Bua na Cainte 6 Sample

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ny

of

Ire

la n

d

Bua na Cainte 6

6

Edco 01 BNC6 TB COVER (SAMPLE).indd 1

09/02/2022 17:09

An Chéad Chló 2022 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Uailcín Baile Átha Cliath 12

d

www.edco.ie

la n

Ball den Smurfit Kappa ctp

Ire

© Seán de Brún, Martina Ní Fhátharta 2022

Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála

of

ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag

ny

Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath, A96 WF25.

Dearadh agus clóchur: Design Image (www.designimage.ie)

om

Eagarthóir: Aoife Barrett (www.barrettediting.ie)

pa

Clúdach: Outburst Design (www.outburstdesign.ie)

Obair ealaíne: Kim Shaw Illustrations (kim-shaw-illustration.squarespace.com); Derry Dillon Illustrations

C

(www.derrydillon.ie)

Bainisteoir Tionscnaimh: Aoife Barrett (www.barrettediting.ie)

na l

Scríbhneoir Scripte TÉC: Nóra Maria Ní Fhátharta Comhairleoir Teanga: An Dr Úna Nic Éinrí

at io

Eagarthóir Scripte TÉC: Aoife Barrett

Cainteoirí: Mícheál Ó Dubhghaill, Áine Ní Dhroighneáin, Pádraig Ó Dubhghaill, Sailí Ní Dhroighneáin, Áine Ní Dhubhghaill, Gráinne Bleasdale.

Amhránaithe: Mícheál Ó Dubhghaill, Áine Ní Dhroighneáin, Gráinne Bleasdale, Bríd-Treasa Ní Ghaoithín

Ed uc

Ceoltóirí: Mícheál Ó Dubhghaill, Tony Buckley

Taifeadadh: David Keary, Red Door Studio (www.reddoorproductions.ie), Tony Buckley, Audio for All (www.audioforall.com)

Obair ealaíne: Kim Shaw Illustrations kim-shaw-illustration.squarespace.com; Derry Dillon Illustrations

Th e

(www.derrydillon.ie) Cóipcheart

Gabhaimid buíochas leo seo a leanas a thug cead dúinn ábhar dá gcuid a úsáid sa leabhar seo: ‘Go Barr na gCnoc’ as

©

Líonta H, An Comhlacht Oideachais; ‘An tEitleán’ le Seán Ó Finneadha as Dánta Bunscoile 2, Folens.

01 BNC6 TB COVER (SAMPLE).indd 2

09/02/2022 17:09

Clár Réamhrá........................................................................................................................................ iv

la n

d

Mé Féin............................................................................................................................................1

An Aimsir – An Fómhar....................................................................................................23

Ire

An Scoil........................................................................................................................................34

of

Ócáidí Speisialta – Oíche Shamhna..........................................................................58

ny

Bia....................................................................................................................................................69

pa

Ócáidí Speisialta – An Nollaig.....................................................................................95

om

An Aimsir – An Geimhreadh.......................................................................................108

C

An Aimsir.................................................................................................................................117

na l

Caitheamh Aimsire............................................................................................................123

at io

An Aimsir – An tEarrach................................................................................................146 Éadaí............................................................................................................................................153

Ed uc

Sa Bhaile..................................................................................................................................171 An Teilifís..................................................................................................................................189

Th e

Siopadóireacht......................................................................................................................205

©

Ócáidí Speisialta – Lá ’le Pádraig...........................................................................221 Ócáidí Speisialta – An Cháisc....................................................................................226 An Aimsir – An Samhradh...........................................................................................228 Dul Siar.....................................................................................................................................236

01 BNC6 TB COVER (SAMPLE).indd 3

16/03/2022 12:48

Réamhrá Fáilte go Bua na Cainte 6, clár spreagúil teicneolaíochta Gaeilge do rang a sé a chabhraíonn leis an baintear leas as an teicneolaíocht chun suim an pháiste a mhúscailt sa Ghaeilge. Is clár grádaithe,

d

bpáiste torthaí foghlama Churaclam Teanga na Bunscoile (2019) a bhaint amach. Sa chlár nuálach seo,

la n

céimnithe é agus tógtar ar an mbunchloch a leagadh sa chlár Bua na Cainte 5. I leabhar an pháiste tá gníomhaíochtaí oideachasúla den chéad scoth a chabhróidh leis an bpáiste an teanga a chleachtadh

Ire

agus a úsáid i gcomhthéacsanna difriúla.

Múintear na snáitheanna, teanga ó bhéal, léitheoireacht agus scríbhneoireacht ar bhealach

comhtháite. Tá an phríomhbhéim ar labhairt na Gaeilge ach forbraítear cumas léitheoireachta agus

of

scríbhneoireachta an pháiste chomh maith trí ghníomhaíochtaí tarraingteacha léitheoireachta agus

ny

scríbhneoireachta bunaithe ar na ceachtanna comhrá.

Úsáidtear an leabhar mar scafall chun na páistí a spreagadh chun obair bheirte a dhéanamh. Tá an

pa

t-ábhar bunaithe ar réimse spéise na bpáistí agus tá go leor deiseanna ann dóibh dul i mbun cainte

om

faoina dtaithí phearsanta féin.

Tá an-bhéim ar fheasacht teanga an pháiste a fhorbairt ar bhealach spraíúil, tarraingteach i gcomhthéacsanna réalaíocha. Tugtar deiseanna do na páistí orduithe a thabhairt, ceisteanna a chur agus

C

a fhreagairt agus abairtí a tháirgeadh sna haimsirí éagsúla trí leas a bhaint as réimse leathan cluichí agus

na l

gníomhaíochtaí.

Tá éagsúlacht mhór amhrán, dánta agus scéalta traidisiúnta agus nua-aimseartha sa leabhar seo chun

at io

spéis na bpáistí a mhúscailt sa Ghaeilge agus i gcultúr na Gaeilge, chun saibhreas Gaeilge a mhúineadh dóibh agus chun dúil an pháiste a spreagadh sa léitheoireacht agus sa scríbhneoireacht. Tá raon gníomhaíochtaí bunaithe ar na scéalta chun dúshlan a thabhairt dóibh agus chun na páistí a mhealladh

Ed uc

chun dul i mbun cainte agus scríbhneoireachta faoi na scéalta.

Is cuid den chlár nuálach teicneolaíochta Bua na Cainte 6 é an leabhar seo. Tacaíonn na gníomhaíochtaí cainte, léitheoireachta agus scríbhneoireachta sa leabhar leis an teanga a múineadh le cabhair na teicneolaíochta. Is cóir an clár teicneolaíochta, leabhar an mhúinteora agus leabhar an pháiste a úsáid i

Th e

dteannta a chéile chun an tairbhe is fearr a bhaint as an gclár.

©

Go mbaine na páistí taitneamh agus tairbhe as an gclár Bua na Cainte 6.

01 BNC6 TB COVER (SAMPLE).indd 4

6

16/03/2022 12:48

Aonad 1 Ceacht 1

Mé Féin

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ny

of

Ire

la n

d

Bí ag Léamh Cén chaoi a bhfuil tú?

Obair Bheirte

Th e

Bí ag Foghlaim

©

1 Conas atá tú inniu?

2 Conas atá tú inniu?

Tá _ _ _ _ _ _ _ an bhradáin Táim ar f_ _ _ _ _ _ _ ar fad, agam, buíochas le Dia. go raibh maith agat.

3 Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

4 Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

Táim thar c_ _ _ _, buíochas Táim thar b_ _ _ , go le Dia. raibh maith agat.

5 Cén chaoi a bhfuil sibh?

6 Cén chaoi a bhfuil sibh?

Táimid t_ _ _ _ buíochas le Dia. Táimid c_ _ _ _ _ _ _.

Táim Tá tú Tá sé Tá sí Táimid Tá sibh Tá siad

1 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 1

09/02/2022 17:10

Aonad 1 Ceacht 2

Bí ag Léamh Mo Theaghlach

Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

An mó duine atá i do theaghlach?

la n

d

Cad is ainm duit?

An mó deirfiúr atá agat?

Cé hé an duine is sine sa chlann?

om

pa

ny

of

An mó deartháir atá agat?

Ire

Tá seachtar i mo theaghlach, mé féin san áireamh.

Táim i rang a sé i mbliana.

Cáit is ainm dom.

An maith leat do chlann?

na l

An bhfuil peata agat sa bhaile?

Is é mo dheartháir Pól an duine is sine sa chlann.

Ed uc

at io

Cé hé an duine is óige sa chlann?

Tá beirt deirfiúracha agam freisin.

C

Tá beirt deartháireacha agam.

Is í mo dheirfiúr Úna an duine is óige sa chlann.

Tá peata agam.

Tá madra agam.

Obair Bheirte Tusa!

Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile.

1 Is ___ Oisín an duine is sine sa chlann.

2 Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

2 Is ___ Ciara an duine is óige sa chlann.

3 An mó duine atá i do theaghlach?

3 Is ___ Róisín an duine is sine sa chlann.

4 An mó deartháir atá agat?

4 Is ___ Ruairí an duine is óige sa chlann.

5 An mó deirfiúr atá agat?

5 Is ___ Eoin an duine is sine sa chlann.

6 Cé hé an duine is sine sa chlann?

6 Is ___ Úna an duine is óige sa chlann.

7 Cé hé an duine is óige sa chlann?

7 Is ___ Samar an duine is sine sa chlann.

8 An bhfuil peata agat sa bhaile?

8 Is ___ Nadia an duine is óige sa chlann.

Th e

1 Cad is ainm duit?

©

é

Scríobh na hAbairtí

í

2 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 2

09/02/2022 17:10

Mé Féin – Aonad 1 Ceacht 3

beirt

triúr

seisear

seachtar

ochtar

ceathrar

cúigear

ny

of

Ire

duine amháin

la n

d

Bí ag Foghlaim An mó duine?

pa

naonúr

deichniúr

Ed uc

at io

na l

C

om

Seo í Cáit agus a clann.

Tá beirt deirfiúracha aici.

Tá beirt deartháireacha aici.

Is é Pól an páiste is sine sa chlann.

Tá triúr deirfiúracha aige.

Tá deartháir amháin aige.

Is í Úna an páiste is óige sa chlann.

Freagair na Ceisteanna

2 An mó deirfiúr atá ag Cáit?

3 An mó deartháir atá ag Cáit?

4 An mó deirfiúr atá ag Pól?

5 An mó deartháir atá ag Pól?

6 Cé hé an páiste is sine sa chlann?

Th e

1 An mó duine atá sa chlann?

©

7 Cé hé an páiste is óige sa chlann? aige

Freagair na Ceisteanna Ceisteanna Clann Oisín

aici

1 An mó duine atá sa chlann?

2 An mó páiste atá sa chlann?

3 An mó deartháir atá ag Niamh?

4 An mó deirfiúr atá ag Oisín?

5 Cé hé an páiste is óige sa chlann?

3

02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 3

09/02/2022 17:10

Aonad 1 Ceacht 4

Orduithe

la n

d

Freagair na Ceisteanna Ceisteanna

‘Dúnaigí an fhuinneog,’ arsa an múinteoir leis na páistí.

Ire

‘Dún an fhuinneog,’ arsa an múinteoir le Niamh.

of

Suimeanna Focal

Spraoi le Briathra

ny

1 Gearr + aigí = Gearraigí

pa

2 Las + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ 3 Múch + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _

om

4 Bain + _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ 5 Gearr + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ _

C

6 Cuir + _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _

na l

7 Scríobh + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 8 Bris + _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ 9 Féach + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _ _ _

10 Dún + _ _ _ _ = _ _ _ _ _ _ _

Ed uc

Las Múch Cuir Gearr Féach Dún Bain Tóg Scríobh Caith

Sibh aigí igí Lasaigí ____ ____ ____ ____ ____ ____ ____ ____ ____

at io

Tú

aigí igí

Scríobh na hAbairtí

Th e

1 Las Tú: ‘_ _ _ an solas,’ arsa an múinteoir le Niamh.

Sibh: ‘_ _ _ _ _ _ _ an solas,’ arsa an múinteoir leis na páistí.

©

2 Múch Tú: ‘_ _ _ _ an ríomhaire,’ arsa an múinteoir le Niamh.

Sibh: ‘_ _ _ _ _ _ _ _ na ríomhairí,’ arsa an múinteoir leis na páistí.

3 Cuir _ _ _ _ an clár bán ar siúl,’ arsa an múinteoir le Niamh. _ _ _ _ _ _ _ an clár bán ar siúl,’ arsa an múinteoir leis na páistí.

4 Féach _ _ _ _ _ ar an gclár bán,’ arsa an múinteoir le Niamh. _ _ _ _ _ _ _ _ _ ar an gclár bán,’ arsa an múinteoir leis na páistí.

4

02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 4

09/02/2022 17:10

Mé Féin – Aonad 1 Amhrán

la n

d

barr na gcnoc

Ire

cailín

ny

of

buachaill

ar an gcapall álainn, láidir, dubh

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ag marcaíocht

Bí ag Caint

1 Cé a bhí ag marcaíocht ar an gcapall?

2 Cá raibh siad ag dul?

3 Cén dath a bhí ar an gcapall?

Rachaimid go barr na gcnoc, Hurá, Hurá.

Rachaimid go barr na gcnoc, Hurá, Hurá.

Rachaimid go barr na gcnoc, Ar chapall álainn, láidir, dubh, Rachaimid go barr na gcnoc, Go barr na gcnoc i gcéin.

4 An raibh an capall láidir?

5 An maith leat an t-amhrán?

5 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 5

09/02/2022 17:10

Aonad 2 Ceacht 1

Bí ag Scríobh é

hata dubh

Seo ___ Pól.

Is fear ___.

Tá a shúile ___.

Tá féasóg agus ____ air.

Tá a bheola ___.

Tá a chuid gruaige ___ agus gearr.

Tá a chuid gruaige díreach.

Tá hata dearg ar __ _____.

Níl spéaclaí ___.

fáinne cluaise

dubh

C at io

spéaclaí

slabhra

Ed uc

d

é

Ire

a cheann

gorm

ny

of

air

na l

catach

la n

beola

í

glas

féasóg

croiméal

dearg

Seo ___ Cáit.

Is bean ___.

Tá a súile ___.

Tá a cuid gruaige f___ agus c___.

Níl a cuid gruaige gearr.

Tá a cuid gruaige ___.

Tá fáinne cluaise ___.

Tá slabhra ___.

Tá spéaclaí uirthi ___.

pa

fionn

croiméal

om

Bí ag Scríobh

gorm

uirthi

catach

fionn

glas

í

díreach

freisin

fada

©

Th e

Bí ag Scríobh

Tarraing Úna.

Tarraing Eoin.

Scríobh cúig abairt.

Scríobh cúig abairt.

6

02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 6

09/02/2022 17:10

Mé Féin – Aonad 2 Ceacht 2

An bean í?

Ní hea.

Ire

la n

An fear é?

Ní hea.

An bean í?

Is ea.

Is bean í.

An fear é?

Is ea.

Is fear é.

d

Bí ag Foghlaim

of

Freagair na Ceisteanna

Tomás

Áine

1 2 3 4

1 An bean í?

2 An bhfuil a súile gorm?

3 An bhfuil a cuid gruaige rua?

4 An bhfuil a cuid gruaige fada?

5 An bhfuil spéaclaí uirthi?

Seán

Ed uc

Cuir Ceist

Th e

1 _______________?

Is fear é.

2 _______________?

Tá sé maol.

3 _______________?

Tá croiméal air.

4 _______________?

Tá spéaclaí air.

5 _______________?

Níl féasóg air.

©

om

C

na l

1 2 3 4

An fear é?

An bhfuil spéaclaí air?

An bhfuil féasóg air?

An bhfuil fáinne cluaise air?

5 An bhfuil caipín air?

at io

An fear é?

An bhfuil a shúile donn?

An bhfuil sé maol?

An bhfuil a chuid gruaige fada?

5 An bhfuil croiméal air?

pa

ny

Pól

Aisling

Ava

1 _______________?

Is bean í.

2 _______________?

Tá a cuid gruaige fada.

3 _______________?

Níl a cuid gruaige catach.

4 _______________?

Tá a cuid gruaige rua.

5 _______________?

Níl spéaclaí uirthi

Cuir cúig cheist ar do chara faoi Ava. Mícheál

Cuir cúig cheist ar do chara faoi Mhícheál.

7 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 7

09/02/2022 17:10

Aonad 2 Ceacht 3

Líon na Bearnaí

3 tú:

Liam is ainm ___.

4 sí:

Cáit is ainm ___.

5 sinn:

Oisín agus Niamh is ainm ___.

6 sibh:

Ruairí agus Róisín is ainm ___.

7 siad:

Liam agus Samar is ainm ___.

d

Oisín is ainm ___.

la n

dom duit dó di dúinn daoibh dóibh

2 sé:

8 na cailíní: Cáit agus Úna is ainm ___.

of

mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

Niamh is ainm ___.

Ire

do

1 mé:

C

om

pa

ny

Bí ag Foghlaim

na mná

Obair Bheirte Tusa!

an fear

na fir

na l

an bhean

at io

1 Cad is ainm duit?

2 Cad is ainm do do mháthair? ___ is ainm ___. ___ is ainm ___.

Ed uc

4 Cad is ainm do do dheartháir?

3 Cad is ainm do do dheirfiúr? ___ is ainm ___. ___ is ainm ___.

6 Cad is ainm don fhear seo?

5 Cad is ainm don bhean seo? Áine is ainm ___. Pól is ainm ___.

©

Th e

8 Cad is ainm do na fir seo?

7 Cad is ainm do na mná seo?

Aisling agus Ava is ainm ___.

Tomás agus Mícheál is ainm ___.

Scríobh na hAbairtí

don

do

1 Aisling is ainm don bhean seo.

2 Pól is ainm ___ fhear seo.

3 Ava is ainm ___ bhean seo.

4 Úna agus Áine is ainm do na mná seo.

5 Séan agus Mícheál is ainm ___ na 6 Ruairí agus Oisín is ainm ___ na fir seo. buachaillí seo.

8 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 8

09/02/2022 17:10

Mé Féin – Aonad 2 Ceacht 4

Bí ag Foghlaim Aois

naoi mbliana déag d’aois

d

ocht mbliana déag d’aois

cúig bliana déag d’aois

la n

seacht mbliana déag d’aois

ceithre bliana déag d’aois

fiche bliain d’aois

of

sé bliana déag d’aois

trí bliana déag d’aois

Ire

aon bhliain déag dhá bhliain déag d’aois d’aois

ny

Bí ag Léamh

Cén aois é do dheartháir Pól? Cén aois í do dheirfiúr Úna?

om

pa

Cén aois thú?

Tá mé dhá bhliain déag d’aois.

Bí ag Caint Tusa!

at io

2 Cén aois é do dheartháir?

5 Cén aois í Úna?

Tá sí naoi mbliana d’aois.

Tá sí níos óige ná mé.

3 Cén aois í do dheirfiúr?

6 Cén aois é Pól?

Ed uc

1 Cén aois thú?

4 Cén aois í Cáit?

na l

C

Tá sé seacht mbliana déag d’aois. Tá sé níos sine ná mé.

Th e

Freagair na Ceisteanna

Cén aois í?

Tá sí ___.

Cén aois é?

Tá sé ___.

Cén aois í?

Tá sí ___.

Cén aois é?

Tá sé ___.

Cén aois í?

Tá sí ___.

Cén aois é?

Tá sé ___.

Cén aois í?

Tá sí ___.

Cén aois é?

Tá sé ___.

Cén aois í?

Tá sí ___.

©

Cén aois é?

Tá sé ___.

9 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 9

09/02/2022 17:10

Ire

la n

Ar mo ghabháil dom siar chun Droichead Uí Mhórdha, Píce i mo dhóid ’s mé ag dul i meitheal, Cé a chasfaí orm i gcumar ceo, Ach pocán crón is é ar buile.

d

Aonad 2 Amhrán

pa

ny

of

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

C

om

Bhí garda mór i mBaile an Róistigh, Is bhailigh fórsaí chun sinn a chlipeadh.

Bhuail sé rop dhá adharc sa tóin air, Is dá bhríste nua do dhein sé giobail.

©

Th e

Ed uc

at io

na l

Curfá I nDaingean Uí Chúis le haghaidh an tráthnóna, Bhí an sagart paróiste amach inár gcoinne.

Is é dúirt gurbh é an diabhal ba dhóigh leis A ghabh an treo ar phocán buile.

Bí ag Caint

1 Cad is ainm don amhrán?

2 Cá raibh an fear ag dul?

3 Cad a bhí ina lámh aige?

4 Ar bhuail an gabhar an garda?

5 Ar thaitin an gabhar leat?

6 Ar thaitin an t-amhrán leat?

10

02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 10

09/02/2022 17:10

Mé Féin – Aonad 3 Ceacht 1

Bí ag Léamh M’aghaidh

la n

srón

d

súile

Mo Lámh

fiacla

Ire

malaí

Seo m’aghaidh.

Tá m_ _ _ _ ar m’aghaidh.

Tá sú_ _ _, sr_ _ agus sm_ _ ar m’aghaidh.

Tá mo b _ _ _ _ _ dearg.

Tá f_ _ _ _ _ i mo bhéal.

Tá t_ _ _ _ _ i mo bhéal freisin.

teanga

mo bheola

smig

lúidín

ny

ordóg

of

mo mhéara

pa

Aimsigh na focail

u

e

p

v

s

l

o

i

m m

k

u

l

f

ú

ú

a

r

t

v

g

o

x

i

i

l

b

d

l

p

l

d

l

g

c

ó

z

e

í

p

l

f

p

z

n

v

y

z

n

a

f

s

x

h

h

g

n

ó

m

p

h

g

a

d

i

o

v

l

C

f

om

Tóirfhocal

Tarraing do lámh.

Scríobh na focail in aice le do mhéara

l

a

c

a

z

z

t

u

a

at io

v

v

r

j

d

g

i

y

p

h

a

b

c

q

f

j

j

o

f

w

k

a

e

t

p

t

x

u

x

p

r

l

r

s

t

e

a

n

g

a

r

i

o

x

r

g

a

k

k

s

n

j

o

o

e

a

r

o

a

i

s

b

t

t

i

l

h

g

s

b

l

x

z

d

i

c

g

h

x

p

c

e

t

o

c

©

Ed uc

f

Th e

na l

é

a

e

m

f

p

d

w

g

m

p

f

t

f

p

b

í

l

l

p

w

i

h

a

i

p

n

j

t

m

o

c

m

z

f

u

j

p

d

n

m m

s

y

m

t

u

u

n

e

j

v

z

w w

n

e

c

f

q

s

aghaidh

malaí

súile

srón

smig

beola

fiacla

teanga

méar

ordóg

lúidín 11 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 11

09/02/2022 17:10

Aonad 3 Ceacht 2

at io

Scríobh an Scéal

na l

C

om

pa

ny

of

Ire

la n

Chuig: lia@buanacainte.ie Ó: cait@buanacainte.ie A chara, Conas atá tú? Tá súil agam go bhfuil tú ar fónamh.

Cáit is ainm dom. Tá mé dhá bhliain déag d’aois. Tá mé i mo chónaí i mBaile Átha Cliath. Tá mo chuid gruaige fada, dubh agus catach.Tá mo shúile donn. Táim ag freastal ar Scoil Éanna.Táim i rang a sé i mbliana.

Tá seachtar i mo chlann, mé féin san áireamh. Tá beirt deartháireacha agam. Pól agus Eoin is ainm dóibh.

Tá siad níos sine ná mé. Tá Pól seacht mbliana déag d’aois. Tá sé sa chúigiú bliain sa mheánscoil. Tá Eoin cúig bliana déag d’aois. Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil. Tá beirt deirfiúracha agam freisin. Síle agus Úna is ainm dóibh. Tá siad níos óige ná mé. Tá Síle aon bhliain déag d’aois. Tá sí i rang a cúig i mbliana. Tá Úna naoi mbliana d’aois. Tá sí i rang a trí i mbliana. Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile. Scríobh ríomhphost chugam go luath agus inis dom fút féin agus do chlann!

Le dea-mhéin, Cáit

d

Bí ag Léamh Mé Féin agus Mo Chlann

Ed uc

Scríobh ríomhphost chuig Cáit ag insint di fút féin agus faoi do chlann.

Bain úsáid as na ceisteanna thíos chun cabhrú leat do ríomhphost a scríobh.

2

Cén aois thú?

3 Déan cur síos ar do chuid gruaige.

4

Déan cur síos ar do shúile.

5 Cá bhfuil tú ag dul ar scoil?

6

Cén rang ina bhfuil tú?

7 An mó duine atá i do chlann?

8

An mó deartháir atá agat?

Th e

1 Cad is ainm duit?

10

Cad is ainm do do dheartháireacha?

11 Cad is ainm do do dheirfiúracha?

12

Cén aois iad do dheartháireacha?

13 Cén aois iad do dheirfiúracha?

14

Cé hé an duine is sine sa chlann?

15 Cé hé an duine is óige sa chlann?

16

An maith leat do chlann?

©

9 An mó deirfiúr atá agat?

sa chéad bhliain sa mheánscoil sa tríú bliain sa mheánscoil sa chúigiú bliain sa mheánscoil

sa dara bliain sa mheánscoil sa cheathrú bliain sa mheánscoil sa séú bliain sa mheánscoil 12

02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 12

09/02/2022 17:10

Mé Féin – Aonad 3 Ceacht 3

D’fhág sí an cupán bainne ar an mbord.

la n

Chaith Oisín liathróid chuig Bran.

Léim Bran in airde.

of

Ire

D’ól Niamh cupán bainne.

d

Léigh an Scéal Cupán Bhriste

Bhris an cupán ina smidiríní.

Scuab Niamh an t-urlár.

ny

Bhain Bran geit as na páistí.

at io

Spraoi le Briathra

Dhún Niamh an bosca bruscair.

na l

Chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.

C

om

pa

Leag sé an cupán.

Inné

D’ól sí

7 Níor + séimhiú Níor ól sí

Ar fhág sí?

D’fhág sí

Níor fhág sí

Ar chaith sí?

Chaith sí

Níor chaith sí

Ed uc

Th e

Freagair na Ceisteanna

1 Ar ól Niamh cupán bainne?

?

Ar + séimhiú Ar ól sí?

3

Ghlan Oisín an t-urlár.

Rith Bran agus na páistí amach sa ghairdín.

2 Ar ól Oisín cupán bainne?

3 Ar fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord?

4 Ar fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord?

Ar léim sí?

5 Ar chaith Niamh an liathróid chuig Bran?

Ar bhris sí?

6 Ar leag Bran an cupán?

Ar scuab sí?

7 Ar bhris an cupán ina smidiríní?

Ar chuir sí?

Ar dhún sí?

8 Ar chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?

Ar ghlan sí?

9 Ar dhún Oisín an bosca bruscair?

©

Ar leag sí?

Ar rith sí?

10 Ar ghlan Oisín an t-urlár?

13

02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 13

09/02/2022 17:10

Aonad 3 Ceacht 4

Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé tinn. Ní raibh sé ar fónamh.

Bhí slaghdán air.

pa

Bhí pian ina bholg Bhí sé ag casachtach. Bhí sé ag sraothartach. aige.

om

Bhí a scornach tinn.

ny

of

Ire

Bhí tinneas cinn air.

la n

d

Bí ag Léamh Ruairí Breoite

Bhí a theocht ard. Bhí sé lag.

Bhí sé breoite.

Ed uc

at io

Bhí sé ag aiseag.

na l

C

[Insert Fig p14.ai]

Tá biseach air anois.

Th e

D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla lá.

Tháinig an dochtúir. Thug an dochtúir leigheas dó.

©

Freagair na Ceisteanna

1 Cé a bhí tinn?

2 An raibh Ruairí ar scoil inné?

3 Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil inné?

4 An raibh slaghdán ar Ruairí?

5 An raibh tinneas cinn air?

6 An raibh pian ina dhroim aige?

7 Cé a tháinig?

8 Cad a thug an dochtúir do Ruairí?

9 Ar fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá?

10 An bhfuil biseach ar Ruairí anois?

14 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 14

09/02/2022 17:10

Mé Féin – Aonad 3 Ceacht 4

Roghnaigh an Focal Ceart

1

2

3 ag casachtach ag sraothartach ag aiseag

5

6

breoite biseach slaghdán

9 ar fónamh biseach slaghdán

leigheas leabhar líomanáid

pa

ny

feirmeoir siopadóir dochtúir

of

8

breoite biseach ar fónamh

Ire

ag casachtach ag sraothartach ag aiseag

7

Ábhar: Ruairí breoite

at io

A mhúinteoir, a chara,

na l

C

múinteoir@buanacainte.ie áine@buanacainte.ie

om

Scríobh Ríomhphost

Chuig: Ó:

la n

4

ag casachtach ag sraothartach ag aiseag

d

scornach thinn 3 tinneas cinn ag casachtach

Ed uc

Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé ___. Ní raibh sé ar ___.

Bhí tinneas ___ air. Bhí a scornach tinn. Bhí slaghdán air. Bhí sé ag ___ agus ag sraothartach. Bhí ___ ina bholg aige. Bhí sé ag aiseag. Bhí a theocht ___. Bhí sé lag. Bhí sé breoite. Tháinig an ___. Thug an dochtúir ___ dó.

D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla ___. Tá ___ air anois.

Th e

Mise le meas,

©

Áine

fónamh

tinn

casachtach

cinn

dochtúir

ard

biseach

leigheas

lá

pian

15 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 15

09/02/2022 17:10

d

Aonad 2 Dán

Ire of

pa

ny

Thar shléibhte arda bána, Thar fhásaigh mhóra theo.

Thar muir is thar aigéan, Eitleoidh mé gan stró.

la n

Ceannóidh mé eitleán breá Nuair a bheidh mé fásta suas, Is timpeall an domhain mhóir Is ea rachaidh mé ar luas.

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

Is orm a bheidh an bród, Go hard ansiúd sa spéir, Ag imeacht liom ar luas Thar tíortha i bhfad i gcéin.

Bí ag Caint

1 Cad is ainm don dán?

2 An maith leat an dán? Cén fáth?

3 Céard a cheannóidh an cailín?

4 An eitleoidh sí go tapa?

5 Aimsigh focail ina bhfuil ó sa dán.

6 Aimsigh focail ina bhfuil á sa dán.

7 Aimsigh focail ina bhfuil é sa dán.

8 Aimsigh focail ina bhfuil ua sa dán.

16

02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 16

09/02/2022 17:10

Mé Féin – Scéal

An Táin

la n

sleá

Cú Chulainn

of

Ire

Ferdia

d

an ga bolga

cróga

ny

abhainn

an tarbh mór donn

geata

an rí Conchúr

na l

C

om

pa

áth

Ed uc

at io

na laochra

ina gcodladh

©

Th e

cailleach na farraige

slat draíochta

Freagair na Ceisteanna

1 Cad is ainm don scéal?

2 Cén saghas scéil é?

3 An raibh Cú Chulainn cróga?

4 Cad a bhí ina lámh ag Cú Chulainn?

5 Cé a bhuaigh an troid?

6 Ar thaitin an scéal leat?

7 Ar thaitin Cú Chulainn leat?

8 Ar thaitin Ferdia leat?

17

02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 17

09/02/2022 17:10

Scéal

Scríobh Scéal An Táin

Bhí Méabh ina ___ ar Chúige Chonnacht.

Ailill ab ___ dá fear céile.

Bhí tarbh mór ___ ag Ailill.

d

Ba mhaith le Méabh ___ mór a bheith aici freisin.

la n

Bhí Conchúr Mac Neasa ina ___ ar Chúige Uladh.

Ire

Chuir cailleach na ___ draíocht ar laochra Uladh.

Bhí na laochra go léir ina gcodladh ___.

of

Níor thit Cú Chulainn ina chodladh mar ní raibh sé ___ mbliana déag d’aois go fóill.

ny

Throid Cú Chulainn le ___ gach lá.

pa

Chabhraigh siad lena chéile gach ___. ainm

tarbh

banríon

Ferdia

ocht

sámh

troid

farraige

oíche

rí

bán

om

Fuair Ferdia bocht ___.

C

Bhuaigh Cú Chulainn an ___.

bás

na l

Bí ag Scríobh

at io

1 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

2 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

4 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

5 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

6 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

Ed uc

3 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

8 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

9 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

10 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

©

Th e

7 Ní thabharfaidh mé ___ duit.

an bhó

an tarbh

an madra

an broc

an chaora

an t-asal

an gabhar

an mhuc

an fia

an capall

18 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 18

09/02/2022 17:11

Mé Féin – Scéál

An Táin

2 An raibh tarbh donn ag Ailill?

1 Cé a bhí ina banríon ar chúige Chonnacht?

A Bhí tarbh donn ag Ailill.

A Bhí Méabh ina banríon ar Chúige Chonnacht.

Ire

B Bhí Deirdre ina banríon ar Chúige Chonnacht.

d

B Ní raibh tarbh donn ag Ailill.

la n

Ar Thóir an Óir

4 Cé a bhí ina rí ar Chúige Uladh?

A Bhí tarbh bán ag Ailill.

A Bhí Cú Chulainn ina rí ar Chúige Uladh.

B Ní raibh tarbh bán ag Ailill.

B Bhí Conchúr Mac Neasa ina rí ar Chúige Uladh.

5 Cé a chuir draíocht ar laochra Uladh?

6 Cén fáth nár thit Cú Chulainn ina chodladh?

om

A Chuir cailleach na farraige draíocht ar laochra Uladh.

pa

ny

of

3 An raibh tarbh bán ag Ailill?

na l

C

A Níor thit Cú Chulainn ina chodladh mar bhí sé ocht mbliana déag d’aois.

at io

B Chuir Méabh draíocht ar laochra Uladh.

B Níor thit Cú Chulainn ina chodladh mar ní raibh sé ocht mbliana déag d’aois go fóill 8 Cár throid Cú Chulainn agus Ferdia?

Ed uc

7 Ar iarr Méabh ar Fherdia troid le Cú Chulainn?

A Throid Cú Chulainn agus Ferdia sa pháirc.

A D’iarr Méabh ar Fherdia troid le Cú Chulainn.

B Throid Cú Chulainn agus Ferdia ag áth san abhainn.

9 Cé a bhuaigh an troid?

10 Cé a fuair bás?

©

Th e

B Níor iarr Méabh ar Fherdia troid le Cú Chulainn.

A Bhuaigh Cú Chulainn an troid.

A Fuair Cú Chulainn bás.

B Bhuaigh Ferdia an troid.

B Fuair Ferdia bás.

19 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 19

09/02/2022 17:11

Seanfhocal

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ny

of

Ire

la n

d

Bí ag Foghlaim Seanfhocal

Deán póstaer!

Déan póstaer.

20 Bua na Cainte 6 TB (pp001-033).indd 20

16/03/2022 11:45

Mé Féin – Measúnú

1 Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

2

Cad is ainm duit?

3 Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

4

An mó duine atá i do theaghlach?

5 An mó deartháir atá agat?

6

An mó deirfiúr atá agat?

7 Cé hé an duine is sine sa chlann?

8

Cé hé an duine is óige sa chlann?

An maith leat do chlann?

11 Cén aois thú?

12

An bhfuil do chuid gruaige catach?

13 An bhfuil do chuid gruaige fada?

14

An bhfuil do shúile gorm?

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ny

of

Léitheoireacht Liam agus a Chlann

Seo é Liam. Tá sé dhá bhliain déag d’aois. Tá sé i rang a sé i mbliana.

Tá sé ag freastal ar Scoil Éanna.

Tá seisear ina chlann. Tá deartháir amháin aige. Seán is ainm dó. Is é Seán an duine is sine sa chlann.

Tá sé trí bliana déag d’aois. Tá sé sa chéad bhliain sa mheánscoil. Tá beirt deirfiúracha aige. Tá siad níos óige ná é. Tá Cáit ocht mbliana d’aois. Tá sí i rang a dó. Is í Lia an duine is óige sa chlann. Tá sí seacht mbliana d’aois.

Tá madra beag ag Liam. Oscar is ainm dó.

Is maith le Liam a chlann. Is breá leis a mhadra freisin.

la n

10

Ire

9 An bhfuil peata agat sa bhaile?

d

Measúnú Teanga ó Bhéal

Th e

Freagair na Ceisteanna Léitheoireacht Freagair na Ceisteanna

2

Cén rang ina bhfuil sé i mbliana?

3 Cá bhfuil sé ag dul ar scoil?

4

An mó deartháir atá aige?

5 An mó deirfiúr atá aige?

6

Cé hé an duine is sine sa chlann?

7 Cén aois é Seán?

8

An bhfuil Seán ag freastal ar Scoil Éanna?

©

1 Cén aois é Liam?

9 Cén bhliain ina bhfuil Seán sa mheánscoil?

11 Cén rang ina bhfuil Cáit?

10

Cén aois í Cáit?

12

Cé hé an duine is óige sa chlann?

21 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 21

09/02/2022 17:11

Measúnú

Scríbhneoireacht Bi ag Scríobh

Scríbhneoireacht Spraoi le Briathra

Cén aois thú?

Inné 7 Níor + séimhiú

Ar ól sí?

D’ól sí

Níor ól sí

Ar ___ sí?

D’fhág sí

Níor ___ sí

Ar ___ sí?

Chaith sí

Níor ___ sí

aon bhliain déag d’aois

d

3

la n

?

Ar + séimhiú

Ire

Léim sí Leag sí

of

Bhris sí Scuab sí

ny

Chuir sí

pa

Dhún sí Ghlan sí

om

Rith sí Líon na Bearnaí

C

1 mé: Liam is ainm ___.

do don

na l

2 sí: Róisín is ainm ___.

dom duit dó di dúinn daoibh dóibh

Ed uc

at io

mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

3 sé: Samar is ainm ___.

4 tú: Oisín is ainm ___.

5 siad: Ciara agus Niamh is ainm ___.

6 Liam agus Oisín is ainm ___ na buachaillí.

7 Niamh agus Róisín is ainm ___ na cailíní.

8 Pól is ainm ___ fhear sin.

Th e

Roghnaigh an Focal Ceart

©

1

2

3

bean mná buachaill 5

4

beola teanga fiacla

fear féar fir 6

beola teanga fiacla

lúidín ordóg glúin

lúidín ordóg glúin

22 02 Bua na Cainte 6 TB (pp001-022)sample.indd 22

09/02/2022 17:11

d la n

Ire

6

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ny

of

Leabhar Litrithe

03 BNC6 Leabhar Litrithe (ppi-06)sample.indd 1

09/02/2022 17:10

Réamhrá Is cuid den chlár teicneolaíochta Gaeilge Bua na Cainte 6 an leabhar litrithe seo. Cabhraíonn an leabhar litrithe leis an bpáiste torthaí foghlama Churaclam Teanga na Bunscoile (2019) a bhaint amach: Litriú agus staidéar ar fhocail, Struchtúr abairte agus gramadach, Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach, Fónaic agus aithint focal.

la n

d

Tá an clár litrithe comhtháite leis na ceachtanna teanga ó bhéal, léitheoireachta agus scríbhneoireachta.

Múintear na scileanna litrithe le cabhair na teicneolaíochta ar scoil. Úsáidtear an straitéis seo a leanas chun litriú a fhoghlaim: Féach, Abair, Clúdaigh, Scríobh agus Cinntigh.

Léirítear an focal don pháiste. Bíonn go leor deiseanna ag an bpáiste féachaint ar an bhfocal agus an focal a rá. Má theastaíonn ón bpáiste an focal a chloisteáil arís tig leis/léi gliogáil ar an micreafón.

Ire

Tig leis an bpáiste an focal a chlúdach má ghliogáiltear ar an fheadóg.

Tig leis an bpáiste an focal a scríobh má ghliogáiltear ar an bpeann.

of

Tig leis an bpáiste an focal a chinntiú má ghliogáiltear ar an gcomhartha ceiste.

ny

Tig leis an múinteoir aischothú dearfach a thabhairt don pháiste má ghliogáiltear ar an réalta.

Tacaíonn an leabhar litrithe leis an gclár teicneolaíochta. Úsáidtear an straitéis chéanna chun litriú a fhoghlaim: Féach agus Abair

l

Clúdaigh agus Scríobh

l

pa

l

Cinntigh

om

Tugtar deiseanna do na páistí na focail a léamh i gcomhthéacs.

Conas atá sibh?

Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

Conas atá tú inniu?

Táimid ar fheabhas ar fad, buíochas le Dia.

na l

C

Tá mé cuíosach.

at io

Tá mé togha, go raibh maith agat.

Ed uc

Ansin, tugtar deiseanna do na páistí féachaint ar na focail agus na focail a rá.

An mó deartháir atá agat?

Féach agus Abair Conas atá tú inniu?

Tá mé cuíosach.

Tá deartháir Cén amháin beirt deartháireacha chaoi a bhfuilTá tú inniu? agam. agam.

Tá mé togha.

Th e

Ina dhiaidh sin, clúdaíonn na páistí na focail agus scríobhann siad na focail.

Níl aon deartháir agam.

Clúdaigh agus Scríobh

Tá cúigear deartháireacha agam.

©

Tá triúr deartháireacha Tá ceathrar deartháireacha agam. agam.

Ar deireadh, cinntíonn na páistí go bhfuil na focail a scríobh siad i gceart.

3

Go mbaine na páistí taitneamh agus tairbhe as an gclár litrithe Bua na Cainte 6.

03 BNC6 Leabhar Litrithe (ppi-06)sample.indd 2

09/02/2022 17:10

Mé Féin

Aonad 1 Ceacht 1

Conas atá sibh?

Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

Conas atá tú inniu?

Táimid ar fheabhas ar fad, buíochas le Dia.

d

Tá mé cuíosach.

la n

Tá mé togha, go raibh maith agat.

Conas atá sibh?

Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

Féach agus Abair

Clúdaigh agus Scríobh

3

Bí ag Caint

Ire

Conas atá tú inniu?

om

pa

ny

of

Táimid ar fheabhas ar mé cuíosach.

Conas atá tú Tá inniu?

1 Cén chaoifad, a bhfuil tú inniu? buíochas le Dia. Tá mé cuíosach. ______________________ Cén chaoi a bhfuil tú inniu? ______________________.

Tá mé togha.

Tá méTá togha, An mó deartháir atá Tá deartháir amháin beirt go deartháireacha Go raibh agat? maith agat.

2 Conas atá sibh inniu? agam. agam. agat. raibh maith Conas atá sibh? ______________________ Táimid ar fheabhas ar fad. ______________________ Buíochas le Dia. Níl aon deartháir agam. ______________________.

na l

Tá deartháir amháin agam.

at io

An mó deartháir atá agat?

C

cúigear Bí ag Foghlaim AnTámó deartháir atá agat?

Tá triúr deartháireacha Aonad 1 Ceacht 2 Tá ceathrar deartháireacha agam. deartháireacha agam. agam.

Tá beirt deartháireacha agam.

Ed uc

Tá triúr deartháireacha Tá ceathrar deartháireacha agam. agam.

Th e

An mó deartháir atá agat? ____________

Níl aon deartháir agam.

Féach agus Abair

Tusa!

Tá cúigear deartháireacha agam.

____________ ____________ ____________.

Clúdaigh agus Scríobh

3

©

An mó deartháir atá agat?

Tá deartháir amháin agam.

Tá beirt deartháireacha agam.

Tá triúr deartháireacha agam.

Tá ceathrar deartháireacha agam.

Tá cúigear deartháireacha agam.

1

03 BNC6 Leabhar Litrithe (ppi-06)sample.indd 1

09/02/2022 17:10

Mé Féin

Bí ag Foghlaim An mó duine atá i do chlann?

Aonad 1 Ceacht 3 An mó duine atá i do chlann?

An mó duine atá i do chlann?

Tá seachtar i mo chlann.

Féach agus Abair

Clúdaigh agus Scríobh

of

Tá deichniúr i mo chlann.

3

ny

Tá seisear i mo Tá seachtar i mo chlann. chlann.

Tá naonúr i mo chlann.

Tá ochtar i mo chlann.

Ire

la n

d

Tá seisear i mo chlann.

An mó duine atá i do chlann? _______________________________________

na l

Tusa!

C

om

pa

An mó duine atá i do chlann?

Tá seisear i mo chlann.

Tá seachtar i mo chlann.

Tá ochtar i mo chlann.

Tá deichniúr i mo Tá naonúr i mo Tá ochtar i mo Tá naonúr i mo chlann. chlann. chlann. chlann.

Lasaigí na soilse.

Las an solas.

Ná las an solas.

Tá deichniúr i mo chlann.

Aonad 1 Ceacht 4

at io

Lasaigí na soilse.

Múchaigí na soilse.

Ed uc

LasMúch an solas. an solas.

Th e

Múch an solas.

Tóirfhocal

NáNá lasmúch an solas. an solas.

Ná múch an solas.

Múchaigí na soilse.

ná

lasaigí

solas

soilse

múch

múchaigí

s s a m r t o g c ú í

Féach agus Abair

Clúdaigh agus Scríobh

tú: Las an solas. sibh: Lasaigí na soilse. tú: Múch an solas. sibh: Múchaigí na soilse.

Ná las an solas.

Ná múch na soilse.

tú: _ _ _ an solas. sibh: _ _ _ _ _ _ _ na soilse. tú: _ _ _ _ an solas. sibh: _ _ _ _ _ _ _ _ na soilse. tú: _ _ las an solas. tú: _ _ múch an solas.

©

Aimsigh na Focail

3

l

i u e c í a l á o h a s s o l a s a e s o i a i n ú n g l g s n á í

f

í

2 03 BNC6 Leabhar Litrithe (ppi-06)sample.indd 2

09/02/2022 17:10

Mé Féin

Aonad 2 Ceacht 1

Tá mo chuid gruaige Tá do chuid gruaige gearr. fada.

sí

Tá a chuid gruaige díreach.

Tá a cuid gruaige catach.

Clúdaigh agus Scríobh

3

1 mé: ___ mo ______ chuid _________ gruaige

Ire

Féach agus Abair

sé

d

tú

la n

mé

mo chuid gruaige do chuid gruaige a chuid gruaige a cuid gruaige

2 tú: ___ ______ _________

of

3 sé: ___ ______ _________

ny

4 sí: ___ ______ _________

C

om

pa

Aonad 2 Ceacht 2

Is bean í.

at io

na l

Is fear é.

Féach agus Abair

3

©

2

r

Aimsigh na Focail i f í i s i e m n a f n m d a á f e a r b m é i f f i r

Líon na Bearnaí Cruthanna

1

Is mná iad.

Tóirfhocal

Ed uc

fear é. bean í. fir iad. mná iad.

Th e

Is Is Is Is

Clúdaigh agus Scríobh

Is fir iad.

3

r

é

í

iad

fear

bean

mná

fir

is

4

n

n

3 03 BNC6 Leabhar Litrithe (ppi-06)sample.indd 3

09/02/2022 17:10

Mé Féin

mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

dom duit dó di dúinn daoibh dóibh

Clúdaigh agus Scríobh

mé: dom tú: duit sé: dó sí: di sinn: dúinn sibh: daoibh siad: dóibh

mé: tú: sé: sí: sinn: sibh: siad:

Ire

Freagair na Ceisteanna

3

d

do

Féach agus Abair

la n

Aonad 2 Ceacht 3

of

1 Cad is ainm dó?________________________________________________________ 2 Cad is ainm di? ________________________________________________________

ny

3 Cad is ainm do na cailíní? _______________________________________________

Bí ag Foghlaim

Aois

C

om

Aonad 1 Ceacht 4

pa

4 Cad is ainm do na buachaillí? ____________________________________________

trí bliana déag d’aois

at io

na l

aon bhliain déag dhá bhliain déag d’aois d’aois

Ed uc

sé bliana déag d’aois

Féach agus Abair

seacht mbliana déag d’aois

ceithre bliana déag d’aois

ocht mbliana déag d’aois

Clúdaigh agus Scríobh

* aon bhliain déag d’aois dhá bhliain déag d’aois * trí bliana déag d’aois ceithre bliana déag d’aois cúig bliana déag d’aois sé bliana déag d’aois * seacht mbliana déag d’aois ocht mbliana déag d’aois naoi mbliana déag d’aois

3

cúig bliana déag d’aois

naoi mbliana déag d’aois Scríobh na hAbairtí

Th e

1 Tá sé ___________ ________________.

2 Tá sé ___________

©

________________.

3 Tá sé ___________ ________________.

4 Tá sé ___________ ________________.

4

03 BNC6 Leabhar Litrithe (ppi-06)sample.indd 4

09/02/2022 17:10

Mé Féin

Aonad 3 Ceacht 1 Féach agus Abair Clúdaigh agus Scríobh

malaí

beola fiacla

teanga

smig

la n

srón

Ire

súile

d

aghaidh malaí súile srón smig beola fiacla teanga

2_____

3______

5____

6_____

7____

4______

pa

ny

1_______

of

aghaidh

8_____

C

om

Aonad 3 Ceacht 2

3

Tá Adam sa tríú bliain sa mheánscoil.

Tá Cian sa dara bliain sa mheánscoil.

Ed uc

at io

Tá Pól sa chéad bhliain sa mheánscoil.

An Tríú Bliain

na l

An Dara Bliain

An Chéad Bhliain

An Ceathrú Bliain

An Cúigiú Bliain

An Séú Bliain

Th e

Tá Úna sa cheathrú bliain sa Tá Mia sa chúigiú bliain sa mheánscoil. mheánscoil.

©

Féach agus Abair

sa sa sa sa sa sa

Clúdaigh agus Scríobh

Scríobh na hAbairtí

3

1 2 3 4 5 6

chéad bhliain dara bliain tríú bliain cheathrú bliain chúigiú bliain séú bliain

Tá Áine sa séú bliain sa mheánscoil.

Tá Tá Tá Tá Tá Tá

Pól sa ________________________. Áine sa _______________________.

Cian sa _______________________. Úna sa _______________________.

Mia sa ________________________.

Adam sa ______________________.

5 03 BNC6 Leabhar Litrithe (ppi-06)sample.indd 5

09/02/2022 17:10

Mé Féin

Aonad 3 Ceacht 3

Inné 3

?

Ar + séimhiú Ar bhris sí?

?

Ar + séimhiú

Bhris sí

Ar chaith sí?

Chaith sí Níor chaith sí

Chaith sí

Ar ghlan sí?

Ghlan sí

Níor ghlan sí

Ghlan sí

Ar ól sí?

D’ól sí

Níor ól sí

D’ól sí

Ar fhág sí?

D’fhág sí Níor fhág sí

7 Níor + séimhiú Níor bhris sí

2 Ar fhág Róisín a cóipleabhar ar an mbord?

Ire

D’fhág sí

d

Bhris sí

3 Ar chaith Samar an liathróid chuig Niamh?

pa

ny

of

Freagair na Ceisteanna

1 Ar bhris Liam an fhuinneog?

7 Níor + séimhiú

la n

Inné 3

Spraoi le Briathra

om

Ar fhág Róisín a cóipleabhar Ar chaith Samar an liathróid chuig Niamh?

Ar bhris Liam an fhuinneog? ar an mbord? ________________________ ________________________ ________________________

C

________________________ ________________________ ________________________

at io

na l

Aonad 3 Ceacht 4

Ed uc

Bhí slaghdán ar Ruairí.

Bhí sé ag casachtach.

Bhí sé ag aiseag.

Tar éis cúpla lá, bhí biseach air.

Th e

Bhí sé ag sraothartach.

Bhí tinneas cinn air.

Suimeanna Focal

©

1 slagh + dán = _____________ 2 tinn+ eas = ________________ 3 cas+ acht + ach = _____________ 4 sraoth + ar + tach = _____________

5 ais +eag = _______________ 6 bis + each = _____________

Féach agus Abair

Clúdaigh agus Scríobh

3

slaghdán tinneas casachtach sraothartach aiseag tinneas 6

03 BNC6 Leabhar Litrithe (ppi-06)sample.indd 6

09/02/2022 17:10

d la n Ire of ny pa om C na l at io Ed uc Th e © 04 BNC6 TRB Intro (Sample).indd 1

09/02/2022 17:11

An Chéad Chló 2022 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Uailcín Baile Átha Cliath 12

d

www.edco.ie

la n

Ball den Smurfit Kappa ctp

Ire

© Seán de Brún, Martina Ní Fhátharta 2022

of

Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath, A96 WF25.

pa

ny

Clúdach: Outburst Design (www.outburstdesign.ie) Dearadh agus clóchur: Design Image (www.designimage.ie) Eagarthóir: Aoife Barrett (www.barrettediting.ie) Obair ealaíne: Kim Shaw Illustrations kim-shaw-illustration.squarespace.com; Derry Dillon Illustrations (www.derrydillon.ie)

na l

C

om

Bainisteoir Tionscnaimh: Aoife Barrett (www.barrettediting.ie) Scríbhneoir Scripte TÉC: Nóra Maria Ní Fhátharta Comhairleoir Teanga: An Dr Úna Nic Éinrí Eagarthóir Scripte TÉC: Aoife Barrett Cainteoirí: Mícheál Ó Dubhghaill, Áine Ní Dhroighneáin, Pádraig Ó Dubhghaill, Sailí Ní Dhroighneáin, Áine Ní Dhubhghaill, Gráinne Bleasdale Amhránaithe: Mícheál Ó Dubhghaill, Áine Ní Dhroighneáin, Gráinne Bleasdale, Bríd-Treasa Ní Ghaoithín Ceoltóirí: Mícheál Ó Dubhghaill, Tony Buckley Taifeadadh: David Keary, Red Door Studio (www.reddoorproductions.ie), Tony Buckley, Audio for All (www.audioforall.com) Obair ealaíne: Kim Shaw Illustrations kim-shaw-illustration.squarespace.com; Derry Dillon Illustrations (www.derrydillon.ie)

©

Th e

Ed uc

at io

Cóipcheart Gabhaimid buíochas leo seo a leanas a thug cead dúinn ábhar dá gcuid a úsáid sa leabhar seo: ‘Go Barr na gCnoc’ as Líonta H, An Comhlacht Oideachais; ‘An tEitleán’ le Seán Ó Finneadha as Dánta Bunscoile 2, Folens.

04 BNC6 TRB Intro (Sample).indd 2

09/02/2022 17:11

la n

d

Clár Réamhrá....................................................................................... iv

Ire

Scéim Bhliana.............................................................................. xv

Plean Bliana............................................................................ xcviii

of

Mé Féin.......................................................................................... 1

ny

An Aimsir – An Fómhar................................................................ 48 An Scoil....................................................................................... 56

pa

Ócáidí Speisialta – Oíche Shamhna............................................... 98

om

Bia............................................................................................. 116 Ócáidí Speisialta – An Nollaig.................................................... 128

C

An Aimsir – An Geimhreadh....................................................... 141

na l

An Aimsir.................................................................................. 199 Caitheamh Aimsire..................................................................... 214

at io

An Aimsir – An tEarrach............................................................. 258 Éadaí......................................................................................... 272

Ed uc

Sa Bhaile................................................................................... 304 An Teilifís................................................................................... 334 Siopadóireacht........................................................................... 367

Th e

Ócáidí Speisialta – Lá ’le Pádraig............................................... 398 Ócáidí Speisialta – An Cháisc..................................................... 406

©

An Aimsir – An Samhradh......................................................... 413

04 BNC6 TRB Intro (Sample).indd 3

16/03/2022 12:15

d la n Ire of ny pa om C na l at io Ed uc Th e © 04 BNC6 TRB Intro (Sample).indd 4

09/02/2022 17:11

Mé Féin Plean Seachtaine Mé Féin Aonad 1 Acmhainní

Bua na Cainte 6 (Teicneolaíocht) Bua na Cainte 6 Leabhar an Pháiste (lch. 1–5) Bua na Cainte 6 Leabhar Litrithe (lch. 1–2) Pictiúir Luaschártaí/Cártaí Cainte Moltar don mhúinteoir torthaí foghlama a oireann do shainriachtanais na bpáistí a roghnú. Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Teanga ó Bhéal

Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Úsáideann na páistí teanga chun tús a chur le comhrá bunaithe ar ábhar pearsanta agus úsáideann siad teanga chun oibriú i bpáirt le daoine eile (Ceacht 1 & Ceacht 2). Úsáideann na páistí réimse leathan beannachtaí, nathanna cainte agus frásaí coitianta le foghraíocht chuí (Ceacht 1).

Stór focal

Éisteann na páistí go gnníomhach leis an téacs agus léiríonn siad tuiscint trí threoracha a leanúint (Ceacht 4).

Cuireann agus freagraíonn na páistí réimse ceisteanna (Ceacht 1, Ceacht 2 & Ceacht 3).

at io

Léiriú tuisceana

Úsáideann na páistí an ghramadach chuí chun ceisteanna pearsanta a fhreagairt agus daoine a chomhaireamh (Ceacht 2 & Ceacht 3).

na l

Struchtúr abairte agus gramadach

Fiosrú agus Iarratais, ceisteanna agus Úsáid idirghníomhuithe

Ed uc

Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Gné

Th e

Cumarsáid

©

Tuiscint

Ire

Éisteann na páistí leis an téacs agus baineann siad brí agus taitneamh as an téacs (Ceacht 3 & Ceacht 4).

pa

Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

om

Tuiscint

Eiseamláirí

C

Cumarsáid

Torthaí Foghlama

ny

Gné

la n

Caidreamh cumarsáideach a fhorbairt trí theanga Ábhar agus struchtúr na teanga a thuiscint Teanga a fhiosrú agus a úsáid

of

Teanga ó Bhéal Léitheoireacht Scríbhneoireacht

Gnéithe

d

Snáitheanna

Éisteann na páistí leis an amhrán, Go Barr na gCnoc, ag baint spraoi as chun cuidiú leo a dteanga labhartha a fhorbairt (Amhrán).

Léitheoireacht

Torthaí Foghlama

Eiseamláirí

Rannpháirtíocht

Spéis a fhorbairt sa léitheoireacht (Ceacht 1, Ceacht 2 & Ceacht 3).

Inspreagadh agus rogha Gnásanna cló agus struchtúr abairte

Léann na páistí an téacs ar mhaithe le pléisiúr (Amhrán).

Déanann na páistí staidéar ar struchtúr na n-abairtí sa téacs (Ceacht 1).

Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach

Aithníonn na páistí na fuaimeanna ar nós siollaí agus foghair dheiridh sa téacs agus sa litriú (Ceacht 2).

Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Aithníonn na páistí cosúlachtaí agus difríochtaí idir focail sa téacs agus sa litriú (Ceacht 2, Ceacht 3, Ceacht 4 & Litriú).

1

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 1

16/03/2022 12:12

Mé Féin Fiosrú agus Tuiscint Úsáid

Úsáideann na páistí straitéisí tuisceana chun dul i ngleic leis an téacs (Ceacht 1 & Ceacht 3).

Aithníonn agus pléann na páistí tuiscintí éagsúla a bhaineann leis an téacs (Ceacht 2 agus Ceacht 4).

Líofacht agus féincheartú

Léann na páistí an téacs ag leibhéal neamhspleách ag luas réasúnta agus le tuiscint agus déanann siad féincheartú (Ceacht 1 & Ceacht 4).

Scríbhneoireacht

Tuiscint

Ire

Eiseamláirí

Rannpháirtíocht

Baineann na páistí taitneamh as téacsanna a chruthú chun cumarsáid a dhéanamh le daoine eile (Ceacht 1, Ceacht 4 & An tAmhrán) agus chun a bhféiniúlacht a chur in iúl (Ceacht 2).

Baineann na páistí úsáid as struchtúr abairte (Ceacht 1) le haimsirí cearta na mbriathra ina gcuid scríbhneoireachta (An tAmhrán).

of

Cumarsáid

Torthaí Foghlama

Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Litríonn na páistí focail ardmhinicíochta go cruinn ina gcuid scríbhneoireachta agus sa litriú (Ceacht 1, Ceacht 2 & Ceacht 3) agus aithníonn siad go n-athraíonn focail Ghaeilge de réir chomhtéacs na gramadaí (Ceacht 1 & Ceacht 4).

om

pa

Litriú agus staidéar ar fhocail

ny

Gné

la n

d

Freagairt agus intinn an údair

Stór focal

Cruthaíonn na páistí téacsanna agus iad ag díriú ar a gcuspóir (Ceacht 2) agus forbraíonn siad a nguth pearsanta agus téacsanna á gcruthú acu chun a gcuid tuairimí a roinnt le daoine eile (Ceacht 1). Déantar staidéar ar ghnéithe teanga (Ceacht 4).

na l

Fiosrú agus Cuspóir, seánra agus guth Úsáid

C

Roghnaíonn na páistí stór focal ábhartha chun téacsanna a chruthú (Ceacht 1 & Ceacht 2).

at io

Freagairt agus intinn an údair

Roinneann na páistí brí a gcuid téacsanna (An tAmhrán).

Ed uc

Peannaireacht agus cur i láthair Scríobhann na páistí go hinléite agus go líofa (Ceacht 2).

Ábhar Eiseamláirí Teanga

©

Th e

Dia duit.

Dia’s Muire duit.

Conas atá tú ar maidin?

Táim go maith, go raibh maith agat, agus tú féin?

Táim ar fheabhas ar fad, buíochas le Dia. Tá sláinte an bhradáin agam.

Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

Táim thar barr, agus tú féin?

Táim go hiontach.

Táim togha, agus tú féin?

Táim thar barr.

Táim cuíosach agus tú féin?

Táim togha.

Táim thar cionn, agus tú féin?

Fáilte romhat isteach.

Dia daoibh.

Cad is ainm duit?

Cáit is ainm dom.

Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

Tá mé i rang a sé i mbliana.

An mó duine atá i do theaghlach?

Tá seachtar i mo theaghlach, mé féin san áireamh.

An mó deartháir atá agat?

Tá beirt deartháireacha agam.

An mó deirfiúr atá agat?

Tá beirt deirfiúracha agam freisin.

Cé hé an duine is sine sa chlann?

Is é mo dheartháir Pól an duine is sine sa chlann.

Cé hé an duine is óige sa chlann?

Is í mo dheirfiúr Úna an duine is óige sa chlann.

An bhfuil peata agat sa bhaile?

Tá peata agam.

2

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 2

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tá madra agam.

An maith leat do chlann?

Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile.

Litriú: ceath + rar = ceathrar cúig + ear = cúigear dear + tháir = deartháir dear + tháir + eacha = deartháireacha An mó deartháir atá agat?

Tá deartháir amháin agam.

Tá beirt deartháireacha agam.

Tá triúr deartháireacha agam.

Tá ceathrar deartháireacha agam.

Tá cúigear deartháireacha agam.

Las an solas.

Dún an doras.

Bain díot do chóta.

Múch an clár bán.

Cuir an bosca ar an tseilf.

Tóg siosúr amach as an mbosca.

Gearr an páipéar.

Caith chugam an liathróid.

Féach ar an bpóstaer.

Scríobh na habairtí i do chóipleabhar.

Ná bí ag gáire.

Bí ag obair go dian dícheallach.

C

om

pa

Seo í Cáit agus a clann.

Tá beirt deirfiúracha aici.

Tá beirt deartháireacha aici.

Is é Pól an páiste is sine sa chlann.

Tá triúr deirfiúracha aige.

Tá deartháir amháin aige.

Is í Úna an páiste is óige sa chlann.

ny

Litriú: Conas atá tú inniu? Táim cuíosach, go raibh maith agat. Cén chaoi a bhfuil tú? Táim go maith, buíochas le Dia. Cén chaoi a bhfuil tú? Tá sláinte an bhradáin agam, buíochas le Dia. Conas atá sibh? Táimid go hiontach.

of

Ire

Tá mé go maith.

Tá tú ar fheabhas.

Tá sé go hiontach.

Tá sí thar cionn.

Táimid thar barr.

Tá sibh togha.

Tá siad cuíosach.

la n

duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar, ochtar, naonúr, deichniúr.

d

Dia’s Muire duit.

Cén chaoi a bhfuil sibh inniu?

Táimid go maith, buíochas le Dia. Ar fheabhas.

Ed uc

at io

na l

An mó duine atá sa chlann?

Tá seachtar sa chlann, na tuismitheoirí san áireamh.

An mó deirfiúr atá ag Cáit?

Tá beirt deirfiúracha aici.

An mó deartháir atá ag Cáit?

Tá beirt deartháireacha aici.

An mó deirfiúr atá ag Pól?

Tá triúr deirfiúracha aige.

An mó deartháir atá ag Pól?

Tá deartháir amháin aige.

Cé hé an páiste is sine sa chlann?

Is é Pól an duine is sine sa chlann.

Cé hé an páiste is óige sa chlann?

Is í Úna an páiste is óige sa chlann.

©

Th e

Litriú: An mó duine atá i do chlann?

Tá seisear i mo chlann.

Tá seachtar i mo chlann.

Tá ochtar i mo chlann.

Tá naonúr i mo chlann.

Tá deichniúr i mo chlann.

Lasaigí an solas.

Dúnaigí an doras.

Bainigí díbh bhur gcótaí.

Múchaigí an clár bán.

Cuirigí an bosca ar an tseilf.

Tógaigí siosúir amach as an mbosca.

Gearraigí an páipéar.

Caithigí chugam na liathróidí.

Féachaigí ar an bpóstaer.

Scríobhaigí na habairtí in bhur gcóipleabhair.

Ná bígí ag pleidhcíocht.

Bígí ag obair go dian dícheallach.

Las. Lasaigí. Dún. Dúnaigí. Bain. Bainigí. Múch. Múchaigí.

Cuir. Cuirigí. Tóg. Tógaigí. Gearr. Gearraigí. Caith.

Caithigí. Féach. Féachaigí. Scríobh. Scríobhaigí.

Litriú: Las. Lasaigí. Múch. Múchaigí. Ná las. Ná múch.

3

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 3

16/03/2022 12:12

Mé Féin Oideolaíochtaí Straitéisí Teagaisc agus Foghlama Amhráin agus Dánta

An Modh Díreach Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí An Modh Closamhairc An Modh Closlabhartha Modh na Sraithe Modh na Ráite

Tasc Tuisceana Bí ag Scríobh Bí ag Caint Tóirfhocal Freagair na Ceisteanna Spraoi le Briathra Suimeanna Focal

Drámaíocht

Ire

la n

Amhrán – Go Barr na gCnoc

Cluichí

d

Modhanna Múinte

Scéalta

An Táin

of

Dráma bunaithe ar an amhrán: Go Barr na gCnoc Dráma bunaithe ar an scéal: An Táin

ny

Obair Bheirte

Féach samplaí den obair bheirte i gceachtanna an aonaid.

pa

Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge Féach ar shamplaí den Ghaeilge neamhfhoirmiúil i gceachtanna an aonaid.

Idirdhealú sna straitéisí Idirdhealú sna tascanna Idirdhealú sa luas múinteoireachta

Idirdhealú trí thacaíocht bhreise Idirdhealú trí acmhainní

Ceol Go Barr na gCnoc Drámaíocht An Táin

Stair An Táin

C

Idirdhealú sna spriocanna foghlama Idirdhealú san ábhar Idirdhealú sa mhodheolaíocht

om

Idirdhealú

Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga

at io

Measúnú don Fhoghlaim Dírbhreathnú an Mhúinteora Ceistiú Tascanna Measúnaithe Féinmheasúnú

na l

Measúnú

Féinmhachnamh

3 

7

©

Th e

Ed uc

Cuir na siombailí thíos in aice leis na heiseamláirí ag deireadh an aonaid.

Múineadh an t-ábhar seo agus d’éirigh leis na páistí dul chun cinn a dhéanamh san fhoghlaim.

Múineadh an t-ábhar seo ach teastaíonn tuilleadh tacaíochta ó na páistí chun a chinntiú go mbeidh dul chun cinn san fhoghlaim.

Níor múineadh an t-ábhar seo.

4

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 4

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 1 – Ceacht 1 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Tuiscint: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gnásanna cló Litriú agus staidéar ar fhocail Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: Freagairt agus intinn an údair

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth Peannaireacht agus cur i láthair

Eiseamláirí Teanga

ny

Feidhmeanna Teanga

● ●

Th e

Ed uc

at io

na l

●

om

●

Beannú do dhuine/dhaoine Freagairt do bheannú Ceist a chur Ceist a fhreagairt Fáilte a chur roimh dhuine Forainmneacha pearsanta a úsáid go cruinn

C

●

Comhrá 1.1 Dia duit.

Dia’s Muire duit.

Conas atá tú ar maidin?

Táim go maith, go raibh maith agat, agus tú féin?

Táim ar fheabhas ar fad, buíochas le Dia. Tá sláinte an bhradáin agam.

Cén chaoi a bhfuil tú inniu?

Táim thar barr, agus tú féin?

Táim go hiontach.

Táim togha, agus tú féin?

Táim thar barr.

Táim cuíosach agus tú féin?

Táim togha.

Táim thar cionn, agus tú féin?

Táim cuíosach.

Fáilte romhat isteach.

Dia daoibh.

Dia’s Muire duit.

Cén chaoi a bhfuil sibh inniu?

Táimid go maith, buíochas le Dia. Ar fheabhas.

pa

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

la n

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Ire

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

of

Cumarsáid: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Comhrá 1.2 Tá mé go maith. Tá tú ar fheabhas. Tá sé go hiontach. Tá sí thar cionn. Táimid thar barr. Tá sibh togha. Tá siad cuíosach.

©

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear comhrá 1.1 le gníomhartha cuí. Beanaíonn an múinteoir do pháiste agus spreagtar an páiste freagairt don bheannú: ‘Dia duit.’ ‘Dia’s Muire duit.’ Ceistíonn an múinteoir páiste: ‘Conas atá tú ar maidin?’ ‘Cén chaoi a bhfuil tú inniu?’ Freagraíonn an páiste na ceisteanna: ‘Táim thar barr.’ ‘Táim go hiontach.’ ‘Táim togha.’ ‘Táim cuíosach.’ ‘Táim thar cionn.’ Beanaíonn an múinteoir don rang go léir: ‘Dia daoibh.’ Freagraíonn na páistí: ‘Dia’s Muire duit.’ Ceistíonn an múinteoir an rang go léir: ‘Cén chaoi a bhfuil sibh inniu?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna: ‘Táimid go maith, buíochas le Dia.’

5

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 5

16/03/2022 12:12

Mé Féin Múintear comhrá 1.2. Múineann an múinteoir an t-ábhar seo le gníomhartha cuí: ‘Tá mé go maith.’ ‘Tá tú ar fheabhas.’ ‘Tá sé go hiontach.’ ‘Tá sí thar cionn.’ ‘Táimid thar barr.’ ‘Tá sibh togha.’ ‘Tá siad cuíosach.’ Deir na páistí na habairtí seo le gníomhartha cuí.

d

Tasc Tuisceana: Conas atá tú ar maidin? Táim ___. (go maith go raibh maith agat, ar fheabhas, buíochas le Dia, go hiontach, togha, thar barr, thar cionn) Conas atá sibh inniu?

Táimid ___. Cén chaoi a bhfuil sibh inniu? Táimid ___.

of

Tréimhse Chumarsáide

Ire

Litriú: Conas atá tú inniu? Táim cuíosach, go raibh maith agat. Cén chaoi a bhfuil tú?

Táim go maith, buíochas le Dia. Cén chaoi a bhfuil tú? Tá sláinte an bhradáin agam, buíochas le Dia. Conas atá sibh? Táimid go hiontach.

la n

Bí ag Scríobh: Táimid ___. (go maith, buíochas le Dia, ar fheabhas, go raibh maith agat, go hiontach, thar barr, thar cionn, cuíosach)

om

pa

ny

Tagann páiste amach os comhair an ranga. Beannaíonn an múinteoir don pháiste: ‘Dia duit.’ ‘Conas atá tú ar maidin?’

Freagraíonn an páiste don bheannú agus spreagtar an páiste freagraí éagsúla a thabhairt: ‘Dia’s Muire duit.’ ‘Táim go maith, go raibh maith agat, agus tú féin?’ ‘Táim ar fheabhas ar fad, buíochas le Dia.’ ‘Tá sláinte an bhradáin agam.’ ‘Táim thar barr, agus tú féin?’ ‘Táim go hiontach.’ ‘Táim togha, agus tú féin?’ ‘Táim thar barr.’ srl.

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Beannaíonn páiste A do pháiste B: ‘Dia duit.’ ‘Conas atá tú ar maidin?’

Freagraíonn páiste B don bheannú agus spreagtar páiste B freagraí éagsúla a thabhairt: ‘Dia’s Muire duit.’ ‘Táim go maith, go raibh maith agat, agus tú féin?’ ‘Táim ar fheabhas ar fad, buíochas le Dia.’ ‘Tá sláinte an bhradáin agam.’ ‘Táim thar barr, agus tú féin?’ ‘Táim go hiontach.’ ‘Táim togha, agus tú féin?’ ‘Táim thar barr.’ srl.

Beannaíonn an múinteoir do pháiste: ‘Dia duit.’ ‘Conas atá tú ar maidin?’ Freagraíonn an páiste don bheannú agus beannaíonn an páiste do pháiste eile. Freagraíonn an páiste eile. Leantar ar aghaidh mar sin.

C

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 1. Beannaíonn páiste A do pháiste B agus freagraíonn páiste B don bheannú.

Malartaíonn na páistí róil.

na l

Tréimhse Iarchumarsáide

at io

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 1. Léann na páistí na ceisteanna agus na freagraí. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Conas atá tú inniu?’ ‘Cén chaoi ina bhfuil tú inniu?’ ‘Cén chaoi a bhfuil sibh?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna. Spreagtar na páistí na focail a litriú.

Ceistíonn páiste A páiste B agus freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na paistí róil.

Ed uc

Bua na Cainte 6 lch. 1. Scríobhann na páistí freagraí na gceisteanna.

Th e

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí beannú dá chéile gach maidin: ‘Dia duit.’ ‘Dia’s Muire duit.’

‘Conas atá tú?’ ‘Cén chaoi a bhfuil tú?’ Spreagtar na páistí na habairtí seo a úsáid: ‘Táim go maith, go raibh maith agat, agus tú féin?’ ‘Táim ar fheabhas ar fad, buíochas le Dia.’ ‘Tá sláinte an bhradáin agam.’ ‘Táim thar barr, agus tú féin?’ ‘Táim go hiontach.’

‘Táim togha, agus tú féin?’ ‘Táim cuíosach, agus tú féin?’ ‘Táim thar cionn, agus tú féin?’

©

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna An bhfuil an páiste in ann beannú do dhuine/do dhaoine? ‘Dia duit.’ ‘Dia dhaoibh.’

An bhfuil an páiste in ann freagairt do bheannú? ‘Dia’s Muire duit.’

An bhfuil an páiste in ann ceist a chur/a fhreagairt? ‘Conas atá tú ar maidin?’ ‘Cén chaoi a bhfuil tú inniu?’ ‘Táim go maith, go raibh maith agat, agus tú féin?’ ‘Táim ar fheabhas ar fad, buíochas le Dia.’ ‘Tá sláinte an bhradáin agam.’ ‘Táim thar barr.’ ‘Táim go hiontach.’ ‘Táim togha.’ ‘Táim cuíosach.’

‘Táim thar cionn.’

An bhfuil an páiste in ann fáilte a chur roimh dhuine? ‘Fáilte romhat isteach.’

An bhfuil an páiste in ann forainmneacha pearsanta a úsáid go cruinn? ‘Tá mé go maith.’ ‘Tá tú ar fheabhas.’ ‘Tá sé go hiontach.’ ‘Tá sí thar cionn.’Táimid thar barr.’ ‘Tá sibh togha.’ Tá siad cuíosach.’

6

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 6

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 1 – Ceacht 2 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Tuiscint: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gnásanna cló Litriú agus staidéar ar fhocail Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: Freagairt agus intinn an údair Líofacht agus féincheartú

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth Peannaireacht agus cur i láthaira

Eiseamláirí Teanga

ny

Feidhmeanna Teanga

●

Comhrá 2.2 duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar, ochtar, naonúr, deichniúr.

Th e

Ed uc

at io

na l

C

●

Ceist a chur Ceist a fhreagairt Daoine a chomhaireamh Taitneamh/Easpa taitnimh a léiriú

om

●

Comhrá 2.1 Cad is ainm duit?

Cáit is ainm dom.

Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?

Tá mé i rang a sé i mbliana.

An mó duine atá i do theaghlach?

Tá seachtar i mo theaghlach, mé féin san áireamh.

An mó deartháir atá agat?

Tá beirt deartháireacha agam.

An mó deirfiúr atá agat?

Tá beirt deirfiúracha agam freisin.

Cé hé an duine is sine sa chlann?

Is é mo dheartháir Pól an duine is sine sa chlann.

Cé hé an duine is óige sa chlann?

Is í mo dheirfiúr Úna an duine is óige sa chlann.

An bhfuil peata agat sa bhaile?

Tá peata agam.

Tá madra agam.

An maith leat do chlann?

Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile.

pa

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

la n

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Ire

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

of

Cumarsáid: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

©

Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear comhrá 2.1. Ceistíonn an múinteoir páistí éagsúla: ‘Cad is ainm duit?’ ‘Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?’ ‘An mó duine atá i do theaghlach?’ ‘An mó deartháir atá agat?’ ‘An mó deirfiúr atá agat?’ ‘Cé hé an duine is sine sa chlann?’ ‘Cé hé an duine is óige sa chlann?’ ‘An bhfuil peata agat sa bhaile?’ ‘An maith leat do chlann?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna: ‘___ is ainm dom.’ ‘Tá mé i rang a sé i mbliana.’ ‘Tá ___ i mo theaghlach, mé féin san áireamh.’ ‘Tá ___ deartháireacha agam.’ ‘Tá ___ deirfiúracha agam freisin.’ ‘Is é/í ___ (mo dheartháir, mo dheirfiúr) ___ an duine is sine sa chlann.’ (ainm) ‘Is í/é ___ (mo dheirfiúr, mo dheartháir) ___ an duine is óige sa chlann.’ (ainm) ‘Tá peata agam.’ ‘Tá madra agam.’ ‘Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile.’

7

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 7

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tasc Tuisceana: duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar, ochtar, naonúr, deichniúr.

Bí ag Caint: Cad is ainm duit? Cén rang ina bhfuil tú? An mó duine atá i do theaghlach? An mó deartháir atá agat? An mó deirfiúr atá agat? Cé hé an duine is sine sa chlann? Cé hí an duine is óige sa chlann? An mó duine atá sa phictiúr? An bhfuil peata agat sa bhaile?

la n

d

Scríobh na hAbairtí: Is é Oisín an duine is sine sa chlann. Is í Ciara an duine is óige sa chlann. Is í Róisín an duine is sine sa chlann. Is é Ruairí an duine is óige sa chlann. Is é Eoin an duine is sine sa chlann. Is í Úna an duine is óige sa chlann. Is é Samar an duine is sine sa chlann. Is í Nadia an duine is óige sa chlann.

Ire

Litriú: ceath + rar = ceathrar, cúig + ear = cúigear, dear + tháir = deartháir, dear + tháir + eacha = deartháireacha. An mó deartháir atá agat? Tá deartháir amháin agam. Tá beirt deartháireacha agam. Tá triúr deartháireacha agam. Tá ceathrar deartháireacha agam. Tá cúigear deartháireacha agam.

Tréimhse Chumarsáide

ny

of

Léann na páistí na ceisteanna agus na freagraí. Tagann páiste amach os comhair an ranga. Ceistíonn an múinteoir an páiste: ‘Cad is ainm duit?’ ‘Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?’ ‘An mó duine atá i do theaghlach?’ ‘An mó deartháir atá agat?’ ‘An mó deirfiúr atá agat?’ srl. Freagraíonn an páiste na ceisteanna.

pa

Tagann páiste amach os comhair an ranga. Ceistíonn an páiste páistí eile: ‘Cé hé an duine is sine i do chlann?’ ‘Cé hé an duine is óige i do chlann?’ ‘An bhfuil peata agat sa bhaile?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cad is ainm duit?’ ‘Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?’ ‘An mó duine atá i do theaghlach?’ srl.

C

Tréimhse Iarchumarsáide

om

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 2. Ceistíonn páiste A páiste B. Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil.

at io

na l

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 2. Léann páiste A na ceisteanna agus freagraíonn páiste B na ceisteanna ó bhéal. Scríobann na páistí freagraí na gceisteanna: ‘Cad is ainm duit?’

‘Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?’ ‘An mó duine atá i do theaghlach?’ ‘An mó deartháir atá agat?’ ‘An mó deirfiúr atá agat?’ ‘Cé hé an duine is sine i do chlann?’ ‘Cé hé an duine is óige i do chlann?’ ‘An bhfuil peata agat sa bhaile?’

Ed uc

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘___ is ainm dom.’ ‘Táim i rang a sé i mbliana.’ ‘Tá ___ i mo theaghlach, mé féin san áireamh.’ (beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar, ochtar, naonúr, deichniúr) ‘Tá ___ deartháireacha/deirfiúracha agam.’ (beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar, ochtar, naonúr, deichniúr) ‘Is é/í ___ an duine is sine/óige sa chlann.’ (mo dheartháir ___, mo dheirfiíur ___) ‘Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna

©

Th e

An bhfuil an páiste in ann ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cad is ainm duit?’ ‘Cén rang ina bhfuil tú i mbliana?’ ‘An mó duine atá i do theaghlach?’ ‘An mó deartháir atá agat?’ ‘An mó deirfiúr atá agat?’

‘Cé hé an duine is sine sa chlann?’ ‘Cé hé an duine is óige sa chlann?’ ‘An bhfuil peata agat sa bhaile?’

‘An maith leat do chlann?’ ‘___ is ainm dom.’ ‘Táim i rang a sé i mbliana.’ ‘Tá ___ i mo theaghlach, mé féin san áireamh.’ ‘Tá ___ deartháireacha agam.’ ‘Tá ___deirfiúracha agam freisin.’ ‘Is é/í ___ (mo dheartháir, mo dheirfiúr) ___ an duine is sine sa chlann.’ (ainm) ‘Is í/é ___ (mo dheirfiúr, dheirfiúr) ___ an duine is óige sa chlann.’ (ainm) ‘Tá peata agam.’ ‘Tá madra agam.’ ‘Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile.’

An bhfuil an páiste in ann daoine a chomhaireamh? (duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar, ochtar, naonúr, deichniúr) An bhfuil an páiste in ann taitneamh a léiriú? ‘Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile.’

8

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 8

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 1 – Ceacht 3 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Cumarsáid: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Tuiscint: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gnásanna cló Litriú agus staidéar ar fhocail

Feidhmeanna Teanga

●

ny

Comhrá 3.2 An mó duine atá sa chlann?

Tá seachtar sa chlann, na tuismitheoirí san áireamh.

An mó deirfiúr atá ag Cáit?

Tá beirt deirfiúracha aici.

An mó deartháir atá ag Cáit?

Tá beirt deartháireacha aici.

An mó deirfiúr atá ag Pól?

Tá triúr deirfiúracha aige.

An mó deartháir atá ag Pól?

Tá deartháir amháin aige.

Cé hé an páiste is sine sa chlann?

Is é Pól an duine is sine sa chlann.

Cé hé an páiste is óige sa chlann?

Is í Úna an páiste is óige sa chlann.

Ed uc

at io

na l

C

●

pa

●

Cur síos a dhéanamh Na forainmneacha réamhfhoclacha aige/aici a úsáid go cruinn Daoine a chomhaireamh Ceist a chur Ceist a fhreagairt

Comhrá 3.1 Seo í Cáit agus a clann.

Tá beirt deirfiúracha aici.

Tá beirt deartháireacha aici.

Is é Pól an páiste is sine sa chlann.

Tá triúr deirfiúracha aige.

Tá deartháir amháin aige.

Is í Úna an páiste is óige sa chlann.

om

●

la n

Eiseamláirí Teanga

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

Fiosrú agus Úsáid: Peannaireacht agus cur i láthair

of

Fiosrú agus Úsáid: Tuiscint

Fiosrú agus Úsáid: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Ire

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Th e

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

Tréimhse Réamhchumarsáide

©

Múintear comhrá 3.1. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘An mó deirfiúr atá ag Cáit?’ ‘An mó deartháir atá ag Cáit?’ ‘Cé hé an páiste is sine sa chlann?’ ‘An mó deirfiúr atá ag Pól?’ ‘An mó deartháir atá ag Pól.’ ‘Cé hí an páiste is óige sa chlann?’

Freagraíonn na páistí na ceisteanna: ‘Tá beirt deirfiúracha aici.’ ‘Tá beirt deartháireacha aici.’ ‘Is é Pól an páiste is sine sa chlann.’

‘Tá triúr deirfiúracha aige.’ ‘Tá deartháir amháin aige.’ ‘Is í Úna an páiste is óige sa chlann.’

Múintear comhrá 3.2. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘An mó duine atá sa chlann?’ ‘An mó deirfiúr atá ag Cáit?’ ‘An mó deartháir atá ag Cáit?’ ‘An mó deirfiúr atá ag Pól?’ ‘An mó deartháir atá ag Pól?’ ‘Cé hé an páiste is sine sa chlann?’ ‘Cé hé an páiste is óige sa chlann?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

Scríobh an Scéal: Seo í Cáit agus a clann. Tá beirt deirfiúracha aici. Tá beirt deartháireacha aici. Is é Pól an páiste is sine sa chlann. Tá triúr deirfiúracha aige. Tá deartháir amháin aige. Is í Úna an páiste is óige sa chlann.

9

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 9

16/03/2022 12:12

Mé Féin Bí ag Caint: An mó duine atá sa chlann? An mó deirfiúr atá ag Cáit? An mó deartháir atá ag Cáit? An mó deirfiúr atá ag Pól?

An mó deartháir atá ag Pól? Cé hé an páiste is sine sa chlann? Cé hé an páiste is óige sa chlann? An mó duine atá sa chlann?

An mó páiste atá sa chlann? An mó deartháir atá ag Niamh? An mó deirfiúr atá ag Oisín? Cé hé an páiste is óige sa chlann?

d

Litriú: An mó duine atá i do chlann? Tá seisear i mo chlann. Tá seachtar i mo chlann. Tá ochtar i mo chlann. Tá naonúr i mo chlann. Tá deichniúr i mo chlann.

la n

Tréimhse Chumarsáide

Ire

Léann na páistí an scéal: ‘Seo í Cáit agus a clann.’ ‘Tá beirt deirfiúracha aici.’ ‘Tá beirt deartháireacha aici.’ ‘Is é Pól an páiste is sine sa chlann.’ ‘Tá triúr deirfiúracha aige.’ ‘Tá deartháir amháin aige.’ ‘Is í Úna an páiste is óige sa chlann.’

Tugann páistí éagsúla amach os comhair an ranga agus déanann siad cur síos orthu féin agus ar a gclanna.

of

Léann na páistí na ceisteanna: ‘An mó duine atá sa chlann?’ ‘An mó deirfiúr atá ag Cáit?’ ‘An mó deartháir atá ag Cáit?’ ‘An mó deirfiúr atá ag Pól?’ ‘An mó deartháir atá ag Pól.’ ‘Cé hé an páiste is sine sa chlann?’ ‘Cé hí an páiste is óige sa chlann?’ ‘An mó deartháir atá ag Niamh?’ ‘An mó deirfiúr atá ag Oisín?’

ny

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 3. Ceistíonn páiste A páiste B. Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

pa

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 3. Ceistítear na páistí agus freagraíonn na páistí na ceisteanna ó bhéal.

at io

na l

C

om

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘Tá deartháir amháin agam.’ ‘Tá deirfiúr amháin agam.’ ‘Tá beirt deirfiúracha agam.’ ‘Tá beirt deartháireacha agam.’ ‘Tá triúr deartháireacha agam.’ ‘Tá triúr deirfiúracha agam.’ ‘Is mise an páiste is óige sa chlann.’ ‘Is mise an páiste is sine sa chlann.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna

©

Th e

Ed uc

An bhfuil an páiste in ann cur síos a dhéanamh? ‘Seo í Cáit agus a clann.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann na forainmneacha réamhfhoclacha aige/aici a úsáid go cruinn? ‘Tá beirt deirfiúracha aici.’ ‘Tá beirt deartháireacha aici.’ ‘Tá triúr deirfiúracha aige.’ ‘Tá deartháir amháin aige.’

An bhfuil an páiste in ann daoine a chomhaireamh? ‘Tá seachtar sa chlann, na tuismitheoirí san áireamh.’ ‘Tá beirt deirfiúracha aici.’ ‘Tá beirt deartháireacha aici.’ ‘Tá triúr deirfiúracha aige.’ ‘Tá deartháir amháin aige.’

An bhfuil an páiste in ann ceist a chur/a fhreagairt? ‘An mó duine atá sa chlann?’ ‘Tá seachtar sa chlann, na tuismitheoirí san áireamh.’ ‘An mó deirfiúr atá ag Cáit?’ ‘Tá beirt deirfiúracha aici.’ srl.

10

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 10

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 1 – Ceacht 4 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Freagairt agus intinn an údair Líofacht agus féincheartú

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth

Feidhmeanna Teanga

Tuiscint: Litriú agus staidéar ar fhocail

Eiseamláirí Teanga Comhrá 4.1 Las an solas.

Dún an doras.

Bain díot do chóta.

Múch an clár bán.

Cuir an bosca ar an tseilf.

Tóg siosúr amach as an mbosca.

Gearr an páipéar.

Caith chugam an liathróid.

Féach ar an bpóstaer.

Scríobh na habairtí i do chóipleabhar.

Ná bí ag gáire.

Bí ag obair go dian dícheallach.

ny

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: Ordú a thabhairt

Lasaigí an solas.

Dúnaigí an doras.

Bainigí díbh bhur gcótaí.

Múchaigí an clár bán.

Cuirigí an bosca ar an tseilf.

Tógaigí siosúir amach as an mbosca.

Gearraigí an páipéar.

Caithigí chugam na liathróidí.

Féachaigí ar an bpóstaer.

Scríobhaigí na habairtí in bhur gcóipleabhair.

Ná bígí ag pleidhcíocht.

Bígí ag obair go dian dícheallach.

Comhrá 4.2 Las. Lasaigí. Dún. Dúnaigí. Bain. Bainigí. Múch. Múchaigí. Cuir.

Cuirigí. Tóg. Tógaigí. Gearr. Gearraigí. Caith. Caithigí.

Féach. Féachaigí. Scríobh. Scríobhaigí.

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

●

la n

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Ire

Tuiscint: Léiriú tuisceana

Tuiscint: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

of

Cumarsáid: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear comhrá 4.1 le gníomhartha cuí le páiste amháin os comhair an ranga. Tugann an múinteoir na horduithe seo a leanas: ‘Las an solas.’ Lasann an páiste an solas. ‘Dún an doras.’ Dúnann an páiste an doras. ‘Bain díot do chóta.’ Baineann an páiste a c(h)óta de/di. ‘Múch an clár bán.’ Múchann an páiste an clár bán. ‘Cuir an bosca ar an tseilf.’ Cuireann an páiste an bosca ar

11

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 11

16/03/2022 12:12

Mé Féin

la n

d

an tseilf. ‘Gearr an páipéar.’ Gearrann an páiste an páipéar. ‘Caith chugam an liathróid.’ Caitheann an páiste an liathróid chuig an múinteoir. ‘Féach ar an bpóstaer.’ Féachann an páiste ar an bpóstaer. ‘Scríobh na habairtí i do chóipleabhar.’ Scríobhann an páiste na habairtí ina c(h)óipleabhar. ‘Ná bí ag gáire.’ Ní gháireann an páiste. ‘Bí ag obair go dian dícheallach.’ Tosaíonn an páiste ag obair go dian.

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga agus tugann an múinteoir na horduithe seo a leanas: ‘Lasaigí an solas.’ ‘Dúnaigí an doras.’ ‘Bainigí díbh bhur gcótaí.’ ‘Múchaigí an clár bán.’ ‘Cuirigí an bosca ar an tseilf.’ ‘Tógaigí siosúir amach as an mbosca.’

‘Gearraigí an páipéar.’ ‘Caithigí chugam na liathróidí.’ ‘Féachaigí ar an bpóstaer.’ ‘Scríobhaigí na habairtí in bhur gcóipleabhair.’

‘Ná bígí ag pleidhcíocht.’ ‘Bígí ag obair go dian dícheallach.’ Déanann na páistí na gníomhartha cuí.

Ire

Tasc Tuisceana: Bain díot do chóta. Bainigí díbh bhur gcótaí. Las an solas. Lasaigí an solas. Múch an clár bán. Múchaigí an clár bán. Gearr an páipéar. Gearraigí an páipéar. Scríobh na habairtí. Scríobhaigí na habairtí.

Spraoi le Briathra: Las. Lasaigí. Dún. Dúnaigí. Cuir. Cuirigí. Múch. Múchaigí. Tóg. Tógaigí. Gearr. Gearraigí. Scríobh.

Scríobhaigí. Féach. Féachaigí. Caith. Caithigí.

of

Suimeanna Focal: Bain. Bainigí. Las. Lasaigí. Dún. Dúnaigí. Cuir. Cuirigí. Múch. Múchaigí. Tóg. Tógaigí. Gearr. Gearraigí.

Scríobh. Scríobhaigí. Féach. Féachaigí. Caith. Caithigí.

ny

Litriú: Las. Lasaigí. Múch. Múchaigí. Ná las. Ná múch.

pa

Tréimhse Chumarsáide

om

Bua na Cainte 6 lch. 4. Tugann an múinteoir an t-ordú san uimhir uatha agus spreagtar an páiste an t-ordú a thabhairt san uimhir iolra: ‘Las. Lasaigí. Múch. Múchaigí. Cuir. Cuirigí. Gearr.

Gearraigí. Dún. Dúnaigí. Tóg. Tógaigí. Scríobh. Scríobhaigí. Féach. Féachaigí. Caith. Caithigí.’

C

Deir agus litríonn an páiste na briathra seo a leanas san uimhir uatha agus san uimhir iolra: ‘Las. Lasaigí. Múch. Múchaigí. Cuir. Cuirigí. Gearr. Gearraigí. Dún. Dúnaigí. Tóg. Tógaigí.

Scríobh. Scríobhaigí. Féach. Féachaigí. Caith. Caithigí.’

na l

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 4. Tugann an páiste an t-ordú san uimhir uatha agus tugann páiste B an t-ordú san uimhir iolra. Malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

Ed uc

at io

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 4. Scríobhann na páistí na habairtí: Las: Tú: ‘_ _ _ an solas,’ arsa an múinteoir le Niamh.

Sibh: ‘_ _ _ _ _ _ _ an solas,’ arsa an múinteoir leis na páistí. Múch: Tú: ‘_ _ _ _ an ríomhaire,’ arsa an múinteoir le Niamh.

Sibh: ‘_ _ _ _ _ _ _ _ na ríomhairí,’ arsa an múinteoir leis na páistí. Cuir: Tú: ‘_ _ _ _ an clár bán ar siúl,’ arsa an múinteoir le Niamh. Sibh: ‘_ _ _ _ _ _ _ an clár bán ar siúl,’ arsa an múinteoir leis na páistí. Féach: Tú: ‘_ _ _ _ _ ar an gclár bán,’ arsa an múinteoir le Niamh. Sibh: ‘_ _ _ _ _ _ _ _ _ ar an gclár bán,’ arsa an múinteoir leis na páistí.

©

Th e

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí orduithe a thabhairt: ‘Dún an doras.’ ‘Las an solas.’ ‘Múch an ríomhaire.’ ‘Féach ar an gcluiche.’ ‘Gearr an páipéar.’ ‘Caith chugam an liathróid.’ ‘Scríobh síos an obair bhaile.’ ‘Ná bí ag gáire.’

‘Bí ag obair go dian dícheallach.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna An bhfuil an páiste in ann ordú a thabhairt? ‘Las an solas.’ ‘Dún an doras.’ ‘Bain díot do chóta.’

‘Múch an clár bán.’ ‘Cuir an bosca ar an tseilf.’ ‘Tóg siosúr amach as an mbosca.’ ‘Gearr an páipéar.’

‘Caith chugam an liathróid.’ ‘Féach ar an bpóstaer.’ ‘Scríobh na habairtí i do chóipleabhar.’ ‘Ná bí ag gáire.’ ‘Bí ag obair go dian dícheallach.’ ‘Lasaigí an solas.’ ‘Dúnaigí an doras.’ ‘Bainigí díbh bhur gcótaí.’

‘Múchaigí an clár bán.’ ‘Cuirigí an bosca ar an tseilf.’ ‘Tógaigí siosúir amach as an mbosca.’ ‘Gearraigí an páipéar.’ ‘Caithigí chugam na liathróidí.’ ‘Féachaigí ar an bpóstaer.’ ‘Scríobhaigí na habairtí in bhur gcóipleabhair.’ ‘Ná bígí ag pleidhcíocht.’ ‘Bígí ag obair go dian dícheallach.’

12

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 12

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 1 – Amhrán Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Amhráin Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Scríbhneoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

d

Léitheoireacht

la n

Teanga ó Bhéal

Ire

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gnásanna cló

pa

Rachaimid go barr na gcnoc, Hurá, Hurá.

Rachaimid go barr na gcnoc, Hurá, Hurá.

ny

Amhrán – Go Barr na gCnoc

of

Fiosrú agus Úsáid: Freagairt agus intinn an údair

om

Rachaimid go barr na gcnoc, Ar chapall álainn, láidir, dubh, Rachaimid go barr na gcnoc, Go barr na gcnoc i gcéin.

na l

C

Seinntear agus múintear an t-amhrán Go Barr na gCnoc do na páistí. Canann an rang go léir, grúpaí éagsúla páistí, páistí aonair an t-amhrán. Ceistíonn an múinteoir na páistí agus freagraíonn siad na ceisteanna: ‘Cad is ainm don amhrán?’ ‘Go Barr na gCnoc is ainm don amhrán.’ ‘Cé a bhí ag dul go barr na gcnoc?’ ‘Bhí cailín agus buachaill ag dul go barr na gcnoc.’ ‘Cén dath a bhí ar an gcapall?’ ‘Bhí an capall dubh.’ ‘An raibh an capall lag?’ ‘Ní raibh an capall lag.’ ‘Bhí an capall láidir.’ ‘An féidir leat marcaíocht?’

‘Is féidir liom marcaíocht.’ ‘An maith leat an t-amhrán?’ ‘Cén fáth?’ ‘Is maith liom an t-amhrán mar tá sé bríomhar.’

at io

Bí ag Caint: Bua na Cainte 6 lch. 5. Cad is ainm don amhrán? Cé a bhí ag dul go barr na gcnoc? Cén dath a bhí ar an gcapall? An raibh an capall lag? An féidir leat marcaíocht? An maith leat an t-amhrán?

Ed uc

Scríobh an Scéal: Rachaimid go barr na gcnoc, Hurá, Hurá.

Rachaimid go barr na gcnoc, Hurá, Hurá.

©

Th e

Rachaimid go barr na gcnoc, Ar chapall álainn, láidir, dubh, Rachaimid go barr na gcnoc, Go barr na gcnoc i gcéin.

13

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 13

16/03/2022 12:12

Mé Féin Plean Seachtaine Mé Féin Aonad 2

Caidreamh cumarsáideach a fhorbairt trí theanga Ábhar agus struchtúr na teanga a thuiscint Teanga a fhiosrú agus a úsáid

d

Acmhainní Bua na Cainte 6 (Teicneolaíocht) Bua na Cainte 6 Leabhar an Pháiste lch. 6–10) Bua na Cainte 6 Leabhar Litrithe (lch. 3–4) Pictiúir Luaschártaí/Cártaí Cainte

Ire

Teanga ó Bhéal Léitheoireacht Scríbhneoireacht

Gnéithe

la n

Snáitheanna

Torthaí Foghlama

Gné

Éisteann na páistí go gníomhach leis an téacs agus baineann siad brí agus taitneamh as an téacs (Ceacht 4 & An tAmhrán).

Inspreagadh agus rogha

Éisteann na páistí leis an téacs agus cuireann siad a dtuairimí in iúl faoin téacs (Ceacht 1 & Ceacht 2).

Úsáideann na páistí gnásanna sóisialta teanga agus tús a chur le comhrá bunaithe ar ábhar pearsanta (Ceacht 2 & Ceacht 4). Úsáideann na páistí abairtí leanúnacha le hord ceart na bhfocal agus le struchtúr ceart na habairte (Ceacht 1).

Léiríonn na páistí úsáid chuí na gramadaí ina gcuid cainte (Ceacht 2 & Ceacht 3).

at io

Léiriú tuisceana

om

Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile Struchtúr abairte agus gramadach

pa

Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

C

Tuiscint

Eiseamláirí

na l

Cumarsáid

Torthaí Foghlama

Léiríonn na páistí tuiscint trí scéilín agus cur síos a thuiscint (Ceacht 4).

Cuireann agus freagraíonn na páistí réimse ceisteanna (Ceacht 2 & Ceacht 4).

Th e

Ed uc

Fiosrú agus Iarratais, ceisteanna agus Úsáid idirghníomhuithe

Cur síos, tuar agus machnamh

Déanann na páistí cur síos ar na carachtair i gcomhthéacs réalaíoch ag úsáid teanga go muiníneach (Ceacht 1).

Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Éisteann na páistí le gnéithe cruthaitheacha na teanga agus bíonn spraoi acu leo (An tAmhrán).

Léitheoireacht

Gné

©

Cumarsáid

ny

Teanga ó Bhéal

of

Moltar don mhúinteoir torthaí foghlama a oireann do shainriachtanais na bpáistí a roghnú. Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Torthaí Foghlama

Eiseamláirí

Rannpháirtíocht

Spéis a fhorbairt sa léitheoireacht (Ceacht 1, Ceacht 2 & Ceacht 3).

Inspreagadh agus rogha

Pléann na páistí an téacs ar mhaithe le pléisiúr (Ceacht 2 & An tAmhrán) agus spéis (Ceacht 3) agus déanann siad machnamh ar an téacs (Ceacht 4).

14

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 14

16/03/2022 12:12

Mé Féin Déanann na páistí staidéar ar struchtúr abairtí simplí sa téacs (Ceacht 2).

Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach

Aithníonn na páistí siollaí, rím (An tAmhrán) túsfhoghair (Ceacht 4) agus fóinéimí i bhfocail sa téacs (Ceacht 3).

Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Aithníonn na páistí cosúlachtaí (Ceacht 3) agus difríochtaí (Ceacht 4) idir focail agus patrúin i bhfocail sa téacs (Ceacht 1 & An tAmhrán).

Baineann na páistí úsáid as straitéisí tuisceana chun dul i ngleic leis an téacs (Ceacht 1, Ceacht 2 & Ceacht 3).

Fiosrú agus Tuiscint Úsáid

Ire

la n

d

Gnásanna cló agus struchtúr abairte

Aithníonn na páistí tuiscintí éagsúla sa téacs (Ceacht 4).

Líofacht agus féincheartú

Léann na páistí téacsanna ag luas réasúnta agus le tuiscint agus déanann siad féincheartú (Ceacht 1).

Scríbhneoireacht Gné

Eiseamláirí

Rannpháirtíocht

pa

Baineann na páistí taitneamh as téacs a chruthú chun cumarsáid a dhéanamh le daoine eile (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3 & Ceacht 4).

om

Cumarsáid

Torthaí Foghlama

Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Litríonn na páistí réimse focal go cruinn (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3, Ceacht 4 & Litriú). Aithníonn na páistí go n-athraíonn focail Ghaeilge de réir chomhthéacs na gramadaí (Ceacht 4).

Stór focal

Roghnaíonn na páistí teanga (Amhrán) agus focail ábhartha chun téacs a chruthú (Ceacht 3 agus Amhrán).

Cruthaíonn na páistí téacs agus iad ag díriú ar chuspóir ar leith (Ceacht 2). Déanann na páistí iniúchadh ar ghnéithe teanga ina gcuid scríbhneoireachta (Ceacht 3 & Ceacht 4). Forbraíonn na páistí a nguth pearsanta agus cruthaíonn siad téacs chun a gcuid tuairimí a roinnt le daoine eile (Amhrán).

at io

na l

Litriú agus staidéar ar fhocail

Ed uc

Fiosrú agus Cuspóir, seánra agus guth Úsáid

Próiseas na scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

Úsáideann na páistí scileanna agus straitéisí chun téacs a chruthú (Ceacht 1).

Peannaireacht agus cur i láthair Scríobhann na páistí go hinléite agus go líofa (Ceacht 1).

©

Th e

Déanann páistí ábhar a mheas agus a roghnú chun téacs a chruthú (An tAmhrán).

Baineann na páistí úsáid as struchtúr abairte ina gcuid scríbhneoireachta (Ceacht 2).

C

Inspreagadh agus rogha Tuiscint

of

Freagairt agus intinn an údair

ny

Tuiscint

15

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 15

16/03/2022 12:12

Mé Féin Ábhar

Ed uc

at io

na l

C

Litriú: Tá mo chuid gruaige gearr.

Tá do chuid gruaige fada.

Tá a chuid gruaige díreach.

Tá a cuid gruaige catach.

©

Th e

Cad is ainm duit?

Róisín is ainm dom.

Cad is ainm do do dheartháir?

Ruairí is ainm dó.

Cad is ainm do do dheirfiúr?

Niamh is ainm di.

Cad is ainm do do chara?

Liam is ainm dó.

Cad is ainm don bhuachaill sin?

Samar is ainm dó.

Cad is ainm don chailín sin?

Cáit is ainm di.

Cad is ainm do na buachaillí sin?

Liam agus Pól is ainm dóibh.

Cad is ainm do na cailíní sin? Úna agus Aoife is ainm dóibh.

Cad is ainm don fhear sin?

Tomás is ainm dó.

la n

om

pa

ny

of

Seo í Cáit.

Is bean í.

Tá a súile glas.

Tá a beola dearg.

Tá a cuid gruaige fionn agus catach.

Níl a cuid gruaige gearr.

Tá a cuid gruaige fada.

Tá fáinne cluaise uirthi.

Tá slabhra uirthi.

Tá spéaclaí uirthi freisin.

An fear é?

Is ea. Is fear é.

An bhfuil a shúile donn?

Níl a shúile donn.

An bhfuil sé maol?

Níl sé maol.

An bhfuil a chuid gruaige fada?

Níl a chuid gruaige fada.

An bhfuil croiméal air?

Níl croiméal air.

An fear é?

Ní hea. Is bean í.

An bhfuil a súile gorm?

Níl a súile gorm.

An bhfuil a cuid gruaige rua?

Níl a cuid gruaige rua.

An bhfuil a cuid gruaige fada?

Tá a cuid gruaige fada.

An bhfuil spéaclaí uirthi?

Níl spéaclaí uirthi.

An fear é?

Is ea. Is fear é.

An bhfuil spéaclaí air?

Tá spéaclaí air.

An bhfuil féasóg air?

Tá féasóg air.

An bhfuil fáinne cluaise air?

Níl fáinne cluaise air.

An bhfuil caipín air?

Níl caipín air.

An fir iad?

Is ea. Is fir iad.

An mná iad?

Is ea. Is mná iad.

Ire

Seo é Pól.

Is fear é.

Tá a shúile gorm.

Tá féasóg agus croiméal air.

Tá a bheola dearg.

Tá a chuid gruaige dubh agus gearr.

Tá a chuid gruaige díreach.

Tá hata dearg ar a cheann.

Níl spéaclaí air.

d

Eiseamláirí Teanga

Litriú: Is fear é. Is bean í. Is fir iad. Is mná iad. aon bhliain d’aois, dhá bhliain d’aois, trí bliana d’aois, ceithre bliana d’aois, cúig bliana d’aois, sé bliana d’aois, seacht mbliana d’aois, ocht mbliana d’aois, naoi mbliana d’aois, deich mbliana d’aois, aon bhliain déag d’aois, dhá bhliain déag d’aois, trí bliana déag d’aois, ceithre bliana déag d’aois, cúig bliana déag d’aois, sé bliana déag d’aois, seacht mbliana déag d’aois, ocht mbliana déag d’aois, naoi mbliana déag d’aois, fiche bliain d’aois.

Cén aois thú?

Tá mé dhá bhliain déag d’aois.

Cén aois é do dheartháir Pól?

Tá sé seacht mbliana déag d’aois.

Tá sé níos sine ná mé.

Cén aois í do dheirfiúr Úna?

Tá sí naoi mbliana d’aois.

Tá sí níos óige ná mé.

16

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 16

16/03/2022 12:12

Mé Féin Litriú: aon bhliain déag d’aois, dhá bhliain déag d’aois, trí bliana déag d’aois, ceithre bliana déag d’aois, cúig bliana déag d’aois, sé bliana déag d’aois, seacht mbliana déag d’aois, ocht mbliana déag d’aois, naoi mbliana déag d’aois.

d

Cad is ainm don bhean sin? Áine is ainm di.

Cad is ainm do na mná sin? Áine agus Síle is ainm dóibh.

Cad is ainm do na fir sin?

Tomás agus Seán is ainm dóibh.

la n

Litriú: dom, duit, dó, di, dúinn, daoibh, dóibh.

Oideolaíochtaí

Straitéisí Teagaisc agus Foghlama

Ire

Modhanna Múinte

Amhráin agus Dánta

An Modh Díreach Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí An Modh Closamhairc An Modh Closlabhartha Modh na Sraithe Modh na Ráite

Tasc Tuisceana Scríobh na hAbairtí Scríobh an Scéal Bí ag Caint Cuir Ceist Líon na Bearnaí

ny

of

Amhrán – An Poc ar Buile

Cluichí

pa

Drámaíocht

An Táin

om

Dráma bunaithe ar an amhrán: An Poc ar Buile Dráma bunaithe ar an scéal: An Táin

Scéalta

Obair Bheirte

C

Féach ar shamplaí den obair bheirte i gceachtanna an aonaid.

Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge

na l

Féach ar shamplaí den Ghaeilge neamhfhoirmiúil i gceachtanna an aonaid.

Idirdhealú

Idirdhealú sna straitéisí Idirdhealú sna tascanna Idirdhealú sa luas múinteoireachta

at io

Idirdhealú sna spriocanna foghlama Idirdhealú san ábhar Idirdhealú sa mhodheolaíocht

Measúnú

Ed uc

Measúnú don Fhoghlaim Dírbhreathnú an Mhúinteora Ceistiú Tascanna Measúnaithe Féinmheasúnú

Idirdhealú trí thacaíocht bhreise Idirdhealú trí acmhainní

Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga

Ceol An Poc ar Buile Stair, Drámaíocht An Táin

Féinmhachnamh

©

Th e

Cuir na siombailí thíos in aice leis na heiseamláirí ag deireadh an aonaid.

Múineadh an t-ábhar seo agus d’éirigh leis na páistí dul chun cinn a dhéanamh san fhoghlaim.

Múineadh an t-ábhar seo ach teastaíonn tuilleadh tacaíochta ó na páistí chun a chinntiú go mbeidh dul chun cinn san fhoghlaim.

Níor múineadh an t-ábhar seo.

3 

7

17

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 17

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 2 – Ceacht 1 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach

Tuiscint: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Litriú agus staidéar ar fhocail Stór focal

Eiseamláirí Teanga

ny

Feidhmeanna Teanga Ba cheart go mbeadh an páiste in ann:

●

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

●

Cur síos a dhéanamh Stór focal a úsáid An aidiacht shealbhach a úsáid go cruinn

Comhrá 1.1 Seo é Pól.

Is fear é.

Tá a shúile gorm.

Tá féasóg agus croiméal air.

Tá a bheola dearg.

Tá a chuid gruaige dubh agus gearr.

Tá a chuid gruaige díreach.

Tá hata dearg ar a cheann.

Níl spéaclaí air.

pa

●

Ire

Fiosrú agus Úsáid: Tuiscint Líofacht agus féincheartú

of

Fiosrú agus Úsáid: Cur síos, tuar agus machnamh

la n

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

Seo í Cáit.

Is bean í.

Tá a súile glas.

Tá a beola dearg.

Tá a cuid gruaige fionn agus catach.

Níl a cuid gruaige gearr.

Tá a cuid gruaige fada.

Tá fáinne cluaise uirthi.

Tá slabhra uirthi.

Tá spéaclaí uirthi freisin.

Comhrá 1.2 Tá mo chuid gruaige gearr.

Tá do chuid gruaige fada.

Tá a chuid gruaige díreach.

Tá a cuid gruaige catach.

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

©

Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear comhrá 1.1 ag úsáid pictiúr. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cé he seo?’ ‘An fear é?’ ‘Cén dath atá ar a shúile?’ ‘An bhfuil féasóg agus croiméal air?’ ‘Cén dath atá ar a bheola?’ ‘Cén dath atá ar a chuid gruaige?’ ‘An bhfuil a chuid gruaige gearr?’

‘An bhfuil a chuid gruaige díreach?’ ‘Cad atá ar a cheann?’ ‘An bhfuil spéaclaí air?’ ‘Cé hí seo?’ ‘An bean í?’ ‘Cén dath atá ar a súile?’ ‘Cén dath atá ar a beola?’ ‘Cén dath atá ar a cuid gruaige?’ ‘An bhfuil a cuid gruaige catach?’ ‘An bhfuil a cuid gruaige gearr?’ ‘An bhfuil a cuid gruaige fada?’ ‘An bhfuil fáinne cluaise uirthi?’ ‘An bhfuil slabhra uirthi?’ ‘An bhfuil spéaclaí uirthi?’

Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

18

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 18

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tasc Tuisceana: Cuir ___ air. (súile donna, srón, beola dearga, croiméal, féasóg, gruaig rua) Cuir fáinne ina shrón. Cuir fáinne ina chluas dheas. Cuir caipín donn ar a cheann. Cuir fiacla ina bhéal.

Cuir ___ uirthi. (súile glasa, srón, spéaclaí gréine, gruaig fhionn) Cuir fáinne ina srón. Cuir fáinne ina cluas chlé. Cuir hata gréine ar a ceann. Cuir fiacla ina béal. Cuir slabhra ar a muineál.

d

Scríobh na hAbairtí: Seo é Pól. Is fear é. Tá a shúile gorm. Tá féasóg agus croiméal air. Tá a bheola dearg. Tá a chuid gruaige dubh, díreach agus gearr. Seo í Cáit. Is bean í. Tá a súile glas. Tá a beola dearg. Tá a cuid gruaige fionn, fada agus catach.

Ire

la n

Scríobh an Scéal: Seo é Pól. Is fear é. Tá a shúile gorm. Tá féasóg agus croiméal air. Tá a bheola dearg. Tá a chuid gruaige dubh agus gearr. Tá a chuid gruaige díreach. Tá hata dearg ar a cheann. Níl spéaclaí air. Seo í Cáit. Is bean í. Tá a súile glas. Tá a cuid gruaige fada agus catach. Níl a cuid gruaige gearr. Tá fáinne cluaise uirthi. Tá slabhra uirthi. Tá spéaclaí uirthi freisin.

Litriú: Tá mo chuid gruaige gearr. Tá do chuid gruaige fada. Tá a chuid gruaige díreach. Tá a cuid gruaige catach.

Tréimhse Chumarsáide

ny

of

Bua na Cainte 6 lch. 6. Iarrann an múinteoir ar na páistí cur síos a dhéanamh ar Phól: ‘Seo é Pól.’ ‘Is fear é.’ ‘Tá a shúile gorm.’ ‘Tá féasóg agus croiméal air.’ ‘Tá a bheola dearg.’ ‘Tá a chuid gruaige dubh agus gearr.’ ‘Tá a chuid gruaige díreach.’ ‘Tá hata dearg ar a cheann.’

‘Níl spéaclaí air.’

C

om

pa

Bua na Cainte 6 lch. 6. Iarrann an múinteoir ar na páistí cur síos a dhéanamh ar Cháit: ‘Seo í Cáit.’ ‘Is bean í.’ ‘Tá a súile glas.’ ‘Tá a beola dearg.’ ‘Tá a cuid gruaige fionn agus catach.’

‘Níl a cuid gruaige gearr.’ ‘Tá a cuid gruaige fada.’ ‘Tá fáinne cluaise uirthi.’ ‘Tá slabhra uirthi.’

Tagann páiste amach os comhair an ranga agus déanann sé/sí cur síos ar Phól: ‘Seo é Pól.’

‘Is fear é.’ ‘Tá a shúile gorm.’ ‘Tá féasóg agus croiméal air.’ srl.

Tagann páiste eile amach os comhair an ranga agus déanann sé/sí cur síos ar Cháit: ‘Seo í Cáit.’ ‘Is bean í.’ ‘Tá a súile glas.’ ‘Tá a beola dearg.’ srl.

na l

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 6. Déanann páiste A cur síos ar Phól agus déanann páiste B cur síos ar Cháit. Malartaíonn na páistí róil.

Bua na Cainte 6 lch. 6. Féachann na páistí ar na pictiúr de Phól agus de Cháit agus deir siad cúig abairt fúthu araon.

at io

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 6. Tarraingíonn na páistí pictiúr de Phól agus de Cháit faoi seach.

Ed uc

Scríobhann na páistí cúig abairt faoi phictiúr Phóil agus faoi phictiúr Cháit.

©

Th e

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘Is buachaill mé.’ ‘Is cailín mé.’ ‘Tá mo chuid gruaige dubh.’ ‘Tá mo chuid gruaige fionn.’ ‘Tá mo shúile donn.’ ‘Tá mo shúile gorm.’ ‘Tá mo chuid gruaige gearr.’ ‘Tá mo chuid gruaige fada.’ ‘Tá mo chuid gruaige díreach.’ ‘Tá mo chuid gruaige catach.’ ‘Tá spéaclaí orm.’ ‘Tá mo bheola dearg.’ ‘Tá fáinne cluaise orm.’ ‘Tá slabhra orm.’ ‘Tá spéaclaí orm.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna An bhfuil an páiste in ann cur síos a dhéanamh? ‘Tá spéaclaí uirthi freisin.’ ‘Tá a shúile gorm.’ ‘Tá féasóg agus croiméal air.’ ‘Tá a bheola dearg.’ ‘Tá a chuid gruaige dubh agus gearr.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann stór focal a úsáid? (fear, súile, féasóg, croiméal, beola, a chuid gruaige, hata, ceann, spéaclaí, fáinne cluaise, slabhra) An bhfuil an páiste in ann an aidiacht shealbhach a úsáid go cruinn? ‘Tá mo chuid gruaige gearr.’ ‘Tá do chuid gruaige fada.’ ‘Tá a chuid gruaige díreach.’ ‘Tá a cuid gruaige catach.’

19

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 19

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 2 – Ceacht 2 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach

Tuiscint: Gnásanna cló agus struchtúr abairte Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Gnásanna cló agus struchtúr abairte Litriú agus staidéar ar fhocail

Feidhmeanna Teanga

ny

Ceist a chur Ceist a fhreagairt An chopail ‘Is’ a úsáid go cruinn

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

●

An fear é?

Is ea. Is fear é.

An bhfuil a shúile donn?

Níl a shúile donn.

An bhfuil sé maol?

Níl sé maol.

An bhfuil a chuid gruaige fada?

Níl a chuid gruaige fada.

An bhfuil croiméal air?

Níl croiméal air.

An fear é?

Ní hea. Is bean í.

An bhfuil a súile gorm?

Níl a súile gorm.

An bhfuil a cuid gruaige rua?

Níl a cuid gruaige rua.

An bhfuil a cuid gruaige fada?

Tá a cuid gruaige fada.

An bhfuil spéaclaí uirthi?

Níl spéaclaí uirthi.

An fear é?

Is ea. Is fear é.

An bhfuil spéaclaí air?

Tá spéaclaí air.

An bhfuil féasóg air?

Tá féasóg air.

An bhfuil fáinne cluaise air?

Níl fáinne cluaise air.

An bhfuil caipín air?

Níl caipín air.

An fir iad?

Is ea. Is fir iad.

An mná iad?

Is ea. Is mná iad.

pa

●

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth

Eiseamláirí Teanga

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

Ire

Fiosrú agus Úsáid: Tuiscint

of

Fiosrú agus Úsáid: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Scríbhneoireacht

d

Léitheoireacht

la n

Teanga ó Bhéal

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

20

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 20

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear an comhrá ag úsáid pictiúr. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘An fear é?’ ‘An bhfuil a shúile donn?’ ‘An bhfuil sé maol?’

‘An bhfuil a chuid gruaige fada?’ ‘An bhfuil croiméal air?’ ‘An bean í?’ ‘An bhfuil a súile gorm?’ ‘An bhfuil a cuid gruaige rua?’ ‘An bhfuil a cuid gruaige fada?’ ‘An bhfuil spéaclaí uirthi?’ ‘An bhfuil spéaclaí air?’ ‘An bhfuil féasóg air?’ ‘An bhfuil fáinne cluaise air?’

‘An bhfuil caipín air?’ ‘An fir iad?’ ‘An mná iad?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

la n

d

Tasc Tuisceana: An buachaill é? Is ea/Ní hea. Is buachaill é. An cailín í? Is ea/Ní hea. Is cailín í. An fear é? Is ea/Ní hea. Is fear é. An bean í? Is ea/Ní hea. Is bean í.

Ire

Bí ag Caint: An fear é? Is ea. Is fear é. An bhfuil a shúile donn? Níl a shúile donn. An bhfuil sé maol? Níl sé maol. An bhfuil a chuid gruaige fada? Níl a chuid gruaige fada. An bhfuil croiméal air? Níl croiméal air. An bean í? Is ea. Is bean í. An bhfuil a súile gorm? Níl a súile gorm. An bhfuil a cuid gruaige rua? Níl a cuid gruaige rua. An bhfuil a cuid gruaige fada? Tá a cuid gruaige fada.

An bhfuil spéaclaí uirthi? Níl spéaclaí uirthi.

ny

of

Cuir Ceist: An fear é? Is ea. Is fear é. An bhfuil sé maol? Tá sé maol. An bhfuil croiméal air? Tá croiméal air. An bhfuil a chuid gruaige liath? Tá a chuid gruaige liath. An bhfuil féasóg air? Níl féasóg air. An bean í? Is bean í. An bhfuil a cuid gruaige fada? Tá a cuid gruaige fada. An bhfuil a cuid gruaige catach? Níl a cuid gruaige catach. An bhfuil a cuid gruaige rua? Tá a cuid gruaige rua.

An bhfuil spéaclaí uirthi? Níl spéaclaí uirthi.

Litriú: Is fear é. Is bean í. Is fir iad. Is mná iad.

pa

Tréimhse Chumarsáide

om

Bua na Cainte 6 lch. 7. Iarrann an múinteoir ar na páistí cur síos a dhéanamh ar Phól: ‘Is fear é.’ ‘Níl spéaclaí air.’ ‘Níl féasóg air.’ ‘Níl fáinne cluaise air.’ ‘Níl caipín air.’

na l

C

Iarrann an múinteoir ar na páistí cur síos a dhéanamh ar Thomás: ‘Is fear é.’ ‘Tá a shúile donn.’ ‘Níl sé maol.’ ‘Níl a chuid gruaige fada.’ ‘Tá croiméal air.’

Iarrann an múinteoir ar na páistí cur síos a dhéanamh ar Áine. ‘Is bean í.’ ‘Níl a súile gorm.’ ‘Níl a cuid gruaige rua.’ ‘Tá a cuid gruaige fada.’ ‘Níl spéaclaí uirthi.’

Tagann páiste amach os comhair an ranga agus déanann sé/sí cur síos ar Thomás.

Tagann páiste eile amach os comhair an ranga agus déanann sé/sí cur síos ar Áine.

Tagann páiste eile amach os comhair an ranga agus déanann sé/sí cur síos ar Phól.

at io

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga agus déanann páiste A cur síos ar Áine agus déanann páiste B cur síos ar Phól.

Ed uc

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 7. Déanann páiste A cur síos ar Áine agus déanann páiste B cur síos ar Thomás.

Malartaíonn na páistí róil.

Tugann an múinteoir an freagra agus spreagtar na páistí an cheist a chumadh: ‘An bhfuil féasóg air?’ srl.

Th e

Tagann páiste amach os comhair an ranga agus tugann an múinteoir an freagra agus spreagtar an páiste an cheist a chumadh: ‘An bhfuil spéaclaí uirthi?’

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Tugann páiste A an freagra agus spreagtar páiste B an cheist a chumadh.

Malartaíonn na páistí róil.

©

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 7. Cumann páiste A cúig cheist faoi A agus cumann páiste B cúig cheist faoi Mhícheál.

Malartaíonn na páistí róil.

21

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 21

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 7. Freagraíonn na páistí na ceisteanna. Cumann agus scríobhann na páistí na ceisteanna faoi Ava agus faoi Mhícheál.

la n

d

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘Is buachaill mé.’ ‘Is cailín mé.’ ‘Tá mo shúile gorm.’

‘Tá mo shúile donn.’ ‘Tá mo ghruaig donn.’ ‘Tá mo ghruaig catach.’ ‘Tá mo ghruaig fada.’ ‘Tá mo ghruaig gearr.’ ‘Tá spéaclaí orm.’ ‘Tá fáinne cluaise orm.’

Ire

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ny

of

An bhfuil an páiste in ann ceist a chur/a fhreagairt? ‘An fear é?’ ‘Is ea.’ ‘Is fear é.’ ‘An bhfuil a shúile donn?’ ‘Níl a shúile donn.’ ‘An bhfuil sé maol?’ ‘Níl sé maol.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann an chopail ‘Is’ a úsáid go cruinn? ‘Is fear é.’ ‘Is bean í.’ ‘Is fir iad.’ ‘Is mná iad.’

22

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 22

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 2 – Ceacht 3 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Tuiscint: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Litriú agus staidéar ar fhocail Stór focal

Feidhmeanna Teanga

Eiseamláirí Teanga

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

●

Ceist a chur Ceist a fhreagairt An forainm réamhfhoclach ‘do’ a úsáid go cruinn

pa

●

Comhrá 3.1 Cad is ainm duit?

Róisín is ainm dom.

Cad is ainm do do dheartháir?

Ruairí is ainm dó.

Cad is ainm do do dheirfiúr?

Niamh is ainm di.

Cad is ainm do do chara?

Liam is ainm dó.

Cad is ainm don bhuachaill sin?

Samar is ainm dó.

Cad is ainm don chailín sin?

Cáit is ainm di.

Cad is ainm do na buachaillí sin?

Liam agus Pól is ainm dóibh.

Cad is ainm do na cailíní sin? Úna agus Aoife is ainm dóibh.

Cad is ainm don fhear sin?

Tomás is ainm dó.

Cad is ainm don bhean sin? Áine is ainm di.

Cad is ainm do na mná sin? Áine agus Síle is ainm dóibh.

Cad is ainm do na fir sin?

Tomás agus Seán is ainm dóibh

ny

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth

of

Fiosrú agus Úsáid: Tuiscint

la n

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Ire

Cumarsáid: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Comhrá 3.2 dom duit dó di dúinn daoibh dóibh

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

23

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 23

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear comhrá 3.1. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cad is ainm duit?’ ‘Cad is ainm do do dheartháir?’ ‘Cad is ainm do do dheirfiúr?’ ‘Cad is ainm do do chara?’ ‘Cad is ainm don bhuachaill sin?’ ‘Cad is ainm don chailín sin?’ ‘Cad is ainm do na buachaillí sin?’ ‘Cad is ainm do na cailíní sin?’ ‘Cad is ainm don fhear sin?’ ‘Cad is ainm don bhean sin?’ ‘Cad is ainm do na mná sin?’ ‘Cad is ainm do na fir sin?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

la n

d

Múintear comhrá 3.2 le geáitsíocht chuí. Deir an múinteoir na forainmneacha réamhfhoclacha ‘dom, duit, dó, di, dúinn, daoibh, dóibh’ agus úsáidtear samplaí praiticiúla sa rang chun iad a mhíniú.

Ire

Bí ag Caint: Cad is ainm duit? Cad is ainm dó? Cad is ainm di? Cad is ainm don bhuachaill seo? Cad is ainm don chailín seo? Cad is ainm don fhear seo? Cad is ainm don bhean seo? Cad is ainm do na fir seo? Cad is ainm do na mná seo? Cad is ainm do na páistí seo?

of

Líon na Bearnaí: mé: Niamh is ainm dom. sé: Oisín is ainm dó. tú: Liam is ainm duit. sí: Cáit is ainm di. sinn: Oisín agus Niamh is ainm dúinn. sibh: Ruairí agus Róisín is ainm daoibh. siad: Liam agus Samar is ainm dóibh. na cailíní: Cáit agus Úna is ainm dóibh.

ny

Scríobh na hAbairtí: Áine is ainm don bhean seo. Seán is ainm don fhear seo. Aoife is ainm don pháiste seo. Áine agus Síle is ainm do na mná seo. Tomás agus Seán is ainm do na fir seo.

pa

Litriú: dom, duit, dó, di, dúinn, daoibh, dóibh.

Tréimhse Chumarsáide

om

Bua na Cainte 6 lch. 8. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cad is ainm duit?’ ‘Cad is ainm do do dheartháir?’ ‘Cad is ainm do do dheirfiúr?’ ‘Cad is ainm do do chara?’ srl. Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

na l

C

Tagann páiste amach os comhair an ranga. Taispeánann an múinteoir pictiúr don pháiste agus ceistíonn an múinteoir an páiste faoin bpictiúr: ‘Cad is ainm don bhean seo?’ srl.

Freagraíonn an páiste na ceisteanna.

at io

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Ceistíonn páiste A páiste B. Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil. Críochnaíonn páiste A agus páiste B gach re abairt.

Bua na Cainte 6 lch. 8. Críochnaíonn na páistí na habairtí ó bhéal.

Ed uc

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 8. Deir páiste A agus páiste B gach re abairt. Malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 8. Freagraíonn na páistí na ceisteanna ó bhéal. Scríobhann na páistí freagraí na gceisteanna.

©

Th e

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘___ (ainm(neacha)) is ainm ___.’ (dom, duit, dó, di, dúinn, daoibh, dóibh)

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna An bhfuil an páiste in ann ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cad is ainm duit?’ ‘Róisín is ainm dom.’ ‘Cad is ainm do do dheartháir?’ ‘Ruairí is ainm dó.’ ‘Cad is ainm do do dheirfiúr?’ ‘Niamh is ainm di.’ ‘Cad is ainm do do chara?’ ‘Liam is ainm dó.’ ‘Cad is ainm don bhuachaill sin?’ ‘Samar is ainm dó.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann an forainm réamhfhoclach ‘do’ a úsáid go cruinn? mé: Niamh is ainm dom. sé: Oisín is ainm dó. tú: Liam is ainm duit. sí: Cáit is ainm di. sinn: Oisín agus Niamh is ainm dúinn. sibh: Ruairí agus Róisín is ainm daoibh. siad: Liam agus Samar is ainm dóibh. na cailíní: Cáit agus Úna is ainm dóibh.

24

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 24

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 2 – Ceacht 4 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Eolas, míniú agus údar a thabhairt

Tuiscint: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Litriú agus staidéar ar fhocail Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: Tuiscint

Eiseamláirí Teanga

●

Comhrá 4.2 Cén aois thú?

Tá mé dhá bhliain déag d’aois.

Cén aois é do dheartháir Pól?

Tá sé seacht mbliana déag d’aois.

Tá sé níos sine ná mé.

Cén aois í do dheirfiúr Úna?

Tá sí naoi mbliana d’aois.

Tá sí níos óige ná mé.

Ed uc

at io

na l

C

●

Aois a chur in iúl go cruinn Ceist a chur Ceist a fhreagairt Céimeanna comparáide na haidiachta a úsáid go cruinn

om

●

Comhrá 4.1 aon bhliain d’aois, dhá bhliain d’aois, trí bliana d’aois, ceithre bliana d’aois, cúig bliana d’aois, sé bliana d’aois, seacht mbliana d’aois, ocht mbliana d’aois, naoi mbliana d’aois, deich mbliana d’aois, aon bhliain déag d’aois, dhá bhliain déag d’aois, trí bliana déag d’aois, ceithre bliana déag d’aois, cúig bliana déag d’aois, sé bliana déag d’aois, seacht mbliana déag d’aois, ocht mbliana déag d’aois, naoi mbliana déag d’aois, fiche bliain d’aois.

pa

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

Fiosrú agus Úsáid: Freagairt agus intinn an údair

ny

Feidhmeanna Teanga

la n

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Ire

Tuiscint: Léiriú tuisceana

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

of

Cumarsáid: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

Tréimhse Réamhchumarsáide

©

Th e

Múintear comhrá 4.1. Taispeánann an múinteoir pictiúr agus/nó figiúirí agus ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cén aois í seo?’

Freagraíonn na páistí: ‘aon bhliain d’aois, dhá bhliain d’aois, trí bliana d’aois, ceithre bliana d’aois, cúig bliana d’aois, sé bliana d’aois, seacht mbliana d’aois, ocht mbliana d’aois, naoi mbliana d’aois, deich mbliana d’aois, aon bhliain déag d’aois, dhá bhliain déag d’aois, trí bliana déag d’aois, ceithre bliana déag d’aois, cúig bliana déag d’aois, sé bliana déag d’aois, seacht mbliana déag d’aois, ocht mbliana déag d’aois, naoi mbliana déag d’aois, fiche bliain d’aois.’

Múintear comhrá 4.2. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cén aois thú?’ ‘Cén aois é do dheartháir Pól?’ ‘Cén aois í do dheirfiúr Úna?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna: ‘Tá mé dhá bhliain déag d’aois.’ ‘Tá sé seacht mbliana déag d’aois.’ ‘Tá sé níos sine ná mé.’ ‘Tá sí naoi mbliana d’aois.’ ‘Tá sí níos óige ná mé.’

Tasc Tuisceana: Cén aois é/í? Tá sé/sí ___. (aon bhliain d’aois, dhá bhliain d’aois, trí bliana d’aois, ceithre bliana d’aois, cúig bliana d’aois, sé bliana d’aois, seacht mbliana d’aois, ocht mbliana d’aois, naoi mbliana d’aois, deich mbliana d’aois, aon bhliain déag d’aois, dhá bhliain déag d’aois, trí bliana déag d’aois, ceithre bliana déag d’aois, cúig bliana déag d’aois, sé bliana déag d’aois, seacht mbliana déag d’aois, ocht mbliana déag d’aois, naoi mbliana déag d’aois.

25

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 25

16/03/2022 12:12

Mé Féin Scríobh na hAbairtí: Cén aois í? Tá sí deich mbliana d’aois. Tá sí aon bhliain déag d’aois. Tá sí dhá bhliain déag d’aois. Tá sí trí bliana déag d’aois. Tá sí ceithre bliana déag d’aois. Tá sí cúig bliana déag d’aois. Tá sí sé bliana déag d’aois. Tá sí seacht mbliana déag d’aois. Tá sí ocht mbliana déag d’aois. Tá sí naoi mbliana déag d’aois.

la n

d

Bí ag Caint: Cén aois thú? Tá mé aon bhliain déag d’aois. Cén aois é do dheartháir? Is leathchúpla mé. Tá mo dheartháir Oisín aon bhliain déag d’aois freisin. Cén aois í do dheirfiúr Ciara? Tá sí ceithre bliana d’aois. Cén aois ___? (é, í) Tá ___ (sé, sí) ___. (aon bhliain d’aois, dhá bhliain d’aois, trí bliana d’aois, ceithre bliana d’aois, cúig bliana d’aois, sé bliana déag d’aois, seacht mbliana déag d’aois, ocht mbliana déag d’aois, naoi mbliana déag d’aois)

Ire

Litriú: aon bhliain déag d’aois, dhá bhliain déag d’aois, trí bliana déag d’aois, ceithre bliana déag d’aois, cúig bliana déag d’aois, sé bliana déag d’aois, seacht mbliana déag d’aois, ocht mbliana déag d’aois, naoi mbliana déag d’aois.

Tréimhse Chumarsáide

Bua na Cainte 6 lch. 9. Léann na páistí na ceisteanna agus na freagraí.

ny

of

Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cén aois thú?’ ‘Cén aois é do dheartháir?’ ‘Cén aois í do dheirfiúr?’ ‘Cén aois í Cáit?’ ‘Cén aois í Úna?’ ‘Cén aois é Pól?’ Freagraíonn na paistí na ceisteanna.

pa

Tagann páiste amach os comhair an ranga agus ceistíonn an páiste páistí eile: ‘Cén aois thú?’ ‘Cén aois é do dheartháir?’ ‘Cén aois í do dheirfiúr?’ ‘Cén aois í Cáit?’ ‘Cén aois í Úna?’ ‘Cén aois é Pól?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

om

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Ceistíonn paiste A páiste B: ‘Cén aois thú?’ ‘Cén aois é do dheartháir?’ ‘Cén aois í do dheirfiúr?’ srl. Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil.

C

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 9. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cén aois thú?’ ‘Cén aois é do dheartháir?’

‘Cén aois í do dheirfiúr?’ srl. Malartaíonn na páistí róil.

na l

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 9. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cén aois é?’ ‘Cén aois í?’ Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil.

at io

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 9. Freagraíonn na páistí na ceisteanna ó bhéal. Scríobhann na páistí freagraí na gceisteanna.

Ed uc

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘Tá mé dhá bhliain déag d’aois.’ ‘Tá mo dheartháir seacht mbliana déag d’aois.’ ‘Tá mo dheartháir níos sine ná mé.’ ‘Tá mo dheirfiúr naoi mbliana d’aois.’ ‘Tá sí níos óige ná mé.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna

©

Th e

An bhfuil an páiste in ann aois a chur in iúl go cruinn? ‘Tá sé/sí ___.’ (aon bhliain d’aois, dhá bhliain d’aois, trí bliana d’aois, ceithre bliana d’aois, cúig bliana d’aois, sé bliana d’aois, seacht mbliana d’aois, ocht mbliana d’aois, naoi mbliana d’aois, deich mbliana d’aois, aon bhliain déag d’aois, dhá bhliain déag d’aois, srl.)

An bhfuil an páiste in ann ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cén aois thú?’ ‘Tá mé dhá bhliain déag d’aois.’

‘Cén aois é do dheartháir Pól?’ ‘Tá sé seacht mbliana déag d’aois.’ ‘Tá sé níos sine ná mé.’ ‘Cén aois í do dheirfiúr Úna?’ ‘Tá sí naoi mbliana d’aois.’ ‘Tá sí níos óige ná mé.’

An bhfuil an páiste in ann céimeanna comparáide na haidiachta a úsáid go cruinn?’ ‘Tá sé níos sine ná mé.’ ‘Tá sí níos óige ná mé.’

26

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 26

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 2 – Amhrán Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Amhráin Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht Tuiscint: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Stór focal

la n

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth

Fiosrú agus Úsáid: Tuiscint

ny

Amhrán – An Poc ar Buile

Ire

Fiosrú agus Úsáid: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

of

Cumarsáid: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

C

om

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

pa

Ar mo ghabháil dom siar chun Droichead Uí Mhóra, Píce i mo dhóid ’s mé ag dul i meitheal, Cé a chasfaí orm i gcumar ceo, Ach pocán crón is é ar buile.

na l

Bhí garda mór i mBaile an Róistigh, Is bhailigh fórsaí chun sinn a chlipeadh.

Bhuail sé rop dhá adharc sa tóin air, Is dá bhríste nua do dhein sé giobail.

Th e

Ed uc

at io

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

I nDaingean Uí Chúis le haghaidh an tráthnóna, Bhí an sagart paróiste amach inár gcoinne.

Is é dúirt gurbh é an diabhal ba dhóigh leis A ghabh an treo ar phocán buile.

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

Aililiú, puililiú, aililiú, Tá an poc ar buile.

©

Castar agus múintear an t-amhrán An Poc ar Buile do na páistí. Canann an rang go léir, grúpaí éagsúla páistí, páistí aonair an t-amhrán. Déanann na páistí dráma bunaithe ar an amhrán.

Bí ag Caint: Bua na Cainte 6 lch. 10. Pléann an múinteoir agus na páistí an t-amhrán.

Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cad is ainm don amhrán?’ ‘Cá raibh an fear ag dul?’

‘Cad a bhí ina lámh aige?’ ‘Ar bhuail an gabhar an garda?’ ‘Ar thaitin an gabhar leat?’ ‘Ar thaitin an t-amhrán leat?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

27

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 27

16/03/2022 12:12

Mé Féin

Acmhainní

Torthaí Foghlama

Bua na Cainte 6 (Teicneolaíocht) Bua na Cainte 6 Leabhar an Pháiste (lch. 11–16) Bua na Cainte 6 Leabhar Litrithe (lch. 5–6) Pictiúir Luaschártaí/Cártaí Cainte

la n

Caidreamh cumarsáideach a fhorbairt trí theanga Ábhar agus struchtúr na teanga a thuiscint Teanga a fhiosrú agus a úsáid

of

Teanga ó Bhéal Léitheoireacht Scríbhneoireacht

Gnéithe

Ire

Snáitheanna

d

Plean Seachtaine Mé Féin Aonad 3

Teanga ó Bhéal Gné

Eiseamláirí

Rannpháirtíocht

pa

Cumarsáid

Torthaí Foghlama

Éisteann na páistí leis an gcomhrá agus baineann siad brí agus taitneamh as an gcomhrá (Ceacht 2, Ceacht 3, Ceacht 4 & Scéal). Éisteann na páistí leis an téacs agus cuireann siad a dtuairimí in iúl faoin téacs (Scéal).

at io

na l

Struchtúr abairte agus gramadach

Úsáideann na páistí réimhse leathan stór focal (Ceacht 1) beannachtaí agus nathanna cainte (Ceacht 2).

Léiriú tuisceana

Éisteann na páistí leis an téacs agus tuigeann siad agus pléann siad an téacs (Scéal).

Cuireann agus freagraíonn na páistí réimse ceisteanna (Ceacht 3 & Ceacht 4).

Ed uc

Stór focal

Th e

Fiosrú agus Iarratais, ceisteanna agus Úsáid idirghníomhuithe

©

Baineann na páistí úsáid as gnásanna sóisialta teanga chun tús a chur le comhrá bunaithe ar ábhar pearsanta agus úsáideann siad an teanga go muiníneach (Ceacht 1 & Ceacht 2). Úsáideann na páistí abairtí leis an aimsir cheart (Ceacht 3, Ceacht 4 & Amhrán) agus léiríonn siad úsáid chuí na gramadaí (Ceacht 4).

C

Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

om

Inspreagadh agus rogha

Tuiscint

ny

Moltar don mhúinteoir torthaí foghlama a oireann do shainriachtanais na bpáistí a roghnú. Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Catagóiriú

Cruthaíonn na na páistí catagóirí (Ceacht 2).

Aithinsint agus mionléiriú

Insíonn na páistí scéalta pearsanta (Amhrán) agus scéalta samhlaíochta (Scéal) ag baint úsáid as stór focal oiriúnach (Ceacht 1 & Ceacht 2).

Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach:

Éisteann na páistí le gnéithe cruthaitheacha den teanga agus baineann siad spraoi astu chun cuidiú leo a dteanga labhartha a fhorbairt (Amhrán).

28

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 28

16/03/2022 12:12

Mé Féin Léitheoireacht Gné

Aithníonn na páistí iad féin mar léitheoirí (An Scéal) agus forbraíonn siad a spéis sa léitheoireacht (Ceacht 4, An Scéal).

Inspreagadh agus rogha

Roghnaíonn agus pléann na páistí téacs ar mhaithe le pléisiúr (Ceacht 3, An tAmhrán) le spéis (An Scéal) agus le cuspóir ar leith (Ceacht 2).

Gnásanna cló agus struchtúr abairte

Déanann na páistí staidéar ar struchtúr na n-abairtí sa téacs (Ceacht 3 & Ceacht 4).

Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach

Aithníonn na páistí túsfhoghair (Ceacht 3) agus fóinéimí i bhfocail (Ceacht 2, An Scéal).

Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Aithníonn na páistí cosúlachtaí agus difríochtaí i bhfocail sa téacs (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3, Ceacht 4 & An Scéal).

Stór focal

Sealbhaíonn na páistí stór focal chun tacú le tuiscint ar an téacs (Ceacht 4, An tAmhrán).

Freagaíonn na páistí do ghnéithe samhlaíocha agus cruthaitheacha téacs (An tAmhrán).

of

Ire

la n

d

Rannpháirtíocht

ny

Tuiscint

Eiseamláirí

pa

Cumarsáid

Torthaí Foghlama

om

Fiosrú agus Cuspóir, seánra agus guth Úsáid Tuiscint

C

Baineann na páistí úsáid as straitéisí tuisceana chun dul i ngleic leis an téacs (Ceacht 1).

Líofacht agus féincheartú

na l

Léann na páistí téacsanna ag luas réasúnta agus le tuiscint agus déanann siad féincheartú (Ceacht 2, Ceacht 3, Ceacht 4 & An Scéal).

Scríbhneoireacht

Rannpháirtíocht

Ed uc

Cumarsáid

Torthaí Foghlama

at io

Gné

Inspreagadh agus rogha

©

Th e

Tuiscint

Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Eiseamláirí

Baineann na páistí taitneamh as téacs a chruthú chun cumarsáid a dhéanamh le daoine eile (Ceacht 1, Ceacht 2 & Ceacht 3), a bhféiniúlacht a chur in iúl (Ceacht 2) agus a gcuid smaointe a chur in iúl (An Dán, An Scéal).

Déanann páistí ábhar a roghnú chun téacs a chruthú (Ceacht 2, Ceacht 4).

Baineann na páistí úsáid as struchtúr abairte ina gcuid scríbhneoireachta (Ceacht 2, Ceacht 3, Ceacht 4, An Dán & An Scéal).

Litriú agus staidéar ar fhocail

Litríonn na páistí réimse focal go cruinn (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3, Ceacht 4 & Litriú) ina gcuid scríbhneoireachta.

Aithníonn siad go n-athraíonn focail Ghaeilge de réir chomhthéacs na gramadaí (Ceacht 1).

Stór focal

Roghnaíonn na páistí focail ábhartha chun téacs a chruthú (Ceacht 1 & Ceacht 4).

29

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 29

16/03/2022 12:12

Mé Féin Fiosrú agus Cuspóir, seánra agus guth Úsáid

Cruthaíonn na páistí téacs agus iad ag díriú ar chuspóir ar leith.

Forbraíonn siad a nguth pearsanta agus cruthaíonn siad téacs chun a gcuid tuairimí a roinnt le daoine eile (Ceacht 2, An Dán). Úsáideann na páistí scileanna agus straitéisí chun téacs a chruthú (Ceacht 1 & Ceacht 4).

Freagairt agus intinn an údair

Roinneann na páistí brí a gcuid téacsanna le daoine eile. (Ceacht 2, An Dán & An Scéal).

la n

d

Próiseas na scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

Ire

Peannaireacht agus cur i láthair Scríobhann na páistí go hinléite agus go líofa (Ceacht 2, Ceacht 3, Ceacht 4 & An Scéal).

Eiseamláirí Teanga

A chara, Conas atá tú? Tá súil agam go bhfuil tú ar fónamh. Cáit is ainm dom. Tá mé dhá bhliain déag d’aois. Tá mé i mo chónaí i mBaile Átha Cliath. Tá mo chuid gruaige fada, dubh agus catach. Tá mo shúile donn. Táim ag freastal ar Scoil Éanna.

Táim i rang a sé i mbliana. Tá seachtar i mo chlann, mé féin san áireamh. Tá beirt deartháireacha agam. Pól agus Eoin is ainm dóibh. Tá siad níos sine ná mé. Tá Pól seacht mbliana déag d’aois.Tá sé sa chúigiú bliain sa mheánscoil.Tá Eoin cúig bliana déag d’aois. Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil. Tá beirt deirfiúracha agam freisin. Síle agus Úna is ainm dóibh.Tá siad níos óige ná mé. Tá Síle aon bhliain déag d’aois. Tá sí i rang a cúig i mbliana. Tá Úna naoi mbliana d’aois. Tá sí i rang a trí i mbliana. Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile. Scríobh ríomhphost chugam go luath agus inis dom fút féin agus do chlann.

Le dea-mhéin, Cáit

C

om

pa

ny

Seo m’aghaidh.

Tá malaí ar m’aghaidh.

Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.

Tá mo bheola dearg.

Tá fiacla i mo bhéal.

Tá teanga i mo bhéal freisin.

Seo í mo lámh.

Seo iad mo mhéara.

Seo ordóg.

Seo lúidín.

of

Ábhar

Ed uc

at io

na l

Litriú: aghaidh, malaí, súile, srón, smig, beola, fiacla, teanga.

©

Th e

D’ól Niamh cupán bainne.

D’fhág sí an cupán bainne ar an mbord.

Chaith Oisín liathróid chuig Bran.

Léim Bran in airde.

Leag sé an cupán.

Bhris an cupán ina smidiríní.

Bhain Bran geit as na páistí.

Scuab Niamh an t-urlár.

Chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.

Dhún Niamh an bosca bruscair.

Ghlan Oisín an t-urlár.

Rith Bran agus na páistí amach sa ghairdín cúil

Tá sé sa chéad bhliain sa mheánscoil.

Tá sé sa dara bliain sa mheánscoil.

Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil.

Tá sí sa cheathrú bliain sa mheánscoil.

Tá sí sa chúigiú bliain sa mheánscoil.

Tá sí sa séú bliain sa mheánscoil.

Litriú: sa chéad bhliain, sa dara bliain, sa tríú bliain, sa cheathrú bliain, sa chúigiú bliain, sa séú bliain.

Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé tinn.

Ní raibh sé ar fónamh.

Bhí tinneas cinn air.

Bhí slaghdán air.

Bhí a scornach tinn.

Bhí sé ag casachtach agus ag sraothartach.

Bhí pian ina bholg aige.

Bhí sé ag aiseag.

Bhí a theocht ard.

Bhí sé lag.

Bhí sé breoite.

Tháinig an dochtúir.

30

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 30

16/03/2022 12:12

Mé Féin Ar ól Niamh cupán bainne?

D’ól Niamh cupán bainne.

Ar ól Oisín cupán bainne?

Níor ól Oisín cupán bainne.

Thug an dochtúir leigheas dó.

D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla lá.

Tá biseach air anois.

Cé a bhí tinn?

Bhí Ruairí tinn.

Ar fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord?

D’fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord.

Ar fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord?

Níor fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord.

la n

d

An raibh Ruairí ar scoil inné?

Ní raibh Ruairí ar scoil inné.

Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil inné?

Ní raibh Ruairí ar scoil inné mar ní raibh sé ar fónamh.

Ar chaith Niamh liathróid chuig Bran?

Níor chaith Niamh liathróid chuig Bran.

Ar chaith Oisín liathróid chuig Bran?

Chaith Oisín liathróid chuig Bran.

Ire

An raibh slaghdán ar Ruairí?

Bhí slaghdán ar Ruairí.

Bhí a scornach tinn.

Bhí sé ag casachtach agus ag sraothartach.

Ar leag Oisín an cupán bainne?

Níor leag Oisín an cupán bainne.

Ar leag Bran an cupán bainne?

Leag Bran an cupán bainne.

of

An raibh tinneas cinn air?

Bhí tinneas cinn air.

An raibh pian ina dhroim aige?

Ní raibh pian ina dhroim aige.

ny

Ar bhris an cupán ina smidiríní?

Bhris an cupán ina smidiríní.

Ar bhris an fhuinneog ina smidiríní?

Níor bhris an fhuinneog ina smidiríní.

pa

Cé a tháinig?

Tháinig an dochtúir.

at io

na l

C

om

Ar chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?

Cad a thug an dochtúir do Ruairí?

Chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.

Thug an dochtúir leigheas do Ruairí.

Ar chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?

Níor chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair. Ar fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá?

D’fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá.

Ar dhún Niamh an bosca bruscair?

An bhfuil biseach ar Ruairí anois?

Dhún Niamh an bosca bruscair.

Tá biseach ar Ruairí anois.

Ar dhún Oisín an bosca bruscair?

Níor dhún Oisín an bosca bruscair.

Litriú: Bhí slaghdán ar Ruairí.

Bhí tinneas cinn air.

Ar ghlan Oisín an t-urlár?

Bhí sé ag casachtach.

Ghlan Oisín an t-urlár.

Bhí sé ag sraothartach.

Ar ghlan Niamh an t-urlár?

Bhí sé ag aiseag.

Níor ghlan Niamh an t-urlár.

Tar éis cúpla lá, bhí biseach air.

Ar rith Bran amach sa ghairdín cúil?

Ed uc

Rith Bran amach sa ghairdín cúil.

Ar rith an cat amach sa ghairdín cúil?

Níor rith an cat amach sa ghairdín cúil.

©

Th e

Litriú: Ar bhris sí? Bhris sí. Níor bhris sí. Ar chaith sí?

Chaith sí. Níor chaith sí. Ar ghlan sí? Ghlan sí. Níor ghlan sí.

Ar ól sí? D’ól sí. Níor ól sí. Ar fhág sí? D’fhág sí.

Níor fhág sí.

31

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 31

16/03/2022 12:12

Mé Féin Oideolaíochtaí Straitéisí Teagaisc agus Foghlama Amhráin agus Dánta

An Modh Díreach Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí An Modh Closamhairc An Modh Closlabhartha Modh na Sraithe Modh na Ráite

Foclóir Tóirfhocal Scríobh an Scéal Tasc Tuisceana Bí ag Scríobh Spraoi le Briathra Freagair na Ceisteanna Bí ag Caint

Ire

la n

Dán – An tEitleán

Cluichí

d

Modhanna Múinte

Drámaíocht

Scéalta

An Táin

of

Dráma bunaithe ar an scéal: An Táin

Obair Bheirte

ny

Féach ar samplaí den obair bheirte i gceachtanna an aonaid.

pa

Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge Féach ar shamplaí den Ghaeilge neamhfhoirmiúil i gceachtanna an aonaid.

Drámaíocht An Táin

at io

Measúnú don Fhoghlaim Dírbhreathnú an Mhúinteora Ceistiú Tascanna Measúnaithe Féinmheasúnú

Idirdhealú trí thacaíocht bhreise Idirdhealú trí acmhainní

Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga

C

Measúnú

Idirdhealú sna straitéisí Idirdhealú sna tascanna Idirdhealú sa luas múinteoireachta

na l

Idirdhealú sna spriocanna foghlama Idirdhealú san ábhar Idirdhealú sa mhodheolaíocht

om

Idirdhealú

Stair An Táin

Féinmhachnamh

3 

7

©

Th e

Ed uc

Cuir na siombailí thíos in aice leis na heiseamláirí ag deireadh an aonaid.

Múineadh an t-ábhar seo agus d’éirigh leis na páistí dul chun cinn a dhéanamh san fhoghlaim.

Múineadh an t-ábhar seo ach teastaíonn tuilleadh tacaíochta ó na páistí chun a chinntiú go mbeidh dul chun cinn san fhoghlaim.

Níor múineadh an t-ábhar seo.

32

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 32

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 3 – Ceacht 1 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Scríbhneoireacht

Tuiscint: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: Tuiscint

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Tuiscint: Litriú agus staidéar ar fhocail Stór focal

Ire

Cumarsáid: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Fiosrú agus Úsáid: Aithinsint agus mionléiriú

Eiseamláirí Teanga

of

Feidhmeanna Teanga

Seo m’aghaidh.

Tá malaí ar m’aghaidh.

Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.

Tá mo bheola dearg.

Tá fiacla i mo bhéal.

Tá teanga i mo bhéal freisin.

Seo í mo lámh.

Seo iad mo mhéara.

Seo ordóg.

Seo lúidín.

Stór focal a úsáid Cur síos a dhéanamh

C

om

pa

●

ny

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

d

Léitheoireacht

la n

Teanga ó Bhéal

na l

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

Tréimhse Réamhchumarsáide

at io

Múintear an comhrá. Úsáidtear pictiúir. Tagann páistí éagsúla amach os comhair an ranga agus ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cad í seo?’ ‘Cad atá ar d’aghaidh?’ ‘Cén dath atá ar do bheola?’ ‘Cad atá i do bhéal?’ ‘Cad iad seo?’ ‘Cad é seo?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna: ‘Seo m’aghaidh.’ ‘Tá malaí ar m’aghaidh.’ ‘Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.’ ‘Tá mo bheola dearg.’ ‘Tá fiacla i mo bhéal.’ ‘Tá teanga i mo bhéal freisin.’ ‘Seo í mo lámh.’ ‘Seo iad mo mhéara.’ ‘Seo ordóg.’ ‘Seo lúidín.’

Ed uc

Foclóir: aghaidh, malaí, súile, srón, smig, beola, fiacla, teanga.

Tóirfhocal: aghaidh, malaí, súile, srón, smig, beola, fiacla, teanga, méar, ordóg, lúidín.

Scríobh an Scéal: Seo í m’aghaidh. Tá malaí ar m’aghaidh. Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh. Tá mo bheola dearg. Tá fiacla i mo bhéal. Tá teanga i mo bhéal freisin. Seo mo lámh. Seo iad mo mhéara. Seo ordóg. Seo lúidín.

©

Th e

Litriú: aghaidh, malaí, súile, srón, smig, beola, fiacla, teanga.

33

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 33

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tréimhse Chumarsáide

la n Ire of

ny

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 11. Úsáidtear pictiúr mar spreagthach agus spreagann páiste A páiste B cur síos a dhéanamh air/uirthi féin. Freagraíonn páiste B: ‘Seo m’aghaidh.’ ‘Tá malaí ar m’aghaidh.’ ‘Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.’ srl.

Malartaíonn na páistí róil.

d

Bua na Cainte 6 lch. 11. Léann na páistí na habairtí.

Taispeánann an múinteoir pictiúr agus iarrtar ar na páistí cur síos a dhéanamh ar an bpictiúr.

Tagann páiste amach os comhair an ranga. Úsáidtear pictiúr mar spreagthach agus spreagtar an páiste cur síos a dhéanamh air/uirthi féin: ‘Seo m’aghaidh.’ ‘Tá malaí ar m’aghaidh.’ ‘Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.’ ‘Tá mo bheola dearg.’ ‘Tá fiacla i mo bhéal.’ ‘Tá teanga i mo bhéal freisin.’ ‘Seo í mo lámh.’ ‘Seo iad mo mhéara.’ ‘Seo ordóg.’

‘Seo lúidín.’

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Úsáidtear pictiúr mar spreagthach agus spreagann páiste A páiste B cur síos a dhéanamh air/uirthi féin. Freagraíonn páiste B: ‘Seo m’aghaidh.’ ‘Tá malaí ar m’aghaidh.’ ‘Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.’ srl.

Malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

om

pa

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 11. Scríobhann gach páiste faoina (h)aghaidh. ‘Seo m’aghaidh.’ ‘Tá malaí ar m’aghaidh.’ ‘Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.’ ‘Tá mo bheola dearg.’ ‘Tá fiacla i mo bhéal.’ ‘Tá teanga i mo bhéal freisin.’ ‘Seo í mo lámh.’ ‘Seo iad mo mhéara.’ ‘Seo ordóg.’ ‘Seo lúidín.’

Bua na Cainte 6 lch. 11. Tarraingíonn na páistí pictiúr dá lámha agus scríobhann siad na focail chuí in aice leis na méara.

C

Bua na Cainte 6 lch. 11. Déanann na páistí an tóirfhocal: aghaidh, malaí, súile, srón, smig, beola, fiacla, teanga, méar, ordóg, lúidín.

na l

Seánra Scríbhneoireachta: Tuairisc. Nuair a scríobhann na páistí faoina a n-aghaidh tig leo an foclóir agus an teimpléad ar lch. 11 a úsáid mar chabhair. Baintear leas as an bpróiseas scríbhneoireachta. Scríobhann an páiste dréacht.

Déanann sé/sí eagarthóireacht ar an dréacht agus athscríobhann sé/sí an píosa. Foilsítear an píosa scríbhneoireachta sa seomra ranga.

Ed uc

at io

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘Seo m’aghaidh.’ ‘Tá malaí ar m’aghaidh.’ ‘Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.’ ‘Tá mo bheola dearg.’ ‘Tá fiacla i mo bhéal.’ ‘Tá teanga i mo bhéal.’ ‘Seo í mo lámh.’ ‘Seo iad mo mhéara.’ ‘Seo ordóg.’ ‘Seo lúidín.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna

©

Th e

An bhfuil an páiste in ann stór focal a úsáid? (aghaidh, malaí, súile, srón, smig, beola, fiacla, béal, teanga, lámh, méara, ordóg, lúidín) An bhfuil an páiste in ann cur síos a dhéanamh? ‘Seo m’aghaidh.’ ‘Tá malaí ar m’aghaidh.’ ‘Tá súile, srón agus smig ar m’aghaidh.’ ‘Tá mo bheola dearg.’ ‘Tá fiacla i mo bhéal.’ ‘Tá teanga i mo bhéal freisin.’ ‘Seo í mo lámh.’ ‘Seo iad mo mhéara.’ ‘Seo ordóg.’ ‘Seo lúidín.’

34

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 34

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 3 – Ceacht 2 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Catagóiriú Aithinsint agus mionléiriú

Tuiscint: Gnásanna cló agus struchtúr abairte Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gnásanna cló Litriú agus staidéar ar fhocail Stór focal

Feidhmeanna Teanga

Eiseamláirí Teanga

●

Th e

Ed uc

at io

na l

C

●

Beannú do dhuine Cur síos a dhéanamh Ríomhphost a scríobh Orduimhreacha a úsáid go cruinn

om

●

Comhrá 2.1 A chara, Conas atá tú? Tá súil agam go bhfuil tú ar fónamh. Cáit is ainm dom. Tá mé dhá bhliain déag d’aois. Tá mé i mo chónaí i mBaile Átha Cliath. Tá mo chuid gruaige fada, dubh agus catach. Tá mo shúile donn. Táim ag freastal ar Scoil Éanna.

Táim i rang a sé i mbliana. Tá seachtar i mo chlann, mé féin san áireamh. Tá beirt deartháireacha agam. Pól agus Eoin is ainm dóibh. Tá siad níos sine ná mé. Tá Pól seacht mbliana déag d’aois. Tá sé sa chúigiú bliain sa mheánscoil. Tá Eoin cúig bliana déag d’aois. Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil. Tá beirt deirfiúracha agam freisin. Síle agus Úna is ainm dóibh.

Tá siad níos óige ná mé. Tá Síle aon bhliain déag d’aois. Tá sí i rang a cúig i mbliana. Tá Úna naoi mbliana d’aois. Tá sí i rang a trí i mbliana. Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile. Scríobh ríomhphost chugam go luath agus inis dom fút féin agus do chlann.

Le dea-mhéin, Cáit

pa

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth Freagairt agus intinn an údair Peannaireacht agus cur i láthair

ny

Fiosrú agus Úsáid: Líofacht agus féincheartú

la n

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Ire

Tuiscint: Stór focal

Cumarsáid: Rannnpháirtíocht

of

Cumarsáid: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Comhrá 2.2 Tá sé sa chéad bhliain sa mheánscoil. Tá sé sa dara bliain sa mheánscoil.

Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil. Tá sí sa cheathrú bliain sa mheánscoil.

Tá sí sa chúigiú bliain sa mheánscoil. Tá sí sa séú bliain sa mheánscoil.

©

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear comhrá 2.1. Léann an múinteoir an ríomhphost ar an gclár bán. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Conas atá tú?’ ‘Cad is ainm duit?’ ‘Cén aois thú?’ ‘Cá bhfuil tú i do chónaí?’ ‘Cén saghas gruaige atá ort?’ ‘Cén dath atá ar do shúile?’ ‘Ca bhfuil tú ag dul ar scoil?’ ‘Cén rang ina bhfuil tú?’ ‘An mó duine atá i do chlann?’ ‘An mó deartháir atá agat?’ ‘Cad is ainm dó/dóibh?’ ‘An bhfuil sé/siad níos sine ná tú?’ ‘Cén aois é/iad?’ ‘Cén rang/bliain ina bhfuil sé/siad?’ ‘An mó deirfiúr atá agat?’ ‘Cad is ainm di/ dóibh?’ ‘Cén rang/bhliain ina bhfuil sí/siad?’ ‘An maith leat do chlann?’ ‘Cén fáth?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

35

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 35

16/03/2022 12:12

Mé Féin Múintear comhrá 2.2 ag úsáid pictiúr agus/nó figiúirí – orduimhreacha. Ceistíonn an múinteoir na páistí:’Cén bhliain ina bhfuil sé/sí sa mheánscoil?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna: ‘Tá sé sa chéad bhliain sa mheánscoil.’ ‘Tá sé sa dara bliain sa mheánscoil.’ ‘Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil.’ ‘Tá sí sa cheathrú bliain sa mheánscoil.’ ‘Tá sí sa chúigiú bliain sa mheánscoil.’

‘Tá sí sa séú bliain sa mheánscoil.’

d

Tasc Tuisceana: Tá sé sa chéad bhliain sa mheánscoil. Tá sé sa dara bliain sa mheánscoil. Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil.

Tá sí sa cheathrú bliain sa mheánscoil. Tá sí sa chúigiú bliain sa mheánscoil. Tá sí sa séú bliain sa mheánscoil.

of

Ire

la n

Bí ag Scríobh: Conas atá tú? Tá súil agam go bhfuil tú ar fónamh. Cáit is ainm dom. Tá mé dhá bhliain déag d’aois. Tá mé i mo chónaí i mBaile Átha Cliath.Tá mo chuid gruaige fada, dubh agus catach. Tá mo shúile donn.Táim ag freastal ar Scoil Éanna.

Táim i rang a sé i mbliana.Tá seachtar i mo chlann, mé féin san áireamh.Tá beirt deartháireacha agam. Pól agus Eoin is ainm dóibh. Tá siad níos sine ná mé. Tá Pól seacht mbliana déag d’aois. Tá sé sa chúigiú bliain sa mheánscoil. Tá Eoin cúig bliana déag d’aois. Tá sé sa tríú bliain sa mheánscoil. Tá beirt deirfiúracha agam freisin. Síle agus Úna is ainm dóibh. Tá siad níos óige ná mé.

Tá Síle aon bhliain déag d’aois. Tá sí i rang a cúig i mbliana. Tá Úna naoi mbliana d’aois. Tá sí i rang a trí i mbliana. Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile. Scríobh ríomhphost chugam go luath agus inis dom fút féin agus do chlann.

Litriú: sa chéad bhliain, sa dara bliain, sa tríú bliain, sa cheathrú bliain, sa chúigiú bliain, sa séú bliain.

ny

Tréimhse Chumarsáide

om

pa

Bua na Cainte 6 lch. 12. Léann na páistí an ríomhphost: ‘A chara, Conas atá tú? Tá súil agam go bhfuil tú ar fónamh. Cáit is ainm dom. Tá mé dhá bhliain déag d’aois. Tá mé i mo chónaí i mBaile Átha Cliath. Tá mo chuid gruaige fada, dubh agus catach. Tá mo shúile donn. Táim ag freastal ar Scoil Éanna. Táim i rang a sé i mbliana.’ srl.

na l

C

Scríbhneoireacht Mhúnlaithe: Cabhraíonn an múinteoir leis na páistí ríomhphost a scríobh agus tig leo na ceisteanna agus na treoracha ar lch. 12 a úsáid mar chabhair: ‘Cad is ainm duit?’ ‘Cén aois thú?’ ‘Déan cur síos ar do chuid gruaige.’ ‘Déan cur síos ar do shúile.’ ‘Cá bhfuil tú ag dul ar scoil?’ ‘Cén rang ina bhfuil tú?’ ‘An mó duine atá i do chlann?’ ‘An mó deartháir atá agat?’ ‘An mó deirfiúr atá agat?’ ‘Cad is ainm do do dheartháireacha?’ ‘Cad is ainm do do dheirfiúracha?’ ‘Cén aois iad do dheartháireacha?’

‘Cén aois iad do dheirfiúracha?’ ‘Cé hé an duine is sine sa chlann?’ ‘Cé hé an duine is óige sa chlann?’ ‘An maith leat do chlann?’

at io

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 12. Scríobhann na páistí ríomhphost.

Ed uc

Seánra Scríbhneoireachta: Scríbhneoireacht Shóisialta: Nuair a scríobhann na páistí ríomhphost tig leo an foclóir agus an teimpléad ar lch. 12 a úsáid mar chabhair. Baintear leas as an bpróiseas scríbhneoireachta. Scríobhann an páiste dréacht. Déanann sé/sí eagarthóireacht ar an dréacht agus athscríobhann sé/sí an píosa. Foilsítear an píosa scríbhneoireachta sa seomra ranga.

Léann páistí éagsúla a ríomhphost amach os comhair an ranga.

©

Th e

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘Conas atá tú?’ ‘Tá mé dhá bhliain déag d’aois.’ ‘Tá mé i mo chónaí i ___.’ ‘Tá mo chuid gruaige fada, dubh agus catach.’ ‘Tá mo shúile ___.’ ‘Táim ag freastal ar Scoil ___.’ ‘Táim i rang a sé i mbliana.’ ‘Tá ___ i mo chlann, mé féin san áireamh.’ ‘Tá ___ deartháireacha agam.’ ‘___ agus ___ is ainm dóibh.’

‘Tá siad ___ ná mé.’ (níos óige, níos sine) ‘Tá ___ deirfiúracha agam freisin.’ ‘___ agus ___ is ainm dóibh.’ ‘Tá siad ___ ná mé.’ (níos óige, níos sine) ‘Is breá liom mo chlann mar bíonn spórt agus scléip againn le chéile.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna An bhfuil an páiste in ann beannú do dhuine? ‘Conas atá tú?’

An bhfuil an páiste in ann cur síos a dhéanamh? ‘Cáit is ainm dom.’ ‘Tá mé dhá bhliain déag d’aois.’

‘Tá mé i mo chónaí i mBaile Átha Cliath.’ ‘Tá mo chuid gruaige fada, dubh agus catach.’ ‘Tá mo shúile donn.’ ‘Táim ag freastal ar Scoil Éanna.’ ‘Táim i rang a sé i mbliana.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann ríomhphost a scríobh? ‘A chara, conas atá tú?’ ‘Tá súil agam go bhfuil tú go maith.’ srl.

36

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 36

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 3 – Ceacht 3 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Tuiscint: Gnásanna cló agus struchtúr abairte Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gnásanna cló Litriú agus staidéar ar fhocail

Fiosrú agus Úsáid: Líofacht agus féincheartú

Eiseamláirí Teanga

●

Ed uc

at io

Comhrá 3.2 Ar ól Niamh cupán bainne?

D’ól Niamh cupán bainne.

Ar ól Oisín cupán bainne?

Níor ól Oisín cupán bainne.

na l

C

●

Scéal a insint san aimsir chaite Ceist a chur Ceist a fhreagairt An fhoirm cheisteach, an fhoirm dhearfach agus an fhoirm dhiúltach de bhriathra sa chéad réimniú a úsáid go cruinn

om

●

Comhrá 3.1 D’ól Niamh cupán bainne.

D’fhág sí an cupán bainne ar an mbord.

Chaith Oisín liathróid chuig Bran.

Léim Bran in airde.

Leag sé an cupán.

Bhris an cupán ina smidiríní.

Bhain Bran geit as na páistí.

Scuab Niamh an t-urlár.

Chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.

Dhún Niamh an bosca bruscair.

Ghlan Oisín an t-urlár.

Rith Bran agus na páistí amach sa ghairdín cúil.

pa

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

Fiosrú agus Úsáid: Peannaireacht agus cur i láthair

ny

Feidhmeanna Teanga

la n

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Ire

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

of

Cumarsáid: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Ar fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord?

D’fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord.

Ar fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord?

Níor fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord.

©

Th e

Ar chaith Niamh liathróid chuig Bran?

Níor chaith Niamh liathróid chuig Bran.

Ar chaith Oisín liathróid chuig Bran?

Chaith Oisín liathróid chuig Bran.

Ar leag Oisín an cupán bainne?

Níor leag Oisín an cupán bainne.

Ar leag Bran an cupán bainne?

Leag Bran an cupán bainne.

Ar chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?

Chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.

Ar chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?

Níor chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.

Ar dhún Niamh an bosca bruscair?

Dhún Niamh an bosca bruscair.

Ar dhún Oisín an bosca bruscair?

Níor dhún Oisín an bosca bruscair.

Ar ghlan Oisín an t-urlár?

Ghlan Oisín an t-urlár.

Ar ghlan Niamh an t-urlár?

Níor ghlan Niamh an t-urlár.

Ar rith Bran amach sa ghairdín cúil?

Rith Bran amach sa ghairdín cúil.

Ar rith an cat amach sa ghairdín cúil?

Níor rith an cat amach sa ghairdín cúil.

Ar bhris an cupán ina smidiríní?

Bhris an cupán ina smidiríní.

Ar bhris an fhuinneog ina smidiríní?

Níor bhris an fhuinneog ina smidiríní.

37

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 37

16/03/2022 12:12

Mé Féin Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

Tréimhse Réamhchumarsáide

la n

d

Múintear comhrá 3.1 le cabhair phictiúr agus ghníomhartha cuí. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cad a d’ól Niamh?’ ‘Cad a d’fhág Niamh ar an mbord?’ ‘Cár fhág Niamh an cupán bainne?’ ‘Cad a chaith Oisín chuig Bran?’ ‘Cé a chaith an liathróid chuig Bran?’ ‘Cad a rinne Bran?’ ‘Ar léim Bran san aer?’ ‘Cad a leag Bran?’ ‘Ar leag Bran an cupán?’ ‘Cad a tharla don chupán?’ ‘Ar bhris an cupán ina smidiríní?’ ‘Ar bhain Bran geit as na páistí?’ ‘Cé a scuabh an t-urlár?’ ‘Cár chuir Oisín an cupán briste?’ ‘Cé a chuir an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?’ ‘Cad a rinne Niamh?’ ‘Cé a dhún an bosca bruscair?’ ‘Cad a rinne Oisín?’ ‘Cé a ghlan an t-urlár?’ ‘Cad a rinne Bran agus na páistí?’ ‘Cár rith Bran agus na páistí?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

ny

of

Ire

Múintear comhrá 3.2 ag úsáid pictiúr agus gníomartha cuí. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Ar ól Niamh cupán bainne?’ ‘Ar ól Oisín cupán bainne?’ ‘Ar fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord?’ ‘Ar fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord?’ ‘Ar chaith Niamh liathróid chuig Bran?’ ‘Ar chaith Oisín liathróid chuig Bran?’ ‘Ar leag Oisín an cupán bainne?’ ‘Ar leag Bran an cupán bainne?’ ‘Ar bhris an cupán ina smidiríní?’ ‘Ar bhris an fhuinneog ina smidiríní?’ ‘Ar chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?’ ‘Ar chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?’ ‘Ar dhún Niamh an bosca bruscair?’ ‘Ar dhún Oisín an bosca bruscair?’ ‘Ar ghlan Oisín an t-urlár?’ ‘Ar ghlan Niamh an t-urlár?’ ‘Ar rith Bran amach sa ghairdín cúil?’ ‘Ar rith an cat amach sa ghairdín cúil?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

pa

Spraoi le Briathra: Ar ól sí? D’ól sí. Níor ól sí. Ar fhág sí? D’fhág sí. Níor fhág sí. Ar chaith sí? Chaith sí. Níor chaith sí. Ar léim sí? Léim sí. Níor léim sí. Ar leag sí? Leag sí. Níor leag sí. Ar bhris sí? Bhris sí. Níor bhris sí. Ar scuab sí? Scuab sí. Níor scuab sí. Ar chuir sí? Chuir sí. Níor chuir sí. Ar dhún sí? Dhún sí. Níor dhún sí. Ar ghlan sí? Ghlan sí. Níor ghlan sí. Ar rith sí? Rith sí.

Níor rith sí.

na l

C

om

Freagair na Ceisteanna: Ar ól Niamh cupán bainne? D’ól Niamh cupán bainne. Ar ól Oisín cupán bainne? Níor ól Oisín cupán bainne. Ar fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord? D’fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord. Ar fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord? Níor fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord. Ar chaith Niamh liathróid chuig Bran? Níor chaith Niamh liathróid chuig Bran. Ar chaith Oisín liathróid chuig Bran? Chaith Oisín liathróid chuig Bran. Ar leag Oisín an cupán bainne? Níor leag Oisín an cupán bainne. Ar leag Bran an cupán bainne? Leag Bran an cupán bainne. Ar bhris an cupán ina smidiríní? Bhris an cupán ina smidiríní. Ar bhris an fhuinneog ina smidiríní? Níor bhris an fhuinneog ina smidiríní.

at io

Bí ag Caint: Ar ól Niamh cupán bainne? D’ól Niamh cupán bainne. Ar fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord? Níor fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord. Ar chaith Niamh liathróid chuig Bran? Níor chaith Niamh liathróid chuig Bran.

Ar leag Bran an cupán bainne? Leag Bran an cupán bainne. Ar bhris an cupán ina smidiríní? Bhris an cupán ina smidiríní. Ar chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair? Níor chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair. Ar dhún Niamh an bosca bruscair? Dhún Niamh an bosca bruscair. Ar dhún Oisín an bosca bruscair? Níor dhún Oisín an bosca bruscair. Ar ghlan Oisín an t-urlár? Ghlan Oisín an t-urlár. Ar rith Bran amach sa ghairdín cúil? Rith Bran amach sa ghairdín cúil.

Ed uc

Litriú: Ar bhris sí? Bhris sí. Níor bhris sí. Ar chaith sí? Chaith sí. Níor chaith sí. Ar ghlan sí? Ghlan sí. Níor ghlan sí. Ar ól sí?

D’ól sí. Níor ól sí. Ar fhág sí? D’fhág sí. Níor fhág sí.

Tréimhse Chumarsáide

Bua na Cainte 6 lch. 13. Léann na páistí an scéal.

Th e

Drámaíocht: Déantar dráma bunaithe ar an scéal. Glacann páistí éagsúla páirteanna mar Niamh, mar Oisín agus mar Bhran.

©

Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cad a d’ól Niamh?’ ‘Cad a d’fhág Niamh ar an mbord?’

‘Cár fhág Niamh an cupán bainne?’ ‘Cad a chaith Oisín chuig Bran?’ ‘Cé a chaith an liathróid chuig Bran?’ srl. Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

Tagann páiste amach os comhair an ranga. Ceistíonn an múinteoir an páiste: ‘Cad a rinne Bran?’ ‘Ar léim Bran san aer?’ ‘Cad a leag Bran?’ ‘Ar leag Bran an cupán?’ srl. Freagraíonn an páiste na ceisteanna.

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Ar ól Niamh cupán bainne?’ ‘Ar ól Oisín cupán bainne?’ ‘Ar fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord?’ srl. Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil.

38

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 38

16/03/2022 12:12

Mé Féin Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 13. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Ar chaith Niamh an liathróid chuig Bran?’ ‘Ar leag Bran an cupán?’ ‘Ar bhris an cupán ina smidiríní?’ ‘Ar chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?’ srl. Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

d

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 13. Scríobhann na páistí freagraí na gceisteanna san aimsir chaite.

Ire

la n

Bua na Cainte 6 lch. 13. Scríobhann na páistí freagraí na gceisteanna: ‘Ar ól Niamh cupán bainne?’ ‘Ar ól Oisín cupán bainne?’

‘Ar fhág Niamh an cupán bainne ar an mbord?’ ‘Ar fhág Oisín an cupán bainne ar an mbord?’ ‘Ar chaith Niamh an liathróid chuig Bran?’ ‘Ar leag Bran an cupán?’ ‘Ar bhris an cupán ina smidiríní?’ ‘Ar chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?’ ‘Ar dhún Oisín an bosca bruscair?’ ‘Ar ghlan Oisín an t-urlár?’

pa

ny

of

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘D’ól mé cupán bainne.’ ‘Níor ól mé an t-uisce.’

‘D’fhág mé an leabhar ar an mbord.’ ‘Níor fhág mé aon rud ar an mbord.’ ‘Chaith mé an liathróid.’ ‘Níor chaith mé an chloch.’

‘Léim mé san aer.’ ‘Níor léim mé ar an leaba.’ ‘Leag mé crann.’ ‘Níor leag mé an crann.’ ‘Bhris mé an camán.’ ‘Níor bhris mé an fhuinneog.’ ‘Bhain mé geit as.’ ‘Níor bhain mé mo chóta díom.’ ‘Scuab mé an t-urlár.’ ‘Chuir mé an cupán ar an mbord.’ ‘Níor chuir mé an leabhar sa mhála.’ ‘Dhún mé an doras.’ ‘Níor dhún mé an leabhar.’ ‘Ghlan mé an t-urlár.’ ‘Níor ghlan mé an chistin.’

‘Rith mé amach sa chlós.’ ‘Níor rith mé abhaile.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

An bhfuil an páiste in ann scéal a insint san aimsir chaite? ‘D’ól Niamh cupán bainne.’ ‘D’fhág sí an cupán bainne ar an mbord.’ ‘Chaith Oisín liathróid chuig Bran.’ ‘Léim Bran in airde.’ ‘Leag sé an cupán.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann ceist a chur/a fhreagairt? ‘Ar chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair?’ ‘Chuir Oisín an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.’ ‘Níor chuir Niamh an cupán briste isteach sa bhosca bruscair.’ ‘Ar dhún Niamh an bosca bruscair?’ ‘Dhún Niamh an bosca bruscair.’ ‘Níor dhún Oisín an bosca bruscair.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann an fhoirm cheisteach, an fhoirm dhearfach agus an fhoirm dhiúltach de bhriathra sa chéad réimniú a úsáid go cruinn? ‘Ar ghlan Oisín an t-urlár?’ ‘Ghlan Oisín an t-urlár.’ ‘Ar ghlan Niamh an t-urlár?’ ‘Níor ghlan Niamh an t-urlár.’ srl.

39

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 39

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 3 – Ceacht 4 Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Cheachta Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Fiosrú agus Úsáid: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Tuiscint: Gnásanna cló agus struchtúr abairte Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail Stór focal

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gnásanna cló Litriú agus staidéar ar fhocail Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: Líofacht agus féincheartú

Eiseamláirí Teanga

● ●

at io

na l

C

●

Scéal a insint Ceist a chur Ceist a fhreagairt Míniú a thabhairt Stór focal a úsáid

om

●

Comhrá 4.1 Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé tinn.

Ní raibh sé ar fónamh.

Bhí tinneas cinn air.

Bhí slaghdán air.

Bhí a scornach tinn.

Bhí sé ag casachtach agus ag sraothartach.

Bhí pian ina bholg aige.

Bhí sé ag aiseag.

Bhí a theocht ard.

Bhí sé lag.

Bhí sé breoite.

Tháinig an dochtúir.

Thug an dochtúir leigheas dó.

D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla lá.

Tá biseach air anois.

pa

Ba cheart go mbeadh an páiste in ann: ●

Fiosrú agus Úsáid: Próiseas na scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs Peannaireacht agus cur i láthair

ny

Feidhmeanna Teanga

la n

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

Ire

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach Stór focal

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

of

Cumarsáid: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

An raibh tinneas cinn air?

Bhí tinneas cinn air.

An raibh pian ina dhroim aige?

Ní raibh pian ina dhroim aige.

Cé a tháinig?

Tháinig an dochtúir.

Cad a thug an dochtúir do Ruairí?

Thug an dochtúir leigheas do Ruairí.

Ar fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá?

D’fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá.

An bhfuil biseach ar Ruairí anois?

Tá biseach ar Ruairí anois.

©

Th e

Ed uc

Comhrá 4.2 Cé a bhí tinn?

Bhí Ruairí tinn.

An raibh Ruairí ar scoil inné?

Ní raibh Ruairí ar scoil inné.

Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil inné?

Ní raibh Ruairí ar scoil inné mar ní raibh sé ar fónamh.

An raibh slaghdán ar Ruairí?

Bhí slaghdán ar Ruairí.

Bhí a scornach tinn.

Bhí sé ag casachtach agus ag sraothartach.

Snáitheanna: Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht Gnéithe: Cumarsáid, Tuiscint, Fiosrú agus Úsáid

40

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 40

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tréimhse Réamhchumarsáide

d

Múintear comhrá 4.1 ag úsáid pictiúr agus gníomhartha cuí. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine?’ ‘An raibh sé ar fónamh?’ ‘An raibh tinneas cinn air?’ ‘An raibh slaghdán air?’ ‘An raibh a scornach tinn?’ ‘An raibh sé ag casachtach agus ag sraothartach?’ ‘An raibh pian ina bholg aige?’ ‘An raibh sé ag aiseag?’ ‘An raibh a theocht ard?’ ‘An raibh sé lag?’ ‘An raibh sé breoite?’ ‘Ar tháinig an dochtúir chuige?’ ‘Cad a thug an dochtúir do Ruairí?’ ‘Ar fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá?’ ‘An bhfuil biseach air anois?’ Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

la n

Tasc Tuisceana: Bhí sé ag casachtach. Bhí slaghdán air. Bhí sé ag sraothartach. Ní raibh Ruairí ar fónamh. Bhí Ruairí breoite.

Bhí a scornach tinn. Bhí tinneas cinn air. Tá biseach air. Thug an dochtúir leigheas dó. Bhí pian ina bholg aige. Bhí sé ag aiseag.

of

Ire

Scríobh an Scéal: A mhúinteoir, ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé tinn. Ní raibh sé ar fónamh. Bhí tinneas cinn air. Bhí a scornach tinn. Bhí slaghdán air. Bhí sé ag casachtach agus ag sraothartach. Bhí pian ina bholg aige. Bhí sé ag aiseag. Bhí a theocht ard. Bhí sé lag. Bhí sé breoite. Tháinig an dochtúir. Thug an dochtúir leigheas dó. D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla lá. Tá biseach air anois.

Mise le meas, Áine

pa

ny

Bí ag Caint: Cé a bhí tinn? Bhí Ruairí tinn. An raibh Ruairí ar scoil inné? Ní raibh Ruairí ar scoil inné. Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil inné? Ní raibh Ruairí ar scoil inné mar ní raibh sé ar fónamh. An raibh slaghdán ar Ruairí? Bhí slaghdán ar Ruairí.

Bhí a scornach tinn. Bhí sé ag casachtachach agus ag sraothartach. An raibh tinneas cinn air? Bhí tinneas cinn air. An raibh pian ina dhroim aige? Ní raibh pian ina dhroim aige. Cé a tháinig? Tháinig an dochtúir. Cad a thug an dochtúir do Ruairí? Thug an dochtúir leigheas do Ruairí. Ar fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá? D’fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá. An bhfuil biseach ar Ruairí anois?

Tréimhse Chumarsáide

om

Litriú: Bhí slaghdán ar Ruairí. Bhí tinneas cinn air. Bhí sé ag casachtach. Bhí sé ag sraothartach. Bhí sé ag aiseag. Tar éis cúpla lá, bhí biseach air.

na l

C

Bua na Cainte 6 lch. 14. Léann na páistí an scéal: ‘Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé tinn.’ ‘Ní raibh sé ar fónamh.’ ‘Bhí tinneas cinn air.’ ‘Bhí slaghdán air.’ ‘Bhí a scornach tinn.’ ‘Bhí sé ag casachtach agus ag sraothartach.’ ‘Bhí pian ina bholg aige.’ ‘Bhí sé ag aiseag.’ ‘Bhí a theocht ard.’ ‘Bhí sé lag.’ ‘Bhí sé breoite.’ ‘Tháinig an dochtúir.’ ‘Thug an dochtúir leigheas dó.’ ‘D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla lá.’ ‘Tá biseach air anois.’

at io

Drámaíocht: Bunaítear dráma ar an scéal.

Th e

Ed uc

Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cé a bhí tinn?’ ‘An raibh Ruairí ar scoil inné?’ ‘Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil inné?’ ‘An raibh slaghdán ar Ruairí?’ srl. Freagraíonn na páistí na ceisteanna.

Tagann páiste amach os comhair an ranga. Ceistíonn an múinteoir an páiste: ‘An raibh tinneas cinn air?’ ‘An raibh pian ina dhroim aige?’ ‘Cé a tháinig?’ ‘Cad a thug an dochtúir do Ruairí?’ srl.

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Ar fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá?’ ‘An bhfuil biseach ar Ruairí anois?’ Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil.

©

Obair Bheirte: Bua na Cainte 6 lch. 14. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cé a bhí tinn?’ ‘An raibh Ruairí ar scoil inné?’ ‘Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil inné?’ ‘An raibh slaghdán ar Ruairí?’ ‘An raibh tinneas cinn air?’ ‘An raibh pian ina dhroim aige?’ ‘Cé a tháinig?’ ‘Cad a thug an dochtúir do Ruairí?’ ‘Ar fhan Ruairí sa leaba ar feadh cúpla lá?’ ‘An bhfuil biseach ar Ruairí anois?’ Freagraíonn páiste B na ceisteanna. Malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Bua na Cainte 6 lch. 14. Ceistítear na páistí agus freagraíonn siad na ceisteanna.

Bua na Cainte 6 lch. 15. Roghnaíonn na páistí an focal ceart. (tinneas cinn, ag casachtach, ag sraothartach, biseach, ag aiseag, breoite, dochtúir, slaghdán, leigheas) 41

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 41

16/03/2022 12:12

Mé Féin

d

Bua na Cainte 6 lch. 15. Scríobhann na páistí an ríomhphost: A mhúinteoir, a chara, Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé ___. Ní raibh sé ar ___. Bhí tinneas ___ air. Bhí a scornach tinn. Bhí slaghdán air. Bhí sé ag ___ agus ag sraothartach. Bhí ___ ina bholg aige. Bhí sé ag aiseag. Bhí a theocht ___. Bhí sé lag. Bhí sé breoite. Tháinig an ___. Thug an dochtúir ___ dó. D’fhan sé sa leaba ar feadh cúpla ___. Tá ___ air anois.

Mise le meas, Áine

of

Ire

la n

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú: ‘Ní raibh mé ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí mé tinn.’ ‘Ní raibh mé ar fónamh.’ ‘Bhí tinneas cinn orm.’ ‘Bhí slaghdán orm.’ ‘Bhí mo scornach tinn.’ ‘Bhí mé ag casachtach agus ag sraothrach.’ ‘Bhí pian i mo bholg agam.’ ‘Bhí mé ag aiseag.’ ‘Bhí mo theocht ard.’ ‘Bhí mé lag.’ ‘Bhí mé breoite.’ ‘Tá biseach orm.’

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Tascanna

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ny

An bhfuil an páiste in ann ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cé a bhí tinn?’ ‘Bhí Ruairí tinn.’ ‘An raibh Ruairí ar scoil inné?’ ‘Ní raibh Ruairí ar scoil inné.’ ‘Cén fáth nach raibh Ruairí ar scoil inné?’ ‘Ní raibh Ruairí ar scoil inné mar ní raibh sé ar fónamh.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann scéal a insint? ‘Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé tinn.’ ‘Ní raibh sé ar fónamh.’ ‘Bhí tinneas cinn air.’ ‘Bhí slaghdán air.’ ‘Bhí a scornach tinn.’ ‘Bhí sé ag casachtach agus ag sraothartach.’ ‘Bhí pian ina bholg aige.’ ‘Bhí sé ag aiseag.’ srl.

An bhfuil an páiste in ann míniú a thabhairt? ‘Ní raibh Ruairí ar scoil ar feadh seachtaine mar bhí sé tinn.’ ‘Ní raibh Ruairí ar scoil inné mar ní raibh sé ar fónamh.’

An bhfuil an páiste in ann stór focal a úsáid? (ar feadh seachtaine, ar fónamh, tinneas cinn, slaghdán, scornach thinn, ag casachtach, ag sraothartach, pian ina bholg, pian ina dhroim, ag aiseag, teocht ard, dochtúir, leigheas, leaba, biseach)

42

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 42

16/03/2022 12:12

Mé Féin Aonad 3 – Dán Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Dáin Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht Tuiscint: Stór focal

Tuiscint: Litriú agus staidéar ar fhocail Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth

la n

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth Freagairt agus intinn an údair

Dán – An tEitleán

ny

of

Fiosrú agus Úsáid: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach Athinsint agus mionléiriú

Cumarsáid: Inspreagadh agus rogha

Ire

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gramadach

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

om

pa

Ceannóidh mé eitleán breá Nuair a bheidh mé fásta suas, Is timpeall an domhain mhóir Is ea rachaidh mé ar luas.

at io

na l

C

Thar shléibhte arda bána, Thar fhásaigh mhóra theo.

Thar muir is thar aigéan, Eitleoidh mé gan stró.

Is orm a bheidh an bród, Go hard ansiúd sa spéir, Ag imeacht liom ar luas Thar tíortha i bhfad i gcéin.

Ed uc

Deirtear agus múintear an dán An tEitleán do na páistí. Deir an múinteoir, an rang go léir, grúpaí éagsúla páistí, páistí aonair an dán.

©

Th e

Bí ag Caint: Bua na Cainte 6 lch. 16. Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cad is ainm don dán?’ ‘An tEitleán is ainm don dán.’ ‘An maith leat an dán?’ ‘Cén fáth?’ ‘Is maith liom an dán mar tá an dán suimiúil.’ ‘Céard a cheannóidh an cailín?’ ‘Ceannóidh an cailín eitleán.’ ‘An eitleoidh sí go tapa?’ ‘Eitleoidh sí go tapa.’ ‘Aimsigh focail ina bhfuil ó sa dán.’ ‘Ceannóidh, mhóir, mhóra, stró, bród.’

‘Aimsigh focail ina bhfuil á sa dán.’ ‘eitleán, breá, fásta, bána, fhásaigh.’ ‘Aimsigh focail ina bhfuil é sa dán.’ ‘shléibhte, aigéan, mé, spéir, i gcéin.’ ‘Aimsigh focail ina bhfuil ua sa dán.’ ‘suas, luas.’

43

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 43

16/03/2022 12:12

Mé Féin Scéal – An Táin Príomhthorthaí Foghlama Samplacha an Scéil Trí eispéiris chuí foghlama tarraingeacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach:

Léitheoireacht

Cumarsáid: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird Inspreagadh agus rogha

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: Rannpháirtíocht

Tuiscint: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: Struchtúr abairte agus gnásanna cló

la n

pa

An Táin

Ire

Fiosrú agus Úsáid: Cuspóir, seánra agus guth Líofacht agus féincheartú

Fiosrú agus Úsáid: Freagairt agus intinn an údair Peannaireacht agus cur i láthair

of

Fiosrú agus Úsáid: Athinsint agus mionléiriú

ny

Tuiscint: Léiriú tuisceana

Scríbhneoireacht

d

Teanga ó Bhéal

Bhí Méabh ina banríon ar Chúige Chonnacht.

Ailill ab ainm dá fear céile.

Bhí Méabh agus Ailill an-saibhir.

Méabh:

‘Is bean an-saibhir mé,’ arsa Méabh lena fear céile.

‘Tá a lán óir agus a lán airgid agam.’

Ailill:

‘Is fear an-saibhir mé freisin,’ arsa Ailill lena bhean chéile.

‘Tá a lán óir agus a lán airgid agam.’

‘Tá rud amháin agam nach bhfuil agat,’ arsa Ailill. ‘Tá tarbh mór bán agam. Is é an tarbh is fearr in Éirinn.’

C

na l

at io

Bhí éad ar Mhéabh.

Ba mhaith léi an tarbh is fearr in Éirinn a bheith aici.

Bhí tarbh amháin eile in Éirinn a bhí chomh maith le tarbh Ailill.

Tarbh mór donn ab ea é.

Ba le Dáire an tarbh mór donn seo.

Bhí Dáire ina chónaí i gCúige Uladh.

Chuaigh Méabh agus a harm go Cúige Uladh chun an tarbh mór donn a fháil.

Bhí Conchúr Mac Neasa ina rí ar Chúige Uladh ag an am.

Bhí a lán laochra in arm an rí.

Tháinig cailleach na farraige.

Th e

Ed uc

Scéalaí:

om

Scéalaí:

Cailleach na Farraige: Cuirfidh mé na fir go léir san arm ina gcodladh.

A fheara, téigí a chodladh.

©

Scéalaí:

Thit an rí Conchúr agus na laochra go léir ina gcodladh sámh.

Cailleach na Farraige: Cén fáth nár thit tú i do chodladh sámh?

Cú Chulainn:

Níor thit mé i mo chodladh mar níl mé ocht mbliana déag d’aois go fóill.

Scéalaí:

Nuair a tháinig Méabh agus a harm go Cúige Uladh, b’é Cú Chulainn an t-aon laoch a bhí ina dhúiseacht.

44

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 44

16/03/2022 12:12

Mé Féin Tá an tarbh mór donn uaim.

Cú Chulainn:

Ní thabharfaidh mé an tarbh mór donn duit.

Scéalaí:

Bhí laoch cróga ag Méabh.

Ferdia ab ainm dó.

Ghlaoigh Méabh ar Fherdia.

D’iarr Méabh air troid le Cú Chulainn.

Méabh:

An dtroidfidh tú le Cú Chulainn?

Caithfidh mé an tarbh mór donn a fháil.

Ferdia:

Ní maith liom troid le Cú Chulainn.

Is é Cú Chulainn an cara is fearr atá agam.

Méabh:

Caithfidh tú troid leis.

Caithfidh mé an tarbh mór donn a fháil.

Tabhair an tarbh mór donn dom nó maróidh Ferdia tú.

Cú Chulainn:

Ní féidir liom an tarbh mór donn a thabhairt duit.

Ní leatsa an tarbh mór donn.

Ní maith liom troid le Ferdia.

Is é Ferdia an cara is fearr atá agam.

Méabh:

Caithfidh tú troid leis.

Caithfidh mé an tarbh mór donn a fháil.

Scéalaí:

Thosaigh Cú Chulainn agus Ferdia ag troid.

Chaith siad trí lá ag troid ag áth san abhainn.

Throid siad go fíochmhar gach lá.

Chabhraigh siad lena chéile gach oíche.

Bhí béile acu le chéile.

Bhí sleá dhraíochta ag Cú Chulainn.

An Ga Bolga ab ainm don tsleá.

Chaith Cú Chualainn an Ga Bolga.

Chuaigh an ga trí chorp Fherdia.

Thit Ferdia.

Rith Cú Chulainn chuige.

Rug sé air agus thóg sé go bruach na habhann é.

Fuair Ferdia bocht bás.

Bhí brón an domhain ar Chú Chulainn.

Bhí Cú Chulainn bocht an-lag nuair a bhí an troid thart.

Bhí fearg ar Mhéabh nuair a bhuaigh Cú Chulainn an troid.

Ed uc

at io

na l

C

om

pa

ny

of

Ire

la n

d

Méabh:

Th e

Méabh:

©

Scéalaí:

Tógfaidh mé an tarbh mór donn.

Bhí an tarbh mór donn ar buile.

Rith an tarbh go Cúige Chonnacht ar nós na gaoithe.

Chonaic an tarbh donn an tarbh bán.

Throid an tarbh donn leis an tarbh bán.

Mharaigh an tarbh donn an tarbh bán.

Rith an tarbh donn ar ais go Cúige Uladh ar luas lasrach.

Bhuail sé a cheann i gcoinne an tsléibhe agus fuair sé bás.

B’shin deireadh leis an tarbh mór donn.

Bua na Cainte 6 lch. 17. Ceistíonn an múinteoir na páistí agus freagraíonn siad na ceisteanna: Cad is anim don scéal? Cén saghas scéil é? An raibh Cú Chulainn cróga? Cad a bhí ina lámh ag Cú Chulainn? Cé a bhuaigh an troid? Ar thaitin an scéal leat? Cén fáth? Ar thaitin Cú Chulainn leat? Ar thaitin Ferdia leat?

45

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 45

16/03/2022 12:12

Mé Féin Gníomhaíochtaí

la n

d

Scríobh an Scéal: Bua na Cainte 6 lch. 18. Bhí Méabh ina banríon ar Chúige Chonnacht.

Ailill ab ainm dá fear céile. Bhí tarbh mór donn ag Ailill. Ba mhaith le Méabh tarbh mór a bheith aici freisin. Bhí Conchúr Mac Neasa ina rí ar Chúige Uladh. Chuir cailleach na farraige draíocht ar laochra Uladh. Bhí na laochra go léir ina gcodladh sámh. Níor thit Cú Chulainn ina chodladh mar ní raibh sé ocht mbliana déag d’aois go fóill.Throid Cú Chulainn le Ferdia gach lá. Chabhraigh siad lena chéile gach oíche. Bhuaigh Cú Chulainn an troid.

Fuair Ferdia bocht bás.

Ire

Bí ag Scríobh: Bua na Cainte 6 lch. 18. Ní thabharfaidh mé __ (an bhó, an tarbh, an madra, an broc, an chaora, an t-asal, an gabhar, an mhuc, an fia, an capall) duit.

Foclóir: cailleach na farraige, slat draíochta, na laochra, an rí Conchúr, tarbh mór donn, Cú Chulainn, Ferdia, áth, abhainn, ga bolga, sleá, geata.

pa

ny

of

Bí ag Caint: Cén saghas scéil é? Is finscéal é.An raibh Cú Chulainn cróga? Bhí Cú Chulainn an-chróga. Cad a bhí ina lámh ag Cú Chulainn? Bhí an ga bolga ina lámh ag Cú Chulainn. Cé a bhuaigh an troid? Bhuaigh Cú Chulainn an troid. Ar thaitin an scéal leat? Thaitin an scéal go mór liom mar is maith liom finscéalta.Tá an-suim agam sa stair freisin.Ar thaitin Cú Chulainn leat? Thaitin Cú Chulainn go mór liom mar bhí sé an-chróga. Ar thaitin Ferdia leat? Thaitin Ferdia go mór liom mar bhí sé an-chróga freisin. Bhí trua agam dó mar fuair sé bás.

©

Th e

Ed uc

at io

na l

C

om

Ar Thóir an Óir: Bí ag Caint: Bua na Cainte 6 lch. 19.

1 Cé a bhí ina banríon ar chúige Chonnacht?

Bhí Méabh ina banríon ar chúige Chonnacht.

2 An raibh tarbh donn ag Ailill?

Ní raibh tarbh donn ag Ailill.

3 An raibh tarbh bán ag Ailill?

Bhí tarbh bán ag Ailill.

4 Cé a bhí ina rí ar Chúige Uladh?

Bhí Conchúr Mac Neasa ina rí ar Chúige Uladh.

5 Cé a chuir draíocht ar laochra Uladh?

Chuir cailleach na farraige draíocht ar laochra Uladh.

6 Cén fáth nár thit Cú Chulainn ina chodladh?

Níor thit Cú Chulainn ina chodladh mar ní raibh sé ocht mbliana déag d’aois go fóill.

7 Ar iarr Méabh ar Fherdia troid le Cú Chulainn?

D’iarr Méabh ar Fherdia troid le Cú Chulainn.

8 Cár throid Cú Chulainn agus Ferdia?

Throid Cú Chulainn agus Ferdia ag áth san abhainn.

9 Cé a bhuaigh an troid?

Bhuaigh Cú Chulainn an troid.

10 Cé a fuair bás?

Fuair Ferdia bás.

Seanfhocal

Mol an óige agus tiocfaidh sí!

46

BUA NA CAINTE 6 TRB (pp001-xxx).indd 46

16/03/2022 12:12