Nollag.

Oscail an cárta agus scríobh nóta ar an gcárta.

Ar deireadh, cuir an cárta Nollag sa phost.

Scríobh teachtaireacht ar an gCárta Nollag. Do: ___ Nollaig shona agus athbhliain faoi shéan is faoi mhaise duit! Le grá ó: ___

Bí ag Scríobh Conas a rinne tú an Cárta Nollag?

1 3 5 7 9

D’fhill mé an cairtchlár ina dhá leath. Ghreamaigh mé na ciorcail den chárta ___. Chuir mé réaltaí ___. Chuir mé an cárta ___. Chuir mé an cárta Nollag ___.

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 100

2 4 6 8

Ghearr mé ___. Chuir mé gealra ___. D’oscail mé an cárta agus scríobh mé ___. Scríobh mé ainm ___.

100 23/05/2022 11:26

An Nollaig – Ceacht 5

Léigh an Scéal An Chéad Nollaig

at io na ED l C o C m O pa

Rugadh rí i stábla i mBeithil.

of I

Nuair a shroich siad Beithil, bhí an áit plódaithe le daoine. Bhí Muire agus Iósaf préachta leis an bhfuacht. Bhí siad tuirseach traochta freisin. Chuaigh siad ó theach go teach ag lorg seomra don oíche ach bhí gach áit lán.

Ghabh Iósaf buíochas leis an bhfear agus ar aghaidh leo go dtí an stábla.

Lá fuar geimhridh a bhí ann. Bhí Muire agus Iósaf ag dul go Beithil. Bhí Muire ina suí ar an asal. Shiúil Iósaf in aice leis an asal. Bhí sé ag cur sneachta go trom agus bhí brat bán sneachta ar an talamh.

la nd

An bhfuil seomra agat dúinn don oíche? Níl, ach tá stábla agam agus is féidir libh fanacht sa stábla.

Bhrostaigh na haoirí go dtí an stábla. Thug siad uain óga mar bhronntanais don leanbh Íosa.

Bhí aoirí ag tabhairt aire Rugadh an leanbh Íosa sa stábla do na caoirigh ar an sliabh. i lár na hoíche. Bhí asal agus bó Chonaic siad aingil sa spéir. sa stábla freisin. Bhí áthas an Dúirt na haingil gur rugadh rí domhain ar Mhuire agus ar Iósaf. i stábla i mBeithil.

Chonaic na trí rí réalta gheal sa spéir. Lean siad an réalta. Stop an réalta os cionn an stábla.

Isteach leis na trí rí sa Chuir Muire, Iósaf, na haoirí, na stábla. Thug siad ór, miorr trí rí agus na hainmhithe fáilte agus túis don leanbh Íosa. mhór roimh an leanbh Íosa.

Freagair na Ceisteanna

1 Cén fáth a raibh Muire agus Iósaf 2 préachta leis an bhfuacht? 3 Cé a bhí ag tabhairt aire do na caoirigh 4 ar an sliabh? 5 Cad a dúirt na haingil leis na haoirí? 6 7 Cé a lean an réalta gheal? 8 9 Cad a thug na trí rí don leanbh Íosa? 10

Cár rugadh an leanbh Íosa? Cad a chonaic na haoirí sa spéir? Cad a thug na haoirí don leanbh Íosa? Cár stop an réalta? Cé a chuir fáilte roimh an leanbh Íosa?

101 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 101

23/05/2022 11:26

la nd

Dán

of I

An oíche úd i mBeithil Is stair anois an scéal, I stábla bocht i mainséar Chonaic Rí an Domhain an saol.

at io na ED l C o C m O pa

Lasmuigh de Bhaile Bheithil Bhí aoirí ar an sliabh A chuala ó na haingil ‘Seo scéala áthais daoibh.’ Anois brostaígí don stábla Is féach an t-iontas ann: Ina luí ansin sa mhainséar Tá Íosa, Rí an Domhain. Ón Oirthear tháinig ríthe A lean an réalta sa spéir Is thug siad leo féiríní Don rí beag sa mhainséar.

Céad moladh duit, a Thiarna, Mar fós is iontas é. An oíche úd i mBeithil Nuair a saolaíodh mac Dé.

Bí ag Caint

1 Cé a rugadh sa stábla i mBeithil? 3 Cé a tháinig ón oirthear? 5 An dtaitníonn an dán leat?

2 Cé a bhí ar an sliabh? 4 Cé a lean an réalta sa spéir? 6 Déan cur síos ar an bpictiúr.

102 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 102

23/05/2022 11:26

An Nollaig – Ceacht 6

of I

Féile an-speisialta ab ea an Nollaig in Éirinn fadó. [Insert Mouse heading Léigh an Scéal [Heading 2] Bhí féile na Nollag ar siúl ar feadh dhá lá+ text: dhéag. [Insert Figféile p103 insertargraphics as lá below. Thosaigh na –Nollag an gceathrú is fiche de Mhí na Nollag agus chríochnaigh féile na Nollag ar [Insert and grphics an séú colourful lá d’Eanáir.frame Ghlanaround daoine text an teach ó bhun below] go barr d’fhéile na Nollag. Ar an gceathrú lá is fiche de Mhí na Nollag mhaisigh daoine an teach le cuileann. Las siad coinneal na Nollag san fhuinneog freisin.

la nd

Léigh an Scéal Féile na Nollag in Éirinn Fadó

at io na ED l C o C m O pa

D’ith daoine gé don dinnéar lá Nollag. Rinne gach Chuaigh daoine go dtí aifreann duine an cáca Nollag agus an phutóg Nollag sa bhaile. meánoíche oíche Nollag.

Chroch páistí stocaí in aice na tine do Dhaidí na Nollag. Thug Daidí na Nollag féiríní do na páistí. Uaireanta, thug Daidí na Nollag píosaí guail do pháistí dána.

Féile mhór ab ea Lá an Dreoilín ar an séú lá is fiche de Mhí na Nollag. Chuaigh daoine ó theach go teach ag bailiú airgid. Bhí dreoilín bréige ar bhata acu. Chan siad amhráin agus sheinn siad ceol binn do mhuintir an tí. Bhí spórt agus scléip acu. Bhí an-lá acu.

Bhí Lá Nollag na mBan ann ar an séú lá d’Eanáir. Bhí dinnéar mór i ngach teach ar an lá seo freisin. Rinne na fir an chócaireacht ar an lá seo agus lig na mná a scíth. Obair Bheirte

1 Cén fhad a mhair Féile na Nollag in Éirinn fadó? 3 Cathain a chríochnaigh Féile na Nollag? 5 Ar cheannaigh daoine an cáca Nollag sa siopa? 7 Cad a tharla Lá an Dreoilín?

9 Cad a rinne na fir Lá Nollag na mBan?

2 Cathain a thosaigh Féile na Nollag? 4 Conas a mhaisigh daoine an teach? 6 Cad a d’ith daoine lá Nollag? 8 Cad a thug Daidí na Nollag do pháistí dána? 10 Cad a rinne na mná Lá Nollag na mBan? 103

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 103

23/05/2022 11:26

of I

la nd

Dán

at io na ED l C o C m O pa

Le coinnle na n-aingeal tá an spéir amuigh breactha, Tá fiacail an tseaca sa ghaoth ón gcnoc, Adaigh an tine is téigh chun na leapan, Luífidh Mac Dé ins an tigh seo anocht.

Bhí soilse ar lasadh i dtigh sin na haíochta, Cóiriú gan caoile, bia agus deoch, Do cheannaithe olla, do cheannaithe síoda, Ach luífidh Mac Dé ins an tigh seo anocht.

ag ó

Fágaig’ an doras ar leathadh ina coinne, An mhaighdean a thiocfaidh is a naí ar a hucht, Deonaigh do shuaimhneas a ligint, a Mhuire, Luíodh Mac Dé ins an tigh seo anocht.

Bí ag Caint

1 An dtaitníonn an dán leat? Cén fáth? 2 Cén saghas oíche a bhí ann? 104 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 104

23/05/2022 11:26

An Nollaig – Scéal

Cailín na Lasán ag damhsa

at io na ED l C o C m O pa

of I

ag cur sneachta

la nd

Oíche Chinn Bhliana

soilse Nollag crann Nollag

rogha gach bia agus togha gach dí gé prátaí uachtar reoite

ag díol lasán

glasraí

ag ithe ag ól

spallta leis an tart

daoine

stiúgtha leis an ocras

préachta leis an bhfuacht brat bán sneachta

Bí ag Caint

1 3 5 7

Cén oíche a bhí ann? Cad a bhí á dhéanamh ag Cailín na Lasán? An raibh trua agat do Chailín na Lasán? An raibh brón ar Chailín na Lásán?

2 4 6 8

Cén saghas aimsire a bhí ann? Ar dhíol sí lasáin? Ar thaitin an scéal leat? Déan cur síos ar an bpictiúr.

105 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 105

23/05/2022 11:26

Scéal

bhí

lasán

préachta

sneachta

re fuinneoga

1 Thaitin ___ go mór léi.

Thaitin ___ go mór léi.

3 Thaitin ___ go mór léi.

Thaitin ___ go mór léi.

Bí ag Scríobh

damhsa

talamh

ann bia

at io na ED l C o C m O pa

lá

of I

An oíche dheireanach den bhliain a bhí ___. Bhí sé ag cur ___ go trom. Bhí brat bán sneachta ar an ___. Bhí cailín bocht ar thaobh na sráide ag díol ___. Níor cheannaigh éinne lasán uaithi an ___ sin. Bhí an cailín bocht ___ leis an bhfuacht. Oíche Chinn Bhliana a ___ ann. Bhí soilse ar lasadh sna ___ go léir. Chonaic an cailín bocht daoine ag ithe, ag ól agus ag ___. Bhí rogha gach ___ agus togha gach dí ag gach duine.

la nd

Scríobh an Scéal Cailín na Lasán

Thaitin ___ go mór léi.

7 Thaitin ___ go mór léi.

Thaitin ___ go mór léi.

9 Thaitin ___ go mór léi.

Thaitin ___ go mór léi.

5 Thaitin ___ go mór léi.

an béile

an teach

an carr

a seanmháthair

na soilse Nollag an Crann Nollag an cloigín

an tine

an réalta na bréagáin

106 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 106

23/05/2022 11:26

An Nollaig – Scéal

Ar Thóir an Óir Cailín na Lasán

2 Cén oíche a bhí ann?

A Bhí sé ag stealladh báistí.

A Oíche Nollag a bhí ann. B Oíche Chinn Bhliana a bhí ann.

B Bhí sé ag cur sneachta go trom.

la nd

1 Cén saghas aimsire a bhí ann?

4 Cad a bhí ar siúl ag an gcailín bocht?

A Bhí Cailín na Lasán ar thaobh na sráide.

A Bhí sí ag díol lasán.

B Bhí Cailín na Lasán sa teach.

B Bhí sí ag díol bia.

5 Ar cheannaigh éinne lasáin uaithi?

6 Cad a chonaic an cailín sna fuinneoga?

A Cheannaigh daoine lasáin uaithi.

A Chonaic sí a seanmháthair.

B Níor cheannaigh éinne lasáin uaithi.

B Chonaic sí daoine ag ithe agus ag ól.

at io na ED l C o C m O pa

of I

3 Cá raibh Cailín na Lasán?

8 Cad a rinne a hathair nuair a chuaigh sí abhaile gan airgead cúpla lá roimhe sin?

7 Cén saghas duine ab ea a hathair? A Fear deas ab ea a hathair.

A Thug a hathair béile di nuair a chuaigh sí abhaile gan airgead cúpla lá roimhe sin. B Bhuail a hathair í nuair a chuaigh sí abhaile gan airgead cúpla lá roimhe sin.

B Fear crosta ab ea a hathair.

10 Ar thaitin a seanmháthair go mór le Cailín na Lasán?

9 Cad a chonaic an cailín sa chéad lasair?

A Chonaic sí a seanmháthair sa chéad lasair. B Chonaic sí tine mhór sa chéad lasair.

A Thaitin a seanmháthair go mór le Cailín na Lasán. B Níor thaitin a seanmháthair go mór le Cailín na Lasán. 107

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 107

23/05/2022 11:26

Ceacht 1

An Geimhreadh Léigh an Scéal Ag Dul ar Scoil

la nd

Tá an spéir an-dorcha. Ná déan dearmad ar do scáth báistí. Fuair Liam a mhála spóirt mar bhí sé ag imirt cluiche peile tar éis na scoile.

of I

Dhún Liam doras an tí. Rinne sé dearmad ar a chóta agus ar a scáth báistí.

Slán agat.

at io na ED l C o C m O pa

Slán leat.

An geimhreadh a bhí ann. Bhí Liam ag dul ar scoil.

Go tobann, thosaigh sé ag cur sceana gréasaí. Rith Liam chomh tapa le giorria.

Cuir ort d’éadaí spóirt. Cuirfimid na héadaí fliucha ar an radaitheoir.

Nuair a shroich sé an scoil, bhí sé fliuch báite go craiceann. Bhí sé ina lipín báite.

Inné – Ceisteanna An?

An raibh?

An bhfuair?

Ní

Bhí

Ní raibh

Fuair

Ní bhfuair

An ndearna? Rinne Obair Bheirte

Ní dhearna

Bhí na páistí eile ag gáire faoi Liam. Bhí Liam ag gáire freisin.

Scríobh an Scéal Fliuch Báite

Bhí Liam ag ___ ar scoil. Bhí sé ag cur s___ g___. Rith Liam chomh tapa le ___. Bhí Liam fliuch b___ go c___. Bhí sé ina lipín ___.

1 3 5 7

Cén séasúr a bhí ann? 2 An bhfuair Liam a mhála scoile? 4 An bhfuair Liam a mhála spóirt? 6 An ndearna Liam dearmad ar a mhála 8 scoile? 9 An ndearna Liam dearmad ar a mhála spóirt? 10

ag dul ar scoil

ag cur sceana gréasaí ina lipín báite

chomh tapa le giorria

fliuch báite go craiceann

An raibh Liam ag dul ar scoil? An bhfuair Liam a scáth báistí? An bhfuair Liam a chóta? An ndearna Liam dearmad ar a scáth báistí? An ndearna Liam dearmad ar a chóta?

108 108 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 108

23/05/2022 11:26

An Geimhreadh – Ceacht 2

Bí ag Léamh Réamhaisnéis na hAimsire

sé ag stealladh báistí ar maidin sa tuaisceart. scamaill mhóra dhubha sa spéir. tuilte ar na bóithre. an teocht idir sé chéim agus ocht gcéim Celsius.

of I sa tuaisceart 6º--8º

at io na ED l C o C m O pa

Beidh sé ceomhar san iarthar. Beidh an teocht idir deich gcéim agus aon chéim déag Celsius.

Beidh sé gaofar sa deisceart. Éireoidh stoirm i rith an lae. Beidh tintreach agus toirneach ann. Beidh an teocht idir seacht gcéim agus naoi gcéim Celsius.

la nd

Beidh Beidh Beidh Beidh

san iarthar 10º--11º

Beidh sé ag cur sceana gréasaí san oirthear ar maidin. Beidh an teocht idir ocht gcéim agus dhá chéim déag Celsius.

san oirthear 8º--12º

Athróidh an aimsir i rith an lae. Beidh sé tirim um thráthnóna.

sa deisceart 7º--9º

Bí ag Caint

1 Cén saghas aimsire a bheidh sa tuaisceart amárach? 2 Cén saghas aimsire a bheidh sa deisceart amárach? 3 Cén saghas aimsire a bheidh san iarthar amárach? 4 Cén saghas aimsire a bheidh san oirthear amárach? Tarraing léarscáil na hÉireann i do chóipleabhar. Tarraing siombailí sa tuaisceart, sa deisceart, san iarthar, san oirthear. Scríobh réamhaisnéis na haimsire. 109

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 109

23/05/2022 11:26

Ceacht 3

Tharraing siad pictiúir agus d’éist siad le ceol. againn

B’fhearr leis na páistí dul amach sa chlós. agaibh

Scríobh na hAbairtí

Bhí díomá ar na páistí. D’fhan siad sa seomra ranga am lóin. D’ith siad torthaí. D’ól siad uisce.

Am sosa a bhí ann. ‘An bhfuil cead againn dul amach sa chlós?’ arsa na páistí. ‘Níl cead agaibh,’ arsa an múinteoir. ‘Tá sé rófhliuch.’

at io na ED l C o C m O pa

Mí Eanáir a bhí ann. Bhí sé ag gleáradh báistí. Bhí scamaill mhóra dhubha sa spéir. Bhí tuilte sa chlós.

of I

la nd

Bí ag Léamh Ag Gleáradh Báistí

1 ‘An bhfuil cead ___ dul amach ag súgradh?’ arsa na páistí. ‘Níl cead ___,’ arsa an múinteoir. ‘Tá sé rófhliuch.’ 2 ‘An bhfuil cead ___ dul amach sa chlós?’ arsa na páistí. ‘Níl cead ___,’ arsa an múinteoir. ‘Tá sé rófhliuch.’

An bhfuil cead againn dul amach sa chlós?

Níl cead agaibh.

3 ‘An bhfuil cead ___ dul amach ag imirt peile?’ arsa na páistí. ‘Níl cead ___,’ arsa an múinteoir. ‘Tá sé rófhliuch.’ 4 ‘An bhfuil cead ___ dul amach ag iomáint?’ arsa na páistí. ‘Níl cead ___,’ arsa an múinteoir. ‘Tá sé rófhliuch.’ 5 ‘An bhfuil cead ___ dul amach ag imirt cispheile?’ arsa na páistí. ‘Níl cead ___,’ arsa an múinteoir. ‘Tá sé rófhliuch.’ 110 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 110

23/05/2022 11:26

An Geimhreadh – Ceacht 4

Bí ag Léamh An Geimhreadh

An maith leat an geimhreadh?

Cén séasúr atá ann anois?

la nd

An geimhreadh atá ann.

Cén saghas aimsire a bhí ann nuair a bhí tú ag dul abhaile ón scoil inné?

Is maith liom an geimhreadh mar uaireanta bíonn sé ag cur sneachta.

at io na ED l C o C m O pa

Ní maith liom an geimhreadh mar bíonn an aimsir fuar agus fliuch. Bím préachta leis an bhfuacht.

of I

Ní maith liom an geimhreadh mar bíonn sé ag stealladh báistí. Ní bhím in ann dul amach ag súgradh.

Bhí sé ag gleáradh báistí. Bhí scamaill mhóra dhubha sa spéir. Bhí mé fliuch báite go craiceann. Bhí mé i mo lipín báite.

Bí ag Caint Tusa!

An mbíonn?

1 Cén séasúr atá ann anois? 3 An mbíonn sé ag stealladh báistí sa gheimhreadh? 5 An mbíonn tú préachta leis an bhfuacht? 7 An maith leat sneachta?

Bíonn

Ní bhíonn

2 An maith leat an geimhreadh? 4 An mbíonn tú in ann dul amach ag súgradh? 6 An mbíonn sé ag cur sneachta sa gheimhreadh? 8 Cén saghas aimsire a bhí ann nuair a bhí tú ag dul abhaile ón scoil inné?

Bí ag Scríobh

1 Ní bhím in ann dul amach ___.

2 Ní bhím in ann dul amach ___.

3 Ní bhím in ann dul amach ___.

4 Ní bhím in ann dul amach ___.

5 Ní bhím in ann dul amach ___.

6 Ní bhím in ann dul amach ___.

ag siúl

ag imirt cispheile

ag iomáint

ag imirt peile

ag rith

ag imirt rugbaí

111 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 111

23/05/2022 11:26

of I

la nd

Dán

at io na ED l C o C m O pa

An ghaoth aduaidh, bíonn sí crua, Is cuireann sí fuacht ar dhaoine. An ghaoth aneas, bíonn sí tais, Is cuireann sí rath ar shíolta.

An ghaoth aniar, bíonn sí fial, Is cuireann sí iasc i líonta.

An ghaoth anoir, bíonn sí tirim, Is cuireann sí sioc san oíche.

Bí ag Caint

1 Ainmnigh ceithre ghaoth.

2 An maith leat an dán? 3 Aimsigh trí fhocal ina bhfuil ua sa dán. 4 Aimsigh trí fhocal ina bhfuil ia sa dán.

112 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 112

23/05/2022 11:26

An Geimhreadh – Scéal

la nd

An Fear Sneachta

cairéad

at io na ED l C o C m O pa

lámhainní

píosaí guail

srón

hata

of I

calóga sneachta ag titim

ceann

an-sásta

corp

scairf

cnaipí

cóta mór

buataisí

Bí ag Caint

1 Cén saghas aimsire a bhí ann? 2 Cé a rinne an fear sneachta?

brat bán sneachta ar an talamh

3 Conas a bhí Pól gléasta? 4 Déan cur síos ar an bpictiúr. 113 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 113

23/05/2022 11:26

Scéal

Bí ag Scríobh An Rinc Scátála

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Rith Pól síos an staighre agus amach leis sa ghairdín. ‘Oíche mhaith,’ arsa an fear ___. ‘An dtiocfaidh tú liom go dtí an rinc ___?’ ‘Tiocfaidh, cinnte.’ arsa Pól. Bhí Pól ar ___. Rith an fear sneachta ar nós na gaoithe. Lean Pól é. Nuair a shroich siad barr an chnoic, chonaic Pól ___ scátála álainn thíos faoi. Bhí soilse ildaite ar ___. Bhí ___ fear sneachta eile ag scátáil ar an rinc scátála. Thosaigh an fear sneachta ag scátáil. ‘Tar liom,’ arsa an fear sneachta le ___. Thosaigh Pól ag scátáil ach mo léan géar thit sé ar fhleasc a dhroma ar an ___. Stróic sé a phitseámaí. ‘An bhfuil tú ceart go ___?’ arsa an fear sneachta le Pól. ‘Táim ___ go leor,’ arsa Pól. Chabhraigh an ___ sneachta leis. Sar i bhfad, bhí Pól ag scátáil go cumasach ar an leac ___ leis na fir sneachta eile. Bhí spórt agus ___ aige. Thaitin sé go mór leis bheith ag ___. Bhain sé an-taitneamh as an oíche. sneachta

lasadh

bís

leor

Pól

fear

scléip

scátála

cúigear

rinc

oighir

talamh

ceart

scátáil

Bí ag Scríobh

2 Thit ___ ar fhleasc a dhroma ar an talamh.

3 Thit ___ ar fhleasc a droma ar an talamh.

4 Thit ___ ar fhleasc a droma an talamh.

5 Thit ___ ar fhleasc a dhroma ar an talamh.

6 Thit ___ ar fhleasc a droma ar an talamh.

7 Thit ___ ar fhleasc a dhroma ar an talamh.

8 Thit ___ ar fhleasc a dhroma ar an talamh.

1 Thit ___ ar fhleasc a dhroma ar an talamh.

an garda

an fear sneachta

an rí

an fear

an feirmeoir

an bhean

an peileadóir

an dochtúir

114 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 114

23/05/2022 11:26

An Geimhreadh – Scéal

Ar Thóir an Óir

An Fear Sneachta

2 Conas a bhí Pól gléasta?

A Bhí sé ag cur seaca.

A Chaith sé cóta mór, hata, scairf, lámhainní agus buataisí.

B Bhí sé ag cur sneachta.

la nd

1 Cén saghas lae a bhí ann?

B Chaith sé culaith spóirt.

4 Cad a d’úsáid Pól chun súile a dhéanamh?

A D’úsáid Pól cairéad chun srón a dhéanamh.

A D’úsáid Pól cairéad chun súile a dhéanamh.

B D’úsáid Pól píosaí guail chun srón a dhéanamh.

B D’úsáid Pól píosaí guail chun súile a dhéanamh.

5 Ar chuir Pól cnaipí ar an bhfear sneachta?

6 An ndeachaigh Pól go dtí an rinc scátála leis an bhfear sneachta?

A Chuir Pól cnaipí ar an bhfear sneachta.

A Chuaigh Pól go dtí an rinc scátála leis an bhfear sneachta.

at io na ED l C o C m O pa

of I

3 Cad a d’úsáid Pól chun srón a dhéanamh?

B Ní dheachaigh Pól go dtí an rinc scátála leis an bhfear sneachta.

B Níor chuir Pól cnaipí ar an bhfear sneachta.

8 Ar thit Pól ar fhleasc a dhroma ar an talamh?

A Bhí ceathrar fear sneachta eile ag scátáil.

A Thit Pól ar fhleasc a dhroma ar an talamh.

7 An mó fear sneachta eile a bhí ag scátáil?

B Bhí cúigear fear sneachta eile ag scátáil. 9 Ar thit an fear sneachta ar fhleasc a dhroma ar an talamh?

A Thit an fear sneachta ar fhleasc a dhroma ar an talamh. B Níor thit an fear sneachta ar fhleasc a dhroma ar an talamh.

B Níor thit Pól ar fhleasc a dhroma ar an talamh. 10 Ar chabhraigh an fear sneachta le Pól? A Chabhraigh an fear sneachta le Pól. B Níor chabhraigh an fear sneachta le Pól.

115 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 115

23/05/2022 11:26

Seanfhocal

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Bí ag Foghlaim Seanfhocal

116 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 116

23/05/2022 11:26

Ceacht 1

An Aimsir Bí ag Léamh

Laethanta Saoire sa Bhulgáir

Lóistín in óstán ar feadh seachtaine €700 do chlann. (Beirt thuismitheoirí agus triúr páistí)

Daoine Fásta

of I

Eitiltí - Costas Páistí 3 Costas Lóistín - Costas Costas Páistí 3 Eitiltí agus Lóistín

at io na ED l C o C m O pa

Beimid ag dul ag sciáil go dtí an Bhulgáir.

Daoine Fásta

Páiste faoi 13 €110 Dáta Fillte 17 Eanáir

Duine Fásta €220 Dáta Imeachta 10 Eanáir

la nd

Eitilt ó Bhaile Átha Cliath go dtí an Bhulgáir

€770

€700 €1470 SEOL

Ar fheabhas ar fad.

Obair Bheirte Bí ag Caint

1 Cá mbeidh an eitilt ag dul? 2 Cad é an dáta imeachta? 3 Cad é an dáta fillte?

4 Cé mhéad a chosnaíonn eitilt fhillte do dhuine fásta chun dul go dtí an Bhulgáir? 5 Cé mhéad a chosnaíonn eitilt fhillte do pháiste faoi 13 chun dul go dtí an Bhulgáir? 6 Cé mhéad a chosnaíonn eitilt fhillte do thriúr páistí faoi 13 chun dul go dtí an Bhulgáir? 7 Cé mhéad a chosnaíonn lóistín in óstán ar feadh seachtaine don chlann? 8 Cé mhéad a chosnaíonn eitiltí fillte agus lóistín ar feadh seachtaine don chlann go léir? 117 117 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 117

23/05/2022 11:26

Ceacht 2

Bí ag Léamh Ag dul go dtí an Bhulgáir

Chuaigh an chlann go dtí an t-aerfort ar an deichiú lá d’Eanáir.

Chonaic siad an t-eitleán mór ar an rúidbhealach.

D’fhéach na páistí ar scannán san eitleán. Bhí an scannán an-suimiúil. Bhain siad an-taitneamh as.

at io na ED l C o C m O pa

Isteach leo san eitleán. Chuir an píolóta fáilte mhór rompu.

of I

Bhí siad ag dul go dtí an Bhulgáir ag sciáil.

la nd

Eanáir

Nuair a shroich siad an Bhulgáir, bhí sé ag cur sneachta go trom. Chuaigh siad go dtí an Bhí na páistí préachta leis an t-óstán ar bhus. Bhí an bhfuacht. bus plódaithe le daoine.

Thug an t-aeróstach béile blasta do na páistí.

Bhí an t-óstán an-chompordach. Thaitin an t-óstán go mór leis na páistí.

Freagair na Ceisteanna

Cá ndeachaigh an chlann ar laethanta saoire? Cé a chuir fáilte mhór roimh na páistí? Cé a thug béile blasta do na páistí? Conas a chuaigh na páistí go dtí an t-óstán?

1 3 5 7

2 4 6 8

Cad a chonaic siad ar an rúidbhealach? Ar thaitin an scannán leis na páistí? Cén saghas aimsire a bhí sa Bhulgáir? Ar thaitin an t-óstán leis na páistí?

Scríobh an Scéal Laethanta Saoire sa Bhulgáir

Chuaigh an chlann go dtí ___ ___. Chonaic siad ___ ___ mór ar an rúidbhealach. Thug __ ___ béile blasta do na páistí. Thaitin __ ___ go mór leis na páistí. Roghnaigh an Focal Ceart

2 ______________ an t-aeróstach

3 ______________

4 ______________

an t-aerfort

an t-óstán

______________ an t-eitleán

118 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 118

23/05/2022 11:26

An Aimsir – Ceacht 3

Spórt agus Scléip ag Sciáil

la nd

Chuaigh na páistí ar an gcarr cábla. Bhí siad ar bís. Bhí radharc álainn acu ar an tír. Chonaic siad crainn agus sléibhte móra. Thaitin an turas ar an gcarr cábla go mór leis na páistí.

at io na ED l C o C m O pa

Bhuail siad leis an Bhí gliondar croí ar na páistí múinteoir sciála ag bun mar bhí siad ag dul ag sciáil. an tsléibhe. Chuir sí Bhí siad ar bís. Chuir na páistí fáilte mhór roimh na páistí. Thug sí ceacht cótaí móra, brístí, buataisí, sciála do na páistí. hataí agus lámhainní orthu.

of I

Léigh an Scéal

Bhí seacláid the ag na páistí i mbialann bheag. Bhain na páistí antaitneamh as.

Chas Oisín go tobann ach thit sé ar fhleasc a dhroma ar an sneachta freisin.

Ar aghaidh leis na páistí ag sciáil ansin. ‘Beidh rás againn,’ arsa Oisín le Niamh. Bhí Oisín ag sciáil ar luas lasrach. Bhí Niamh taobh thiar de.

Bhí bean ag sciáil os comhair Oisín. Go tobann, sciorr sí. Thit sí ar fhleasc a droma ar an sneachta.

‘Bhuaigh mé an rás,’ arsa Niamh. ‘Bhuaigh tú an rás mar leag an Lean Niamh ar aghaidh. bhean mé,’ arsa Oisín agus é ag Chuaigh sí thar Oisín. gáire. Bhí spórt agus scléip ag Shroich sí bun an tsléibhe. na páistí sa sneachta.

Líon na Bearnaí

1 Chuir an múinteoir fáilte ____ na páistí.

roimh

2 Ruairí: Chuir an múinteoir fáilte ____. 3 Róisín: Chuir an múinteoir fáilte ____. mé: romham tú: romhat sé: roimhe sí: roimpi sinn: romhainn sibh: romhaibh siad: rompu

4 sinn: Chuir an múinteoir fáilte ____. 5 Niamh agus Oisín: Chuir an múinteoir fáilte ____. 6 sibh: Chuir an múinteoir fáilte ____. 7 Pól agus Cáit: Chuir an múinteoir fáilte ____. 8 Úna agus Eoin: Chuir an múinteoir fáilte ____. 119

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 119

23/05/2022 11:26

Ceacht 4

Scríobh Ríomhphost

Chuig: ruairí@buanacainte.ie Ó: oisín@buanacainte.ie

préachta

lá

ar fónamh

sneachta

bís

seachtaine

sciála

móra

lámhainní

cábla

scléip

sléibhte

rás

saoire

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

A Ruairí, a chara, Conas atá tú? Tá súil agam go bhfuil tú ___ ____. Táim ar fheabhas ar fad. Táim ar laethanta ____ sa Bhulgáir le mo chlann. Beidh mé ag fanacht sa Bhulgáir ar feadh ____. Tá an tír go hálainn. Tá brat bán ____ ar an talamh agus bíonn sé ag cur sneachta gach lá. Caithim cóta mór, bríste, buataisí, hata agus ____ mar tá an aimsir an-fhuar. Bím ____ leis an bhfuacht. Bhí ceacht ____ agam inné. Téim ag sciáil gach ____. Bhí mé ar charr cábla inné. Bhí mé ar ____. Bhí radharc álainn agam ar an tír. Chonaic mé crainn agus sléibhte ____. Thaitin an turas ar an gcarr ____ go mór liom. Bhí seacláid the agam i mbialann bheag inné freisin. Bhain mé an-taitneamh as. Bhí rás agam le Niamh ____. Thit bean os mo chomhair agus bhuaigh Niamh an ____. Bhí spórt agus ____ agam ag sciáil. Táim ag fanacht in óstán sna ____. Taitníonn an t-óstán go mór liom. Le dea-mhéin, Oisín

inné

Obair Bheirte

Tusa!

1 An raibh tú ag sciáil riamh?

2 Cá raibh tú ag sciáil?

3 Ar bhain tú taitneamh as?

4 Ar mhaith leat dul ag sciáil go dtí an Bhulgáir?

Foclóir

______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ag sciáil

sléibhte

lámhainní

carr cábla

buataisí

120 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 120

23/05/2022 11:26

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

An Aimsir – Dán

Séid, a ghaoth, Séid go caoin, Is luasc go héadrom An sabhaircín.

Séid, a ghaoth, Séid go caoin, Is seol na scamaill I bhfad ón ngrian.

Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6

An bhfuil an ghaoth ag séideadh? Cá bhfuil na scamaill? An bhfuil sé ag cur báistí? An bhfuil an ghrian ag taitneamh? Ainmnigh an bláth atá ag fás sa pháirc. An dtaitníonn an dán leat? Cén fáth? 121

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 121

23/05/2022 11:26

Nathanna Cainte

of I

Rith sí ar nós na gaoithe.

la nd

Bí ag Foghlaim Nathanna Cainte

at io na ED l C o C m O pa

Rith sí ar luas lasrach.

Rith sí chomh tapa le giorria.

122 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 122

23/05/2022 11:26

Aonad 1 Ceacht 1

Caitheamh Aimsire Obair Bheirte Cén caitheamh aimsire atá agat?

2 Is breá liom bheith ______.

la nd

Is breá liom bheith ______. 4

Is breá liom bheith ______. 6

at io na ED l C o C m O pa

Is breá liom bheith ______.

of I

Is breá liom bheith ______.

Is breá liom bheith ______. 9

Is breá liom bheith ______. 11

Is breá liom bheith ______.

Is breá liom bheith ______. 16

Is breá liom bheith ______.

ag surfáil

ag tiomáint

ag sciáil

ag léamh

ag imirt cispheile

ag tarraingt

ag iomáint

ag rothaíocht

ag seinm ceoil

ag marcaíocht

ag cadhcáil

ag snámh

ag dornálaíocht

ag imirt peile

ag scríobh

ag tumadh

123

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 123

23/05/2022 11:26

Aonad 1 Ceacht 2

Obair Bheirte Cén caitheamh aimsire is fearr leat?

2 Is fearr liom bheith ______.

4 Is fearr liom bheith ______.

la nd

1 Is fearr liom bheith ______.

of I

Is fearr liom bheith ______.

6 Is fearr liom bheith ______.

at io na ED l C o C m O pa

5 Is fearr liom bheith ______.

7 Is fearr liom bheith ______.

8 Is fearr liom bheith ______.

9 Is fearr liom bheith ______.

10 Is fearr liom bheith ______.

ag imirt cártaí

ag imirt camógaíochta

ag imirt rugbaí

ag imirt leadóige

ag cadhcáil

ag imirt liathróid láimhe

ag imirt gailf

ag imirt snúcair

ag imirt eitpheile

ag imirt sacair

Líon na Bearnaí

1 Is fearr ___ Samar bheith ag imirt liathróid láimhe. 2 Is fearr ___ Cáit bheith ag imirt snúcair.

3 mé: Is fearr ___ bheith ag imirt sacair. 4 sé: Is fearr ___ bheith ag imirt cártaí. mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

liom leat leis léi linn libh leo

5 tú: Is fearr ___ bheith ag imirt leadóige. 6 sí: Is fearr ___ bheith ag imirt camógaíochta. 7 sinn: Is fearr ___ bheith ag imirt eitpheile. 8 siad: Is fearr ___ bheith ag cadhcáil. 9 sibh: Is fearr ___ bheith ag imirt gailf. 10 na páistí: Is fearr ___ bheith ag imirt rugbaí. 124

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 124

23/05/2022 11:26

Caitheamh Aimsire – Aonad 1 Ceacht 3

Ceisteanna Ag Rothaíocht

Cén dath atá ar do rothar?

Tá mo rothar dearg.

An rothaíonn tú ar scoil?

Rothaím ar scoil gach lá.

An maith leat bheith ag rothaíocht?

Is breá liom bheith ag rothaíocht.

An dtéann tú ag rothaíocht tar éis na scoile?

Ní théim ag rothaíocht tar éis na scoile.

Cathain a théann tú ag rothaíocht?

Téim ag rothaíocht ag an deireadh seachtaine.

Téimid ag rothaíocht faoin tuath.

Tá rothar agam.

at io na ED l C o C m O pa

of I

An bhfuil rothar agat?

la nd

Tá rothar agam.

Cá dtéann sibh ag rothaíocht?

Téimid ag rothaíocht faoin tuath.

An dtéann do chairde ag rothaíocht in éineacht leat?

Téann mo chairde ag rothaíocht in éineacht liom.

Spraoi le Briathra

bhfuil? rothaíonn? dtéann tú? dtéann?

An An An An

Tá Rothaíonn Téim Téann

Níl Ní rothaíonn Ní théim Ní théann

Freagair na Ceisteanna

1 An bhfuil rothar ag Niamh? 3 An rothaíonn Niamh ar scoil? 5 An dtéann Niamh ag rothaíocht tar éis na scoile? 7 Cá dtéann Niamh ag rothaíocht? Obair Bheirte Tusa!

1 An bhfuil rothar agat? 3 An rothaíonn tú ar scoil? 5 An dtéann tú ag rothaíocht tar éis na scoile? 7 Cá dtéann tú ag rothaíocht?

2 Cén dath atá ar a rothar? 4 An maith le Niamh bheith ag rothaíocht? 6 Cathain a théann Niamh ag rothaíocht? 8 An dtéann a cairde ag rothaíocht in éineacht léi? 2 Cén dath atá ar do rothar? 4 An maith leat bheith ag rothaíocht? 6 Cathain a théann tú ag rothaíocht? 8 An dtéann do chairde ag rothaíocht in éineacht leat? 125

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 125

25/05/2022 11:24

Aonad 1 Ceacht 4

Scríobh an Scéal Gach Deireadh Seachtaine

Is breá liom an deireadh seachtaine. Tráthnóna Aoine, téim

. Tráthnóna Sathairn, téim .

of I

chairde faoin tuath. Oíche Shathairn, téim go dtí

. Tráthnóna Domhnaigh, téim

Maidin Domhnaigh, bím

sa linn snámha.

at io na ED l C o C m O pa

Oíche Dhomhnaigh, bím

ag léamh

le mo

Maidin Sathairn, téim go dtí

la nd

ar an teilifís.

Oíche Aoine, ligim mo scíth. Féachaim ar

scannán

tar éis na scoile.

ag rothaíocht

ag seinm ceoil

ag snámh

an leabharlann

ag imirt cispheile

an phictiúrlann

Obair Bheirte Gach Deireadh Seachtaine

Cad a dhéanann tú gach deireadh seachtaine?

Maidin Sathairn, bím …

Maidin Domhnaigh, téim …

Oíche Aoine, féachaim …

Tráthnóna Sathairn, téim … Oíche Shathairn, téim …

Tráthnóna Domhnaigh, téim … Oíche Dhomhnaigh, bím …

Tráthnóna Aoine, téim …

Spraoi le Briathra

An Deireadh Seachtaine seo Caite Chuaigh mé Bhí mé D’fhéach mé

Gach Deireadh Seachtaine Téim Bím Féachaim

An Deireadh Seachtaine seo Chugainn Rachaidh mé Beidh mé Féachfaidh mé

Cad a rinne tú an deireadh seachtaine seo caite? 1 ____ mé ar scannán ar an teilifís Dé hAoine seo caite. 2 ____ mé ag rothaíocht Dé Sathairn seo caite. 3 ____ mé ag surfáil Dé Domhnaigh seo caite. 126 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 126

25/05/2022 11:25

la nd

Caitheamh Aimsire – Aonad 1 Dán

of I

Ba mhaith liom dul go dtí an ghealach Lá éigin, tar éis dinnéir. Tiomáinfidh mé mo spáslong Suas amach faoin spéir.

at io na ED l C o C m O pa

Fuair mé culaith spásaire, Um Nollaig ó m’aintín. Beidh an chulaith nua sin ormsa, Is mo chóta mór báistí. Ní rachaidh mé rófhada ón spáslong, Ar eagla dul ar strae, Ach baileoidh mé roinnt cloch Sula suífidh mé chun tae.

Fillfidh mé ar an spáslong, Go díreach tar éis an tae, Mar ní mór dom bheith sa bhaile, I mo leaba, roimh a naoi.

Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6

Ar mhaith leat dul go dtí an ghealach? Ar mhaith leat bheith i do spásaire? Conas a rachaidh an spásaire go dtí an ghealach? Cathain a rachaidh an spásaire go dtí an ghealach? An mbaileoidh an spásaire roinnt cloch ar an ngealach? Cathain a thiocfaidh an spásaire abhaile ón ngealach? 127

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 127

23/05/2022 11:26

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Aonad 2 Ceacht 1

Obair Bheirte

1 Cén dáta a bheidh an turas scoile ar siúl? 2 Cén t-am a fhágfaidh an bus an scoil ar maidin? 3 Ainmnigh na gníomhaíochtaí a bheidh ar siúl roimh am lóin. 4 Ainmnigh na gníomhaíochtaí a bheidh ar siúl tar éis am lóin. 5 Cén t-am a fhágfaidh an bus an tIonad Eachtraíochta? 6 Cé mhéad a chosnóidh an turas scoile?

Costas €60

128 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 128

23/05/2022 11:26

Caitheamh Aimsire – Aonad 2 Ceacht 2

Bí ag Léamh Turas Scoile

of I

D’fhág an bus an scoil ar a naoi a chlog ar maidin. Bhí na páistí ag dul go dtí Ionad Eachtraíochta.

at io na ED l C o C m O pa

Chuaigh na páistí i rang a sé ar thuras scoile ar an dara lá déag de Mhárta.

Bhí an aimsir go hálainn. Lá deas tirim a bhí ann. Bhí an ghrian ag spalpadh anuas. Ní raibh puth ghaoithe ann. Bhí na páistí ar bís. Bhí siad ag súil go mór leis an lá.

la nd

Márta

Dúirt an múinteoir leis na páistí bheith cúramach. Go tobann, thit an múinteoir isteach san uisce.

Chuaigh na páistí ag snámh agus ag cadhcáil ar maidin. Bhí spórt agus scléip acu san uisce.

Bhí faitíos an domhain ar an múinteoir. Chabhraigh an garda tarrthála leis an múinteoir. Shábháil an garda tarrthála an múinteoir. Bhí na páistí sna trithí ag gáire. Bhí náire ar an múinteoir.

Ag am lóin, bhí picnic ag na páistí ar bhruach na habhann. Bhí rogha gach bia agus togha gach dí acu.

Chuaigh na páistí ag ziplíneáil ar a ceathair a chlog. Thaitin an ziplíneáil go mór leo.

Tar éis am lóin, chuaigh na páistí ag dreapadóireacht sna sléibhte. Bhain siad an-taitneamh as.

D’fhág an bus an t-ionad eachtraíochta ar a cúig a chlog.

Ina dhiaidh sin, chuaigh na páistí ag boghdóireacht. Bhí Róisín ar fheabhas ar fad. Fuair sí scór an-ard.

Bhí na páistí tuirseach traochta ar an mbealach abhaile. Bhí an-lá acu ar an turas scoile. Ní dhéanfaidh siad dearmad ar an turas scoile go brách.

129 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 129

23/05/2022 11:26

Aonad 2 Ceacht 2

Bí ag Caint

1 Cathain a chuaigh na páistí ar thuras scoile? 2 Cén saghas aimsire a bhí ann? 3 An raibh na páistí ag súil leis an turas scoile?

la nd

4 Cá ndeachaigh na páistí ar an turas scoile? 5 An ndeachaigh na páistí ag cadhcáil ar maidin? 6 Cé a thit isteach san uisce?

7 Cé a chabhraigh leis an múinteoir?

of I

8 Cén fáth a raibh na páistí sna trithí ag gáire? 9 Cá raibh an phicnic ag na páistí?

10 Ar thaitin an ziplíneáil leis na páistí?

Téigh

Inné Chuaigh siad

at io na ED l C o C m O pa

Spraoi le Briathra – Briathar Neamhrialta

Gach Lá

Téann siad

Amárach Rachaidh siad

Scríobh na hAbairtí

Márta

Chuaigh na páistí go dtí ionad eachtraíochta inné. ____ na páistí go dtí ionad eachtraíochta amárach. ____ na páistí go dtí ionad eachtraíochta gach lá.

Chuaigh na páistí ar thuras scoile inné. ____ na páistí ar thuras scoile gach lá. ____ na páistí ar thuras scoile amárach.

Téann na páistí ag ziplíneáil gach lá. ____ na páistí ag ziplíneáil amárach. ____ na páistí ag ziplíneáil inné.

Rachaidh na páistí ag cadhcáil amárach. ____ na páistí ag cadhcáil inné. ____ na páistí ag cadhcáil gach lá. 130 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 130

25/05/2022 11:28

Caitheamh Aimsire – Aonad 2 Ceacht 3

Scríobh an Scéal Turas Scoile

la nd

Márta

Bhí an aimsir ____. Bhí an ghrian ____. Ní raibh puth ____. Bhí na páistí ____. Bhí siad ag súil ____.

of I

D’fhág an bus____. Bhí na páistí ag dul ____.

at io na ED l C o C m O pa

Chuaigh na páistí ____.

Dúirt an múinteoir ____. Go tobann, thit ____.

Chuaigh na páistí ag ____. Bhí spórt agus ____.

Bhí faitíos an domhain ____. Chabhraigh an garda ____. Shábháil an garda ____. Bhí na páistí ____. Bhí náire ____.

Tar éis am lóin, chuaigh na páistí ag ____. Bhain na páistí ____.

Ag am lóin, bhí picnic ____. Bhí rogha gach bia ____.

Chuaigh na páistí ag ____. Thaitin an ziplíneáil ____.

D’fhág an bus ____.

Ina dhiaidh sin, chuaigh na páistí ag ____. Bhí Róisín ar fheabhas ____. Fuair sí ____.

Bhí na páistí tuirseach ____. Bhí an-lá ag na páistí ____. Ní dhéanfaidh na páistí ____.

131 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 131

23/05/2022 11:26

Aonad 2 Ceacht 4

Ceisteanna Turas Scoile

Bhí mé ar thuras scoile anuraidh.

Cá ndeachaigh tú?

Chuaigh mé go dtí Ionad Eachtraíochta.

Cén saghas aimsire a bhí ann?

Bhí an aimsir go hálainn. Lá deas tirim a bhí ann. Bhí an ghrian ag spalpadh anuas. Ní raibh puth ghaoithe ann.

Cén t-am a d’fhág an bus an scoil?

D’fhág an bus geata na scoile ar a naoi a chlog.

An raibh tú ag súil leis an turas scoile?

Bhí mé ag súil go mór leis an turas scoile.

Ar thug tú do lón leat?

Thug mé mo lón liom.

Cár ith tú do lón?

Bhí picnic agam ar bhruach na habhann.

Cad a d’ith tú?

D’ith mé ceapairí agus brioscaí.

Cad a d’ól tú?

D’ól mé uisce.

Cad a rinne tú ar an turas scoile?

Bhí mé ag cadhcáil, ag snámh agus ag ziplíneáil. Is breá liom bheith ag ziplíneáil.

An maith leat bheith ag cadhcáil?

Is breá liom bheith ag cadhcáil.

An maith leat bheith ag snámh?

Is breá liom bheith ag snámh.

An maith leat bheith ag ziplíneáil?

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

An raibh tú ar thuras scoile anuraidh?

Ar thaitin an turas scoile leat?

Thaitin an turas scoile go mór liom.

Bí ag Caint Tusa!

1 An raibh tú ar thuras scoile anuraidh?

2 Cá ndeachaigh tú?

3 Cén saghas aimsire a bhí ann?

4 Cén t-am a d’fhág an bus an scoil?

5 An raibh tú ag súil leis an turas scoile?

6 Cad a rinne tú ar an turas scoile?

7 Ar thug tú do lón leat?

8 Cár ith tú do lón?

9 An maith leat bheith ag ziplíneáil?

10 Ar thaitin an turas scoile leat? 132

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 132

23/05/2022 11:26

la nd

Caitheamh Aimsire – Aonad 2 Amhrán

of I

Dá bhfaighinn mo rogha den triúr acu. An triúr acu, an triúr acu. Dá bhfaighinn mo rogha den triúr acu. Cé acu siúd ab fhearr liom?

at io na ED l C o C m O pa

Curfá Óró, mo ghile thú! Grá mo chroí i gcónaí thú. Óró, mo ghile thú! Is ní ag magadh fút atáimse. Ní phósfainn féin an t-iascaire, an t-iascaire, an t-iascaire. Ní phósfainn féin an t-iascaire, Mar bíonn sé fliuch is báite.

Curfá

Ní phósfainn féin an gabha dubh, an gabha dubh, an gabha dubh. Ní phósfainn féin an gabha dubh, Mar bíonn sé dubh sa chearta.

Curfá

Is é mo rogha an veidhleadóir, an veidhleadóir, an veidhleadóir. Is é mo rogha an veidhleadóir, Is é an veidhleadóir is fearr liom. Bí ag Caint

1 2 3 4 5

An An An An An

maith leat an t-amhrán? bhfuil an t-amhrán bríomhar? maith leat an t-iascaire? Cén fáth? maith leat an gabha dubh? Cén fáth? maith leat an veidhleadóir? Cén fáth?

133 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 133

23/05/2022 11:26

Aonad 3 Ceacht 1

Obair Bheirte Cad é?

2 Is ____ é.

3 Is ____ é.

4 Is ____ é.

5 Is ____ é.

6 Is ____ é.

7 Is ____ é.

8 Is ____ é.

9 Is ____ é.

10 Is ____ é.

11 Is ____ í.

veidhlín Crosfhocal

re of I

12 Is ____ í.

giotár

triantán

trumpa

feadóg stáin

bodhrán

pianó

bosca ceoil

méarchlár

cruit

druma

at io na ED l C o C m O pa

bainseó

la nd

1 Is ____ é.

4 5 7

134 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 134

23/05/2022 11:26

Caitheamh Aimsire – Aonad 3 Ceacht 1

Obair Bheirte

Ceol

Tá an-suim agam sa cheol.

An éisteann tú le ceol?

Éistim le ceol go minic.

Cathain a éisteann tú le ceol?

Éistim le ceol gach tráthnóna.

Cén saghas ceoil a thaitníonn leat?

Taitníonn popcheol go mór liom.

Cén ceoltóir is fearr leat?

Is é Rocó an ceoltóir is fearr liom.

An seinneann tú ceol?

Seinnim ceol.

Cad a sheinneann tú?

Seinnim an druma.

An seinneann tú an chruit?

Ní sheinnim an chruit.

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

An bhfuil suim agat sa cheol?

Is féidir liom canadh.

Ainmnigh dhá amhrán a d’fhoghlaim tú i mbliana?

An Poc ar Buile agus Go Barr na gCnoc.

An féidir leat canadh?

Ceisteanna – Gach Lá Tá Éistim Seinnim Is féidir liom

bhfuil? éisteann tú? seinneann tú? féidir leat?

An An An An

Spraoi le Briathra

Obair Bheirte

Níl Ní éistim Ní sheinnim Ní féidir liom

Tusa!

1 An bhfuil suim agat sa cheol?

An éisteann tú le ceol?

3 Cathain a éisteann tú le ceol?

Cén saghas ceoil a thaitníonn leat?

5 Cén ceoltóir is fearr leat?

An seinneann tú ceol?

7 An seinneann tú an veidhlín?

An seinneann tú an fheadóg stáin?

9 An féidir leat canadh?

Ainmnigh dhá amhrán a d’fhoghlaim tú i mbliana. 135

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 135

25/05/2022 11:29

Aonad 3 Ceacht 2

Ceolchoir m

la nd

Obair Bheirte

at io na ED l C o C m O pa

of I

igh, a c ó r h C Páirc an Baile Átha Cliath. hra b a e F 2 1 in o a Déard 8:00 go dtí 11:00 Ticéad: €60

Bí ag Caint

1 Cé a bheidh ag seinm ag an gceolchoirm? 2 Cathain a bheidh an cheolchoirm ar siúl? 3 Cén t-am a thosóidh an cheolchoirm? 4 Cén t-am a chríochnóidh an cheolchoirm? 5 Cén praghas a bheidh ar na ticéid? 6 Cá mbeidh an cheolchoirm ar siúl? 136 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 136

23/05/2022 11:26

Caitheamh Aimsire – Aonad 3 Ceacht 3

Bhí atmaisféar iontach i bPáirc an Chrócaigh. Bhí na páistí ag canadh agus ag damhsa. Bhí lúcháir orthu. Bhain siad an-taitneamh as an gceolchoirm.

Thosaigh Rocó ag seinm ceoil agus ag canadh ar a hocht a chlog. Bhí sé ar fheabhas ar fad.

Nuair a shroich siad Páirc an Chrócaigh bhí an áit plódaithe le daoine. Bhí gach mac máthar ann.

of I

Bhuail Niamh agus Oisín lena gcairde ag an stáisiún traenach. Chuaigh siad go Baile Átha Cliath ar an traein. D’ith siad béile blasta ar an traein. Thaitin an turas traenach go mór leo.

at io na ED l C o C m O pa

Cheannaigh Niamh ticéid do cheolchoirm ar líne. Bhí an cheolchoirm ar siúl i bPáirc an Chrócaigh ar an Déardaoin. Bhí gliondar croí ar Oisín agus Niamh agus bhí siad ag súil go mór leis an gceolchoirm.

la nd

Bí ag Léamh An Cheolchoirm

Chuaigh na páistí abhaile ón gceolchoirm ar an traein. Bhí siad tuirseach traochta ach thaitin an cheolchoirm go mór leo. Ní dhéanfaidh na páistí dearmad ar an gceolchoirm iontach sin go brách.

Freagair na Ceisteanna

1 Cé a cheannaigh na ticéid?

Cár cheannaigh Niamh na ticéid?

3 Cá raibh an cheolchoirm ar siúl?

Cathain a bhí an cheolchoirm ar siúl?

5 Cár bhuail Niamh agus Oisín lena gcairde? 6 Cén chaoi a ndeachaigh na páistí go Baile Átha Cliath? 7 Ar thaitin an turas traenach leis na páistí? 8 An raibh slua mór i bPáirc an Chrócaigh? 9 Cé a bhí ag seinm ceoil ag an gceolchoirm? 10 Ar bhain na páistí taitneamh as an gceolchoirm?

Cé?

Cár?

Cathain?

Cén chaoi a?

Cá raibh?

137 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 137

23/05/2022 11:26

Aonad 3 Ceacht 4

Bí ag Léamh An Cheolchoirm

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Chuaigh mé go ceolchoirm an samhradh seo caite. Cheannaigh mé na ticéid don cheolchoirm ar líne. Bhí an cheolchoirm ar siúl i bPáirc an Chrócaigh. Bhí gliondar croí orm agus bhí mé ag súil go mór leis an gceolchoirm. Tháinig mo dheartháir Oisín go dtí an cheolchoirm in éineacht liom. Bhuail mé le mo chairde ag an stáisiún traenach. Chuamar go Baile Átha Cliath ar an traein. Thaitin an turas traenach go mór linn. Nuair a shroicheamar Páirc an Chrócaigh bhí an áit plódaithe le daoine. Bhí gach mac máthar ann. Bhí an aimsir go hálainn ar fad. Bhí an ghrian ag spalpadh anuas. Ní raibh puth ghaoithe ann. Thosaigh Rocó ag seinm ceoil agus ag canadh ar a hocht a chlog. Bhí sé ar fheabhas ar fad. Is é Rocó an t-amhránaí is fearr liom. Bhí atmaisféar iontach i bPáirc an Chrócaigh. Bhíomar ag canadh agus ag damhsa. Bhí lúcháir orainn. Bhaineamar an-taitneamh as an gceolchoirm. Chuamar abhaile ón gceolchoirm ar an traein. Bhíomar tuirseach traochta ach thaitin an cheolchoirm go mór linn. Ní dhéanfaidh mé dearmad ar an gceolchoirm iontach sin go brách. Scríobh an Scéal An Cheolchoirm

Freagair na ceisteanna thíos chun cabhrú leat do scéal a scríobh. 1 An raibh tú riamh ag ceolchoirm? 2 Cár cheannaigh tú na ticéid? 4

An raibh áthas ort?

5 An raibh tú ag súil leis an gceolchoirm?

Cé a chuaigh go dtí an cheolchoirm in éineacht leat?

7 Conas a chuaigh tú go dtí an cheolchoirm?

Ar thaitin an turas go dtí an cheolchoirm leat?

3 Cá raibh an cheolchoirm ar siúl?

9 An raibh slua ag an gceolchoirm?

11 Cé a bhí ag seinm ceoil ag an gceolchoirm? 12

Cén saghas aimsire a bhí ann? Cé hé an t-amhránaí is fearr leat?

13 An raibh atmaisféar deas ag an gceolchoirm?

14 An raibh tú ag canadh agus ag damhsa ag an gceolchoirm? 15 Ar bhain tú taitneamh as an gceolchoirm? 16 Cén chaoi a ndeachaigh tú abhaile ón gceolchoirm? 17 An raibh tú tuirseach ag dul abhaile? 18 An ndéanfaidh tú dearmad ar an gceolchoirm? 138 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 138

23/05/2022 11:26

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Aonad 3 Rap

Éist anois, yo, yo. Tá ceol sa tigh, yo, yo. Cad a bheidh ar siúl sa halla anocht? Cad a bheidh ar siúl ar leathuair tar éis a hocht? Yo, Chuala mé go mbeidh ceolchoirm againne. Chuala mé go mbeidh an halla dubh le daoine.

Éist anois, yo, yo. Tá ceol sa tigh, yo, yo. Feadóg mhór, píb uilleann, Bosca ceoil, bainseó is fidil. Thaitin sé chomh mór leis an bpríomhoide, Nach raibh aon obair bhaile ar feadh trí oíche.

Curfá Rapcheol Popcheol Ceol traidisiúnta Rac-cheol, Rince, Rírá Ruaille Buaille

Cad atá ar siúl taobh thiar den stáitse? Oscail na cuirtíníOscail iad láithreach. Cuirigí fáilte roimh na tuismitheoirí, Tosóimid anois leis na ceoltóirí.

Bí ag Caint

1 Cad a bheidh ar siúl sa halla? 3 An mbeidh slua ag an gceolchoirm? 5 Ainmnigh na huirlisí ceoil a bheidh ag an gceolchoirm.

2 4 6

Cén t-am a bheidh an cheolchoirm ar siúl? Cén saghas ceoil a bheidh ag an gceolchoirm? An dtaitníonn an rap leat?

139 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 139

23/05/2022 11:26

Scéal

An Chéad Eitilt faitíos

a mháthair

la nd

iasc blasta

a athair

leac

of I

faoileán óg

at io na ED l C o C m O pa

ar bhruach na haille

an fharraige

a dheartháir

ag eitilt

a dheirfiúr

carraig

a sciatháin

Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6 7 8

Cá raibh an faoileán óg? Cé a bhí ag múineadh dóibh conas eitilt? Ar eitil a dheartháir? Ar eitil a dheirfiúr? Ar eitil an faoileán óg ag tús an scéil? Cén fáth nár eitil an faoileán óg ag tús an scéil? Ar eitil an faoileán óg ag deireadh an scéil? Déan cur síos ar an bpictiúr. 140

Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 140

23/05/2022 11:26

Caitheamh Aimsire – Scéal

Scríobh an Scéal

An Chéad Eitilt

spéir

croí

Bí ag Scríobh

faitíos

a athair

na haille

leac

a mháthair

at io na ED l C o C m O pa

a dheirfiúr

of I

la nd

Bhí faoileán óg ar bhruach __ ____. Bhí a dheartháir agus __ ____ in éineacht leis. Bhí a mháthair agus __ ____ ag múineadh dóibh conas eitilt. Ghlaoigh __ ____ agus a athair ar na faoileáin óga. Bhuail na faoileáin óga a ____ agus thosaigh a dheartháir agus a dheirfiúr ag eitilt go hard sa ____. Bhí gliondar ____ orthu mar bhí siad ábalta eitilt. Ach bhí an faoileán óg fós ar an ____. Bhí eagla air ____. Rith sé agus bhuail sé a sciatháin ach nuair a chonaic sé an fharraige mhór thíos faoi tháinig ____ an domhain air.

eitilt

sciatháin

2 Bhí ___ ar bhruach na haille.

3 Bhí ___ ar bhruach na haille.

4 Bhí ___ ar bhruach na haille.

5 Bhí ___ ar bhruach na haille.

6 Bhí ___ ar bhruach na haille.

7 Bhí ___ ar bhruach na haille.

8 Bhí ___ ar bhruach na haille.

9 Bhí ___ ar bhruach na haille.

10 Bhí ___ ar bhruach na haille.

1 Bhí ___ ar bhruach na haille.

fear

féar

faoileán

bean

gabhar

bláthanna

carraig

bó

capall

madra

141 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 141

23/05/2022 11:27

Scéal

Ar Thóir an Óir

An Chéad Eitilt

2 Cé a bhí in éineacht leis?

A Bhí an faoileán ag eitilt sa spéir.

A Bhí a dheartháir agus a dheirfiúr in éineacht leis.

B Bhí an faoileán ar bhruach na haille.

B Bhí a athair agus a mháthair in éineacht leis.

3 Cén saghas lae a bhí ann?

4 Cé a bhí ag múineadh do na faoileáin conas eitilt?

of I

at io na ED l C o C m O pa

B Bhí an ghrian ag spalpadh anuas.

A Bhí a dheartháir agus a dheirfiúr ag múineadh do na faoileáin conas eitilt.

A Ní raibh an ghrian ag taitneamh.

la nd

1 Cá raibh an faoileán?

B Bhí a athair agus a mháthair ag múineadh do na faoileáin conas eitilt. 6 Ar eitil a dheirfiúr?

A D’eitil a dheartháir.

A D’eitil a dheirfiúr.

B Níor eitil a dheartháir.

B Níor eitil a dheirfiúr.

5 Ar eitil a dheartháir?

8 Cén fáth nár eitil an faoileán óg?

7 Ar eitil an faoileán óg ag tús an scéil?

A Níor eitil an faoileán óg mar bhí a sciathán briste.

B Níor eitil an faoileán óg ag tús an scéil.

B Níor eitil an faoileán óg mar bhí scanradh an domhain air.

9 Cad a bhí ina béal ag a mháthair?

10 Ar rug a dheartháir ar iasc san uisce?

A Bhí iasc ina béal ag a mháthair.

A Rug a dheartháir ar iasc san uisce.

B Bhí péist ina béal ag a mháthair.

B Níor rug a dheartháir ar iasc san uisce.

A D’eitil an faoileán óg ag tús an scéil.

142 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 142

23/05/2022 11:27

Caitheamh Aimsire – Nathanna Cainte

Nathanna Cainte

Tá gli

orm thas

rm.

orm.

Tá lúcháir orm .

at io na ED l C o C m O pa

in domha n a s a Tá áth

croí o

la nd

ondar

of I

Tá á

Tá ríméad orm.

is orm. Tá sceitimíní átha

Mothúcháin

Tá eagla orm.

Tá f

or itíos

Tá scan rad

h orm.

Tá m

é sce

Tá eagla an domhain orm. . nradh a c s le bhéal o m i chroí o m Tá

imhli

the i

mo b

heath

le heagla. h it r c g a é Tá m

143 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 143

23/05/2022 11:27

Measúnú

Measúnú Teanga

Bhéal

1 Cén caitheamh aimsire atá agat?

2 An maith leat bheith ag rothaíocht?

3 Cá dtéann tú ag rothaíocht?

4 An dtéann do chairde ag rothaíocht in éineacht leat?

la nd

5 Cad a dhéanann tú gach deireadh seachtaine? 6 An raibh tú riamh ag ceolchoirm? 7 Cé hé an t-amhránaí is fearr leat?

8 Cathain a bhí an cheolchoirm ar siúl?

Léitheoireacht

10 Cén saghas ceoil a thaitníonn leat?

9 An éisteann tú le ceol? Banna Ceoil

at io na ED l C o C m O pa

Cuir Ceist

of I

Tá an-suim ag Niamh, Oisín, Ruairí, Róisín, Liam agus Samar sa cheol. Is breá leo popcheol. Tá banna ceoil acu. Rothaíonn siad go halla na scoile tráthnóna Sathairn agus seinneann siad ceol le chéile. Is breá leo bheith ag seinm ceoil agus ag éisteacht le ceol. Seinneann Niamh an giotár. Seinneann Oisín an pianó. Seinneann Róisín an druma. Seinneann Liam an bainseó agus seinneann Samar an bosca ceoil. Níl Cáit sa bhanna ceoil mar níl aon suim aici sa cheol. Ní sheinneann sí ceol agus ní éisteann sí le ceol. Is fearr léi bheith ag rothaíocht ar a rothar glas.

Céard? Cathain?

Cé? Cén fáth?

1 ___ a sheinneann an bainseó? Seinneann Liam an bainseó.

Cén dath?

Conas?

Cén saghas?

An?

2 ___ a sheinneann Niamh? Seinneann Niamh an giotár.

3 ___ a théann na páistí go halla na scoile? 4 ___ a rothaíonn na páistí go halla na scoile? Rothaíonn siad go halla na scoile. Rothaíonn na páistí go halla na scoile ar an Satharn. 5 ___ seinneann Cáit ceol? Ní sheinneann Cáit ceol.

6 ___ ___ nach n-éisteann Cáit le ceol? Ní éisteann Cáit le ceol mar níl aon suim aici sa cheol.

7 ___ ___ ceoil a thaitníonn leis na páistí? 8 ___ ___ atá ar rothar Cháit? Is breá leo popcheol. Tá a rothar glas. 9 ___ maith le Cáit bheith ag rothaíocht? 10 ___ éisteann Oisín le ceol? Is maith le Cáit bheith ag rothaíocht. Éisteann Oisín le ceol. 144 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 144

23/05/2022 11:27

Caitheamh Aimsire – Measúnú

Líon na Bearnaí

Measúnú Scríbhneoireacht

la nd

liom leat leis léi linn libh leo

Is maith __ Liam bheith ag seinm an bhainseó. Is maith __ Róisín bheith ag seinm an druma. tú: Is maith __ bheith ag seinm an bhosca ceoil. Niamh: Is maith __ bheith ag seinm an ghiotáir. mé: Is maith __ bheith ag seinm an druma. Oisín: Is maith __ bheith ag seinm an phianó. sinn: Is maith __ bheith ag seinm an trumpa. na páistí: Is maith __ bheith ag seinm ceoil. sibh: Is maith __ bheith ag éisteacht le ceol. Cáit: Ní maith __ bheith ag seinm ceoil.

mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

of I

Spraoi le Briathra

Inné

Gach Lá

Amárach

Inné

Rachaidh mé

D’ith mé

Gach Lá Ithim

Amárach Íosfaidh mé

Chuaigh mé Téim

Briathar Neamhrialta

at io na ED l C o C m O pa

Briathar Neamhrialta

Roghnaigh an Focal Ceart

ag cadhcáil ag sciáil ag surfáil

ag rothaíocht ag marcaíocht ag dornálaíocht iascaire spásaire gealach

ag cadhcáil ag surfáil ag sciáil an leabharlann an phictiúrlann an bhialann grian bogha báistí gealach

ag cadhcáil ag sciáil ag surfáil spásaire spáslong iascaire ag dreapadóireacht ag boghdóireacht ag seoltóireacht

145 Bua na Cainte 6 TB (pp095-145).indd 145

23/05/2022 11:27

Ceacht 1

An tEarrach

Bí ag Léamh Lá ’le Bríde

of I

la nd

Nuair a bhí Bríd óg, chaith sí a lán ama ag obair sna páirceanna lena hathair. Bhí an-suim ag Bríd sa Tá trí mhí san earrach, Feabhra, Rugadh Bríd i gContae Lú dúlra. Thaitin an tuath, na Márta agus Aibreán. Bíonn lá sa bhliain 450. Taoiseach hainmhithe agus na héin go ’le Bríde ann ar an gcéad lá mór léi. saibhir ab ea a hathair. den earrach.

at io na ED l C o C m O pa

Níor theastaigh ó Rí Laighean Ba mhaith le Bríd clochar talamh a thabhairt di. a thógáil chun cabhrú le ‘Cuir do chlóca ar an talamh daoine bochta. Chuaigh sí go agus tabharfaidh mé an dtí Rí Laighean agus d’iarr talamh faoi do chlóca duit,’ sí air talamh a thabhairt di arsa an rí. Bhí an rí ag chun clochar a thógáil. magadh fúithi.

Bhí Bríd fial agus flaithiúil. Thug sí bia do dhaoine bochta nuair a bhí sí ag obair sna páirceanna. Bhí trua ag Bríd do dhaoine bochta.

Chuir Bríd a clóca ar an talamh agus thosaigh an clóca ag fás. D’fhás an clóca go dtí go raibh go leor talún aici chun clochar a thógáil.

Bhí ionadh an domhain ar Rí Laighean ach bhí air an talamh a thabhairt di. Thóg Bríd clochar ar an talamh Thóg sí ‘cill’ nó ‘séipéal’ in aice agus thug Bríd an-aire do le crann darach ann freisin agus tugtar Cill Dara ar an áit sin anois. dhaoine bochta.

Freagair na Ceisteanna

1 Cathain a bhíonn Lá ’le Bríde ann? 3 Ar thaitin an dúlra léi? 5 Cén fáth ar theastaigh ó Bhríd clochar a thógáil? 7 Cén fáth a raibh ionadh ar Rí Laighean? Bí ag Léamh

2 Cár rugadh Bríd? 4 An raibh Bríd bocht nuair a bhí sí óg? 6 Ar theastaigh ó Rí Laighean talamh a thabhairt do Bhríd? 8 Cad a thóg Bríd ar an talamh?

Logainmneacha

Cill

Léigh na focail thíos: Cill Dara

Cill Chainnigh

Cill Airne

Cill Ala

Cill Dalua

Cill Orglan

146

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 146

23/05/2022 11:29

An tEarrach – Ceacht 1

Béal an Átha Contae Mhaigh Eo Coillte Mach

of I

la nd

Clár Chlainne Mhuiris

at io na ED l C o C m O pa

Anois teacht an earraigh beidh an lá ag dul chun síneadh, Is tar éis na Féile Bríde ardóidh mé mo sheol. Ó chuir mé i mo cheann é ní stopfaidh mé choíche, Go seasfaidh mé síos i lár Chontae Mhaigh Eo.

I gClár Chlainne Mhuiris a bheas mé an chéad oíche, ’S i mBalla taobh thíos de a thosóidh mé ag ól. Go Coillte Mach rachad go ndéanfad cuairt mhíosa ann, I bhfogas dhá mhíle do Bhéal an Átha Móir.

Bí ag Caint

1 Cén séasúr atá ann? 2 An dtaitníonn an t-amhrán leat? 147 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 147

23/05/2022 11:29

Ceacht 2

Bí ag Caint

Gairdín na Scoile

an ghrian ag taitneamh

rósanna

of I

cam an ime

lus an chromchinn

bainne bó bleachtáin

plúiríní sneachta

sabhaircíní

at io na ED l C o C m O pa

nóiníní

la nd

néalta boga bána

fiailí

Gairdín na Scoile

Bí ag Léamh Bláthanna an Earraigh

Is maith leis na páistí an t-earrach mar bíonn an aimsir ag dul i bhfeabhas. Bíonn an ghrian ag taitneamh agus bíonn néalta boga bána sa spéir. Tosaíonn na bláthanna ag fás arís san earrach. Bíonn gairdín beag ag na páistí i rang a sé ar chúl na scoile. Bíonn rang a sé i bhfeighil an ghairdín. Cabhraíonn na páistí i ranganna eile leis na páistí i rang a sé. Tugann na páistí aire do na bláthanna. Bíonn plúiríní sneachta, rósanna, sabhaircíní, lus an chromchinn, bainne bó bleachtáin, nóiníní agus cam an ime ag fás sa ghairdín.

Obair Bheirte

1 Cén saghas aimsire a bhíonn ann san earrach? 3 Cé atá i bhfeighil an ghairdín? 5 Ainmnigh trí bhláth a fhásann sa ghairdín.

2 Cá bhfuil an gairdín? 4 Cé a chabhraíonn leis na páistí i rang a sé? 6 Cé a thugann aire do na bláthanna?

Bí ag Scríobh Ainmnigh na Bláthanna

148

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 148

23/05/2022 11:29

An tEarrach – Ceacht 3

Bí ag Léamh Saolré an Fhroig

Céim 2 – Torbáin I gceann cúpla seachtain, tagann torbán amach as an ubh. Féachann an torbán cosúil le hiasc. Cónaíonn an torbán san uisce. Ní bhíonn aon chosa ar an torbán. Snámhann an torbán. Itheann an torbán plandaí san uisce.

Céim 3 – Frogán Bíonn cosa deiridh ar an bhfrogán. Is féidir leis an bhfrogán léim. Féachann an frogán cosúil le frog ach bíonn eireaball an-fhada ar an bhfrogán.

Céim 4 – An Frog Óg Fásann na cosa tosaigh agus bíonn an t-eireaball níos giorra. Léimeann an frog óg amach as an uisce. Léimeann an frog ar an talamh. Bíonn an frog óg an-bheag.

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Céim 1 – Uibheacha Beireann an frog uibheacha. Bíonn ciorcal dubh i ngach ubh. Uaireanta, beireann an frog thart ar 4,000 ubh ag an am céanna.

Céim 5 – An Frog Fásta Ní bhíonn eireaball ar an bhfrog fásta. Itheann an frog fásta feithidí in ionad plandaí ón uisce. Bíonn dath donn, glasbhuí nó dubh ar an bhfrog. Cónaíonn froganna i ngach contae in Éirinn.

Tarraing Saolré an Fhroig.

Scríobh an Scéal 1

Beireann an frog ___.

Ní bhíonn ___ ar an bhfrog fásta. 4

Tagann ___ amach as an ubh. 3

Bíonn cosa ___ ar an bhfrogán.

Bíonn cosa ___ ar an bhfrog óg. eireaball

uibheacha

tosaigh

deiridh

torbán

149

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 149

23/05/2022 11:29

Ceacht 4

Tarraing Frog

Ar dtús, tarraing an ceann.

Ansin, tarraing an béal agus an tsrón.

Ansin, tarraing na súile.

Ina dhiaidh sin, tarraing na cosa tosaigh.

at io na ED l C o C m O pa

Ina dhiaidh sin, tarraing an corp.

of I

la nd

Ina dhiaidh sin, tarraing na cosa deiridh.

Ar deireadh, dathaigh an frog.

Conas a tharraing tú an frog?

Scríobh an Scéal

An Frog

1 Ar dtús, tharraing mé ____. 3

2 Ansin, tharraing mé ____. 3 Ansin, tharraing mé ____.

4 Ina dhiaidh sin, tharraing mé ____. 5 Ina dhiaidh sin, tharraing mé ____. 6 Ina dhiaidh sin, tharraing mé ____. 7 Ar deireadh, dhathaigh mé ____.

4 150

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 150

23/05/2022 11:29

An tEarrach – Dán

of I

la nd

An tEarrach

at io na ED l C o C m O pa

Bíonn nóiníní geala ag breacadh an fhéir; Bíonn uain agus gamhna amuigh faoin aer; Bíonn tuar ceatha daite go minic sa spéir, Nuair a thagann an t-earrach go hÉirinn.

Bíonn ceol binn na n-éan le cloisteáil ar gach taobh; Bíonn duilleoga glasa ag teacht ar gach craobh; Bíonn plandaí ag fás ar gach uile fréamh, Nuair a thagann an t-earrach go hÉirinn.

Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6

Cad a bhíonn sa spéir go minic san earrach? Cad a bhíonn le cloisteáil san earrach? Cad a bhíonn ag fás ar gach craobh san earrach? Scríobh ceithre fhocal ina bhfuil rím sa chéad véarsa. Scríobh ceithre fhocal ina bhfuil rím sa dara véarsa. An dtaitníonn an dán leat? Cén fáth? 151

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 151

23/05/2022 11:29

Seanfhocal

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Bí ag Foghlaim Seanfhocal

152 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 152

23/05/2022 11:29

Aonad 1 Ceacht 1

Éadaí Bí ag Foghlaim

An lámhainní iad? Is ea. Is lámhainní iad.

la nd

An sciorta é? Ní hea. Ní sciorta é.

An bríste é? Is ea. Is bríste é.

Obair Bheirte

An gúna é?

An sciorta é?

An cóta é?

9 An bróga iad?

An hata é?

at io na ED l C o C m O pa

An sciorta é?

of I

An geansaí é?

An culaith spóirt é?

An caipín é?

An stocaí iad?

An buataisí iad?

An cuaráin iad?

Tóirfhocal Aimsigh na Focail

b u a t a i s í

l á m h a i n n í

s e a

l g c a r

a m n

h s p b m g b l ú b t n t l a s o p t a r á i í r b h

l c u a r á i n

c u

e l n s a é n u n n e

e t

c a á e a i u e b t a c t h t n f u a l s e a i c é a d p m n é b u i s b c u l a i t h s h i

e n l g m b f

p i t s e á m a í t

e t

a s s s l í á n r f u á r

i s

cuaráin

carbhat

geansaí

seaicéad

buataisí

culaith spóirt

culaith shnámha

pitseámaí

léine

gúna

bríste

lámhainní

a d o

o m

n á m h a n 153

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 153

23/05/2022 11:29

Aonad 1 Ceacht 2

Bí ag Léamh Cén chaoi a bhfuil tú gléasta?

Cén chaoi a bhfuil sé gléasta inniu?

Cén chaoi a bhfuil tú gléasta inniu? Tá cóta báistí gorm, bríste dubh, stocaí bána agus bróga dubha orm.

la nd

Tá geansaí glas, bríste géine gorm, stocaí glasa agus bróga spóirt air. Cén chaoi a bhfuil na cailíní gléasta inniu?

of I

Cén chaoi a bhfuil sí gléasta inniu?

Tá t-léine corcra, bríste gearr bándearg agus cuaráin uirthi.

at io na ED l C o C m O pa

Tá gúnaí dearga, riteoga bána agus buataisí dubha orthu.

Obair Bheirte

1 Tusa!

Cén chaoi a bhfuil tú gléasta inniu? Tá ___ orm.

Cén chaoi a bhfuil sé Cén chaoi a bhfuil sí Cén chaoi a bhfuil sé gléasta? gléasta? gléasta? __________________ __________________ __________________ 7

Cén chaoi a bhfuil na cailíní Cén chaoi a bhfuil sí gléasta? gléasta? ________________________ ________________________

Cén chaoi a bhfuil sí gléasta? ________________________

154 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 154

23/05/2022 11:29

Éadaí – Aonad 1 Ceacht 3

Bí ag Léamh Amárach

la nd

Rachaidh sí isteach sa seomra folctha.

Éireoidh sí ansin.

at io na ED l C o C m O pa

of I

Cloisfidh Cáit an clog aláraim ar a seacht a chlog ar maidin.

Beidh cithfholcadh aici.

Cuirfidh sí a cuid éadaí uirthi. Scuabfaidh sí a fiacla.

Íosfaidh sí a bricfeasta.

Rithfidh sí ar scoil ar nós na gaoithe.

Gach Lá

Amárach

Inné Chuir Scuab Rith

Inné Chuala Chuaigh Bhí D'ith

Briathra Neamhrialta

Grúpa a hAon Gach Lá

Amárach

Grúpa a Dó D'éirigh D'imir

Scríobh an Scéal

Maidin Inné ____ Cáit an clog aláraim ar a seacht a chlog ar maidin. ____ sí ansin. ____ sí isteach sa seomra folctha. ____ cithfholcadh aici. ____ sí a cuid éadaí uirthi.

Imreoidh sí cluichí lena cairde i gclós na scoile.

Gach Maidin ____ Cáit an clog aláraim ar a seacht a chlog ar maidin. ____ sí ansin. ____ sí isteach sa seomra folctha. ____ cithfholcadh aici. ____ sí a cuid éadaí uirthi. 155

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 155

23/05/2022 11:29

Aonad 1 Ceacht 4

Bí ag Léamh Éadaí Traidisiúnta Timpeall an Domhain

Chaith fir agus buachaillí kilt in Albain. Chaith mná agus cailíní iad freisin. Bhí an kilt déanta as olann. Chaith fir sparán, léine agus stocaí fada leis an kilt.

An Rúis

at io na ED l C o C m O pa

Chaith fir agus mná kimono sa tSeapáin. Bhí dathanna geala ar an kimono a chaith mná. Uaireanta, bhí bláthanna nó féileacáin ar an kimono. Bhí dathanna dorcha ar an kimono a chaith fir. Bhí crios ar an kimono freisin.

of I

la nd

An tSeapáin

An India

Chaith mná sari san India. Ba ghúna fada é. Bhí dathanna geala ar an sari.

Chaith mná agus cailíní sarafan sa Rúis. Ba ghúna traidisiúnta é. Chaith siad léine faoin sarafan. Bhí dath dearg, bán agus gorm ar an sarafan go minic.

An Albain

Chaith na mná amauti san Artach. Ba chóta traidisiúnta é. Bhí sé déanta as craiceann rónta. Chaith na mná an cóta seo chun iad féin a choimeád te nuair a bhí an aimsir an-fhuar agus an teocht an-íseal. Bhí cochall mór ar an gcóta. Bhí na mná ábalta páiste óg a chur isteach sa chochall. Chaith siad mukluk freisin. Buataisí speisialta ab ea iad. Bhí siad déanta as craiceann rónta nó An Ghearmáin craiceann Chaith fir lederhosen sa réinfhianna. Bhí Ghearmáin. Ba bhríste siad bog agus gearr é. Bhí an bríste éadrom agus gearr déanta as leathair. choimeád siad Chaith na fir na brístí na cosa go gearra seo nuair a bhí deas te. San Artach siad ag obair. 156

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 156

23/05/2022 11:29

Éadaí – Aonad 1 Ceacht 4

Obair Bheirte Ainmnigh na Tíortha

la nd

of I

at io na ED l C o C m O pa

An tSeapáin

An Rúis

An Albain

An India

An Ghearmáin

An tArtach

Foclóir Scríobh Ainmneacha na dTíortha

1 _________ 2 ________ 3 ________ 4 ________ 5 _________ 6 ________ Bí ag Scríobh

1 Chaith mná ___ sa tSeapáin.

1 Déan cur síos ar sari.

Scríobh na hAbairtí

2 Déan cur síos ar kimono.

3 Chaith fir ___ san Albain.

3 Déan cur síos ar lederhosen.

4 Chaith mná ___ san India.

4 Déan cur síos ar amauti.

2 Chaith mná ___ sa Rúis.

5 Chaith fir ___ sa Ghearmáin. 6 Chaith na mná ___ agus ___ san Artach. Tarraing Éadaí Traidisiúnta ar fud an Domhain

Tarraing Tarraing Tarraing Tarraing Tarraing Tarraing

bean ón tSeapáin ag caitheamh kimono. bean ón Rúis ag caitheamh sarafan. fear ón Albain ag caitheamh kilt. bean ón India ag caitheamh sari. fear ón nGearmáin ag caitheamh lederhosen. bean ón Artach ag caitheamh amauti agus mukluk. 157

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 157

23/05/2022 11:29

of I

la nd

Aonad 1 Amhrán

at io na ED l C o C m O pa

Seal dá rabhas i mo mhaighdean shéimh. Anois i m’bhaintreach chaite thréith. Mo chéile ag treabhadh na dtonn go tréan. Go barr na gcnoc san imigéin.

Curfá Sé mo laoch mo ghile mear, ’Sé mo Chaesar, gile mear, Suan ná séan ní bhfuaireas féin Ó chuaigh i gcéin mo ghile mear.

Bímse buan ar buairt gach ló, Ag caoi go crua ’s ag tuar na ndeor. Mar scaoileadh uaim an buachaill beo ’S ná ríomhtar tuairisc uaidh, mo bhrón.

Bí ag Caint

1 Cad is ainm don amhrán? 2 An dtaitníonn an t-amhrán leat? 3 Aimsigh ceithre fhocal ina bhfuil ea sa chéad véarsa. 4 Aimsigh cúig fhocal ina bhfuil é san amhrán. 5 Aimsigh ocht bhfocal ina bhfuil ua sa dara véarsa. 6 Aimsigh dhá fhocal ina bhfuil aoi sa dara véarsa. 158

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 158

23/05/2022 11:29

Éadaí – Aonad 2 Ceacht 1

Léigh an Scéal An Seomra Leapa

of I

la nd

Chroch Niamh na héadaí glana sa vardrús. Chuir sí éadaí glana sna tarraiceáin freisin. Chuir sí na héadaí salacha isteach sa chiseán níocháin.

at io na ED l C o C m O pa

Tháinig Niamh abhaile ón scoil ar leathuair tar éis a trí. Isteach léi ina seomra leapa. Lean Bran í. Bhain sí a seaicéad di agus chaith sí é ar an urlár.

Tháinig Mamaí isteach sa seomra leapa. ‘Tá an seomra ina chiseach,’ arsa Mamaí. ‘Tá éadaí caite ar fud na háite. Beidh mé ag ní éadaí i gceann tamaill. Glan do sheomra agus cuir na héadaí salacha isteach sa chiseán níocháin.’ ‘Ceart go leor,’ arsa Niamh.

Chuaigh Niamh amach as an seomra agus ghlaoigh sí ar Mhamaí. ‘A Mhamaí, tá na héadaí salacha go léir sa chiseán níocháin,’ arsa Niamh.

Díreach ansin, tháinig Mamaí agus Niamh ar ais. Bhí ionadh an domhain ar Niamh.

Thosaigh Mamaí agus Niamh ag gáire. Bhí Bran breá sásta leis féin.

Chuir Niamh na héadaí salacha isteach sa chiseán níocháin arís. Chabhraigh Mamaí léi.

Leis sin, chonaic Niamh Bran le stoca salach ina bhéal. ‘Féach, a Mhamaí,’ arsa Niamh. ‘Leag Bran an ciseán níocháin.’

Chonaic Bran stoca salach sa chiseán níocháin. Léim sé in airde chun an stoca a fháil. Leag sé an ciseán níocháin.

Freagair na Ceisteanna

Scríobh na hAbairtí

1 2 3 4 5 6 7 8

Cén t-am a tháinig Niamh abhaile ón scoil? Ar bhain Niamh a seaicéad di? Ar bhain Niamh a héide scoile di? An raibh a seomra leapa go deas néata? Cár chuir Niamh na héadaí salacha? Cár chuir Niamh na héadaí glana? Cé a leag an ciseán níocháin? Ar chabhraigh Bran le Niamh an seomra a ghlanadh?

1 Bhain Niamh a ____ di. 2 Bhain Niamh a ____ di. 3 Bhain Niamh a ____ di. 4 Bhain Niamh a ____ di. 5 Bhain Niamh a ____ di. 6 Bhain Niamh a ____ di. scairf

lámhainní

cóta

léine

bróga

geansaí

159 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 159

23/05/2022 11:29

Aonad 2 Ceacht 2

An Seomra Leapa

Cuir Ceist

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Bí ag Caint

Céard?

Cé?

Cá bhfuil?

____ atá ar an mbord? Tá ríomhaire agus fón ar an mbord.

3 ___ atá faoin gcathaoir? Tá bróga faoin gcathaoir.

___ atá faoin mbord? Tá Bran faoin mbord.

5 ___ ___ an seaicéad? Tá an seaicéad ar an leaba.

___ ___ na stocaí? Tá an stocaí faoin leaba.

7 ___ atá ag súgradh le bábóg? Tá Ciara ag súgradh le bábóg.

___ ___ an lampa? Tá an lampa ar an gcófra.

1 ____ atá ag an mbord? Tá Niamh ag an mbord.

9 ___ ___ an ciseán níocháin? Tá an ciseán níocháin sa chúinne.

___ atá ar an mballa os cionn na leapa? Tá pictiúr ar an mballa os cionn na leapa.

Scríobh na hAbairtí

os cionn

faoin

in aice

1 Tá Ciara ina suí __ an urlár.

2 Tá sí ag súgradh ___ bábóg.

3 Tá Niamh ___ an mbord.

4 Tá Bran ___ mbord.

5 Tá cófra ___ ___ leis an leaba.

6 Tá pictiúr ___ an mballa ___ ___ na leapa.

7 Tá scáthan ___ an mballa ___ ___ an chófra.

8 Tá ciseán níocháin ___ chúinne. 160

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 160

23/05/2022 11:29

Éadaí – Aonad 2 Ceacht 3

Bí ag Scríobh

mór beag fada gearr maith olc óg sean

is is mó is lú is faide is giorra is fearr is measa is óige is sine

la nd

beag gearr go holc sean

níos níos mó níos lú níos faide níos giorra níos fearr níos measa níos óige níos sine

mór fada go maith óg

Aidiachtaí

at io na ED l C o C m O pa

of I

Bí ag Foghlaim

Tá an geansaí buí mór. Tá an geansaí dearg níos ____. Is é an geansaí gorm an ceann is ____.

Tá an bríste donn beag. Tá an bríste gorm níos ____. Is é an bríste liath an ceann is ____. 4

Tá an sciorta bándearg fada. Tá an sciorta corcra níos ____. Is é an sciorta oráiste an ceann is ____.

Tá an gúna oráiste gearr. Tá an gúna bándearg níos ____. Is é an gúna corcra an ceann is ____.

Tá Oisín go maith ag snámh. Tá Samar níos ____ ná é ag snámh. Is é Liam an buachaill is ____ ag snámh.

Tá Liam go holc ag rith. Tá Úna níos ____ ná é. Is é Eoin an duine is ____ ag rith. 161

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 161

23/05/2022 11:29

Aonad 2 Ceacht 4

Léigh an Scéal Na hOileáin Árann

Ros an Mhíl Aerfort Chonamara Dúlainn

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Is féidir leat dul ar bhád go dtí na hoileáin ó Dhúlainn i gContae an Chláir nó ó Ros an Is iad Inis Mór, Inis Meáin agus Mhíl i gContae na Gaillimhe. Tá na hOileáin Árann suite Inis Oírr Oileáin Árann. Is é Inis Is féidir leat dul ar eitleán ó amach ó chósta na Gaillimhe Mór an t-oileán is mó agus is é Aerfort Chonamara go dtí na in iarthar na hÉireann. Inis Oírr an t-oileán is lú. hOileáin Árann freisin.

Tá na hOileáin Árann go Tugann a lán turasóirí hálainn ar fad. Tagann a lán cuairt ar Dhún Aonghasa. turasóirí go dtí na hoileáin Is dún é atá suite ar bhruach gach bliain chun iad a na haille in Inis Mór. fheiceáil.

Tá na hOileáin Árann sa Ghaeltacht. Labhraíonn muintir na háite Gaeilge. Téann a lán daltaí go dtí na hoileáin gach samhradh chun Gaeilge a fhoghlaim.

Is é an churach an bád Bíonn feirm bheag ag a lán traidisiúnta in Árainn. Téann muintir na háite ag daoine in Árainn. Bíonn ballaí iascaireacht sa churach. timpeall na bpáirceanna.

Choimeád na hoileánaigh caoirigh chun olann a fháil chun na geansaithe a chniotáil.

Is é geansaí Árann an geansaí traidisiúnta in Árainn. Chaith na feirmeoirí geansaí Árann nuair a bhí sé fuar agus fliuch.

Chniotáil na mná geansaithe. Thóg sé a lán ama chun geansaí Árann a chniotáil. Chniotáil na mná na geansaithe le chéile. D’inis na mná scéalta nuair a bhí siad ag cniotáil.

Rugadh an scríbhneoir Liam Ó Flaithearta in Inis Mór in Árainn. Scríobh sé an scéal An Chéad Eitilt. Thaitin ceol go mór le muintir na háite freisin.

162 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 162

23/05/2022 11:29

Éadaí – Aonad 2 Ceacht 4

Obair Bheirte

1 Cá bhfuil Oileáin Árann suite? 2 Ainmnigh an t-oileán is mó. 3 Ainmnigh an t-oileán is lú.

la nd

4 Cén fáth a dtéann a lán daltaí go dtí na hOileáin gach samhradh? 5 Cá bhfuil Dún Aonghasa suite?

of I

6 Cén fáth a dtagann a lán turasóirí go dtí na hOileáin gach bliain? 7 Ainmnigh bád traidisiúnta in Árainn. 8 Ainmnigh geansaí traidisiúnta in Árainn.

at io na ED l C o C m O pa

9 Cé a chniotáil na geansaithe? Scríobh an Scéal

Is é Inis Mór an t-oileán is ____. Is é Inis Oírr an t-oileán is ____. Tá na hOileáin Árann ____ ____. Labhraíonn muintir na háite ____. Tá Dún ____ suite ar bhruach ____ ____. Is é an geansaí ____ an geansaí traidisiúnta in Árainn. Chaith na feirmeoirí ____ Árann nuair a bhí sé fuar agus ____. Chniotáil na ____ na geansaithe.

Inis Mór Inis Meáin Inis Oírr

lú

Árann

fliuch

mná

na haille

mó

Aonghasa

geansaí

Gaeilge

sa Ghaeltacht

Foclóir

Tarraing

Tarraing na hOileáin Árann. Ainmnigh gach oileán.

2 ________

3 1 2 3

________ 4

________

feirmeoir

curach

Dún Aonghasa

ag cniotáil

163 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 163

23/05/2022 11:29

at io na ED l C o C m O pa

Siar a raghadsa féin Go hoileán mara i gcéin Ar theacht an fhómhair bhuí Le háthas is aiteas croí.

of I

Máirtín Ó Direáin

la nd

Aonad 2 – Dán

San oileán mara thiar Beidh fáilte romham is céad; Fáilte fhairsing, fáilte fhial, San oileán mara thiar.

Bí ag Caint

1 2 3 4 5

Cé a scríobh an dán? Cár rugadh Máirtín Ó Direáin? An raibh áthas air bheith ag dul abhaile? Ar chuir muintir an oileáin fáilte roimhe? Ar thaitin an dán leat? 164

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 164

23/05/2022 11:29

An Claíomh sa Charraig

Éadaí Éadaí––Aonad Scéal

Albain

la nd

crann

An Bhreatain Bheag

of I

claíomh

Sasana

at io na ED l C o C m O pa

caisleán

capall

na huaisle

féasóg fhada

gairdín

Art

an draoi Merlin

mac an rí

carraig

Bí ag Caint

1 Ainmnigh mac an rí. 2 Ainmnigh an draoi. 3 Cé a fuair bás? 4 Cé a bhí ag troid tar éis bhás an rí? 5 Cé a thug aire do mhac an rí 6 Cá raibh an claíomh? tar éis bhás an rí? 7 Ar tharraing fear uasal an claíomh 8 Cé a tharraing an claíomh as as an gcarraig? an gcarraig? 9 An raibh Art lag? 10 Ar thaitin Merlin leat? 11 Ar thaitin an scéal leat? 12 Déan cur síos ar an bpictiúr. 165

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 165

23/05/2022 11:29

Scéal

Scríobh an Scéal An Claíomh sa Charraig

la nd

Scéalaí: Nuair a bhí Art cúig bliana ___ d’aois, d’iarr Merlin ar na huaisle go léir teacht le chéile i gcaisleán an ___. Nuair a tháinig na huaisle go dtí an ___, chonaic siad carraig mhór sa ghairdín os comhair an chaisleáin. Bhí ____ sa charraig.

of I

Merlin: Is claíomh draíochta é seo. Beidh an duine a tharraingeoidh an claíomh as an gcarraig ina rí ar an ___.

at io na ED l C o C m O pa

Duine uasal: Is fear ___, láidir mé. Tarraingeoidh mé an claíomh, gan stró. Tharraing sé agus ___ sé ach theip air an claíomh a tharraingt amach. Thosaigh na huaisle eile ag magadh ___. Ansin, labhair an buachaill ___, Art. Art: Beidh mise ábalta an claíomh a tharraingt amach. Shiúil Art i dtreo na carraige. Chuir sé ___ amháin ar an gcarraig. Rug sé ___ ar an gclaíomh. Tharraing sé agus tharraing sé agus d’éirigh ___ an claíomh a tharraingt amach. rí

greim

claíomh

faoi

leis

cos

caisleán

tharraing

mór

óg

tír

déag

Bí ag Scríobh

Foclóir

an téad

2 D’éirigh leis ___ a tharraingt.

an leitís

3 D’éirigh leis ___ a tharraingt.

an tornapa

4 D’éirigh leis ___ a tharraingt.

an t-oinniún

5 Theip air ___ a tharraingt.

an claíomh

6 Theip air ___ a tharraingt.

an práta

________

7 Theip air ___ a tharraingt.

an cairéad

rí

draoi

8 Theip air ___ a tharraingt.

an cabáiste

caisleán

claíomh

1 D’éirigh leis ___ a tharraingt.

________ 3

________ 4

166 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 166

23/05/2022 11:30

Éadaí – Scéal

Ar Thóir an Óir An Claíomh sa Charraig

2 Ainmnigh an draoi.

A Merlin

B Art

3 Cá raibh Merlin ina chónaí?

4 Cé a fuair bás?

A Bhí Merlin ina chónaí in Éirinn.

A Fuair an rí bás.

of I

B Fuair Art bás.

at io na ED l C o C m O pa

B Bhí Merlin ina chónaí sa Bhreatain.

la nd

1 Ainmnigh mac an rí.

5 Cé a thug aire do mhac an rí tar éis bhás an rí? A Thug Merlin aire do mhac an rí tar éis bhás an rí.

6 Cé a bhí ag troid tar éis bhás an rí?

A Bhí na huaisle ag troid. B Bhí Merlin ag troid.

B Thug an bhanríon aire do mhac an rí tar éis bhás an rí.

8 Ar tharraing fear uasal an claíomh as an gcarraig?

7 Cá raibh an claíomh? A Bhí an claíomh sa bhalla.

B Bhí an claíomh sa charraig.

9 Cé a tharraing an claíomh as an gcarraig?

A Tharraing Merlin an claíomh as an gcarraig. B Tharraing Art an claíomh as an gcarraig.

A Tharraing fear uasal an claíomh as an gcarraig. B Níor tharraing fear uasal an claíomh as an gcarraig. 10 An raibh Art lag? A Bhí Art lag. B Ní raibh Art lag. Bhí sé an-láidir.

167 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 167

23/05/2022 11:30

Seanfhocal

Bí ag Foghlaim Seanfhocal

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Cuir síoda ar ghabhar ach is gabhar i gcónaí é.

168 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 168

23/05/2022 11:30

Éadaí – Measúnú

Measúnú Teanga ó Bhéal

1 Cad é?

Cad iad?

3 An hata é?

An cóta é?

la nd

5 Cén chaoi a bhfuil tú gléasta inniu? 6 Cén chaoi a bhfuil an múinteoir gléasta inniu?

9 Cén t-am a tháinig tú abhaile ón scoil inné?

at io na ED l C o C m O pa

10 Cá bhfuil an lampa?

8 Cén chaoi a bhfuil Ruairí gléasta?

of I

7 Cén chaoi a bhfuil Róisín gléasta?

11 Cá bhfuil an scáthán? 12 Cá bhfuil na bróga? 13 Cá bhfuil Niamh?

14 Cá bhfuil na stocaí?

Bí ag Scríobh

Léitheoireacht

Tá stocaí bána ___ an gcathaoir.

Tá cuaráin ___ gcathaoir. Tá Ruairí ___ an doras.

Tá bord ___ ___ ___ an gcathaoir. Tá Bran ina chodladh ___ an mata ___ ___ an bhoird.

Tá Róisín ___ ___ den chathaoir.

Tá hata corcra ___ an mbord. Tá pictiúr ___ an mballa ___ ___ an bhoird.

faoin

in aice leis

taobh thiar

os cionn

os comhair

169 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 169

23/05/2022 11:30

Measúnú

Measúnú Scríbhneoirecht

Spraoi le Briathra

Briathar Neamhrialta Inné

Gach Lá

Briathar Neamhrialta

Amárach

Inné

Gach Lá

Amárach

Cloisim

Cloisfidh mé

Thug mé

Tugaim

Tabharfaidh mé

______ tú

_____ tú

______ tú

______ sé

_____ sé

______ sé

______ sí

_____ sí

______ sí

_________

_______

_________

______ sibh ______ sibh

______ sibh

_____ sibh

______ sibh

______ siad ______ siad

______ siad

_____ siad

______ siad

la nd

Chuala mé

______ sé

______ sí

of I

_________

Líon na Bearnaí

at io na ED l C o C m O pa

1 Tá hataí ___ na páistí. 2 Tá cóta ___ an mbuachaill.

3 Cuirfidh mé mo scairf ___.

4 Cuirfidh sí a gúna ___.

mé: orm tú: ort sé: air sí: uirthi sinn: orainn sibh: oraibh siad: orthu

Líon na Bearnaí

6 Cuirfidh sibh bhur stocaí ___. 7 Cuirfidh sé a bhróga ___. 8 Cuirfidh tú do chóta ___. 9 Cuirfidh na buachaillí a mbróga ___.

10 Cuirfimid ár gcótaí ___.

1 Bainfidh na páistí a seaicéid ___.

e Ⓒ Th

5 Cuirfidh na cailíní a lámhainní ___.

2 Bainfidh sí a seaicéad ___.

3 Bainfidh mé mo sheaicéad ___. 4 Bainfidh tú do sheaicéad ___. mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

díom díot de di dínn díbh díobh

5 Bainfimid ár seaicéid ___. 6 Bainfidh sibh bhur seaicéid ___. 7 Bainfidh Ruairí a sheaicéad ___. 8 Bainfidh Róisín a seaicéad ___. 9 Bainfidh na buachaillí a seaicéid ___. 10 Bainfidh na cailíní a seaicéid ___. 170

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 170

23/05/2022 11:30

Tá Cáit ina cónaí in árasán i lár na cathrach. Is maith léi bheith ina cónaí i lár na cathrach mar tá páirc mhór in aice leis an árasán. Bíonn a lán páistí ag spraoi sa pháirc.

at io na ED l C o C m O pa

Tá Pól ina chónaí i dteach leathscoite ar bhruach na cathrach. Is maith leis bheith ina chónaí ar bhruach na cathrach mar tá a lán cairde aige.

la nd

Sa Bhaile

Tithe

of I

Bí ag Léamh

Aonad Aonad 11 Ceacht Ceacht 11

Tá Samar ina chónaí i dteach dhá stór sa bhaile mór. Is breá leis bheith ina chónaí sa bhaile mór mar tá siopaí agus pictiúrlann sa bhaile mór.

Tá Ruairí agus Róisín ina gcónaí i dteach scoite i sráidbhaile. Is maith leo bheith ina gcónaí sa sráidbhaile mar tá siopa beag agus bialann sa sráidbhaile.

Tá Oisín agus Niamh ina gcónaí i mbungaló faoin tuath. Is maith leo bheith ina gcónaí faoin tuath mar tá gairdín os comhair an tí. Tá gairdín ar chúl an tí freisin. Tá ainmhithe sna páirceanna timpeall an tí. Is breá leo ainmhithe.

Cá bhfuil Pól ina chónaí? An maith le Pól bheith ina chónaí ar bhruach na cathrach? Cén fáth? Cá bhfuil Cáit ina cónaí? An maith le Cáit bheith ina cónaí i lár na cathrach? Cén fáth? Cá bhfuil Samar ina chónaí? An maith le Samar bheith ina chónaí sa bhaile mór? Cén fáth? Cá bhfuil Róisín agus Ruairí ina gcónaí? An maith leo bheith ina gcónaí sa sráidbhaile? Cén fáth? Cá bhfuil Niamh agus Oisín ina gcónaí? An maith leo bheith ina gcónaí faoin tuath? Cén fáth? Cá bhfuil tú i do chónaí? An maith leat bheith i do chónaí ansin? Cén fáth?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Obair Bheirte

171

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 171

23/05/2022 11:30

Léigh an Scéal Obair Bhaile

la nd

at io na ED l C o C m O pa

Bhí Niamh agus Oisín ag spraoi le Bran sa ghairdín ar chúl an tí. Ghlaoigh Mamaí orthu. ‘Tagaigí isteach agus déanaigí an obair bhaile,’ arsa Mamaí. ‘Ceart go leor,’ arsa na páistí.

‘Níl mo chóipleabhar obair bhaile i mo mhála scoile. D’fhág mé é ar scoil,’ arsa Oisín. ‘Tabharfaidh mé leathanach duit,’ arsa Niamh. ‘Míle buíochas,’ arsa Oisín. ‘Ná habair é,’ arsa Niamh.

Rinne na páistí an obair bhaile. ‘An bhfuil cabhair ag teastáil uaibh?’ arsa Mamaí. ‘Níl cabhair ag teastáil uainn,’ arsa na páistí. ‘An dtuigeann sibh an obair bhaile?’ ‘Tuigimid,’ arsa na páistí.

of I

Aonad 1 Ceacht 2

Nuair a bhí an obair bhaile críochnaithe ag na páistí, chuir Niamh a cóipleabhar ina mála scoile. D’fhág Oisín an leathanach ar an mbord.

Isteach leis na páistí sa seomra suí agus thosaigh siad ag féachaint ar an teilifís. Bhí cluiche peile ar siúl ar an teilifís.

Thosaigh Bran ag spraoi. Fuair sé liathróid. Chaith sé an liathróid chuig Oisín. ‘Ní féidir liom bheith ag spraoi,’ arsa Oisín. ‘Caithfidh mé obair bhaile a dhéanamh.’

Bhí Bran fós sa chistin. Léim sé ar an gcathaoir. Thóg sé an obair bhaile agus chaith sé an obair bhaile isteach sa bhosca bruscair.

Tamall ina dhiaidh sin, tháinig na páistí ar ais. ‘Cá bhfuil m’obair bhaile?’ arsa Oisín. ‘Níl a fhios agam,’ arsa Niamh.

Chuardaigh na páistí i ngach áit. Ar deireadh, chonaic Niamh an obair bhaile sa bhosca bruscair. Thóg Niamh amach é. Bhí na páistí sna trithí ag gáire.

Obair Bheirte Obair Bhaile

1 3 5 7 9

Cá raibh na páistí ag spraoi? 2 Cá ndearna na páistí an obair bhaile? 4 Ar thug Niamh leathanach dó? 6 Cár fhág Oisín an leathanach? 8 Cár chuir Bran an obair bhaile? 10

Cé a ghlaoigh orthu? Cár fhág Oisín a chóipleabhar obair bhaile? An ndearna Oisín a obair bhaile? Cár chuir Niamh a obair bhaile? Cá bhfuair Niamh an obair bhaile?

172 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 172

23/05/2022 11:30

Sa Bhaile – Aonad 1 Ceacht 3

of I

‘An bhfuil tú ceart go Bhí na páistí ag rothaíocht leor?’ arsa Niamh. faoi lánluas. Go tobann, ‘Níl mé,’ arsa Róisín. rith giorria trasna an ‘Tá mo lámh gortaithe. Tá bhóthair ar luas lasrach. mo ghlúin ag cur fola. Ní Tharraing Róisín na féidir liom éirí. Tá mé ancoscáin. Sciorr an rothar. lag,’ arsa Róisín. Thit sí den rothar. Bhí dath an bháis uirthi.

at io na ED l C o C m O pa

An Satharn a bhí ann. Bhí an aimsir go hálainn. Bhí an ghrian ag spalpadh anuas. Ní raibh puth ghaoithe ann. Chuaigh Róisín agus Niamh ag rothaíocht amach faoin tuath. Chonaic siad bláthanna deasa ag fás ar thaobh an bhóthair.

la nd

Léigh an Scéal Timpiste Faoin Tuath

Fuair Niamh a fón póca. Chuir sí fios ar otharcharr. Tháinig an t-otharcharr go mear. Bhí altra san otharcharr. Chuir an t-altra Róisín ar shínteán.

Chuaigh Niamh agus Róisín go dtí an t-ospidéal san otharcharr. Bhí drochphian ina lámh ag Róisín. Bhí imní ar Róisín.

Bhí Róisín sínte ar fhleasc a droma ar an mbóthar. ‘Ná bí buartha,’ arsa Niamh. ‘Cabhróidh mé leat. Beidh tú ceart go leor.’

B’éigean di fanacht san Scrúdaigh an dochtúir ospidéal ar feadh seachtaine. Róisín. Dúirt an dochtúir go Rinne Ruairí cárta di. Thug raibh a lámh briste. Thug Mamaí, Daidí agus Ruairí an dochtúir agus an t-altra cuairt uirthi. Thug siad togha na haire di. milseáin di freisin.

Bhí gliondar croí ar Róisín nuair a bhí sí ar ais sa bhaile arís. Ní dhéanfaidh sí dearmad ar an eachtra sin go brách.

173 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 173

23/05/2022 11:30

Aonad 1 Ceacht 3

Obair Bheirte Bí ag Caint

Ceisteanna – Inné An?

1 An ndeachaigh na páistí ag rothaíocht faoin tuath?

Ní

An ndeachaigh? Chuaigh Ní dheachaigh

4 An raibh sé ag cur báistí?

Ní fhaca

An ndearna

Rinne

Ní dhearna

An ndúirt?

Dúirt

An raibh?

Bhí

An bhfuair?

Fuair

Ní dúirt

Ní raibh

Ní bhfuair

of I

5 An bhfaca na páistí bláthanna ar thaobh an bhóthair?

Chonaic

la nd

3 An raibh na páistí ag rothaíocht go tapa?

An bhfaca?

2 An ndeachaigh Mamaí ag rothaíocht faoin tuath?

6 An bhfaca na páistí giorria ar thaobh an bhóthair?

Scríobh na Focail

at io na ED l C o C m O pa

7 An bhfuair Róisín a fón póca? 8 An bhfuair Niamh a fón póca?

ar l_ _ _ l_ _ _ _ _ _

9 An ndearna Niamh cárta do Róisín? 10 An ndearna Ruairí cárta do Róisín?

go m_ _ _

go tapa

11 An ndúirt an t-altra go raibh lámh Róisín briste?

12 An ndúirt an dochtúir go raibh lámh Róisín briste?

faoi l_ _l_ _ _

Bí ag Scríobh Abair i slí eile é

1 Thug ____ togha na haire di.

3 Thug ____ togha na haire di.

2 Thug ____ togha na haire di. 4 Thug ____ togha na haire di. 6 Thug ____ togha na haire di.

7 Thug ____ togha na haire di.

8 Thug ____ togha na haire di.

5 Thug ____ togha na haire di.

an píolóta

an dochtúir

an garda

an fiaclóir

an t-altra

an múinteoir

an siopadóir

an tiománaí

174 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 174

23/05/2022 11:30

Sa Bhaile – Aonad 1 Ceacht 4

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Ag Rothaíocht Faoin Tuath An Satharn a bhí ann. Bhí an ghrian ag taitneamh go hard sa spéir. Ní raibh puth ghaoithe ann. Bhí néalta boga bána sa spéir. Chuaigh mé ag rothaíocht amach faoin tuath le mo chara Niamh. Chonaic mé a lán ainmhithe faoin tuath. Chonaic mé bláthanna deasa ag fás ar thaobh an bhóthair freisin. Bhí mé ag rothaíocht faoi lánluas. Go tobann, rith giorria trasna an bhóthair ar luas lasrach. Tharraing mé na coscáin. Sciorr an rothar. Thit mé den rothar. Bhí mo lámh gortaithe. Bhí mo ghlúin ag cur fola. Bhí mé an-lag. Bhí dath an bháis orm. Bhí mé sínte ar fhleasc mo dhroma ar an mbóthar. Chuir mo chara Niamh glaoch ar otharcharr. Tháinig an t-otharcharr go tapa. Bhí altra san otharcharr. Chuir an t-altra mé ar shínteán. Chuaigh mé go dtí an t-ospidéal san otharcharr. Tháinig mo chara Niamh go dtí an t-ospidéal in éineacht liom. Bhí drochphian i mo lámh agam. Bhí imní orm. Scrúdaigh an dochtúir mé san ospidéal. Dúirt an dochtúir go raibh mo lámh briste. Thug an dochtúir agus an t-altra togha na haire dom. B’éigean dom fanacht san ospidéal ar feadh seachtaine. Rinne Ruairí cárta deas dom. Thug Mamaí, Daidí agus Ruairí cuairt orm. Thug mo chairde cuairt orm freisin. Thug siad torthaí agus milseáin dom. Bhí lúcháir orm nuair a chuaigh mé abhaile. Ní dhéanfaidh mé dearmad ar an eachtra sin go brách.

Scríobh an Scéal Ag Rothaíocht Faoin Tuath

leat an scéal a scríobh. Cén saghas lae a bhí ann? An raibh tú ag rothaíocht faoi lánluas? Ar tharraing tú na coscáin? An raibh tú gortaithe? An raibh tú lag? Ar tháinig an t-otharcharr go mear? Cé a scrúdaigh tú? Ar thug siad togha na haire duit san ospidéal? 17 Cén fhad a chaith tú san ospidéal? 18 Cé a thug cuairt ort? 19 An raibh ríméad ort nuair a bhí tú sa bhaile arís? 20 An ndéanfaidh tú dearmad ar an eachtra sin go brách?

Bain úsáid as na ceisteanna seo chun cabhrú 1 Cén lá a bhí ann? 2 3 Cad a chonaic tú faoin tuath? 4 5 Cad a tharla go tobann? 6 7 Ar thit tú den rothar? 8 9 An raibh tú ag cur fola? 10 11 Cé a chuir fios ar otharcharr? 12 13 Conas a chuaigh tú go dtí an t-ospidéal? 14 15 Cad a dúirt an dochtúir? 16

175 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 175

23/05/2022 11:30

Aonad 1 Dán

Cúl an Tí

la nd

Seán Ó Ríordáin

of I

Tá Tír na nÓg ar chúl an tí, Tír álainn trína chéile, Lucht ceithre chos ag siúl na slí Gan bróga orthu ná léine, Gan Béarla acu ná Gaeilge. Ach fásann clóca ar gach droim Sa tír seo trína chéile, Is labhartar teanga ar chúl an tí Nár thuig aon fhear ach Aesop, Is tá sé siúd sa chré anois.

at io na ED l C o C m O pa

Bhuf! Bhuf!

Tá cearca ann is ál sicín, Is lacha righin mhothaolach, Is gadhar mór dubh mar namhaid sa tír Ag drannadh le gach éinne, Is cat ag crú na gréine.

Sa chúinne thiar tá banc dramhaíl’ Is iontaisí an tsaoil ann, Coinnleoir, búclaí, seanhata tuí, Is trumpa balbh néata, Is citeal bán mar ghé ann.

Ba mhaith liom bheith ar chúl an tí Sa doircheacht go déanach Go bhfeicfinn ann ar chuairt gealaí An t-ollaimhín sin Aesop Is é ina phúca léannta. Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6

Cé a scríobh an dán? Cad atá ar chúl an tí? Cad atá á dhéanamh ag an gcat? Cad atá á dhéanamh ag an ngadhar? Ar mhaith leat bheith ar chúl an tí? An dtaitníonn an dán leat? 176

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 176

23/05/2022 11:30

Sa Bhaile – Aonad 2 Ceacht 1

Ar dtús, glacann siad sos agus téann siad amach ag spraoi sa ghairdín cúil.

Bailíonn Daidí iad agus téann siad abhaile sa charr.

at io na ED l C o C m O pa

of I

Téann Ruairí agus Róisín abhaile ón scoil gach tráthnóna ar a trí a chlog.

la nd

Bí ag Léamh Gach Tráthnóna Tar Éis Scoile

Ar a ceathair a chlog, déanann siad an obair bhaile. Cabhraíonn Mamaí leo.

Tar éis an dinnéir, ligeann siad a scíth agus imríonn siad cluichí ar an ríomhaire.

Téann na páistí a chodladh ar a naoi a chlog. Bíonn siad tuirseach traochta ag deireadh an lae.

Freagair na Ceisteanna

1 An dtéann na páistí abhaile ón scoil ar ? a dó a chlog? An + urú 2 An dtéann na páistí abhaile ón scoil ar An dtéann? a trí a chlog? 3 An mbailíonn Mamaí na páistí ón scoil? An mbailíonn? 4 An mbailíonn Daidí na páistí ón scoil? An nglacann? 5 An nglacann na páistí sos? An ndéanann? 6 An ndéanann na páistí obair bhaile? An mbíonn? 7 An ndéanann Mamaí obair bhaile? An gcabhraíonn? 8 An gcabhraíonn Mamaí leo? 9 An gcabhraíonn Daidí leo? 10 An mbíonn siad tuirseach traochta ag deireadh an lae? Obair Bheirte

1 2 3 4 5

Gach Lá 3 Téann

7 Ní + séimhiú Ní théann

Bailíonn

Ní bhailíonn

Glacann

Ní ghlacann

Déanann

Ní dhéanann

Bíonn

Ní bhíonn

Cabhraíonn Ní chabhraíonn

Tusa!

An dtéann tú abhaile ón scoil ar a trí a chlog? Gach Lá An mbailíonn do Mhamaí tú ón scoil? An dtéann tú? Téim Ní théim An ndéanann tú obair bhaile? An ndéanann tú? Déanaim Ní dhéanaim An gcabhraíonn do Mhamaí leat? An dtéann tú amach ag spraoi tar éis na scoile? 177

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 177

23/05/2022 11:30

Aonad 2 Ceacht 2

oifig

seomra folctha

at io na ED l C o C m O pa

of I

seomra leapa

la nd

Bí ag Léamh Teach Scoite

seomra fóntais

cistin

seomra suí

seomra spraoi

seomra bia

Tá an chlann ina cónaí i dteach scoite i sráidbhaile. Tá trí sheomra leapa, oifig agus seomra folctha thuas staighre. Tá leaba, vardrús, cófra agus scáthán sa seomra leapa. Tá leithreas, báisín níocháin, scáthán agus cithfholcadh sa seomra folctha. Tá bord, cathaoir, leabharlann agus lampa san oifig.

Thíos staighre, tá seomra folctha, seomra fóntais, cistin, seomra bia agus seomra spraoi. Tá leithreas, báisín níocháin agus folcadán sa seomra folctha. Tá reoiteoir, inneall níocháin agus triomadóir sa seomra fóntais. Tá miasniteoir, cuisneoir, sorn agus cófraí sa chistin. Tá oigheann micreathonnach ar an gcófra sa chistin. Tá bord agus cathaoireacha sa seomra bia. Tá tolg, cathaoir uilleach, bord beag agus teilifís sa seomra suí. Tá bréagáin sa seomra spraoi.

Freagair na Ceisteanna

1 Ainmnigh na seomraí atá thuas staighre.

2 Ainmnigh na seomraí atá thíos staighre.

3 Cad atá sa seomra leapa?

4 Cad atá sa seomra folctha?

5 Cad atá sa seomra suí?

6 Cad atá sa seomra bia?

7 Cad atá sa chistin?

8 Cad atá sa seomra fóntais?

Tarraing do theach.

Bí ag Scríobh Mo Theach

Déan cur síos ar do theach. 178 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 178

23/05/2022 11:30

Bí ag Léamh Raic sa Chistin

of I

la nd

Bhí na páistí stiúgtha leis an ocras agus spallta leis an tart. D’ith siad agus d’ól siad a ndóthain. Thaitin an béile go mór leo. Ghabh siad buíochas le Mamaí.

at io na ED l C o C m O pa

An Satharn a bhí ann. Bhí na páistí sa bhaile. Tháinig Ruairí agus Róisín ar cuairt chuig teach Niamh agus Oisín. D’ordaigh Mamaí píotsa dóibh.

Tar éis tamaill, tháinig fear chuig an teach ar rothar. Thug sé píotsa mór agus buidéal cóla do na páistí. Bhí na páistí ar bís. Bhí siad ag súil go mór leis an bpíotsa.

Sa Bhaile – Aonad 2 Ceacht 3

Tar éis an bhéile, thosaigh siad ag imirt cluiche. Bhain siad antaitneamh as. Bhí Oisín an-te. D’oscail sé doras na cistine. Ní fhaca sé piscín ag teacht isteach.

Chonaic Bran an piscín. Lean sé é. Léim an piscín ar an gcuisneoir. Léim Bran ar an gcathaoir. Bhí Bran ag tafann in ard a chinn is a ghutha. Bhí an piscín ag crónán go hard. Bhí faitíos an domhain ar an bpiscín. Bhain an piscín geit as na páistí.

Leis sin, léim an piscín anuas. Léim Bran anuas freisin. Lean Bran an piscín timpeall na cistine. Rith an piscín amach an doras ar luas lasrach. Lean Bran an piscín. Bhí an chistin go deas ciúin arís.

Bhí raic sa chistin. Chuala Mamaí an rírá agus an ruaille buaille. Isteach léi sa chistin go tapa. Bhí ionadh an domhain uirthi. ‘Cad atá ar siúl anseo?’ arsa Mamaí. ‘Tháinig piscín isteach sa chistin,’ arsa Oisín. Cuir Ceist

Cá?

Cad?

Cén?

Cén fáth?

Cé?

1 ____ lá a bhí ann? 2 ____ raibh na páistí? An Satharn a bhí ann. Bhí na páistí sa bhaile. 3 ____ a tháinig go dtí an teach leis an bpíotsa? 4 ____ a d’oscail doras na cistine? Tháinig fear go dtí an teach leis an bpíotsa. D’oscail Oisín doras na cistine. 5 ____ ____ ar léim an piscín ar an gcuisneoir? 6 ____ a chuala Mamaí sa chistin? Léim an piscín ar an gcuisneoir mar lean Bran é. Chuala Mamaí raic sa chistin. 179 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 179

23/05/2022 11:30

Aonad 2 Ceacht 4

la nd

Bí ag Léamh An Saol in Éirinn Fadó

at io na ED l C o C m O pa

of I

Chónaigh daoine i dteachíní faoin tuath in Bhí bord, cathaoireacha agus drisiúr sa chistin. Éirinn fadó. Bhí díon tuí ar an teachín. Bhí tinteán mór sa chistin. Chuir siad móin sa Bhí simléar, leathdhoras agus fuinneoga tine. Rinne siad an chócaireacht ar fad ar an beaga sa teachín. Bhí cruach mhóna in tine. Ní raibh aon sorn sa chistin. Ní raibh aon aice an tí. leithreas sa teachín.

Bhí leaba, cathaoir agus bord beag sa seomra leapa. Bhí báisín agus crúiscín ar bhord beag. Ní raibh aon uisce sna tithe. D’úsáid siad an báisín agus an crúiscín chun iad féin a ní.

Ní raibh aon teilifís ná seomra suí sa teachín. Gach oíche, tháinig comharsana isteach sa teachín. Shuigh an chlann timpeall na tine ag insint scéalta agus ag seinm ceoil. Ní raibh aon leictreachas sa teachín. Las siad lampa gach oíche chun solas a fháil.

Uaireanta, chodail na tuismitheoirí sa seomra Chuir siad prátaí agus glasraí sa ghairdín leapa thíos staighre agus chodail na páistí sa ar chúl an tí. Mharaigh siad muc gach seomra leapa beag san áiléar. Bhí dréimire ag dul ón gcistin go dtí an seomra leapa san áiléar. bliain chun feoil a fháil don chlann.

Chrúigh siad na ba chun bainne a fháil. Rinne Chuaigh siad go dtí an portach gach siad im ón mbainne freisin. Bhí cearca acu chun samhradh agus ghearr siad móin don tine. Thug siad an mhóin abhaile ar asal. uibheacha a fháil. 180 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 180

23/05/2022 11:30

Sa Bhaile – Aonad 2 Ceacht 4

Scríobh an Scéal

ar an teachín. Bhí

agus

Chuir siad

sa ghairdín ar chúl an tí. Mharaigh siad

a fháil don chlann. Chrúigh siad na acu chun

ón mbainne. Bhí

chun

gach bliain

a fháil. Rinne siad

a fháil.

a fháil don tine. Thug siad an mhóin

Chuaigh siad go dtí an portach chun .

uibheacha leathdhoras

áiléar

muc

díon tuí

glasraí

asal

lampa

feoil

prátaí

An Saol in Éirinn Fadó

cearca

móin

Crosfhocal

bainne

at io na ED l C o C m O pa

tinteán

of I

abhaile ar

chun solas a fháil. Chodail na páistí sa seomra leapa san

sa tine. Las siad chun

sa chistin. Chuir siad

la nd

Bhí

An Saol in Éirinn Fadó

181 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 181

23/05/2022 11:30

Aonad 2 Amhrán

la nd

Contae Chiarraí Cill Airne Loch Léin

at io na ED l C o C m O pa

of I

Ar maidin mhoch do ghabhas amach, Ar bhruach Locha Léin. An samhradh ag teacht is an chraobh lem’ ais, Agus lonradh te ón ngréin. Ar thaisteal dom trí bhailte poirt Agus bánta míne réidhe. Cé a gheobhainn lem’ ais Ach an chúileann deas Le fáinne gheal an lae.

Bí ag Caint

1 Ar éirigh an fear go luath ar maidin? 2 3 Cá bhfuil Loch Léin suite? 4 5 Ar bhuail sé le cailín álainn? 6

Cá raibh an fear ag siúl? Cén séasúr a bhí ag teacht? An dtaitníonn fonn an amhráin leat?

182 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 182

23/05/2022 11:30

Odysseus agus Polyphemus

re of I

carraig mhór

pluais

la nd

Sa Bhaile – Scéal

tine mhór ar lasadh

at io na ED l C o C m O pa

píosa adhmaid

rogha gach bia agus togha gach dí bior Cioclóp súil

caoirigh

saighdiúirí

ina chodladh sámh

Bí ag Caint

1 2 3 4 5 6 7

Cá raibh Odysseus agus na saighdiúirí? Cad a bhí ar lasadh sa phluais? Cad a bhí ar an mbord? Cé a mharaigh na saighdiúirí? An maith leat an cioclóp? Cad a d’ól Polyphemus? Cén fáth a raibh Polyphemus ina chodladh sámh? 8 Cad a chuir Odysseus agus na saighdiúirí isteach i súil Polyphemus?

gloine fíona

bairille fíona 183 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 183

23/05/2022 11:30

Scéal

Scríobh an Scéal Odysseus agus Polyphemus

re of I ny

at io na ED l C o C m O pa

Fadó, ____, bhí Odysseus agus a shaighdiúirí ag seoladh abhaile go dtí ____. Odysseus: Táimid tar éis ____ mbliana a chaitheamh ag troid. Táimid tuirseach ____. Féach, tá oileán ____ ansin. Rachaimid i dtír ar an oileán agus codlóimid ann don ____. Scéalaí: Chuaigh Odysseus agus na saighdiúirí i dtír ar an ____. Thóg siad bairille ____ leo. Chonaic Odysseus agus a shaighdiúirí pluais mhór agus chuaigh siad isteach ann. Bhí siad stiúgtha leis an ____. Bhí ____ álainn sa phluais agus d’ith siad a ndóthain. Bhí ____ mhóra ina gcónaí ar an oileán. Bhí ____ amháin ina gcinn acu.

la nd

Scéalaí:

fathaigh oíche

oileán

deich

an Ghréig

traochta

ocras

fadó

súil

fíona

bia

álainn

mé: Theip ____ an charraig mhór a bhogadh. tú: Theip ____ an charraig mhór a bhogadh. sí: Theip ____ an charraig mhór a bhogadh. sé: Theip ____ an charraig mhór a bhogadh. Odysseus: Theip ____ an charraig mhór a bhogadh. na saighdiúirí: Theip ____ an charraig mhór a bhogadh. sinn: Theip ____ an charraig mhór a bhogadh. sibh: Theip ____ an charraig mhór a bhogadh.

1 2 3 4 5 6 7 8

Líon na Bearnaí Reamhfhocal

mé: orm tú: ort sé: air sí: uirthi sinn: orainn sibh: oraibh siad: orthu

184 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 184

23/05/2022 11:30

Sa Bhaile – Scéal

Ar Thóir an Óir Odysseus agus Polyphemus

1 Cá raibh Odysseus agus a shaighdiúirí ag dul? A Bhí siad ag dul go hÉirinn.

2 Cén fáth a raibh siad tuirseach traochta? A Bhí siad tuirseach traochta mar bhí siad tar éis dhá bhliain a chaitheamh ag troid.

3 Cad a bhí ar lasadh sa phluais?

4 Cad ab ainm don Chioclóp?

A Bhí tine mhór ar lasadh sa phluais.

A Odysseus ab ainm dó.

of I

B Polyphemus ab ainm dó.

at io na ED l C o C m O pa

B Bhí solas ar lasadh sa phluais.

la nd

B Bhí siad ag dul go dtí an Ghréig.

B Bhí siad tuirseach traochta mar bhí siad tar éis deich mbliana a chaitheamh ag troid.

5 An raibh dhá shúil ag an gCioclóp?

6 Conas a dhún Polyphemus an phluais?

A Bhí dhá shúil aige.

A Dhún sé an phluais le geata mór.

B Ní raibh dhá shúil aige.

7 Ar éirigh le Odysseus an charraig a bhogadh? A D’éirigh leis.

B Níor éirigh leis.

B Dhún sé an phluais le carraig mhór.

8 Cé a mharaigh na saighdiúirí? A Mharaigh na saighdiúirí Polyphemus. B Mharaigh na saighdiúirí Odysseus.

9 Ar ól Polyphemus fíon?

A D’ól Polyphemus fíon. B Níor ól Polyphemus fíon.

10 Cad a chuir Odysseus isteach i súil Polyphemus? A Chuir Odysseus píosa adhmaid le bior isteach i súil Polyphemus. B Chuir Odysseus gloine fíona isteach i súil Polyphemus. 185

Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 185

23/05/2022 11:30

Seanfhocal

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

Bí ag Foghlaim Seanfhocal

186 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 186

23/05/2022 11:30

Sa Bhaile – Measúnú

Measúnú Teanga ó Bhéal

Léitheoireacht

la nd re

of I

Cá bhfuil tú i do chónaí? An maith leat bheith i do chónaí ansin? An dtéann tú abhaile ón scoil ar leathuair tar éis a dó gach lá? An mbailíonn do Mhamaí tú ón scoil? An ndéanann tú obair bhaile? An gcabhraíonn do Mhamaí leat? An dtéann tú amach ag spraoi gach tráthnóna tar éis scoile? Ainmnigh na seomraí atá thíos staighre i do theach. Ainmnigh trí rud atá sa chistin. Ainmnigh trí rud atá sa seomra folctha. Sa Bhaile

at io na ED l C o C m O pa

An Satharn a bhí ann. Ba mhaith le Niamh agus Oisín dul go dtí an baile mór. ‘An bhfuil cead againn dul go dtí an baile mór?’ arsa Niamh. ‘Tá cead agaibh dul go dtí an baile mór ach caithfimid an chistin a ghlanadh ar dtús,’ arsa Mamaí. Chabhraigh Niamh agus Oisín le Mamaí an chistin a ghlanadh. Chuir Niamh na gréithe isteach sa mhiasniteoir. Scuab Oisín an t-urlár. Nigh Mamaí an sorn. Bhí Mamaí an-sásta mar rinne na páistí a lán oibre. Thug Mamaí airgead póca do na páistí. Bhí gliondar croí orthu. Isteach leis na páistí sa charr agus thiomáin Mamaí iad go dtí an baile mór.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tusa!

Cuir Ceist Orm

Cé?

Conas?

Cá?

Cén lá?

Cén fáth?

2 ___ a chabhraigh le Mamaí? Chabhraigh Oisín agus Niamh le Mamaí.

3 ____ raibh Mamaí? Bhí Mamaí sa chistin.

4 ___ a scuab an t-urlár? Scuab Oisín an t-urlár.

5 ___ ____ a raibh Mamaí sásta? Bhí Mamaí sásta mar rinne na páistí a lán oibre.

6 ___ ___ a raibh gliondar croí ar na páistí? Bhí gliondar croí ar na páistí mar thug Mamaí airgead póca dóibh.

7 ____ a chuaigh na páistí go dtí an baile mór? Chuaigh na páistí go dtí an baile mór sa charr.

8 ____ a thiomáin na páistí go dtí an baile mór? Thiomáin Mamaí na páistí go dtí an baile mór.

1 ___ ___ a bhí ann? An Satharn a bhí ann.

187 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 187

23/05/2022 11:30

Measúnú

Measúnú Scríbhneoireacht

Spraoi le Briathra

Gach Lá 3 _____________

Ní + séimhiú __ _____________

Briathra Neamhrialta Inné Rinne mé

Gach Lá Déanaim

Amárach Déanfaidh mé

of I

Amárach ____ sí ____ sí ____ sí ____ sí ____ sí ____ sí ____ sí

Gach Lá ____ sí ____ sí ____ sí ____ sí ____ sí ____ sí ____ sí

at io na ED l C o C m O pa

Inné Bhí sí Chonaic sí Chuaigh sí Rinne sí Duirt sí Fuair sí Tháinig sí

Briathar Neamhrialta

la nd

An + urú An ndéanann?

Líon na Bearnaí Reamhfhocal

chuig

mé: chugam tú: chugat sé: chuige sí: chuici sinn: chugainn sibh: chugaibh siad: chucu

2 sé:

Tháinig an múinteoir ____.

3 sí:

Tháinig an múinteoir ____.

4 tú:

Tháinig an múinteoir ____.

5 siad:

Tháinig an múinteoir ____.

6 sinn:

Tháinig an múinteoir ____.

7 sibh:

Tháinig an múinteoir ____.

9 Róisín:

e Ⓒ Th

Tháinig an múinteoir ____.

8 na cailíní: Tháinig an múinteoir ____.

Roghnaigh an Focal Ceart

1 mé:

Tháinig an múinteoir ____.

10 na páistí: Tháinig an múinteoir ____.

teach tolg teasaire

solas sos sorn 5

sos solas sorn 6

cithfholcadh folcadán fiacla

sliabh solas sionnach

coinín giorria gráinneog

188 Bua na Cainte 6 TB (pp146-188).indd 188

23/05/2022 11:30

Aonad 1 Ceacht 1

An Teilifís Obair Bheirte Bí ag Caint

Is maith liom bheith ag féachaint ar an teilifís.

An dtaitníonn cláir dúlra leat?

Taitníonn cláir dúlra liom mar tá suim agam in ainmhithe.

An dtaitníonn cláir spóirt leat?

Taitníonn cláir spóirt liom mar tá suim agam i gcúrsaí spóirt.

An dtaitníonn an nuacht leat?

Ní thaitníonn an nuacht liom mar bíonn an nuacht leadránach.

An dtaitníonn tuar na haimsire leat?

Taitníonn tuar na haimsire liom mar tá suim agam san aimsir.

An dtaitníonn cartúin leat?

Taitníonn cartúin liom mar bíonn siad greannmhar.

An dtaitníonn scannáin leat?

Taitníonn scannáin liom mar bíonn siad suimiúil.

An dtaitníonn cláir staire leat?

Ní thaitníonn cláir staire liom mar níl suim agam sa stair.

at io na ED l C o C m O pa

of I

la nd

An maith leat bheith ag féachaint ar an teilifís?

An dtaitníonn cláir ceoil leat?

Taitníonn cláir ceoil liom mar tá suim agam sa cheol.

Spraoi le Briathra

Ceisteanna – Gach Lá 3

? An + urú An dtaitníonn? Obair Bheirte

1 3 5 7

An An An An

7 Ní + séimhiú Ní thaitníonn

Taitníonn Tusa!

maith leat bheith ag féachaint ar an teilifís? dtaitníonn cláir spóirt leat? dtaitníonn tuar na haimsire leat? dtaitníonn scannáin leat?

2 4 6 8

An An An An

dtaitníonn dtaitníonn dtaitníonn dtaitníonn

cláir dúlra leat? an nuacht leat? cartúin leat? cláir staire leat?

189 Bua na Cainte 6 TB (pp189-240).indd 189

23/05/2022 11:31

Aonad 1 Ceacht 2

Bí ag Léamh Cluichí Ríomhaire

Bím ag súil go mór le cluichí ríomhaire a imirt. Imrím cluichí ríomhaire ag an deireadh seachtaine freisin.

la nd

Imrím cluichí ríomhaire gach tráthnóna nuair a bhíonn an obair bhaile déanta agam. Ligim béic áthais asam nuair a bhíonn an obair bhaile déanta agam.

at io na ED l C o C m O pa

of I

Is breá liom cluichí ríomhaire a imirt. Caithim leathuair an chloig ag imirt cluichí ríomhaire gach tráthnóna.

Obair Bheirte

Imrím cluichí ríomhaire ar líne. Imrím cluichí ríomhaire le mo dheartháir agus mo chairde. Bainim taitneamh as cluichí ríomhaire a imirt. Bíonn na cluichí an-suimiúil.

Tusa!

1 An maith leat cluichí ríomhaire a imirt?

2 An gcaitheann tú uair an chloig ag imirt cluichí ríomhaire gach tráthnóna? 3 An mbíonn tú ag súil le cluichí ríomhaire a imirt? 4 An imríonn tú cluichí ríomhaire ag an deireadh seachtaine? 5 An imríonn tú cluichí ríomhaire ar líne? 6 Cé a imríonn cluichí ríomhaire leat? 7 An mbaineann tú taitneamh as cluichí ríomhaire a imirt? 8 An mbíonn na cluichí ríomhaire suimiúil?

Ceisteanna – Gach Lá 3 7 ? Ní + séimhiú An + urú An gcaitheann tú? Caithim Ní chaithim An imríonn tú?

Imrím

Ní imrím

An mbíonn tú?

Bím

Ní bhím

An mbaineann tú? Bainim Ní bhainim 190

Bua na Cainte 6 TB (pp189-240).indd 190

23/05/2022 11:31

Léigh an Scéal Cluichí Ríomhaire

An Satharn seo caite, tháinig Ruairí agus Róisín ar cuairt chuig teach Oisín agus Niamh. An bhfuil cead againn cluiche ríomhaire a imirt?

Tá cead agaibh cluiche ríomhaire a imirt ar feadh uair an chloig. Caithfidh sibh dul amach ag spraoi sa ghairdín cúil ansin.

An Teilifís – Aonad 1 Ceacht 3

of I

la nd

Tá sé a ceathair a chlog anois. Caithfidh sibh dul amach ag spraoi sa ghairdín cúil ar a cúig a chlog. Ceart go leor.

at io na ED l C o C m O pa

Tháinig Daidí isteach sa seomra arís. D’fhéach sé ar an gclog. Tá sé leathuair tar éis a cúig. Dúirt mé libh dul amach sa ghairdín cúil ar a cúig a chlog. Amach libh go beo.

Thosaigh na páistí ag imirt cluiche. Bhí spórt agus scléip acu. Bhain siad an-taitneamh as.

Bhí Daidí ar buile.

Tá brón orainn. An bhfuil cead againn an cluiche a chríochnú? Níl ach cúig nóiméad fágtha.

Scríobh na hAbairtí

Ceart go leor.

Chríochnaigh na páistí an cluiche tar éis cúig nóiméad agus amach leo sa ghairdín cúil ag imirt peile ansin.

Briathar Neamhrialta Inné Gach Lá Amárach Dúirt Deir Déarfaidh

2 Dúirt Daidí leis na páistí dul amach sa ghairdín cúil inné. 1 Dúirt Niamh an dán inné. ___ Daidí leis na páistí dul amach sa ghairdín cúil gach lá. ___ Niamh an dán gach lá. ___ Niamh an dán amárach. ___ Daidí leis na páistí dul amach sa ghairdín cúil amárach. 3 Dúirt Ruairí é sin inné. ___ Ruairí é sin amárach. ___ Ruairí é sin gach lá.

4 Dúirt Daidí leis na páistí dul go dtí an siopa inné. ___ Daidí leis na páistí dul go dtí an siopa amárach. ___ Daidí leis na páistí dul go dtí an siopa gach lá. 191

Bua na Cainte 6 TB (pp189-240).indd 191

23/05/2022 11:31

Aonad 1 Ceacht 4

Bí ag Léamh Ainmhithe san Astráil

An Cangarú

la nd

Cónaíonn an cangarú san Astráil. Is mamach é an cangarú. Is marsúipiach ceann é an cangarú freisin. Bíonn púitse ag an gcangarú baineann. Bíonn cosa an changarú an-mhór agus an-láidir. Bíonn an cangarú an-mhaith ag léim. Bíonn eireaball fada ar an gcangarú. Bíonn a cheann an-bheag. Itheann an cangarú plandaí, duilleoga agus féar. Is é an cangarú dearg an marsúipiach is mó ar domhan. eireaball

An Vombat

of I

cosa

féar

ainmhí oíche ceann

at io na ED l C o C m O pa

Cónaíonn an vombat san Astráil. Is mamach é an vombat. Is marsúipiach é an vombat freisin. Bíonn a chosa gearr agus bíonn a cheann beag. Cónaíonn an vombat faoin talamh. Bíonn dath donn, dubh nó liath ar an vombat. Is ainmhí oíche é an vombat. Codlaíonn sé i rith an lae. Téann sé amach ag lorg bia i rith na hoíche. Itheann sé plandaí agus féar.

púitse

cosa

An Cóála

púitse

An Pasam

duilleoga

Cónaíonn an cóála san Astráil. Is mamach é an cóála. Ní béar é. Is marsúipiach é cosúil leis an gcangarú agus an vombat. Cónaíonn an cóála óg i bpúitse a mháthar ar feadh sé mhí. Bíonn sé an-mhaith ag dreapadh. Is breá leis duilleoga a ithe. feithidí

Cónaíonn an pasam san Astráil. Is mamach é an pasam agus is marsúipiach é. Is ainmhí oíche é. Codlaíonn sé i rith an lae. Téann sé amach ag lorg bia i rith na hoíche. Itheann sé uibheacha éan duilleoga, bláthanna agus torthaí. Itheann sé bláthanna feithidí agus uibheacha éan freisin.

ag dreapadh

torthaí

Bí ag Scríobh

1 Faigh pictiúr de changarú ar an idirlíon. Scríobh cúig abairt faoin gcangarú. 2 Faigh pictiúr de vombat ar an idirlíon. Scríobh cúig abairt faoin vombat. 3 Faigh pictiúr de chóála ar an idirlíon. Scríobh cúig abairt faoin gcóála. 4 Faigh pictiúr de phasam ar an idirlíon. Scríobh cúig abairt faoin bpasam. 192

Bua na Cainte 6 TB (pp189-240).indd 192

23/05/2022 11:31

An Teilifís – Aonad 1 Dán

Gabriel Rosenstock

la nd

Amuigh ar charraig aonair Bhí murúch ina suí. Scáthán i lámh amháin aici. Sa lámh eile cíor bhuí.

of I

Chíor sí a cuid gruaige Is d’fhéach sí uirthi féin. M’anam ort! Is tú an bhean Is áille faoin ngrian.

Bí ag Caint

at io na ED l C o C m O pa

1 Cé a bhí ar an gcarraig? 2 Cad a bhí i lámh amháin aici? 3 Cad a bhí sa lámh eile aici? 4 An raibh eireaball éisc ar an murúch? 5 Aimsigh dhá fhocal ina bhfuil uí sa dán. 6 Aimsigh ceithre fhocal ina bhfuil á sa dán. 7 Aimsigh ceithre fhocal ina bhfuil í sa dán.

8 An dtaitníonn an dán leat?

193 Bua na Cainte 6 TB (pp189-240).indd 193

23/05/2022 11:31

Aonad 2 Ceacht 1

Go tobann, chuaigh carr Oisín thar charr Niamh ar luas lasrach. ‘Go hiontach,’ arsa Oisín.

at io na ED l C o C m O pa

Bhí rás ar siúl. Bhí Niamh agus Oisín ag tiomáint go han-tapa. Bhí siad ar bís.

of I

Bhí sceitimíní áthais ar Niamh mar fuair sí cluiche ríomhaire nua. Bhí roth stiúrtha ag Niamh agus bhí roth stiúrtha eile ag Oisín.

la nd

Bí ag Léamh Cluiche Ríomhaire Nua

Ach nuair a bhí sé ag tiomáint timpeall an chúinne bhuail a charr i gcoinne an bhalla. ‘Ar fheabhas,’ arsa Niamh. ‘Mí-ádh,’ arsa Oisín.

Bhuaigh Niamh an rás. Lig sí béic áthais aisti. ‘Comhghairdeas leat,’ arsa Oisín. ‘Bhí an bua agat.’

‘Beidh rás eile againn agus buafaidh mé an chéad rás eile,’ arsa Oisín. Thaitin an cluiche nua go mór leis na páistí.

Obair Bheirte

1 Cén fáth a raibh sceitimíní áthais ar Niamh? 2 An raibh na páistí ag tiomáint go tapa?

3 An raibh roth stiúrtha ag Niamh?

4 An ndeachaigh carr Oisín thar charr Niamh?

5 Ar bhuail carr Niamh i gcoinne an bhalla? 6 Ar bhuail carr Oisín i gcoinne an bhalla? 8 Ar bhuaigh Niamh an rás?

7 Ar bhuaigh Oisín an rás?

9 Cén fáth ar lig Niamh béic áthais aisti?

10 Ar thaitin an cluiche nua leis na páistí?

Bí ag Scríobh

1 Bhuail ___ i gcoinne an bhalla.

2 Bhuail ___ i gcoinne an bhalla.

3 Bhuail ___ i gcoinne an bhalla.

4 Bhuail ___ i gcoinne an bhalla.

5 Bhuail ___ i gcoinne an bhalla.

6 Bhuail ___ i gcoinne an bhalla.

carr

veain

rothar

gluaisrothar

leoraí

bus

194

Bua na Cainte 6 TB (pp189-240).indd 194

23/05/2022 11:31

An Teilifís – Aonad 2 Ceacht 2

Bí ag Léamh Fón Cliste

Níl fón cliste agam. Tá táibléad agam.

An seolann tú ríomhphoist ón bhfón?

of I

Tá fón cliste agam.

An seolann tú téacsanna chuig do chairde?

la nd

An bhfuil fón cliste agat?

at io na ED l C o C m O pa

Seolaim téacsanna chuig mo chairde.

An imríonn tú cluichí ar an bhfón?

An éisteann tú le ceol ar an bhfón?

Éistim le ceol ar an bhfón. Cuirim cluasáin orm nuair a bhím ag éisteacht le ceol. Obair Bheirte

Imrím a lán cluichí ar an bhfón.

Ní sheolaim ríomhphoist ón bhfón. Seolaim ríomhphoist ó mo tháibléad.

An mbíonn tú ag cuardach eolais ar an idirlíon ar an bhfón?

Bím ag cuardach eolais ar an idirlíon. An tseachtain seo caite, bhíomar ag déanamh tionscnaimh faoi ainmhithe ón Astráil ar scoil. Fuair mé a lán eolais ar Google™ ar mo fhón cliste. Ceisteanna – Gach Lá An bhfuil? Tá Níl

Tusa!

1 An bhfuil fón cliste agat?

2 An seolann tú téacsanna chuig do chairde? 3 An seolann tú ríomhphoist ón bhfón? An An An An

4 An éisteann tú le ceol ar an bhfón? 5 An imríonn tú cluichí ar an bhfón? 6 An mbíonn tú ag cuardach eolais ar an idirlíon ar an bhfón?

Ceisteanna – Gach Lá An Ní seolann tú? Seolaim Ní sheolaim mbíonn tú? Bím Ní bhím éisteann tú? Éistim Ní éistim imríonn tú? Imrím Ní imrím

195

Bua na Cainte 6 TB (pp189-240).indd 195

23/05/2022 11:31

Aonad 2 Ceacht 3

Rugbaí Beo

9:15