Verplichte rookmelder gaat levens redden

Vanaf 1 juli 2022 in alle woningen een vereiste

Verplichte rookmelder gaat levens redden

Is de aanwezigheid van rookmelders op iedere woonverdieping voor nieuwe en bestaande woningen al sinds 2008 een vereiste voor het Politiekeurmerk Veilig Wonen, in het Bouwbesluit geldt dit alleen voor woningen die na 2003 zijn gebouwd. Dat gaat veranderen, want per 1 juli 2022 zijn rookmelders verplicht in álle woningen en appartementen.

Die algehele verplichting is ‘bijzonder goed nieuws’ voor de organisaties die bewoners al jaren stimuleren om rookmelders in huis te plaatsen – van Brandweer Nederland tot de Nederlandse Brandwonden Stichting en de Vereniging Eigen Huis. Ook het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) reageert verheugd op de wetswijziging. “Het belang dat wij hechten aan rookmelders in huis blijkt wel uit de verplichting ervan voor het behalen van het PKVW-certificaat. Voor een brandveilige woning zijn rookmelders essentieel omdat ze bewoners tijdig kunnen waarschuwen. Daarom juichen wij deze wetswijziging ook zeker toe en kijken we de komende maanden samen met andere partijen hoe we via campagnes in zoveel mogelijk woningen rookmelders geplaatst kunnen krijgen”, zegt Susanne Schat, adviseur woninginbraken/Politiekeurmerk Veilig Wonen van het CCV.

Doelgroepen informeren

Ook het Netwerk Nationale Brandpreventieweken besteedt in de campagne ‘Rookmelders redden levens’ aandacht aan de verplichting. In dit netwerk werkt de Nederlandse Brandwonden Stichting samen met Brandweer Nederland, het Instituut Fysieke Veiligheid, de 25 veiligheidsregio’s, het ministerie van Justitie en Veiligheid, het Verbond van Verzekeraars en het NiBHV. “Het doel van deze samenwerking is om brand en brandwondenslachtoffers te voorkomen. Bij de uitvoe-

Het is belangrijk om de rookmelders in huis regelmatig stofvrij te maken en te testen of ze nog goed werken. Rookmelders hebben een uiterste houdbaarheidsdatum, in de regel tien jaar. Die datum staat altijd op de rookmelder.

ring van de campagnes werken we ook weer samen met allerlei organisaties die de doelgroepen kunnen bereiken”, zegt Christel von Reeken, coördinator Inhoudelijke Programma’s en Public Affairs van de Nederlandse Brandwonden Stichting.

Risico verkleinen

Staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken, die het voorstel om het Bouwbesluit te wijzigen begin vorig jaar indiende, motiveerde zijn plan toen als volgt: “De meeste slachtoffers van brand vallen door het inademen van rook. Rookmelders redden dus mensenlevens. Uit TNO-onderzoek uit 2019 blijkt dat, daarom wil ik het Bouwbesluit op dit punt aanpassen en rookmelders niet alleen verplicht stellen voor nieuwbouw maar ook voor bestaande bouw.” Uit gegevens van de overheid blijkt dat tussen 2008 en 2017 jaarlijks gemiddeld 31 mensen om het leven kwamen door woningbranden. Toch had drie jaar geleden niet meer dan 72 procent van alle Nederlanders een rookmelder in huis. Door alle woningen in ons land op iedere woonetage van minimaal één rookmelder te voorzien, kan het aantal dodelijke slachtoffers teruggedrongen worden tot achttien per jaar, becijferde TNO in 2019.

Minder dan helft werkt

Von Reeken plaatst een kanttekening bij die cijfers over de aanwezigheid van rookmelders. “In 2018 hing in 71,9 procent van alle woningen een rookmelder en dat was iets meer dan drie jaar daarvoor. Uit onderzoek in 2015, toen in 70 procent van de woningen een rookmelder hing, weten we dat slechts 45 procent daarvan ook echt werkte en dat 35 procent werkte én op de juiste plek hing.” Bij brand kan al binnen een paar minuten een niet-overleefbare situatie ontstaan. “We zien bovendien dat branden zich tegenwoordig veel sneller ontwikkelen dan vroeger. En we weten uit recent onderzoek van de Brandweeracademie dat de rook die daarbij vrijkomt veel dodelijker is. Dat komt onder andere door het gebruik van materialen zoals polyurethaanschuim in meubilair.”

Geen reuk tijdens slaap

“Rook bevat veel giftige gassen waardoor je al binnen enkele minuten in een diepe bewusteloosheid kunt belanden. Hoe sneller je een brand ontdekt, des te meer tijd en kans heb je om je huis veilig te verlaten”, zo waarschuwt ook Brandweer Nederland op zijn website. “Als je slaapt, ruik je niets, je neus werkt niet. Alleen je gehoor werkt nog. Als je wasdroger kortsluiting maakt en brand veroorzaakt, word je van de rooklucht dus niet wakker.” Ook John Kersemakers, bouwkundig kennisspecialist van het Kernteam Wonen van de Vereniging Eigen Huis, onderstreept het gevaar van rook: “Ik krijg regelmatig van brandweerlieden te horen dat ze bij een woningbrand de bewoners achter de voordeur aantreffen. Die zijn er dan net niet in geslaagd om tijdig de woning te verlaten en in de vaak giftige en verstikkende rook omgekomen.” De vereniging van woningeigenaren met zo’n 800.000 leden benadrukt al vele jaren het belang van rookmelders in woningen. “Via onze website, nieuwsbrieven en andere kanalen besteden we de komende maanden veel aandacht aan de naderende verplichting in woningen van voor 2003.”

Andere eisen

Hoewel de verplichting voor rookmelders voor alle woningen gaat gelden, verschillen de eisen waaraan de rookmelders moeten voldoen wel tussen bestaande bouw en nieuwbouw. Sinds 2003 eist het Bouwbesluit dat in woningen die nieuw opgeleverd worden op iedere woonetage minimaal één rookmelder hangt, die is aangesloten op het elektriciteitsnetwerk (220 volt). Ook moeten deze melders voorzien zijn van een accu die bij stroomuitval de werking overneemt. Tevens moeten de verschillende rookmelders in huis geschakeld zijn. Dus als de rookmelder op zolder afgaat, moeten de melders op de eerste etage en begane grond ook afgaan. Daarmee wordt voorkomen dat bewoners die beneden zitten de melder op zolder niet horen en andersom.

Voor het plaatsen van een rookmelder is de juiste plek essentieel. Zo hangt deze rookmelder weliswaar aan het plafond, maar te dicht bij de muur. Aanbevolen wordt een afstand van minimaal 50 centimeter.

Veilige vluchtroute

Volgens PKVW-adviseur Hans Schelvis is de algehele verplichting voor het toepassen van rookmelders een goede ontwikkeling, maar houdt het brandveilig maken van woningen niet op na deze maatregel. “Het is een belangrijk besluit, maar om ervoor te zorgen dat het nog veiliger wordt, moet ook gekeken worden naar een veilige vluchtroute. Als de bewoners gewaarschuwd zijn door de melder, is het zaak dat ze veilig en snel naar buiten kunnen. Het toepassen van een vluchtvriendelijke deur met een draaiknopcilinder is een mogelijkheid, mits daardoor de inbraakwerendheid niet verslechtert. Of simpelweg een vaste plaats voor een reservesleutel, uiteraard niet zichtbaar van buitenaf. Bewoners grijpen dan nooit mis. Het Politiekeurmerk noemt de vluchtvriendelijke deur als aanbeveling.”

Voor iedereen bereikbaar

Rookmelders die per 1 juli 2022 in bestaande woningen moeten hangen hoeven daarentegen niet op het elektriciteitsnetwerk aangesloten te zijn en ze hoeven ook niet geschakeld te zijn. “Zo kunnen

Door op iedere verdieping minimaal één rookmelder aan het plafond te monteren, vergroten bewoners hun overlevingskansen bij brand aanzienlijk. De meeste slachtoffers bij een woningbrand vallen door het inademen van de giftige rook die vaak al binnen enkele minuten ontstaat.

bewoners hun woning makkelijk en relatief goedkoop brandveiliger maken”, zegt PKVW-adviseur Hans Schelvis. Hij is al vele jaren actief binnen het PKVW en werkte al met het eerste handboek voor bestaande bouw dat in 1998 verscheen en waarin rookmelders ook al verplicht waren. “Natuurlijk bieden deze rookmelders niet de duurzaamheid en het gemak van de systemen die in nieuwbouw worden toegepast, maar dankzij die minder zware eisen zijn rookmelders wel voor iedereen bereikbaar en betaalbaar. En dat is belangrijk. Er zijn geen echt slechte rookmelders op de markt. Dus of je nu tien euro uitgeeft of het dubbele, áls je maar een rookmelder ophangt. Er zijn al pakketten van vier rookmelders voor nog geen 25 euro. Daarmee verbeter je de brandveiligheid van je woning enorm. En daar gaat het om.” Von Reeken: “Wij pleiten voor rookmelders met een batterij die tien jaar meegaat. Te vaak zien wij een door brand volledig verwoeste woning of zelfs dodelijke slachtoffers, waarbij de rookmelder niet is afgegaan omdat de batterij leeg was. Met een speciale batterij heb je

Verschillende rookmelders

Er zijn verschillende soorten rookmelders op de markt. De optische rookmelder werkt op basis van infrarood. In de rookmelder zit een lichtgevoelige cel. De infrarode lichtbundel wordt door de lichtgevoelige cel opgevangen. Als de lichtbundel wordt verstoord, klinkt een alarmsignaal. Rook is zo’n verstoring. Voor ruimtes waarin snel lichte rookvorming kan ontstaan, zoals de keuken tijdens het koken of de garage bij het starten van de motor van de auto is een thermische rookmelder geschikt. Deze reageert als de temperatuur in korte tijd snel stijgt of erg hoog wordt. Brandweeracademie adviseert overigens ook in deze ruimten optische rookmelders op te hangen, omdat die eerder rook detecteren en in alarm gaan. Alleen als die echt niet buiten de rook of damp geplaatst kunnen worden, zijn thermische rookmelders een goed alternatief. Voor optimale veiligheid kunnen de verschillende rookmelders in huis draadloos gekoppeld worden. Als één melder in huis afgaat door rook, dan gaan ook de andere melders die gekoppeld zijn af. Bewoners worden daarmee dus eerder gewaarschuwd. Slimme rookmelders geven niet alleen een luid alarmsignaal, maar sturen ook een pushbericht naar je smartphone en kunnen daarbij aangeven waar in huis rook geconstateerd is of waar de temperatuur extreem is gestegen. na de aanschaf tien jaar geen omkijken meer naar de batterij. En daarna moet de rookmelder sowieso vervangen worden omdat de levensduur ophoudt.”

Uiterste houdbaarheidsdatum

Met die laatste stelling is Kersemakers van de Vereniging Eigen Huis het eens. “Wat veel mensen niet weten is dat rookmelders een uiterste houdbaarheidsdatum hebben. Die staat ook op de melder zelf. Vaak is dat maximaal tien jaar. Door rookmelders te kopen die voorzien zijn van een accu die tien jaar meegaat is de bewoner in een keer van alle gedoe af. Het enige wat hij of zij moet doen, is een paar keer per jaar met de stofzuiger langs het optische kamertje gaan om vervuiling tegen te gaan.” Daarmee voorkomen bewoners dat ze wakker worden gepiept omdat de batterij bijna leeg is of het alarm afgaat omdat er stof in de rookmelder zit. “Ik kom bij inspecties vaak openstaande rookmelders zonder batterijen tegen. De lege batterij is er dan uit gehaald omdat de melder ’s nachts piepte en de bewoner is vergeten om er een nieuwe in te doen. Ook dat risico loop je niet als je voor zo’n accu kiest die even lang meegaat als de rookmelder zelf.”

Juiste plek in de woning

Een andere uitdaging die Kersemakers ziet is het goed plaatsen van de rookmelders in huis. “Mensen verstoppen de melder soms in een hoekje van het plafond omdat hij dan niet zo opvalt. Maar in een hoek circuleert de lucht niet, dus de rook komt daar ook niet snel. Daarom is aandacht voor de juiste plaatsing van de rookmelders minstens zo belangrijk in de communicatie. Daar gaan wij de komende maanden dan ook veel aandacht aan besteden richting onze leden.” Brandweer Nederland adviseert ook nadrukkelijk op welke plekken de melders moeten hangen. “Op iedere verdieping tenminste één rookmelder in de hal en op de overloop. De melders moeten minimaal 50 centimeter van de hoek of muur geplaatst worden en niet op de tocht of dicht bij de mechanische ventilatie hangen. Als de slaapkamers op een andere ruimte dan de overloop uitkomen, moet ook die ruimte voorzien worden van rookmelders.” Op www.rookmelders.nl is eenvoudig te vinden hoeveel en wat voor soort rookmelders nodig zijn en waar ze wel of juist niet geplaatst moeten worden.

Extra veiligheid

Voor meer veiligheid raadt Brandweer Nederland aan om ook rookmelders op te hangen in iedere slaapkamer, woonkamer en andere verblijfruimtes en de ruimtes waar de wasmachine en of -droger staan en elektrische

In de campagne ‘Rookmelders redden levens’ vraagt het Netwerk Nationale Brandpreventieweken aandacht voor de rookmelderplicht in alle woningen en appartementen per 1 juli 2022.

apparaten worden opgeladen zoals laptops, smartphones en e-bikes. Met name die laatste groep vormt een groot gevaar. “Als lithium-ion batterijen in oplaadbare apparaten in brand vliegen, staat je kamer binnen de kortste keren vol zeer giftige rookgassen en grote hoeveelheden roet. Dan hebben we het eerder over seconden dan over minuten. Dus elke seconde dat je eerder weet dat er brand is, geeft kostbare tijd om veilig buiten te komen. Rookmelders zijn daarin echt van levensbelang. En dat geldt nog sterker voor mensen die minder mobiel zijn en dus meer vluchttijd nodig hebben”, zegt Von Reeken namens de Nederlandse Brandwonden Stichting.

Grote uitdaging

Behalve ervoor zorgen dat ook de resterende 30 procent van alle woningen worden voorzien van rookmelders, zien de partners van het Netwerk Nationale Brandpreventieweken een andere grote uitdaging op hun pad. “Dat zijn al die huishoudens die wel een rookmelder hebben, maar waar hij niet werkt of niet op de juiste plaats hangt. Dan heb je dus schijnveiligheid en blijkt ineens maar een heel klein percentage van 35 procent een werkende rookmelder op de juiste plaats te hebben”, zegt Von Reeken. Op www.rookmelders.nl wordt woningeigenaren dan ook heel gericht geadviseerd waar de rookmelders wel en niet te plaatsen. “Zo vaak horen we nog, ‘ja, ik had wel een rookmelder, maar die lag op de kast, want ik moest de batterij vervangen’. Of dat hij nog in de verpakking zat omdat ze geen tijd hadden gehad hem op te hangen. Daarom adviseren we in onze campagnes dan ook uitsluitend rookmelders te gebruiken met een tienjarige batterij. En op de rookmelder te noteren wanneer je hem geplaatst hebt. Dan heb je er buiten het maandelijks testen en regelmatig afstoffen tien jaar lang geen omkijken meer naar. Wel zo makkelijk én veilig.”

Gevolgen voor corporaties

De verandering van de regelgeving heeft gevolgen voor alle woningeigenaren waarvan de woning voor 2003 is gebouwd. Voor alle particuliere eigenaren, maar ook voor alle woningcorporaties. Om met name deze groep, maar ook de industrie daarvoor de tijd en gelegenheid te geven, geldt de verplichting per 1 juli 2022. In de volgende uitgave besteedt Raam en Deur aandacht aan hoe corporaties omgaan met die komende verplichting. hem geplaatst hebt. Dan heb je er buiten het maandelijks testen en regelmatig afstoffen tien jaar lang geen omkijken meer naar. Wel zo

In veel woningen de praktijk: openstaande rookmelders of melders die op een kast liggen zonder batterijen erin. Verwijderd omdat de batterij leeg is een kast liggen zonder batterijen erin. Verwijderd omdat de batterij leeg is en de bewoner is vergeten er een nieuwe in te doen. en de bewoner is vergeten er een nieuwe in te doen.

Doven en slechthorenden

Iedereen die wel eens een rookmelder heeft gehoord, kent de indringende en harde pieptoon die door merg en been gaat. Voor doven en slechthorenden die dat alarm niet kunnen horen, zijn er speciale rookmelders op de markt die gebruikmaken van een strobe die felle lichtflitsen geeft en een trilplaat die onder het hoofdkussen gelegd kan worden. “Ik werk al ruim 20 jaar als inbraakpreventieadviseur, ook voor het PKVW, maar kende die speciale rookmelders niet”, zegt Wim van Schaijk van Bernhezer Inbraakpreventie en zelf slechthorend. “Mijn audioloog wees me op de mogelijkheid en bij navraag bleek mijn zorgverzekering de kosten van die speciale rookmelder gewoon te vergoeden. Tot aan de installatie toe.” Volgens Van Schaijk zijn mensen met een beperkt gehoor een vergeten groep als het gaat om brandveilig wonen. “Ook binnen het PKVW. Er wordt wel gekeken of er rookmelders aanwezig zijn en of ze werken, maar er wordt niet gekeken of de bewoners ze ook goed kunnen horen. Daar liggen nog volop kansen en uitdagingen want je wilt het uiteindelijk voor iedereen brandveilig maken.” Ook de Brandwonden Stichting vraagt in zijn campagnes aandacht voor een goede hoorbaarheid van de rookmelders. Von Reeken: “Niet alleen voor doven en slechthorenden die eventueel speciale rookmelders moeten aanschaffen, maar ook voor horenden; zorg ervoor dat je de rookmelder altijd kunt horen, ook bij gesloten tussendeuren ’s nachts. Test dat ook eens. Hoor je ze niet? Plaats dan altijd koppelbare rookmelders die ook in de andere kamers afgaan.”