12 minute read
OEKRAÏNE Aan de zijde van
In het nieuwe nummer, de eerste papieren versie sinds het begin van de oorlog, geeft het team van Marie Claire Oekraïne het woord aan de organisatie ArmWomenNow. Die fabriceert voor de 5000 vrouwelijke Oekraïense soldaten militaire kleding die aangepast is aan hun lichaamsbouw en noden.
AAN DE ZIJDE VAN
MARIE CLAIREOEKRAÏNE
De nacht valt over Kiev. Sinds 24 februari kreunt Oekraïne onder de bombardementen en de wreedheden van de Russische troepen. Marie Claire Oekraïne, een van onze vijfentwintig internationale edities, verscheen vanaf dan alleen nog online. Maar deze herfst vindt het gedrukte magazine toch weer de weg naar de kiosken, dankzij de moed en vastberadenheid van het redactieteam. Onze journalisten verzamelden getuigenissen over de oorlog én over de wil om te blijven hopen. Ondanks alles.
Tekst Catherine Durand Foto’s Daria Svertilova
TERUGKEREN. ONDANKS DE OORLOG, ONDANKS DE NUCLEAIRE DREIGING waar Vladimir Poetin mee schermt en de aankondiging van een heel barre winter. Begin september zit de trein die halt houdt in Przemysl, de laatste Poolse stad voor de grens met Oekraïne, stampvol: vrouwen alleen, vrouwen met kinderen, gezinnen met een grootvader. Geen vaders, die vechten in hun thuisland. In de wagon kijkt Elena vertederd naar haar twee slapende dochtertjes, te midden van al haar spullen. Een halfjaar geleden vluchtten ze naar het noorden van Polen, nu keren ze terug naar hun geboortestad Dnipro. De treinreis duurt dertig uur. Is het wel verstandig om terug te keren naar een gebied dat vrij dicht bij het front ligt? Ze aarzelt niet: “In Dnipro wonen wij. We wachten er op mijn man, die bij het leger is, en op mijn zus. Het blijft onze thuis, ook al is het oorlog.” Bij de grenspost in het station van Przemysl is het druk, maar je ziet geen teken van ongeduld of geprikkeldheid in de rijen. Wel hangt er ernst in de lucht: de hoop wedijvert met de angst op het perron van de trein richting Kiev en Lviv. Sinds het Russische offensief van 24 februari is volgens het Vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties (UNHCR) bijna een derde van de 42 miljoen Oekraïners gevlucht. Ruim 7 miljoen Oekraïners zijn naar Europa gevlucht, nog eens 7 miljoen zijn ontheemd in eigen land, en miljoenen steken regelmatig de grens over in beide richtingen.
OOK KATERYNA LAHUTINA KEERDE VORIGE WEEK TERUG NAAR KIEV, vanuit haar vluchtoord in Spanje. Ze raakt stilaan gewend aan de avondklok om 23 uur en de loeiende alarmen op elk uur van de dag of de nacht. Haar nieuwste app? Povitryana Tryvoga oftewel ‘luchtalarm’. De app geeft op het hele grondgebied de aanvallen aan, maar ook de dichtstbijzijnde schuilplaatsen en het signaal dat het weer veilig is. Zij vlucht met de laptop altijd
Links Kateryna Lahutina, brand director van Marie Claire Oekraïne, voor de hangar in Hostomel waar de magazines worden opgeslagen (rechts) op vijfentwintig kilometer van Kiev. Het gebouw staat nog overeind, hoewel een Russisch projectiel het dak heeft verwoest.
Beautyredactrice Olga Nemtsova.
naar haar badkamer – de enige ruimte zonder raam in haar gezellige appartement. Kateryna Lahutina is brand director van Marie Claire Oekraïne. Vanochtend ziet ze fotoredactrice Tamara Alekseychuk en journaliste Polina Bereza.
HET KLEINE REDACTIETEAM VAN MARIE CLAIRE
OEKRAÏNE VERHUISDE onlangs naar een klein, licht kantoor in het noorden van Kiev. “Ons Oekraïens zusterblad, dat in 2008 werd gelanceerd, was een rustige uitgave”, vertelt Galia Loupan in de hoofdzetel Marie Claire International in Parijs. “De taal was het Russisch, ze namen vaak artikels over van onze Russische editie die in 1997 werd gelanceerd. Na de annexatie van de Krim zijn ze daarmee gestopt en een paar maanden voor de oorlog zijn ze naar het Oekraïens geswitcht, dat is nu een blijvende redactionele beslissing.” Ten slotte viel op 24 februari alles aan diggelen door de Russische bommen. “De relaties met Rusland waren al vóór 24 februari zeer gespannen, we maakten ons zorgen”, zegt beautyredactrice Olga Nemtsova. “Ik groeide op in de Donbass, ik leef al jaren in oorlogsgebied, acht jaar geleden ben ik zelfs bevallen tijdens een bombardement. Dus ik wist dat de oorlog zich als een bosbrand zou verspreiden, het was onvermijdelijk. Ik heb mijn dochter Varvara en mijn ouders in veiligheid gebracht in Moldavië en me bij het leger aangesloten.” Kateryna brengt de eerste twee weken door in een schuilplaats voordat ze naar Barcelona reist; een ander deel van de redactie is daar ook. Hoofdredactrice, Iryna Tatarenko, vluchtte met haar familie naar het Poolse Wroclaw. De rest van de redactie bleef in Kiev: samen slagen ze erin om de eenheid te bewaren en ze publiceren nog enkel onlineartikels. De oorlog drukt zijn stempel op het redactionele beleid. “Vrolijke onderwerpen maken plaats voor artikels over vluchtelingen en hoe je bombardementen overleeft”, vertelt Kateryna. “We schreven over de moordpartij in Boutcha, we lieten een vrouw aan het woord die door Russische soldaten werd verkracht. Elke familie heeft een vader, een • • •
1
2 3
moeder, zoon of dochter in het leger, we schrijven psycho-artikels om de lezeressen met hun angsten te leren omgaan. We proberen nuttig te zijn en dat doet onszelf ook deugd.” Vandaag is het hele team in Kiev samengekomen, ze willen vanaf oktober opnieuw de papieren editie van het magazine lanceren. “De oorlog is een prisma waardoor wij vertrouwde gebeurtenissen zien”, zegt hoofdredactrice Iryna Tatarenko. “De grote titel van dit herfstnummer luidt Het leven gaat door. Het klopt, het leven gaat door, maar op een andere manier. We hebben onze rubrieken behouden, maar als beautystuk brengen we een reportage over de schoonheidsklinieken die gratis reconstructies uitvoeren bij verminkte vrouwen. En bij de mode stellen we het werk voor van Oekraïense designers die van geborduurde amuletten een politiek manifest maken.” In Kiev hebben de mensen het leven hervat. Heel wat winkels en
• • • apotheken zijn open, het openbaar vervoer werkt, maar er is weinig volk in de straten waar talrijke soldaten patrouilleren. “We ontmoeten elkaar liever in de cafés waar het lekker warm is”, besluit Kateryna. “Kiev is zijn vrolijke, feestelijke karakter kwijt, maar is hechter geworden. Er hangt een bijzondere sfeer, we zijn allen verenigd door dezelfde hoop op overwinning.”
DE EXEMPLAREN VAN DIT HOOPVOLLE NUMMER worden gedrukt in Oekraïne en opgeslagen in de hangar die ook als distributiecentrum dienst doet. Hij staat in Hostomel, op vijfentwintig kilometer van Kiev. Hier werd verbeten gevochten om de luchthaven, maar de Oekraïense soldaten hielden stand en heroverden deze strategische hotspot. Momenteel ligt de hangar te midden van een grote hoop ruïnes. Het dak is weggeblazen, maar het gebouw is wonderlijk genoeg overeind gebleven: het projectiel dat
1. Onder het appartement van journalist Pavlo Luzhetsky zijn antitankhindernissen geplaatst op de rotonde van metrostation Chernihivska. 2. Beautyredactrice Olga Nemtsova is in het leger gegaan. In afwachting van haar benoeming traint ze, zoals hier op een klimmuur. 3. Journaliste Polina Bereza heeft de bombardementen in Nikolaev meegemaakt, en daarna in Irpin – voordat ze met haar kind naar Kiev is gevlucht. Hier zit ze naast de Dnjepr, waar ze graag wandelt.
5 6
4 7
Iryna Tatarenko, hoofdredactrice. de hangar heeft geraakt, is niet ontploft. De stapels Marie Claire zijn zwart uitgeslagen, maar de bewaker heeft het gehaald. Voordat we vertrekken, stopt Daria Svertilova voor een bord en verscheurt de Russische tekst die de soldaten hebben achtergelaten: “Wij komen vrede brengen.” Je weet niet of je moet lachen of huilen om het cynisme of de domheid van een leger dat door propaganda is gebrainwasht. “Veel soldaten zijn onder invloed van synthetische drugs en stomdronken door de wodka, ze hebben geen grenzen meer en begaan seksuele gruweldaden”, hekelt journalist Pavlo Luzhetsky. “Het is een terreurcampagne tegen de macht van vrouwen, en dat is helaas niets nieuws. Wat we nu meemaken, is niet gewoon een conflict tussen twee landen: het is een strijd tussen goed en kwaad. Oekraïne is een land dat op vlak van mensenrechten veel voorsprong heeft op Rusland. Als ik word opgeroepen, ga ik vechten, net als mijn • • •
4. Journaliste Polina Bereza (staand) en brand director Kateryna Lahutina (zittend), in het nieuwe kantoor van Marie Claire Oekraïne, in het noorden van Kiev. 5. De cover van de volgende Marie Claire Oekraïne, in de kleuren van de nationale vlag. 6. Journalist Pavlo Luzhetsky schreef voor de oorlog columns over gender. “Dat is nu niet meer gepast”, zegt hij. 7. Hostomel, waar zware gevechten plaatsvonden.
Onder
In Kiev voor het klooster Sint-Michael met de Gouden Koepel, waar de oorlogsbuit van het leger wordt tentoongesteld. • • • collega en vriendin Olga Nemtsova. Er hebben altijd vrouwen dienst genomen in het leger. Anastasia Shevchenko, voor de oorlog een heel bekende zangeres die in 2014 in de Donbass vocht, componeerde zelfs een wiegeliedje voor de vijand. Het werd een van onze patriottische liederen.”
IRYNA NIKORAK, OPRICHTSTER VAN #ARMWOMENNOW(1) ,
getuigt in dit net afgewerkte nummer. Dit voormalige gemeenteraadslid van Kiev vindt het niet kunnen dat de vrouwelijke soldaten mannenuniformen moeten dragen, wanneer ze zonder legeruitrusting toekomen. Ze besliste prompt om met reglementaire NATO-patronen vrouwenuniformen in kwaliteitsstof te fabriceren om aan de vrouwelijke militairen te schenken.“Momenteel zijn er meer dan zestigduizend Oekraïense vrouwen in dienst, waarvan er vijfduizend aan het front vechten. Ze zitten in tanks en bij de artillerie, ze doen hetzelfde werk als de mannen, dus waarom zouden ze geen recht hebben op een praktisch uniform en tactisch ondergoed, aangepast aan hun lichaamsbouw? Die uniformen van XS tot XL worden gemaakt in fabrieken in het westen van het land. De productiekost bedraagt zestig euro per stuk. We draaien op particuliere financiering. Het Ministerie van Defensie steunt ons en test ze voor officiële goedkeuring. Alleen al de erkenning dat vrouwen andere noden hebben dan mannen, is een minirevolutie.” Een kwestie van gelijkheid en veiligheid, terwijl het gerucht al enkele weken de ronde doet dat president Zelensky vrouwen zou oproepen voor de oorlog. “Het staat ter discussie”, verduidelijkt Anna Colin Lebedev(2), specialiste in post- Sovjetsamenlevingen aan de universiteit van Paris Nanterre. “Op dit moment wordt er niet meer gepraat over verplichte rekrutering van de vrouwen, wel over gemakkelijkere toegang tot het leger voor de vrouwen die dat wensen. Het is een antwoord op een maatschappelijke behoefte. In 2014 in de Donbass vochten er ook vrouwen, maar juridisch stonden ze ingeschreven als kokkin, boekhoudster... Dat werd aangeklaagd als achterhaald en ouderwets. De regering kwam daarop met een uitgebreidere lijst van functies voor vrouwen.” Burgers helpen, antitankhindernissen optrekken en molotovcocktails maken bij de vrijwilligersbeweging vond ze niet genoeg: beautyredactrice Olga Nemtsova vertrekt binnen een paar dagen naar het front. “Ik ben gescheiden, mijn dochter is veilig, en mijn familie begrijpt mijn beslissing. Mijn ouders zijn uit de Donbass naar Kiev gevlucht na bombardementen op hun huis. Nu zijn ze een tweede keer moeten vluchten. Mijn vader is te oud om in dienst te gaan. Deze oorlog kan lang duren: mannen en vrouwen die in Oekraïne willen wonen, moeten leren vechten.”
Iryna Tatarenko, hoofdredactrice
STRIJDBAARHEID LEEFT IN HEEL OEKRAÏNE, ook op de Marie Claire -redactie. “Ik ga elke ochtend joggen voor mijn conditie en daarna ga ik naar een café waar camouflagenetten voor onze soldaten worden gemaakt”, verklaart Kateryna. “Ik geef bloed, ik heb EHBO-cursussen gevolgd. Als ik moet gaan vechten, zal ik dat doen. Mijn grootmoeder, een dokter, vocht tijdens de Tweede Wereldoorlog en ik ben heel trots op haar. Weet je, de Oekraïners zijn veranderd, ze zijn gebroken. Mannen zijn bang dat hun weggevluchte vrouwen niet terug-
keren, burgers hebben raketaanvallen meegemaakt, er zijn bloedbaden aangericht in Irpin, Boutcha en Izioum. Ik ben realistisch, ik besef dat we na de oorlog met trauma’s zullen moeten omgaan en onze economie zullen moeten heropbouwen. Maar we hebben een doel: ontwaken zonder loeiende luchtalarmen.” De Oekraïners maken zichzelf niet wijs dat er snel een einde komt aan deze oorlog. “Ze zijn moe, maar zien het niet zwart in”, analyseert Anna Colin Lebedev. “Hun overtuiging dat ze deze oorlog kunnen winnen, wordt almaar sterker. Hun visie op de aanval is dat Moskou hen al tientallen jaren, eeuwen zelfs, probeert te vernietigen. Vandaag beleven we de climax. Hun voortbestaan staat op het spel. Het is geen territoriale kwestie, een staakt-het-vuren zal niet het einde van deze oorlog betekenen. Het zal herbeginnen, zoals het na 2014 is herbegonnen. Rusland is toen teruggekrabbeld, het is beperkt gebleven tot de Krim en de separatistische republieken. In 2022 speelt Rusland het harder, met een massale invasie. En daarna? We vinden het heel moeilijk om te anticiperen en sluiten niet uit dat Rusland vuile wapens zal gebruiken.” Op de vraag “Moet in deze context Marie Claire weer te koop zijn in de kiosken?”, zegt de hoofdredactrice: “Ja. Dit nummer zal een momentopname zijn van de thema’s die wij belangrijk vinden na een halfjaar van wrede oorlog. Een jonge vrouw postte onlangs een boodschap op onze Insta om ons te laten weten dat ze al tien jaar geen vrouwenblad had gekocht, en dat ze midden in de oorlog Marie Claire in een winkel had aangetroffen. Het was ons lentenummer dat we door de invasie niet tijdig hadden kunnen verdelen. Voor haar was Marie Claire een brug die haar met haar vroegere leven verbond. Dit nieuwe nummer zal anders zijn dan de vorige, maar het zal voor ons allen een brug met het leven slaan.” Met het leven dat doorgaat. Ondanks alles.
Boven
Thuis heeft Kateryna Lahutina haar noodtas klaarstaan: geen make-up, maar identiteitsdocumenten, geld, water, warme kleren, medicijnen, een Oekraïense vlag, een foto van haar familie...
