Plannen van verpleegkundige zorg en coördinatie by Boom beroepsonderwijs

PLANNENVANVERPLEEGKUNDIGEZORGEN COÖRDINATIE

BEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM

COLOFON

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Boomberoepsonderwijs

info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl

Auteur(s):G.Hingstman,J.vanHouten,M.Molenaar,I.Mulder,B.E.G.Stevens, K.Vissers,E.Zuidersma

Eindredactie:E.vanderHart

Bronvermelding:www.omahasystem.nl,HetZorgdossier,BoomHogerOnderwijs| MarcBakker,KatzS(1963),https://nl.123rf.com/rawpixel.

Titel:Plannenvanverpleegkundigezorgencoördinatie

ISBN:9789037264371

Eerstedruk/eersteoplage

©Boomberoepsonderwijs2025

BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuit dezeuitgavewordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerd gegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzij elektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofenigeanderemanier,zonder voorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.Auteursrechttenaanzien vantekst-endataminingenmachinelearningisnadrukkelijkvoorbehouden.

Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveis toegestaanopgrondvanartikel16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijk verschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht (www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgavein bijvoorbeeldeen(digitale)leeromgevingofeenreaderinhetonderwijs(opgrondvan artikel16,Auteurswet1912)kanmenzichwendentotStichtingUitgeversorganisatie voorOnderwijslicenties(Postbus3060,2130KBHoofddorp,www.stichting-uvo.nl).

Deuitgeverheefternaargestreefddeauteursrechtenteregelenvolgensdewettelijke bepalingen.Degenendiedesondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden, kunnenzichalsnogtotdeuitgeverwenden.

Doorhetgebruikvandezeuitgaveverklaartukennistehebbengenomenvanen akkoordtegaanmetdespecifiekeproductvoorwaardenenalgemenevoorwaarden vanBoomberoepsonderwijs,tevindenopwww.boomberoepsonderwijs.nl.

BEROEPSONDERWIJS

VOORWOORD

AngerensteinZorg&Welzijniseencompleteserieleermiddelenvoordevolgende kwalificatiedossiers:

• AssistentindeGezondheidszorg

• Maatschappelijkezorg

• Pedagogischwerk

• Sociaalwerk

• Verzorgende-IG

• Verpleegkunde.

Voordeverpleegkundigeisvakkennisvanuiteenlopendeonderwerpenvangroot belang.Ditvormtdebasisvoorhethandelenindeberoepspraktijk,waarbijde zorgvragermetzijnwensenenbehoeftencentraalstaat.Debronnenboekenvan AngerensteinZorg&Welzijnbevattenallebenodigdetheorievoordebeginnende beroepsbeoefenaar.

DeserieleermiddelenvoorhetkwalificatiedossierVerpleegkundigebestaatuitacht bronnenboekenmetonlineaanvullendeverwerkingsopdrachten,kritische beroepssituatiesen(oefen)toetsen:

• Anatomie,fysiologie,pathologieenpsychologie1voorverpleegkunde

• Anatomie,fysiologie,pathologieenpsychologie2voorverpleegkunde

BEROEPSONDERWIJS

• Plannenvanverpleegkundigezorgencoördinatie

• Professioneelwerkenvoorverpleegkunde

• Verpleegtechnischehandelingenvoorverpleegkunde

• Ziekenhuis

• Zorgenbegeleiden1

• Zorgenbegeleiden2

Koppelingkwalificatiedossier2020

Elkthemaheefteenkoppelingmeteenofmeerwerkprocessenvanhet kwalificatiedossier.Hieronderziejeperthemaaanwelk(e)werkproces(sen)ditis gekoppeld:

Plannenvanverpleegkundigezorgencoördinatie

Plannen van verpleegkundige zorg en coördinatie iseenvandeachtboekenvoorde opleidingMBOVerpleegkunde.Deverpleegkundigevoertnietalleendedagelijkse zorguit,maarspeeltookeenbelangrijkerolinhetplannenencoördinerenvanzorg, zodatdezevolgensplanverlooptendejuisteinterventiesophetjuistemomentworden verricht.Hierbijwerktdeverpleegkundigemethodischengestructureerd,onderwerpen dieinditboekuitgebreidaanbodkomen.

BEROEPSONDERWIJS

Eenonmisbaarhulpmiddelinhetwerkvandeverpleegkundigeisklinischredeneren. Dezeessentiëlevaardigheidwordtdagelijkstoegepastinhetcontactmetzorgvragers. Eenheelthemaisdanookgewijdaanditonderwerp.Bijdeverwerkingvankritische beroepssituatieswordentelkensdestappenvanhetklinischredenerengevolgd.Dit biedtdestudentdemogelijkheiddezestappenherhaaldelijkteoefenenente beheersen.

Totslotiseraandachtvoordesamenwerkingmetverschillendedisciplinesenderol vaninformelezorg,waarmeedeveelzijdigheidencomplexiteitvanverpleegkundige zorgverderwordenbelicht.

Debeschreventheorieenverwerkingsopdrachtenzijngebaseerdopdevisiewaarbij dezorgvragercentraalstaatenzoveelmogelijkzijneigenregiebehoudt.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Dezorgvragercentraal

Dezorgvragerenzijnzorgvraagstaancentraaltijdensjouwwerkalsverpleegkundige. Metbehulpvandeuitgangspuntenvande‘PositieveGezondheid’gajemetde zorgvrageringesprekomteachterhalenwelkeondersteuningvoorhemofhaar belangrijkis.Uitgangspunthierbijisdatdezorgvragerzoveelmogelijkderegieblijft behoudenoverzijneigenleven.Deondersteuningkomtindeeersteplaatsvanuitde eigenleefomgeving(interprofessioneel)enindetweedeplaatsvanuitde professional(s).

Opbouwtheorie

Eenthemabestaatuitdrieonderdelen:

1. basistheorie

2. kritischeberoepssituatie

3. verdieping.

Basistheorie

Debasistheoriebevatinformatiedierelevantisvoordeverpleegkundige.Detheorie wordtverlevendigdmetvoorbeelden.Belangrijkebegrippenzijnvetgemaakten wordenuitgelegdindetekst.

Wanneerjeindelinkerkantlijnditicoontjeziet,kunjeindebijhorendedigitale leeromgevingeenonlineaanvullingvindenindevormvaneenfilmfragment,verwijzing naareenwebsiteofeendocument.

BEROEPSONDERWIJS

Kritischeberoepssituatie(KBS)

IndeKBSwordjegeconfronteerdmeteenprobleemstellingofdilemmawaarbijje nietkuntterugvallenoproutinematighandelen.OnlinevindjebijelkeKBSaanvullende opdrachten.Destructuurvandeopdrachtenvolgtinveelgevallendestappenvanhet klinischredeneren.Opdiemanieroefenjealsbeginnendberoepsbeoefenaarregelmatig metdezemaniervanredeneren,leerjezorgsituatiesgoedtedoorzienenkunje beredeneerdhandelen.

Verdieping

Meerderethema’shebbenaanheteindehetonderdeel‘Verdieping’.Dezeverdieping heeftalsdoelhetthemaverderuittebouwenendeonderzoekendehoudingte stimuleren.

Digitaleleeromgeving

DaarnaastkentAngerensteinZorg&Welzijnenkeleonlineaanvullingen,diebeschikbaar zijnviawww.boomdl.nl.Hetgaatomdevolgendeaanvullingen:

• verwerkingsopdrachten

• kritischeberoepssituaties

• uitdagingen

• toetsen

• filmfragmenten.

Voordatjededigitaleleeromgevingkuntgebruiken,moetjejelicentieactiveren:

• Overlegmetjedocentwelktypeaccountjegebruikt.

• Ganaarwww.boomberoepsonderwijs.nl/licentie.

• Bekijkdeinstructiefilmofleeshetstappenplan.

• Volgdestappen.

Daarnakunjeaandeslag!

Verwerkingsopdrachten

Bijiederthemahorenenkeleverwerkingsopdrachten.Dezeopdrachtenhelpenjede informatieuitdetheorieteverwerkenentoetepassen.

Uitdagingen

Tijdensdeuitdagingwerkjemetmeerderestudentenaaneengroteopdrachtopbasis vanverschillendethema’s,waarbijeenberoepwordtgedaanopje samenwerkingsvaardighedenenjecreativiteit.Deuitdaginglevertaltijdeenproduct opdatwordtbeoordeeld.

Aanspreekvorm

Indetheorieenverwerkingsopdrachtenwordtdelezerzoveelmogelijkaangesproken metdeneutraleje-vorm,metalsdoelomeeninclusieveomgevingtecreëren,waarin iedereenzichvertegenwoordigdvoelt.Daarnaastwordendeaanspreekvormen‘hij’ of‘zij’beperktgehanteerd.Hetisbelangrijkoptemerkendatwaar‘hij’staat,ook‘zij’ gelezenkanwordenenandersom,zodatallelezerszichaangesprokenenerkend voelen.

VeelplezierensuccesmethetwerkenmetAngerensteinZorg&Welzijn!

BEROEPSONDERWIJS

Thema1 Methodischwerken

Inhoudthema

• Methodischwerken

• Stappenvanmethodischwerken

• Cyclischzorgproces

• Hetzorgplan

• PositieveGezondheid

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Voorjoualszorgverlenerishetbelangrijkommethodischtewerken.Jewerkt doelgerichtensystematisch.Methodischwerkenkenteenvaststappenplan,waardoor jeeencompleetbeeldkrijgtvandesituatievandezorgvrager.Jeevalueertdezorg regelmatig,waardoorjedezorgkuntaanpassen.Omdatjedanweerbijdeeerstestap vanhetmethodischwerkenbegint,spreekjevaneencyclischzorgproces.Dezorgleg jevastineenzorgplan,ondersteuningsplanofbegeleidingsplan.Omgegevensover desituatieendegezondheidvaneenzorgvragerteverzamelenkunjedebenadering vanPositieveGezondheidgebruiken.

1.1 Methodischwerken

Misschiendenkjeoversommigehandelingennietnaenvoerjezespontaanuit.Maar alsjezo’nhandelingzouonderzoeken,ontdekjedatjeooithebtgeleerdomdiein eenbepaaldevolgordeuittevoeren.Bijvoorbeeldwanneerjeboodschappendoet. Zoleesjemisschieneersthetreceptenkijkjeinde(koel)kastwelkeingrediëntenje nodighebt.Vervolgensmaakjeeenboodschappenlijstjeenpakjeeentasenje portemonnee.Jefietstnaardewinkel.Nadatjejeinkopenhebtgedaan,bergjethuis deboodschappenop.

Injeprivésituatiekunjekiezenofjewelofnietmethodischwerkt,maarinjeberoep alsverpleegkundigewerkjealtijdmethodisch.Hetisbelangrijkomeenbepaalde volgordeinjehandelenaantehouden.Jewerktplanmatig.Opdezemaniervoerje verpleegkundigehandelingenopeenbeheerste,gestructureerdeengecontroleerde wijzeuit.

Kenmerkenvanmethodischwerken

Methodischwerkenheeftvierkenmerken:hetwerkenisdoelgericht,systematisch, bewustenprocesmatig.

Doelgericht

Jevoertdezorguitomeendoeltebereiken.Jekuntbijvoorbeeldeendoelformuleren waarbijdezorgvragerbinnentweewekenleertomzijnstomazelfstandigteverzorgen. Voordatjebegintmethethandelen,formuleerjeditdoel.Jehebtduidelijkvoorogen watjewiltbereiken.Datdoelbepaaljenietalleen,maarinoverlegmetdezorgvrager zelf,denaastenofanderezorgverleners.Jekuntdoelenstellendiedegezondheid vandezorgvragerbevorderenofdiejuistvoorkomendatzijngezondheidverslechtert.

Systematisch

Systematischwerkenwilzeggendatereenlogischevolgordeinhethandelenzit.Je gaatstapvoorstaptewerkinderichtingvanjedoelenpaktdusnietallestegelijkertijd aan.Jewerktvolgenseenbepaaldesystematiek,waarbijallestappenofhandelingen bijelkaarhoren.Eenlogischevolgordekanbijvoorbeeldzijndatjeeenverpleegkundige handelingeerstvoorbereidt,daarnauitvoertenvervolgensevalueert.

Wanneerjealsverpleegkundigeeenzorgvragerbijvoorbeeldwiltlerenomzijnstoma teverzorgen,kunjediteerstzelfvoordoen.Jebereidtdezehandelingvoordoorde spullenklaarteleggendiejenodighebt.Hierbijkunjedenkenaaneenschonehuidplak metopvangzakje,afvalzakje,stomareinigingsdoekjes,handdoekjeenwater.Vervolgens legjedezorgvragerindegoedehoudingenhebjeaandachtvoorzijnprivacy.Daarna voerjedehandelinguitenlegjeuitwatjedoet.Eenvolgendekeerkunjedan stapsgewijsdezorgvragerzelfdespullenlatenklaarleggenenzijnstomaverzorgen. Alsdezorgvragerzijneigenstomagoedenvolledigzelfstandigkanverzorgen,planje eenevaluatiein.Ditmaaktvoorjoualsverpleegkundigeduidelijkhoedezorgvrager dezorgervaartenwelkeveranderingenereventueelnodigzijn.

Bewust

Jeverzorgteenzorgvragernietzomaar.Jeonderzoekteerstwelkezorgbehoefte iemandheeft.Bewustwerkenbetekentdatjealsverpleegkundigenadenktoverwat jedoetendatjeweetwaaromjeietsdoet.Jekuntdanbijvoorbeeldaaneenzorgvrager deverpleegkundigehandelingduidelijkuitleggen.Bewusthandelenwordtookbereikt doordeverslagleggingvandegebodenzorg.

Procesmatig

Wanneerjeprocesmatigwerkt,volgendeverschillendestappenlogischopelkaar.Dit komtdoordaterrekeningwordtgehoudenmetheteffectdatdeenefaseopdeandere faseheeft.Procesmatigwerkensluitaanbijsystematischwerken.Hetzorgprocesis eenvoorbeeldwaarindefasenelkaarlogischopvolgen.Nadatjeinformatiehebt verzameld,schatjedezorgbehoeftein.Daarnakunjepaszorgdoelenvaststellen.En alshetdoelisvastgesteld,gajezorgactiesplannen,uitvoerenenrespectievelijk evalueren.

BEROEPSONDERWIJS

Hetbelangvanmethodischwerken

Wanneerjealsverpleegkundigemethodischwerkt,isdebasisaanwezigom weldoordachtenweloverwogentehandelen.Jeweetprecieswatjegaatdoenenhoe jeditgaatuitvoeren.Omdatjeeenvastewerkwijzeaanhoudt,hebjemeergripopwat ergebeurt,waardoordekansopfoutenafneemt.Omdatjevooruitgekekenhebt,heb jebijvoorbeeldallespullendienodigzijnbijeendouchebeurtalklaargelegd.Door dezesystematischebenaderingkomenalletakenaanbodenkanhetwerkoptijd wordenafgerond.

Jemaaktdezorgookinzichtelijkervoorcollega’senvoordezorgvragerenzijnnaasten. Wanneereenzorgvrageropeenzelfdesystematischewijzebenaderdwordt,kunjede zorggemakkelijkeroverdragenaaneenanderezorgverlener.Methodischwerken maaktevaluerenmogelijkopbasisvandegesteldedoelen.Wanneerjeachterafnagaat welkestappenergoedgingenofjuistniet,kunjeheteenvolgendekeeranders aanpakken.Dezorgkandanwordenverbeterd.

Thema1 Methodischwerken

Wanneer je alle spullen van tevoren binnen handbereik hebt, hoef je tijdens het douchen de zorgvrager niet alleen te laten.

Eenandervoordeelvanmethodischwerkenisdatdezorgverleningvaakefficiënter georganiseerdwordt.Ookwordtdeafstemmingmetanderedisciplinesgemakkelijker. Debetrokkendisciplineskunnenimmerseenduidelijkerbeeldkrijgenvande verpleegkundigewerkzaamhedenenhuneigenaandeelhierin.

Preventievezorg

Ookindepreventievezorgismethodischwerkenvoorverpleegkundigeneenmust. Preventiespeelteencrucialerolindegezondheidszorgdoorziektentevoorkomen, ziektenvroegtijdigteontdekkenendegevolgenvanziektenteminimaliseren.Jekunt bijvoorbeeldopeengestructureerdewijzegezondheidsvoorlichtingeneducatiegeven. Ofjekiestvooreensystematischeaanpakomrisico’steidentificerendieaanleiding geventotgezondheidsproblemen.Jekuntbijvoorbeeldgebruikmakenvanvragenlijsten omrisicovolgedrag,zoalsovermatigalcoholgebruikofroken,bespreekbaartemaken metdezorgvrager.Vervolgensmaakjeeenplanomeengezondelevensstijlte bevorderen.Jestimuleerteenzorgvrageromeenperiodiekegezondheidscontrolete ondergaan.Eenregelmatigecontrolevandebloeddrukenhetcholesterolkunnen vroegtijdigetekenenvanhart-envaatziektenaanhetlichtbrengen.Ofjesteltin samenwerkingmetdezorgvragerdoelenopomzijnhersteltebevorderenen complicatiestevoorkomen.Uiteindelijkwiljebereikendatdelevenskwaliteitvande zorgvragertoeneemt.

1.2 Stappenvanmethodischwerken

Ommethodischtewerkenvolgjeeenvaststappenplan.Indezestappenherkenje ookhetzorgproces.Bijmethodischwerkendoorloopjenamelijkdevolgendezes stappen:

1. Verzamelenvaninformatie

2. Vaststellenvanwensen,behoeftenenproblemen

3. Vaststellenvandoelen

4. Vaststellenenplannenvanactiviteiten

5. Uitvoerenvandeactiviteitenvolgensplanning

6. Evaluerenenzonodigbijstellenvandezorgenondersteuning.

Stap1:Verzamelenvaninformatie

Omdezorgzogoedmogelijkaantelatensluitenbijeenzorgvragerwiljezoveel mogelijkinformatieverzamelen.Zokrijgjeeengoedbeeldvandesituatie.De zorgvragerzelfkanjeveelinformatiegevenoverzijnziektegeschiedenisenzijnwensen enbehoeften,maarookoverzijnlevensverhaal.Jebrengtookzijnzorgvraaginkaart. Welkezorgofbegeleidingheeftdezorgvragernodig?Daarnaastishetgoedomte onderzoekenwatvolgensdezorgvragerzélfderedenisdathijzorggaatontvangen. Heeftiemandziekte-inzicht?

Deinformatievannaastenofdemantelzorgerkaneenbelangrijkeaanvullingzijnop deverkregengegevensvandezorgvrager.Somsiseenzorgvragerimmersnietinstaat omzijneigenverhaalgoedtevertellen,ofduidelijktemakenwathijwil.Denk bijvoorbeeldaaniemandmetdementieofafasie.Somszijnzorgvragersalbekendbij anderezorgverleners,bijvoorbeelddehuisarts.Dezeanderezorgverlenerskunnenje ookaanvullendeinformatiegeven.

Je verzamelt veel gegevens via de zorgvrager, maar ook via zijn naasten.

Dooraldezegegevensteverzamelenvormjejeeenzocompleetmogelijkbeeldvan dezorgvrager.Daarnaastvuljejouwgegevensaanmetjeeigenervaringenmetde zorgvragerenobservaties.Doordezorgvragergoedteobserverenkomjeveelover

hemteweten.Jezietbijvoorbeeldhoeverzorgdhijeruitziet,inwelkhuishijwoontof hoehijomgaatmetzijnnaastenenvrienden.Doorgoedteobserverenkunjeook risico’svoordezorgvragerinkaartbrengen.Denkmaaraaneenzorgvragerdiemoeilijk loopteneenverhoogdrisicoheeftomtevallen.

Indepraktijk

MeneerPoehheeftalzheimer.Wanneerhijnaeenvalwordtopgenomeninhet ziekenhuis,gaatverpleegkundigeSoumayahetgesprekmethemaanoverzijn lichamelijkeverzorging.MeneerPoehgeeftaanditthuisnogallemaalzelftedoenen vindtdatditprimagaat.Erlijktdusgeenhulpvraagtezijnophetgebiedvanzijn lichamelijkeverzorging.MevrouwPoehisbijhetgesprekaanwezig.Aanhaargezicht zietSoumayadatzijheternietmeeeensis‘dathetallemaalprimagaat’.Soumaya vraagtmevrouwPoehofzehaarmanweleenshelpt.Mevrouwverteltdathaarman zichwelzelfwastenaankleedt,maardatzijstapvoorstapverteltwathijmoetdoen. MeneerPoehmompelt:‘Ja,datisookwelzo.’Soumayaspreektmetmeneeren mevrouwPoehafdatzijdelichamelijkeverzorgingopneemtinhetzorgplan.

Stap2:Vaststellenvanwensen,behoeftenenproblemen Opbasisvandeverzameldegegevenssteljeindezestapdewensen,behoeftenen problemenvandezorgvragervast.Jeachterhaaltwatdezorgvragernodigheeftom zichprettigtevoelenofbetertekunnenfunctioneren.Watwilhijprecies?Doordie vraagtebeantwoordenbrengjedewensenenbehoefteninkaart.Ookprobeerjezicht tekrijgenopdeproblemenvandezorgvrager.Jebrengtnietalleendebestaande problemeninkaart,maardenktooknaoverdeproblemendiekunnenontstaan.Stel datiemandCOPDheeft.Danishetbelangrijkomerrekeningmeetehoudendathij tijdensdezorgverleningbenauwdkanzijn.

Stap3:Vaststellenvandoelen

Zodrajedebehoeftenen(mogelijke)problemenvandezorgvragerkent,kunjede doelenvoordezorgvaststellen.Jesteltdezorgdoelenvastinoverlegmetdezorgvrager en/ofnaastbetrokkenen.Daarbijhoudjerekeningmetzoweldekortealsdelange termijn.Eenvoorbeeldvaneendoelvoordekortetermijnis:‘MevrouwZwartkanover tweewekenzelfstandiginsulineinjecteren.’Doelengevenrichtingaanhet verpleegkundighandelen.Zezorgenervoordatereenjuisteinterventiewordtgekozen énzewordengebruiktomdezorgteevalueren.

Wanneerjedoelenformuleert,checkjedezeaandehandvandeSMART-eisenofde RUMBA-eisen.DeRUMBA-methodeisafkomstiguithetbedrijfsleven,maarwordtook welindegezondheidszorgtoegepast.RUMBAstaatvoordeEngelsebegrippen: Relevant,Understandable,Measurable,Behavioural,Attainable.Ditbetekentdathet geformuleerdezorgdoelrelevant,begrijpelijk,meetbaar,concreetwaarneembaar (zichtbaargedrag)enhaalbaaris.

IndetabelzijndevijfSMART-eisenweergegeven.

SMART-eisen aan een doel

S Specifiek

Erwordtheldergeformuleerdwaterbereiktmoetworden,jenoemt concreteresultaten.

Ineendoelovermobiliserenhoortbijvoorbeeldtestaanhoever enmetwelkehulpmiddelendezorgvragergaatmobiliseren.

M Meetbaar

Hetmoetmogelijkzijntemetenofhetdoelbereiktis.Ditkandoor cijfersofeenomschrijvingvaneenbepaaldekwaliteitseis.

Bijvoorbeeld:dezorgvragerweetop1januaridriecomplicatiesvan hetinjecterenvaninsulinetebenoemen.

A Acceptabel

R Realistisch

T Tijdsgebonden

Hetdoelisvoorzoweldezorgvrageralsdezorgverleneracceptabel. Isheteenzinvoldoel,iserdraagvlak?Zijnbeidenheterovereens datjuistditdoelkanwordenbereikt?

Met‘Realistisch’wordtaangegevendathetdoelwelhaalbaaren uitvoerbaarmoetzijn.

Elkdoelhoorteentijdsaanduidingtebevatten.Eendoelmaakje tijdsgebondendoorereenbegin-eneinddatumaantoetevoegen.

Stap4:Vaststellenenplannenvanactiviteiten

Indezestapgebruikjededoelenomconcreteactiviteitentebedenkendiehierbij horen.Jemaakteenplanvanaanpakmetbehulpvandevijfw’s:wie,wat,waar, waarmeeenwanneergajedeactiviteitenpreciesuitvoeren?Jedoetditinoverleg metdezorgvrager,naastbetrokkenenenanderezorgprofessionals.Jebepaalthier ookalwanneerenhoejedezorggaatevalueren.Zokunjedoelbewustwerkenen rapporteren.

Stap5:Uitvoerenvanactiviteiten

Ditishetmomentwaaropjedaadwerkelijkzorggaatverlenen.Dezorgactiviteiten voerjeuitopdemanierdieinhetplanisvastgelegd.Hetisduspreciesduidelijkwat jedoetenwaaromjeditdoet.Zohelpjeeenzorgvragerbijvoorbeeldmetde persoonlijkeverzorgingofzwachteljehetbeenvaniemandmetoedeem.Alsjede zorghebtuitgevoerd,rapporteerjehieroverinhetplan.

Tijdenshetuitvoerenvandezorgactiviteitenishetbelangrijkomgoedteobserveren. Jeblijftkritischopjeeigenhandelenendereactievandezorgvrager.Kijkbijvoorbeeld ofdezwachteldiejehebtaangelegdwerktenofdetoestandvandezorgvrager verandert(bijvoorbeeldpijnofblauwetenendoordezwachtel).

Thema1 Methodischwerken

Stap6:Evaluereneneventueelbijstellen

Indelaatstestapwordtdezorggeëvalueerdeneventueelbijgesteld.Deformele evaluatiehebjevantevoren,bijhetopstellenvanhetplan,afgesproken.Maarjekunt natuurlijkookgedurendedezorgevaluerenentotdeconclusiekomendatdezorg moetveranderen.Tijdensdeevaluatiebekijkjeofdedoelenbehaaldzijnofbijgesteld moetenworden.Ookevalueerjehetzorgproces.Jegaatnaofdezorgvragerenzijn naastentevredenzijnmetdezorg,enofdeplanningmoetwordenbijgesteld.Indeze stapkanduidelijkwordendatdesituatievandezorgvragerveranderdis.Dezorgmoet danaangepastwordenaandenieuwesituatie.Daarvoordoorloopjeopnieuwalle stappenvanhetstappenplan.Jebegintdanweerbijdeeerstestapvanhetinformatie verzamelen.Methodischwerkeniscyclisch.

BEROEPSONDERWIJS

Je evalueert de zorg en stelt je plan bij.

Methodischwerkenenklinischredeneren

Voorhetopstellenvanhetzorgplanisveelinformatienodig.Ominoverlegmetde zorgvragertekomentoteengoedplanmoetjedeverkregeninformatieanalyseren. Deverschillendestukjesinformatiebrengjemetelkaarinverband.Erwordtgekeken welkerelatieserzijnenoferzakenzijndieafwijkendzijnofmeeraandachtverdienen. Somsvraagjeaanvullendeinformatieomhetbeeldhelderdertekrijgen.Jouweigen observaties,deverkregeninformatievandezorgvragerofgegevensuitdeoverdracht, alleskanredenzijnomergensmeeraandachtaantebesteden.Eenverpleegkundige heeftdaaromveelkennisnodig:kennisvanziektebeeldenendegevolgendaarvan, kennisvanobserverenencommuniceren.Hetgeheleprocesvangegevensverzamelen enopbasisdaarvantoteenzorgplankomen,heetklinischredeneren.Klinisch redenereniseenbelangrijkevaardigheidvoorverpleegkundigen.

1.3 Cyclischzorgproces

Methodischwerkeniseencyclischproces.Hetismetanderewoordeneenzichzelf herhalendproces.Ditbetekentdathetnietophoudtbijdelaatstestap.Opbasisvan jeevaluatiesignaleerjeveranderingenineenzorgsituatie,waardoorjegenoodzaakt bentomdezorgdoelenen/ofdeactiviteiteninhetzorgplanaantepassen.Inhet procesvanindicerenziejehetcyclischevanhetmethodischwerkenookterugkomen.

HetverpleegkundigezorgprocesendePDCA-cirkel(Plan-Do-Check-Act)zijnbeide vormenvanmethodischwerkenwaarbijjedekwaliteitvanzorgcontinuverbetert. Wanneerjedefasenvanhetzorgprocescyclischdoorloopt,verbeterjede daadwerkelijkezorgverleningaaneenzorgvrager.Steldatjedealgemenekwaliteit vanzorgofhetverpleegkundighandelenwiltverhogen.DangebruikjedePDCA-cirkel. DePDCA-cirkelpasjenamelijknietalleenophetniveauvandezorgvragertoe,maar jegebruiktdezeookomdekwaliteitvanzorginjouwteamofzorgorganisatiete verbeteren.

PDCA-cirkel

Eenmethodediecyclischwerkeninzichheeftenindegezondheidszorgveelgebruikt wordtomdekwaliteitvanzorgteverbeteren,isdePDCA-cirkel.PDCAstaatvoor Plan-Do-Check-Act.Ditzijndestappendiejezetineendoorlopendprocesomjedoelen tebereiken.

BEROEPSONDERWIJS

DezePDCA-cirkelzorgterdusvoordatjevoortdurendkijktofdekwaliteitvanhet handelennogovereenkomtmetwatjehadafgesproken.Jebegintmethetmaken vaneenplan,waarinjederesultatenbeschrijftdiejewiltbereiken.Welke kwaliteitsverbeteringhebjevoorogen?Ditdoejedoordoelentestellen(Plan). Vervolgensvoerjejeplanuit.Jevoertkwaliteitsverbeteringendoor(Do).Indevolgende stapvandecyclusonderzoekjeofdeverbeteringenhetgewensteresultaathebben opgeleverd(Check).Bijafwijkingenvindterbijstellingplaats.Welkemaatregelenneem jeomalsnogdekwaliteitsverbeteringtebewerkstelligen?(Act).Ditheeftweertot gevolgdatjejeplanaanpastendePDCA-cirkelopnieuwdoorloopt.

JewerktbijvoorbeeldaljarenopdeafdelingChirurgieinhetziekenhuisenhetvaltje opdatjouwcollega’sdestomazorgverschillenduitvoeren.Ditgeeftnietalleen verwarringbijzorgvragers,maarhetleidtooktotvariatiesindekwaliteitvanzorg.Je besluitomineenteamvergaderingjebezorgdheidnaarvorentebrengen.Metbehulp vandePDCA-cirkelkunnenjulliedezeverschillendewerkwijzenaanpakken.Jullie sprekenbijvoorbeeldmetelkaarafomeenafdelingsprotocolvoorstomaverzorging teontwikkelenenditteimplementerenopdeafdeling.Wanneerallecollega’s vervolgensenigetijdmetditprotocolhebbengewerkt,evalueerjedezewerkwijze. Ookvraagjedezorgvragersnaarhunbevindingen.Opbasisvandezeuitkomstenpas jehetprotocolaan.Vervolgenswordtdestomazorgeenafgesprokentijdvolgensdit herzieneprotocoluitgevoerd.Hiervancheckjedanweerdeuitvoeringenvoerje eventueleverbeteringenopnieuwdoorinhetprotocol.

Thema1 Methodischwerken

BEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM

De PDCA-cirkel is een proces van voortdurend leren en veranderen, waardoor je de kwaliteit van zorg verbetert voor een zorgvrager, team of organisatie.

Nietalleendekwaliteitvandedirectezorgverleningkunjezonaareenhogerniveau tillen,ookproblemendieeenteamofindeorganisatiespelen,kunjemetbehulpvan dePDCA-cirkelaanpakken.Alsgroepverpleegkundigenanalyserenjullieop systematischewijzeeenprobleembinnenhetteamofindeorganisatie.Opbasis hiervanwordteenplanmetoplossingenenverbeteringenopgesteld.Hetkanzijndat voorditplaneerstdegoedkeuringvanhetmanagementnodigis.Daarnadoorlopen deverpleegkundigendevolgendestappenvandecirkel:hetplanuitvoeren,checken enbijstellen.

Hetgenoemdevoorbeeldvanhetafdelingsprotocolvoorstomaverzorgingmaakt duidelijkdatjedekwaliteitvanzorgopalledrieniveaus–namelijkvandezorgvrager, hetteamendezorgorganisatie–verbetert.

Onlinevindjeeenfilmfragmentwaarinwordtuitgelegdhoejeindeverpleeghuiszorg methodischwerktvolgensdePDCA-cyclus.

Indiceren

Zorgiseenschaarsgoed.Wanneeriemandaanspraakwilmakenopzorg,heeftdie persooneenindicatienodig.Indicereniseengestructureerdprocesdatzokenmerkend isvoormethodischwerken.Eenzorgprofessionalsteltdezorgbehoeftevande zorgvragervastenbepaaltwelkeinterventiesnodigzijn.Zobepaaltbijvoorbeeldhet CentrumIndicatiestellingZorg(CIZ)ofeenzorgvragerlangdurigezorgnodigheeftdie vergoedwordtvanuitdeWetlangdurigezorg.HetCIZgeefteenindicatieafvooreen zorgprofiel Inhetzorgprofielvindjeeenomschrijvingvandezorgdiegeleverdmag worden.HetCIZkiesthetmeestpassendezorgprofiel.

AlsverpleegkundigehebjenietveelinvloedopditbeslissingsprocesvanhetCIZ.Maar sinds2015zijnwijkverpleegkundigenwelbevoegdomteindicerenvoordeaanspraak opwijkverplegingbinnendeZorgverzekeringswet(Zvw).Hbo-ofmasteropgeleide verpleegkundigenmogendezorgbehoeftevanzorgvragersindethuiszorgsector vaststellen.Zijstellendeindicatievoor‘verplegingenverzorgingindeeigenomgeving’. Hetuitgangspuntbijdeindicatiestellingisdatwatdezorgvragerzelfkan,hijzoveel mogelijkzelfmoetdoen.

Alsverpleegkundigevolgjebijdeindicatiestellingdestappenvanhetmethodisch werken.Opbasisvaneenintakegesprek(anamnese)steljeeenzorgplanop,waarin jevermeldtwelkezorgdezorgvragernodigheeft.Daarnageefjeaanhoevaakdezorg gegevenwordt,bijvoorbeeldelkedag.Ookgeefjeaanhoelangdiezorggaatduren, bijvoorbeeld20minuten.Indeindicatielegjeookhetopleidingsniveauvastwaarop dezorggegevenwordt.Hoecomplexerdezorg,hoehogerhetopleidingsniveauvan depersoondiedezorggeeft.Nahetuitvoerenvangeïndiceerdezorgevalueerjede zorg.Hetkanimmersnodigzijnomeenindicatiebijtestellen.Bijhetindicerenherken jemetanderewoordenheelduidelijkdeverschillendefasenvanhetzorgproces:

BEROEPSONDERWIJS

• Fase1:Gegevensverzamelen

• Fase2:Inschattenvandezorgsituatie

• Fase3:Zorgdoelofzorgresultatenvaststellen

• Fase4:Plannenvanzorgacties

• Fase5:Uitvoerenvanzorgacties

• Fase6:Evaluerenvandezorg.

NormenkaderV&VN

Tenaanzienvanhetindicerenenorganiserenvanextramuralezorgwordenaan verpleegkundigeneisengesteld.Dezeeisenzijnvastgelegdinhetzogenoemde normenkaderV&VN.Devolgendezesnormenwordengevolgd:

• Dezorgwordtgeïndiceerdengeorganiseerdopbasisvanprofessioneleautonomie. Ditgarandeertcliëntgerichtheideneenonafhankelijkbesluit.

• Alleenbachelor-ofmasteropgeleideverpleegkundigenmetdenodigecompetenties mogenextramuralezorgindicerenenorganiseren.

• Dezorgrichtzichophetversterkenvandezelfredzaamheidvancliënten.

Thema1 Methodischwerken

• Besluitvorminggebeurtvolgenshetverpleegkundigproces,gebruikmakendvan klinischredeneren.Hetprocesbestaatuitvraagverheldering,diagnose,planning vanresultateneninterventies,organisatie,uitvoeringenevaluatievanzorg.

• VerslagleggingvoldoetaandeV&VNVerpleegkundigeenVerzorgendeVerslaglegging (juni2022).

• DeoverdrachtvanzorgvoldoetaandeV&VN-standaardvoordeoverdrachtvan zorgincombinatiemet–wanneerdatnodigis–een‘warmeoverdracht’.

1.4 Hetzorgplan

Indegezondheidszorgleidthetwerkenmeteenvastemethodiekvaaktoteen gestructureerdplanvanaanpak.Ditnoemjehetzorgplan.Jekuntveleverschillende benamingenvooreenzorgplantegenkomen.Indeggzspreekjeoverhetalgemeen overeenbegeleidingsplan,indegehandicaptenzorgvaakovereenondersteuningsplan enindeouderenzorgovereenzorgleefplan.Eenzorgplanmaaktdeeluitvanhet zorgdossier.

Zorgdossier

Hetzorgplanisalshetwarehet‘hart’vanhetzorgdossier.Inhetdossiervindjeveel meerinformatiedanalleendebeschrevenzorg.Veelzorgorganisatieswerkenmet eendigitaalzorgdossier.Hiervoorwordenverschillendebenamingengebruikt,zoals ElektronischCliënten/PatiëntenDossier(ECDofEPD)ofElektronischZorgdossier (EZD).

Ineenzorgdossiervindjeoverhetalgemeendevolgendezaken,hoewelerper zorginstellingandereaccentenwordengelegd:

• persoonsgegevens(naamengeboortedatum)

• algemenebeschrijvingvandezorgvrager

• administratievegegevens,zoalsverzekeringsgegevens

• zorgovereenkomstenalgemenevoorwaarden

• medischezaken(waaronderookmedicijngebruik)

• checklisteerstegesprek

• metingenvanuitslagenenonderzoek

• checklist/screeninglijsten(bijvoorbeeldarbo-checklistofscreeningop ondervoeding)

• zorgplan

• rapportages.

Alle gegevens worden in het zorgdossier bewaard.

Hetindividuelezorgplan

Vooreenindividuelezorgvragerwordteenzorgplanopgesteld,datwelgebaseerdkan zijnopeenstandaardverpleegplan.Hetstandaardverpleegplaniseenvoorbeeldplan datjealshulpmiddelgebruikt.Hetbevatbijvoorbeeldaandachtsgebiedenof interventieswaaruitjekuntkiezen.VaakziejedatdezeindeECD’szijningebouwd.

BEROEPSONDERWIJS

Hetindividuelezorgplangaatuitvandewensenenbehoeftenvandiespecifieke zorgvrageromdezorgzogoedmogelijkaftestemmenopzijnsituatie.Debasisvan hetplanisaltijdhetzelfde:hetplanisgebaseerdopmethodischwerken.Inhet zorgleefplanstaanallemetdezorgvragergemaakteafsprakenoverdezorgen ondersteuningopbasisvanzijnwensen,behoeften,mogelijkhedenenbeperkingen. Hetzorgleefplanondersteuntjeomvraaggerichttewerken,waarbijdezorgvrager zelfderegieoverzijneigenlevenhoudt.Dekwaliteitvanlevenvandezorgvragerstaat centraal.Kwaliteitvanlevenisvoorelkezorgvragerandersenkomtindevolgende vierlevensdomeinentotuitdrukking:

• woon-enleefsituatie

• daginvulling(participatie)

• mentaalwelbevinden

• lichamelijkwelbevinden.

JekuntonlinehetfilmfragmentbekijkenwaarinwijkverpleegkundigeVeradevoordelen benadruktvanhetwerkenmeteenzorgleefplanbijmevrouwBergsma.

1 Methodischwerken

Ondersteuningsplan

Indegehandicaptenzorgwordtgewerktmetondersteuningsplannen.Zo’nplanbevat dewensenenbehoeftenvandezorgvrageromdeondersteuningzogoedmogelijk aantelatensluiten.Opdezewijzekunnenmensenmeteenbeperkingzoveelmogelijk zelfderegieoverhuneigenlevenblijvenvoeren.Dezorgverlenersgebruikenhetplan ommethodischtewerkenendekwaliteitvandezorgtekunnenverbeteren.

Hetondersteuningsplanwordtmetallebetrokkenenbesproken.Leggoeduitaande zorgvragerwieeraanwezigzijnbijhetoverleg.Realiseerjedathetvoorhemmoeilijk isomtebeseffenwelkemenseneraanwezigzijnenwaarom.Denkgoednaoverwat jebespreekt.Zorgvragerskunnenhetoverlegovereenondersteuningsplannamelijk alseenbeoordelingervaren.Zevragenzichdanaf:hebikhetwelgoedgedaan?Laat hetgesprekvooralgaanoverdetoekomstendewensendaarin.Betrekdezorgvrager zogoedmogelijkbijhetoverleg.Probeerzobegrijpelijkmogelijktemakenwat belangrijkvoorhemis.Danwordthijbetrokkenenkanhijzichmedeverantwoordelijk voelenvoordezorgenondersteuning.Alsdezorgvragernietkanlezen,werkdanmet beelden,zoalstekeningenoffoto’s.Blijfhetplangebruiken.Pakheterbijalsjeeen gesprekhebtmetdezorgvrager.Jekuntdevoortgangbesprekenaandehandvan hetplan.

Begeleidingsplan

Indeggzwordthetindividueleplaneenbegeleidingsplangenoemd.Ookhierishet uitgangspuntdatdezorgenondersteuningzogoedmogelijkaansluitenbijde zorgvragerendathijofzijzoveelmogelijkdeeigenregieblijftvoeren.Hiervoorwordt steedsvakergewerktmetherstelondersteunendebegeleidingsplannenenmet Wellness Recovery Action Planning (WRAP).EenWRAPisdoordezorgvragerzelfopgesteld,met ondersteuningvaneenervaringsdeskundige.Hierdoorneemtdezorgvragerzelfde regie.Inhetplanwordenallebronnenbenoemddiehemsteunkunnenbieden,ook ineencrisissituatie.

BEROEPSONDERWIJS

1.5 PositieveGezondheid

BijhetopstellenvaneenzorgplankunjegebruikmakenvandemethodevanPositieve Gezondheidomgegevensoverdezorgvragerteverzamelen.In2012introduceerde MachteldHuberhetbegrip‘PositieveGezondheid’.Indezebenaderingstaatdemens zelfcentraalennietzijnziekte.Hierdoorwordtdezorgvragervanuitzijnkracht aangesproken.

Zesdimensies

Iederezorgvragerheeftdemogelijkheidomzichaantepassenaanziekteofeen veranderendegezondheidssituatie.Ditnoemjeveerkracht.Alsverpleegkundigericht jejeopdeveerkrachtvandezorgvrager.Watwildezorgvragerenwatisbelangrijk voorhem?Hetgaatnietalleenomhetoplossenvanproblemen,maarookomzaken diezorgvragersnogwélkunnen.PositieveGezondheidheeftmetanderewoorden eenveelbrederekijkopgezondheid.Mensenzijnimmersmeerdanhunaandoening!

Huberherdefinieertgezondheiddaarom‘alshetvermogenzichaantepasseneneen eigenregietevoereninhetlichtvandelichamelijke,emotioneleensocialeuitdagingen vanhetleven’.

Gezondheidwordtdanookgevormddoordevolgendezesdimensies:

• lichaamsfuncties

• mentalefunctiesen-beleving(=mentaalwelbevinden)

• spiritueel/existentiëledimensie(=zingeving)

• kwaliteitvanleven

• sociaal-maatschappelijkeparticipatie(=meedoen)

• dagelijksfunctioneren.

Spinnenweb

Omdezorgzopersoonlijkmogelijktemakenbrengjealledimensiesinkaart.Ditdoe jemetbehulpvaneenvragenlijst,waarbijdezorgvrageraangeefthoehijfunctioneert tenaanzienvandezedimensies.Alsjedezesdimensiesuitzetineen‘spinnenweb’, ontstaatereengezondheidsoppervlakdatdegezondheidvandezorgvrager weerspiegelt.Hoegroterhetoppervlak,hoebeterdeervarengezondheidis.Jeoverlegt metdezorgvrageraanwelkedimensiehijwilwerken.Dithoefttrouwensnietaltijd dedimensietezijndiehetlaagstscoort.Hetkansomsgemakkelijkerofbelangrijker voordezorgvragerzijnomtewerkenaaneendimensiediealhoogscoort.Opdeze manierkunjedaneerdereenverhogingvandegezondheidbereiken.

BEROEPSONDERWIJS

Het spinnenweb.

1 Methodischwerken

PositievegezondheidvanmevrouwTitus

MevrouwTitusheeftsamenmetverpleegkundigeSonjadevragenlijstvanPositieve Gezondheidingevuld.Zescoortlaagopdedimensie‘lichamelijkefuncties’.Datisniet zovreemd,wantmevrouwTitusheeftmultiplescleroseineenvergevorderdstadium. Hierdoorkanzijbijnanietsmeerzelfstandigenheeftzeveelpijn.Opdedimensie ‘mentaalwelbevinden’scoortmevrouwhoger,namelijkeen7(10ismaximaal).Sonja enmevrouwTitusbesluitenhiermeeaandeslagtegaan.Samenonderzoekenzijhoe hetmentaalwelbevindenvanmevrouwnogverderverbeterdkanworden.

BekijkinhetvolgendeYouTube-filmpjehoejeaandeslaggaatmetPositieve Gezondheid.

1.6 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MeneerVanDijk(69jaar)isalleenstaand.Vandaagishijopgenomenopde revalidatieafdelingvanhetverpleeghuisomteherstellennaeenheupoperatie.Hijis thuisvandetrapgevallenenheeftzijnheupgebroken.Hijisgeopereerd,heefteen nieuweheupgekregenenislangerinhetziekenhuisgeblevendangeplandwas.Het herstelgaatmoeizaam.Meneerkamptookmeteenverminderdeeetlusten gewichtsverlies.Somsvergeethijteetenentedrinken.MeneerVanDijkheefttwee zonen,diebeidenopeenuurreisafstandwonen.

BEROEPSONDERWIJS

NahetherstelopderevalidatieafdelingwilmeneerVanDijkweerthuiswonen.Vóór zijnvalwasmeneernamelijkergfitenondernemend.Hijwoontzelfstandigineen kleineeengezinswoning,waarhijaltijdsamenmetzijnvrouwheeftgewoond.Nahaar overlijden,bijnavijfjaargeleden,ishijgaankajakkenenvrijwilligerinhethospice geworden.Hijisgraagonderdemensenenkijkterergnaaruitomweernaarhuiste gaan.Alleentegenhetkokendaarziethijop.Hiervindthijtegenwoordigweinigmeer aan.

Casus

PattyenLennekewerkenbeidenallangetijdopderevalidatieafdeling.Pattyheeft recentdeverkorteopleidingMBOVerpleegkundigeafgerondenisbekendmet methodischwerken.Lennekewerkttwintigjaarindezorgenheeftveelervaring,maar staatsceptischtegenoverhetimplementerenvannieuwemethodieken.

Pattywilgraaggegevensverzamelenvoorhetzorgplan.Zevindthetbelangrijkom deSNAQ65+aftenemenenvraagtaanmeneerVanDijkofzijookhetspinnenweb maginvullen.Zevertelthemdathetbelangrijkisomnaaralleaspectenvanzijn

gezondheidtekijken.Wanneerzegegevensviahetspinnenwebverzamelt,kanzeeen goedzorgplanopstellenenzorgdoelenvoorzijnherstelformuleren,zodathijweer snelnaarhuiskan.

MeneerVanDijkbegrijptnietzogoedwatPattynupreciesvanhemwil.Lenneke,die dediscussiehoort,geeftaandatzemeneerVanDijkwelsnapt.Daarnazegtzetegen Pattydathetinvullenvanzo’nmodelnietzoveelwaardeheeft.Hetintakegesprekis immersalgevoerd,dusallegegevenszijnalopgenomeninhetzorgdossier.Enerligt tochookeenafdelingsprotocoldatvantoepassingisbijrevalidatievandeheup?Over hetinvullenvaneenSNAQ65isLennekealhelemaalnietenthousiast.‘Jeziettochdat meneerVanDijkweinigeetendatwehemgewoonwatvakertussendoortjesmoeten geven?’

Probleem

PattyvoeltzichergovervallendoorhaarcollegaLenneke.Zijmaakthetjuistlastiger ommeneerVanDijktemotiverenomhetspinnenwebintevullen.Pattyheefttijdens haaropleidinggeleerddatheteenwaardevollemethodeisendatmethodischwerken belangrijkisomweldoordachtenweloverwogentehandelen.Pattyvraagtzichafof haaranderecollega’sookzonegatieftegenovermethodischhandelenstaan.

WatdoetPatty?

1.7 Begrippen

Classificatie

BEROEPSONDERWIJS

Hetordenenvangegevensomzeinrubriekenondertebrengenaandehandvan kenmerkenencriteria.

Indiceren

Ietsvaststellenofbepalenopbasisvanbepaaldecriteriaofrichtlijnen.

Zorgprofiel

ProfielwaarinstaatwelkezorgiemandnodigheeftopgrondvandeWetlangdurige zorg.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Thema2 Classificatiesystemen

Inhoudthema

• Classificatiesystemenindeverpleegkunde

• NNN-model

• OmahaSystem

• ResidentAssessmentInstrument

• ICF

• GezondheidspatronenvanGordon

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

• Begrippen

Indeverpleegkundewerkjedagelijksmetclassificatiesystemen:systemendiegegevens opeeneigenmanierordenen.Opbasisvanclassificatiesystemenkandeverleende zorgwordeningedeeldenbeschreven.Ditbetekentookdatjedoorteclassificeren deverleendezorgkuntonderbouwen.Opdezemanierisbeterzichtbaarwathetvak inhoudtendatleidttotverdereprofessionaliseringvanhetvak.

Erzijnverschillendeclassificatiesystemenindeverpleegkunde.Debetekenishiervan voorverpleegkundigenenzorgvragerswordtindevolgendeparagrafenbeschreven, evenalsdemeestgebruiktesystemen.

2.1 Classificatiesystemenindeverpleegkunde

Eenclassificatieiseenstelselwaarinbegrippenopbasisvankenmerkenzijningedeeld (Nictiz,2023).Classificerenbetekenthetindelenofrangschikkenvanbegrippenof gegevensincategorieën.Datindelengebeurtopbasisvanovereenkomstenen verschillentussendegegevens.Erontstaatzoeenbepaaldeordening,waardoor informatiemakkelijkertevindenis.

Voordelenvanclassificeren

Classificatiesystemenzorgenvooreenheidvantaal.Allezorgverlenersgebruiken dezelfdetermen,watdecommunicatietussenverschillendezorgverlenersen disciplinesvergemakkelijkt.Ookvoordezorgvragerofmantelzorgerlevertdit duidelijkheidop,omdatallezorgverlenersdezelfdetermengebruiken.

Anderevoordelenvanhetgebruikvaneenclassificatiesysteem(Vilans,2014):

• Erontstaatduidelijkheidoverwelkezorgjeverleent(welkeproblemenheefteen zorgvrager,welkeinterventieszetjeinenwelkzorgresultaatbereiktde zorgvrager?).

• Hetuitwisselenvangegevenstussenzorgverlenersenorganisatiesgaatsnelleren iseenduidig.

• Dankzijeenheidvantaalzijngegevensmetelkaartevergelijken.

Eenverpleegkundigekandoorhetgebruikvaneenclassificatiesysteemeenzorgplan maken.Ditzorgplanbevatgestandaardiseerdetermen,dusvoorelkezorgvrager gebruikjedezelfdeaanduidingvooreenprobleem.Daarnakunjeeenzorgplanspecifiek makenvooreenzorgvrager,zodatdezorgdiejeverleentookzorgvrager-gerichtis. Hierdoorvoorkomjedateenzorgvragernietmeeralspersoonwordtgezien.

2.2 NNN-model

HetNNN-modelbestaatuitdrieonderdelendiesamenhetheleverpleegkundige zorgprocesvastleggen.Hetstaatvoor:

• NANDA-I,deverpleegkundigediagnoses

• NOC,dezorgresultatendiejewiltbereikenbijdediagnoses

• NIC,deverpleegkundigeinterventiesdiejetoepastomdezorgresultatentebehalen.

Thema2 Classificatiesystemen

NANDA-I

NANDA-Istaatvoor NANDA International.NANDA-Iontwikkeltenstandaardiseert verpleegkundigediagnoses.

DeverpleegkundigediagnosevolgensNANDA-I

‘Eenklinischoordeelaangaandeeenmenselijkereactieopgezondheidsconditiesof levensprocessen,ofeenverhoogdekwetsbaarheidvoordiereactie,bijeenpersoon, gezin,groepofgemeenschap.Eenverpleegkundigediagnosevormtdebasisvoorde selectievanverpleegkundigeinterventieswaarmeezorgresultatenwordenbereikt waarvoordeverpleegkundigeverantwoordelijkheiddraagt.’(Raemakers,2024)

Dezeverpleegkundigediagnoseswordenelketweetotdriejaaraangepastopbasis vannieuwe(wetenschappelijke)inzichten.NANDA-Ikunjegebruikenvoorzorgvragers inallesectoren(Nursing,2021).Nahetverzamelenvangegevenstijdenseenopnameofintakegespreksteljeverpleegkundigediagnosesop.Intotaalzijner267 verpleegkundigediagnoses.

Dediagnoseszijnverdeeldoverdertiendomeinenoftewelkennisgebieden(DeGraaf, 2015):

1. Gezondheidsbevordering

2. Voeding

BEROEPSONDERWIJS

3. Uitscheiding/uitwisseling

4. Activiteit/rust

5. Waarneming/cognitie

6. Zelfperceptie

7. Rollen/relaties

8. Seksualiteit

9. Coping/stresstolerantie

10. Levensprincipes

11. Veiligheid/bescherming

12. Welbevinden

13. Groei/ontwikkeling.

Doordeindelingindomeinenhoefjenietallediagnosesdoortenemenoftekennen, maarkunjedirectnaarhetjuistedomeingaan.Dezedomeinenzijnonderverdeeldin klassen(groepen).Doordejuisteklassetekiezen,ziejedediagnosesdieerbijhoren.

BEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM

NANDA-I: 13 domeinen en 47 klassen. NIC

NICstaatvoor Nursing Intervention Classification.Dezeclassificatiebevatde verpleegkundigeinterventies.DeverpleegkundigekiestuitdeNICevidence-based interventiesdiepassenbijdediagnosesendieervoorzorgendatdezorgresultaten wordenbehaald.NICbestaatuitzevendomeinen.

NIC: 7 domeinen en 30 klassen.

NOC

NOCstaatvoor Nursing Outcomes Classification.Dezeclassificatieheeftbetrekking opdezorgresultaten.Zezijnookverdeeldoverzevendomeinen,netalsbijNIC.Met dezorgresultatenkunjemetenhoehetmeteenbepaaldprobleemgaatenkunje volgenofdeinterventieseffecthebben.Opbasisvandediagnosessteljede zorgresultaten(doelen)openbepaaljewelkeindicatorenjegaatgebruikenbij evaluaties.

BEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM

NOC: 7 domeinen en 32 klassen.

DedrieonderdelenvanhetNNN-modelvormensamenhetverpleegplan.Hiermee kunjedezorgplannen(NANDA-I),uitvoeren(NIC)enevalueren(NOC).

2.3 OmahaSystem

HetOmahaSystemiseenAmerikaansclassificatiesysteemdatvooralgeschiktisvoor zorgvragersindelangdurigezorg.Thuiszorgorganisatiesgebruikenditmodelvaak omzorgteindiceren.Dooreenholistischemaniervankijkenbrengjedehelesituatie vandezorgvragerinkaart.DedrieonderdelenvanhetOmahaSystemzijn probleemclassificatie,interventieclassificatieenuitkomstenschalen.Hiermeelegje hethelezorgprocesvast.Alsverpleegkundigebepaaljesamenmetdezorgvragerin eenopengesprekwatdeproblemenzijn.HetOmahaSystemstuurtditgesprekniet engeeftgeenbeslisondersteuning,maargaatuitvandeprofessionaliteitvande verpleegkundige.

Thema2 Classificatiesystemen

Zesstappen

HetOmahaSystembestaatuitzesstappen(StichtingOmahaSystemSupport,2023b).

BEROEPSONDERWIJS

De zes stappen van het Omaha System.

1.Gegevensverzamelen(probleem)

Ditdoejetijdenseengesprekoverdewensenenbehoeftenvandezorgvrageren/of mantelzorger.Eventueelkunjeookdeoverdrachtvananderezorgverlenersgebruiken.

2.Aandachtsgebieden(problemen)vaststellen

Opbasisvandeverzameldegegevenssteljevastwelke(potentiële)problemeneen zorgvragerheeft.InhetOmahaSystemkunjekiezenuit42aandachtsgebieden,die jeverderkuntspecificeren.Bijhetaandachtsgebied‘huid’kunjebijvoorbeeldkiezen uit‘wond’of‘jeuk’.Deaandachtsgebiedenzijnondertebrengenindevolgendevier domeinen:

• omgevingsdomein

• psychosociaaldomein

• fysiologischdomein

• gezondheidsgerelateerdgedragsdomein.

Bekijkviadedigitaleleeromgevingde42aandachtsgebiedenvanhetOmahaSystem.

3.Metenvandeaandachtsgebieden(uitkomst)

Nahetvaststellenvandeaandachtsgebiedenbepaaljedescoreopditmomenten welkescorejewiltbehalen.Ditgebeurtopdriepunten:

1. Status:hoeernstigzijndesignalenensymptomen?

2. Kennis:hoeveelkennisheeftdezorgvragervaneenprobleem?Isdezorgvrager instaatominformatietebegrijpenenteonthouden?

3. Gedrag:welkgedragvertoontdezorgvrager?Zorgthetgedragvandezorgvrager ervoordatdesymptomenondercontroleblijvenofverbeteren,ofjuistniet?

4.Actiesplannenenuitvoeren(interventie)

HetOmahaSystemverdeeltinterventiesintweedelen:actiesenactievlakken.

Deactieszijn:

• adviseren/instrueren/begeleiden

• behandelenenprocedurestoepassen

• casemanagen

• monitoren/bewaken.

Hetactievlakgeeftaanwatergedaanmoetworden,hetspecificeertdeacties.Erzijn

76actievlakken.Hiernakunjeindevrijeteksthetactieplanspecifiekvoordezorgvrager maken.

Bekijkviadedigitaleleeromgevingde76actievlakkenvanhetOmahaSystem.

BEROEPSONDERWIJS

5.Standvanzakenmeten(uitkomst)

Jebeoordeeltregelmatighoehetmetdezorgvragergaatenofdevastgelegdeacties effecthebben.Zokunjebepalenofjesommigeactieskuntbeëindigenofdatjeze moetbijstellenomtothetbeoogderesultaattekomen.Jebeoordeeltditsteedsop basisvandezedriepunten:

• statusvandesignalenensymptomen

• kennis

• gedrag.

6.Elkaandachtsgebiedevalueren(uitkomst)

Voorelkaandachtsgebiedlegjeeenevaluatiedatumvast.Afhankelijkvanhetsoort aandachtsgebiedkunjevaker(bijvoorbeeldwekelijksbijwondzorg)ofmindervaak (bijvoorbeeldelkhalfjaarbijpersoonlijkezorg)evalueren.Bijveranderingeninde toestandvandezorgvragerevalueerjedirectenpasjedeactiesen/of aandachtsgebiedenzonodigaan.

BekijkonlineeenVoorbeeldzorgplanCOPD.

Indepraktijk

EenhalfjaargeledenismevrouwSchut(79jaar)opgenomeninhetverpleeghuiswaar Marjawerkt.MevrouwSchuthadhaarheupgebrokenenkonnietmeerzelfstandig blijvenwonen.Marjaisaangesteldalspersoonlijkbegeleidervanmevrouwenheeft denulmetinguitgevoerd.DaaruitbleekdatmevrouwSchutnietalleenmoet revalideren,maarookdatvoedselinnameeenbelangrijkaandachtsgebiedis:mevrouw voeltzicheenzaamenvindthetnietnodigomalleenvoorzichzelftekoken.Ookzit zesomsdeheledaginhaarpyjama,wantaankledendoetzealleenalservisitekomt.

MevrouwSchutiszichvanallezakenbewust,maarvoeltnietdedrangomte veranderen.AandehandvanalleaandachtsgebiedenheeftMarjahetzorgleefplan vanmevrouwopgesteld,datzevandaaggaatevaluerenmetdefamilie.Hetrevalideren ismededankzijdeinzetvanmevrouwSchutgeslaagd.Ennuzeweerregelmatig aanspraakheeft,sameneetmetmedebewonersenmeehelptmethetbereidenvan demaaltijden,hoefthetaandachtsgebied‘voeding’alleennogmaarbewaaktte worden.DegewensteresultatenbijdestartvandezorgzijnbehaaldenMarjakanhet zorgleefplanaanpassen.Welisgeblekendatmevrouwmeerbegeleidingnodigheeft metdeADLendefamiliegeeftaanwelwatveranderingeningedragtezien.Erwordt beslotenomookditgoedtemonitorenenoptenemeninhetzorgleefplan.

Data

NetalsmetdeandereclassificatiesystemenzorgjemethetOmahaSystemvoorhet vastleggenvangegevens.Hierdoorwetenallezorgverlenerswelkezorgvraageen zorgvragerheeftenkaniedereendezelfdezorgverlenen.Ookkande wijkverpleegkundigehetOmahaSystemgebruikenvoorhetindicerenvanzorginde wijk.OmahaSystemisdaarnaasteeninformatiemanagementsysteem.Data(gegevens) zijngecodeerd,waardoorjezemakkelijkuithetsysteemkunthalen.

Kwaliteitvanzorg

DedatauithetOmahaSystemgevenveelinformatieoverdezorgdieeenteamof organisatielevert.Eenvoorbeeldishetaantalzorgvragersmetdecubitusineen bepaaldteam.Ofhoeveelzorgverlenersmetminimaaleenniveau3-opleidingernodig zijnomdezorgtekunnenverlenen.Dezedatakunnengebruiktwordenomdekwaliteit vanzorgteverbeteren.Doorbijvoorbeelddehuidigescoresopstatus,kennisengedrag vaneenbepaaldaandachtsgebiedtevergelijkenmetdescoresbijdestartvandezorg, kanbekekenwordenwelkeinterventieshetmeesteeffecthebbenbijeenbepaalde zorgvraag.

2.4 ResidentAssessmentInstrument

HetResidentAssessmentInstrument(RAI)iseenhulpmiddelomdesterkekanten enaandachtsgebiedenbijkwetsbarepersoneninkaarttebrengen.Hetwordtvaak gebruiktindelangdurigezorgengeefteenbeeldvanhetmedisch,fysieken psychosociaalfunctionerenvandezorgvrager.

Vragenlijst

Doorelkedriemaandeneenvragenlijstaftenemen,ziejewelkeaandachtsgebieden doordetijdheenverbeterenofverslechteren.Ookbijeenwijzigingindegezondheid vaneenzorgvragerneemjedevragenlijstnogeenkeeraf.

Degebiedenwaaropjeeenzorgvragerbeoordeelt(NedRAI,z.d.):

• Cognitie

• Communicatie

• Stemmingengedrag

• Psychosociaalwelbevinden

• Functionelestatus(ADL)

• Lichamelijkegezondheid

• Medicatie

• Behandelingen.

HetvoordeelvanRAIisdatzorgverlenersopeenholistischemaniernaardezorgvrager kijken.RAIbeoordeelthethelefunctionerenopbasisvandevragenlijsten,erkunnen geenproblemenonbedoeldgemistworden.DaarnaastgeeftRAIadviesover evidence-basedinterventiesbijdeaandachtsgebieden.Opbasishiervansteltde verpleegkundigesamenmetdezorgvragereenzorgplanop.

BekijkonlineeenfilmfragmentoverRAI.

Zorgprofiel

RAIgeefteenbetrouwbareindiceringvoorhetzorgprofielvaneenzorgvrager.Hierdoor krijgtdezezorgvragerdejuistehoeveelheidzorg,nietmeerennietminder.Alsiemand eenindiceringuitvoert,gebeurtditopbasisvaneeninschattingvandiepersoon.Bij RAIisdatniethetgeval:hetiseensystematischebeoordeling.Dezeindicatieshelpen organisatiesomhetjuisteaantalzorgverlenersintezetten.

Kwaliteitvanzorg

DoorRAIkunnenverschillendezorgverlenersoforganisaties,zoalswijkverplegingen huisartsen,eenzorgvragervolgen.Hierdoorverbetertdecontinuïteitvandezorg.Ook maaktRAIdekwaliteitvanzorgzichtbaardoorinformatieoverkwaliteitsindicatoren tegeven.Verschillendeorganisatieskunnenzoookmetelkaarvergelekenworden.

2.5 ICF

DeWorldHealthOrganization(WHO)heeftdeInternationalClassificationof Functioning,DisabilityandHealth(ICF)ontwikkeld.Hetiseenclassificatiediehet functionerenvanmensenendeervarenproblemendaarbijbeschrijft.Ookexterne factorendievaninvloedzijnophetfunctioneren,zijnerinopgenomen.Hetheefteen holistischemaniervankijkennaardemensenzijnfunctioneren.Hetdraaitindeze classificatienietomgenezing,maarhetgaateromdateenmenskanfunctioneren.

ICFrichtzichdusnietopziekemensenofmensenmetbeperkingen,maaropmensen enhunmogelijkheden.Alleberoepsgroepenindezorgkunnengebruikmakenvan dezeclassificatie,ICFisdusnietspecifiekbedoeldvoorverpleegkundigen.

RelatietussenICFenICD-11

ICD-11staatvoor International Classification of Diseases,11erevisie.Dezeclassificatie vandeWHOordentdegezondheidsproblemen,zoalsziektenenaandoeningen.ICF enICD-11kunnendussamengebruiktwordenomeenvolledigbeeldvandegezondheid vaneenzorgvragertekrijgen.BijICFgaathetnietomzorgvragersmet functioneringsproblemenenbijICD-11juistwel.ICFgeeftdegezondheidstoestand weervanallemensenenICD-11alleendievanzorgvragers(WHOFICCollaborating Centre,2002).

Drieperspectieven

ICFbeschrijfthetfunctionerenvandemensvanuitdrieperspectieven(Vilans,2014):

• demensalsorganisme(classificatievanfunctiesenanatomischeeigenschappen)

• hetmenselijkhandelen(classificatievanactiviteiten)

• deelnameaandesamenleving(classificatievanparticipatie).

Demensalsorganisme

Demensalsorganismeisopgedeeldintweeclassificaties:declassificatievanfuncties enanatomischeeigenschappen.Dezeordeningvolgtdeorgaansystemen.Hierbij horenvragenals:hoefunctioneerthethart?Mistiemandeenbeen?Hetgaatindit laatstegevalalleenomdeaan-ofafwezigheidvaneenlichaamsdeel,nietomde oorzaak(bijvoorbeeldaangeborenoftrauma)hiervan.

Hetmenselijkhandelen

Hetperspectiefvanhetmenselijkhandelengaatoveractiviteiten.Welkeactiviteiten doetiemandzelfenhoehandelthij?Heefthijmoeitemethetuitvoerenvanactiviteiten? Ishijbijvoorbeelddooreenslechtwerkendhartnietinstaatomzichintespannen, waardoorhijbepaaldeactiviteitennietkandoen?

Deelnameaandesamenleving

Bijdeelnameaandesamenlevinggaathetomdeclassificatievanparticipatie.Hierbij spelenvrageneenrolzoals:opwelkemanierneemtiemanddeelaandesamenleving?

Welkeproblemenkomthijhierbijtegen?Kanhijhethuisnietuitdoordathethartniet goedwerktenkanhijhierdoorgeenbetaaldebaanmeervinden?

Externeenpersoonlijkefactoren

Naastdedrieperspectieveniserookeenlijstvanexternefactoren(vanbuiteneen persoon).Dezeexternefactorenhebbeninvloedophethelefunctionerenvandemens endeproblemendaarbij.ICFheeftgeenclassificatievoorpersoonlijkefactoren,maar tochwordenzebenoemd.Persoonlijkefactorenhebbenwelinvloedopiemands functioneren,maarerzijnteveel(individuele)factorenomdieineenlijsttezetten.

De gezondheidstoestand van een persoon volgens de ICF.

Deperspectievenendefactorenhebbendusinvloedopelkaar.ICFbestaatuit368 begrippen.Nietvoorallefasenvanhetverpleegprocesisdezeclassificatiebruikbaar. Welkunjedeanamneseermeeafnemendoorhetbovenstaandeschemaintevullen. Zosteljehetfunctionerenvaneenzorgvragervanuitdedrieperspectievenvast.

BEROEPSONDERWIJS

MeneerPareira(76jaar)woontsindskortineenwoon-zorgcentrum.Lichamelijkis meneerhelemaalfit,welvergeethijsteedsvakerdingen.Hierdoorkonhijnietmeer veiligthuiswonen.MeneerPareirastaatbekendalseenknorrigeman,dieweinig onderneemt:hijzitveelopzijnstoelenkijktdanuithetraam.Hijisnooitgetrouwd geweestenheeftookgeenkinderen.Eenmaatschappelijkwerkerheefthemhelpen verhuizenenkomtéénkeerindemaandopvisite.Sindskortismeneersteedsvaker indeactiviteitenruimtetevinden.Hetlijkteropdatmensenomhemheenhemgoed doen.Hijspeeltnuzelfsafentoeeenpotjebiljart.

2.6 GezondheidspatronenvanGordon

MarjoryGordonisdebedenkervandeGezondheidspatronenvanGordon.Deze gezondheidspatronenhorennietbijeenclassificatie,maarvormeneenordening. VaakwordtGordongebruiktincombinatiemetNANDA-I.Degezondheidspatronen helpenominformatieopeengestructureerdemanierteverzamelen.Vervolgenskun jebijvoorbeeldNANDA-IgebruikenomdiagnosesoptestellenofhetOmahaSystem omdeaandachtsgebiedentebepalen.

Elfgezondheidspatronen

Deelfgezondheidspatronenkomenvooreengrootdeelovereenmetdedertien domeinenvanNANDA-I.Degezondheidspatronenwordenvaakgebruiktombijhet opname-ofintakegesprekgegevensteverzamelenovereenzorgvrager.Zegeveneen compleetbeeldvandezorgvrager(verpleegkunde.net,z.d.).

1.Patroonvangezondheidsbelevingen-instandhouding

BijheteerstegezondheidspatroonvanGordonisvanbelangwateenzorgvragervan zijneigengezondheidvindtenhoehijvoorzijngezondheidzorgt.Hetgaatbijvoorbeeld omdevraagofdezorgvragerhetideeheeftdathijgezondgenoegisomdeactiviteiten uittevoerendiehijwil.Bijditpatroonhorenookhetnemenvangezondheidsrisico’s (roken)enhetopvolgenvanadviezenvaneenarts.

Voorbeeldvragen:

• Hoeisuwgezondheidinhetalgemeen?

• Watdoetuomgezondteblijven?

• Doetumeeaanbevolkingsonderzoeken?

2.Voedings-enstofwisselingspatroon

Ditpatroonomvatdeinnamevanvochtenvoedinginverhoudingtotdefysiologische behoeften.Hierbijhorenhoeveelheid,voorkeuren,eettijdenenhetgebruikvan voedingssupplementen.Ookwondenenwondgenezing,nagels,slijmvliezenen lichaamstemperatuurvallenonderditpatroon.

Voorbeeldvragen:

• Wateet/drinktuopeengemiddeldedag(soort/hoeveelheid)?Volgtueendieet?

• Heeftuslikklachten?

• Heeftuproblemenmetuwgebit?

• Heeftuhuidproblemen(huiddefecten,drogehuid)?

3.Uitscheidingspatroon

Hetuitscheidingspatroongaatoverdeuitscheidingvandarmen,blaasenhuid.Bijdit patroonhorenonderanderederegelmaatvanuitscheiding,hetgebruikvanlaxantia enhetgebruikvananderehulpmiddelen(plaswekker,stoma,katheter).Ook incontinentievaltonderditpatroon.

Voorbeeldvragen:

• Hoevaakheeftuontlasting?

• Watisdevorm,consistentie,kleur,geur?

• Heeftulastvanovermatigetranspiratie?

4.Activiteitenpatroon

Onderhetactiviteitenpatroonvallenlichaamsbeweging,activiteitenen vrijetijdsbesteding.AlleADL-activiteiten,werkenenontspanninghorendusbijdit patroon.Ookfactorendieeenbepaaldeactiviteitmoeilijkermaken,zoalsbenauwdheid ofeenverminderdemobiliteit,neemjehierop.Hetgaathierbijvooralomactiviteiten diedezorgvragerbelangrijkvindt.

Voorbeeldvragen:

• Heeftuvoldoendeenergievoordeactiviteitendieuwiltdoen?

• Watdoetuaanlichaamsbeweging(welkeenhoevaak)?

• Hoevindtudataankleden,boodschappendoenenandereADL-activiteitengaan?

5.Slaap-enrustpatroon

Hetslaap-enrustpatroongaatoverdehoeveelheidslaap,rustenontspanningdie eenzorgvragerverspreidover24uurheeft.Hulpmiddelenomteslapen,zoals slaapmedicatieofbepaaldegewoontenvoorhetslapen,horenhierookbij.Verder valthetoordeelvandezorgvrageroverdekwaliteitvanslaaponderditpatroon.

Voorbeeldvragen:

• Heeftuproblemenmetinslaapvallen?

• Bentugoeduitgerustnahetwakkerworden?

• Droomtuveel?

6.Cognitiepatroon

Allecognitievefunctiesvallenonderditpatroon.Onderanderehetoplossenvan problemen,hetnemenvanbesluiten,hetgeheugenenlerenhorenhierbij.Ditpatroon omvatookdezintuigenen(hetomgaanmet)pijn.

Voorbeeldvragen:

• Bentuslechthorendenheeftuhulpmiddelenhiervoor?Wanneerwasdelaatste controle?

• Heeftumoeitemethetnemenvanbeslissingen?

• Heeftuergenspijn?Zoja,watdoetuomdepijnteverminderen?

7.Zelfbelevingspatroon

Demanierwaaropiemandzichzelfziet,hoortbijhetzelfbelevingspatroon.Hetgevoel vaneigenwaarde,identiteitenhetoordeeloverdeeigen(lichamelijkeofcognitieve) vaardighedenvallenhieronder.Ooklichaamshouding,oogcontactenmotoriekhoren bijditpatroon.

Voorbeeldvragen:

• Hoezouuuzelfwillenomschrijven?

• Benuvaakkwaad,angstigofontevreden?Wathelptindatgeval?

• Verliestudehoopweleens?

8.Rollen-enrelatiespatroon

Ditpatroongaatoverderollenenverantwoordelijkhedendieeenzorgvragerheeft. Voorbeeldenvanderollendieiemandkanvervullen,zijnpartner,ouder,kind,collega ofvriend(in).Aandezerolleniseenbepaaldeverantwoordelijkheidgekoppeld:als ouderhebjebijvoorbeeldeenfinanciëleverantwoordelijkheidvoorjekind.Ookhoort iemands(on)tevredenheidmetdezerollenbijditpatroon.

Voorbeeldvragen:

• Watvindtumoeilijkaandeopvoedingvanuwkinderen?

• Watvindenfamilieledenvanuwziekte?

• Voeltuzichweleenseenzaam?

9.Seksualiteit-envoortplantingspatroon

Deseksuelerelaties,seksualiteitsbelevingenvoortplantingvallenonderditpatroon. Detevredenheid,eventuelesubjectieveproblemen,vruchtbaarheidenmenopauze horenhierookbij.

Voorbeeldvragen:

• Gebruiktuanticonceptie?

• Bentutevredenmetuwseksuelerelatie(s)?

• Wanneerwasuweerste/laatstemenstruatie?

• Hoeverliepdebevalling?

10.Stressverwerkingspatroon

Demanierwaaropiemandomgaatmetproblemenenstresshorenbijhet stressverwerkingspatroon.Copingmechanismen,draagkrachtensteunvannaasten vallenookonderditpatroon.

Voorbeeldvragen:

• Heeftuindeafgelopentweejaargroteveranderingendoorgemaakt?

• Metwiekuntugoedoverproblemenpraten?

• Voeltuzichontspannen?Wathelpthetbestalsugespannenbent?

11.Waarde-enovertuigingenpatroon

Denormen,waardenenovertuigingendieiemandheeft,vallenonderditpatroon.Op basisvandezenormen,waardenenovertuigingenneemteenzorgvragerbeslissingen.

Voorbeeldvragen:

• Geefthetlevendatwatuzoekt?

• Heeftubelangrijkeplannenvoordetoekomst?

• Geeftreligieofeenlevensbeschouwingusteun?

Downloadindedigitaleleeromgevingeenvoorbeeldvaneenintakeformuliergebaseerd opdeelfgezondheidspatronenvanGordon.

2.7 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MeneerVanGorkum(81jaar)woontsindseenhalfjaarinDeBoschhoeve,een verpleeghuisspeciaalvoormensenmetdementie.Toenmeneerhierkwamwonen, washijalbestverinzijndementieelproces.Zijnvrouwwasnietinstaathaarmanlos telatenenhielddehulpdanookzolangmogelijkaf.ToenmevrouwVanGorkumna eenpijnlijkevalhaarschouderhadgebrokeneninhetziekenhuisterechtkwam,werd meneerVanGorkumnogdiezelfdedagmetspoedopgenomeninDeBoschhoeve. DaarwerdsnelduidelijkdatmevrouwVanGorkumdezorgvoorhaarmanalgeruime tijdnietmeeraankon.Meneerwasverwaarloosd.ZijnEVV’erAstrid(Eerst VerantwoordelijkeVerpleegkundige)steldeopbasisvanhet Omaha-classificatiesysteemeenzorgplanop.OfficieelismevrouwVanGorkumde wettelijkvertegenwoordigervanhaarman,maaraangezienzijtijdenshaar ziekenhuisopnameeendelierkreegeninmiddelsineenrevalidatiecentrumverblijft, werdhetzorgplanmetdochterNaomibesprokenendoorhaargoedgekeurd.Inmiddels gaathetweerwatbetermetmevrouwVanGorkum.

Casus

MeneerVanGorkumisnuruimeenhalfjaarinzorgenvandaagwordthetzorgplan datisvastgesteldopbasisvanhetOmaha-classificatiesysteemgeëvalueerd.Zowel dochterNaomialsmevrouwVanGorkumishiervooruitgenodigd.Zijzijnook daadwerkelijkaanwezig.EVV’erAstridheeftzichgoedvoorbereidophetgesprek, maarvindthetookweleenbeetjespannend.MevrouwVanGorkumsteltzich–wanneer zehaarmanbezoekt–regelmatigergvijandigop.

Dilemma

Hetis14.00uurenAstridheetNaomienmevrouwVanGorkumwelkom.Zebegintte vertellenhoemeneerVanGorkumbinnenkwambijDeBoschhoeve.Eengrootdeel vandeaandachtsgebiedenenactievlakkenheefttemakenmetdeverwaarlozingvan meneer.AstridziethetgezichtvanmevrouwVanGorkumsteedsroderworden,maar vervolgthaarverhaal:‘Sindsmeneerhierwoont,gaatheteenstukbetermethem. HetOmaha-classificatiesysteemheeftalleproblemenhelderinbeeldgebrachtenwe zienveelvooruitgangsindsdenulmeting.Eenaantalactievlakkenkunnenwezelfs inmiddelsschrappen.’MevrouwVanGorkumstaatwoestop.‘Watisditvooronzin!’ roeptze.‘Zo’nzorgplanopbasisvanhetOmaha-classifinogwatslaatnergensop.Het iseeninbreukopiemandsprivacy,hetheefttotaalgeentoegevoegdewaardeenmijn manwordtineenhokjegeplaatst.Iemandiszoalshijis.Bovendien,watwiljenog verbeterenaaneenmanmetzwaredementie?’

WatdoetAstrid?

2.8 Verdieping

Ziekenhuizen,zelfstandigebehandelcentraenrevalidatiekliniekenmakenkostenom zorgvragerstebehandelen.Dezorgverzekeraarkrijgtnietnaelkbezoekofnaelke handeling(bijvoorbeeldeeninjectie)eenrekening.Hetheletrajectvandiagnosetot behandelingencontrolesvormtsameneendiagnose-behandelingcombinatie(dbc ofdbc-zorgproduct).Erzijnongeveer4400verschillendedbc’s.Zezorgenvooreenheid vantaaltussenzorgaanbiedersenzorgverzekeraars.

NederlandseZorgautoriteit

DeNederlandseZorgautoriteit(NZa)steltelkjaardedbc’svast.Erzijntweesoorten dbc’s:

• GroepA:zorgwaarvooreenvasttariefisvastgelegd.

• GroepB:zorgwaarvoorzorgaanbiedersenzorgverzekeraarsmetelkaar onderhandelenoverdeprijs.

InGroepAgaathetvooralomacuteenhoogcomplexezorg.DeNZabepaalthettarief enderegelswaaraandezorgmoetvoldoen.Deprijzenzijneengemiddeldevanwat eenbepaaldebehandelingkost.VoordezorginGroepBsteltdeNZaalleenderegels vastwaaraandezorgmoetvoldoen(NederlandseZorgautoriteit,z.d.).

Marktwerking

Hetdoelvandbc’sishetbevorderenvan(beperkte)marktwerkingindezorg.Door dbc’stegebruiken,moetenziekenhuizenmetzorgverzekeraarsvooreendeelvande zorgonderhandelenoverdeprijsenkwaliteit.Daarnaastzijndekostenvoorde verschillendebehandelingenbekend,watdetransparantieverhoogt.

Startbehandeling

BEROEPSONDERWIJS

Wanneereenzorgvragernaareenmedischspecialistgaat,opentdeartsvaakbijhet eerstebezoekofdeeerstehandelingeendbc.Eendbckanmaximaal120dagenopen blijvenstaan,daarnasluithetziekenhuishemaf.Alsdezorglangerduurt,kanereen nieuweofvervolg-dbcwordengeopend.Ookkunnenertweeofmeerdbc’snaast elkaaropenstaan.Bijvoorbeeldalseenzorgvrageronderbehandelingstaatvaneen medischspecialistvoordiabetesendaarnaasteenbotbreukheeft.Nahetsluitenvan eendbc,dusnamaximaal120dagen,stuurtdezorgaanbiederderekeningnaarde zorgverzekeraarofnaardezorgvrager(afhankelijkvandezorgverzekeringdieiemand heeft).

Alsverpleegkundigeinhetziekenhuishebjedusweinigmetdbc’stemaken:dearts openteendbcopbasisvanhetziektebeeldendezorgadministratieregeltverderde financiënmetdezorgverzekeraar.

Bekijkonlinehetfilmfragmentwaarindebetalingvanziekenhuiszorgwordtuitgelegd.

DbcInformatieSysteem

InhetDbcInformatieSysteem(DIS)staatallezorgdiedoorziekenhuizen,zelfstandige behandelcentraenrevalidatiekliniekengeleverdis.Zorgaanbiederszijnverplichtom dezegegevensdoortegeven.InhetDISstaatvooriederezorgaanbiederwelke behandelingenzijnuitgevoerdvooreenbepaaldeaandoeningendoorwelk specialisme.DeNZabeheerthetDIS.Zoontstaaterinzichtindegeleverdezorgen datisnodigomdezorgtoegankelijk,betaalbaarenkwalitatiefgoedtehouden.Ook wordthetDISgebruiktomdedbc’sverderteontwikkelen(Zorggegevens,z.d.).

BEROEPSONDERWIJS

2.9 Begrippen

Classificatie

Hetordenenvangegevensomzeinrubriekenondertebrengenaandehandvan kenmerkenencriteria.

Classificeren

Hetindelenofrangschikkenvanbegrippenofgegevensincategorieën.

Copingmechanismen

Manierenommeteenprobleemofstressomtegaan.

Diagnose-behandelingcombinatie(dbcofdbc-zorgproduct)

Hetheletrajectdateenzorgvragerdoorlooptenwaarvoordezorgorganisatieeen rekeningnaardezorgverzekeraarstuurt.

Domeinen Kennisgebieden.

Draagkracht

Debelastbaarheidvaneenzorgvrager.

Evidence-based Gebaseerdophetbestebewijsmateriaaldateropdatmomentis,zoals wetenschappelijkonderzoek.

Externefactoren

Vanbuitenaf,vanbuiteneenpersoon.

GezondheidspatronenvanGordon Ordeningsprincipevoorhetopname-ofintakegesprek.

ICD-11

InternationalClassificationofDiseases,11erevisie.Ziektenenaandoeningenworden hieringeclassificeerd.

Indicatoren

Meetbareaspectenvanzorgdieaangevenhoehetstaatmetdekwaliteitvanzorg.

Informatiemanagementsysteem

Eensysteemomgrotehoeveelhedendata(gegevens)opeenbepaaldemanieropte slaan.

InternationalClassificationofFunctioning,DisabilityandHealth(ICF)

Classificatiesysteemomhetfunctionerenvaniedermens(nietalleenzorgvragers)in beeldtebrengen.

Marktwerking

Eengereguleerdsysteemwaarbijconcurrentietussenzorgaanbiedersen zorgverzekeraarsdoordeoverheidgestimuleerdwordt,metalsdoelhetverlagenvan deprijsenhetverhogenvandekwaliteit.

NANDA-I

Classificatievoorverpleegkundigediagnoses.

NIC

Classificatievoorverpleegkundigeinterventies.

NNN-model

Modeldatuitdrieonderdelenbestaat:NANDA-I,NOCenNIC.

NOC

Classificatievoorverpleegkundigezorgresultaten.

OmahaSystem

Classificatiesysteemdathethelezorgprocesvastlegtendatvooralindelangdurige zorgwordtgebruikt.

BEROEPSONDERWIJS

ResidentAssessmentInstrument(RAI)

Classificatiesysteemomsterkekantenenaandachtsgebiedenbijkwetsbarepersonen inkaarttebrengen.

Standaardiseert

Hetvastleggenvantermenomeenheidvantaaltekrijgen.

Zorgprofiel

ProfielwaarinstaatwelkezorgiemandnodigheeftopgrondvandeWetlangdurige zorg.

Zorgresultaat

Hetgewensteresultaatvanofdoelenindezorgverlening.

BEROEPSONDERWIJS

Thema3 Gegevensverzamelen

Inhoudthema

• Belangvangegevensverzamelen

• Hoeverzameljegegevens?

• Methodenomteordenen

• Gegevensverkrijgenviaobservatie

• Meetinstrumenten

• AVG

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Deeerstefasevanhetzorgprocesisdefasevanhetverzamelenvangegevens.Je verzameltgegevensinhetintakegesprekmetdezorgvrager.Maarjehebtookde mogelijkheidomgegevensviaanderenteverzamelen:dehetero-anamnese.Jekunt hetintakegesprekgestructureerdaanpakkendoorgebruiktemakenvaneen classificatiemodel,zoalsICFofGordon.Nietalleenhebjedanhouvastinhetgesprek, hetmaaktookhetordenenvandegegevensvoorhetzorgplangemakkelijker.Jekunt ookgegevensverzamelendooreenzorgvragerteobserveren.Wanneerjeeen zorgvragergerichtwiltobserveren,ishetbelangrijkomeenobservatieplanteschrijven. Somshebjebehoefteaanspecifiekeinformatie,bijvoorbeeldoveriemands ADL-functioneren,zijnvoedingstoestandofbewustzijn.Jekuntdaneen meetinstrumentinzetten.Tijdenshetverzamelen,ordenenenvastleggenvanaldeze gegevenskrijgjetemakenmetdeAlgemeneverordeninggegevensbescherming(AVG).

3.1 Belangvangegevensverzamelen

Gegevensverzamelenovereenzorgvragerisdeeerstestapvanhetzorgprocesomte komentoteenzorgplan.Opbasisvanjeverzameldegegevenssteljeimmerszorgdoelen voorhetzorgplanvast.Jeverzameltookgegevensomiemandzogoedmogelijkte begeleiden.Jewiltiemandszorgsituatievoortdurendgoedkunneninschatten. Gedurendeeenwerkdagverzameljebewustenonbewustinformatieoverde zorgvrager.Sommigeinformatieisnietvanbelang,bijvoorbeelddatiemandeenkeer slechtslaapt.Maarwanneereenzorgvragergeregeldslechtslaapt,ishetwelbelangrijk omdezeinformatieterapporteren.Dankunjemaatregelentreffen,zodatde betrokkeneeenbeterenachtrustkrijgt.Degegevensdiejeverzamelt,kunnenobjectief ofsubjectiefvanaardzijn.Jemaaktgebruikvanprimaireensecundaire gegevensbronnen.

Methodischwerken

BEROEPSONDERWIJS

Alsverpleegkundigewerkjemethodisch.Ditbetekentdatjebewust,doelgerichten systematischwerkt.Ookwerkjeprocesmatigmeteenstappenplan.Ditkrijgtvormin hetzorgproces,datuitzesfasenbestaat.Deeerstefasevanhetzorgprocesisdievan hetverzamelenvangegevens.Dezefaseisvangrootbelangomeengoedbeeldte krijgenvandezorgvrager.Jeschatdezorgsituatiein.Opbasishiervanbepaalje zorgdoelenenactiviteiten,diejevastlegtineenzorgplan,ondersteuningsplanof begeleidingsplan.Tijdensdeuitvoeringvandezorgactiviteitenverzameljeweer nieuweofanderegegevens.Ofjekrijgt,nadatjedezorghebtgeëvalueerd,andere inzichten.Hierdoorstartjeweerbewustmethetverzamelenvannieuwegegevens. Hetzorgprocesisnamelijkeencyclischproces.Jezieteroptoedatjedegegevensop eengestructureerdemanierverzamelt.Wanneerjehetzorgprocesvooreenzorgvrager goedvolgt,herkenjeindezewerkwijzeallekenmerkenvanmethodischwerken.

Welkegegevens

Jekuntobjectieveensubjectievegegevensverzamelenenhierbijprimaireen secundairegegevensbronnengebruiken.Inhetzorgdossierwordenallegegevensvan dezorgvragervastgelegd.Ditisbrederdanhetzorgplan.Jevindterbijvoorbeeldook administratievegegevens,medischegegevensofbehandelingsverslagen.

Thema3 Gegevensverzamelen

Objectieveensubjectievegegevens

Objectievegegevenszijnmeetbaarenfeitelijk.Denkaanjaartallen,namenenadressen. Hetgaatinfeiteomalleadministratievegegevensdiejenodighebt.Ookgewoonten ophetgebiedvaneten,slapen,ontspanningenhobby’szijndoorgaansobjectieve gegevens.

Subjectievegegevenshebbenbetrekkingopiemandsmeningofgevoelens.Subjectieve gegevenszijnmoeilijkerteinterpreteren.Denkaanhetaangevenvanpijn,slecht slapen,weinigtrekineten,zichnietlekkervoelenofiemandsgemoedstoestand.Ook iemandspersoonsbeschrijvingdooreenverpleegkundige–bijvoorbeeld:‘Kathinka iseenaardigeofrustigezorgvrager’–issubjectief.Subjectiefwiltrouwensnietzeggen dathetnietklopt,hetisiemandspersoonlijkebelevingeninterpretatie.

Primaireensecundairegegevensbronnen

Wanneerjegegevensvandezorgvragerzelfkrijgt,spreekjeoverprimairegegevens. Degegevensdiedezorgvragerzelfverstrekt,zijnmetanderewoordenafkomstigvan eenprimairegegevensbron.Alsdezorgvragereenwettelijkvertegenwoordigerheeft, diejoudegegevensverstrekt,isernogsteedssprakevaneenprimairegegevensbron.

BEROEPSONDERWIJS

Een zorgvrager verstrekt zelf haar gegevens. De informatie is afkomstig van de primaire gegevensbron.

Alleanderebronnenzijnsecundairegegevensbronnen.Jekrijgtdegegevensoverde zorgvragernamelijkuitdetweedehand.Eenpartnerofzijnkinderenkunneninformatie gevenwanneeriemandzelfnietinstaatisomde(juiste)informatietegeven.Wanneer anderezorgverlenersinformatiegevenofwanneerjeinformatieuithetzorgdossier haalt,spreekjeookvansecundairegegevensbronnen.

Gegevensvoorhetzorgdossier

Wanneerjegegevensgaatverzamelen,beginjevaakmethetinventariserenvaneen aantalbasisgegevens.Dezeneemjeopinhetzorgdossier.Ineenzorgdossiervindje veelmeerinformatiedanhetzorgplanendeadministratievegegevens.De zorgovereenkomstenalgemenevoorwaarden,metingenvanuitslagenenonderzoek enrapportageskunnenbijvoorbeeldookinhetzorgdossierzijnopgenomen.

Administratievegegevens

Administratievegegevenszijndebasisgegevensdiealtijdnoodzakelijkofzelfsvereist zijn,zoalspersonaliaenalgemenegegevens.Hierbijgaathetomnaam,adres, woonplaats,geboortedatum,burgerservicenummerenburgerlijkestaat,maarook omdeafgegevenindicatie(indienvantoepassing)enwanneeriemandeerderineen instellingverbleef.Bijdeadministratievegegevensishetookbelangrijkomdenamen entelefoonnummersvandecontactpersonenoptenemen.Hierbijkunjedenkenaan departner,kinderen,oudersofdewettelijkvertegenwoordigerenexecuteur testamentair.Ookdecontactgegevensvandehuisarts,apotheekentandartsmogen nietontbreken.Aldezegegevensvormensamendeadministratievestatusvande zorgvrager.Elkezorgorganisatieheeftformulierenenanderedocumentenomdeze gegevensteverzamelen.

BEROEPSONDERWIJS

3.2 Hoeverzameljegegevens?

Alsverpleegkundigekunjeopverschillendemanierengegevensverzamelen.Jekunt ditdoendoormetdezorgvrageringesprektegaanofdoordezorgvragerteobserveren. Heteerstegesprekdatjemetiemandvoert,ishetintakegesprek.Somswordterook gesprokenvaneenanamnesegesprek.Jekuntdegegevensookverzamelenbijanderen dandezorgvrager;bijvoorbeeldbijiemandspartnerofkind.Ditnoemjede hetero-anamnese Gegevensverzamelendooriemandteobserveren,komtlateraan bod.

Thema3 Gegevensverzamelen

Voer regelmatig (informele) gesprekken met de zorgvrager.

Intakegesprek

BEROEPSONDERWIJS

Eenintakegesprekisbedoeldalskennismakingenomgegevensteverzamelenom dezorgenbegeleidingeffectieftestarten.Hetisdeprimaireinformatiebronwaaruit jeobjectieveensubjectievegegevenskrijgt.Jevolgtdenormalegespreksstructuur metdeopening,hetmiddengedeelteendeafronding.

Bijhetvoerenvaneenintakegesprekhoudjerekeningmetdevolgende aandachtspunten:

• Nodigdezorgvragereneventueelnaaste(n)tijdiguit.

• Leghetdoelvanhetintakegesprekuit.

• Laatwetenwelkeonderwerpeninhetgesprekaanbodkomen.

• Houdrekeningmethetfeitdatdezorgvrager/naastenenjijelkaarnognietkennen. Hetisnieuwenspannend.Nietiedereenvoeltzichmeteenopzijngemakengeeft zichbijnieuwegesprekspartnersmeteenechtbloot.

• Houdstructuurinhetgesprek,maargeefdezorgvragerookvoldoenderuimteom zijnverhaaltevertellen.

• Geefvantevorenaanhoeveeltijdjeervooruittrekt.Ditvoorkomtdatjehetgesprek teabruptmoetafbrekenomdatjeeenvolgendeafspraakhebt.

Dossieronderzoek

Voordatjeeenintakegesprekvoert,kunjeookbesluitenomeerstmeteen dossieronderzoektebeginnen.Ditdoejevooralwanneerjeweetdateenzorgvrager aleerderinzorgisgeweestbinnendeinstelling,ofineenanderezorginstelling.Je hebthetoverdrachtsformulier,maarjekuntzonodigaanvullendeinformatieopvragen.

Voorhetdossieronderzoekbuitendeorganisatiehebjewelaltijdtoestemmingnodig vandezorgvragerofdiensvertegenwoordiger.Jeleestallegegevensgoeddooren noteertdebelangrijkstebevindingen.Dezevatjesamenenbespreekjedaarnamet dezorgvragerofzijnvertegenwoordiger.Inhetintakegesprekactualiseerjedandeze gegevens.

Hetero-anamnese

Eenintakegesprekzalnooitallegegevensopleveren.Daarvoorishettekort,en mogelijkspeeltookeenafwachtendehoudingvandezorgvragereenrol.Gesprekken blijvendusnodigalsiemandeenmaalinzorgisgekomen.Ookvoorzorgvragersdie allangeretijdinzorgzijn,blijvengesprekkeneenbelangrijkebronvaninformatie. Voerdaaromregelmatig(informele)gesprekkenmetdezorgvrager,maarookmet zijnnaasten,vriendenen/ofwettelijkvertegenwoordiger.Zijkunnenvaakveelvertellen overdezorgvrager,bijvoorbeeldoverzijnkarakter,gewoonten,wensenenbehoeften.

Collega’sraadplegen

Vooreengoedekwaliteitvanzorgencontinuïteitvandezorgverleningishet noodzakelijkominformatieovereenzorgvragerbinnenhetzelfdeteammetelkaarte delen.Derapportageenmondelingedienstoverdrachthelpenbijhetuitwisselenvan informatie.Dezorgvragerhoeftdaarooknietsteedstoestemmingvoortegeven.Dat isandersalsjeinformatiewiltvancollega’svanandereorganisaties,bijvoorbeeldals iemandisovergeplaatst.Indatgevalhebjeeenoverdrachtenanderedocumenten gekregenmetdeinformatiedienoodzakelijkisvooreengoedezorgverleningenandere ondersteuning.

BEROEPSONDERWIJS

MeneerVerloopvaltflauw

MeneerVerloopistweemaandengeledeninhetverpleeghuisopgenomenvanuitde thuissituatie.Delaatstetijdvalthijindeochtendregelmatigflauw.Verpleegkundige Esthervraagtzichafofhijdatvakerheeftgehad.Zevindternietsoverindeoverdracht enstelthaarleidinggevendevooromnavraagtedoenbijcollega’svandethuiszorg. DeleidinggevendelegtEstheruitdatcollega’sindethuiszorgdieinformatieniet zondertoestemmingvanmeneerVerloopmogengeven.Hetlijkthaareenbeterplan omdesituatiemetzijnbehandelendartstebespreken.Hetlijktsowiesoeenmedisch probleemendekansisgrootdatmeneerVerloopinhetverledentoestemmingheeft gegevendatartsenzijnmedischdossiervanelkaarmogeninzien.Indatgevalblijkt uithetmedischdossierweloferinhetverledenvakersprakeisgeweestvan flauwvallen.

3.3 Methodenomteordenen

Wanneerjedegegevensvaneenzorgvrageropeengestructureerdemanierverzamelt, hebjedaarlaterookprofijtvanbijhetordenenenverwerkenvandegegevens.Je kunthetintakegesprekalaandehandvaneenclassificatiemodelvoeren.Zohebje

Thema3 Gegevensverzamelen

eenbeteroverzicht,waardoorjenietsoverhethoofdziet.Ookvoorkomjedubbel werkenbespaarjetijd.Jekuntgegevenssystematischverzamelenmetbehulpvan ICF,Gordonofhetmodelvandevierlevensdomeinen.MaarookhetOmahaSystem enNANDAzijnclassificatiesystemenwaarmeejegegevensverzameltenordent.

ICF

ICF,InternationalClassificationofFunctioning,DisabilityandHealth,iseenclassificatie waarmeejehetfunctionerenvandezorgvragerenzijnervarenproblemeninkaart brengt.ICFiseenvrijalgemeenmodel,datjeinallefasenvanhetverpleegkundig proceskuntgebruikenomdegegevensteverzamelen.Bijiemandsfunctionerenkijk jenaardevolgendedrieinvalshoeken:

• lichaamsfunctiesenanatomischeeigenschappen

• activiteiten

• (maatschappelijke)participatie.

BEROEPSONDERWIJS

Jelegtookdefactorenvastdievaninvloedkunnenzijnopiemandsfunctioneren.Dit kunnenpersoonlijkefactorenzijn,zoalsleeftijd,geslacht,opleiding,persoonlijkheid, bewegings-envoedingsgewoonten.Maarhetfunctionerenkanookdoorexterne factoren(omgevingsfactoren)wordenbeïnvloed,zoalsdefysiekeensocialeomgeving. Hierbijkunjedenkenaanhethuisendebuurtwaardezorgvragerwoont,zijnsociale netwerkofbijvoorbeelddeaanwezigheidvanhulpmiddelen.

HetonderstaandevoorbeeldlaatzienhoejemetbehulpvanhetICF-modeleen gedetailleerdbeeldkrijgtvanhetfunctioneren,debeperkingenendeondersteunende factorenvanJandeVries.

ICFvoorJandeVries

JandeVriesiseenalleenstaande78-jarigeman.Hijwoontzelfstandigineeneigen huisenheeftenkelefysiekebeperkingen.Hijheeftchronischerugpijnenproblemen metzijnkniealsgevolgvanartrose.Dezefysiekebeperkingenmakenhetmoeilijkvoor hemomlangeafstandentelopenenzwarehuishoudelijketakenuittevoeren.Maar metbehulpvaneenwandelstokensteunvanzijnfamiliekanhijzijndagelijksleven redelijkgoedbeheren.Hijwilheelgraagzelfstandigblijvenwonen.

HetfunctionerenvanJandeVriesenzijnproblemenvolgenshetICF-model:

• functiesenanatomischeeigenschappen:pijninzijnrugenknieën

DeproblemenvanJanzijn:chronischerugpijn,stijfheidindeknieën(vooral’s ochtends)enartroseinbeideknieën.

• activiteiten:wandelen

Jankankorteafstandenlopen,maarlangeafstandenlukkenniet.Daarbijheeft hijmoeitemetzwarehuishoudelijketaken,zoalsstofzuigenendweilen.

• maatschappelijkeparticipatie:gepensioneerd

Janheeftgeenbaan,doetwelvrijwilligerswerkenheeftverschillendehobby’s, waaronderkaarten.

• externefactoren(omgevingsfactoren):

-regelmatigesteunvankinderendieindebuurtwonen(positieveinvloed)

-maaktgebruikvaneenwandelstokvoorondersteuning(positieveinvloed).

• persoonlijkefactoren:

BEROEPSONDERWIJS

-leeftijd:eenverhoogdrisicoopbeperkingendoorouderdom

-genetischefactor:meerderefamilieledenhebbenernstigerugklachten

-motivatie:hogemotivatieomzelfstandigteblijvenwonen(positieveinvloed).

BekijkonlineeenfilmfragmentwaarinwordtuitgelegdhoejealsverpleegkundigeICF gebruiktomeenzorgplanoptestellenvoorzorgvragerAngelo,waardoorhijzijnleven weerinbalanskrijgt.

MarjoryGordon

HetmodelvanMarjoryGordonwordtvooralinziekenhuizenendegeestelijke gezondheidszorggebruikt.Jeverzameltheelsystematischinformatieoverelf functionelegezondheidspatronenvandezorgvrager.Dezegezondheidspatronenzijn:

• Gezondheidsbelevingen-instandhouding

• Voedingenstofwisseling

• Uitscheiding

• Activiteiten

• Slaapenrust

• Kennenenwaarnemen

• Zelfbeleving

• Rollenenrelaties

• Seksualiteitenvoortplanting

• Verwerkingvanstress

• Waardenenlevensovertuiging.

Vierlevensdomeinen

Wanneerjehetmodelvandevierlevensdomeinengebruikt,verzameljeinformatie overiemandslichamelijkewelbevindenengezondheid,woon-/leefsituatie,deelname aandesamenleving(participatie)enzijnmentalewelbevinden.Alsjeeenzorgvrager bevraagtopdezegebieden,krijgjeeenduidelijkenreëelbeeldvanhoedezorgvrager nuleeftofwilleven.Jebrengtzijnzorgvraag,behoeftenenwensenoverzichtelijkin kaart.Ditmodelwordtvaakinhetverpleeghuisgebruikt.

Met het model van de vier levensdomeinen kun je iemands interesses en vroegere hobby’s achterhalen.

Woon-enleefomstandigheden

Eengoedeinventarisatievanwoon-enleefomstandighedenisbelangrijk,zeker wanneerjeeenzorgplanmaaktvooriemanddieopgenomenwordtineenverpleeghuis. Hierbijkunjevragenhoediepersoongewendisteslapen.Ofaanwelkespullende zorgvragergehechtis.Watvindtiemandbelangrijkwatbetreftzijnprivacy?Watiszijn dagritme?Zijnervastetijdenwaarophijeet,tv-kijktofandereactiviteitendoet?

Hiervoormaakjegebruikvanverschillendemodellen,dieindelaatsteparagraaf wordenbesproken.

Participatie

Metdagbestedingenactiviteitenstimuleerjeeenzorgvragerinzijnsocialeen maatschappelijkecontacten.Jewiltzogoedmogelijkaansluitenbijiemandsinteresses, hobby’senmuziekvoorkeuren.Isiemandlid(geweest)vaneenvereniging?Hiervoor

iseeninventarisatievanhobby’senactiviteiten(zowelindividueelalsingroepsverband) noodzakelijk.Zorgdatjeookeenhelderbeeldkrijgtvanhetsocialenetwerkvande zorgvragerenvanbelangrijkecontacten.Ditgeeftjehouvastindebegeleiding.Voor iemandmeteenverstandelijkebeperkingzijnvaakdeoudersenbroersofzussende belangrijkstepersoneninhunleven.Bijvolwassenenkanditeenfamilielidzijn,maar ookeenvriendofmantelzorger.

Mentaalwelbevinden

Observereneningesprekgaangeeftjeinformatieoverhetmentale(psychische) welbevindenvandezorgvrager.Hoeishetvoorhemomgeheelofgedeeltelijk afhankelijktezijnvananderen?Hoezithijinzijnvel?Watkunjeaflezenaanzijn gezichtsuitdrukking(non-verbalecommunicatie)?Ishijdepressiefofmaakthijzich ergenszorgenom?Waarwordtdezorgvragerblijvanenwatvindthijbelangrijkinde omgangmetanderen?Wanneervoelthijzichgeaccepteerdengerespecteerd?Hoe ziethijdetoekomst?

Lichamelijkwelbevinden

Omtekunnenbijdragenaandegezondheidenverzorgingvandezorgvragerverzamel jegegevensoverdezelfredzaamheidenlichamelijkebeperkingen,over voedingsgewoontenenpersoonlijkeverzorging,lichamelijkefunctiesen mogelijkheden.Gebruiktiemandeenbrilofgehoorapparaat?Looptdezorgvrager zonderhulp?Gebruikthijmedicatie?Voelthijzichfit,sporthij?Drinktdezorgvrager voldoende,rookthij,gebruikthijverdovendeofverslavendemiddelen?

OmahaSystem

BEROEPSONDERWIJS

IndethuiszorgwordtvaakgewerktmethetclassificatiesysteemOmahaSystem.Hierin wordthethelezorgprocesvandestarttotdeafsluitingvandezorgvastgelegd.Je inventariseerteerstdevragen,aandachtsgebiedenenproblemenvandezorgvrager enzijnomgeving.Jekijkthierbijnaarvierdomeinen,tewetenomgevings-, psychosociaal,fysiologischengezondheidsgerelateerdgedragsdomein.Daarnamaak jeeenkeuzeuitverschillendesoortenactiviteitendiepassenbijdezorgvragerenzijn specifiekesituatie.Dezeactiviteitenkunnenbetrekkinghebbenophetstimulerenvan dezelfzorgvandezorgvragerofhetverminderenvanklachten,maarookopdeinzet vanhulpenzorg.InhetOmahaSystemlegjeookdehuidigesituatieendegewenste uitkomsten(resultaten)voordezorgvragervast.

InhetonderstaandefilmpjewordtuitgelegdhoejehetOmahaSystemgebruikt.Je maaktgebruikvandegestandaardiseerdegegevens,maarpastzetoeopdesituatie vandezorgvrager.Hierdoorkrijgtjeeenindividueelzorgplan,passendbijde zorgvrager.Inditfilmpjewordtditduidelijkgemaaktaandehandvantweezorgvragers dieallebeieenCVAhebbengehad,maarvanwiedezorgplannenerheelverschillend uitkomentezien.

BekijkonlinehetfilmfragmentoverhoehetOmahaSystemindepraktijkwerkt.

NANDA

NANDA(North American Nursing Diagnosis Association)iseenclassificatiemodeldat verpleegkundigenhelptbijhetstellenvanverpleegkundigediagnoses.Wanneerjede verzameldegegevensoverdegezondheidstoestandvandezorgvragerhebt geanalyseerd,gebruikjedeNANDA-classificatieomeenpassendediagnosetevinden. Elkediagnosebevateenspecifieketermdieeengezondheidsprobleembeschrijft, zoals‘zelfzorgtekort’.Alsjevervolgensdezediagnoseopzoekt,ziejeeenlijstmet allerleiverschillendeverpleegkundigeinterventiesomeenbepaaldzorgresultaatte bereiken.Uitaldezeverpleegkundigeinterventieskiesjevervolgensdeinterventies diepassenbijdezorgvragerenzijnsituatie.Dezeinterventiesneemjeopinhet zorgplan.NANDApasjevooralindebeginfasetoe,wanneerjedesituatievande zorgvragerwiltverkennen.

NANDA-diagnose

MariaRodrigueziseen82-jarigevrouwdierecenteenheupoperatieheeftondergaan. Zewoontalleenenheeftgeendirectefamilieindebuurt.MevrouwRodriguezheeft sindsdeoperatiemoeitemetmobiliteit,ervaartpijninhaarheupenvoeltzich regelmatigvermoeidenfutloos.Zeheeftookaangegevenzichsombertevoelensinds deoperatie.

Intakegesprek

TijdenshetintakegesprekmerktwijkverpleegkundigeHannekeopdatmevrouw Rodriguezhaarpersoonlijkehygiëneverwaarloost.Haarhuidisdroogengeïrriteerd, haarhaarisongekamdeneriseenmerkbaregeurdooronvoldoende lichaamsverzorging.Zeheeftduidelijkmoeitemethetuitvoerenvanbasale zelfzorgtaken,zoalswassen,aankledenenhaartandenpoetsen.

NANDA-diagnoseluidtzelfzorgtekort:wassen/lichaamsverzorging VerpleegkundigeHannekesteltdediagnose‘zelfzorgtekort: wassen/lichaamsverzorging’vastopbasisvanhaarbevindingen.MevrouwRodriguez isimmersnietinstaatomactiviteitenuittevoerendienodigzijnbijhetzichwassen endeeigenlichaamsverzorging.

Hannekevindthetbelangrijkomdezelfzorgvanmevrouwtestimulerenenformuleert hetzorgdoeldatmevrouwRodriguezzichbinneneenmaandzelfstandigkanwassen enverzorgen.BijhetzorgdoelselecteertHannekeverschillendeinterventiesdiezein hetzorgplanopneemt.ZobiedtHannekemevrouwRodriguezdeeerstetweeweken hulpbijhetwassenenverzorgen.HiernabouwtHannekedezehulpgeleidelijkaftotdat mevrouwzichzelfzelfstandigkanverzorgen.Hannekelegtookuithoebelangrijk persoonlijkehygiëneisvoorhaargezondheidenwelzijn.VerderwilHanneke interventiesinzettendieveiligheidindebadkamerbevorderen,zoalshetgebruikvan

eenantislipmateneenhandgreep.Omhetwassenverdertevergemakkelijkenzorgt Hannekevooraangepastevoorzieningenzoalseendouchestoeleneenbadsponsaan eenlangesteel,zodatmevrouwRodriguezzelfhaarrugenbenenkanbereiken.

3.4 Gegevensverkrijgenviaobservatie

Alseenzorgvragereenmaalinzorgisgekomen,ishet–zekerdeeersteweken–belangrijkomintensiefteobserveren.Jekrijgtdanaanvullendeinformatiedieniet inhetintakegesprekaanbodisgekomen.Jekuntdaarbijookcheckenofhetbeeld datjejebijdekennismakinghebtgevormd,indepraktijkklopt.Ofdaterverschillen zijntussenhetintakegesprekendepraktijk,waardoorjehetzorgplanenjouwbeeld moetbijstellen.

Tijdensjewerkbenjealtijdalert.Alsjeietsopmerktwatandersisdannormaal,noem jedatsignaleren.Naastsignalerenkunjeookdoelgerichtkijken.Ditnoemje observeren.Wanneerjeobserveert,bedenkjevoorafwaarjenaargaatkijken.Hierbij maakjegebruikvaneenobservatieplan.Metditplankijkjeheelgericht.Binnenhet observatieplankiesjevooreenmethodediehetbestpastbijjeobservatiedoel.Ook bepaaljevoorafhoejedeverkregeninformatiegaatverwerkeninhetzorgplanen houdjerekeningmeteenaantalaandachtspunten.

BEROEPSONDERWIJS

Doelgerichtensystematischwaarnemen Jeformuleertdusaltijdvoorafhetdoelvanjeobservatie.Jebeschrijftwie,waarom, wat,waarenwanneerjegaatobserveren.Observerengaatmeestaloverhetgedrag, datgajeonderzoeken.Wanneerjeobserveert,ishetvanbelangdatjenietinterpreteert. Jebentzoobjectiefmogelijk.Objectiefobserverenismoeilijk,omdatjejenietmag latenbeïnvloedendoorjeeigenmening,ervaringofbetrokkenheid.Jemagdusalleen naardefeitenkijken.

Deinformatiedievoortkomtuitjeobservatiesisvertrouwelijk.Jemagdiedusniet zondertoestemmingvandezorgvragerbesprekenmetderden.Welmagjeje observatiesbesprekenmetjedirectecollega’senmetdezorgvragerzelf.Wanneer hetnoodzakelijkisomeenanderezorgverlenerinteschakelen,gebeurtditaltijdin overlegmetdebetrokkene.

Observatietechnieken

Eentechniekisdemanierwaaropjeeenobservatiepraktischaanpakt.Detwee observatietechniekenzijn:participerendofniet-participerend.Wanneerjeobserveert (dusbewust,doelgerichtensystematischwaarneemt),maakjegebruikvanalje zintuigenomgegevensteverzamelen.

Thema3 Gegevensverzamelen

Participerendobserveren

Participerendobserverenwordtookwelinternobserverengenoemd.Jebentdan actiefbezigindegroep,terwijljemeteenookobserveert.Dezemethodevraagtveel vanjoualszorgverlener,wantjedoettweedingentegelijk.Jeobserveerten tegelijkertijdvoerjededagelijksewerkzaamhedenuit.Eriseenvalkuilbijdezemanier vanobserveren:jekuntnamelijkmakkelijkinvloeduitoefenenopdesituatie.Intern observereniseengoedekeuzewanneerjevraagstellingnognietergconcreetis.Op dezemanierkunjeeerstmeerinformatieverzamelenenopbasishiervanje vraagstellingconcretiseren.Ookishetvaakeenpraktischekeuze.Erisnietaltijd iemandaanwezigdiejouwtakenkanovernementerwijljijobserveert.

BEROEPSONDERWIJS

Participerend observeren vraagt veel van jou als zorgverlener: je observeert de zorgvrager en tegelijkertijd voer je een handeling uit.

Niet-participerendobserveren

Niet-participerendobserverenwordtookwelexternobserverengenoemd.Bijdeze maniervanobserverenbenjewelaanwezigindegroep,maarjeneemtnietdeelaan deactiviteiten.Jerichtjevolledigopdeobservatie.Externobserverenisprettig wanneerjeeencomplexeobservatievraaghebt.Jehebtdetijdenderuimteomje observatienauwgezetuittevoeren.Eenandervoordeelisdatjegeeninvloedkunt uitoefenenopdesituatie.Jekijktertenslottealsbuitenstaandernaar.Indepraktijk isdezemaniervanobserverennietaltijduitvoerbaar.Iemandmoetimmersjouwtaken overnementerwijljijobserveert.Enhetkanzozijndatjij,doorteobserveren,de persoonteveelafleidt.Jekuntditvoorkomendoorgebruiktemakenvaneen spiegelwand.Degenediejijobserveert,zietjouniet,dusisergeensprakevan beïnvloeding.

Observatieplanenzorgplan

Wanneerjegaatobserveren,doejeditaltijdaandehandvaneenvaststappenplan. Deeerstestapisbeschrijvenwaaromjegaatobserveren.Doejeditnaaraanleiding vaneeneerderesignalering?Ofdoejehetopverzoekvaniemand?Jebeschrijftde redenvandeobservatie.Vervolgensbeschrijfjehetobservatiedoelende observatievraag.Bijdederdestapbeschrijfjededeelvragen.Opwelkevragenwilje eenantwoordvinden?Opbasisvanhetbeschrevendoelendegekozendeelvragen kiesjeeenobservatiemethodeenmaakjeeenplanvanaanpak.Inditplanbepaalje plaats,situaties,dataentijdstippen.Jeinformeertdezorgvrager(s)overjeplan.Ten slottebeschrijfjeopwelkepuntenjewiltgaanevalueren.Jeneemtderelevante informatiediejeverkregenhebtuitdeobservatie,opinhetzorgplan.

Steldatjedoormiddelvanhetvolgendeobservatieplanontdektdatdeenezorgvrager veeltedichtbijdeanderezorgvragerzitenlastheeftvanonverwachtegeluidenen schuivendestoelen.Inhetzorgplanneemjedanmaatregelendiegerichtzijnophet creërenvaneenrustigeromgevingvoordezezorgvragereneenspecifiekemaniervan bejegening.

Stappenplanvoorobservaties

Redenvandeobservatie

Tweezorgvragersmetdementiehebbenvaakruziemet elkaar.Ditbeïnvloedtdesfeerindegroepswoningopeen negatievemanier.

BEROEPSONDERWIJS

Observatiedoel

Observatievraag

Deelvragen

Methode

Planvanaanpak

Observerenwatdeaanleidingisendeomstandigheden zijnvanderuziestussendezetweezorgvragers.

Watisderedenvanhetontstaanvanderuziestussendeze tweebewoners?

1. Opwelkemomentenvandedagkomenderuzieshet vaakstvoor?

2. Welkespecifiekegebeurtenissenofgedragingengaan voorafaanderuzies?

3. Welkerolspeeltdeomgeving(bijvoorbeeldfysieke ruimte,aanwezigheidvananderen)inhetontstaan vaneenruzie?

4. Hoereagerenanderebewonersopderuzies?

5. Wanneerleidtgeïrriteerdheidofspanningtoteen ruzie?

Niet-participerendeobservatie.

• Plaats:huiskamervandegroepswoning.

• Situatie:tijdensdemaaltijdenenhetkoffiedrinken.

• Data:8/11,10/11en12/11.

Evaluatiepunten

Stappenplanvoorobservaties

• Isderedenvanderuzietussendezetweezorgvragers metdementievastgesteldmetbehulpvanobservatie?

• Warenerbijzonderegebeurtenissendiedeobservatie hebbenbeïnvloed?

• Isergenoeginformatieverkregenomveranderingen doortevoerenwaardoorderuziestussendezetwee zorgvragersverminderen?

Aandachtspuntenbijobservaties

Wanneerjegaatobserveren,houdjeerrekeningmeedaterfactorenzijndiejouw observatiekunnenbeïnvloeden,zoalspersoonlijkefactoren,deomgevingof veranderingen.

Persoonlijkefactoren

Zodraiemandbinnenkomt,vormjejeeenindruk.Jegeeftdiegenealshetwareeen stempel,zoals:vriendelijk,oudofsympathiek.Wanneerjegaatobserveren,moetje verderkijkendandieeersteindruk.Hetisbelangrijkdatjejebewustbentvanjeeerste indruk,zodatjedezekuntloslatenofaanpassenenaanvullen.

Eenanderevalkuilbijeeneersteindruk:opbasisvanéénwaargenomeneigenschap vuljeermeerderein.Jedenktbijvoorbeelddatiemanddiejeaardigvindtookwel eerlijkzalzijn.Hetpositiefwaarderenvandeanderopbasisvanéénpositieve eigenschapwordthethalo-effectgenoemd.Hettegenovergestelde,hetnegatief waarderenvandeanderopbasisvanéénnegatieveeigenschap,kanookgebeuren. Datnoemjehethorn-effect.

BEROEPSONDERWIJS

Bijeenselffulfillingprophecyhebjeeenvoorspellingofverwachtinghoeietseruit zalzien.Enomdatjezelfindezevoorspellinggelooftenjedaarvervolgensnaar gedraagt,komtdezevoorspellingnoguitook.Steldateenzorgvrageruitzichzelfgeen contactmaaktmetSusan,eenstagiaireVerpleegkunde.Dezorgvragerlooptvaakeen eindjewegalszijinzijnbuurtkomt.Susanconcludeerthieruitdatdezezorgvrager haarnietmag.Daaromlaatzijhemzoveelmogelijkmetrust.Ditheeftalsgevolgdat dezorgvragerzichdoordestagiairegenegeerdvoeltenSusannietaardigvindt.Susan ziethaar‘voorspelling’uitkomen,maarrealiseertzichnietdathaargedrag(de zorgvragermetrustlaten)deoorzaakis.

Mensenhebbendeneigingdeandertebehandelenentebeoordelennaarhetbeeld datzezichvandezepersoonhebbengevormd.Ookjepersoonlijkeervaringenkunnen invloedhebbenopjeobservatie.Steldatjijsteedsnaardegrondkijktwanneerje onzekerbent.Wanneerjijnuiemandobserveertdiehetzelfdedoet,kunjeconcluderen dathijonzekeris.Maarookjestemmingkanjeobservatiebeïnvloeden.Wanneerje observeertterwijljenogboosbentovereenandervoorval,zalnegatiefgedragje misschienmeeropvallendanpositiefgedrag.

Verderkanhetlastigzijnomiemandteobserverendiejegoedkent.Bepaalde gedragingenvandiepersoonzijnzobekendvoorjedatzejenietmeeropvallen.

Omgeving

Steljevoordatjethuiskomtbijiemandenzijnwoonkamerenkeukenzijneenrotzooi. Jekuntdanobserverendatdepersoonnietgoedvoorzichzelfkanzorgen.Maarals blijktdatiemandaleenweekgriepheeftennietindegelegenheidwasomopte ruimenofaftewassen,kunjejeobservatiebetereenweekuitstellen.

BEROEPSONDERWIJS

Als het een rotzooi is, hoeft dit niet te betekenen dat de zorgvrager niet goed voor zichzelf kan zorgen.

Veranderingen

Voorjoualsverpleegkundigeishetvanbelangdatjesteedsobserveertofdeomgeving veiligisengoedisingerichtvoordezorgvrager.Zokaneentelevisiedieerghardstaat storendzijnvooriemanddienietgoedtegenprikkelskan.Veranderingindeomgeving vandezorgvragerkangroteinvloedhebbenophetgedragendaarmeeookopjouw observatie.Veelmensenzijnbijvoorbeeldsnelbeïnvloeddoorde weersomstandigheden.Iemandkanhoopvolenvrolijkzijnalsdezonschijnt,maar somberenchagrijnigalshetregent.Veranderingeninhetsocialenetwerkvande zorgvragerkunneneffecthebbenopdiensmentalewelbevinden.Eenvrouwdiehaar manverliest,kanjarenlasthebbenvanhetrouwproces.Iemandspersoonlijkesituatie verandertdaninéénklap.Eenandervoorbeeldiseenzorgvragermetmultiplesclerose, vanwiedetienerdochtereenjaaropwereldreisgaat.Devrouwmaaktzichzoveel

Thema3 Gegevensverzamelen

zorgenomhaardochterdatzenachtenwakkerligtenditvaninvloedisophaarlichaam enhaarziekte.Veranderingeniniemandsomgevingkunnendusookeffecthebben opjeobservaties.

3.5 Meetinstrumenten

Somswiljeheelgerichtinformatieverzamelenomteachterhalenhoehetmeteen bepaaldaspectvandezorgvragergaat.Jewiltbijvoorbeeldwetenhoeiemands voedingstoestandis.Ofjevindteenzorgvragerverwardenwiltwetenofhijsymptomen heeftdiebijeendelierhoren.Jekuntdanmeetinstrumentengebruiken,zodatje gerichteverpeegkundigezorgactiesinzetofbijvoorbeeldeenanderediscipline inschakelt.

Opdewebsitevanmeeninstrumentenzorg.nlvindjeveelmeetinstrumentenom gegevensteverzamelen.

HoejemetbehulpvanmeetinstrumentengegevensoverdeADL,ondervoedingen hetbewustzijnverzamelt,wordtuitgelegdmetbehulpvandeBarthel-index,Katz-index, SNAQ,MUSTenDOSS.

Barthel-index

MetdeBarthel-indexsteljevasthoeveelhulpdezorgvragernodigheeftbijdeuitvoering vanzijnalgemenedagelijkse(ADL)activiteiten.Vandevolgendetienitemsbeoordeel jewatdezorgvragerdaadwerkelijkkanuitvoerenopeenschaalvan0totenmet3:

• incontinentiedarmen

• incontinentieblaas

• uiterlijkeverzorging

• toiletgebruik

• eten

• transfers

• mobiliteit

• uit-enaankleden

• traplopen

• badenendouchen.

Voorhetinvullenvandezeitemskunjeookdeinformatievannaastbetrokkenenof collega’senjeeigenobservatiesgebruiken.Hetdirecttestenvandezorgvragerisniet nodig.WanneereenzorgvragerlaagscoortopdeBarthel-index,heefthijveelhulp nodigbijzijnADL(Meetinstrumentenindezorg,2023).

Katz-index

OmiemandsADL-activiteitentebeoordelenkunjeookgebruikmakenvande Katz-index.

BEROEPSONDERWIJS

Katz-index.

Thema3 Gegevensverzamelen

IndeKatz-ADLschaalstaanzesgebiedenwaaropiemandafhankelijkofonafhankelijk functioneert.Degebiedenhebbenbetrekkenophetwassen,aan-/uitkleden,wc-bezoek, hetverplaatsenbinnenshuis,continentieenhetvoeden.Jebeoordeeltdeactuele situatieopdezegebiedenvandezorgvrager.Wanneerjedezeschaalopeenander tijdstipopnieuwgebruikt,kunjedeveranderingdiezichvoordoetindeADLevalueren. Iemandkandanminderofjuistmeerhulpnodighebben(Meetinstrumenteninde zorg,2021).

SNAQ

DeafkortingSNAQstaatvoor Short Nutritional Assessment Questionnaire.Dit meetinstrumentneemjeafbijeenopnameinhetziekenhuis.Jescreenthierbijop ondervoeding.Devragenlijstbestaatuiteenaantalvragendiehetmeestvoorspellend zijnvoorondervoeding,onderandereovergewichtsverlies,BMI/armomtrekende eetlust.Hoelagerdescore,hoebeterdevoedingstoestand.Detotaalscoreligttussen 0(geenondervoeding)en7punten(slechtevoedingstoestand).Wanneerersprakeis vaneenmatigevoedingstoestand(oranje),ishetbelangrijkdatdezorgvragerextra voedingkrijgt.Bijeenslechtevoedingstoestand(rood)isbehalveextravoedingde inzetvaneendiëtistnodig.Dediëtistverrichtverderonderzoekenkaneengericht voedingsvoorschriftgeven.

BEROEPSONDERWIJS

Met de SNAQ krijg je inzicht in de voedingstoestand van een zorgvrager.

ErzijnverschillendeSNAQ’sontwikkeld.Voorthuiswonendeouderengebruikje SNAQ65+endeSNAQRCgebruikjevoordezorgvragersdieinhetverpleeghuiswonen (Meetinstrumentenindezorg,2019b).

MUST

EenandermeetinstrumentomondervoedingvasttestellenisMUST,watstaatvoor Malnutrition Universal Screening Tool HetiseenchecklistmetdrievragenoverBMI, ongewenstgewichtsverliesenvoedselinnameincombinatiemeteenziekte.Wanneer degescoordepuntenbijelkaaropgeteldworden,krijgjehetrisicoopondervoeding eneeninterventieplan(Meetinstrumentenindezorg,2019a):

• scorevan0:laagrisicoopondervoeding,inzetvanroutinezorg

• scorevan1:mediumrisicoopondervoeding,inzetvanenergie-eneiwitverrijkte voeding

• scorevan2:hoogrisico,inzetvanenergie-eneiwitverrijktevoedingenconsultbij eendiëtist.

DOSS

Omalsverpleegkundigevroegtijdigdeverschijnselenvaneendelierteherkennen, gebruikjedeDOS-schaal.DezeafkortingstaatvoorDeliriumObservatie

Screening-schaal.Eendelierofdeliriumiseenacuteenplotselingeveranderinginhet bewustzijnendecognitievefunctiesvandezorgvrager.Iemandkanbijvoorbeeld verwardengedesoriënteerdzijn,ofisminderaandachtigaanwezig.

Eendelierkanverschillendeoorzakenhebben.Hetkanbijvoorbeeldontstaandoor een(urineweg)infectieofalsbijwerkingvaneenmedicijn.Ookiemanddiegeopereerd is,kanverwarduitdenarcosekomen.Hetkomtvooralbijouderenvoor.Wanneerje alsverpleegkundigeeendeliersnelherkent,kandeonderliggendeoorzaakgezocht enbehandeldworden.Hetinstrumentbestaatuitobservatiesenvragendiegericht zijnopdebelangrijkstesymptomenvaneendelier.Hierbijkunjedenkenaan symptomenalsdesoriëntatie,verwardheid(hallucinaties),veranderingeninaandacht enmotorischeonrust.Descorelijstkanvariërenvan0tot13.Eenhogerescorewijst opeengroterekansopeendelier(Enurse.nl,2023).

Indepraktijk

BEROEPSONDERWIJS

MariaRodriguez,82jaaroud,heeftgistereneensuccesvolleheupoperatieondergaan. VerpleegkundigeLisamerktdatmevrouwRodriguezvanmorgenandersreageert.Ze issuffigenlijktLisanietteherkennen.Ookkanzehaaraandachtnietbijhetgesprek houden.OmdatLisaweetdatouderepostoperatievezorgvragerseenverhoogdrisico opdelierhebben,besluitzehetmeetinstrumentDeliriumObservatieScreening-schaal (DOSS)aftenemen.

LisaobserveertmevrouwRodriguezenzietdatzijrusteloosbeweegtinbed.Zeis plukkerigentrektaanhaarkatheter.Verdergeeftzijantwoordendienietpassenop devraagvanLisa,ofmevrouwmaakthaarantwoordopdevraagnietaf.Mevrouw Rodriguezherkenthaaromgevingnietenvraagtherhaaldelijkwaarzeisenwaarom zehieris.Lisascoortindedagdiensteenscorevan11puntenenbesluitdirectde behandelendartsteinformerenoverhaarvermoedenvaneendelier.Deartsstelt inderdaaddediagnosedatmevrouwRodriguezeendelierheeft.

DankzijhettijdigegebruikvanhetDOSS-meetinstrumentkonLisasnelsignalerenen deartsinformeren,waardoormevrouwRodriguezsnelbehandeldkonworden.

Thema3 Gegevensverzamelen

3.6 AVG

Bijhetverzamelenenvastleggenvanaldezegegevensishetbelangrijkomdeprivacy vandezorgvragertewaarborgen.Daaromhebjetemakenmetdeprivacywet:de Algemeneverordeninggegevensbescherming(AVG).

AVG

Gegevensverzamelenendelenmetanderenmagnietzondermeer.Jebentgebonden aandeAlgemeneverordeninggegevensbescherming(AVG).DeAVGiseenEuropese privacywet,diesinds2018vankrachtis.Dezewetbepaaltopwelkemanier zorgaanbiederspersoonsgegevensmogenverzamelenenverwerken.IndeAVGis bijvoorbeeldvastgelegddatbijzonderepersoonsgegevens(zoalsgezondheidsgegevens) nietverwerktmogenworden,tenzijdaareenwettelijkegrondslagvooris.Vaneen wettelijkegrondslagissprakewanneerdezorgvragerzijnuitdrukkelijketoestemming heeftgegeven,erafsprakenvastliggenindezorgovereenkomstofer‘vitalebelangen voordezorgvrager’spelen.Ditlaatstebetekentdatersprakeisvaneen levensbedreigendesituatie,bijvoorbeeldwanneeriemandzwaargewondnaarhet ziekenhuiswordtgebrachtennietinstaatisomzijntoestemmingtegeven.

BEROEPSONDERWIJS

Zorgdossiers mogen niet langer worden bewaard dan noodzakelijk is voor het doel waarvoor ze zijn verzameld.

IndeAVGisvastgelegddatzorgaanbiedersdebijzonderepersoonsgegevensals gezondheidsgegevensgoedmoetenbeveiligentegenongeoorloofdeofonrechtmatige verwerkingentegenonopzettelijkverlies,vernietigingofbeschadiging(artikel32 AVG).Dezorgaanbiederszijnverplichtomtechnischeenorganisatorischemaatregelen tenemenomdezegegevenstebeschermen.Opwelkemanierzijditpreciesmoeten doen,staatnietindeAVG.

Degegevensmoetenopeeneerlijkeenzorgvuldigemanierwordenverwerkt.Ende zorgaanbiedermoetzorgvragersduidelijkinformerenhoehungegevensworden verwerkt,waarvoor,doorwie,envoorhoelang.

ZorgaanbiedersmoetenaltijdkunnenaantonendatzijaandeAVGvoldoen.Dit betekentdatzedocumenterenwelkeverwerkingsactiviteitenen beveiligingsmaatregelenzijnemen.Wanneereenzorgaanbiederopgroteschaal bijzonderepersoonsgegevensverwerkt,isdeorganisatieverplichtomeenfunctionaris voordegegevensverwerking(FG)indiensttehebben.Ditgeldtvoorziekenhuizen, huisartsenpostenenzorggroepen.WanneerzorgaanbiederszichnietaandeAVG houden,kandeAutoriteitPersoonsgegevenssanctiesopleggen.Dezesanctiesvariëren vaneenboete,dwangsom,verwerkingsverbod,berispingtotwaarschuwing.

Zorgdossier

Omdatgezondheidsgegevensnodigzijnvooreengoedebehandelingofverzorging, isdedossierplichtinverschillendewettenvastgelegd.Zoisbijvoorbeeldde dossierplichtbijeengeneeskundigebehandelingvastgelegdindeWetopde geneeskundigebehandelingsovereenkomst(WGBOartikel7:454lid1BW)ende dossierplichtbijjeugdhulpverleningstaatindeJeugdwet(artikel7.3.8Jeugdwet).Dit betekentdatdezorgvragerhiervoorgeentoestemminggeeft.

Alsverpleegkundigeneemjealleenrelevanteinformatieinhetzorgplanop.Juistheid vandegegevensiscruciaal;degegevensmoetencorrectenactueelzijnenonjuiste gegevensmoetenonmiddellijkwordengecorrigeerdofverwijderd.Persoonsgegevens mogenalleenvoorspecifiekedoelenwordenverzameld.Degegevensmogen vervolgensuitsluitendwordenverwerktalsditnoodzakelijkisvoorhetdoelwaarvoor zeverzameldzijn.Ditbetekentdatalleenderelevanteinformatieinhetzorgplanmag wordenopgenomen.Hetisdeplichtvandezorgaanbiederomdezorgvragerduidelijk teinformerenoverdewijzewaaropzijngegevenswordenverzameld,gebruikten bewaard.

Watbetreftopslagbeperkingmogenpersoonsgegevensnietlangerwordenbewaard dannoodzakelijkisvoorhetdoelwaarvoorzezijnverzameld.Ditbetekentdat zorgplannenopeengegevenmomentmoetenwordengeanonimiseerdofvernietigd alszenietlangernodigzijn.

Raadplegendooranderen

Iemandszorgdossierisalleentoegankelijkvoordebehandelendzorgverlenerende zorgverlenersdiebetrokkenzijnbijdezorg.Zokanbijvoorbeeldeenspecialist Ouderenzorgsamenwerkenmeteenassistent,ofeencollegaomadviesvragen.Alle zorgverlenersdietoeganghebbentothetzorgdossierhebbeneen geheimhoudingsplicht.

Thema3 Gegevensverzamelen

Iemands zorgdossier is alleen toegankelijk voor zorgverleners die hem behandelen en die daadwerkelijk betrokken zijn bij zijn zorgverlening.

Beeldmateriaal

Somswordterbeeldmateriaalineenzorgplanofzorgdossieropgenomen.Voorhet makenvanfoto’sofvideo’smoetdezorgvrager(ofzijnwettelijkvertegenwoordiger) expliciettoestemminggeven.Dezorgvragermoetduidelijkgeïnformeerdwordenover hetdoelendemaniervangebruiken.Ookishetvanbelangdatdezebeeldenveilig wordenopgeslagen.Zemogenuitsluitendtoegankelijkzijnvoorbevoegdpersoneel.

Rechtenzorgvragers

BEROEPSONDERWIJS

OpgrondvandeAVGhebbenzorgvragersdiverserechten,zoalshetrechtopinzage, rectificatie,wissen(hetrechtomvergetenteworden),beperkingvandeverwerking, gegevensoverdraagbaarheidenhetrechtombezwaartemakentegendeverwerking vanhungegevens.Zorgaanbiedersmoetenprocedureshebbenomdezerechtente kunnenwaarborgenendeverzoekenvanzorgvragerseffectiefentijdigtekunnen afhandelen.

Rechtop(elektronische)inzage

Eenzorgvragermagaltijdzijnzorgdossierinzien.Ditbetekentdathijbijvoorbeeldde zorgdoelen,activiteitenenverpleegkundigerapportageskanbekijken.Maarde persoonlijkewerkaantekeningendiejealsverpleegkundigemaakt,vallenhierniet onder.Zorgaanbiedersmogenvooreenafschriftvanhetdossiergeenkostenin rekeningbrengen.Ookheefteenzorgvragerhetrechtomtewetenwiezijnzorgdossier heeftingezien.Ditnoemjelogging Ookwanneereenzorgaanbiederdegegevensvia eenelektronischuitwisselingssysteemdeeltmetanderezorgaanbieders,heeftde zorgvragerrechtopinzage.

Erisweleenuitzonderingophetrechtopinzage,namelijkwanneerhetdeprivacy vaneenanderschaadtenditzwaarderweegtdanhetbelangvandezorgvragerzelf. Ditkanbijvoorbeeldgebeurenalseennaastbetrokkenevertrouwelijkeinformatie heeftdoorgegeven,dieinhetdossierisopgenomen.Dezorgaanbiederkande zorgvragerdanweigerenheminzagetegeveninditgedeeltevanhetdossier.

Rechtoprectificatievanhetdossier

Alszorgvragerhebjeookhetrechtomdepersoonsgegevensinhetzorgdossierte latenaanpassenofaanvullen.Ditgeldtvoorbepaaldegegevens,bijvoorbeeldwanneer iemandsnaamverkeerdisgeschreven.Maarsteldatdezorgvragerhetnieteensis metdeconclusiesofbepaaldeindrukkendiejehebtopgeschreven,danishetnietzo dathijditmaglatencorrigeren.

Rechtopdataportabiliteit

Hetrechtopgegevensoverdraagbaarheidbetekentdatiemandpersoonsgegevensuit zijndossierkanmeenemenenoverdragenaananderen.Ookditgeldtnietvooralle gegevens.Hetiswelvantoepassingopdegegevensdiedezorgvragerzelfactiefen bewustheeftverstrekt.Maarvoorconclusies,diagnoses,vermoedensofzorgplannen geldtditniet.

Privacywilsonbekwamenenminderjarigen Bijwilsonbekwamenenminderjarigenishetgezienhunbijzonderekwetsbaarheid essentieeldathunrechtenenprivacyextragoedwordenbeschermd.

BEROEPSONDERWIJS

Alseenzorgvragerwilsonbekwaamisennietzelfkeuzeskanmaken,zoalsbijdementie ofpsychischeofverstandelijkebeperkingen,istoestemmingnodigvanzijnwettelijk vertegenwoordiger.Eenwettelijkvertegenwoordigermoetofficieelzijnaangesteld bijnotariëleakteofviaderechtbank.Ditbetekentdatdepartnerofkinderenniet automatischookwettelijkvertegenwoordigerzijn.Juridischgezienkunnenzeniet namensdezorgvragertoestemminggevenvoorhetopvragenvaninformatieofhet gevenvaninformatieaananderenoverdezorgvrager.Jekuntuiteraardwelmet naastenoverleggen,maardiekunnenformeelgeentoestemminggeven.Ditbetekent datverpleegkundigenzorgvuldigmoetennagaanwiewettelijkbevoegdisomnamens dewilsonbekwamepersoonbeslissingentenemenendatzijexplicietetoestemming vandezevertegenwoordigersmoetenverkrijgenvoordatzijpersoonsgegevens verzamelenenverwerken.

Bijminderjarigengeldenerookbijzondereregels.Voorkinderenonderde12jaar moetendeoudersofvoogdentoestemmingvoorgegevensverwerkinggeven.Voor kinderentussende12en16jaargevenzowelhetkindalsdeoudersofvoogden toestemming.Alshetkind16jaarofouderis,ishetindegezondheidszorgmeerderjarig. Danmogendeoudershetdossiernietzondertoestemmingvanhetkindinzien.

Thema3 Gegevensverzamelen

Beveilig het zorgdossier goed, zodat het niet toegankelijk is voor personen die hiertoe niet bevoegd zijn.

Internet

HetistegenwoordigeenvoudigomopinternetviaGoogleofopsocialemedia informatieoverpersonentezoeken.MaarookhieropisdeAVGvantoepassing.Dit magjeuitsluitenddoenmettoestemmingvandezorgvragerofvertegenwoordiger. Alsprofessionelezorgverlenerwerkjealleenmetdegegevensdiejedirectvande zorgvragerennaastenhebtgekregen.Jekuntwelinformatieopzoekenopinternet. Opzichisdatnietverboden,zekernietalsdeinformatieopenbaaris.Maaralsjeal ietszouvindenwatjebelangrijkvindt,jemagerhelemaalnietsmee.Dusvraagjeaf waaromjehetüberhauptzouwillen.

BEROEPSONDERWIJS

3.7 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

FlorisPalmer(30jaar)woontaleenaantaljareninZonnehart,eeninstellingvoor mensenmeteenverstandelijkebeperking.OmdatFloriseenlichtverstandelijke beperkingheeft,woonthijbegeleid.Opdehuidigegroepswoninggaathetnietgoed. Florisvertoontvaakseksueelontregeldgedrag,waarmeehijdeanderebewoners lastigvalt.Daaromisbeslotenomhemoverteplaatsennaareenanderegroepswoning.

Floriskomtuiteengezinmettweekinderenenisdejongste.MetWouter,zijnstoere ouderebroer,enzijnvaderheeftFlorisgeengoedeband.Hijisdolopzijnmoeder,die zijnwettelijkvertegenwoordigeris.Florisisdoorzijnopa(devadervanzijnmoeder) tussenzijn5een8ejaarseksueelmisbruikt.DitgebeurdewanneerFlorisbijzijnopa enomalogeerde,ofalszijoppasten.ZijnopaverteldeFlorisdatdithungeheimpje

wasendathijhetaanniemandmochtvertellen.Opazeialtijddathijeenheel bijzonderejongenwas,hijtrokhemvoorenstuurdeWouteraltijdwegomdatWouter stoutwas.

IndepuberteitkreegFlorishevigeangstaanvallenennachtmerries.Ookkreeghijlast vanherbelevingen.HijwerdagressiefnaarzijnvaderenWouter.Pastoenwerdduidelijk watFlorisinzijnjeugdmeehadmoetenmaken.Hijkreegintensievebegeleiding.Het wasvoorhethelegezineenergmoeilijkeperiode,waaraanmetnamedemoedervan Florisnietmeerherinnerdwilworden.Doordeintensievebegeleidingenhetoverlijden vanzijnopaisheteenheletijdgoedgegaanmetFloris.Hijhoudtvanzijnwerkbij Downies&Brownies,waarhijvijfdagenindeweektevindenis.Hijisopgewekten houdtvangrapjesmaken.

Casus

VerpleegkundigeBernadettewerktopdegroepswoningvanFloris.Delaatstedrie maandenvalthethaaropdatFlorisonrustigenprikkelbaaris.Ookvertoonthijseksueel grensoverschrijdendgedrag,waarbijhijonderanderevrouwelijkemedebewoners onaangepastaanraakt.Ookmasturbeerthijinopenbareruimtes.Bernadetteheeft Florishieropaangesproken,maardanzegthijdathetwelmeevalt.Hijzegtalleen:‘Ze moetennietzozeuren,bijmijwasheterger.’

Hetisaltijdeenhelestapomiemandtelatenverhuizen,vandaardatBernadetteeerst gegevenswilverzamelenomduidelijkertekrijgenwateraandehandis.Zeheefthet zorgdossiergelezen,maarerisindertijdbijdeintakeweiniggenoteerdoverde jeugdperiode.DooreenobservatieplanteschrijvenwilBernadettebeterinzichtkrijgen inhetvertoondegedragvanFlorisendetriggers.Alszezichafvraagtwelke veranderingenzichonlangsinhetlevenvanFlorishebbenvoorgedaan,kanzijalleen bedenkendatzijnomavanzijnmoederskantrecentisoverleden.

BEROEPSONDERWIJS

PratenoverseksualiteitenintimiteithoortbijhetwerkvanBernadette,maarzijkrijgt weiniginformatielosvanFloris.Zebesluiteengesprekaantegaanmetzijnmoeder. ZeverteltmevrouwPalmerdatzegegevenswilverzamelenomdezorgaanFloriste verbeteren.Zegeefthierbijaandatookhetseksueelgedrageengespreksonderwerp is.MevrouwPalmerreageerthierfurieusopenzegtdatBernadette,zo’njongemeid, echtnietallesvanFlorishoeftteweten.Hetsekslevenvanhaarzoonisprivéendat hoeftnietgedeeldtewordenmetBernadette.EnalsBernadettehetweet,wetenstraks alleverzorgersalledetails.‘DitkanvolgensdeAVGechtnietdebedoelingzijn’,roept mevrouwPalmer.

Dilemma

MevrouwPalmerisdewettelijkvertegenwoordigervanFloris.Zijismetanderewoorden deprimaireinformatiebron.Floriskanwaarschijnlijknietgoedvertellenwatergebeurd isenzijnmoederisnietbereidomachtergrondinformatietegeven.Bijhetverzamelen enverwerkenvaninformatiemoetBernadetterekeninghoudenmetdeAlgemene

Thema3 Gegevensverzamelen

verordeninggegevensbescherming(AVG).Ditbetekentdatzezorgvuldigmoetomgaan metdepersoonlijkeenmedischegegevensvanFlorisenervoormoetzorgendatdeze veiligwordenopgeslagenenalleentoegankelijkzijnvoordegenendiebevoegdzijn.

MaarBernadetteheeftdegegevensooknodigomFlorisgoedtebegeleideneneen veiligewoonomgevingaanhemendeanderezorgvragerstebieden.

WatdoetBernadette?

3.8 Begrippen

Hetero-anamnese

Wanneerjegegevensvandezorgvragerbijanderemensenverzamelt,bijvoorbeeld bijiemandsnaaste,zijnkindofbijeencollega.

Horn-effect

Opbasisvanéénwaargenomeneigenschapvuljeermeerderein.

ICF

InternationalClassificationofFunctioning,DisabilityandHealth,iseenclassificatie waarmeejehetfunctionerenvandezorgvragerenzijnervarenproblemeninkaart brengt.

Intakegesprek

BEROEPSONDERWIJS

Eeneerstegesprekmeteenzorgvrager,waarinjekennismaaktenallerleigegevens verzameltomdezorgenbegeleidingeffectieftestarten.

Logging

Eenzorgvragerheefthetrechtomtewetenwiezijnzorgdossierheeftingezien.

MarjoryGordon

Eenclassificatiewaarmeejeheelsystematischinformatieoverelffunctionele gezondheidspatronenvandezorgvragerverzamelt.

NANDA

AfkortingvanNorthAmericanNursingDiagnosisAssociation.Hetiseen classificatiemodeldatverpleegkundigenhelptbijhetstellenvanverpleegkundige diagnoses.

Niet-participerendobserveren

Niet-participerendobserverennoemjeookwelexternobserveren.Bijdezemanier vanobserverenbenjewelaanwezigindegroep,maarjeneemtnietdeelaande activiteiten.Jerichtjevolledigopdeobservatie.

Objectievegegevens

Zijnmeetbaarenfeitelijk,bijvoorbeeldjaartallen,namenenadressen.

Participerendobserveren

Anderenaamisinternobserveren.Jeobserveertdezorgvragerentegelijkertijdvoer jeeenhandelinguitofwerkjemeealsverpleegkundigeindegroep.

Selffulfillingprophecy

Jehebteenvooroordeelenomdatjedaaringelooft,komthetnoguitook.

Subjectievegegevens

Hebbenbetrekkingopiemandsmeningofgevoelens,waardoorzemoeilijkerte interpreterenzijn.Denkaanhetaangevenvanpijn,slechtslapen,weinigtrekineten, zichnietlekkervoelenofiemandsgemoedstoestand.

BEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Thema4 Risicosignaleringen vroegsignalering

Inhoudthema

• Risicosignalering

• Vroegsignalering

• Klinischredeneren

• Interventiesnasignaleren

• Risicosignaleringslijsten

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Alsverpleegkundigeleverjezorgaaneenzorgvragerdieopdatmoment gezondheidsproblemenervaart.Inditzorgprocesletjeopproblemendieeralgeweest zijn,jeleestoverdeziektegeschiedenis.Daarnaastkijkjevooruitnaarmogelijke problemendienoggaankomen.Tijdensdezorgkijkjenaarkenmerkenvaneen persoon,hetverloopvandeziekteendekennisenervaringdiejehebtindezorgvoor dezorgvrager.Doorcontinualerttezijnopsignalendienieuwegezondheidsproblemen kunnenzijn,enzonodigsnelactieteondernemen,werkjeaankwaliteitvanzorg.Je werkthierbijalsverpleegkundigesamenmetanderedisciplinesenzorgtvoorgoede dossiervorming.

4.1 Risicosignalering

Wanneereenzorgvragerzorgkrijgt,brengjeinkaartwatdehuidigeproblemenzijn. Daarnaastbenjealertopmogelijkerisico’sdieervoorhemnuofindetoekomstzijn. Risicosignaleringbetekenthetsignalerenvanmogelijkeproblemenen gezondheidsrisico’s.Hetzijnrisico’sdieernunognietzijn,maardieindetoekomst mogelijkwelontstaan,omdatjeditkuntvoorspellendooreerderopgedaneervaring ofkennis.Wanneerjebijvoorbeeldinhetziekenhuiswerktenereenzorgvragerwordt opgenomenvooreenoperatie,schatjerisico’sinbijdeanamnesediejeafneemt.De zorgvragerheeftbijvoorbeelddiabetesofCOPD,wattijdensofnadeoperatierisico’s kangeven.Ditismedischekennisdiealbeschikbaaris,waardoorjehetrisicovoor dezezorgvragerkuntinschatten.Wanneerjedezegegevensbijeenzorgvrager inventariseertenmeeneemtindezorg,benjebezigmetrisicosignalering.

BEROEPSONDERWIJS

Risicosignaleringvaltonderpreventie.Preventieishetvoorkomenvanziektenenhet vroegtijdigopsporenvanmogelijkecomplicaties,waardoordegezondheidvande zorgvragerwordtbeschermdenbevorderd(RIVM,z.d.).Wanneerjerisico’ssignaleert, werkjeaanhetvoorkomenvanmogelijkecomplicatiesbijeenzorgvrager.Een zorgvragermetdiabetesmellitusheeftvoor,tijdensennaeenoperatiebijvoorbeeld anderezorgnodigdaneenzorgvragerzonderdezeaandoening.Voordateenzorgvrager metdiabetesmellituswordtopgenomen,wordtalrekeninggehoudenmetdezeziekte. Inhetdossierisditmeegenomenenalledisciplineszijnvooropnameopdehoogte. Hierdoorhandelenzorgverlenerspreventiefomdebestezorgaandezorgvragerte geven.

Risicosignaleringisverplichtvanuitdewetgeving.DeWetkwaliteit,klachtenen geschillenzorg(Wkkgz),kwaliteitskaders,kwaliteitsnormenenzorgkantorenvragen vandezorgommogelijkeproblemenengezondheidsrisico’stesignaleren(Zorgvoor Beter,2024).Ditbetekentdatrisicosignaleringgeenkeuzeis,maareenvastonderdeel vanhetzorgproces.Alsverpleegkundigebenjeverantwoordelijkvoorhetuitvoeren vanrisicosignaleringenlaatjeinhetdossierdoormiddelvanhetzorgplanzienwelke actiesjevervolgensuitzet.Inhetzorgplanmoeteraandachtzijnvoormogelijkerisico’s ofproblemen,zodaterineenvroegstadiumietsmeegedaankanworden.Wanneer eenzorgvragerbijvoorbeeldobesitasheeft,controleertdeartssnelleropdiabetes

Thema4 Risicosignaleringenvroegsignalering

danbijiemanddieeengezondgewichtheeft.Doordatjeinschatwelkrisicoeen zorgvragermetobesitaslooptomdiabetesteontwikkelen,wordtditeerder gecontroleerd,zodatsignalenvroegtijdigwordenherkend.

Risicoanalyse

Somswordtjougevraagdommeetewerkenaaneenrisicoanalyse.Eenrisicoanalyse ishetinkaartbrengenvanderisico’sineenbepaaldzorgproces(VMSzorg,z.d.).Denk hierbijaanrisico'sindezorgdiedoororganisatiesveelwordtgeleverdenhet inzichtelijkmakenvandierisico’somdiezorgtekunnenverbeteren.Wanneereen zorgvragerbijvoorbeeldevenwichtsproblemenheeft,kunjehetvalrisicoinkaart brengen.Jevoertdaneenvalanalyseuit(VanderVeen,2023).Bijeenvalanalysebreng jeallerisico’sinkaartdievaninvloedkunnenzijnopdemobiliteitvandezorgvrager. Denkhierbijaanmedicatie,verminderdemobiliteit,angstomtevallenofverminderd evenwicht.Jebepaaltdanofeenzorgvragereenverhoogdvalrisicoheeft.Isdithet geval,danverwerkjeditinhetzorgplanenkijkjemultidisciplinairnaarmogelijke interventiesomhetvalrisicoteverlagen.

OpdewebsitevanVeiligheidNLkunjealledocumentenvooreenvalanalyse downloaden.

Veiligheidsmanagementsysteem

DeNederlandsVerenigingvanZiekenhuizen(NVZ)endeNederlandseFederatievan UniversitairMedischeCentra(NFU)hebbeneenwebsitevooreen

BEROEPSONDERWIJS

Veiligheidsmanagementsysteem(VMS)ontwikkelddatziekenhuizengebruikenom depatiëntveiligheidteverhogen.HetVMShoudtindaterrichtlijnenenprotocollen wordeningevoerdomverwĳtbareschadezoveelmogelijktebeperken.Jekunthierbij denkenaanbeleidophetgebiedvaninfectiepreventie,medicatieveiligheidenzorg rondomkwetsbareouderen.Alsverpleegkundigewerkjevolgensdezerichtlijnen. Ookhetdossierisingerichtomrichtlijnenrondomveiligheidtevolgen.

Sinds2008ishetverplichtvoorziekenhuizenomhetVMSintevoeren.Ookandere zorgorganisatieswerkenvolgensrichtlijnenenprotocollenomdepatiëntveiligheid teborgenenderisico’svoorzorgvragerstoteenminimumtebeperken.Inveel organisatiesmaaktdeafdelingKwaliteitenveiligheidbeleidrondompatiëntveiligheid, datverpleegkundigenenanderedisciplinesuitvoerenenmonitoren.

Indicatoren

HetVMSwerktmetindicatorenomtemetenofeenorganisatievoldoetaandeeisen. Indicatorenzijnmeetbareaspectenvanzorgdieaangevenhoehetstaatmetkwaliteit vanzorg.Hierbijkunjedenkenaandecomplicatiesdiebijeenoperatievoorkomen enofalleprotocollenwordeningezetomdezecomplicatiestevoorkomen.Jekunt ookdenkenaanhetoptijdleverenvandejuistezorgindethuiszorg.Erwordtdan gemetenofdievolgensafspraakverloopt.Metindicatorenkunjeaantonenofde kwaliteitvanzorggoedis.Deindicatorengevenaanwatdeafspraakisende zorginstellingtoontaandatzehieraanvoldoet.

Alsverpleegkundigewerkjeaandezeindicatorendoorhetdossiergoedbijtehouden. Wanneerbijvoorbeeldeenafdelingmindergoedscoortopeenindicator,krijgthet teamditterug.Hetteammoetextrainspanningenleverenomdezorgen(indirect) deindicatorteverbeteren.Bijvoorbeeldinventariserenwelkemedicatiefoutenerzijn gemaaktaandehandvanmeldingendiezijngedaan.Jeanalyseertdanhoevaak medicatieverkeerdgegevenis,ofnietgegeven.Zomaakjeeeninschattingvande veiligheidopdeafdeling.Jewerktdanmeeaanderisicoanalysevan medicatieveiligheid,waarbijergekekenwordtnaarhetaantalfoutendatacceptabel isvoordekwaliteitvanzorg;datisdeindicator.Idealiterwordenernatuurlijkhelemaal geenfoutengemaakt,maaromdathetmensenwerkis,isditnietvolledigtevoorkomen.

Signalerenenobserveren

Hetsignalerenvanrisico’sisietswatjetijdensdezorgmomentendoet.Hetisnietecht eenapartevaardigheid,tenzijjeeenmeetinstrumentgebruikt.Jeinformeerttijdens gesprekkenmetdezorgvragerennaastennaarmogelijkerisico’senjeobserveertde zorgvrager.Wanneerjebijeenopnamebijvoorbeeldvraagtofiemandrooktofdrugs gebruikt,schateenartsinwelkemogelijkerisico’sditmetzichmeebrengtbijeen opname,operatieofbehandeling.Tijdenshetverlenenvanzorgbenjealertophet signalerenvanrisico’senmogelijkeproblemen.Ditkandooringesprektezijn,waarbij jedoorvraagtnaarklachtenofsymptomen,maarookdoordezorgvragergoedte observeren.Observerenbetekenthetsystematischendoelgerichtwaarnemenvan gedragingen,kenmerkenenuitingenvaneenpersoonofgebeurtenis(DeGraaf-Waar, 2014).Jekijktbewustofjegedragofsymptomenzietdieeenmogelijkrisicoof probleemkunnengaanvormen.

Bij risicosignalering schat je in hoe groot het risico is door te bepalen wat de mogelijke impact is en hoe groot de kans is dat het voorkomt.

Thema4 Risicosignaleringenvroegsignalering

Wanneerjebijvoorbeeldbijeenpsychiatrischezorgvragerzietdathijineensmeerdere wondjesopzijnarmenheeft,isdateensignaal.Hetkanzijndatdezorgvragerzich mindergoedisgaanvoelenenineensdedrangvoeltomzichzelfteverwonden.Maar hetzouookkunnenduidenopeenandereoorzaak,zoalseenallergischereactie waarbijdehuidisopengekrabd.Hetsignalerenvaneenmogelijkerisicoofprobleem ishetbegin,daarnaishetdebedoelingdatjeerinterventiesaankoppelt.

4.2 Vroegsignalering

Vroegsignaleringishetvoorkomenvanproblemenbijmensendienoggeenzorgnodig hebben.Mensenwordengeïnformeerdoverproblemendiemogelijkindetoekomst ontstaan,terwijlzenunoggezondzijn.Vroegsignaleringwordtvanuit overheidsprogramma’svooralbijoudereningezet.Ouderendierisicolopenom kwetsbaarteworden,ofditalzijn,wordenproactiefopgespoord.Wanneerproblemen vroegtijdigwordenopgelost,uitgesteldofzelfsvoorkomen,kunnenouderenlanger zelfstandigthuisblijvenwonenofmetweinighulpzelfstandigblijvenfunctioneren (Buist,2018).

Vroegsignaleringwordtveelvanuitlandelijkeinitiatieveningezet.Eenvoorbeeld hiervanishetNationaalProgrammaOuderenzorg(NPO),eenprogrammaom thuiswonendeoudereninbeeldtebrengenendezorgenondersteuningaanhente verbeteren.Hetdoelvandeprojecteninditprogrammabetrefthetbeperkenvan achteruitgangbijkwetsbareouderenenhetvergrotenvandezelfredzaamheidenhet zelfstandigkunnenblijvenwonen.Deprojectengaanveeloverhetsamenwerkenvan disciplinesenorganisatiesommenseninbeeldtekrijgenenteondersteunen(Van Dalen,2018)

BEROEPSONDERWIJS

Vroegsignaleringbijverschillendedoelgroepen Ookbijanderedoelgroepeniseraandachtvoorvroegsignalering,vooralalshetgaat omhetherkennenvanaandoeningen.Bijeenlichtverstandelijkebeperking(LVB)of zwakbegaafdheidkanheteenprobleemzijndatLVBofzwakbegaafdheidnietgoed herkendwordt,omdathetniettezienis.Dezezorgvragerskunnenhierdoorlangere tijdovervraagdworden,waardooroplatereleeftijdgedrags-enaanpassingsproblemen kunnenontstaan.HetvroegtijdigsignalerenvanLVBofzwakbegaafdheidisbelangrijk voorgoedezorgengoedonderwijs(Douma,2017).

Erisookaandachtvoorpsychischeklachten.HetTrimbosInstituutheeftonline zelfhulpprogramma’svoorhetvroegsignalerenvanangstklachten,depressieof problematischalcoholgebruik(TrimbosInstituut,2021).Ookdelijnvoor zelfmoordpreventie,(0800)113,iseenstichtingdieervoorzorgtdatmensenzelfhulp kunnenzoekenalszeaanzelfmoorddenken.Hierbijkanvroegsignaleringervoor zorgendatiemanddejuistehulpontvangt.Zijbiedennaastgesprekkenookonline therapieencursussenaan(Stichting113Zelfmoordpreventie,z.d.).

OpdewebsitevanhetTrimbosInstituutvindjezelfhulpprogramma’somgezonder televen.

Samenwerkenbijvroegsignalering

Samenwerkeniseenbelangrijkonderdeelvanvroegsignalering(RIVM,2018).Omdat mensennoggeenproblemenervaren,zijnzenietinbeeldbijzorgverleners.Veel projectenlopendanookviahuisartsen,praktijkondersteunersofanderedisciplines, zoalsergotherapeutenenfysiotherapeuten.Zoverwijzenveelorganisaties,zoals Stichting113ZelfmoordpreventieofhetTrimbosInstituut,doornaardehuisarts.De huisartsheefteencentralefunctieindemaatschappijommensenteinformerenof teverwijzennaarandereprofessionalsbijhetsignalerenvanmogelijkeproblemen. Dehuisartsenpraktijkkanmensenbenaderenomdeeltenemenaanlandelijke projecten.

Bevolkingsonderzoekenwordenookvaakviadehuisartsuitgezet.Zoheefthet bevolkingsonderzoekvoordarmkanker,waarbijmensentussende55en75jaar ontlastingopsturenvooronderzoek,ertoegeleiddatdarmkankerbijmeermensen ineenvroegstadiumwordtontdektenkanwordenbehandeld,nogvoordatiemand klachtenheeft(RIVM,2022).Ditvergrootdeoverlevingskansbijdezevormvankanker.

Wijkgerichte preventie

Wijkgerichtepreventieiseenvoorbeeldvanvroegsignaleringwaarbijverpleegkundigen indewijkeenbelangrijkerolvervullen.Alsverpleegkundigeindewijkkomjebij zorgvragersthuisenhebjeeensignalerenderolbijmensendienoggeenzorgnodig hebben,maarmogelijkindetoekomstwel.Desamenwerkingmetdehuisarts,diede kwetsbaarheidkanbepalen,isbelangrijk.Dehuisartsvraagteenhuisbezoekaanbij de(wijk)verpleegkundigeomtebekijkenopwelkegezondheidsgebiedenermogelijk problemenzijn.Hetkanookzijndateroverlegisoverdemogelijkezorgvrageninde wijkdoormiddelvancasusbesprekingenofoverlegoversignalen.

Ookalseropdatmomentnoggeenzorgnodigis,blijftdeverpleegkundigepreventief regelmatigeenhuisbezoekafleggenomineenvroegtijdigstadiumzorgtekunnen leveren.Dezezorgisdanineersteinstantiegerichtopdezelfredzaamheidenhet vergrotenvandeeigenregie,zodatdezorgvragerlangerzelfstandigthuiskan functioneren.Ookeengezondeleefstijl,goedevoedingenbeweging(bijvoorbeeld doorhulpvanfysio-ofergotherapie)kunnenadviezenzijndieeenverpleegkundige geeftterpreventievanmogelijkeproblemen(Rijksoverheid,2022).

OnlinevindjedevolledigefactsheetvanhetRIVMovervroegsignaleringbij(kwetsbare) ouderen.

Preventieindewijk

PatrickwerktalsverpleegkundigeineenwijkinAmsterdam.Hetgaatomeenbuurt waarveelkwetsbareouderenwonen.Hijkomtbijouderenomdiversewerkzaamheden teverrichten:bijdeenezorgvragerhoefthijalleenmedicatietegeven,bijdeandere helpthijmetdouchenenaankleden.Tijdenszijnwerksignaleerthijregelmatig

Thema4 Risicosignaleringenvroegsignalering

omstandighedendierisicovolkunnenzijn.Zoheefthijgisterennogoverlegdmetde ergotherapeutommeetedenkenoverextrawandbeugelsindebadkamer.Deze wordenvolgendeweekgeplaatst.

Ookheefthijeenaantaladressenwaarhijéénkeerindezeswekenevenlangsgaat omtekijkenofhetdebewonersnogzelfluktomallesthuistedoen.Zobezoekthij meneerElMahoudi,diealtweekeervandetrapisgevallen.Meneerkanzichnuweer zelfstandigredden,omdatzijnbedindewoonkamerisgezet.Hijverblijftnuopde beganegrondengaatalleennognaardeeersteverdiepingwanneerzijnzoonof dochtererbijis.

DaarnaastgaathijlangsbijmevrouwHamer,diebeginnendedementieheeft.Zeweet zichnunoggoedtereddeninhaareigenwoning,maarmogelijkheeftzebinnenkort meerhulpnodig.Dehuisartsvanmevrouwheeftgevraagdofdeverpleegkundigeaf entoelangskangaanencontactkanhoudenmetdecasemanagerdementie,die betrokkenis.PatrickheeftdaarbijcontactmetdedochtervanmevrouwHamer,die zichzorgenmaaktomhaarmoeder.Zodraermeerzorgnodigis,kanditsnelworden geregeld.

4.3 Klinischredeneren

Voorjoualsverpleegkundigekanhetzoekenzijnhoejepreciessignaleertdater mogelijkeproblemenzijn,wantdeproblemendoenzichopdatmomentnognietvoor. Omzetochtekunnensignaleren,ishetbelangrijkdatjebehalvekennisvanmogelijke problemenookinzichtindesituatiehebt.Klinischredenerenishetkoppelenvan observatieseninterpretatiesaanmedischekennis(Nursing,2024).Klinischredeneren bijrisicosignaleringbetekentdatjehetverloopvaneenaandoeningkuntinschatten, ofkuntberedenerenwelkeproblemenermogelijkkunnenontstaan.Wanneerje bijvoorbeeldindethuiszorgeenzorgvragermetbeginnendedementieverzorgt,weet jevantevorendatdedementiezaltoenemen.Jebespreektalineenvroegstadium metdenaastenvandezezorgvragerwelkeproblemenerkunnenontstaanenwater mogelijkalgeregeldmoetworden.Inhetziekenhuisbenjebijeenouderezorgvrager alertophetontstaanvaneendelier,omdatditeenveelvoorkomendprobleemisbij opnameinhetziekenhuis.

Zien,ruiken,horenenvoelen

Nietallesistevoorspellenofgaatopdezelfdemanier.Elkezorgvragerisanders,dus ondanksdaterstandaardenenprotocollenzijn,kaneenziekteprocesandersverlopen. Bijrisicosignaleringindezorgishetbelangrijkdatjealjezintuigengebruikt.Jekunt bijvoorbeeldziendatiemandwitjesoogtofdatdehandenentenenblauwerzijndan deweekervoor.Somshoorofruikjeietswatjeeerderniethebtervaren,maarzieje geenverschilbijdezorgvrager.Jehoortbijvoorbeelddatiemandbenauwdis,ofzwaar

ademt,ofdatdeurineofontlastingandersruikt.Dezesignalenzijnbelangrijkomte observeren,terapporterenentebesprekenmeteenartswanneerhetnodigis(V&VN, 2022).

Binnenklinischredenerenishetvroegtijdigherkennenvanafwijkendesignaleneen belangrijkevormvanrisicosignalering,diebijhetverpleegkundigvakhoort.De verpleegkundigeisookdehulpverlenerdiehetdichtstbijdezorgvragerstaatendeze signalenalseerstekanoppikken.

Indepraktijk

MevrouwMeeuwis(86jaar)woontsindstweejaarineenverpleeghuis.Zeheeft verschillendeproblemenwaarvoorzezorgnodigheeft.Doorreumaheeftze mobiliteitsproblemenenzeheefteendecubituswondophaarstuitdoordatzenaeen complexebeenbreuklangophaarrugheeftgelegen.Mevrouwheeftveelpijnenlast vanstijvegewrichtenenspieren.Zeisdeafgelopentienjaarflinkaangekomen, waardoorzijobesitasheeftontwikkeld.

JanineisverpleegkundigeenkomtmevrouwMeeuwisdieochtendhelpenmetde zorg.Zeverzorgthaaraandewastafel,waarbijhethaaropvaltdathetbijmevrouw andersruikt.JaninevraagtaanmevrouwMeeuwisofzehaarnagelsheeftlatenlakken, wanthetruiktindebadkamernaaraceton.Mevrouwzegtdatditniethetgevalis, maarzegeeftwelaanzichnietzolekkertevoelen.Janinekijktofzeergensdeoorzaak ziet,maardiekanzenietvinden.DegeurlijktechtvanmevrouwMeeuwisaftekomen.

BEROEPSONDERWIJS

AlsJanineaanheteindevandeochtendderapportagevanmevrouwMeeuwisschrijft, vindtzehettochgek.Zeheefthetgevoeldathetnietkloptenoverlegtvoorde zekerheidevenmetdearts.Wanneerdeartsdeomschrijvinghoortvandegeurdie Janinerook,vraagthijmetspoeddebloedsuikertemeten.Janinemeeteen bloedsuikervan21bijmevrouwMeeuwis,watheelhoogis.Mensenmetheelhoge bloedsuikersruikennaaraceton.DitverklaartdegeurdieJanineheeftgeroken.De artsschrijftmeteenmedicatievooromdebloedsuikerteverlagenenonderzoektof mevrouwMeeuwisdiabetesheeftontwikkeldofdatereenandereoorzaakis.

4.4 Interventiesnasignaleren

Nadatjemogelijkerisico’sofproblemenhebtgesignaleerd,gajeinterventiesuitzetten. Ditkunneninterventieszijndiegerichtzijnopmonitorenvanhetrisicoofprobleem, maarookactiesdiejemeteenmoetinzetten.Hetisbelangrijkdatjedeobservaties diejehebtgedaan,ofdegesprekkendiejehebtgevoerdwaarbijsignalennaarvoren komen,goedrapporteert.

Thema4 Risicosignaleringenvroegsignalering

Zorgplan

Inhetzorgplanstaanactueleproblemenvandezorgvrager.Aandehandhiervanwordt dezorggeleverd.Naastactueleproblemenwordenookmogelijkeproblemeninhet zorgplanverwerkt.Wanneereenzorgvragerbijvoorbeelddiabetesmellitusheeft,kan bijeenkleinwondjeaandevoetaleenzorgplanwordengemaaktomhetwondjein degatentehouden.Bijeenzorgvragerzonderdezeaandoeningwordtdeobservatie vaneenwondjegerapporteerd,maarhoefternietmeteeneenzorgplanopgesteldte worden.Omdatjealsverpleegkundigeweetdatwondenaandevoetenbijzorgvragers metdiabetesmindergoedgenezen,maakjeeenzorgplan.Hierdoorzijnjecollega’s alertenwordtvoorkomendatdewondgroterwordt.

Ookbijpsychischeproblematiekiserveelaandachtvoorvroegsignaleringinhet dossier.Bijzorgvragersdieopgenomenzijnindepsychiatrieofpsychogeriatriegaan zorgplannenoverhetvoorkomenvanproblemenenescalaties.Dezorgplannenzijn danookgerichtophetvroegtijdigherkennenvanstressoflichamelijkeonrust,zodat problemeninhetgedragkunnenwordenvoorkomen.

zorg

BEROEPSONDERWIJS

ook in het dossier, zodat je collega’s weten waarop ze moeten letten.

Multidisciplinairwerken

Risicosignaleringiszowelvoordeverpleegkundigealsvoordemedischezorg belangrijk.Bijrisicosignaleringwerkjebijnaaltijdmultidisciplinair.Als wijkverpleegkundigewerkjeveelmetdehuisartssamen,maarookmetde ergotherapeutvooraanpassingenthuis.Deergotherapeutdenktmeemetdezorgvrager énmetdewijkverpleegkundige.Wanneeriemandbijvoorbeeldeenergkleintoilet heeft,waardoorhetrisicoopvallentoeneemt,kandeergotherapeutadviserenom eenpostoelteregelen.Ditiszowelvoordezorgvrageralsvoordewijkverpleegkundige eenveiligereoplossing.

Preventieve

staat

Inhetziekenhuisishetmultidisciplinairwerkengerichtopherstelenhetweernaar huisgaan.Daarbijiserzowelvoorrisicosignaleringalsvroegsignaleringaandacht: voorrisicosignaleringinhetkadervanmogelijkeproblemennadeziekenhuisopname envoorvroegsignaleringinverbandmetproblemendieindetoekomstkunnen ontstaan.Nadateenzorgvragerbijvoorbeeldgeopereerdis,krijgthijinstructiesmee voorherstel.Wanneerdezelfdezorgvragerovergewichtheeft,wordtermogelijkook doorverwezennaardehuisartsomeventueletoekomstigeproblemenindegatente houden.

Ininstellingenwaarzorgvragerswonen,isdesamenwerkinggerichtopactueleen mogelijkeproblemen.Veelorganisatieshoudenmultidisciplinaireoverleggen,waarbij zoweldehuidigesituatiealsde(mogelijke)toekomstigesituatiewordtbesproken. Ookindezeinstellingenwordtersamengewerktvoordezorgvrager.Tegelijkertijd wordtermeegedachthoezorgverlenersgoedenveilighetwerkkunnenuitvoeren.

Vergroteneigenregie

Eenvandebelangrijksteinterventiesbijzowelrisicosignaleringalsvroegsignalering ishetvergrotenvandeeigenregie.Zorgvragersenmensenzonderproblemenworden gestimuleerdomzelfbezigtezijnmethetvoorkomenvanmogelijkeproblemenof hetvergrotenvandezelfredzaamheid.Wanneerzorgvragerszelfkunnenaangeven watnieuweklachtenzijn,ofwanneerzeervarendatietsnietgoedvoelt,wiljedatze ditzoveelmogelijkzelfkunnensignaleren.Hetgevenvanvoorlichtingenhet informerenoverproblemendiezichkunnenvoordoen,iseenbelangrijketaakvan eenverpleegkundige.Dezorgvragersofdenaastenhebbenkennisnodigomtekunnen signalerendatietsverandert.

BEROEPSONDERWIJS

WanneereenzorgvragerbijvoorbeeldCOPDheeft,ishetbelangrijkominformatiete delenovereenlongaanval,datiseenplotselingeverslechteringvandeklachten.Ook moetdiepersoondanwetenwathijmoetdoenenmetwiehijcontactmoetopnemen. Alsverpleegkundigebespreekjedezeinformatieenzorgjedatdezorgvragerende naastengoedopdehoogtezijn.Ookbespreekjewatdezorgvragerzelfkandoenom dekansopeenlongaanvalteverkleinen.Hiermeevergrootjedeeigenregie.

4.5 Risicosignaleringslijsten

Voorhetmetenvanrisico’szijnerveelrisicosignaleringslijstenontwikkeld.

Risicosignaleringslijstenzijnvragenlijstenofobservatielijstenwaarmeejeeen verhoogdrisicovooreenprobleeminkaartbrengt.Erwordtveelonderzoekgedaan naarhetvoorkomenvanverwijtbarerisico’senhetsignalerenvanmogelijke problemen.Ditgebeurtomdekwaliteitvanzorgteverbeteren.Risicosignaleringslijsten helpenjemethetinkaartbrengenvanmogelijkerisico’s.Indezorgzijnerveel signaleringslijsten,bijvoorbeeldvoorkwaliteitvanzorg,hygiëne,pijn,ondervoeding, valrisico,decubitus,medicatieveiligheid,maarookvoorwerkdruk,prikaccidenten, agressieenanderefactorendievaninvloedkunnenzijnophetwerkvanzorgverleners.

Thema4 Risicosignaleringenvroegsignalering

Deorganisatiebepaalthetgebruikvanrisicosignaleringslijsten;zijmoetvoldoenaan veiligheidseisenenrisicosignalering.Hetkanookafhankelijkzijnvanhoegoedhet gaatmetdekwaliteitenveiligheidvanzorg.Deinformatiedievoortkomtuitdeze lijstenwordtgebruiktomnategaanhoegoedhetgaatmetdezorgdiegeleverdwordt.

Hetkandaardoorzijndatjebijdeeneorganisatiemeerlijsteninvultdanbijeenandere. Alsverpleegkundigehebjezelfdemogelijkheidomsignaleringslijstenintevullenals jedenktdatietsindetoekomsteenprobleemkanworden.Hetisbijvoorbeeldhandig ombijhetvermoedenvaneenverhoogdvalrisicodelijstintevullenomhetvalrisico inteschatten.Hetresultaatkunjevervolgensbesprekenmetdeanderedisciplines inhetmultidisciplinairoverleg.

Voorhetobserverenvanpijnzijnveelobservatielijstenbeschikbaar,ookvoor zorgvragersdiehetnietmeergoedkunnenvertellen.

Registratielast

Hetstandaardafnemenvanrisicosignaleringslijstenwaseenlangeperiodeverplicht. Bijelkezorgvragervuldejedanrisicosignaleringslijsteninommogelijkerisico’sin kaarttebrengen.Veelzorgverlenerservoerenditalseenregistratielast,zekeralser opbasisvandeingevuldelijstenweinigactieswerdenondernomen.Hetinvullenvan vragenlijstenwordtnunietlangerstandaard,maaropindicatiegedaan.Wanneerje eenmogelijkprobleemvermoedtofwiltinventariseren,gebruikjeeen risicosignaleringslijstomtekijkenofdithetgevalis.Jegebruikthemomeenzorgplan temakenenmultidisciplinairtekunnenoverleggenwatgoedezorgisvoorde zorgvrager.

BEROEPSONDERWIJS

Met een zorgvrager een vragenlijst doornemen kan helpen bij het signaleren van mogelijke risico’s of problemen.

Valrisico

HalinaisverpleegkundigeopeenafdelinginverpleeghuisDeAmandelboom,waar zorgvragersmetdementiewonen.Omhunzoveelmogelijkvrijheidtegevenisergeen beperkingindebewegingsvrijheid.Debewonerskunnendoorhethelehuisvrij rondlopen,enookindetuinvanDeAmandelboom.Deafgelopentweewekenzijn driebewonersgevallentoenzezelfstandigoverdegangenofnaarbuitenliepen.Om dezeredenheeftLoek,demanagervanHalina,gevraagdofzeeenrisicoanalysewil makenvoorhetzelfstandigkunnenrondlopeninenomhetverpleeghuis.Daarnaast heeftLoekverzochtomvoordebewonerseenvalanalyseintevullen,zodatper bewonerbekekenkanwordenhoegroothetrisicois.

Halinaheeftvervolgensallegangen,kamers,drempels,deuren,vloeren,tegelsen padenbuiteninkaartgebracht.Overalwaareenmogelijkrisicotezienwas,heeftze ditgenoteerd.Vervolgensheeftzeeenanalysegemaaktvanwaternodigisomde veiligheidvandebewonerstekunnengaranderen.Zeheeftzelfmeteenrollator gelopenenineenrolstoelrondgeredenomteervarenwatmogelijkindewegstaat ofdemobiliteitbeperkt. Indedaaropvolgendewekenzijntuinpadenrechtgemaakt,drempelsenandere obstakels(zoalsplantenenkasten)verwijderdenzijnbepaaldedeurenzoaangepast datzeautomatischopengaaninplaatsvandatzeopengeduwdmoetenworden.Verder iseropbasisvandeingevuldevalanalyseperbewonerextraaandachtbesteedaan goedehulpmiddelenenisergekekennaarmedicatiedievaninvloedkanzijnopde mobiliteit.Demaandendaarnaisergeenbewonermeergevallenvanwegeeenobstakel inofrondomhetgebouw.

BEROEPSONDERWIJS

4.6 Kritischeberoepssituatie

Casus

Mirandawerktalsverpleegkundigeindewijkenorganiseertsamenmeteenaantal collega’seeninloopochtendvoorbuurtbewonersineenverpleeghuis.Indewijkwonen veelkwetsbareouderenenzokomtMirandaincontactmetdezemensennogvoordat zeinzorgzijn.Hetpreventiefcontactleggenmetouderenisonderdeelvanhaarwerk alsverpleegkundige.

TijdensdeinloopochtendkomtmeneerVissernaarMirandatoe.Meneerwoontsamen metzijnvrouwineenseniorenwoning.Hijgeeftaandathijzichzorgenmaaktomzijn vrouw,zeheeftdementieenzegaatsteedsvakerzelfdedeuruitalshijevenwegis. Hijheeftzijnvrouwaltweekeerineenwinkelcentrumverderopaangetroffenterwijl zedewegkwijtwas.HijvraagtaanMirandaofzijenhaarcollega’skunnenhelpen.

Dilemma

Mirandatwijfeltoverwatzenumoetdoen.WatdoetMiranda?

Thema4 Risicosignaleringenvroegsignalering

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

4.7 Begrippen

Indicatoren

Meetbareaspectenvanzorgdieaangevenhoehetstaatmetdekwaliteitvanzorg.

Klinischredeneren

Devaardigheidwaarbijmedischekenniswordtgekoppeldaanobservatiesen interpretaties.

Observeren

Hetsystematischendoelgrichtwaarnemenvangedragingen,kenmerkenenuitingen vaneenpersoonofgebeurtenis.

Preventie

Hetvoorkomenvanziektenenhetvroegtijdigopsorenvanmogelijkecomplicaties, waardoordegezondheidvanzorgvragersbeschermdenbevorderdwordt.

Risicoanalyse

Hetinkaartbrengenvanderisico'sineenbepaaldzorgproces.

Risicosignalering

Hetsignalerenvanmogelijkeproblemenengezondheidsrisico's.

Risicosignaleringslijsten

Vragenlijstofobservatielijstwaarmeeeenverhoogdrisicovooreenprobleeminkaart wordtgebracht.

VMS

Veiligheidsmanagementsysteemwaarbijrichtlijnenenprotocollenwordeningevoerd omverwijtbareschadezoveelmogelijkteverminderen.

Vroegsignalering

Hetvoorkomenvanproblemenbijmensendienoggeenzorgnodighebben.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Thema5

Zorgvraagvaststellen

Inhoudthema

• Dezorgvraagvaststellen

• Triage

• Multidisciplinairsamenwerken

• Samenwerkenmetzorgvragerenmantelzorgers

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Voorjoualsverpleegkundigeishetbelangrijkdatjegoedweetwatdeproblemenvan dezorgvragerzijn,zodatjegoedezorgkuntverlenen.Nahetafnemenvandeanamnese ofintakesteljevastwatdeproblemenzijn.Dezeproblemengaanoverzorgdieop basisvanmedischediagnosesgeleverdmoetworden,denkaanwondverzorgingof stomazorg.Maarhetkanookeenwensvanuitdezorgvragerzijn,bijvoorbeeldhet vergrotenvanhetnetwerkvanwegeeenzaamheid.Jesteltvastwatproblemenzijn dieinhetzorgplanwordenverwerkt,ofjesteltvastwatdevraagisvandezorgvrager. Hetzorgplanisleidendvoordezorgdiehetzorgteamlevert,eventueelinsamenwerking methetnetwerkenvrijwilligers.Daaromisheteenbelangrĳkeverantwoordelijkheid vaneenverpleegkundigeomhetzorgplanzorgvuldiguittewerken.

5.1 Dezorgvraagvaststellen

Inhetzorgprocesisheteerstewatjedoethetafnemenvaneenintakeofanamnese. Daarnabepaaljedezorgvraag.Eenzorgvraagishetvaststellenvanhetprobleemvan dezorgvrager.Doorhetvaststellenvandezorgvraagstartjehetzorgplan.Jebeoordeelt hierbijdegezondheidstoestand,jebepaaltwelkeproblemenerzijnenwatdebehoefte vandezorgvrageris.Hetvaststellenvandezorgvraagwordtookweleen verpleegkundigediagnosegenoemd.

Eenverpleegkundigediagnoseisandersdaneenmedischediagnose.Eenartsricht zichopdeaandoeningendebehandelingdaarvan,ofophetbestrijdenvan symptomen.Verpleegkundigediagnoseszijnuitgebreiderenrichtenzichopde gevolgenvandeziekteofdebehoeftedieeenzorgvragerheeft.Hetgaatnietalleen omdegevolgenofbehoeftenbijeenlichamelijkeaandoening,maarookom psychosocialeenspirituelebehoeftendieeenzorgvragerkanhebbentengevolgevan deaandoening.Verpleegkundigediagnoseszijnholistisch,watbetekentdatjenaar degehelemenskijkt,nietalleennaardeziektedieiemandheeft.Deziektekangenezen zijn,maareenzorgvragerkannogsteedseenzorgvraaghebben,bijvoorbeeldrondom angstofaanpassingeninhetleven.

BEROEPSONDERWIJS

Eenartskanbijvoorbeelddediagnoselongontstekingstellenendaarbijantibiotica enzuurstofvoorschrijven,datisdebehandelingvandeziekte.Deverpleegkundige richtzichvervolgensopdeproblemenofdegevolgenvandeziekte,zoalsbenauwdheid, stress,angst,eventuelepijnofhetnietkunnenslapen.

PES-structuur

Eenhulpmiddelvoorhetstellenvaneenverpleegkundigediagnoseishetgebruikmaken vandePES-structuur.AandehandvandePES-structuurkrijgjehelderwatprecies hetprobleemisenwatdeoorzaakendesymptomenzijn.Dithelptjebijhetvaststellen vandezorgvraag.

DePES-structuurstaatvoor:

• P:probleem–deproblemenofklachtendieeenzorgvragerervaart

• E:etiologie–deoorzaakvanhetprobleemofdeklacht,waarbijhetnietde bedoelingisdatjehieraltijdeenmedischediagnosebeschrijft.

• S:symptomen–desymptomen,klachtenofsignalendiebijhetprobleemhoren.

BijeenzorgvragerdieCOPDheeftenaangeeftdathijalsgevolgvan benauwdheidsklachtenminderkanondernemen,kunjebijvoorbeeldhetvolgende inhetdossiervermelden:

• Hetprobleemis(P):dezorgvragerheeftminderenergieomactiviteitente ondernemen.

• Deoorzaakis(E):benauwdheiddoorCOPD.

• Desymptomenzijn(S):dezorgvragermoetregelmatigopademkomen,kanniet langachterelkaarlopen,dezorgvragerheeftbijinspanningminderzuurstofinzijn bloed(lageresaturatie).

Indepraktijk

Meriamisverpleegkundigeinhetziekenhuisenheeftneteenzorgvragervande spoedeisendehulpopgehaald.HetgaarommevrouwKraal(82jaar),dieeenernstige longontstekingheeft.Zeheefthogekoorts,isergbenauwd,heeftzuurstofnodigen kannietgoedplatliggen.Mevrouwgeeftookpijnaanbijhetademhalenenhoesten. Meriamneemtdeanamneseafmetdedochter,Nina,omdathetmevrouwKraalte veelenergiekostomlangtepraten.Ninaverteltdathaarmoederallangeretijd meerdereproblemenheeft.HetluktmevrouwKraalnietmeergoedomtedouchen, omdatzebangisdatzeuitglijdt.DaarnaastgeeftmevrouwKraalaandatzezich eenzaamvoeltengraagmeersocialecontactenzouwillenhebben.Mevrouwwoont opzichzelfenmerktdatzenaarmatezeouderwordtmindergoedhaarcontactenkan onderhouden.AlslaatsteverteltNinadathaarmoederwatvergeetachtigwordt,ze vergeetweleensboodschappentedoenofweetnietmeerdaterbezoekkomt.

MeriamgaataandehandvandeverzameldegegevensvolgensdePES-structuureen zorgplanmaken,waarbijzedeproblemendieprioriteithebben,alseerstebeschrijft.

1. P:Mevrouwisbenauwd.

E:Mevrouwheeftverminderdezuurstofindebloedcirculatiedoorlongontsteking.

S:Mevrouwkannietplatliggen,heeftzuurstofnodigenheefteenhoge ademhalingsfrequentie.

2. P:Mevrouwheeftpijn.

E:Despierenrondderugenborstzijnoverbelastdoorhethoesten.

S:Mevrouwgeeftpijnaanbijhetademhalenenhoesten.

3. P:Mevrouwheefteenverhoogdelichaamstemperatuur(koorts).

E:Erissprakevaneeninfectie.

S:Erissprakevaneenverhoogdetemperatuur,zweten.

MetdezezorgvragengaatMeriamalseersteaandeslag.Daarnabespreektzede overigeproblemeninhetMDOenoverlegtzemetdeartswatervanuithetziekenhuis opgepaktkanwordenenwatdehuisartsmogelijkmoetoppakken.Deeenzaamheid, zelfredzaamheidthuisendevergeetachtigheidzijngeenproblemendieurgentie hebbeninhetziekenhuis,maarindethuissituatiewelurgentkunnenworden.

Thema5 Zorgvraagvaststellen

Klinischeblik

Eenzorgvraagsteljevastopbasisvanwateenzorgvrageraangeeft,maardaarnaast gebruikjeookjeklinischeblik.Eenklinischeblikisdeindrukdieeenzorgvragermaakt, deobservatievandegehelezorgvrager.Hetheeftooktemakenmetje ‘onderbuikgevoel’:hetgevoeldatjekunthebbendaterietsiswatjenognietmeteen ziet.Eenzorgvragerkanzelfnietindegatenhebbendaterproblemenzijn,ofdeze nietherkennen.Eenoperatiewonddienietgoedgeneest,kanbijvoorbeeldpijnlijk zijnvooreenzorgvrager,maarhijherkentmogelijknietdathetnietgoedgaat.Wanneer jijdezorgvragerziet,valtjeopdathijniethelemaalfitlijkt.Hijiseenbeetjewitjes, zweterigenoogtvermoeid.Alsjedewondbekijkt,ziejedatdezenietgoedgeneest enereenzorgvraagis.Bijeenzorgvragermetdementieofindeverstandelijk gehandicaptenzorgobserveerjegedragenmaakjedaareenzorgplanop.Als verpleegkundigebenjecontinualertengebruikjejeklinischeblikomallemogelijke risico’senproblemenoptijdtezien.Jemaakteenzorgplanrondomeenrisico, probleemofcomplicatie,datjealsverpleegkundigeberedeneertaandehandvan observatieseninterpretaties,hetklinischredeneren.

NANDA-I,NIC/NOCenhetOmahaSystem Hetdossierkanopgebouwdzijnvolgenseenbepaaldeclassificatie.Demeest voorkomendeclassificatiesystemenindezorgzijnNANDA-I,NIC/NOCenhetOmaha System.Classificatieishetordenenvangegevensomzeinrubriekenondertebrengen aandehandvankenmerkenencriteria(Nictiz,2018).Doorteclassificerencreëerje overzichtoverdeproblemendieeenzorgvragerheeftenkunjemakkelijkereen zorgplanopstellen.Ookwordtmeteenclassificatiebereiktdatallezorgplannenop dezelfdemanierwordengemaakt.Dooreenduidigtewerkenwordtdecontinuïteit vanzorgverbeterdenkanzorgmakkelĳkerovergenomenwordendoorcollega’sof anderezorginstellingendieopdezelfdemanierwerken.Dezorgvragendiejeopstelt, kunnendooreencollegaineenanderezorgorganisatiemeteenwordenovergenomen, omdatzeopdezelfdemaniergeformuleerdzijn.Jespreektmetelkaar‘dezelfdetaal’ doordezelfdeclassificatietegebruiken.

NANDA-I,NIC/NOC

BEROEPSONDERWIJS

NANDA-Iiseenbegrippenkadervoordiagnoses.Wanneerjeeenzorgvraagvaststelt, gebruikjedebegrippenuitditkader.Jebedenktdusnietzelfdetermvoordediagnose, maarhaaltdezeuitditbegrippenkader.NANDAbevatdertiendomeinenen47klassen (NANDA,2018).DedomeinenvanNANDAzijngebaseerdopdegezondheidspatronen vanGordon:

1. Gezondheidsbevordering

2. Voeding

3. Uitscheiding/uitwisseling

4. Activiteiten/rust

5. Waarneming/cognitie

6. Zelfperceptie

7. Rollen/relaties

8. Seksualiteit

9. Coping/stresstolerantie

10. Levensprincipes

11. Veiligheid/bescherming

12. Welbevinden

13. Groei/ontwikkeling.

Binnendezedomeinenzijn47klassenbeschrevenwaarinjeeendiagnosekuntstellen. Bijhetdomeinvoedingstaatbijvoorbeelddeklassevoedselinnameofstofwisseling. Hetprobleemvandezorgvragermoetpassenbijdeklasse.Bijhetgebruikvandeze classificatiemoetjijbepalenwatpassendis.Jegebruiktookhierbijjeklinischeblik, jekennisenopgedaneervaringomvasttestellenwaarhetprobleemondervalt,het klinischredeneren.Alleproblemendieeenzorgvragerkanervaren,passenbinnen dezedomeinenenklassen.Jekuntdusaltijdeenverpleegkundigediagnoseformuleren. NOCisdeclassificatiewaarinjevaststeltwelkeresultatenjewiltbereiken,welkdoel jewiltbehalen.BijdeNIC-classificatiekiesjevervolgensinterventies.

OmahaSystem

HetOmahaSystemheeftvierdomeinenen42gebiedenwaarinjebepaaltdatde zorgvraagvalt(Koster,2023).DedomeinenbinnenhetOmahaSystemzijn:

1. Omgevingsdomein

2. Psychosociaaldomein

3. Fysiologischdomein

4. Gezondheidsgerelateerdgedragsdomein.

BEROEPSONDERWIJS

Het overzicht van de domeinen en gebieden van Omaha System (pagina 1 van 2).

Thema5 Zorgvraagvaststellen

DownloadonlinedegeheleoverzichtskaartvanhetOmahaSystem.

Bijhetvaststellenvandezorgvraagkiesjeeendomeinmethetgebiedwaarhetonder valt.Bijvoorbeeldbijeenzorgvragermetdementiekiesjehetfysiologischdomein, metdaaronderhetgebiedcognitie.Dementieisdeoorzaakendatiseencognitieve aandoening.Vervolgensbepaaljeofheteenindividuelevraagis,ofeenvraagwaarbij demantelzorgerofmogelijkanderepersonenbetrokkenzijn.Dezorgvraagwordt hierdoorvastgesteld,waarnajedeurgentiekuntbepalen(hoeveelprioriteitheefthet probleem?)enactieskuntselecteren.

Inelektronischepatiëntendossierswordendezeclassificatiesverwerkt,zodatjijvaak alleenmaarhoefttekiezenwatpassendis.Hetsysteemisalzoingeregelddatjewerkt volgensdezeclassificatiesystemenennietzelfdedomeinenuitjehoofdhoeftte kennen.

ErzijnvoorbeeldzorgplannenvanhetOmahaSystemdiejeonlinekuntinzien.

5.2 Triage

Voorjoualsverpleegkundigeishetbelangrijkdatjevaststeltwatdeurgentievande zorgvraagis.Metanderewoorden:hoesnelmoetergehandeldwordenophetprobleem endoorwie?Triageishetsnelinschattenvaneensituatieindezorgenmetbeperkte gegevensbepalenwiewelkezorgmoetverlenen.

BEROEPSONDERWIJS

Eenplekwaarvoortdurendtriageplaatsvindt,isdealarmcentrale112.Decentralist moetbinneneenpaarminuteninschattenwelkehulpergestuurdmoetwordenen vervolgensstelteenambulanceverpleegkundigebinneneenpaarminutendeernst vandesituatievast.Beidenzettentriageinomdesituatieendezorgvaagsnelte beoordelen.

Bijtriagesteljeprioriteitenensteljevastofheteenactueelprobleemisofdatje preventiefhandeltomproblementevoorkomen.Eenzorgvragerdieeenernstig ongelukheeftgehad,kanmeerdereproblemenhebbendieergurgentzijn,zoalspijn, wonden,botbreukenencognitieveproblemen.Maarjekijktooknaarproblemendie nogkunnenontstaan,bijvoorbeelddecubitusalsgevolgvanlangeretijdinbedliggen. Vanalleproblemensteljedezorgvraagvastenmaakjeeenzorgplan.Inhetzorgplan bepaaljedematevanurgentiedoortriagetoetepassen.

Triagemodelwijkverpleegkundigen

Voorhetuitvoerenvantriagezijnverschillendemodellenontwikkeld.Triagewordt veelindeacutezorgtoegepast,waarbijjeheelsnelbeoordeeltofeensituatie levensbedreigendisenwatjealseerstemoetdoen.Denkaanreanimeren,waarbijje ineenpaarminuteninschatwatdesituatieis.Erzijnooktriagemodellenvoorhet makenvaneenzorgplan.EenveelgebruiktmodelishettriagemodelvanV&VN(2024), datuitvijfstappenbestaatenisontwikkeldvoorwijkverpleegkundigen.

Triage gebeurt veel in de acute zorg, zoals op de spoedeisende hulp en in de ambulance.

Urgentiebepalen

Bijhetbepalenvandeurgentiebeantwoordjedevolgendevragen:

1. Watisdeaanleidingvandehulpvraag?

2. Watzijndesignalenensymptomen?

BEROEPSONDERWIJS

3. Isdesituatieplotselingveranderd?

4. Isersprakevaneeninstabielesituatie?

5. Leidtdittoteenonveiligeofonverantwoordesituatie?

Methetbeantwoordenvandeeerstetweevragenbeschrijfjedezorgvraag.Hiervoor kunjedePES-structuurgebruiken.Daarnabepaaljedeurgentie.Wanneerje‘ja’kunt zeggenopvraag3,4en5,isdesituatieurgent.Ditbetekentdatjemeteenmoet handelen,desituatiekanlevensbedreigendzijn.Wanneerjealleenvraag3en4met ‘ja’beantwoordt,isdesituatiedringend.Ditbetekentdatersnelzorgnodigisendat dezebinnentweedageningezetmoetworden,maardaternietdirectgehandeldhoeft teworden.Wanneeropvraag3,4en5‘nee’geantwoordwordt,isdesituatieniet urgent(V&VN,2024).Ditbetekentdatiemandbinneneenweekeenafspraakkrijgten erdaneenzorgplanwordtopgesteld.

Wanneerbijstap1blijktdatdezorgvraagurgentisenjemeteenmoethandelen,volg jedestappen2totenmet5:hetbepalenvandeinterventie,bekijkenwiedeinterventie moetuitvoeren,vaststellenwanneerdeinterventieuitgevoerdmoetwordenendirect dezorgregelendieingezetmoetworden.

InhetclassificatiemodelvanhetOmahaSystembepaaljeofeenzorgvraagactueelis (numeteenwordtuitgevoerd),potentieelis(ietswatmogelijkgaatkomenenwatje indegatenmoethouden)ofvoorgezondheidsbevorderingisopgesteld(preventief). Hiermeevermeldjeperopgesteldezorgvraaginhetdossierwatdeurgentieis.

Thema5 Zorgvraagvaststellen

MeneerGerritsenwordtonwel

LolaiswijkverpleegkundigeenheefteenintakegedaanbijmeneerGerritsen.Meneer heeftdiabetes,metdaarbijdecomplicatiedathijwondjesaanzijnvoetenenbenen heeftdienietgoedgenezen.DezorgvraagdieLolaheeftvastgesteld,istweekeerper weekdewondenverzorgenendebenenzwachtelen.Voorhetvaststellenvande wondzorgheeftzecontactgehadmetdewondverpleegkundige.MeneerGerritsen verzorgtzelfzijnmedicatierondomdediabetes.Hijspuitvolgensvoorschriftvande artsinsulineencontroleertzelfzijnbloedsuikergehalte.Deeerstewekengaathet goed,dewondjeslijkentegenezenenLolaisvanplanombinnenkortteoverleggen ofdewondzorgnaaréénkeerperweekkan.

WanneerzeopeenochtendbijmeneerGerritsenkomtomdewondenteverzorgen, geefthijaandathijzichnietlekkervoelt.Hijzietwitjesenzodrahijgaatzitten,ishij nietmeeraanspreekbaar.Lolabepaaltsneldeurgentievandesituatie.Hetantwoord opdeeerstestapvanhettriagemodelishetonwelwordenvanmeneerGerritsen,de tweedestapisdatmeneernietaanspreekbaaris.Zecontroleertofhijeenhartslag heeft,ofhijademtenmeetzijnbloedsuiker.Dezecontroleszijngoed.Dederdestap kanzebeantwoordenmet‘ja’,desituatieisplotselingveranderd.Devierdestap beantwoordtzeookmet‘ja’,desituatieisnietstabiel.Voordevijfdestapishet antwoordook‘ja’,dezesituatieisonveiligomdathetonbekendiswaterpreciesaan dehandis.Mogelijkisersprakevaneenernstigemedischesituatie,waardoormeneer Gerritsendringendhulpnodigheeft.DoordezetriageweetLoladatdesituatieurgent isenzemeteeninterventiesmoetgaanbedenken.Zesteltvastdatmeneermedische hulpnodigheeft,eenambulanceislogisch.Zebelt112omeenambulancetebellen.

MeneerGerritstenbleekeenhartinfarcttehebbengehad.Dankzijhetgoedinschatten vandesituatieheefthijoptijdzijnbehandelinggekregen.

5.3 Multidisciplinairsamenwerken

Bijhetvaststellenvaneenzorgvraagwerkjemultidisciplinair.Jeformuleerteen verpleegkundigediagnoseenjebepaaltmetanderedisciplinessamenofhetpassend isdatdeverpleegkundigedesituatieoppaktofeenanderediscipline.Jeoverlegtof eenzorgvraagpastindezorgdiewordtaangeboden.Bepaaldezorgvragenkunnen mogelijknietopgepaktworden,maardanwordenexternezorgverlenersingeschakeld. Denkaandesituatiedateenzorgvragerzorgontvangtinhetziekenhuisvooreen behandelingendaarnaastineenrevalidatietrajectzitnaeenburn-out.Inhetziekenhuis kunjealsverpleegkundigedezorgvragenrondomdebehandelinginhetzorgplan verwerken,maarjepaktdezorgvragenrondomderevalidatieendeburn-outnietop. Metdeartsoverlegjewelwatdeeventueleinvloedvandeburn-outisophetherstel nadebehandeling.Hetisnietzodatjedezeproblemennegeert,jebenteralleenniet actiefmeebezigindezorgdiejelevert.Jesteltprioriteitenenjestemtdezorgvragen afophetdoelvandezorg.

Behandeldoelenenzorgdoelen

Deartsheeftheteerstecontactenvraagtdaarnadeverpleegkundigeomhetzorgproces ingangtezettendoordezorgvraagvasttestellenendezorguittevoeren.Deartsis eindverantwoordelijkvoordegeleverdezorg.Ditbetekentdatalleswatinhetdossier vaneenzorgvragerstaat,isafgestemdmeteenarts.Eenartssteltbehandeldoelen opwaarbijmedischezorgwordtgeleverd,ofaananderedisciplines(zoals fysiotherapeut,ergotherapeutofdiëtist)wordtgevraagdeenbehandelingintezetten. Ookstelteenartssamenmetdeverpleegkundigeofeenanderezorgverantwoordelijke dezorgdoelenvast(Verenso,2015).Dezorgdoelenstaaninhetzorgplanvande zorgmedewerkers.Alsverpleegkundigemaakjeeenzorgplan,datjevervolgens bespreektmetdearts.Hetzorgplanwordtbijopnamebesprokenentussendoor bijgesteldofgeëvalueerdtijdenseenmultidisciplinairoverleg(MDO).

Disciplinesinhetzorgplan

Bijhetvaststellenvandezorgvraagkanhetvoorkomendatdezorgvragereen belangrijkezorgvraagheeftwaarvoorzorggeleverdkanworden,maardathetniet omverpleegkundigezorggaat.Inhetzorgplanneemjedezezorgvraagmee,maarin plaatsvandatjezelfdezorglevert,zijndeinterventiesgerichtophetcoördinerenvan dezorg.Wanneereenzorgvragerbijvoorbeeldslikproblemenheeft,wordteen logopedistingeschakeld.

BEROEPSONDERWIJS

Bij multidisciplinair werken vul je elkaar aan om goede zorg te verlenen aan de zorgvrager.

Interventieskunnengecombineerdzijn,watbetekentdatzoweldezorgverleneriets uitvoertbijeenzorgvraagalseenanderediscipline.Danishetbelangrijkdatbijhet evaluerenvanhetzorgplanbekekenwordtofdesamenwerkinggoedverloopt,de zorgvraagkloppendisenhetdoelinhetzorgplanwordtbereikt.Bijeenzorgvrager diedooreenoperatiemoeilijkbeweegt,steljedediagnosevastdatzijnmobiliteit

Thema5 Zorgvraagvaststellen

verminderdis.Bijdeinterventiesgaatdezorgverlenerondersteunenmetmobiliseren endezorgvragergaattweekeerindeweeknaareenfysiotherapeut.Defysiotherapeut geeftoefeningenmee,dieeenzorgverlenerkanoefenentijdensdezorgmomenten omdezorgvragerteondersteuneninzijnherstel.

HetzorgplanvanmevrouwVogelwordtaangepast

Carolawerktalsverpleegkundigeineenverpleeghuisenisverantwoordelijkvoorde zorgaanmevrouwVogel.Mevrouwheeftdementieenisdeafgelopenweken achteruitgegaan.InhetzorgplanvanmevrouwVogelstaanvierdiagnosesvermeld:

1. verwardheidtengevolgevanhaardementie

2. devoedselinnameisverminderd

3. ’snachtsincontinentvanurine

4. evenwichtsproblemen,metnameindeochtend.

Inhetzorgplanzijnhieropdoeleneninterventiesgeformuleerd.Carolaheeftechter gemerktdatmevrouwsteedsvakeroverdagincontinentis.Bovendieniszede afgelopenweektweekeergevallen.OokismevrouwVogelsindstweedagenregelmatig inpaniekomdatzehaarfamilienietkanvinden.InhetMDOdatCarolaheeftgeregeld, komendenieuweproblementersprake.Samenmetdeartswordtbesprokendatde diagnosesenhetzorgplanwordenaangepast.Zestellenvastdatdevolgendediagnoses nuactueelzijn:

BEROEPSONDERWIJS

1. onrustdoorcognitieveproblementengevolgevanhaardementie

2. devoedselinnameisverminderd

3. incontinentvanurine

4. verhoogdvalrisico.

InhetMDOwordenvervolgensdoelenvastgesteldeninterventiesafgesproken.

5.4 Samenwerkenmetzorgvragerenmantelzorgers

Hetvaststellenvaneenzorgvraagdoejemetdezorgvragerenindiennodigmetde mantelzorgers.Bijeenintakeofanamnesehoorjewatdeproblemenzijndieeen zorgvragerervaart.Hetisnietzodatjealleproblemenmeeneemtinhetzorgplan. Somservaarteenzorgvragereenprobleemdatnietonderdezorgvalt.Steldathet eenzorgvragernietluktomzijnadministratietedoen.Tijdensdeanamnesegeefthij aandathijgraagwildatjijdatvoorhemdoet.Jeantwoordtdandatditnietonderde zorgvalt.Welzoujetipskunnengevenhoehijhulpkankrijgen.Jeneemtdezevraag nietmee,omdathetgeenzorgvraagis.

Eenanderprobleemkanzijndateenzorgvragerhetprobleemnietervaartof symptomennietherkent.Mogelijkziejijdatiemandwankelterbeenisengeefjeaan dateenhulpmiddelzoalseenrollatoreenuitkomstkanzijn,terwijldebetrokken zorgvragervindtdathetprimagaatennietwildateraandachtaanbesteedwordt.

Ookkanhetzijndateenmantelzorgerdezorgvraagandersbeschrijftofervaartdan dezorgvrager.Zekerbijcognitieveproblemenkomthetvoordateenzorgvragerde zorgvraagniet(h)erkent.

Hetisbelangrijkdathetzorgplanendegesteldezorgvragenkloppenmetdezorgdie gegevenmoetworden.Wanneerjedezorgvraaghebtvastgesteld,bespreekjedeze metdezorgvragereneventueelmetdemantelzorgerengeeftdezorgvrager toestemmingvoorhetleverenvanzorg.

Het vaststellen van de zorgvraag doe je samen met de zorgvrager en mantelzorgers.

Passendezorg

BEROEPSONDERWIJS

Dewensvandezorgvragerishetuitgangspuntvandezorgvraag.Dezorgvragerheeft behoeftenofvoorkeurenindezorgdiebelangrijkzijnommeetenemeninhet vaststellenvandezorgvraag.Ditwordtpersoonsgerichtezorggenoemd(Zorgvoor Beter,2024).Persoonsgerichtezorgiszorgdieafgestemdisopdebehoeften,wensen envoorkeurenvaneenzorgvrager(ZorgvoorBeter,2024).Bijpersoonsgerichtezorg ishetuitgangspuntdateenzorgvragerbepaaltwaarhijzichopwilrichten,nietalleen op‘beterworden’,maarookopkwaliteitvanleven.Eenzorgvragerkanhetbelangrijk vindenomweerzijnhobbytekunnenuitoefenenofweertekunnenautorijdenin plaatsvandateenwondgeneest.Eenzorgvraagrichtjedanophetkunnenuitvoeren vanactiviteiten,waarbijhetverzorgenvaneenwondeenmiddelisomdattebereiken. Doordatdewondgeneest,kaniemandzichweeraanzijnhobbywijdenenautorijden.

Wateenzorgvragerbelangrijkvindt,isnietaltijdwatjijhadbedachtofwatjijbelangrijk vindt.Somsheefteenzorgvrageranderewaardendanjij.Datkanlastigzijn;jekunt zelfshetgevoelkrijgendatjenietdezorgkuntgevendiedezorgvragernodigheeft. Hetrechtomzelftebeslisseniseenbelangrijkezaak.Jemagiemandgeenzorg opdringen,eenzorgvragermoetaltijdtoestemminggeven.Alsjehetgevoelhebtdat iemandechtgevaarloopt,bespreekjedesituatiemeteenartsofmetjemanager.

ZorgvoorBeterheeftverschillendetoolsontwikkeldwaarbijjedewensvande zorgvragerkuntachterhalen.

Thema5 Zorgvraagvaststellen

Shareddecisionmaking

Bijhetbepalenvanhetzorgplanwordt shared decision making gebruikt.Shared decisionmakingbetekentdateenzorgverlenersamenmeteenzorgvragerbesluit welkezorgwordtgeleverd.Eenzorgverlenerbespreektdaarbijdevoor-ennadelen vanverschillendebehandelingenofkeuzesvoorzorgdieeenzorgvragerheeft.Een zorgvragerkanhierdooreenweloverwogenbesluitnemenoverwathijwelofnietwil. Wanneeriemandbijvoorbeeldongeneeslijkziekis,overlegteenartsmethemwathij nogwelennietaanbehandelingvansymptomenwilkrijgen.Zorgisinprincipealtijd vrijwilligeneenzorgvragerheeftdekeuzevrijheidomtebepalenwelkezorghijwilt ontvangen.Hetkanvoorkomendateenartsopmedischegrondenzorgnietverleent. Eenartskanbijvoorbeeldweigerenomeenzorgvragerteopererenomdatderisico’s voordiepersoontegrootzijn.Alsverpleegkundigeneemjedezorgvragermeeinhet vaststellenvanhetzorgplan.Eenzorgvragerbeslistmeeoverdezorgdiegeleverd wordtenheefthetrechtomkeuzestemakeninwatwelennietwordtgedaan.Wanneer eenzorgvragerditnietmeerzelfkan,beslistdefamiliemee.

5.5 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MevrouwSchouten(77jaar)isalleenstaand,heeftgeenkinderen,maarwelbetrokken vrienden.Zeheeftartrose(gewrichtsslijtage)aanhaarheup,waardoorzeveelpijn heeft,zowelinrustalsbijhetbewegen.Mevrouwisaleerdergeopereerdaanhaar knie,ookvanwegeartrose.Dieoperatieisvoorspoedigverlopen.Welvondzede revalidatiezwaarenlangduren.Zehooptdatzenadezeoperatiesnellerweeropde beenis,zodatzehaarsocialelevengauwkanoppakken.Zewilniettelangalleenthuis zitten.Zegebruiktparacetamolendiclofenactegendepijn.Verderheeftmevrouw geengezondheidsklachten.

Casus

BEROEPSONDERWIJS

MevrouwSchoutenisopgenomenvooreenoperatieaanhaarheup.Bijopnamegeeft zeaandatzeveelpijnheeftdoordeslijtageaandeheup,zeiserggestrestrondom deoperatie.Josephheeftdeanamneseafgenomenenheefttijdenshetgesprek meerdereproblemengeformuleerd.Josephbespreektdezeproblemenmetmevrouw Schouten.InditgesprekverteltJosephdathijeenaantalzorgvragenheeftvastgesteld. Hijgeeftaandatmevrouwpijnheeft,verminderdemobiliteitervaarteneen disfunctionelecopingstijlheeft.Ditbetekentdatzenietgoedweethoezekanomgaan metdestressvandeoperatie.

Dilemma

MevrouwSchoutenwordtboosenlaatwetendatzenietakkoordgaatmetdelaatste zorgvraag.Zezegtdatzeprimakanomgaanmetdesituatieendathetnietnodigis omditinhetdossiertezetten.

WatdoetJoseph?

5.6 Begrippen

Classificatie

Hetordenenvangegevensomzeinrubriekenondertebrengenaandehandvan kenmerkenencriteria.

Holistisch

Dezorgvoordegehelemens.Jekijktnietalleennaardeziektevandezorgvrager.

Klinischeblik

Deindrukdieeenzorgvragermaakt,deobservatievandegehelezorgvrager.

Persoonsgerichtezorg

Zorgdieafgestemdisopdebehoeften,wensenenvoorkeurenvaneenzorgvrager.

Shareddecisionmaking

Eenzorgverlenerbesluitsamenmeteenzorgvragerwelkezorgwordtgeleverd.

Triage

Hetmetbeperktegegevenssnelinschattenvaneensituatieindezorg:wiemoetwelke zorgverlenen?

Zorgvraag

Hetvaststellenvanhetprobleemvandezorgvrager,eendiagnosestellen.

BEROEPSONDERWIJS

Thema6 Vaststellenzorgdoel

Inhoudthema

• Hetzorgdoelvaststellen

• Subdoelen

• SMARTenRUMBA

• Prioritering

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Hetzorgdossierbevatalleinformatievaneenzorgvrager.Hetordenenvanhetdossier isdeverantwoordelijkheidvanjoualsverpleegkundige.Jezorgtvooreengoed zorgplan,waarinallebelangrijkeproblemenenaandachtspuntenbeschrevenstaan. Hetzorgdossiermoetgeëvalueerdwordenopactualiteitenophetbehalenvan resultaten.Dezorgdiedezorgvragerkrijgt,moetkwaliteitvanzorgopleveren.Omte kunnenbepalenofdezorggoedverloopt,formuleerjezorgdoeleninhetzorgplan. Doorhetformulerenvanzorgdoelenbepaaljesamenmetdezorgvragerenandere disciplineswelkeuitkomstenjewiltbereiken.Julliestellensamenvastwatprioriteit heeftenopwelkemanierdezorgwordtverleend.Zonderdoelenkanerniet geëvalueerdwordenofdezorgvolgensafspraakennaarwensverloopt.

6.1 Hetzorgdoelvaststellen

Dezorgisgerichtophetbehalenvanzorgdoelen.Eenzorgdoeliseendoeldatgericht isophetverlenenvanzorgenwaarmeejedevoortgangvandezorgkuntmeten.Je meethetresultaatvandezorgdieverleendwordtenevalueertofhetzorgdoelbehaald is(BTSG,2022).Wanneerjeeenanamnesehebtafgenomenofintakehebtgedaan, hebjealleproblemenverzameldendezorgvragenvastgesteld.Daarnastemjemet dezorgvragerafwelkedoelenjeopstelt.Eenzorgdoelgeeftrichtingaandewijze waaropjedezorgvraagoppaktinhetzorgplan.Alsjegeendoelformuleert,weetje ooknietwelkeinterventiesjemoetinzetten.Zonderdoelkunjehetzorgprocesniet uitvoeren.

BEROEPSONDERWIJS

Eenzorgvraagkanopverschillendemaniereneendoelkrijgen.Eenzorgvragerdie bijvoorbeeldslechtslaaptendaardoorveelstresservaart,kanalsdoelhebbendathij binnentweewekenminimaal6uurpernachtslaapt.Maarhetkanookeendoelzijn omnietmeerzogestresttezijndathijnietkanslapen.Dankannogsteedshetresultaat zijndathijbetergaatslapen.Eenzorgvragerkannieuwezorgvragenkrijgengedurende eenopnameofineenwoonsituatie.Desituatievaneenzorgvragerkanveranderen. Danpasjehetzorgplanaanensteljenieuwezorgdoelenop,teraanvullingof vervangingvandebestaandezorgdoelen.

Hetzorgdoel

Eenzorgdoelisgeenmedischofparamedischdoel,gerichtopbehandelingofgenezing. Jekuntgeendoelopstellenoverhetslagenvaneenoperatieofhetsuccesvoltrainen bijrevalideren.Eenzorgdoelgaatalleenoverdezorgdiehetzorgteamverleent.Net zoalsbijhetvaststellenvandezorgvraagkaneenzorgdoelgaanoveralle levensdomeinenvaneenzorgvrager:fysiekegezondheid,psychischwelbevinden, participatieensocialeredzaamheid,endewoonsituatieenleefomgeving(Waardigheid entrots,2021).

Passendbijdezorgvraag

Ineengoedzorgplanishetzorgdoeleenlogischvervolgopdezorgvraag.Als verpleegkundigeleverjekwaliteitvanzorgalsalleelementenbinneneenzorgplan goedopelkaarzijnafgestemd.Voorelkezorgvraagstaateenzorgdoelinhetdossier. Welkanhetzijndateenzorgdoelmeerderezorgvragenbetreft.Wanneereenzorgvrager

Thema6 Vaststellenzorgdoel

bijvoorbeeldaangeeftdatzowelhetbadenalshetdouchenenhetzelfaankledenniet lukt,maakjeeenzorgdoeloverdeAlgemeneDagelijkseLevensverrichtingen(ADL), danpakjeallesbijelkaar.Eenzorgdoelkandanzijn:‘MeneerJacobzwordttweekeer perdagondersteundbijdeADL.’

MevrouwLock

MevrouwLockisinhetziekenhuisopgenomenvooreenheupoperatie.Zeisnet geopereerdenheefteennieuweheupgekregen.Mevrouwmoetopbouwenmet mobiliseren,hetisbelangrijkdatzezosnelmogelijkuitbedkomt.MevrouwLockheeft pijneniswatmisselijknadenarcose.Verderheeftzediabetesmellitus,maarzijregelt demedicatiezelf.

DedoelendiepassendzijninhetzorgplanvanmevrouwLock:

1. Mevrouwmobiliseertminimaaldriekeerperdagonderbegeleidingvaneen zorgverlener.

2. Mevrouwgeeftaandatdepijndraaglijkismetdevoorgeschrevenpijnmedicatie.

3. MevrouwgeefteenVAS-scorekleinerofgelijkaan4.

4. Mevrouwkrijgt,alszeditvraagt,ondersteuningmethetregulerenvandediabetes mellitus.

Samenmetdezorgvrager

Alsdezorgvragerinstaatisommeetedenken,steljeeenzorgdoelsamenmetde zorgvragerop.Hethelezorgplanwordtmethemofhaarbesproken,dusookhet zorgdoel.Hetisbelangrijkomhetdoelaftestemmenmetdezorgvrager,anders bestaathetrisicodatjenietdejuistezorgverleent.Ookishetbelangrijkdateen zorgvragerzichkanvindeninhetdoelenbereidisomzichintezettenomhetdoelte behalen.Jestimuleerteenzorgvragerzoveelmogelijkomeigenregietenemen,dat vergrootjedoordedoelenendaarbijderesultatenaftestemmen.Dekansophet succesvolverlopenvandezorgisdanveelgroter.

Wiljedoelengoedmeteenzorgvragersamenformuleren,danishetbelangrijkom hetgesprekaantegaan.Alsverpleegkundigegeefjeinformatieendoejeeenvoorstel voordoelen,waarnadezorgvragerkankiezenwelkedoelenhijwiloppakken.Hetligt welaandesituatieendewerkomgevinghoeveeleenzorgvragerinbrengt.Inhet ziekenhuis,bijdezorgnaeenbehandelingofoperatie,formuleerjeookdoelenvanuit professioneeloogpuntofeenprotocoldatgevolgdmoetworden.Hetverzorgenvan eenoperatiewondisgeenkeuze,maarhoortbijdezorgdiejealsverpleegkundige verleent.

Doelen stel je in goed overleg samen met de zorgvrager vast.

Gesprekoverdoelen

BEROEPSONDERWIJS

Wanneerjeeengesprekvoertoverdoeleninhetzorgplan,zijnenkelezakenbelangrijk omopteletten(ZorgvoorBeter,2019):

• Zetdezorgvragercentraal:vraaghemwathijalsdoelzouwillenstellen.

• Vulnietmeteeneenantwoordinvanuitjeexpertise,geefdezorgvragertijdom erovernatedenkenenzelfeendoelteomschrijven.

• Zorgdatdezorgvragergoedgeïnformeerdisoverzijngezondheidstoestandopdit momentenbespreekwaarhijnaartoewil.Eendoelisnietaltijdgerichtopvolledig herstel,maargaatvaakookoverkwaliteitvanleven.

• Zorgdathetdoelzoconcreetmogelijkgeformuleerdwordt.Gebruikdaarvoor SMARTofRUMBA.

• Spreekafwanneerjehetdoelmetdezorgvragerevalueertenbespreekdatdoelen bijgesteldkunnenworden.

• Bespreekhetzorgplanmetdeartsenzonodigmetanderedisciplines.

Thema6 Vaststellenzorgdoel

Indepraktijk

MeneerZekers(57jaar)isopgenomenopderevalidatieafdelingvanhetziekenhuis. Hijheefteenernstigauto-ongelukgehad,waardoorhijtweewekenopdeintensive careheeftgelegen,gevolgddoortweewekenopdeafdelingTraumatologie.Hijhad vijftiengebrokenbotten,waaronderzijnbekken,tweeruggenwervelsenbeide onderbenen.Hetzieterwelnaaruitdatmeneervolledigkanherstellen,maar momenteelheefthijnogveellichamelijkeklachten.

Opditmomentzijndebelangrijkstezorgvragen:

• weerzelfstandigkunnenbewegen,metalseerstezelfnaarhettoiletgaan

• beterslapen;meneerslaaptgemiddeldmaar3uurpernachtvanwegepijnklachten

• meerafleidingwillen;MeneerZekersverveeltzich.

Lilian,deverantwoordelijkeverpleegkundige,heeftzelfalevennagedachtover mogelijkezorgdoelenenheeftnueengesprekmetmeneerZekers.Zeheefthemvan tevorenalevengevraagdomnatedenkenoverdevraagwathijwilbereiken.

TijdenshetgesprekkomenLilianenmeneerZekerstotdevolgendezorgdoelen:

1. MeneerZekersoefentdagelijksonderbegeleidingvandeergotherapiemethet zelfstandigverplaatsenvanrolstoelnaartoilet.

2. MeneerZekerszeteenuurvoorhetslapengaanrustigemuziekopomte ontspannenenafleidingtehebbenvandepijn.

3. MeneerZekerskrijgteenuurvoorhetslapengaaneenwarmekruikvoordepijn inzijnbekken.

4. MeneerZekersmaaktbinneneenweekmetzijnvriendeneenplanvoorbezoek, zodathijzichminderverveelt,rekeninghoudendmetzijntherapie.

6.2 Subdoelen

Bijeenzorgdoelformuleerjesubdoelen.Subdoelenzijnkleineredoelendieonder eenzorgdoelvallen.Somsiseenzorgdoelgroot,waardoorhetlastigisomteevalueren wanneerhetbehaaldisofwatdevoortgangis.Subdoelenhorenbijhetzorgdoelen zijngeennieuwedoelen.Doorsubdoelenteformulerenwerkjeinkleinerestappen toenaarhetbehalenvanhetzorgdoel.Hetisbelangrijkdatjeéénonderwerpper subdoelformuleert,andersishetlaterlastigomteevaluerenofjehetdoelhebt behaald.

Stappeninhetzorgproces

Steldoormiddelvandeanamneseofintakedezorgvragenvastof inventariseerwelkenieuwezorgvragenerzijn.

Bijvoorbeeld:MeneerAksu(68jaar)isernstigziekgeweest,is8kgafgevallen enheeftweinigeetlust.MeneerAksuwilgraagweeraankomenenmeerenergie hebbenomleukedingentekunnendoen.

Steleenzorgdoelopdatpastbijdezorgvraagenbespreekditmetde zorgvrager.

Bijvoorbeeld:Binnen4wekenismeneerAksu2kgaangekomenenheefthij deenergieomdriekeerperweekeenleukeactiviteitteondernemen. Jebespreektmetdezorgvragerofhijdenktdatdithaalbaarisenofhijzich inhetdoelkanvinden.

•3.

Formuleer,ookinoverlegmetdezorgvrager,subdoelendieonderdeelzijn vanhetzorgdoel.

Bijvoorbeeld:

Subdoel1:MeneerAksukrijgtdriekeerperweeketenaangebodendathijerg lekkervindt.

Subdoel2:MeneerAksueeteiwitverrijktetussendoortjesomaantesterken.

Subdoel3:MeneerAksubouwtindekomendevierwekenactiviteitenop, startendvantweekeerperweeknaardriekeerperweekopgeleidevan vermoeidheid.

OokvoordesubdoelengeldtdatjemetmeneerAksuoverlegtofzepassend enhaalbaarzijnvoorhem.

Betrekkenvananderenbijhet(sub)doel

Omeendoelofdesubdoelentebereikenkanhetzijndateranderedisciplines betrokkenzijnofnaastenbetrokkenworden.Isdithetgeval,danstemjehetdoelaf metdeanderedisciplineofdenaaste.Zijzijnimmers(mede)verantwoordelijkvoor hetbehalenvanhetzorgdoel.Wanneerbijvoorbeeldeenergotherapeuten/of fysiotherapeutbijhetdoelwordtbetrokken,moetenzijookakkoordgaanmethet resultaat.Wanneereennaastewordtbetrokkenbijhetbehalenvaneendoel,moet hethaalbaarvoordiepersoonzijnenmoethijofzijerookachterstaan.Steldatjeals doelopsteltdateennaastetweekeerperweekopbezoekkomt,danmoetdiepersoon datwelzienzitten.

6.3 SMARTenRUMBA

Omeendoelstellingzoconcreetmogelijkteformulerengebruikjeeenmethodezoals SMARTofRUMBA.Dooreenmethodetegebruikenformuleerjeeenzorgdoelmeetbaar. Jekuntevaluerenofhetdoelbehaaldisenhetzorgtvoordatallecollega’sbegrijpen wathetdoelis.Wanneereendoelonvoldoendeduidelijkisomschreven,kunjehet zorgplannietgoedevalueren.

Thema6 Vaststellenzorgdoel

SMART

SMARTstaatvoorSpecifiek,Meetbaar,Acceptabel,RealistischenTijdsgebonden(Zorg voorBeter,2024).Hetiseenmanieromhetzorgdoelzoconcreetmogelijkteformuleren waardoorjegoedkuntevaluerenofjehetbehaaldhebt.Ookzorgthetervoordater eenduidigheidisinhetdossier;dedoelenwordendoorallezorgmedewerkersop dezelfdemaniergeformuleerd.Dushetgeldtnietalleenvoorzorgdoelen,maarook voormedischedoelen.AlsjedeonderdelenvandeSMART-methodeverwerktinje doel,wordthethaalbaarentoetsbaar.Jekuntsneleneenvoudigevaluerenofhet doelindegesteldetermijnbehaaldis.

Stel,jehebteenzorgvragerdienaeenoperatieveelpijnervaart.Jekuntdanalsdoel opstellen:‘MevrouwStekelenburgheeftgeenpijnmeer.’Maarjekunthetookzo formuleren:‘MevrouwStekelenburggeeftbinnentweeuurnadeoperatieaandatde pijndraaglijkisenscoorteenVAS-scorevanonderde4.’DeVAS-scoreiseen meetinstrumentwaarbijdezorgvrageraangeefthoeveelpijnhijervaart:hijgeefteen cijfertussen0en10voordepijndiehijheeft.Ditdoelisgoedteevalueren,wantaan dehandvandeVAS-scorediejeafneemt,kunjenatweeuurvaststellenofhetbehaald is.DeSMART-methodewordtinheelveelzorginstellingengebruikt.

Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden (SMART).

Voorbeeld

MevrouwKraagheefteenheupoperatieondergaan.Omteherstellenenweernaar huistekunnen,gaatzeoefenenmettraplopen.Mevrouwheeftzelfaangegevendat zehettraplopengraagtweekeerperdagwiloefenen.Belangrijkisdatdepijnklachten niettoenemen.

Letters

Betekenis

Specifiek S

Meetbaar

Acceptabel A

Realistisch R

Tijdsgebonden

Voorbeeld

MevrouwKraaggaatnahaarheupoperatie oefenenmettraplopen,zodatzenaarhuis kan.

MevrouwKraaglooptonderbegeleidingvan dezorgdetrapopenaf.

MevrouwKraagervaartgeentoenemende pijnklachten.

MevrouwKraaggeeftaandattweekeerper daghaalbaaris.

MevrouwKraagoefentdrieweken,tweekeer perdag.

Zorgdoel: ‘Mevrouw Kraag loopt de komende drie weken, twee keer per dag, onder begeleiding van de zorg, de trap op en af zonder dat de pijnklachten toenemen, waarna ze naar huis toe kan.’

OmteoefenenmethetformulerenvanSMARTdoelstellingenkunjekijkenopdesite vanZorgvoorBeter.Daarvindjeeenoefenbladenmeertoelichting.

RUMBA

BEROEPSONDERWIJS

Eenanderemethodediejekuntgebruikenvoorhetconcreetmakenvanhetzorgdoel isRUMBA(BTSG,2017).RUMBAiseenEngelseafkorting,diestaatvoor:

• Relevant:hetisvoordezorgvragerbelangrijk.

• Understandable:hetisinbegrijpelijketaalgeschreven.

• Measurable:hetismeetbaar.

• Behavioral:hetgaatoverwaarneembaargedrag.

• Attainable:hetishaalbaar.

HetverschilmetdeSMART-methodeisdatbijRUMBAhetgedragnaarvorenmoet komen.BijSMARTwordtdaarnietnaargevraagd.Wanneerjealsverpleegkundige veelzorgdoelenmaaktwaarbijgedrageenbelangrijkonderdeelis–bijvoorbeeldin deverstandelijkgehandicaptenzorg(VGZ)ofindegeestelijkegezondheidszorg(ggz) –kanhetgebruikvanRUMBApassendzijn.

Voorbeeld

MeneerPolak(78jaar)woontnogzelfstandigthuis.Hijheefteenhalfjaargeledende diagnosedementiegekregenenstaatopdewachtlijstvooreenplekjeineen verpleeghuis.DaarnaastlijdtmeneerPolakaanCOPDenheefthijtweejaargeleden eennieuweheupgekregen.Opditmomentishetthuisveilig;hethuisisaangepast, waardoormeneerPolakbenedenslaapt.Hijblijftvoornamelijkthuis,zijndochter Estherbrengtboodschappenenkomteenpaarkeerperweekbijhemkijken.

Meneerkrijgtsindstweewekenthuiszorg.Dethuiszorgmedewerkerskomentwee keerperweeklangsomhemtebegeleidenmetdouchen.Zijgevenaandatmeneer Polaknietaltijdvriendelijkis.Hijkangeagiteerdzijnenheeftaleenpaarkeereen zorgverleneruitgescholdenomdathetvoorhemtelangduurdevoordateriets gebeurde.InoverlegmetEstherwordtafgesprokendatdezorgverlenershemfeedback geveninhetgedrag,datzezijnmaniervancommunicerennietprettigvinden.Ditis metEstherbesprokenvanwegededementie,meneerPolakheeftnietindegatenhoe hijcommuniceert.Uiteraardwordtmeneerwelgeïnformeerdhierover.

Dewijkverpleegkundigeheefthetvolgendezorgdoeloverdecommunicatiemet meneerPolakopgesteld:

Zorgdoel:‘MeneerPolakwordttijdensdezorgmomentennietboosenscheldtnietop dezorgverleners.’

Subdoel:‘DezorgverlenergeeftmeteenfeedbackzodrameneerPolakboosoverkomt ofscheldt.’

• Relevant/relevant:

Derelevantiekomtnaarvorendoordathetdoelgaatoverdecommunicatieenhet verlenenvanzorg.

• Understandable/begrijpelijketaal:

Hetisbelangrijkdatallezorgverlenersbegrijpenwanneerzefeedbackmoeten geven.Booszijnenscheldenzijnwoordendieallezorgmedewerkerskunnen herkennen.Geagiteerdismoeilijkomindepraktijkterugtezien,dusminder geschiktomtegebruiken.

• Measurable/meetbaar:

AandehandvanrapportageskunjemetenofdecommunicatiebijmeneerPolak goedisgegaan.Hetbooszijnenscheldenzijndemeetbareelementenvanhet doel.

• Behavioral/gedrag:

Booszijnenscheldenisgedrag.

• Attainable/haalbaar:

Inprincipemagjeverwachtendatzorgverlenersfeedbackkunnengevenaaneen zorgvrager.Mogelijkishetwelgoedomditinhetteamnatevragen.Somsvinden zorgverlenershetmoeilijkomietsovergedragtezeggenendankanhetbelangrijk zijnomhiereerstmetelkaarovernatedenken.

6.4 Prioritering

Prioriteringvandoelenishetrangschikkenvandedoelen,waarbijjebepaaltwat belangrijkedoelenzijnofwelkdoelprioriteitheeftbovenanderedoelen.Hetbepalen vandeprioriteitdoejevanuitjeverpleegkundigeexpertise,inoverlegmetandere disciplinesennatuurlijkmetdezorgvragerzelf.

Professioneeloogpunt

Vanuitprofessioneeloogpuntbepaalje,vaaksamenmetdeartsofanderediscipline, watbelangrijkedoelenzijnominhetzorgplanteverwerken.Eenzorgvragerkrijgt zorgviaeenzorginstellingendeprofessionalsdieerwerkenzijnverantwoordelijk voordegeleverdezorg.IndewetWGBOisgeregelddatzodraeenzorgvragereen overeenkomstafsluitmetdezorgaanbieder,dezorgvragerakkoordgaatmetdezorg diegeleverdwordt(RIVM,2021).Ditbetekentdaterzorgdoelenwordengeformuleerd vanuitprofessioneeloogpunt,bijvoorbeelddoorhetvolgenvanprotocollenof richtlijnen.Naeenoperatiewordtnietmetdezorgvrageroverlegdofdewondverzorgd magworden,ditishetprotocoldatgevolgdwordt.Hetdoelvaneengoede wondgenezingisalbepaalddoordezorginstelling.

Urgentiebepalen

Hetbepalenvandeurgentievanzorgdoelenkanlastigzijn.Urgentiegaatoverde vraagwelkezorgvragenbelangrijkerzijndanandere.Hieroverkunnendemeningen verschillen.Hetvaststellenvandeurgentiegebeurtvaakinoverlegmetdeartsofin eenmultidisciplinairoverleg,maarookmetdezorgvrager.Eenzorgvragergeeftaan watvoorhemhetbelangrijkstisomaantewerken(ZorgvoorBeter,2024).Somsheeft iemandzoveelproblemendatinhetzorgplannietallestegelijkopgepaktkanworden.

BEROEPSONDERWIJS

Inacutesituatiesishetvanbelangdatjesneldoelenkuntformuleren.Incrisissituaties werkjevolgensdedoelenvanhetprotocol.Bijvoorbeeldbijeenreanimatievolgje hetprotocolomhetdoeltebehalendateenzorgvragerdejuistezorgkrijgt.Wanneer eenzorgvragerernstigeproblemenheeft,zoalseenlongontstekingofeendelier, hebbendedoelendiedaarovergaanprioriteit.Ditwordtookdoordebehandelend artsbepaald.Hetkandanzijndatertijdelijknietgewerktwordtaananderedoelen inhetzorgplan.

Zelfredzaamheid

Devoorkeurvandezorgvrager,hetpersoonsgerichtwerken,iseenbelangrijke prioritering.Maarhetvergrotenvandezelfredzaamheidisbijeenziekenhuisopname, opeenrevalidatieafdeling,maarookindethuissituatie,netzogoedeenbelangrijke prioriteit(V&VN,2024).Dezelfredzaamheidvergroteniseendoeldatzowelvoorde zorgvrageralsvoordezorgorganisatiesvangrootbelangisenwaarsteedsmeer urgentieopkomt.Voordezorgvragerishetbelangrijkomlangerzelfstandigthuiste kunnenblijvenwonenenvoorzorgorganisatiesomdedrukopdewachtlijstente verkleinen.Hoemeermensenzelfredzaamblijven,hoemindermensenzorgnodig hebben.

Thema6 Vaststellenzorgdoel

Termijn

Wanneerjeeenzorgdoelvaststelt,steljeookeentermijnvast.Ditdoejedoorde SMART-ofRUMBA-criteriategebruiken.Sommigezorgdoelenwordenbinneneen aantalwekenbehaald,anderekunnenvoordelangetermijngesteldworden.Zeker zorgdoelenvoorzorgvragersdieineenwoonvormwonen,wordenvoordelangere termijnvastgesteld.Eenzorgvragermeteenverstandelijkebeperkingdieineen woonvormwoont,heeftdoeleninhetzorgplanoverwatvoorhembelangrijkiswat betreftafleidingenomgaanmetgedrag.Deverwachtingisdatdezedoelenjarengelijk kunnenblijven.Wanneereenzorgvragerachteruitgaatofziekwordt,wordtmogelijk hetzorgplanaangepast.Totdietijdblijfteenzorgplandatgoedpast,gehandhaafd.

6.5 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MevrouwVlegel(92jaar)woontnogthuis.Haarmaniseenjaargeledenoverleden. Mevrouwheeftdelaatstejarensteedsmeerlichamelijkeklachtenontwikkeld.Zeloopt slechtereniswatonzekergeworden,omdathaarzichtachteruitisgegaan.Daarom wordtzedriekeerperweekgeholpenmetdouchenenheeftzeeennoodknopgekregen omalarmtekunnenslaanalserietsgebeurt.

Casus

MevrouwVlegelgeefttijdenshetzorgmomentaandatzevindtdathaarlevenminder leukisgeworden.Zemistsocialecontactenenvindthetmoeilijkdatersteedsmeer mensenuithaaromgevingoverlijden.Zeheeftsomshetgevoelalleenachterteblijven envoeltzichelkedageenzaam.

Joostisdeverpleegkundigedieverantwoordelijkisvoorhetzorgplanvanmevrouw Vlegelenhijwileenzorgdoelformulerenvoordeeenzaamheid.Wanneerhijdit aankaart,geeftmevrouwVlegelaanhetnietbelangrijktevinden.Zewuifthetwegen zegt:‘Datlosttochniksop!Zoergishetookweerniet,hethoortergewoonbij.Hoe ouderjewordthoemindermensenjeomjeheenhebt.’

Dilemma

WatdoetJoost?

6.6 Begrippen

Eenduidigheid

Opdezelfdemanierformulerenvandoelen.

Prioritering

Hetrangschikkenvandoelen,waarbijjebepaaltwatbelangrijkedoelenzijnofwelk doelprioriteitheeftbovenanderedoelen.

RUMBA

Engelseafkorting,diestaatvoor:Relevant,Understandable(begrijpelijk),Measurable (meetbaar),Behavioral(gedrag),Attainable(haalbaar).

SMART

Methodevoorhetformulerenvanzorgdoelen.SMARTstaatvoor:Specifiek,Meetbaar, Acceptabel,Realistisch,Tijdsgebonden.

Subdoelen

Kleineredoelendieondereenzorgdoelvallen.

VAS-score

VAS(VisualAnalogueScore),waarbijdepatiëntopeenlatmeteenlijnaangeefthoe depijnervarenwordt.

Zorgdoel

BEROEPSONDERWIJS

Eendoeldatgerichtisophetverlenenvanzorgenwaarmeedevoortgangvandezorg gemetenkanworden.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Thema7 Vaststellenenorganiserenvan interventies

Inhoudthema

• Interventies

• Zorgplan

• Samenwerkingbijinterventies

• EBPenBPbijinterventies

• Zorgtechnologiebijinterventies

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Eenzorgplanbestaatuitdeanamneseofintake,waarbijjezorgvragenformuleert.Je bepaaltaandehandvandezorgvragenwelkezorgdoelenjeopstelt.Alsjehetzorgdoel hebtvastgesteld,formuleerjeinterventies.Deinterventiesinhetzorgplanworden uitgevoerddoorhethelezorgteam.Welkanerverschilzijninwiewatmaguitvoeren. Alsverpleegkundigeziejeeroptoedateenzorgplangoedtevolgenis,datde interventiesvooriedereenduidelijkzijnendatdezorgvragerdejuistezorgkrijgt.Ook werkjemultidisciplinairenzorgjeervoordatdeinterventiesinhetzorgplangoedop elkaarafgestemdzijn.

7.1 Interventies

Interventiesformuleerjenadatjehetzorgdoelhebtvastgesteld.Eeninterventieis eensystematischemaniervanwerken,waarbijjedoelgerichthandelingenuitvoert omdesituatievaneenzorgvragerteverbeterenofopniveautehouden(Vilans,2024). Interventieskunnenzorghandelingenzijn,zoalshetondersteunenbijdeADLof wondverzorging.Interventieskunnenookgerichtzijnophetuitvoerenvaneen protocol,danverwerkjehetprotocolinjezorgplan.Wanneerereenhulpmiddelwordt ingezet(zoalseentilliftofeenvormvanzorgtechnologie),verwerkjeditookinde interventies.Alleswatvaltonderdeverantwoordelijkheidvandezorgdiejijals verpleegkundigecoördineert,zijnverpleegkundigeinterventies.

Soorteninterventies

Erzijnvelesoorteninterventies,dievoorverschillendedoeleindenkunnenworden ingezet.Erkunneninterventiesgeformuleerdwordenopallelevensdomeinen. Interventieskunnenpreventief,vooractueleproblemenofvoorbehandelingenvoor nazorgbeschrevenworden.Sommigeinterventieszijngeenkeuzes;denkaanhet volgenvaneenprotocol.Wanneereeninterventieeenkeuzeis,wordtdezesamen metdezorgvragervastgesteld.

BEROEPSONDERWIJS

Hetisbelangrijkdaterverpleegkundigeinterventiesgeformuleerdworden.Eenandere disciplinekanbetrokkenzijnbijeeninterventie,maarjeformuleertgeenmedische behandelingenofinterventiesvoortherapieëninhetzorgplan.Hetzorgplandient voordezorgdiedoordedirectezorgmedewerkerswordtuitgevoerd.Deandere disciplineshebbeneeneigenbehandelplan,waarinzehuninterventiesverwerken. Alsverpleegkundigeformuleerjeinterventiesdiegaanoverdedirectezorg,of interventieswaarvandezorgmedewerkersopdehoogtemoetenzijnomgoedezorg tekunnenleveren.

Interventiesenacties

Deinterventiesvormendepraktischeuitwerkingvanhetzorgplan.Hierinlegjevast hoejedezorgvragerondersteuntindezorgdiehijnodigheeft.Hetisbelangrijkdat deinterventiesvoorjecollega’spraktischtevolgenenhaalbaarzijn.Jeformuleert zowelinterventiesalsactiesinhetzorgplan.Eenactieiseenpraktischeinstructiedie onderdeelisvaneeninterventie(V&VN,2024).Wanneerjebijvoorbeeldeeninterventie formuleertoverhetverbeterenvandecommunicatiemetdefamilievaneenzorgvrager, zetjeinactiesneerwanneerdecommunicatieplaatsvindtenhoevaak.Mogelijk

Thema7 Vaststellenenorganiserenvaninterventies

formuleerjeookmetwelkfamilielidinformatiegedeeldmagwordenenmetwieniet. Deactiesmakendeinterventieconcreetenmeetbaar.Diekunjeafvinkenofzewel ofnietzijnuitgevoerd.

BEROEPSONDERWIJS

Interventies zijn verschillende acties waardoor het zorgdoel behaald wordt.

Indepraktijk

MevrouwKraan(46jaar)isalleenstaand.Zeheefteengrotebuikoperatieondergaan, waarbijeentumorinhaardikkedarmisverwijderd.Hierbijheeftzeeenstoma gekregen.Naeenweekinhetziekenhuistehebbengelegen,magmevrouwoverdrie dagennaarhuis.Zemoetnoglerenzelfdestomateverzorgen.

Jens,deverpleegkundigedieverantwoordelijkisvoordezorgvanmevrouwKraan, heeftinhetzorgplanhetvolgendezorgdoelmetinterventiesenactiesgeformuleerd.

Zorgdoel:‘MevrouwKraanverzorgtdagelijkszelfstandigdestomavolgensprotocol enherkentmogelijkecomplicaties.’

Interventies:

1. DeverpleegkundigegeeftmevrouwKraanvoorlichtingoverdestomazorgen complicatiesdiekunnenontstaan.

2. MevrouwKraanoefentonderbegeleidingvandeverpleegkundigedeverzorging vandestoma.

3. MevrouwKraanverzorgtdestomaovertweedagenzelfstandigenbenoemtof zecomplicatiesziet.

Actiesbijinterventies:

1. Deverpleegkundigeheeftmorgeneenvoorlichtingsgesprek.Deverpleegkundige geefthierbijvoorlichtingsmateriaalenverwijstnaarrelevantewebsites.

2. Bijelkewisselvanhetstomazakjeofvervangingvandestomaplakoefentmevrouw Kraanomdehandelinguittevoeren.Deverpleegkundigelegtuitwanneerhet nodigis.OokwordtbijelkverzorgingsmomentbesprokenwaarmevrouwKraan opmoetletten,zoalsroodheidvandehuid,zwellingvandestoma,kleurverschil enanderecomplicaties.

3. MevrouwKraanverzorgtopdedagvanvertrekzelfhaarstoma.Zevertelthoede stomaeruitzietenofereventuelecomplicatieszichtbaarzijn.

7.2 Zorgplan

Deinterventiesinhetzorgplanformuleerjezodataljecollega’swetenhoezedezorg moetenleveren.Deinterventiesmoetenpassenbijhetgeformuleerdezorgdoel.Door hetuitvoerenvandeinterventieswordthetzorgdoelbehaald.Erzijnverschillende classificatiesystemenwaarineenindelingvaninterventiesisgemaaktom gestructureerdeneenduidigtekunnenwerkeninhetzorgplan.

BEROEPSONDERWIJS

InterventiesvolgenshetOmahaSystem

HetOmahaSystem,hetclassificatiesysteemdatveelindewijkverplegingwordt gebruikt,maaktbijdeinterventieseenverdelinginviersoortenactiesen76 actievlakken(Omaha,z.d.).

Deviersoortenactieszijn:

1. Advies,instructieenbegeleiding;preventiefen/ofterbevorderingvan zelfmanagement.

2. Behandeling(procedurestoepassen);hiermeewordenallehandelingenbedoeld diejeindezorguitvoertomeenzorgvragerteondersteunen.

3. Coördinatieen/ofcasemanagement;hetcoördinerenvanzorg,samenwerken metanderen.

4. Monitoring;observeren.

Binnendezevieractieszijn76actievlakkenbeschreven.BijhetOmahaSysteembestaan deinterventiesdusuitdeverschillendegekozenactiesenactievlakken.Dezebepaal jedoordestappenvanhetsysteemtevolgen.Bijdeactievlakkendiegekozenworden, beschrijfjewaterspecifiekbijdezorgvragermoetgebeuren.Deactievlakkenzijnvrij algemeen,zoals‘stomazorg’of‘omgaanmetboosheid’.Daarvermeldjewaterprecies gedaanmoetwordenbijdestomaofhoejeprecieskuntomgaanmetdeboosheid.

InterventiesvolgensNIC

DeclassificatievolgensNICheeftzevendomeinenen542interventies(Berends,2021).

Debeschrevendomeinenzijn:

1. Elementairfysiologischefuncties

2. Complexfysiologischefuncties

3. Gedrag

4. Veiligheid

5. Gezinenfamilie

6. Gezondheidszorgstelsel

7. Samenleving.

DeinterventiesbijdeNIC-classificatiezijngedetailleerdengeformuleerdalsacties, waardoorzeeenduidigzijn.OmNICgoedtekunnengebruikenhebjeeentraining nodig,omdathetgekoppeldisaanNOCenNANDA.Jegebruiktvoorhetzorgplandrie classificatiesystemen.

Klinischredeneren

Erwordtnietaltijdeenclassificatiesysteemgebruiktvoorhetformulerenvan interventies.Somsishetzorgplanvolgensdevierdimensies(lichamelijk,psychisch, sociaalenzingeving)opgesteldenmoetjezelfverpleegkundigeinterventiesformuleren diepassendzijnbinnendedimensie.Danwordtvanjoualsverpleegkundigeverwacht datjezelfdeinterventieskuntformulerendiepassenbijhetzorgdoelendezorgvrager. Hiervoorgebruikjekennisenervaring(klinischredeneren)enoverlegjemethet multidisciplinairteamomgoedekeuzestemaken.Hetbelangrijkstedatjeregelt,is datallezorgdoelendieurgentiehebbenmeteenwordenopgepakt.Jesteltprioriteiten enzorgtdatdebelangrijksteinterventiesmeteenwordeningezet.

SMARTformulerenvaninterventies

OokeeninterventieformuleerjezoveelmogelijkSMART:Specifiek,Meetbaar, Acceptabel,RealistischenTĳdsgebonden(V&VN,2024).Deinterventiesmoetjekunnen evalueren,deSMART-methodiekisdaarbijeenhulpmiddel,omdatdezeervoorzorgt datdeinterventiesconcreetenmeetbaarbeschrevenzijn.Eenvoorbeeld:

• Johngaatregelmatigwandelenomzijngedachtenteverzetten.

• SMART:Johngaatdriekeerperdagalleenminimaal5kmwandeleninhetbos, waarbijhijgeenafleidingheeft(geentelefoon,geenmuziek),zodathijzijn gedachtendevrijeloopkanlaten.

Deeersteinterventieislastigteevalueren.Jekuntjeafvragenwatregelmatigis. Bovendien,hoeevalueerjeofdezorgvragerzijngedachtenkanverzetten?Een interventiedieSMARTisgeformuleerd,kunjegoedevalueren:jekuntevaluerenof driekeerperdagisgelukt,ofJohninhetbosisgeweestenofhijafleidingheeftgehad. Ookis‘zijngedachtendevrijelooplaten’beterteevaluerenmeteenzorgvragerdan ‘zijngedachtenverzetten’.

Je bespreekt de interventies van het zorgplan met de zorgvrager.

7.3 Samenwerkingbijinterventies

Bijhetvaststellen,uitvoerenenevaluerenvaninterventieswerkjesamenmetde zorgvrager,diensnaastenenanderedisciplinesindezorg.Jedoeteenvoorstelvoor interventiesenbespreektallemogelijkeinterventiesmetdebetrokkenen.Jestreeft naareenpersoonlijkzorgplan,waarbijdeinterventiespassenbijdezorgvrager.

BEROEPSONDERWIJS

Samenwerkenmetzorgvragerennaasten

Hetbetrekkenvandezorgvragerisbijhetformulerenenvaststellenvaninterventies eenbelangrijkonderdeel.Bijhetvaststellenvandeinterventieswordtshareddecision makingveeltoegepast.Jebiedtdezorgvragerdekeuzeuitbepaaldeinterventiesen laathemweloverwogenbeslissenwelkehetbestbijhempast.Eenzorgvragermoet wetenwatergaatgebeurenenhoedezorgdoelenbehaaldkunnenworden.Hijmoet meegenomenwordenindeinterventiesdieprioriteithebben.Hetisvanbelangdat iemandachterdeinterventiestaatenwilmeewerkenaandeuitvoeringervan.Omdit gesprektevoeren,kunjekeuzekaartengebruiken;ditzijngesprekskaartenwaarop dekeuzesvoorinterventiesofbehandelingstaan.Jekuntdezegebruikenbijde voorlichtingoverdeverschillendekeuzesdieeenzorgvragerheeft(NHG,z.d.).

Bijhetinzettenvaninterventieswordenookdenaastenbetrokken.Wanneerdit gebeurt,moetenzijuiteraardakkoordgaan.Jevraagtofzeactiefwillenmeedenken ofmeewerkenmetinterventiesdieingezetkunnenworden.Wanneereenzorgvrager bijvoorbeeldmeerderekerenperdagonderbegeleidingmoetlopenomterevalideren, kunjevragenofdenaastediteenaantalkerenopzichkannemen.Naastenkunnen ookverpleegtechnischehandelingenleren,zodatdezorgvragerminderafhankelijk wordtvandezorgendezelfredzaamheidtoeneemt.

Bijshareddecisionmakingkunjekeuzekaartengebruiken.Opdepaginavan thuisarts.nlvindjeheelveelkeuzekaarten.

Niekisernstigziek

Niek(44jaar)isnetthuisnaeenlangeopnameinhetziekenhuis.Hijisgescheidenen heefttweekinderen,dienuvooralbijzijnex-vrouwwonen.Hijheeftaleenaantal jareneenkwaadaardigehersentumor,waaraanhijaangeopereerdisendieeenlange tijdstabielisgebleven.ViermaandengeledenkreegNiekeenepileptischinsult,waarna bleekdatdetumorineenshardisgegroeid.Hijisdriemaandengeledengeopereerd, maardetumorkannietvolledigwordenverwijderd.Hijheeftalsgevolgvandeoperatie minderkrachtinzijnrechterarmen-beenenheefthulpnodigbijdeADL.Deneuroloog heeftgezegddatergeenbehandelingmeergegevenkanwordenwaardoorNiekkan genezen.Hijisindepalliatievefasegekomen.Welkanhijoverwegenomchemotherapie tekrijgenomtijdtewinnen.

JuliewerktalsverpleegkundigeinhetwijkteamenkomtbijNieklangsvoorde dagelijkseverzorging,verzorgingvandeoperatiewondenbegeleidingbijdepalliatieve fase.IngesprekmetNiekwordeneenaantalinterventiesbesprokenoverwatde verpleegkundigemoetdoenalsNiekachteruitgaat.

JuliebespreektonderanderedekeuzesdieNiekkanmaken:

• AlsNiekachteruitgaat,kanhijthuisblijvenwonen.Eenvoordeelisdathijdanin eenbekendeomgevingis.Eennadeelisdatermogelijknietaltijdiemandbijhem is,bijvoorbeeld’snachts.

• Niekkanalshijindeterminalefasekomt,wordenopgenomenineenhospice. Daariscontinuiemandaanwezigofsneloproepbaar.Demedewerkerszijn gespecialiseerdinzorgindestervensfase.

Niekgeeftaanerovernatewillendenken.Hijzegtdatzijnfamilieenvriendenerg betrokkenzijnengraagbijhemzijnalsdatnodigis.Mogelijkkunnenzijookiets betekenenindestervensfaseenbijhemblijven.Juliezegtdathethaareenheelgoede oplossinglijkt.ZokanNiektochthuisblijvenwonenenheefthijzijndierbarenom zichheen,mochterietszijn.

OokbespreektJuliedatdehuisartsopbezoekkomtomafsprakentemakenoverwat Niekwelennietwil.Zelichtalvastwatoptiestoe,zodatNiekerovernakandenken:

• Alshetslechtergaat,kanNiekaltijdnaarhetziekenhuisingestuurdworden.Het voordeelisdathijdanzorgkrijgtdieisgerichtophetverlichtenvandesymptomen. EennadeelkanzijndatzeinhetziekenhuisweinigkunnendoenenNieksnelweer naarhuisgaat,wathemergveelenergiekankosten.OokkanhetzijndatNiekin hetziekenhuisoverlijdt,terwijlhijdatmogelijknietwil.

• Niekkanerookvoorkiezenomnietmeernaarhetziekenhuistegaan.Dehuisarts zorgtdanvoorgepastezorgthuisenkanmetNiekbesprekenwattedoenalsde symptomenverergeren.

JuliekanNiekalleeninformerenenvoorlichten;zekangeenafsprakenmakenover welofnietbehandelen,datdoetdearts.DoordatNiekenzijaleengesprekhebben voordatdeartskomt,heeftNiekmeertijdomerovernatedenken.Doordatdevoorennadelenzijnbesproken,kanhijweloverwogenbeslissingennemen.

Multidisciplinairwerken

Inhetzorgplanverwerkjesomsookdeinterventiesdieanderedisciplinesinzetten, zodatdebelastingenbelastbaarheidvandezorgvragerindegatengehoudenkunnen worden.Steldatjealsinterventieopneemtdateenzorgvragertweekeerperdagmet departnerinhetrestaurantvandeorganisatiegaateten,maardatdezorgvragerelke keervoordemaaltijdgaatoefenenmetdefysiotherapeut,dankanzetemoezijnom gezelligteeten.

Hetgehelezorgplanwordtbesprokeninhetmultidisciplinairoverleg(MDO),waarbij deartsmedischeindverantwoordelijkisvoorhetheledossier.Debetrokkendisciplines moetenwetenwatdeverpleegkundigeendecollega’sinhetzorgteaminzettenaan interventies.Ookinformeerjeanderedisciplinesoverhoehetgaatmetdezorgvrager, zodatzijdeinterventiesvanuithuntherapiekunnenafstemmenopiemands belastbaarheid.Misschientwijfeljeofbepaaldeinterventiespassendzijn.Danbespreek jeditbijdestartvandeinterventiemetdebetreffendedisciplineeninhetMDOom teevalueren.Hetzelfdedoejewanneereranderedisciplinesnodigzijn.

BEROEPSONDERWIJS

Interventies bespreek je in het multidisciplinair overleg.

Thema7 Vaststellenenorganiserenvaninterventies

Wiedoetwatinhetzorgteam?

Inhetzorgplanmaakjeonderscheidtusseninterventiesdiegedaanmoetenworden dooreenverpleegkundigeeninterventiesdiedooranderezorgprofessionalskunnen wordenuitgevoerd.Metnamewatbetreftvoorbehoudenhandelingenishetvanbelang omgoedtebeschrijvenwiedeinterventiemaguitvoeren.Hetzelfdegeldtalsklinisch redenereneenonderdeelisvandezorgdiewordtgeleverd.Bijvoorbeeldwanneer eenzorgvragerineenverpleeghuisgeholpenmoetwordenmetdeADL,mageen helpendeindezorgditdoen.WanneertijdensdeADLookeenwondverzorgdmoet wordenendezorgvragereenhormoonzalfgebruikt,kandezorgbeterwordenverleend dooreenmedewerkermeteenVIG-diploma.Eenhelpendemaggeenwondverzorging doenofmedicatiegebruikenbijeenzorgvrager.

7.4 EBPenBPbijinterventies

Erzijnevidence-basedpractice(EBP)interventiesofopbestpractice(BP)gebaseerde interventies.EBPinterventieszijngebaseerdopwetenschappelijkonderzoek.Deze interventieszijnbewezeneffectief;erisaangetoonddatzegoedzijnomintezetten. OpBPgebaseerdeinterventieszijnnognietdoorwetenschappelijkonderzoek bewezen,maardeskundigenhebbeneralwelveelbelovendeervaringenmeeopgedaan. Bijhetbepalenvaneeninterventiegebruikjeookaltijdjeklinischevaardighedenen devoorkeurvandezorgvrager(Brunsveld-Reinders,2019).

Interventiesuitrichtlijnenenprotocollen InterventiesdiegebaseerdzijnopEBPvindjeteruginprotocollenenrichtlijnen. Wanneeruiteenonderzoekblijktdateeninterventieeffectiefis,wordtdezeopgenomen ineenprotocolofrichtlijn.Protocollenenrichtlijnenwordengeschrevenaandehand vanveelverschillendeartikelenofbetrouwbarebronnen.Hierdoorkunjeervanuitgaan datdeinterventieseenpositiefeffecthebbenopdezorgvrager.Hetisnietaltijdzo dateenprotocolofrichtlijnalleenmaarwetenschappelijkbewijsbevat,erworden vaakookinterventiestoegevoegdvanuitBP.Eenwetenschappelijkonderzoekduurt somsmeerderejaren.Ookzijnerzoveelinterventiesindezorgdatnietallesaltijd onderzochtwordt.

BEROEPSONDERWIJS

WanneereenrichtlijnookBPbevat,isersprakevaneenconsensus-basedrichtlijn. Consensus-basedbetekentdatderichtlijn(ook)gebaseerdisopexpertiseen ervaringenvanzorgprofessionalsenzorggebruikers(IKNL,2024).Eenvoorbeeldhiervan isderichtlijnPalliatievezorgvoormensenmetdementie(Verenso,2023).

DerichtlijnPalliatievezorgvoormensenmetdementieiseenconsensus-basedrichtlijn.

Interventiesvanuitbestpractice

Wanneereeninterventiegoedwerkt,maarnietwetenschappelijkbewezenis,kanhet nogsteedsomeenwaardevolleinterventiegaan.Hetisonmogelijkomalleinterventies dieindezorgwordeningezeteerstteonderzoekenvoordatjezekunttoepassen,want erwordendagelijksnieuweinterventiesbedacht.Alsverpleegkundigemoetje regelmatigcreatiefenoutoftheboxdenkenomgoedezorgtekunnenleveren.Wat

daarbijbelangrijkis,isdatjenieuweinterventiesdiemogelijkvaninvloedzijnopde zorgvandezorgvrageraltijdbespreektmetdeartseneventueelmetanderedisciplines. Ookmoetjealtijdmetcollega’soverleggenwatdebestewerkwijzeisenofdeze passendisbijdezorgdiegeleverdwordtindeorganisatie.Doorsamenklinischte redenerenbepaaljemetalledeskundigeninhetzorgteamofersprakeisvaneen passendeenveiligeinterventie(Rijksoverheid,2023).Kleinereinterventieskunjezelf uitproberen.Denkaaneennieuwspelspelenmetoudereninhetverpleeghuisofop eenanderemanierafleidingbiedenbijeenzorgvragerdieregelmatigbooswordt omdathijzichverveelt.

BEROEPSONDERWIJS

Afleiding bieden door een nieuw spel te spelen, is een interventie die je zelf kunt uitproberen.

Prioriteringvaninterventies

Deinterventiesdievoortvloeienuiteenbehandelingofvanuitdeprotocollenof richtlijnenvaneenzorgorganisatiehebbenaltijddeeersteprioriteit.Jevoertzeuit volgensvoorschrift.Dezeinterventieszijngeenkeuzevandezorgvrager,maarze wordeningezetomdezorgvragergoedezorgtebieden.Eenzorgvragerkan bijvoorbeeldnietkiezenhoeeenwondverzorgdwordt.Jevolgthierbijde wondverpleegkundigeofhetwondprotocolenjegeeftdezorgvragerhetadviesom dewondvervolgenszelfookvolgenshetprotocolteverzorgen.Dezeinterventies hebbenaltijdprioriteit,wantwanneerdeinterventienietwordtuitgevoerd,kanhet herstellangerdurenofkandegezondheidvaneenzorgvragerzelfsachteruitgaan.

Thema7 Vaststellenenorganiserenvaninterventies

Wanneerbijeenzorgvragersprakeisvanveelzorgdoeleneninterventies,ishetvan belangomsamenmetdiepersoonkeuzestemakentenaanzienvandeprioriteit.De zorgvragerkanmogelijknietallestegelijkaanpakken.Zokaniemandbijvoorbeeld aangevendathetvoorhembelangrijkerisombezoekteontvangendandathijzijn rustneemt.Hijkiestbewustvoorgezelschapenweetdathijdaarnamogelijkextra moeis,maarvoorhemishetpsychosocialecontactbelangrijker.Passhareddecision makingtoebijhetmakenvankeuzes.Alsjedezorgvragerkeuzemogelijkhedenkunt aanbieden,dandoejedat.Wanneeriemandbijvoorbeeldbijpijnkankiezenvooreen warmtekompresofeenpijnstiller,laatjehemkiezen.

7.5 Zorgtechnologiebijinterventies

Erwordtsteedsvakertechnologieingezetindezorg.Zorgtechnologie,ookwele-health genoemd,istechnologiediekanwordeningezetbijdezorgenondersteuningvan zorgvragers(ZorgvoorBeter,2024).E-healthstaatvoordigitalezorg(Rijksoverheid, z.d.).Zorgtechnologiedraagtbijaandekwaliteitvanlevenenkandewerkdruk verlichten.Zozijnerrobotsdieingezetkunnenworden,ofdomoticaomtemonitoren ofiemandveiligis.

Zorgtechnologie

Indezorgwordenalveelrobotsgebruikt;denkaanrobotsdiewordeningezetbij operatiesofeencyborg.Eencyborghoudtindatiemandgedeeltelijkmensen gedeeltelijkmachineis.Ditklinktalsofhetalleenmaaruiteenfilmkankomen,maar hiermeewordendezorgvragersbedoelddieeenpacemakerhebben,eenprothese, eenstentofeenonderhuidsinsulinepompje.Eenzorgvragerwordtondersteunddoor deinzetvantechnologieenheefteenstukjetechnologieinzijnlijf(Schermer,2013).

BEROEPSONDERWIJS

Bijhetformulerenvaninterventiesinhetzorgplanneemjedezeinformatiezonodig mee.Wanneereenzorgvrageraanhetrevalidereniseneenpacemakerheeft,overleg jemetdeartsoverdebelastbaarheidenwaarjeopmoetmonitoren.Jemaaktde interventiespersoonsgerichtdoorallebeïnvloedendeelementenvaneenzorgvrager meetenemeninjezorgplan.Technologiewordtookveelingezetvoor informatievoorzieningofbijvoorbeeldvoorbeeldzorg,waarbijjeviahetbeeldscherm contacthebtmeteenzorgvrager.Iemandhoeftnietmeeraltijdnaardezorgorganisatie tekomenvoorcontact.

Dezorgvragermetdementie

Zorgtechnologiewordtveeltoegepastbijzorgvragersmetdementie.Veiligheidiseen belangrijkaspectbijdezezorgvragersendaarbijwordtdomoticagebruikt.Ookvoor welzijnwordtzorgtechnologieveelingezet.Zorgvragersmetdementiekunnendoor middelvandigitalespelletjesofrobotsafleidingenvermaakvinden.

Domotica

Hoeweleenzorgvragerzowelthuisalsinhetverpleeghuisvrijheidheeft,kunnener doorverwardheidsituatiesontstaanwaarbijiemandgevaarloopt.Zorgtechnologie wordtingezetomeenzorgvragerzoveelmogelijkvrijheidtelatenbehouden,maar

weltemonitorendatergeengevaarlijkesituatieontstaat.Dezeinterventiesvallen onderhetgebruikvandomotica.Domoticaomvatallerleitechnischehulpmiddelen dietakeninenomhethuisautomatiseren(ZorgvanNu,2022).Zozijninverpleeghuizen dedeurenopen,tenzijhetgevaarlijkisvooreenzorgvrager.Iemandkaneengps-tracker krijgen,zodatbijvermissingkanwordennagegaanwaarhijis.Ookkanerdoormiddel vaneenpolsbandjedateenzorgvragerdraagt,geregeldwordendateendeurvoor hemnietopengaat.Wanneerjegebruikmaaktvandomotica,verwerkjeditinhet zorgplan:bijdeinterventiesbeschrijfjewelkeactiescollega’sinzettenomervoorte zorgendatdedomoticagoedwerkt.Onderdomoticavallenookinterventiesalseen slimmemedicijndispenser,eenspraakassistentofeenrobotstofzuiger.

Welzijn

Voorwelzijnzijnerveelinterventiesontwikkeldvanuitzorgtechnologie.Zoiserde braintrainer:eendesktopwaaropzorgvragersspelletjeskunnenspelenom geheugenfunctiesteactiveren.Ookkunjedenkenaanmemorywaarbijgeluiden hoorbaarzijn,ofeeninteractieverobotkatdiespintenmiauwtalseenechtekat.Maar erzijnookpratendefotoalbums,waarbijbijiederefotoeenpersoonlijkeboodschap ingesprokenkanworden,entallozeappsdiezorgvragerskunnenondersteunen(Bosch, 2016).

Wanneerjeditsoortinterventiesinhetzorgplanverwerkt,ishetvanbelangdatje goedomschrijfthoedebegeleidingplaatsvindt.Hetkanzijndateenzorgvrageralleen aandeslagkan.Bijsommigeinterventiesmoetermogelijkbegeleidingzijn,nietalleen vanwegedeveiligheid,maarookomhetdoelvandeinterventietebehalen.Wanneer eenzorgvragernietgoedbegrijpthoehetapparaatwerkt,ishetbelangrijkditaante lerenofdiepersoontebegeleiden.

Efficiëntieinzorg

BEROEPSONDERWIJS

ErwordtsteedsmeeruitbesteedaanArtificialIntelligence(AI)oftewelKunstmatige Intelligentie(KI).Ditgebeurtenerzijdsomderegeldrukindezorgteverminderenen detijddiemedewerkerskwijtzijnaanadministratieteverkorten,enanderzijdsom dekwaliteitvanzorgteverbeterenennauwkeurigeanalysestemaken.AIwordtsteeds meergebruiktomprocessenteversnellenenerwordtonderzochthoedezetechnologie kanwordeningezetomdezorgteverbeteren.AIwordtgebruiktin onderzoeksprogramma’swaarinheelveelgegevens(big data)bijelkaarworden geanalyseerd(ZonMw,2024).Hetgaatomonderzoekendiemensenenormveeltijd kosten,maardiedoorAIheelsnelkunnenwordenuitgevoerd.AIwordtookingezet voordiagnostiek,omscanstebeoordelenopafwijkingen.AandehandvanAIworden medischeenverpleegkundigeinterventiesaangepast.

Doorhetanalyserenvandatauitdezorgdossierskunnenineenorganisatie aanpassingenwordenaangebrachtindeprotocollen.Ditheetdatagerichtwerken. Sindsermetelektronischedossierswordtgewerkt,isheelveelinformatiemakkelijk beschikbaaromteanalyseren.Steldaterinhetziekenhuiswaarjewerkt,wordt onderzochthoevaakflebitisvoorkomt.Flebitisiseenaderonstekingdiebijeeninfuus kanontstaan.Uitallegegevensblijktdatbijvijfopdetienopgenomenpatiënten

flebitisisopgetreden,oftewelbij50%.Hetziekenhuiszaldandemedischdeskundigen deopdrachtgevenomtekijkennaarhetprotocolvanhetinbrengenenverzorgenvan eeninfuus–enmogelijkooknaardehygiëneinhetalgemeen.Zomoetjealertblijven opwijzigingenininterventies.Interventieskunnensnelveranderenenals verpleegkundigedienjecontinuopdehoogteteblijvenvanwijzigingenendenieuwste ontwikkelingen.

BEROEPSONDERWIJS

Zorgtechnologie kan veel betekenen voor zorgvragers.

Liekeprobeertietsnieuws

LiekeisverpleegkundigeenwerktaleenpaarjaaropdeafdelingPsychogeriatriein eengrootverpleeghuis.Zekentallezorgvragersgoedenheeftmethenenhunnaasten eenpersoonlijkebandopgebouwd.Hetishaaralvakeropgevallendaterweinig activiteitenwordenaangebodenendatcollega’ssomsnietmeergoedwetenwatze metdezorgvragerskunnenondernemen.

Liekezitsindseenpaarwekenindewerkgroepvoorzorgtechnologie.Zeheeftgehoord dateropeenanderelocatieindeorganisatieeenbraintrainerisaangeschaft,maar datdezenietzopassendisvoordedoelgroepvandielocatie.Eenbraintraineriseen interactievecomputerdiemetnamegeschiktisvoormensenmetbeginnende dementie.Eenzorgvragerkangeheugenspelletjesspelen,zoalspuzzelsenmemory. Liekedenktdatenkelezorgvragersvanhaarafdelingdebraintrainerleukvinden, omdatzevanspelletjeshoudenenookzelfeencomputeroftablethebbengehad.

Liekeheeftcontactopgenomenmeteencollega-verpleegkundigevandeandere locatie.Ingoedoverlegisbeslotendatzedebraintrainertweemaandenmaglenen omtekijkenofdievoorLiekeslocatiewelbruikbaaris.Zeverwerktindezorgplannen datdebraintrainerwordtingezetbijzorgvragerswaarbijdezepassendis.

Indezetweemaandenblijktdebraintrainereengrootsuccestezijn.Dezorgvragers bijwiehetapparaatpast,vindenhetleukomdespelletjestespelen.Decollega’s makenooktijdvrijommetdezorgvragersspelletjestespelenenhebbenerduidelijk ookplezierin.Inoverlegmetdeanderelocatiewordtbeslotenomdebraintrainerte houdenopLiekeslocatie.

Vilansheefttientechnologischeontwikkelingenbeschrevenophaarwebsite.

DeWetzorgendwang

Zorgtechnologiedieingezetwordtomdevrijheidvaneenzorgvragertebeperken, valtonderdeWetzorgendwang(Wzd).Dezewetgevingbeschrijftdatjegeen vrijheidsbeperkendemaatregeleninzet,tenzijhetechtnietanderskan(IGJ,z.d.).Een gps-trackerofeensensorwaardoordedeurnietopenkan,beperkteenzorgvragerin zijnvrijheid.Bijhetinzettenvandezeinterventiesvolgjealtijdhetstappenplanvan deWzdenevalueerjeregelmatigofdeinterventienoodzakelijkis.

Ethiekbijzorgtechnologie

Metdekomstvannieuwetechnologieendeinvesteringendiehiervoornodigzijn,kan hetgebeurendatermeergedachtwordtvanuitdeinzetvandenieuweinterventie danvanuitdebehoeftevandezorgvrager(Vilans,2024).Organisatiesschaffen productenaanzondereersttebekijkenofdiepassendzijnvoordedoelgroep.Erwordt technologieingezetterwijlhetzorgteamofdebewonerssomsgeenproblemenervaren. Erzijnbeurzenencongressenoverzorgtechnologie,waarallerleimogelijkheden wordengepresenteerd,endaarnawordenproductenaangeschaftdievervolgensniet gebruiktworden.

Wanneerjeinhetzorgplanzorgtechnologieinzet,zoekjeuitwatdezeoplevertenof diepastbijdezorgvraag.Jewiltvoorkomendatjeinterventiesinzetdieuiteindelijk niethetgewensteresultaatopleverenof–nogerger–mogelijkschadelijkzijnvoor dezorgvrager.Zorgtechnologiekannooiteenvervangerzijnvandeessentiëlezorg diejealsverpleegkundigelevert.Hetiseenhulpmiddel,eeninterventiediejeinzet omnogbeterezorgteverlenen.Maaralsverpleegkundigeblijfjealtijd eindverantwoordelijkvoorhetresultaatvanhetzorgplan.

Thema7 Vaststellenenorganiserenvaninterventies

7.6 Kritischeberoepssituatie

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Zorgvrager

MeneerKolen(61jaar)isweduwnaar.Hijheeftééndochtervan22jaar,Linda,dieerg betrokkenis.Meneerisopgenomeninhetrevalidatiecentrum,omdathijvaneen ladderisgevallen.Hijheefteencomplexekniebreukenzijnbeidepolsenzijngebroken. Verderishijgezond.Hijmaaktzichzorgenomzijnhersteleninkomen.Hijheefteen eigenschildersbedrijfenopditmomentliggendeinkomstenstilenverliesthijklanten.

MeneerKolenkomtgestrestoverenslaaptslecht.Aandecollega’svanandere disciplines,waarhijoefeningendoet,vraagtmeneerregelmatighoelangzedenken dathetnogduurtvoordathijhersteldis.

Casus

VerpleegkundigeJesseheefteengesprekmetmeneerKolenenLinda.Gisterenheeft zijncollegaaleengrootdeelvanhetzorgplanopgesteld,maarJessewilnogwat mogelijkeinterventiesmetmeneerKolenbespreken.Hijgeeftaandatdestressdie meneerervaartoverzijnwerkniethelpendisvoorzijnherstelenrevalidatie.Hetzou goedzijnomsamentekijkenhoedestressminderkanworden.

Hetzorgdoelwaaroverhetgaatis:‘MeneerKolenervaartbinneneenweekgeenstress meervanzijnwerk.’

DeinterventiesdieJessebespreektalsmogelijkhedenzijn:

• DepsycholoogondersteuntmeneerKolenbijhetverwerkenvandestress.

• Demaatschappelijkwerkerwordtbetrokkenommetdefinanciëlesituatievan meneerKolenmeetedenken.

• InoverlegmetLindamaaktmeneerKoleneenplanvoordekomendewekenwat betreftwerkzaamhedenenwatergeregeldmoetwordeninhetbedrijf.

• MeneerKolenpastdriekeerperdagmindfulnesstoeomdestressteverminderen.

• Inoverlegmetderevalidatieartswordtmedicamenteuzebehandelingingezetom rustigerteworden.

Jessebespreektdevoor-ennadelenvandeinterventiesenvoertmetmeneerKolen enLindaeengesprekoverwatgoedzouzijnomintezetten.Meneergeeftaandathij alleendemedicatiewil,hijdenktnietdatdepsycholoogenmaatschappelijkwerker ietsvoorhemkunnenbetekenen,mindfulnessvindthijonzinenLindaheefthetalzo druk.Diewilhijnietnogmeerbelasten.

Jessezegtdatdemedicatiededuurvanderevalidatiekanbeïnvloeden,omdat rustgevendemedicatieookvaakinvloedheeftopdecognitie.Hijkanersufferen minderalertvanworden.Medicatiekanhelpen,maarJessevraagtmeneertochook omnatedenkenoverdeandereinterventies.Hijdenktdatdeandereinterventies,

eventueelincombinatiemetmedicatie,ookgoedeoptieszijnvooreensnelengoed herstel.MeneerKolenzegtdatdeinvloedvanmedicatienietuitmaakt,wanthetduurt tochallemaalveeltelang:‘Danmaaktditooknietmeeruit.’

Dilemma

WatdoetJesse?

7.7 Begrippen

Consensus-based Gebaseerdopexpertiseenervaringenvanzorgprofessionalsenzorggebruikers.

Cyborg

Gedeeltelijkmensengedeeltelijkmachine,bijvoorbeeldeenzorgvragermeteen prothese,pacemakerofstent.

Domotica

Technischehulpmiddelendietakeninhethuisautomatiseren.

E-health

Digitalezorg.

EBPinterventies

BEROEPSONDERWIJS

Interventiesdiegebaseerdzijnopwetenschappelijkonderzoek.

Interventie

Eengeheelaanactiviteitenvoorpreventie,ondersteuningenhulpbijspecifiekerisico’s enproblemen.

OpBPgebaseerdeinterventies

Interventiesdienognietwetenschappelijkbewezenzijn,maarwaarbijdeskundigen veelbelovendeervaringenhebbenmetdeinterventie.

Zorgtechnologie

Technologiediewordtingezetbijdezorgenondersteuningvanzorgvragers.

BEROEPSONDERWIJS

Thema8 Uitvoerenvaninterventies

Inhoudthema

• Interventiesuitvoeren

• Werkplanning

• Betrekkenvandesocialekaart

• Evaluerenenbijstellen

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Hoewelhetuitvoerenvaninterventiesvrijmakkelijklijkt,kanhetingewikkeldzijn. Somshebjeinterventiesinhetzorgplanbeschreven,maarblijkenzevoorhetzorgteam ofdezorgvragerniethaalbaartezijn.Ookkanhetvoorkomendatinterventiestoch nietblijkentepassenofdateenzorgvragerhetnieteensismetwatjehadbedacht. Erzijnooksituatieswaarinjecollega’snognietgoedwetenhoezedeinterventie moetenuitvoeren,bijvoorbeeldbijzorgtechnologieofeennieuweverpleegtechnische handeling.Alsverpleegkundigehebjedeverantwoordelijkheidomdeinzetvan interventiesteorganiseren,temonitoren,teevaluereneneventueelbijtestellen.

8.1 Interventiesuitvoeren

Hetgoedafstemmenvandeverschillendewerkzaamhedendiejehebtenhetopeen effectievemaniersamenwerkenmetcollega’szijnvaardighedendiejeleertinde praktijkendiejemoetoefenen.Wanneerjeineenteamwerkt,zijnalleteamleden ervoorverantwoordelijkdatallezorgopdejuistemanierwordtgeleverd.Als verpleegkundigebenjeeindverantwoordelijkvoorhetleverenvankwaliteitvanzorg aandezorgvrager.

Organiserenvaninterventies

Wanneerjehetzorgplancompleethebtendeinterventieszijngeformuleerd,ishet deverantwoordelijkheidvanjoualsverpleegkundigeomeroptoeteziendatde interventieskunnenwordenuitgevoerd.Alsjetwijfeltofeeninterventiewelgoeduit tevoerenisofmogelijknietpassendisvoordezorgvrager,overlegdanmeteencollega. Zekeralsinterventiesnietvaakwordeningezet,ishetbelangrijkdatjulliehier gezamenlijkovernadenken.Ookkunjeopzoekgaannaarmeerinformatieom interventiesgoeduittevoeren.Doorbetrouwbarebronnenopinternettezoekenen landelijkerichtlijnentebestuderen,kunjezelfonderzoekenhoejeeeninterventie goeduitvoert.WebsitesalsZorgvoorBeterenVilansgevenveelinformatieover manierenwaaropjeinterventieskuntuitvoeren.Vervolgensbespreekjeeennieuwe interventiealtijdinhetMDO.

Hethangtafvandesettingwaarjewerktofjeveelvrijheidhebtinhetzoekennaar interventies.Inhetziekenhuiszijninterventiesbijnaallemaalinvasteprotocollenen richtlijnenbeschreven.Daarisdezorggerichtopdebehandelingvandeaandoening enhetmoetvolgensvasteproceduresverlopenvooreengoedherstel.Ookinde psychiatrieisereenbehandelplandatleidendis.Ineenverpleeghuis,inde verstandelijkgehandicaptenzorgofdethuiszorgbenjevakeropzoeknaarpassende interventiesdiemogelijknognieteerderzijningezet.

Vilansheefteendatabankmetinterventieswaarinbeschrevenstaathoejedezekunt organiseren.

Voordatjeeeninterventiekuntinzetten,moetjesomsnogmaterialenregelen, disciplinesinformerenofdezorgvragerenmantelzorgervoorlichten.Wanneereen zorgvragerbijvoorbeeldeenwondheeftdiejeelkedagverzorgt,moetendejuiste materialenaanwezigzijn.Wanneervoorhetmobiliserenvandezorgvragereentillift

Thema8 Uitvoerenvaninterventies

wordtgebruikt,moetdezeliftindebuurtzijn.Alseenmantelzorgermeerderekeren perdagmeteenzorgvragereenrondjelooptomterevalideren,ishetbelangrijkdat jebespreektwelkeondersteuningdezorgvragernodigheeftendatjevoorbeideneen veiligesituatiecreëert.Steldateenzorgvragerinhetbeginnogweinigenergieheeft, dankanhetgoedzijnomeenrolstoelmeetenemen.Dezorgvragerkandanaltijd gaanzittenwanneerhetnietmeergaat.Hiermeedenkjeaandeveiligheidvande zorgvragers,aandepatiëntveiligheid.Patiëntveiligheidishetzoveelmogelijk voorkomenvanrisico’s,zodatergeenonbedoeldelichamelijkeofpsychischeschade ontstaattijdensdezorginofbijeenzorginstelling(Nivel,z.d.).

Wanneer je twijfelt over interventies, overleg je met een collega.

DeinterventieisSMARTgeformuleerd,waardoordezeconcreetisenvooriedereen opdezelfdemanieristoetepassen.Tochkanhetnodigzijnomjecollega’sextrate informerenovereeninterventie;bijvoorbeeldbijeennieuwevaardigheidofbij zorgtechnologiedievoorheteerstwordtingezet.Debeschrijvingvandeinterventies enbijbehorendeactiesinhetzorgplanisdanonvoldoendeomdevaardigheidgoed uittekunnenvoeren.Hetkanookzijndatdecollega’sinhetzorgteamnog onvoldoendekennisbezittenomdezorggoeduittevoeren.Dankunje,afhankelijk vandevaardigheid,voorjecollega’seenklinischelesorganiserenofeengoede werkinstructiemaken.Somsmoetjeeerstzelfmeerinformatieinwinnenofjelaten scholenvoordatjedecollega’skuntmeenemen.

Indepraktijk

Renskewerktaleenpaarjaaralsverpleegkundigeindewijkenheefterveelplezier inomdezorgzoveelmogelijkopmaatteleveren.Elkezorgvragerisandersenzeziet hetalseenuitdagingomhetzorgplanzopassendmogelijktemaken,uiteraardrekening houdendmetanderezorgvragersenbinnendemogelijkhedenvanhaarfunctie.

Indeorganisatiezijnrobotsaangeschaft,waaronderrobotTessa.Deorganisatiewil dezorgvragersmeerondersteuneninzelfredzaamheidenTessakandatmogelijk doen.Hetiseenzorgrobotdiekanhelpeneenzorgvragereraanteherinnerendathij ietsmoetdoen.Eigenlijkisheteenpratendeagenda;jetyptinwatderobotopeen bepaaldmomentmoetzeggen.DeleidinggevendewilsamenmetRenskekijkenofer zorgvragerszijndiehierbaatbijhebbenenhetuitproberen.Hetisvoordeorganisatie eennieuweinterventie,dushetisbelangrijkomgoedteevaluerenofhet ondersteunendis.

Renskeheefteenzorgvragerdieweleensvergeetmedicatietenemen:mevrouw Lelieveld.Ookheeftzeeenzorgvragerdie‘vergeet’naarhettoilettegaanendaardoor afentoeincontinentis:meneerPotter.Renskeisdannietoptijdomhetgoedtelaten verlopen.ZebesluitmethaarleidinggevendedatzeTessabijdezezorgvragerswil inzetten.Renskegaatzichnueerstverdiepenindepreciezewerkingvanderoboten oefentmethetinstellenervan.ZetestTessazelfuitvoordatzeditbespreektmetde zorgvragers.Zoweetzeprecieshoederobotwerktenhoediekanhelpen.

Renskebespreektmetdezorgvragersofzedeinterventiewillenuitproberen.Beiden zijnenthousiastenvindenhetleukomhetgebruikvanTessatetesten.Renske bespreektmethenwanneerderoboteenherinneringmoetgevenenhoevaak:bij mevrouwLelieveldvoorelkemedicatiegiftenbijmeneerPottertweekeeropeendag (eindevandemiddagenvoorhetslapengaan).

Gedurendedeeerstedagenmoetdeherinneringietswordenaangepast.MeneerPotter wastocheenkeertelaatmetnaarhettoiletgaan,dusisdeherinneringeerdereniets vakeringesteld.Aanheteindvandeochtendginghetvaakmis,dusdanherinnert TessameneerPottereraan.BijmevrouwLelieveldisdeherinneringjuistwatminder vaakingesteld;’sochtendsvergeetzehaarmedicatieniet,dusdieherinneringkon eruit.

NadriewekenevalueertRenskedesituatiemethaarleidinggevende.Zebespreekt datheteensuccesis,mitsTessagoedwordtafgesteldendezorgvragererachterstaat. BijmevrouwLelieveldwasdezorgrobotineenanderekamergezet,omdatzehemop bepaaldemomentenvervelendvond,opdemomentendatzehaarmedicatieniet vergat.Renskeheeftdezorgrobotandersingesteldennubevalthetgoed.Tessakan zekerookbijanderezorgvragerswordeningezet.

Samenmetzorgvrager

Hetuitvoerenvaninterventiesiseengezamenlijkeverantwoordelijkheidvanjouen dezorgvrager.Wanneereenzorgvrageraangeeftdateeninterventietochnietpassend is,bespreekjemetdebetrokkenewatpreciesdesituatieis.Dezorgvragermagaltijd aangevendathetnietpassendis(V&VN,2024).Jeonderzoektofdeinterventiemogelijk tezwaaris,nietprettigisvoordezorgvragerofdatersprakeisvaneenanderbezwaar.

Interventiesdievanuiteenbehandeling,volgensprotocol,wordeningezet,kunnen nietzomaarwordenbeëindigd.DitoverlegjealtijdmetdeartsofinhetMDO. Interventieswaarvanjeweetdateralternatievenzijndiejeookkuntinzetten,kunje metdezorgvragerbespreken.SteldatjevoormeneerPosteeninterventiehebt uitgezochtwaarbijjemuziekinzetterafleidingvanchronischepijn.Tijdenshetluisteren naarmuziekdenktmeneerminderaandepijnenhoefthijmogelijkminder pijnmedicatietegebruiken.Inhethetzorgplanhebjeopgenomendatde zorgmedewerkerdriekeerperdagaanbiedtommuziekaantezetten.MeneerPost geeftnatweedagenaandathijhetteveelvindt.Hijprobeerterzelfookaantedenken envindthetnietprettigom‘nee’tezeggen.Bijnaderinzienishetvooralvoorhet slapengaanfijnalsiemandevenhelptherinneren.Wanneerjedithoort,veranderje deinterventieconformdewensvanmeneerPost.

8.2 Werkplanning

Wanneerjezorggaatverlenen,kunjenietzomaarwatgaandoen.Jewerktmetje teamvolgenseenwerkplanning.Eendienstbegintvaakmeteenoverdrachtvaneen collegadiededienstervoorheeftgewerkt.Eenoverdrachtiseen–vaakmondelinge –terugkoppelingvandebijzonderhedendieerbijdezorgvragerszijn.Vaakoverleg jebijhetbeginvandedienstwelkezorgvragersjegaatverzorgen.Dewerkzaamheden wordenverdeeld.Hierbijwordtrekeninggehoudenmetdeverantwoordelijkheden enwerkzaamhedendieuitgevoerdmogenwordenperfunctie.

Plannenvanjewerk

Gedurendededagmoetendezorgvragersdezorgkrijgendieinhetzorgplanen behandelplanvermeldstaat.Indezorgwordtgewerktindienstendieachtuurduren, maarerzijnookkorteredienstenvanbijvoorbeeldvierofzesuur.Veelzorgorganisaties bieden24uurperdagzorg,danzijnerdagdiensten,avonddienstenennachtdiensten ofslaapdiensten.Afhankelijkvanwaternodigis,krijgendemeestezorgvragersinde thuiszorgalleenoverdagofindeavondzorg.Maarerwordtwelindenachtzorg geleverdwanneereencliëntterminaalis.

Wanneerjeinjediensteenaantalzorgvragersgaatverzorgenofbegeleiden,maakje voorjezelfeenplanning.Jeverdeeltmetdecollega’sdewerkzaamhedenofjevolgt eenroute.Eenrouteiseenvantevorenvastgesteldevolgordevanwerkzaamheden. Jewerkzaamhedenzijnadviseren,instruerenofbegeleiden,toepassenvanprocedures, coördinerenenmonitoren(StichtingOmahaSystemSupport,2023).Sommige zorgvragersinstrueerofbegeleidjegedurendejedienst.Anderenhelpjevolledigmet

deADLofjevoertverpleegtechnischehandelingenuit,zoalswondverzorging, blaaskatheterisatieofsondevoedinggeven.Erzijnookzorgvragersdiejealleeninde gatenhoefttehoudenofbijwiejemonitortdathetgoedblijftgaan.

Injedienstenvormendezorgtakenaltijddebasis.Samenmetjecollega’sziejeerop toedatallezorgvragersdezorgvolgenszorgplankrijgen.Hierbijsteljeprioriteitenin werkzaamhedenenvoldoejezoveelmogelijkaanhetpersoonsgerichtezorgplanvan dezorgvrager.Medicatiedelen,verpleegtechnischehandelingenuitvoerenvolgens zorgplanengeplandeoverlegmomentenmetartsofanderedisciplineshebbenook prioriteit.

Julesheefteenwerkplan

Juleswerktsindsdriewekenineenwoon-zorgcentrumeniszijndagdienstgestart. Hetishalf8indeochtendenhijheeftnetvanzijncollegadiedenachtdienstheeft gedraaid,gehoordwatdebijzonderhedenwaren.Julesweetalwelkebewonershij gaatverzorgen:hijheeftdedagervoorookgewerktendankomjebijdezelfde zorgvragers.Hijheeftzespersonenteverzorgen,vanwieerdrievollediggeholpen moetenworden,tweebegeleidingnodighebbenenéénvrijwelzelfstandigis.Ook weethijdateenaantalzorgvragersvroegwakkeriseneenaantallieverwatlanger slaapt.Zijnoverzichtvanwerkzaamhedenzieterzouit:

• zorgvrager1:volledigmettweepersonen,vroegwakker

BEROEPSONDERWIJS

• zorgvrager2:volledig,somsvroegwakker

• zorgvrager3:volledig,slaaptlangerdoor

• zorgvrager4:hulp,normaalvroegmaarheeftvannachtslechtgeslapen

• zorgvrager5:hulp,slaaptgraaglanguit

• zorgvrager6:zelfstandig,vroegwakker

Hetis8.00uurenJulesheeftafgesprokendatoverdriekwartiereencollegakomt helpenbijzorgvrager1.Hijheeftdemedicatiegedeeldenisalevenbinnengelopen bijzorgvrager1omtelatenwetenhoelaathijhemkomthelpen.Dehuiskamerdienst geeftzorgvrager1alvasteenkopjekoffieenhelptmetontbijtenopbed.Julesloopt nueerstlangszorgvrager6omtekijkenhoehetgaatenofhijergensmeekanhelpen. Hijverschoonthetbedengaatvervolgensnaarzorgvrager2.Zijisalwakker.Hij verzorgthaar,verschoonthetbedenzorgtdatzeeenontbijtkrijgtindegezamenlijke huiskamer.Alshijklaaris,staatzijncollegaaltewachtenomzorgvrager1teverzorgen. IneenhalfuurzijnzeklaarengaatJuleskijkenbijzorgvrager4.Dezemevrouwis wakker,maarzegtdatzenietzoveelwil:zevoeltzichnietlekker,wilooknikseten. Julesmeetvoordezekerheiddetemperatuur;dezeisnormaal.Juleshelptde zorgvragermetwatopfrissen,waarnazenogwatgaatslapen.Hetis10.00uurenJules drinkteenkwartiertjekoffiemetdecollega’s.

Nadekoffiegaathijnaarzorgvrager3enverzorgthemopbed,hijverwisseltde katheterzakvandeblaaskatheter,helptdezorgvragerbijheteten,verschoonthet bedenlaatmeneerrusten.Juleshelptdaneencollegamethetuitbedhalenvaneen zorgvragermeteentillift.Zorgvrager5isom11uurwakker,eeteerstzijnontbijten krijgtdanondersteuningbijdeADL.

JulesisaanheteindvandeochtendklaarmetdezorgtakenwatbetreftADL.Hijgaat bezigmetdezorgplannen,lunchtenheeft’smiddagseenMDOstaan.Zijncollega’s helpendezorgvragersnaarbedomterustenenondernemenactiviteitenmetde zorgvragers.

Samenwerken

Aanhetbeginvaneendienstiservaakoverlegoverdewerkzaamhedenenkrijgje eenoverdrachtvandecollegadieervoorheeftgewerkt.Danbesprekenjullieookmet elkaarhoejulliegaansamenwerkengedurendededienst.Dewerkzaamhedenworden kortdoorgenomen,ofderouteswordenbekeken.Jestemtdanalafofjeergenshulp bijnodighebtofdatjijjecollegahelpt.Nietallezorgkunjealleengeven.Wanneer eenzorgvragerernstigziekisennietinstaatisommeetehelpen,verzorgjediepersoon metz’ntweeën.Ookbijiemanddiemetdetilliftwordtgeholpenofbijiemanddieeen verhoogdvalrisicoheeft,helpenjulliemetz’ntweeënmetmobiliseren.Zozorgjevoor eenveiligesituatieencomfort.Afsprekenopwelktijdstipjullieelkaarhelpen,isvan belangomdeplanninggoedtelatenverlopen.

Een goede werkplanning maken bevordert de kwaliteit van zorg.

Wanneerjehulpvaneencolleganodighebt,ishetbelangrijkdatjeweetwaarje collega’saanhetwerkzijnenwiejehetbestkuntvragenomjoutehelpen.Alshet evenduurtvoordateencollegakankomen,bijvoorbeeldindethuiszorg,zorgjeervoor datdesituatieveiligisenblijfjebijdezorgvrager.Wanneerjijeencollegahelpt,houd jeerrekeningmeeindeplanning.Vraagteencollegaonverwachtshulp,ronddanaf waarjemeebezigbentenlaatdezorgvrageropeenveiligemanierachter.

8.3 Betrekkenvandesocialekaart

Omzorgvragersallezorgtekunnenleverendiegeplandstaat,ishetvanbelangom regelmatigeenberoeptedoenopandereorganisatiesdieondersteunendkunnen zijnvooreenzorgvragerofnaaste.Omditgoedinbeeldtebrengen,maakjegebruik vaneensocialekaart.Eensocialekaartkunjeookzelfmaken.

Socialekaart

Desocialekaartiseenhulpmiddeldatondersteunendisvoorhetorganiserenen coördinerenvanzorgvooreenzorgvrager.Desocialekaartgeeftinzichtinde organisatiesdieerzijnendedienstendieineenregiowordenaangeboden(Zorgvoor Beter,2022).Veelgemeentenhebbeneensocialekaartophunwebsitestaan.Indit overzichtvindjeinformatieovereerstelijnszorgentweedelijnszorg Eerstelijnszorg wordtbijvoorbeelddoordehuisartsoffysiotherapeutgeleverd,terwijlvoor tweedelijnszorgeenverwijzingnodigis;denkaanhetziekenhuisofdeggz.Ookbevat desocialekaartorganisatiesdieopvrijwilligebasishulpkunnenbieden,zoals vrijwilligersorganisatiesoforganisatiesmeteenreligieuzeachtergrond.

BEROEPSONDERWIJS

KijkeensopdesocialekaartvandegemeenteDenHaagofvanjeeigengemeenteom eenbeeldtekrijgenvanwaterineenregioaanorganisatiesactiefis.

Samenwerkeninderegio

Voorhetgoeduitvoerenvanalleinterventiesishetvanbelangdatjesamenwerktmet andereorganisaties.Zekeralsjewerkzaambentindewijkverpleging,werkjeveel samenmetorganisatiesinderegio.Zozijnerdagcentravoorzorgvragersmetdementie, vrijwilligersdiekunnenwakenbijterminalezorg,maarookbuurthuizenmetallerlei activiteiten.Wanneerjewerkzaambentineenwoon-zorgcentrum,kunjegebruikmaken vanactiviteitendiedegemeenteorganiseert,zoalseencultureelfestivalofjaarmarkt. Opdiemaniervergrootjehetwelzijnvanzorgvragersenblijvenzemeedoeninde maatschappij.

Wanneereenzorgvragermetontslaggaatuithetziekenhuis,ishetbelangrijkdatje samenwerktmetandereorganisaties.Dangaathetnietalleenomeenhuisartsof anderezorgorganisatie,maarjeverwijstiemandooknaarorganisatiesindewijkof inderegiodieondersteunendkunnenzijn.Erzijnzoveelorganisatieswaarzorgvragers terechtkunnen,maarwaarsomsweiniggebruikvanwordtgemaakt.Eenzorgvrager kanookzelf,metdiensnaaste,kijkenwatpassendis.

Thema8 Uitvoerenvaninterventies

Socialenetwerk

Hetsocialenetwerkisookonderdeelvandesocialekaart.Hetsocialenetwerkomvat defamilie,vriendenenkennissenvandezorgvrager.Naastallerleiorganisatiesishet samenwerkenmethetnetwerkeenonderdeelvanhetzorgplan.Somsishetsociale netwerkmoeilijktezienofvindteenzorgvragerhetlastigomtebedenkenwiehijwel ofnietkanbetrekkenbijzijnzorg.Hiervoorzijnhulpmiddelenontwikkeld.Eenvrij eenvoudigeinterventiediejekuntinzettenishetecogram.Eenecogramiseenschema vanhetsocialenetwerkvandezorgvrager(ZorgvoorBeter,2023).Alsverpleegkundige hebjecontactmetdezorgvragerofdenaasteoverhetinzettenvanhetsocialenetwerk. Hetkanookzijndatjedirectmetdemensenvanhetsocialenetwerkcontacthebten datjedeinterventiesdiezij(helpen)uitvoeren,coördineert.

Voorbeeld van een ingevuld ecogram.

Onlinevindjeuitlegoverhetgebruikvanhetecogramominzichttekrijgeninhet socialenetwerkvandezorgvrager.

MevrouwWaleniseenzaam

KooswerktinhetziekenhuisopdeafdelingGeriatrie.Hijisverantwoordelijkvoorvijf zorgvragers,onderwiemevrouwWalen.Mevrouwis82jaarenwoontnogzelfstandig thuis.Nadatzeindewoonkamerwasgevallenenverminderdaanspreekbaarwas,is mevrouwWalenopgenomeninhetziekenhuis.Daarbleekdatzeondervoeden uitgedroogdwas.Waarschijnlijkheeftzeallangeretijdnietgoedgegetenengedronken voordatzeviel.

Mevrouwverteltdatzezicheenzaamvoeltthuis,datzegeenzinhadenopeengegeven momentooknietmeerdeenergiehadomgoedvoorzichzelftezorgen.Zeattwee boterhammenopeendagennamafentoeeenkopjesoep.Zeisdeafgelopenjaren veeldierbarenverlorenenheeftdaarnogveelverdrietvan.Zeheeftgeenkinderen enisnooitgetrouwdgeweest.

MevrouwWalenmagnaarhuis;zeisaangesterktenkanzichweerzelfstandigredden. Erisgeenredenwaaromzenoginhetziekenhuiszoumoetenblijven.Koosmaakt zichzorgenomhaarsituatieenbesluitdesocialekaartvanhaargemeentete raadplegen.Hijvindtdaareenbuurthuiswaarregelmatigkoffieochtendenworden georganiseerdenactiviteitenwordenondernomen.Misschienisdatwelietswaar mevrouwWalenwatafleidingengezelligheidkanvinden.

BEROEPSONDERWIJS

Hijbespreektditmethaarenineersteinstantieiszenietzoenthousiast.Gedurende hetgesprekgeeftmevrouwwelaandatzezelfmeerzoukunnenondernemenom weermensentespreken.Zegingaltijdnaardekerk,maarisdaaropeengegeven momentmeeopgehouden.Zeneemtzichvooromsnelweertegaan.Enmisschien gaatzeookeenkijkjenemeninhetbuurthuis,datzitvlakbijdekerkwaarzealtijd naartoegaat.

KoosbesluitomsamenmetmevrouwWaleneenecogramintevullen.Tijdenshet invullennoemtmevrouwsteedsmeermensenmetwiezecontactzoukunnen opnemen.Zegeeftaandatdithaarhelptomweertebeseffenwiezenogwelheeft. Zestuurtnahetgesprekmeteeneenberichtnaareenaantalbekendenomafte spreken.

Koosbespreektookmethaardathijviadebriefaandehuisartsadviseertdatde wijkverpleegkundigeafentoeevenbijmevrouwWalenlangsgaatomtemonitoren hoehetgaat.Mevrouwvindtditfijn.

8.4 Evaluerenenbijstellen

Hetkanzijndatdegeplandeinterventiesnietpreciesverlopenzoalsjehadbedacht. Sterkernog,vaakgaathetanders,omdatelkezorgvragerenelkesituatieandersis. Hetzorgplaniseen‘levenddocument’,watbetekentdatjehetaltijdkuntaanpassen. Somsschatjeeensituatieandersindanhoehetwerkelijkgaatofreageerteen zorgvragerandersdanjehadverwacht.

Coördinerentijdenshetuitvoeren

Wanneerdeinterventieswordeningezetbijdezorgvragereneraandezorgdoelen wordtgewerkt,ishetbelangrĳkomteblijvenmonitorenofallesnaarwensverloopt. Erzijnenkeledingenwaaropjemonitort:

• Wordendeinterventiesvolgensvoorschriftuitgevoerd?Voerenallecollega’sde interventiesuitzoalsafgesproken?Dezeinformatievindjeteruginhetdossier.De collega’srapporterenaanhandvandeopgesteldezorgdoelen.

• Zijnalleinterventiesvanallezorgdoelengoednaastelkaaruittevoerenvoorzowel jecollega’salsvoordezorgvragerennaaste?Ditvraagjeaandezorgvrager:plan eenkortgesprekjeomdittebespreken.

• Isdezorgvragertevredenoverdewijzewaaropdeinterventiesverlopen?Ditvraag jeookaandezorgvrager.Planeenweeknadestartvandeinterventieeenkort gesprekjeomtevragenhoedezorgvragerdezorgervaart.

BEROEPSONDERWIJS

Om de werkplanning goed te laten verlopen overleggen jullie regelmatig even met elkaar.

Wanneerjebekijktofdezakennaarwensverlopen,coördineerjehetzorgproces. Coördinerenvanzorgishetafstemmenvanalleinterventiesofzorgtakendieeen zorgvragerkrijgt.Jeregeltdezorg.Wanneerbijvoorbeeldisafgesprokendateen zorgvragertweekeerindeweekwordtgeholpenmetdouchenendatjeopdiedag ookmeteendedecubituswondverzorgtenhetbedverschoont,stemjeverschillende zorgtakenopelkaaraf.Jekuntdanbedenkendathetteveelisvoordezorgvragerom diedagooknogfysiotherapietekrijgen.Danspreekjemetdefysiotherapeutafdat dieopeenanderedagkomt.Wanneererveeldisciplinesbetrokkenzijn,stemje interventiesinhetmultidisciplinairoverleg(MDO)af.

Evaluerenvaninterventies

Inhetzorgplanisaltijdeenofficieelevaluatiemomentopgenomen.Ditbepaaljebij startvanhetzorgplan.Dezeevaluatiemomentenzijnvaakdoordezorgorganisatie vastgesteld.Bijacutezorgisnaeenweekofsomseenpaardagenaleenevaluatie nodig,bijzorgvooreenchronischezorgvragerkandeevaluatienadriemaanden plaatsvinden.Wanneerjesignaleertdatinterventieseerderbijgesteldmoetenworden omdathetnietgoedgaat,kanhetgebeurendatjehetzorgplanaleerderwijzigt(V&VN, 2024).DeevaluatievindtvaakplaatstijdenshetMDO,waarbijeenMDOookmetspoed kanwordengeorganiseerd.

Debelangrijkstevragendiewordengesteldbijhetevaluerenzijn:

• Wordtmethetuitvoerenvandeinterventieshetzorgdoelbehaaldofmoeteriets bijgesteldworden?Hierbijgevenalledisciplinesinput.

BEROEPSONDERWIJS

• Zijndeinterventiespassendbijdezorgvrager,waardoorhetzorgdoelwordt behaald?Isdebalanstusseninspanningenrustgoedvoordezorgvrager?

Hierbijgeefjeinputvanuitjeeigenobservaties,degesprekkenmetdezorgvrageren derapportagesvanjecollega’s.Jemaaktgebruikvanjeklinischeblikominteschatten ofdeinterventiesgoedverlopen.Vraagjeafofje,wanneerdeinterventieszodoorgaan, hetzorgdoelgaatbereikenofdaternogietsaangepastmoetworden.Opbasisvan jekennisenervaringkunjeinschattenhoehetprocesgaatverlopen.Wanneerje twijfelt,vraagjeeencollegaommetjemeetedenken.

Interventiesaanpassen

NaaraanleidingvanhetMDOwordeninterventieszonodigaangepast.Zekeralseen zorgvragernognietzolangzorgkrijgt,kanhetzorgplanveranderen.Hetaanpassen vaninterventiesgebeurtinoverlegmetdezorgvrager.Wanneerdezorgvragerakkoord is,pasjehetaaninhetzorgplaneninformeerjedecollega’s.Jeformuleertde interventieSMART,zodatvoorjecollegagoedinzichtelijkiswatdenieuweinterventie inhoudt.Ditdoejeinhetdigitalesysteeminderapportageofviaeenbericht.Mogelijk brengjejecollega’smondelingopdehoogte,omdatdezorgopdatmomentalanders moetwordenuitgevoerd.

8.5 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MeneerPetersen(88jaar)woontnogzelfstandigthuis.Hijissindsdriejaarweduwnaar enredtzichgoedmetdehulpvanzijnkinderen.Driewekengeledenishijuitgegleden indedoucheenheeftdaarbijzijnpolsgebroken.Hijiseraangeopereerd,maarhelaas wasdebreukzoernstigdatmeneereentijdlangminderkrachtinzijnpolsenhand heeft.DaarombiedtdethuiszorgtijdelijkhulpbijdeADL.Deinterventiesinhetzorgplan zijngerichtophetvergrotenvandezelfredzaamheidenhetomgaanmetdebeperking vandekrachtsvermindering,ooknadathetgipsverwijderdis.Hetstrevenisdatde zorgstoptenmeneerPetersenzichuiteindelijkweerzelfstandigkanredden.

Casus

NikkiheeftdeafgelopendagenmeneerPetersengeholpenmetdeADL.Zeprobeert hemdaarbijtestimulerenomzoveelmogelijkzelftedoenenhemalleentehelpen metwatnietlukt.MaartijdenshethelpenmetdeADLtoontmeneerPetersengeen enkelinitiatiefomzelfietstedoen.NikkiheeftalgeprobeerdomtijdensdeADLeen beetjeafstandtenemen,indehoopdatmeneerzelfverderzougaan,maarhijwacht danaftotNikkiweerietszegtofdoet.

Dilemma

NikkitwijfeltofzededrukbijmeneerPetersenmoetopvoeren,zodathijmeerzelf gaatdoeneninitiatiefgaattonen,ofdatzemeertijdmoetnemenenhetzorgdoel moetbijstellen.

WatdoetNikki?

8.6 Begrippen

Coördinerenvanzorg

Hetopelkaarafstemmenvanzorg,zorgtakenofbehandelingen.

Ecogram

Eenschemavanhetsocialenetwerkvandezorgvrager.

Eerstelijnszorg

Zorgdievrijtoegankelijkis,zoalsdehuisarts,tandartsoffysiotherapeut.

Patiëntveiligheid

Hetzoveelmogelijkvoorkomenvanrisico's,zodatergeenonbedoeldeofpsychische schadeontstaattijdensdezorginofbijeenzorgorganisatie.

Socialekaart

Inzichtinenoverzichtvandeorganisatiesdieerzijnendedienstendieineenregio wordenaangeboden.

Tweedelijnszorg

Zorgwaarvooreenverwijzingnodigis,zoalshetziekenhuisofdeggz.

BEROEPSONDERWIJS

Thema9 Monitorenenevaluerenvande zorg

Inhoudthema

• Monitorenvanzorg

• Procesevaluatie

• Productevaluatie

• Communicerenvandeevaluatie

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Hetzorgplanevalueerjeopafgesprokentijden.Jemonitorttussendoorofde interventiesvolgensafspraakverlopenenoferietsbijgesteldmoetworden.Bij sommigezorgvragersblijfteenzorgplanlanghetzelfde,bijanderewordthetregelmatig aangepast.Hetzorgplanvaneenzorgvragerineenrevalidatiecentrumwordtregelmatig geëvalueerd.Daarentegenkaneenzorgplanvaneenzorgvragermeteenverstandelijke beperkinglanghetzelfdeblijven.Mogelijkwordthetmaaréénkeerperjaar geëvalueerd.Defrequentievanevaluatiesisvaakvantevorenafgesproken;de zorgorganisatieheefthierrichtlijnenofbeleidvooropgesteld.Alsverpleegkundige volgjeditbeleidopenblijfjejekritischeblikinzettenomtemonitorenofdezorg goedverloopt.

9.1 Monitorenvanzorg

Monitorenvanzorgdoejetijdensjediensten.Gedurendejedienstbenjenietalleen alleactiviteitenvandezorgplannenaanhetuitvoeren,maaranalyseerjeookhoede zorgverloopt.Doorcontinuteobserverenhoehetmetdezorgvragersgaat,evalueer jeofdezorgverlooptzoalsgepland.Hetmonitorenvandevoortgangdoejeop verschillendemomenten.Hetkandoortijdensdezorgteobserveren,opafstanden viarapportagesinhetdossier.

Observeren

Observerendoejetijdenshetverlenenvandezorg,bijdeADLofanderehandelingen diejeuitvoert.Bijvoorbeeldbijeenzorgvragerdiejeondersteuntbijhetaantrekken vansteunkousenvolgenshetzorgplan.Steunkousenwordenvaakvoorgeschreven bijoedeem(vochtophopingindebenen).Jeobserveertvoordatjedekousenaantrekt ofhetvochtafneemtendesteunkousenhetgewensteeffecthebben.Ookkijkjeof dehuidintactisenvraagjeofdezorgvragerklachtenervaart.

BEROEPSONDERWIJS

Verderbenjetijdensjewerkzaamhedenalertopwateromjeheengebeurt.Je observeertzijdelingshoehetmetzorgvragergaatterwijljejewerkzaamhedenuitvoert. Wanneerjeziethoeeencollegaeenzorgvragermeermoetondersteunenmetopstaan danvoorheen,evalueerjemetdecollegaofersprakeisvaneenachteruitgangofdat heteenmaligmoeilijkerging.Wanneereenzorgvragerachteruitgaat,moetookhet zorgplanwordenaangepast.

Rapporteren

Eenrapportageiseenkorteschriftelijkeverslaglegginginhetdossiervandezorgvrager. Hoevaakergerapporteerdwordt,kanwisselen(ZorgvoorBeter,2024).Inhet ziekenhuisishetgebruikelijkdatjeelkedienstrapporteert,indeverstandelijk gehandicaptenzorgkanéénkeerperweekvoldoendezijn.Derapportageisbedoeld omtebeschrijvenwatjeobserveertensignaleert;uitgangspuntzijndezorgdoelen vanhetzorgplan(BTSG,2023).

Thema9 Monitorenenevaluerenvandezorg

Watbelangrijkisbijrapporteren:

• Rapporteerdirectnahetzorgmoment.Jeweetdannogprecieshoedezorgis verlopenenwatdezorgvragerheeftgezegd.

• Schrijfconcreetenfeitelijk.Noteergeenoverbodigetekst.Neemalleenopwat jouwcollegamoetwetenengebruikgeenmoeilijketaal.

• Beschrijfhoeergewerktisaanhetbehalenvanhetzorgdoel.Derapportageis gerichtopdevoortgangvanhetzorgdoel.

• Reageeroprapportagesvanjecollega’s.Wanneerhunietsisopgevallen,neemjij datmeeinjedienstengeefjeaanvullendeinformatieoverdesituatie.

• Schrijfrespectvol;houdrekeningmetdezorgvragerennaaste.Geefalleen objectievebevindingenweer,nietjeeigenmening.

• Vermeldafsprakenofwijzigingen,zodatjecollega’swetenwateraangepastis.

• Zorgvoorprivacyenweesnetjesalshetgaatomethischeaspecten.Inde rapportagewordtalleeninformatiebeschrevendievanbelangisvoorhetzorgplan enhetuitvoerenvanzorg.

SOAP

Omzoconcreetmogelijkterapporterenopdedoelenuithetzorgdossiergebruikje deSOAP-methode.SOAPstaatvoor:

• S=Subjectief:informatiediedezorgvragerverteltofaangeeft.

• O=Objectief:observatiesvanjou;hetgedragofdesituatiediejijwaarneemt.

• A=Analyse:deconclusiediejetrektuitdesubjectieveenobjectievegegevens.

• P=Plan:watjehebtgedaanofwatermoetgebeuren.

DeAwordtookweleensvervangendooreenE,watstaatvoor‘Evaluatie’.Danisde afkortingSOEP.Evaluatieenanalysezijnongeveergelijkaanelkaarenwordenook opdezelfdemaniergebruiktomterapporteren.

Indepraktijk

Robbertwerktalsverpleegkundigeineenverpleeghuisopdeafdelingmetzorgvragers diesomatischeaandoeningenhebben.Hijisverantwoordelijkvoorhetzorgdossier vanmevrouwKrakel.MevrouwisdoordeziekteMultipleSclerose(MS) rolstoelafhankelijk.ZewordtvollediggeholpenmetdeADL.Doordatzedeheledag inderolstoelzit,heeftzeeendecubituswondontwikkeldophaarstuit.Robbertheeft inoverlegmetdewondverpleegkundigeeenplangemaaktvoordeverzorgingen inmiddelsgeneestdewond.

Robbertschrijftdevolgenderapportage:

• S:MevrouwKrakelgaftijdensdezorgaandatzegeenpijnmeerheeftaandewond enblijisdathetzogoedgaat.

• O:Dewondopdestuitisdicht,erisgeenwondvochtmeerzichtbaar.Dekleurvan dehuidisrood.Mevrouwheeftgeenanderezichtbarewonden.Dehuidisintact.

• A:Dewondisgoedaanhetgenezen,mevrouwKrakelheeftgeenklachtenmeer.

• P:Volghetprotocolvandewondverzorgingvolgensdelaatsteaanpassingen,zodat dehuidvolledigherstelt.Monitoropmogelijkenieuwedecubituswonden.

Zorgvragersennaasten

Insteedsmeerzorgorganisatieskunnenzorgvragersennaastenrapportagesmeelezen. Doordatzijtoeganghebbentothetdossierentotderapportagesvanhetzorgpersoneel, isdezorgtransparantisenkandezegevolgdworden(V&VN,2022).Hetisbelangrijk datjeobjectiefschrijftinderapportageennietjemeningweergeeft.Wanneereen zorgvragerofnaastehetnieteensismeteenrapportage,ofvragenheeft,gajein gesprekomtoelichtingtegeven.

Rapporterenvolgenseenclassificatiesysteem

WanneerjeinhetzorgplangebruikmaaktvandeclassificatiesystemenNANDA, NIC/NOCofhetOmahaSystem,rapporteerjevolgenshetopgesteldezorgplan.Bijhet werkenaandehandvaneenclassificatiesysteemishetbelangrijkdatdetermendie gebruiktworden,inhetheledossierterugkomen.Ookinderapportagegebruikjede termenvanhetclassificatiesysteem,zodathetverslageenduidigiseniedereengoed kanvolgenwaterbeschrevenstaat.InhetOmahaSystemwordeninterventies bijvoorbeeldingedeeldincategorieën.Zorgervoordatjerapporteertnaardecategorie dieerbijhoort.

Overdragen

BEROEPSONDERWIJS

Eenzorgvragerkanuiteenanderezorgorganisatiekomen,waardoorjeeenoverdracht ontvangtoverdevoortgangvanhetbehandel-ofzorgplan.Aandehandvande overdrachtpasjehetzorgplanendeinterventiesaan.Eenoverdrachtvindtookplaats bijdewisselingvandedienst,ofjeontvangtinformatievanuiteenmultidisciplinair overleg.Viadeobservatiesenervaringenvananderedisciplinesmonitorjehetverloop vanhetzorgplan.

9.2 Procesevaluatie

Bijdeevaluatievandevoortgangbekijkjehoehetprocesverloopt.Jeevalueertofde interventieverlooptconformdewensvandezorgvragerenvolgenshetbehandel-of zorgplan.Ditheeteenprocesevaluatie.Bijeenprocesevaluatieevalueerjewatgoed enwatmindergoedisgegaanbijdeuitvoeringvandeinterventies(Movisie,2020).Je evalueertnietofhetdoeldaadwerkelijkbehaaldis,maarofdeinterventiesnaarwens zijningezet.Jeconcentreertjebijeenprocesevaluatieophoedeinterventiesverlopen zijnenhoeeenzorgvragerendiensnaastedezorgervaren(V&VN,2024).Ookevalueer jehoedecollega’sdeinterventieservarenenofdezegoeduitvoerbaarzijnmetde kennisenvaardighedendiedecollega’sbezitten.Doordeinterventiesteevalueren, evalueerjeookhetzorgdoelenoferwordtvoldaanaandezorgvraag.

Voorbeeldenvanvragendiejebijdeprocesevaluatiebeantwoordt,zijn:

• Ishetzorgplanenzijnmetnamedeinterventiesuitgevoerdzoalsgepland?

• Zijndecollega’sbekwaamomdeinterventiesuittevoeren?

• Hoeervaartdezorgvragerdeinterventies?

• Hoeervarendecollega’sdeinterventies?

• Zijndeprotocollenenrichtlijnengevolgd?

• Zijndejuistehulpmiddeleningezet?

• Zijndezorgdoelenhaalbaar?Ofmoetenzewordenaangepast?

Evaluerenzorgplan

Miriamisverpleegkundigeineengrootverpleeghuis.Zegaateenzorgplanevalueren inhetMDOvanmevrouwYildiz.Mevrouwisdriemaandengeledeninhetverpleeghuis komenwonen.Zewildeheelgraagweerzelfstandignaarhettoiletgaan.Thuiswas datnietmogelijkdoordaterdrempelswaren,waardoormevrouwaleenkeergevallen was.

Hetbelangrijkstedoeldatgeëvalueerdwordt,is:

• BinnendriemaandengaatmevrouwYildizzelfstandigenopeenveiligemanier naarhettoilet.

TijdensdeevaluatieinhetMDOwordtbesprokendatdefysiotherapeuteenrollator heeftgeregeldvoormevrouwYildizendatzehebbengeoefendmeteenveiligemanier vanopstaan,lopenenweergaanzitten.Ditisgoedgegaanendefysiotherapeutgeeft aandatzijndoelhiermeebehaaldis.Deergotherapeuteheeftmeegekekenofmevrouw Yildizdehandelingenvanhettoiletbezoekopeenveiligemanierkanuitvoeren.Ze heefteenpaartipsgegevenennugaathetveilig.MiriamvultaandatmevrouwYildiz sindsdeafgelopenweekzelfstandignaarhettoiletgaatendathetzorgdoelkanworden afgesloten.

EvaluatiesvanuitdeWetzorgendwang

InterventiesdievanuitdeWetzorgendwang(Wzd)ofWetverplichteggz(Wvggz) wordeningezet,evalueerjevolgenshetstappenplandatmoetwordengebruikt.De Wzdbeschrijfteenstappenplanwaarindeevaluatieseenbelangrijkerolspelen,omdat jeopdatmomentevalueertofdemaatregelnogingezetmoetworden.Jebentniet alleenverplichtomallemogelijkealternatieventeproberenvoordatjeeenmaatregel inzet,maarookomdeminstingrijpendemaatregelintezetten.Jeevalueertoferniet ietsandersiswatingezetkanworden,enofdemaatregelnoodzakelijkisvoorde veiligheidvandezorgvragerofdiensomgeving.Dezeevaluatiesmoetenzowelinde rapportagestaanalsinhetzorgplanwordenverwerkt.Indezeevaluatiewordenhet procesenheteffectgeëvalueerd.Deevaluatiemoetminimaalelkhalfjaarplaatsvinden, maarhetkanzijndatjedezevervroegdorganiseertomdatdemaatregelaangepast moetworden(ZorgvoorBeter,2024).

Helpen met het verstrekken van medicatie is een interventie die je moet evalueren.

MeneerPekel

BEROEPSONDERWIJS

MeneerPekelheeftdementieenwoontnogthuis.Hijkrijgtzorgvandethuiszorg:de medewerkershelpenmethetverstrekkenvanmedicijnen.Meneerheeftinhetverleden teveelmedicijnengeslikt,omdathijvergetenwasdathijzealhadgenomen.De medicatieisinoverlegmetdedochtervanmeneerPekelineenkastjegedaan,datop slotzit.OmdatditdevrijheidvanmeneerPekelbeperkt,isereenmaatregel opgenomeninhetzorgplan.Deartsheeftsamenmetdewijkverpleegkundigegekeken naaralternatieven.Eriseenautomatischemedicijndispenserbesteld,maardiekan pasovertweemaandenwordengeleverd.

Naeenmaandisereenevaluatieingeplandomteevaluerenofdemaatregel,het verstrekkenvandemedicatiedoordewijkverpleegkundige,nognodigis.Opdit momentheeftmeneerPekelderoutinedathijzijnmedicatiewilinnemen.Dooreen andereroutineaantebieden–deverpleegkundigegeeftdemedicatie–hooptdearts datmeneerPekelnaverloopvantijdnietmeerzelfopzoekgaatnaarzijnmedicatie.

9.3 Productevaluatie

Naasthetprocesevalueerjeookhetproduct.Inhetverpleegkundigprocesvormen hetzorgplanendeverleendezorghetproduct.Jeevalueertofhetzorgplangebruikt wordtzoalsvoorgeschreven.Bijeenproductevaluatiegaathetomhetevaluerenvan hetbehalenvanhetzorgdoelenhetbeantwoordenvandezorgvraag.

Thema9 Monitorenenevaluerenvandezorg

Deevaluatie

Devraagisofdezorgvoldoetaanwatdezorgvragernodigheeftofaanwatvolgens protocollenenrichtlijnenwordtingezet.Jeevalueertderesultatendieerzijn; bijvoorbeeldofdewondaanhetgenezenisdoordatdewondzorgvolgensvoorschrift verloopt.Deresultatenkunnenpositief,maarooknegatiefzijn.Wanneereenwond verslechtertinplaatsvangeneest,trekjedeconclusiedatdeinterventiesniethet verwachteresultaatopleveren.ProductevaluatiedoejetijdenseenMDOofmeteen arts.Hetproductisdebehandelingdiegegevenwordtviadeinterventies;deartsis hiervooreindverantwoordelijk.

Voorbeeldenvanvragendiejebijeenproductevaluatiestelt,zijn:

• Ishetzorgdoelbehaaldofwordtditbinnendegesteldetermijnbehaald?

• Zijnderesultatenvanzorgdegewensteresultaten?

• Isdehuidigesituatiedegewenstesituatievandezorgvragerenbehandelaar?

BEROEPSONDERWIJS

Je evalueert of het zorgdoel gehaald wordt bij de revalidatie.

Zorgplannognietbehaald

Jenniferisverpleegkundigeindethuiszorgendeafgelopenmaandenwasze verantwoordelijkverpleegkundigevanmeneerVanBeek.Meneerwasthuisgevallen enhadeengebrokenheup,waardoorhijtijdelijkzichzelfnietkonredden.Jennifer hadhetvolgendezorgdoelopgesteld:

• BinnenachtwekenismeneerVanBeekweervolledigzelfredzaam.

Tijdensdeevaluatie,waarbijmeneerVanBeekookaanwezigis,wordtgeëvalueerd ofhetzorgdoelbehaaldis.Jenniferzegtdatdezorgmeteenpaarwekenmoetworden verlengd.Hetzorgdoelisnognietvolledigbehaald,omdatmeneerVanBeekzichnog niethelemaalzelfstandigkanredden.Hijisbijdefysiotherapeutgeweestendiemeldt datmeneernogbeperkingenervaartvandebreuk.Fysiekgaathetgoed,maardoor deangstlooptmeneernietaltijdveilig.MeneerVanBeekgeeftaandathijzichmet namenognietveiligvoelt.Afentoeverliesthijzijnevenwicht,waardoorhijbangwordt omweertevallen.Hijheefteenkeereenpaniekaanvalgehad.

DeartsbespreektvervolgensmetmeneerVanBeekofeendoorverwijzingnaareen psycholoogkanhelpen.Hetlijkteropdatdeangstdoorhetvallendegenezing belemmert.Meneervindtditeengoedidee.Dezorgwordtmetdriemaandenverlengd, waarbijdefocusvandeverpleegkundigengerichtblijftophetvergrotenvandeeigen regieenzelfredzaamheid.

9.4 Communicerenvandeevaluatie

WanneererinhetMDOeenevaluatieheeftplaatsgevondenwaarbijdezorgvragerniet aanwezigwas,communiceerjedeuitkomstvandeevaluatiemetdezorgvragerende naasten.Deevaluatievaneenzorgplanbespreekjeineengesprekmetdezorgvrager. HetisbelangrijkomvantevoreninhetMDOtebepalenwatjemetdebetrokkenen bespreekt.NietalleswatnaarvorenkomtineenMDOisaltijdrelevantvooreen zorgvrager.Ookjecollega’shoudjeopdehoogtevandeevaluatievanhetzorgplan. Voorhenwordtditschriftelijkvastgelegdinhetzorgplan,zodathetmakkelijkisterug tevinden.

BEROEPSONDERWIJS

Evaluatiegesprekmetdezorgvrager

Defocusvanhetevaluatiegesprekishetzorgplan.Inhetgesprekbespreekjeofhet procesgoedverlopenisenofhetzorgdoelbehaaldis.Omeengoedgesprektevoeren ishetbelangrijkomhetgesprekinteplannenenhetnieteventussendoortedoen (ZorgvoorBeter,2024).Hetgesprekwordtvaakgedaanalsdezorgisafgerond (bijvoorbeeldbijhetnaarhuisgaannaeenopname)ofvolgenshetprotocolvande organisatie.

Omeengoedgesprektevoerenzijndevolgendeelementenbelangrijk:

• Leidhetgesprekin:vertelwatjewiltevalueren,overwelkezorgdoelenen interventieshetgaat.

• Neemdetijdomhetgesprektevoeren.Alsjegehaastbent,luisterjenietgoed. Ookkanhetzijndatdezorgvragerdannietallesvertelt.

• Bieddezorgvragerderuimteomtevertellen.Geeftijdomteantwoordenenlaat afentoeeenstiltevallen,zodateenzorgvragermeervertelt.

• Evalueerallezorgdoeleneninterventies,stelvragenoverhetprocesenoverhet resultaat.GeefdaarbijookeenterugkoppelingvandeevaluatieinhetMDO.

• Ganietindeverdedigingalsdezorgvragerofnaasteniettevredenis.Doejedit wel,dankanhetzijndatereendiscussieontstaatendatisnietdeintentievanhet gesprek.Ookalsjehetgevoelhebtdathetnietklopt,ishetbelangrijkdatje doorvraagt.

• Rondhetgesprekaf,geefeensamenvattingvanwatbesprokenisenverwerkhet gesprekinhetdossier.

EvaluatiemetmevrouwChen

MevrouwChen(62jaar)isinhetziekenhuisopgenomenvooreenoperatieaanhaar baarmoeder.Gistereniszegeopereerdenhetgaatalbetermethaar.Mevrouwmag overdriedagenwaarschijnlijkweernaarhuis.Ineisdeverpleegkundigedie verantwoordelijkisvoorhetzorgplanvanmevrouwChenenheeftvoorvandaageen gesprekgeplandomdezorgteevalueren.

Ineheefthetgesprekvoorbereiddoorderapportagesvandeafgelopenweektelezen ennavraagtedoenbijdeartshoedezorgtotnutoeverlopenis.Tijdenshetgesprek merktInedatmevrouwChennietoveraltevredenoveris.Zogeeftmevrouwaandat zeslechttesprekenisoverheteten,somsishetbroodergdroog.Ookbaaltzeervan dathaarfamiliealleen’smiddagsopbezoekmagkomen.Zezougraaghaardochters ookindeochtendwillenzien.Watbetreftdezorgdoelengaathetgoed.Mevrouwis tevredenoverdezorgenisblijdatzegoedherstelt.Zezougraagnogwatmeer informatiewillenkrijgenoverwaarzestraksnogopmoetletten,zewilwetenwanneer zehethuishoudenweerkandoen.

InenoteertalleopmerkingenvanmevrouwCheninhetdossierenzetactiesuitvoor devragendiezeheeft.Zoplantzeeengesprekinoverdeafsprakennadeopname. Hetzorgplanpastzeverdernietaan,hetverlooptvoorspoedig.ZelaatmevrouwChen wetendatdedochtersetenkunnenmeenemenenlegtuitwaaromerbezoektijden zijnopdeafdeling.

InerondtdeevaluatieafenplanteennieuwmomentinwanneermevrouwChennaar huismag.

Schriftelijkeevaluatie

Insommigegevallenmaakjeeenschriftelijkeevaluatievoorinhetdossier,waarbij eengoedeverslagleggingbelangrijkis(V&VN,2022).Denkaandesituatiedatjeweinig evalueertomdatdezorgvragerlangdurigzorgkrijgt.Wanneerjeéénkeerperjaar evalueert,kanhetdeafspraakzijndatjehiereenofficiëleverslagleggingvanmaakt. Wanneererregelmatigeenevaluatieplaatsvindt,kanderapportagevoldoendezijn.

Aandachtspuntenbijeenschriftelijkeevaluatiezijn:

• Maakeensamenvattingvandeevaluatie,zorgdatdeevaluatievandezorgdoelen eninterventieserinstaan.Vermijdtekstendienietrelevantzijn.

• Schrijfineenduidigeeneenvoudigetaal.Aljecollega’smoetendeevaluatiekunnen lezen.

• Betrekdezorgvragerendiensnaastebijdeschriftelijkeverslaglegging.

• Zorgervoordathetverslagopdejuisteplekinhetdossierstaat,zodatalle betrokkenenhetverslagkunnenvinden.

Tevredenheidvandezorgvrager

VanwegedewetWetkwaliteit,klachtenengeschillenzorg(Wkkgz)ishetverplichtom temetenofdekwaliteitvanzorgindeorganisatiegoedis(MinisterievanVWS,2016).

Eenbelangrijkonderdeelvandekwaliteitvanzorgisdetevredenheidvanzorgvragers; ditwordtookwelpatiënt-ofcliënttevredenheidgenoemd.

Omtemetenofzorgvragersennaastentevredenzijn,zeteenorganisatie meetinstrumentenin.De Consumer Quality Index (CQI)ende Patient Reported Experience Measures (PREM)zijnvragenlijstendiegebruiktworden(Zorginstituut

Nederland,2019).Opbasishiervanmeetdeorganisatiewelkeervaringenzorgvragers hebben,ofzetevredenzijnenoferverbeterpuntenzijnvoordeorganisatie.Deze vragenlijstenwordenjaarlijksafgenomenenookalsdezorgvragermetontslaggaat ofoverlijdt.Alsverpleegkundigeverzoekjezorgvragersennaastenomdezelijstinte vullen,ofjevultdelijstsamenmethenin.Dansteljijineengesprekdevragenaande zorgvragerofdiensnaaste.

BEROEPSONDERWIJS

Een belangrijk onderdeel van de kwaliteit van zorg is de tevredenheid van zorgvragers.

Deuitkomstenvandezemetingenwordengecommuniceerdmetdemedewerkers vandeorganisatie,dezorgvragersendenaasten.Vanuithetmanagementwordende resultatenvandezemetingenbesprokenopdeafdeling.Elkezorgorganisatiepubliceert eenjaarverslagwaarindezemetingentelezenzijn.Ditjaarverslagisopenbaarenis vaaktevindenopdewebsitevandeorganisatie.

9.5 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MeneerWeert(79jaar)isopgenomeninhetziekenhuisvooreenspoedoperatieaan zijndarm.Hijisverdergezond,maarbleekalsgevolgvanlangdurigeobstipatieeen ileus(stoornisindedoorgangvandedarm)tehebben,waarbijdedarmgeperforeerd was.Tijdensdeoperatieiserhelaaseengaasjeachtergeblevenindewond.Ditwerd eenpaardagenlateralsnogverwijderd,maardaardoorisdewondgaanontsteken. MeneerWeertmoestdaaromeenweeklangerinhetziekenhuisblijven.

Casus

PaulienisdeverpleegkundigevanmeneerWeert.MeneermagnaarhuisenPaulien bereidtdeevaluatievoordooroptezoekenwelkevragenzemoetstellen.Inhet ziekenhuisishetgebruikelijkomhetzorgplanteevaluerenennategaanhoede zorgvragerdezorgheeftervaren.PaulienismetnamebenieuwdwatmeneerWeert vandezorgvindt,omdatereenfoutgemaaktis.

Dilemma

WanneerPauliendekamervanmeneerWeertbinnenloopt,ishijerniet.Ookzietze datzijnklerenwegzijnendatdekamervrijwelleegis.MeneerWeertisalnaarhuis gegaan.

WatdoetPaulien?

9.6 Begrippen

Procesevaluatie

Evaluerenwatgoedenwatmindergoedisgegaanbijdeuitvoeringvaneeninterventie.

Productevaluatie

Evaluerenofhetzordoelbehaaldwordtenofdezorgvraagwordtbeantwoord.

Thema10

BEROEPSONDERWIJS

Overdrachtenontslag

Inhoudthema

• Ontslagvaneenzorgvrager

• Ontslagprocedure

• Deoverdracht

• Inhoudvandeoverdracht

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

• Begrippen

Dagelijkswordenermensenopgenomenineenzorginstellingengaanmensenmet ontslag.Ditkomthetmeestvoorinalgemeneziekenhuizen.Maarookindelangdurige zorghebjetemakenmetopnameenontslag.Zorgvragerswordenovergeplaatstnaar eenandereinstelling(nieuweopname)ofgaannaarhuis(ontslag).Alsnahetontslag bijdeenezorgorganisatieeenvormvanzorgnodigblijft,iseengoedeoverdrachtnaar denieuwezorgorganisatiebelangrijk.Ditthemagaatoveroverdrachtenontslagen alleswatdaarbijkomtkijkeninjewerkalsverpleegkundige.

10.1 Ontslagvaneenzorgvrager

Hetontslagvaneenzorgvrageriseenbelangrijkonderdeelvandezorgdiejeals verpleegkundigeverleent.Erkunnenverschillenderedenenzijnvoorhetontslag.Ook ishetgoedomietstewetenoverontslagcriteria.Eengestructureerdeaanpak,effectief communicerenensamenwerkingmetanderenisbijhetontslagvaneenzorgvrager cruciaal.Ditkanhetherstelvandezorgvragerbevorderenenvoorkomendateen heropnamenodigis.

Ontslagishetproceswaarbijdezorgvragerdezorginstelling,meestaleenziekenhuis, verlaatnaeenopnameen/ofbehandeling.Ditontslagvereisteenzorgvuldigeplanning. Deoverdrachtiseenonderdeelvandeontslagprocedure.Dezeoverdrachtisgericht ophetregelenvandejuistevervolgzorgenondersteuningnahetontslag.Voordatde zorgvragermetontslaggaat,voerjeeenontslaggesprekmethemenzijnnaasten.

BEROEPSONDERWIJS

Een kleindochter haalt haar moeder op uit het ziekenhuis.

Redenenvoorontslag

Erkunnendiverseredenenzijnwaaromdezorgovereenkomstmeteenzorginstelling wordtbeëindigdendezorgvragerdusontslagenwordt.Enkeleveelvoorkomende redenenzijn:

• geenzorgmeernodig

• overplaatsing

• vervolgzorgdooreenanderezorgaanbieder

• dezorgvragerwilzelfdezorgnietmeer

• overlijden.

Geenzorgmeernodig

Vanuithetziekenhuis,dethuiszorg,revalidatiecentraendepsychiatriewordtdezorg vaakafgeslotenmeteenontslagenisergeenvervolgzorgmeernodig.Indepraktijk vandelangdurigezorggebeurthetmindervaakdateenzorgvragerontslagenwordt engeenanderezorgmeerkrijgt.Datiemandzelfgeenzorgmeerwil,komtookniet veelvoor,maarhetgebeurtwelendanvooralbijmensenmeteenlichtverstandelijke beperkingenindeggz.Jijdraagtdanzorgvoordeontslagprocedure.

Eindezorg

Bart(25jaar)heefteenlichtverstandelijkebeperking.Hijissindsdriejaarcliënt begeleidzelfstandigwonenbijeeninstelling.Ditgaatzogoeddathijinoverlegmet zijnbegeleiderendebehandelaarvandeinstellingbesluitdathijzelfstandigverder kanengeenbegeleidingmeernodigheeft.Bartgaatmetontslagende zorgovereenkomstwordtontbonden.

OokEllen(24jaar)heefteenlichtverstandelijkebeperking.Zewoontineengroep begeleidwonenvaneeninstelling.Zekannietvolledigzelfstandigfunctioneren,maar zeheefthetookaltijdennietmeerzonaarhaarzin.Haargroepsleider,behandelaar enoudersoverleggensamenenbesluitendatEllenweerthuisgaatwonen.Zeheeft zichdeafgelopenjarenflinkontwikkeldenhetgaatveelbetermethaar.Debegeleiding dienunognodigis,willendeouders,gemachtigdenvoorEllen,graagopzichnemen. Zijvragenzelfontslagaan,namensEllen.

Thema

Tevreden mevrouw nadat ze is verhuisd naar een verpleeghuis.

Overplaatsing

BEROEPSONDERWIJS

Overplaatsingalsredenvoorontslagkomthetmeestvoor.Wekelijkszijnerlandelijk honderdenoverplaatsingenbinnenentusseninstellingen.Jekuntonderscheidmaken ininterneenexterneoverplaatsingen:

• Eeninterneoverplaatsingvindtplaatsbinnendezelfdezorginstelling.Ditkan gebeurenomdateenandereafdelingzorgkanleverendiebeteraansluitbijde behoeftenvandezorgvrager.Hetkanookgaanomeenoverplaatsingnaareen anderegroep,omdatdezorgvragerdaarbeterinpast.Deadministratieveprocedure bijeeninterneoverplaatsingiseenvoudiger,omdatdegegevensvandezorgvrager albekendzijn.Welishetnodigdatdeafdelingofgroepwaardezorgvragervertrekt eenvereenvoudigdeontslagprocedurevolgt,inclusiefeenoverdracht.Dezorgvrager wordtdaarimmersontslagen.Eeninterneoverplaatsingkanbijvoorbeeldookeen adreswijzigingtotgevolghebben.Degemeenteeninstantiesmoetendaarvanop dehoogtezijn.

• Eenexterneoverplaatsingiseenoverplaatsingnaareenanderezorginstelling; bijvoorbeeldvanziekenhuisnaarverpleeghuisofggz-instelling,van revalidatiecentrumnaarverpleeghuisofvaneenziekenhuisnaareeninstelling voormensenmeteenverstandelijkebeperking(ofomgekeerd).Bijeenexterne overplaatsingiseenuitgebreideontslagprocedureinclusiefoverdracht noodzakelijk.

Vervolgzorg

Alsiemandontslagenwordtbijeenzorginstellingenteruggaatnaarhuis,iservaak nogwelvervolgzorgnodigvandethuiszorg.Ditiseenanderezorgaanbieder.Hetzelfde geldtvoordekraamzorg.Eenkraamvrouwdieuithetziekenhuiswordtontslagen, heeftthuisnogkraamzorgnodig.

Zorgvragerwilgeenzorgmeer

Eenzorgvragerdiezelfgeenzorgmeerwil,kanhiervooreenpersoonlijkeredenhebben. Hijwilbijvoorbeeldmeerzelfstandigheiden(meer)regieoverzijnleven.Ofhijwil thuiszorgontvangen.Hetkomtookvoordatiemandniettevredenisoverdekwaliteit vanzorgofzichnietgoedbegrepenvoelt.Verderkunnenerfinanciëleredenenzijn, zoalsdeeigenbijdragenietkunnenopbrengen.

Overlijden

Alsiemandoverlijdt,moeteenartsdedoodformeelbevestigenende overlijdensverklaringinvullen.Jezieteralsverpleegkundigeoptoedatditgebeurt. Ookwerkjehetzorgdossierbijmetallerelevanteinformatieoverhetoverlijdenen debenodigdeformulieren.

Anderetakenophetgebiedvanoverdrachtenontslagkunnenzijn:

1. zorgenvooreengoedeoverdrachtnaaranderezorgverleners,zoalsdehuisarts; jekuntondermeereensamenvattingschrijvenvandelaatstezorgen gebeurtenissen

BEROEPSONDERWIJS

2. verzamelenvandepersoonlijkebezittingenvandeoverledeneenhiervaneen inventarisatielijstmaken

3. voorbereidenvandeoverdrachtaandeuitvaartverzorger,zoalshetverzamelen enklaarleggenvanallebenodigdedocumenten.

Zorgdatjegoedopdehoogtebentvandespecifiekeprotocollenvandeinstelling, zodatjediekuntvolgenen/ofjecollega’seroverkuntinlichten.

Naastdiverseredenenvoorontslagishetgoedomooktewetenwelkeontslagcriteria erzijn,metnameinhetziekenhuis.Jekuntaandehandvandezecriteriabepalenof iemandwelofgeenzorgmeernodigzalhebben.

Ontslagcriteria

Deontslagcriteriavariërenperziekenhuis.Somsbetreftditspecifiekepunten,zoals eenhanteerbarepijnscoreofafwezigheidvankatheters.Inhetalgemeengeldtdat eenzorgvragermoetvoldoenaandevolgendecriteriaomontslagentekunnenworden:

1. Medischetoestandstaatontslagtoe.

2. Zorgvragerisvoldoendemobiel:minimaalzelfstandiguitbedkomen,naarhet toiletkunnenlopen,inhuisrondlopen.

3. Oralevoedingsintakeenflatuszijnvoldoende:zelfstandigkunneneten (voedselinnamedievoldoetaanbehoefte)envoldoendedarmperistaltiek.

4. Voldoendezorgthuis:huisartsopdehoogte,thuiszorgingeschakeld,afspraken gemaakt,hulpmiddelenaanwezig,thuismedicatiegeregeld.

Thema10 Overdrachtenontslag

Zodrabekendis,ofverwachtwordt,dateenzorgvragerontslagenzalworden,begin jemetdevoorbereidingenvoordeontslagprocedure.Eenalgemeneregelis:startop tijdmethetplannenvandeontslagdatumopbasisvanontslagcriteria,bijvoorbeeld binnen48uurnaopname.

10.2 Ontslagprocedure

Deontslagprocedureisonderteverdelenindevoorbereiding,hetcoördinerenvan dezorgenhetdaadwerkelijkeontslag,waarindeoverdrachtenhetontslaggesprek plaatsvinden.

Overleg met collega’s over de overdracht.

Voorbereiding

Tervoorbereidingvandeontslagprocedurebeoordeeljealsverpleegkundigeofde zorgvragerklaarisomontslagenteworden.Samenmetdespecialist(multidisciplinair) evalueerjedemedischetoestand.Ermoetwordennagegaanofontslagmedisch verantwoordis.Debeslissingtotontslagmoetinhetdossierwordenvastgelegd, evenalsdepersoondiedezeheeftgenomen.

Jekijkthoehetstaatmetdezelfzorgcapaciteitenenwelkeondersteuningof vervolgzorgdezorgvragerthuiskankrijgen.Jebetrektdezorgvragerenzijnfamilie bijditproces.

Coördinerenvandezorg

Omdezorggoedtekunnencoördinerengajenawelkezorgbehoeftendezorgvrager heeftenwelkezorghijnodigheeftvanthuiszorg,fysio-ofergotherapie.Hetregelen vandebenodigdeverwijzingenenafsprakenvalthierookonder.Mogelijkzijnbepaalde hulpmiddelenenmedicijnennodig,dietijdigaanwezigmoetenzijn.Planningisinhet heleprocesdanookbelangrijk.

Somshoefjezelfhetontslagniettecoördineren,maarkunjeeen transferverpleegkundigeinschakelen.Misschieniseraanjouwzorginstellingeen transferverpleegkundigeverbonden.Dezeverpleegkundigebegeleidthetontslagen fungeertalscentraalaanspreekpuntvoorzorgvrager,familieenzorgverleners.Ze begeleidtenmonitortdevoortgangvandetransmuraleoverdracht,waarinde verantwoordelijkhedenvoordezorgvragerdoordebehandelendarts,verpleegkundige ofapothekerwordenovergedragenaandevolgendezorgverleners.Ookcoördineert zedenodigedienstenenhulpmiddelen.

Ontslag

Hetiszover:dezorgvragerwordtontslagen.Hijgaatnaarhuis,waarhijnogzorgzal krijgenvandethuiszorg,ofhijverhuist(tijdelijk)naareenanderezorginstelling,een zorghotelofrevalidatiecentrum.Jebetrekthemactiefinhetontslagproces,zodathij goedvoorbereidis.

ErzijngeengestandaardiseerdeontslagproceduresvooralleziekenhuizeninNederland. Welbestaanerrichtlijnenenstappendieoverhetalgemeengevolgdwordenbijhet ontslagvanzorgvragers.Alsverpleegkundigeregeljeverschillendebelangrijkezaken.

Indepraktijk

BEROEPSONDERWIJS

MevrouwVanLier(68jaar)isgeopereerdenheefteennieuweheupgekregen.Zeis nognietvoldoendehersteldomnaarhuistekunnen.Bovendienheeftzediabetes mellitusenreuma.Daaromgaatzevoorhaarverdereherstelnaarhet revalidatiecentrum.

VerpleegkundigeSofieisverantwoordelijkvoorhetregelenvanhetontslagvan mevrouwVanLierenvoordeoverdrachtaanhetrevalidatiecentrum.Daartoemaakt zeeenuitgebreidebeoordelingvandezorgbehoeftenvanmevrouw.Zebespreekt dezebehoeftenzowelmetmevrouwzelfalsmetdebehandelendartsenfysiotherapeut. Sofiegeeftvoorlichtingaanmevrouwoverwatzekanverwachtenenhoezeverder kanwerkenaanhaarherstel.

TijdenshetschriftelijkvastleggenvandeoverdrachtbesluitSofiehet revalidatiecentrumtebellen.Zewilalvasteentelefonischeafspraakmakenomde overdrachttebespreken.Bijhetrevalidatiecentrumreagerenzehieropwat

terughoudend,maarSofielegtduidelijkuitdatzenamensmevrouwVanLierenhaar familiespreekt.Zewilgewoonheelgraagdatalleshelderis,zodatdezorgzogoed mogelijkwordtovergenomen.

Ontslaggesprek

Hetontslaggesprekhoortbijdeafrondingvaneenperiodevanzorgvoorzowelde zorgvrageralsdezorginstelling.Bijvoorkeurvoerje12tot24uurvóórhet daadwerkelijkeontslageenontslaggesprekmetdezorgvragereneenfamilielid.

Hetontslaggesprekkentdebasisstructuurvaneengesprek:

• opening

Jeleidthetgesprekinenlegthetdoeluit.

• middenstuk

Ditishetbelangrijkstedeel.Hetheefttweedoelen:informatiegevenenhetverblijf evalueren.

• afronding

Jevathetgespreksamenenbiedtgelegenheidomvragentestellen.

Tijdenshetontslaggesprekontvangtdezorgvragerinstructies,adviezen(bijvoorbeeld overleefstijl,zelfmanagement,dieetenbeweging)enafsprakenvoordevervolgzorg, zoalsmetfysiotherapieofopdepolikliniek.Verdergeefjeinstructiesoverdemedicatie enverstrekjeeenactueelmedicatieoverzicht.Jebetrektdezorgvragerenookde naastenactiefinhetgesprek.Tenslottegeefjeeenontslagbriefmee,waarinalle besprokeninformatieopeenbegrijpelijkemanierisopgenomen.

Aandachtvooremotioneleaspecten

Geefnietalleeninformatieeninstructies,maarmaakookruimtevooremoties,zorgen, verwachtingenenvoorkeuren.Besteedaandachtaandeemotioneleaspectenvan hetontslagengeefemotioneleondersteuning.

Evaluerenvanhetverblijf

Bieddezorgvragertijdenshetontslaggesprekdemogelijkheidomzijnmeningof kritiektegeven.Kijksamenterugophetverblijfenbespreeknietalleendezorgen begeleiding,maarookaspectenalsmaaltijden,leefomgeving,veiligheid, ontspanningsmogelijkhedenenzovoort.Deinstellingkanhierverbeterpuntenuit halen.

Ontslagbrief

Eenontslagbriefbevatschriftelijkeinformatieoverdezorgvrager,zoals contactgegevens,diagnose,ingreep,postoperatiefbeloop,medicatie-instructiesen afspraken.Ditbetrefteenelektronischebrief,dieaandehuisartseneventueleandere zorgverlenerswordtverstuurd.Dezebriefmoetbinnen24uurnaontslagworden verzonden.

Aandachtspunten

Eenaantalaandachtspuntenkunjetijdenshetontslagproceszelfooknogdoornemen omtezienofjeaanalleshebtgedacht:

1. Ganaoferinjouwziekenhuisofzorginstellingeenchecklistisvoorzorgvragers. Zo’nchecklistkanmensendieontslagenwordenhelpenomzelfeenactieverol tevervullen.Daarnaastishetvoorjoualsverpleegkundigeookeenhandig hulpmiddelomtecontrolerenofjeaanalleshebtgedacht.

2. Geefdezorgvragereen24/7bemandtelefoonnummermee,zodathijbij problemenweetwiehijkanbellen,ook’savondseninhetweekend.Vertelbij welkesymptomenhijcontactmoetopnemen.

3. Vraagbijdezorgvragernaofiemanduitdefamilie-ofvriendenkringhemophaalt. Ofheefthijspeciaalvervoernodig,zoalseenambulanceofrolstoeltaxi?

4. Mogelijkheeftdezorgvragerietsaaninformatiewaarhijemotioneleen psychosocialeondersteuningkanvinden,bijvoorbeeldbijeen patiëntenvereniging.

10.3 Deoverdracht

Indeverpleegkundigezorgiseenzorgvuldigeoverdrachtvanrelevanteinformatie overdezorgvragerbelangrijk.Ditdraagtbijaandecontinuïteitvanzorgendeveiligheid vandezorgvrager.Jekuntveeldoenomzo’noverdrachtsoepeleneffectieftelaten verlopen,zoalsdejuisteproceduresvolgen,wetenwelkeinformatienoodzakelijkis eneffectiefcommunicerenensamenwerken.

Hiernaleerjemeeroververschillenderedenenvooroverdracht,deverpleegkundige overdrachtendebelangrijksteelementen.

Ziekenhuispersoneel checkt bij een zorgvrager of deze voldoende hersteld is om te worden ontslagen.

Thema10 Overdrachtenontslag

Overdrachtishetproceswaarinjerelevanteinformatieoverdezorgvrageroverdraagt. Ditkantussenzorgverleners,zorgafdelingen(intern)enzorginstellingen(extern) plaatsvinden.

Redenenvooroverdracht

Vooreenoverdrachtkunnenverschillenderedenenzijn:

• Verpleegkundigendragenaanelkaarovertijdenseenwisselingvandag-,avondennachtdienst.

• Eenzorgvragerwordtverplaatst(transfer)vandeenenaardeandereafdeling, bijvoorbeeldnaeenoperatievanderecoverynaardeverpleegafdeling.

• Eenoverdrachtkannodigzijntussenzorgverleners,zoalsvanverpleegkundige naararts.

• Dezorgvragerwordtontslagen:hijofzijmagnaarhuis,maarheeftthuiszorgnodig. Ofervolgteenoverplaatsingnaareenanderezorginstelling,bijvoorbeeldvan ziekenhuisnaarverpleeghuisofrevalidatiecentrum.Danwordtookweldeterm ‘transfer’gebruikt.

Inditthemagaathetvooraloverdezelaatsteredenvooroverdracht.

Deverpleegkundigeoverdracht

Vaakheefteenzorgvragerdieeenzorginstellingalseenziekenhuisofggz-instelling verlaat(dusmetontslaggaat)nogvervolgzorgdooreenanderezorginstellingnodig.

Jelichtjecollega’svandieinstellingzogoedmogelijkin,zodatzijdezorgsoepel kunnenovernemen.Debelangrijkstegegevenswordensamengevoegdineen overdracht:deverpleegkundigeoverdracht.Dezeoverdrachtmoetbinnen24uurna ontslagwordenverstuurdnaardeverpleegkundigezorgverlenerdiedezorgoverneemt.

Jekuntindeverpleegkundigeoverdrachtspecifiekezakenoverdragen,zoals wondzorginstructies,mobilisatie-adviezenenobservatiepuntenvoorcomplicaties.

Elementenvaneeneffectieveoverdracht

Omdeoverdrachtzoeffectiefmogelijktelatenverlopeniseenaantalzakenessentieel:

1. volledigheidvaninformatie

Deinformatiediejebijdeoverdrachtgeeft,moetrelevantzijn.Daarombevat deze:identificatiegegevens(naam,geboortedatumenzovoort),actuelesituatie, voorgeschiedenis,zorgplan,specifiekebehoeftenenaandachtspunten.

2. nauwkeurigheidvaninformatie

Checkdeinformatie.

3. structuurenorganisatie

Jekunteengestandaardiseerdformatofmodelgebruiken.Zovoorkomjedat belangrijkeinformatiewordtgemist.

4. betrekkenvandezorgvragerennaasten

Zijkunneninformatieaanvullen,watdeoverdrachtverbetertenbijdraagtaan decontinuïteitvanzorg.

5. communicatievaardigheden

Omgoedtekunnenoverdragenbeschikjeovervaardighedenzoalshelder formuleren,luisteren,samenvattenenhetstellenvandejuistevragen. 6. documentatie

Eencombinatievanmondelingeenschriftelijkeoverdrachtisideaal,alzaldit nietaltijdmogelijkzijn.Decollegaaanwiejeoverdraagt,kaneen(digitaal) schriftelijkverslagopeenlatermomentopnieuwraadplegen.Ditverslag ondersteuntmeteenookdemondelingeoverdracht.

10.4 Inhoudvandeoverdracht

Bijdeoverdrachtgaathetomzorggegevens.Jijalsverpleegkundigedraagtzorgvoor deverpleegkundigeoverdracht.Artsenenandereprofessionals,zoalsde fysiotherapeut,wisseleninformatieuitmetdeeigenberoepsgroep.Draagalleendie informatieoverdievanbelangisvoordecontinuïteitvandezorgverlening.

Deoverdrachtbestaatuiteenaantalstappen,waarbijhetvooralbelangrijkisomgoed overdeinhoudnatedenken.Jebeginttijdigmetdevoorbereiding,kiesteenmanier omoverzichtelijkovertedragenenbepaaltbijeenaantalgegevenssteedswelke informatieessentieelenrelevantis.

Stappen

Debelangrijkstestappenindeoverdrachtvoorverpleegkundigenzijn:

BEROEPSONDERWIJS

1. Houdvoorogendatjeovermeerkennisbeschiktendatjedezorgvragerbeter kentdanjecollegadiedezorgoverneemt.Steljezelfdevraag:welkeinformatie ofkennisishetbelangrijkstwaardoordezorgzonaadloosmogelijkovergaatin dehandenvandecollega’s?

2. Plandeoverdrachttijdiginenregeldatdeoverdrachtgemaaktisvoordatde zorgvragerwordtovergeplaatstofontslagen.

3. Vertelofbeschrijfdeactuelesituatievandezorgvrager,veranderingeninzijn gezondheidstoestand,inwelkeherstelfasehijzichbevindt,uitgevoerde onderzoekenenbehandelingen,postoperatiefbeloopeneventuele bijzonderheden,welkezorghijnaarverwachtingnognodigheeft, aandachtspuntenoverfysiekengeestelijkwelbevinden.

4. Leteropdatjeeenduidigetermengebruiktencheckbijeenmondelinge overdrachtofdeanderjebegrijpt.Biedruimtevoorvragenen/ofopmerkingen.

5. Maakgebruikvaneengestructureerdeaanpak,bijvoorbeelddeSOAP-methode (Subjectief,Objectief,Analyse,Plan).

6. Streefnaarelektronischegegevensuitwisseling,waarbijdeautorisatieenprivacy vandezorgvragergewaarborgdzijn.

SOAP-methode

DeSOAP-methode(Subjectief,Objectief,Analyse,Plan)iseenrapportagemethode dieverpleegkundigengebruikenvoorrapportageenoverdracht,ookbijhetontslag vanzorgvragers.Zozorgjevooreenduidelijkecommunicatietussenzorgverleners.

SOAPstaatvoor:

• Subjectief:ervaringenenklachtenvandezorgvrager

• Objectief:meetbareobservatiesenonderzoeksresultaten

• Analyse:interpretatievandegegevensenmogelijkediagnoses

• Plan:devoorgesteldevervolgstappenenbehandeling.

Manierenvanoverdragen

Jekuntdegegevensopdriemanierenoverdragen:

1. schriftelijk

2. mondeling

3. viaeenelektronischdossier.

Schriftelijkeoverdracht

Deschriftelijkeoverdrachtbevathetzorg-ofbegeleidingsplan,inclusiefactueledoelen enzorgactiviteiten.Daarnaastdraagjeookgegevensoverdiebelangrijkzijnvoorde continuïteitvanzorg,maardienietinhetdossierstaan;bijvoorbeeldhoeeen zorgvragerreageertopeenbepaaldemaniervanbenaderen,verzorgenofbegeleiden. Veelinstellingengebruikeneenspeciaal(digitaal)overdrachtsformulier.

BEROEPSONDERWIJS

Alsergeenformulieris,maakjezelfeendocumentmetdebelangrijkstegegevensdie nietinhetdossierstaan.Hetnadeelkanzijndatjeeenteuitgebreidofjuisttebeknopt verhaalschrijft,waardoorgegevensontbreken.

Nuttigeinformatie

Sven(28jaar)heefteenmatigverstandelijkebeperking.Hijwordtovergeplaatstnaar eengroepbijeenanderezorgaanbieder,waarintensieverebegeleidingmogelijkis. AlsSvenlichamelijkeklachtenzoalshoofdpijnofbuikpijnheeft,kanhijnietvertellen wateraandehandis.Hijslaatdanmetzijnarmenengaathardroepen.Hethelptin zo’ngevalvrijwelaltijdalsjehemopzijngemakstelt,hemmeenaarzijnkamerneemt, eenmuziekjeaanzetenhemeenglaswatergeeft.Eenmaalrustigergeworden,wijst hijwelaanwaarhijlastvanheeft.Ditstaatnietaltijdinhetbegeleidingsplan,maar iswelnuttigeinformatievoordenieuwezorgaanbieder.

Mondelingeoverdracht

Eenaanvullingopdeschriftelijkeoverdrachtisdemondelingeoverdracht.Dezebiedt mogelijkhedenomeenuitgebreideretoelichtingtegeven.Eenmedewerkervande nieuwezorgaanbiederneemtalvóórhetontslagvaneenzorgvragercontactopmet dezorgvragerofdeEVV’er.Ditkanfysiekoftelefonisch.Dezepersoonlijkevormvan overdrachtwordtookwelwarmeoverdrachtgenoemd.

Viaelektronischdossier

Eenanderemaniervanzorgoverdrachtisviahetelektronischpatiënten-of cliëntendossier(EPD/ECD).Ditwerktalleenalsbeideorganisatiestoeganghebben totdezelfdesoftware.Alseenvanbeidezorgaanbiedersnietdebeschikkingheeftover eenEPD/ECD,ishetwelmogelijkomeenprintvanhetdossiertemakenvoor schriftelijkeoverdracht.

Essentiëleinformatie

Debelangrijksteonderwerpenvoordeoverdrachtzijn:

1. algemenegegevens:naam,adres,geboortedatum,contactpersoonvanfamilie enbereikbaarheid,burgerservicenummer,zorgverzekeraar,geslacht, opnamedatum,diagnose,medischevoorgeschiedenis,behandelendarts,religie

2. redenvooropnameenzorg(kortesamenvatting)

3. huidigeklachtenensymptomen(kortesamenvatting)

4. medischebehandeling:operatie,therapie,medicatiemeteventuelebijwerkingen ofcomplicaties

5. verpleegkundigeobservaties:vitalefuncties(hartslag,bloeddruk,ademhaling, temperatuur),pijnbeoordeling,wondzorg,mobiliteit

6. medicatieenallergieën:actueelmedicatieoverzichtenofiemandergensallergisch voorisenzoja,waarvoor

7. dieetvoorschriftenenvoedingsbehoeften(kortesamenvatting)

8. mobiliteitenrisico’s:vallen,decubitusenzovoort

9. psychosocialeaspecten:socialesituatie(ondersteuningthuis),psychische gesteldheid

10. overigerelevantieinformatie:laboratoriumuitslagen,beeldvorming(MRI, röntgenfoto’s),consultenvanspecialisten,afsprakenmetpolikliniekof fysiotherapie.

Aandachtspunten

Hetkanhandigzijnomeroptijdvoortezorgendatopdenieuwezorglocatieminimaal eenkleinevoorraadspullenaanwezigisdiedezorgvragerabsoluutnodigheeftof waaraanhijgewendisvoordeverzorging.Denkaanmedicijnen,verbandmiddelen enincontinentiemateriaal.Dezezijn(oprecept)verkrijgbaarbijdeapotheekinhet ziekenhuis.

10.5 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MeneerScott(77jaar)isopgenomennaeenpolibezoekwaarindespecialistvaststelde dathijergachteruitisgegaan.Vanwegedarmkankerismeneereerderopgenomen geweest.Hijisgeopereerdenheeftverschillendevervolgbehandelingenondergaan. Eenhalfjaargeledenzijneruitzaaiingengevonden.MeneerScotthooptetijdenshet controlebezoekopdepolikliniekdaternogbehandelmogelijkhedenzoudenzijn,maar despecialistheefthemenzijnvrouwvertelddatdezeerhelaasnietmeerzijn.Zijn levensverwachtingisnietlangmeer.OpdeverpleegafdelingheeftmeneerScottde wensuitgesprokenomnaarhuistegaan.

Casus

MeneerScottwilhetliefstzosnelmogelijknaarhuis.VerpleegkundigePierre,die meneerScottdeafgelopendagenheeftverzorgdenbegeleid,bespreektmethemen zijnvrouwdewensenenmogelijkheden.Hetziekenhuiswerktmeteen transferverpleegkundige,Monika.Pierreschakelthaarin.

OpdedagvoordatmeneerScottmetontslaggaat,looptPierrenogevenbijhem binnenomafscheidtenemen.Pierreheeftmorgeneenvrijedagenzalmeneerdus nietmeerzien.Hijinformeertbelangstellendofallesthuisgeregeldis.MevrouwScott vertelttevredendatdithetgevalis:zekrijgen24-uurszorgenzijnoemtdenaamvan dethuiszorginstelling.EenvriendvanPierrewerktbijdeinstellingdiemevrouwScott noemtenzodoendeweetPierredatzealleendag-enavondzorgbieden,maargeen nachtzorg.HijverwachtdatmeneerScottdezenachtzorg,dusintensievethuiszorg, welopkortetermijnnodigheeft.

BEROEPSONDERWIJS

Pierrevraagtnogmaalsofdezorg,ookvoordenacht,goedgeregeldis.Enofzedat echtzekerweet.MevrouwScottzegtdatzeditnietpreciesmeerweet,maardatMonika allesheeftgeregeld,dusdathetvastinordeis.

Dilemma

WatdoetPierre?

10.6 Verdieping

Wanneereenzorgvragermetontslaggaat,vindtereenoverdrachtplaatsoverhet gebruikvanmedicatieaandehuisarts,openbareapotheekofeenanderezorginstelling. Dekansophetmakenvanfoutenblijktdanerggroottezijn.Deverpleegkundigekan hetmedicatieontslaggesprekmetdezorgvragervoeren.Alhoewelderolvande verpleegkundigeinhetvoorkomenvanmedicatiefoutennietzogrootis,kunnende gevolgenwelvaakveeltijdenenergiekosten.Vanwegehetrisicoopoverlijdenheeft dezorgvuldigeoverdrachtvanmedicatiebijontslagalleaandachtvandeoverheid

endedirectbetrokkenen.HetVMSVeiligheidsprogramma(heeftdemedicatieverificatie bijontslaginzijnprogrammazitten.Eenverdereaanscherpingvanderichtlijn ‘Overdrachtvanmedicatiegegevensindeketen’wordteind2025verwacht.

Voorbeeldenvanmedicatiefouten

Iederjaaroverlijdenzorgvragersdoorfoutiefmedicijngebruik.Bijmedicatiefouten kanthetgaanomhetvoorschrijvenvanverkeerdemedicijnenofeentehogeoftelage dosering.Maarjekuntjeookvoorstellendatdecombinatievanverschillende medicijnennietsamengaat.Eenreactievanhetenemethetanderemedicijngeeft danbijwerkingen,somszelfsmetdedoodtotgevolg.Ditspeeltvooralwanneeriemand verschillendeaandoeningenheeftenveelmedicijnengebruikt.Wanneereenzorgvrager uithetziekenhuiswordtontslagen,kunnenerverschillendesoortenfoutengemaakt worden.

BEROEPSONDERWIJS

Het actuele medicatieoverzicht en de ontslagbrief horen met elkaar te kloppen.

Foutinontslagbrief

Hetkanvoorkomendaterindeontslagbriefvergetenisombepaaldewijzigingenin doseringendoortegeven.Oferisnietaangegevendatbepaaldemedicatiegestopt is.Deontslagbriefenhetmedicatieoverzichtstemmendannietovereen.Wanneer vervolgensdecommunicatietussenhetziekenhuisendehuisarts,behandelaarof apotheeknietgoedverloopt,kunnenzichlevensbedreigendesituatiesvoordoen, zoalsjeindeonderstaandecasusleest.

Lithium-intoxicatie

Eenzorgvragerbelandtmeteenlithium-intoxicatieopdeIC.Deintensivistzietdat dezepersoonviermaandeneerderookopgenomenisgeweestvanwegeeendergelijke intoxicatie.Bijontslagnadeeersteopnameisdelithiumdoseringverlaagd.Deze dosisverlagingwasnietbekendbijdebehandelaarbuitenhetziekenhuis,waardoor dezorgvragereentehogedosisbleefgebruiken.Hijhersteltgelukkigvolledig(Samen voorMedicatieoverdracht,2024).

Onvoldoendeuitleg

Hetkanookvoorkomendateenzorgvragerbijontslagonvoldoendeuitlegkrijgtover demedicatie.Bijvoorbeeldoverhoehijzijnmedicatiemoetinnemenofwelke bijwerkingenbelangrijkzijnomtemonitoren.Ofwanneerhijdeartsopnieuwmoet consulterenbijhetgebruikvannieuwemedicatie.Somsbegrijpenzorgvragersniet volledigwaternahetontslagvanhenwordtverwacht,zoalsdeonderstaandecasus laatzien.Inditvoorbeeldziejeookdatervanuithetziekenhuiswerdnagelatenom dewijzigingenindemedicatiedoortegevenaaneenanderebehandelaar,inditgeval detrombosedienst.Wanneerjealsverpleegkundigethuiszorgbiedtnaeen ziekenhuisopname,ishetaltijdbelangrijkomhetmedicatieoverzichtgoedte controleren.

BEROEPSONDERWIJS

Forsebloeduitstortingen

Tijdensdeopnamevaneenzorgvragermetatriumfibrillerenvervingdemedisch specialisthetantistollingsmiddelacenocoumaroldoorrivaroxaban.De86-jarige zorgvragerhadbeperktegezondheidsvaardigheden.Hijbeheerstevooralde Nederlandsetaalnietgoed.Bijhetontslaguithetziekenhuisinformeerdedeartsin opleidingdezorgvrageroverhetmedicijngebruikthuis.

Thuisbegondezorgvrager–naasthetgebruikvanrivaroxaban–weermethetgebruik vanacenocoumarol.Natweewekenconstateerdeeenmedewerkervande trombosedienstforsebloeduitstortingenbijdezorgvragereneenINR-waardevan8. Demedischspecialistendeartsinopleidinghaddengeenberichtgestuurdnaarde trombosedienstoverhetstakenvanacenocoumarol(InstituutVerantwoord Medicijngebruik,z.d.-b).

Tijdelijkemedicatiestop

Somsishetvooreenbehandelinginhetziekenhuisofeenoperatienoodzakelijkom eenbepaaldmedicijnnietlangertegebruiken.Ditisdaneentijdelijkesituatie,waarbij hetdebedoelingisdatditmedicijnlaterweerwordtingenomen.Ookhierkunnen fouteningemaaktworden,zoalsjeindevolgendecasusleest.

CVA

Bijeenzorgvragerdieeenoperatiekrijgt,staaktdearts-assistentclopidogrel.Na ontslaguithetziekenhuismoetclopidogrelweerwordengestart.Ditlaatstegebeurt niet,omdatdearts-assistentditnietheeftvermeldindeontslagbriefenophet ontslagrecept.NaverloopvantijdwordtdezorgvragerthuisgetroffendooreenCVA. DezorgvrageroverleefthetCVA,maarhersteltnietvolledig(Samenvoor Medicatieoverdracht,2024).

Meldenvanmedicatie-incidenten

Erbestaateenlandelijkmeldpuntvoormedicatiefouten,namelijkhetVoorkomen Medicatie-Incidenten(VMI),onderdeelvanhetInstituutVerantwoordMedicijngebruik. Verpleegkundigen,maarookandereindividuelezorgverleners,eninstellingenkunnen hierverkeerdgeneesmiddelengebruikmelden.VMIverzameltenanalyseertdeze meldingen.Degesignaleerderisico’sgevenzijterugaandezorgverleners.Ditgebeurt onderandereviaPraktijkprikkels.Ditiseenkortebeschrijvingvaneen medicatie-incidentmetaanbevelingenvoordepraktijk.Deeerderbesproken voorbeeldenzijnPraktijkprikkels(InstituutVerantwoordMedicijngebruik,z.d.-a).

DeInspectieGezondheidszorgenJeugd(IGJ)heefteenbelangrijketaakomde gezondheidszorggoedenveiligtehouden.DeIGJcontroleertdanookofertussende verschillendezorgverlenerseennauwkeurigeoverdrachtvanmedicatiegegevens plaatsvindtenofergoedeafsprakenmetdezorgvragerszijngemaakt(Inspectie GezondheidszorgenJeugd,2023).

BEROEPSONDERWIJS

Voorverpleegkundigenishetzinvolomtekijkenhoedemedicatieoverdrachtinde eigenzorgorganisatieplaatsvindtenhoedemedicatieoverdrachtinderegiogeregeld is.JekunthiervoorgebruikmakenvaneendoorV&VNopgesteldechecklist(V&VN, z.d.-b).

Huidigewerkwijze

InhetVeiligheidsprogramma(VMS)zijnafsprakengemaaktoverdemedicatieverificatie bijhetontslaguithetziekenhuis.Medicatieverificatieishetvaststellenvande daadwerkelijkgebruiktemedicatieomzodoendetoteenactueelmedicatieoverzicht (AMO)tekomen.Bijiederezorgvragerdieuithetziekenhuiswordtontslagen,vindt dezemedicatieverificatieplaats.Hiervoorzijndevolgendevierinterventiesvastgelegd.

Actueelmedicatieoverzicht

Dehoofdbehandelaarmaakteenactueelmedicatieoverzicht(AMO)datgebaseerdis opdegegevensvandeziekenhuisapotheekenhetmedischenverpleegkundigdossier. Ditoverzichtomvatalle(thuis)medicatiediebewustisaangepastofgestoptvoorof tijdensdeopname.Ookwordenderedenenvandewijzigingenofhetvoorschrijven benoemd.

Thema10 Overdrachtenontslag

Ontslagreceptopstellenenautorisatie

Opdedagvanontslagsteltdehoofdbehandelaardeontslagreceptuurvast.Hetrecept bevatinformatieoverwelkemedicatiedepatiëntmoetgebruiken,destart-en stopdatum,dosering,voorschrijver(specialistofhuisarts)enderedenenvoorgestopte medicatie.Ditdientalsbasisvoorhetontslaggesprekendeverderemedicamenteuze behandelingnaontslag.

Medicatieontslaggesprek

Eengeschooldmedewerkervoertvlakvoorhetontslageengesprekmetdezorgvrager overhetmedicatieoverzichtenhetontslagrecept.Ditgesprekkunjijals verpleegkundigevoeren.Jebespreektdeactuelemedicatie,geneesmiddelendiena ontslagnietmeergebruiktmogenworden(inclusiefdereden),toekomstigemedicatie, innamemomenten,doseringen,enwelkeapotheekdemedicijnenlevert.

Voorjoualsverpleegkundigeishetbelangrijkdatjegeschooldbentenbeschiktover kennisvanmedicatie,apotheeksystemenen‘veelvoorkomendefouten’.Ookbenje opdehoogtevandeverschillendetoedieningsvormen,zoalsdirectenslowrelease preparaten.Jeweetookwelkemedicatiezonderreceptverkrijgbaaris.Hetblijft noodzakelijkomalerttezijnentecontrolerenofdeinformatieindeontslagbriefen hetontslagreceptovereenkomt,zekeralseenzorgvragerjouverteltdater‘iets’is veranderdindemedicatie.Doortecheckenkunjebijvoorbeeldvoorkomendatde zorgvragerverkeerdemedicatiekrijgtgeleverd.

BEROEPSONDERWIJS

Het medicatieontslaggesprek: controle en uitleg.

Overdrachtvanmedicatiegegevens

Bijontslagwordenhetmedicatieoverzicht,hetontslagreceptendeinformatieover beëindigdeofgewijzigdemedicatiegestuurdnaardezorgvrager,deopenbare apotheek,dehuisartsenzonodiganderezorginstellingen.Omdecontinuïteitvan zorgtewaarborgenwordtgestimuleerdomdezegegevensviaeenelektronischsysteem (digitaal)uittewisselen(VMSzorg,2018).

Dekwaliteitsstandaard

Medicatiegegevensindeontslagbriefenophetontslagreceptvoldoenaanderichtlijn ‘Overdrachtvanmedicatiegegevensindeketen’.Dezekwaliteitsstandaardvormtde basisvoorgoedefarmaceutischepatiëntenzorg.Zijbeschrijftdeverantwoordelijkheden vanartsen,apothekers,verpleegkundigenenzorgvragers.Erwordtaangegeven wanneerdeartsenapothekereenrisico-inschattingmaken.

Dekwaliteitsstandaardbevatookeenuitwerkingvandedigitaleuitwisselingvan medicatiegegevensindegeheleketenvanhuisartsenzorg,apothekenenziekenhuizen totverpleeghuiszorg,thuiszorg,trombosedienstenentandartsen.Welkeinformatie wordtonderlinguitgewisseldbijhetstarten,wijzigen,stoppenoftoedienenvan farmaceutischezorg?Eriseenbasissetmedicatiegegevensvastgesteldvoorde voorgeschrevenenverstrektemedicatie,maarookvoordegeneesmiddelendieiemand allangeretijdgebruikt.Dezekwaliteitsstandaard,diein2020inhetRegistervan ZorginstituutNederlandisopgenomen,wordtmomenteeldoorontwikkeld.Ditbetekent dateennieuwerichtlijnpaseind2025klaaris(ZorginstituutNederland,2020).

Bekijkhetvolgendefilmfragmenteens,waarinvanuitdepositievandezorgvrager hetbelangwordtonderstreeptvaneengoedactueelmedicijnoverzichteneengoede overdrachttussendeverschillendezorgverleners.

10 Overdrachtenontslag

10.7 Begrippen

Medicatieverificatie

Hetvaststellenvandedaadwerkelijkgebruiktemedicatieomzodoendetoteenactueel medicatieoverzicht(AMO)tekomen.

Ontslag

Hetproceswaarbijdezorgvragerdezorginstellingverlaatnaeenopnameof behandeling.

Overdracht

Hetproceswaarindeverpleegkundigerelevanteinformatieoverdezorgvrager overdraagtaanandereverpleegkundigenc.q.zorgverlenersinternofextern.

Praktijkprikkels

Eenpraktijkprikkeliseenkortebeschrijvingvaneenmedicatie-incidentmet aanbevelingenvoordepraktijk,uitgegevendoorhetmeldpuntVoorkomen Medicatie-Incidenten(VMI).

Transferverpleegkundige

Verpleegkundigedieverantwoordelijkisvoorhetcoördinerenvanhetontslagproces.

Warmeoverdracht

BEROEPSONDERWIJS

Eenmondelingeoverdracht,fysiekoftelefonisch,waarbijeralvoorhetontslagvan eenzorgvragercontactismetdenieuwezorgaanbieder.Ditiseenpersoonlijkevorm vanoverdracht.Hetiseenaanvullingopdeschriftelijkeoverdracht.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Thema11 Klinischredeneren

Inhoudthema

• Klinischredenerenuitgelegd

• Oriëntatieenklinischeprobleemstelling

• Onderzoekenklinischebeslissingen

• Monitorenenreflecteren

• Kritischeberoepssituaties

• Verdieping

• Begrippen

Klinischredenerenisvoorverpleegkundigeneenessentiëlevaardigheid,diedagelijks indepraktijkwordttoegepast.Bijklinischredenerenwordtereenberoepgedaanop jeopgedaneanatomische,fysiologischeenpathologischekennis.Ditsteltjouals verpleegkundigeinstaatomsymptomentebegrijpen,mogelijkeoorzakente identificerenenpassendeinterventiesteplannen.Bijvoorbeeld:eenzorgvragerkomt binnenmethevigebuikpijnenmisselijkheid.Doorsystematischtedenken,informatie teverzamelenenteanalyserenkomjetoteenvermoedenvandemogelijkeoorzaak vandeklachten.

Omeentunnelvisietevoorkomenishetcruciaalomdifferentiaaldiagnoseste overwegenenopdejuistemanierinformatietevergaren.Duidelijkecommunicatie, bijvoorbeeldmeteenarts,speelthierbijeenessentiëlerol.

Ditthemabelichtverschillendeaspectenvanklinischredeneren,waaronderdezes stappenvanklinischredenerenmetdeverschillenderedeneerhulpen.

11.1 Klinischredenerenuitgelegd

Klinischredenerenisdevaardigheidwaarbijjemedischekenniskoppeltaanje observatieseninterpretaties.Hetkomtneerophetpraktischtoepassenvanjekennis. Debasisisjeklinischeblik:jeinterpretatievandesituatie.Erisietswatjeopvalt, waarnajejegedachtenordent.Dezeklinischeblikvuljeaanmetinformatievande zorgvrager(enanderen)enobjectievegegevensuitobservatiesenonderzoeken,zoals hetmetenvanvitalefunctiesenbloedwaarden.Jeprobeerttebegrijpenwaaromde toestandvandezorgvragerverandert.Daarnaneemjeeenbeslissingdiegebaseerd isopfeitenenargumenten.

Klinischeblik

BEROEPSONDERWIJS

Jebeoordeeltdezorgvragermetjeklinischeblik,maardezewordtdoorverschillende factorenbeïnvloed.Besefdatjouwverwachtingendeuitkomstvanhetredeneerproces negatiefkunnenbeïnvloeden.Daaromishetbelangrijkomjeeersteindruktetoetsen metobjectievemetingenenonderzoek.Beslissingendiegebaseerdzijnopverkeerde aannameskunneneentunnelvisiecreërenenzijnmogelijkschadelijkvoorde zorgvrager.

Tunnelvisie

Jegaatervanuitdateenzorgvragereenlagebloeddrukheeftdooruitdroging,maar naobjectievemetingenblijktheteenbijwerkingvaneennieuwmedicijntezijn.Zonder dejuistediagnosehaddezorgvragerverkeerdezorgontvangen,watzoukunnenleiden totverderecomplicaties.

Jeklinischeblikisaltijdsubjectief,omdatjejeeigeninterpretatiegeeftaandesituatie. Jepersoonlijkeencultureelgebondennormenenwaardenbeïnvloedenookje beoordelingvandesituatieendekeuzesdiejemaakt.Dezenormenenwaarden kunnenleidentotmisverstanden.

Waardenen(cultuurgebonden)normen

MeneerAhmedisterminaalziekenkrijgtthuiszorg.ElkekeerdatzorgverlenerJax langskomt,ishethuisvolmetfamilie,vriendenenburen.Jaxverteltzijnteamdathij hetmoeilijkvindtdatdefamilievanmeneerAhmednietbegrijptdatmeneerrust nodigheeftomzijnenergietebehouden.VolgensJaxraaktmeneerhierdoornog vermoeider.Collega-zorgverlenerBellazegtechterdathetindecultuurvanmeneer Ahmednormaalisomveelbezoekteontvangenendatzijdenktdathethemjuist troostenkrachtgeeft.

Kennisvoorklinischredeneren

Vooreffectiefklinischredenereniseenbreedscalaaankennisvereist.Ditomvatniet alleenanatomie,fysiologie,pathologieenfarmacologie,maarookinzichtindelogistiek vandegezondheidszorgenpraktischeervaring.Hetvereisteengeïntegreerdwebvan kennis,waarbijverbandenwordengelegdtussenverschillendedomeinen.Zonder dezeveelzijdigekennisishetlastigomtijdenshetklinischredenerendejuiste conclusiestetrekken.Hoewelhulpmiddelenzoalsscorelijstenenprotocollennuttig kunnenzijn,kunnenmeerervaringenexpertiseopdenduurleidentothetvermogen omzelfstandigklinischteredeneren,zondernoodzakelijkgebruiktemakenvan dergelijkeondersteuning.

BEROEPSONDERWIJS

Kennisomverbandenteleggen

1. MeneerDriesenheefteenherniaeneensnellehartslag(tachycardie).

2. Meneerheeftpijndoordehernia.

3. Pijnkantachycardieveroorzaken.

4. Klinischeberedenering:tachycardiebijmeneerDriesenwordtmogelijk veroorzaaktdoorpijnbijdehernia.

Zesstappenvanklinischredeneren

Dezesstappendienenalseenleidraadomsystematischengrondigtewerktegaan inelkecasus.Hetisbelangrijkdatjedezezesstappengoedkent,weetwaterbijelke stapmoetgebeurenendezeregelmatigoefent.Dezemethodiekvoorklinischredeneren isontwikkelddoorMarcBakker(HartvoordeZorg,2024).

Thema11 Klinischredeneren

Dezesstappenvanklinischredenerenbiedeneenvastestructuuromtevolgen.Ze ondersteunenbijhetbegrijpenenverwoordenvanobservatiesbijdezorgvrager.

Bovendienhelpenzeverpleegkundigen(ofanderezorgverleners)bijhetoverzienen opdejuistemanierinterpreterenvansituaties.

Klinischredenerenbestaatuitzesstappen:

1. Oriëntatieopdesituatie

2. Klinischeprobleemstelling

3. Aanvullendeobservatiesenonderzoek

4. Klinischbeleid

5. Verloopmonitoren

6. Reflectie.

11.2 Oriëntatieenklinischeprobleemstelling

AlsjenaardezesstappenvanhetklinischredenerenvanMarcBakkerkijkt,merkje misschiendatdezebijnavloeiendinelkaarovergaaneninsommigegevallenzelfs gelijktijdigverlopen.

Omjezogoedmogelijkvoortebereidenopdepraktijkwordendestappeninditthema meersamengevoegd.Verdergajeonderzoekenwelkeredeneerhulpenjekunt gebruiken.Dekeuzevanredeneerhulpenwordtbepaalddoorjouwzorgorganisatie. Veelverschillendeinstellingen,zoalsziekenhuizen,hanterenbijvoorbeeldGordon, PES,MEWS,deABCDE-methode,VASenAMPLEalsstandaard.Binnendeverpleging, verzorgingenthuiszorg(VVT)wordtvaakhetOmahaSystemgebruikt,terwijlde geestelijkegezondheidszorg(ggz)vaakgedragsobservatielijstenperindividuele zorgvragerontwikkelt.Bijelkestapkunjeeenandereredeneerhulpgebruiken.

BEROEPSONDERWIJS

Stap1:Oriëntatieopdesituatie

Bijstap1vanklinischredenerenanalyseerjedesituatievandezorgvrager:hoegaat hetmethemofhaar?Jemerktietsop;jehebtietswaargenomen,gehoord,gevoeld ofgeroken.Opbasisvanjeklinischebeoordelingvermoedjedaterietsaandehand ismetdezorgvrager.

Indezestapverzameljeinformatieeninterpreteerjedeobservatiesenmeetwaarden. Vervolgensvoerjeeenrisicoanalyseuitenbeslisjeofhetnodigisomdeartsopde hoogtetestellen.Zonodiginformeerjeookanderezorgverlenersoverdesituatie. Hierbijmaakjegebruikvaneenredeneerhulpmiddel.

MEWS

MEWS,oftewel Modified Early Warning Score,iseeninstrumentdatgebruiktwordtom tebepalenofhetnoodzakelijkisomeenartsinteschakelenwanneerdevitalefuncties afwijken.Descorediejekrijgt,geefteenindicatievandeernstvandeafwijkingen: hoehogerdescore,desteslechterdevitalefunctiesendestedringenderdenoodzaak omactieteondernemen.MetbehulpvanMEWSbeoordeeljeopobjectievewijzede vitalefunctiesvandezorgvrager.

BijhetgebruikvanMEWSmeetjedevitalefuncties,registreerjedeurineproductieen evalueerjehetbewustzijnsniveauvandezorgvrager.DoordeMEWS-scorekaartte hanteren,krijgjeinzichtinhetaantalpuntendatdezorgvragerscoort.Hierbijhoud jeookrekeningmetjeeigenintuïtie;alsjejeongerustmaaktoverdetoestandvande zorgvrager,teljeéénpuntextrabijdescoreop.Nadatjedetotaalscorehebtberekend, kunjebepalenofhetnoodzakelijkisomdirecteenartstewaarschuwen.

BEROEPSONDERWIJS

Let op! Check altijd de MEWS-scorekaart van je organisatie. De waarden met daarbij behorende acties kunnen per instelling verschillen.

Niet-pluisgevoelofongerustheid

Metjeklinischeblikbenjeintuïtiefinstaatomdetoestandvaneenzorgvragerwaar tenemen.Jeobserveertietsenreageerthieropmeteengedachteofgevoel.Door gebruiktemakenvanjemedischekennisenervaringmetvergelijkbaresituatieskom jetoteenhypotheseoverdegezondheidstoestandvandezorgvrager.Hetgevoelvan onbehagen,ookwelbekendalshetniet-pluisgevoelofonderbuikgevoel,vormteen integraalonderdeelvanjeklinischeblik.Ditsteltjeinstaatomverslechteringbijde zorgvrageroptemerken,zelfsvoordaterobjectieveveranderingenindevitalefuncties optreden.Jevoeltintuïtiefaandaterietsmisis,hoeweljenognietprecieskunt benoemenwateraandehandis.

SOFA-score

Sepsisiseenveelvoorkomende,ernstigegegeneraliseerdeontstekingsreactie, veroorzaaktdooreeninfectie.DeSOFA-score(Sequential Organ Failure Assessment) wordttegenwoordiggebruiktomdetoestandenprognosevanernstigziekezorgvragers tebeoordelen,bijvoorbeeldbijzorgvragersmetsepsis.Dezescoreisgebaseerdopde

Thema11 Klinischredeneren

beoordelingvanzesverschillendeorgaanfuncties:ademhaling,hart/bloedsomloop, bloedstolling,hersenen/zenuwstelsel,nierenenlever.Indehuidigerichtlijnenligtde nadrukoporgaanfalenendeontregelingvandeimmuunrespons.Datwordtklinisch vertaaldnaarorgaanfalendatleidttoteentoenamevantenminstetweepuntenop deSOFA-scoreveroorzaaktdooreenbevestigdeofvermoedeinfectie. VroegerwerdendeSIRS-criteriagebruiktomhetrisicoopsepsisbijeenzorgvragerte bepalen.Hoeweldezecriteriazeergevoeligwaren,warenzenietspecifiekgenoegom levensbedreigendeinfectiesnauwkeurigtediagnosticeren.Daaromwerddestijdseen onderscheidgemaakttussensepsisenernstigesepsis(Severe Sepsis).

Orgaansysteem

Neurologisch

Cardiovasculair

≥70 mmHg

<70 mmHg

Dopamine <5of dobutamine

Dopamine 5,1-15of adrenaline

Dopamine >15of adrenaline

≤0,1of noradrenaline ≤0,1A Anoradrenalineofadrenaline(µg/kg/min)tenminstegedurende eenuur

MAP=gemiddeldearteriëlebloeddruk

PaO2 =partiëlearteriëlezuurstofdruk

FiO2 =fractievangeïnspireerdezuurstof

Bron: Richtlijnendatabase, z.d.

>0,1of noradrenaline >0,1A

Indepraktijk1

MevrouwMaatman(52jaar)verblijftineenrevalidatiecentrumnaeenheupoperatie. Zeheeftgeenbekendemedischegeschiedenisengebruiktgeenmedicatie.Mevrouw oogtvermoeidenheeftmoeitemetademen.VerpleegkundigeWendyvoeltzich ongerust,omdatmevrouwbleekzietenveelslaapt.Zeneemtdevitalefunctiesvan mevrouwMaatmanop:hartslag80/min,bloeddruk130/70mmHg,ademhaling24/min, saturatie93%,temperatuur38,5°C,urineproductie30ml/uurenmevrouwisalert.

MevrouwMaatmanklaagtoverpijnbijhetademhaleneninhaaronderrug.Zevertelt datzehetergwarmheeftendatzeveelhoest.Aangezienmevrouwhoest,benauwd isenkoortsheeft,overweegtWendyofersprakezoukunnenzijnvaneen longontsteking.DeMEWS-scoreis5punten.Wendybesluitdeartsteraadplegenen contactoptenemenmethetSpoedInterventieTeam(SIT).

Stap2:Klinischeprobleemstelling Nadatdegegevenszijnverzameld,moetjedezeinformatieanalyserenomvastte stellenwathetprobleemisenwatprioriteitheeft.Indezetweedestaptoonjeaan watdefeitelijkeproblemenzijn,waarbijjeonderscheidmaakttussenlichamelijke (somatische)enmentale(psychische)aspectenenonderzoektofereenverband tussenbeideis.Heeftheteneaspectinvloedophetandere?Lokteenlichamelijk probleemwellichteenmentalereactieuit?Jebepaaltwelkeproblemenvoorrang hebbenenwelkeopdelangetermijnbehandeldkunnenworden.

Indezefaseonderzoekenverpleegkundigenvaakwelkeorgaansystemenbetrokken zijnbijhetprobleem,zoalshetademhalingsstelselofhetbewegingsstelsel.Defocus vanjeanalysehangtafvandeurgentievandesituatie.Jesteltprioriteitenvolgens hetoorzaak-gevolgprincipe(detheoriedateengebeurtenisplaatsvindtalsgevolg vaneenvoorafgaandegebeurtenis:oorzaakengevolg)ofhetprincipeTreatfirstwhat killsfirst(behandeleerstwathetmeestlevensbedreigendis).Instap2kijkjeooknaar potentiëleproblemenompreventievemaatregelentenemen.Doorrisico-inschatting envroegsignaleringkunjeernstigerecomplicatiesvoorkomen.

ABCDE-methode

DeABCDE-methodevindtzijnoorspronginhetAdvancedTraumaLifeSupport(ATLS) protocol,datallangetijdwordtgebruiktbijdeopvangvantraumaslachtoffers.Dit protocolbiedteengestructureerdeaanpakomsneleneffectiefinformatiete verzamelenentebehandelen.DelettersABCDEstaanvoor: Airway (ademweg), Breathing (ademhaling), Circulation (circulatie), Disability (bewustzijn)en Exposure/Environment (blootstelling/omgeving).

Thema11 Klinischredeneren

Hetprincipe‘Treatfirstwhatkillsfirst’staatcentraal,watbetekentdatdemeest dringendeproblemenalseerstewordenaangepakt.Metanderewoorden:hetis belangrijkomeerstdeademwegveiligtestellenvoordatjejebezighoudtmet bijvoorbeeldeenmogelijkgebrokenarm.

Risico-inschatting

Eenbelangrijkonderdeelvanklinischredenerenishetbeoordelenvanrisico’s.De toestandvanzorgvragerswordtbeïnvloeddoordiversefactorendiesnelkunnen veranderen.Doordezefactorenteevalueren,samenmetbevindingendiewijzenop eenmogelijkgevaarlijkesituatie,kaneenzorgprofessionaleennauwkeurige risico-inschattingmaken.Ditvereistdejuistekennisenervaring.Bijhetinschatten vanrisico’sishetookbelangrijkomtekunnenuitleggenhoejetotdezeinschatting bentgekomen.

Zorgthema’sProActiveNursing-model

HetProActiveNursing-modelomvatthema’sdieverschillendeaspectenvan functionerenbehandelen,zoalslichamelijk,mentaalensociaal-maatschappelijk functioneren.Metditmodelselecteerjederelevantezorgthema’s,waarnajedeze prioriteertenanalyseertomdeimpactopdezorgvragertebepalen.Ookwordende onderlingeverbandeninkaartgebracht.

BEROEPSONDERWIJS

Zorgthema circulatie.

Voorbeeldenvanzorgthema’szijnademhaling,circulatie,zuurstofbalansvanhet myocard,vocht-enelektrolytenbalansenhetneurologischsysteem.Dezezorgthema’s wordenvervolgensweergegeveninmindmapsmeteen‘stoplichtaanduiding’omde

toestandvandezorgvragertevisualiseren.Elkzorgthemabevatklinische aandachtspuntendieverderwordenuitgewerktinkleinereonderdelenvooreen gedetailleerdeprobleemanalyse.

SBAR

InNederlandseziekenhuizenenopdeambulancewordtvaakde SBARR/SBAR-methodegebruiktomtecommuniceren.Ditgeldtbijvoorbeeldtijdens hetoverdragenvanzorgvragersvolgensdeABCDE-methode.Vooralverpleegkundigen enartsen,maarookanderezorgprofessionals,hebbengeleerdomopdezewijzemet elkaartecommuniceren.Hetiseenmanieromeencompleteenobjectieveoverdracht tegeven.Alszorgprofessionalsobjectiefzijn,betekentditdatzedefeitenvertellen overdezorgvragerzonderhuneigenmeningerinteverwerken.

Objectiviteit

Objectiviteitzorgtervooralvoordatdeinformatiebetrouwbaaris.Alseraltijdopeen feitelijkemanierwordtgecommuniceerdoverdezorgvrager,wordenmisverstanden voorkomenenbelangrijkedetailsnietvergeten.Zokandeartsalleinformatiegebruiken omeenjuistbehandelplanofjuistediagnosetestellen.

DeSBAR-methodekomtinstap2omverschillenderedenennaarvorenalseen hulpmiddel.Hetistijdomnatedenkenovermogelijkeoorzakenendezemoeten wordenvoorgelegdaanbijvoorbeeldeenartsomverdereonderzoekenenhet behandelbeleidoptestellen.

SBARRstaatvoor:

• Situation (situatie)

BEROEPSONDERWIJS

• Background (achtergrond)

• Assessment (beoordeling)

• Reccomendation (aanbeveling)

• Repeat (herhalen).

DetweedeR(Repeat)ziejenietstandaardterugindeSBARR-methode,ookalisdeze stapvanSBARRwelbelangrijk.Erwordtbijdezestapnogeensherhaaldwaterwordt gecommuniceerdenafgesproken,zodatfoutentoteenminimumwordenbeperkt.

Situation (situatie)

Indesituatieverteljeinhetkortwathetprobleemis,zodathetsnelduidelijkis.Wat jeprecieszegt,hangtafvandesituatie.Meestalgeefjewatbasisinformatie,zoalswie jebent,waarjewerkt,wiedezorgvrageris(zoalsleeftijd,geslacht,afdeling)enwaarom jebeltofcontactopneemt.

Situation:

‘MetDyonne,verpleegkundigevandeafdelingCardiologie.IkhebhiermevrouwVan Heest,66jaar,opkamer4E.Mevrouwheeftsindszojuistacuutpijnopdeborstenziet bleek.’

Background (achtergrond)

Bijdeachtergrondinformatieverteljeoverdingendieeerderzijngebeurdbijde zorgvrager,zoalseerdereziektenofbehandelingenenwelkemedicijneniemand gebruikt.Watbelangrijkis,verschiltpersituatie.Bijvoorbeeld:alseenzorgvrager wordtovergedragenvanwegeproblemenmetademhalen,isniethetrelevantomte vertellenovereenknieoperatiedielanggeledenheeftplaatsgevonden.Maarhetis welbelangrijkdatjevermeldtdatdezorgvragerbloedverdunnersgebruiktenzijn hoofdheeftgestotennaeenvaluitbed.

Voorbeeld

Situation:

‘MetDyonne,verpleegkundigevandeafdelingCardiologie.IkhebhiermevrouwVan Heest,66jaar,opkamer4E.Mevrouwheeftsindszojuistacuutpijnopdeborstenziet bleek.’

Background:

‘MevrouwVanHeestwachtopeenbypassoperatieinverbandmetcoronairlijden.Ze gebruiktbloedverdunners,bloeddrukmedicatieenzonodignitrospray.’

Assessment (beoordeling)

Watdenkjezelfdateraandehandzoukunnenzijn?Hierkunjealvastmeedenken metdeartsenjouwideeëndelen.Indebeoordelingvatjebelangrijkebevindingen samenuithetgesprekmetdezorgvrager,hetlichamelijkonderzoekeneventuele aanvullendetests.Alleenrelevanteinformatiemoetwordenopgenomen,niet-relevante detailslaatjeachterwege.

Ditisdeplekwaarjeeendifferentiaaldiagnosekuntvoorstellen.Ditiseenmanier omteonderzoekenwelkeaandoeningeneenzorgvragerzoukunnenhebbenopbasis vandeklachtenensymptomen.Hethelptartsenomdejuistediagnosetestellendoor eenlijstvanmogelijkeziektenteoverwegenenuittesluiten.

Hetisneteenpuzzelwaarvandesymptomendestukjeszijn.Bijeen differentiaaldiagnosekunjeverschillendepuzzelsleggen.Alsjebeltvooreenopname wegenseenappendicitis(blindedarmontsteking),wildeandergraagallesymptomen horendiepassenbijeenappendicitis,maarzekerookallenegatievesymptomendie anderedifferentiaaldiagnosespassendbijpijninderechteronderbuikzullenuitsluiten.

Voorbeeld

Situation:

‘MetDyonne,verpleegkundigevandeafdelingCardiologie.IkhebhiermevrouwVan Heest,66jaar,opkamer4E.Mevrouwheeftsindszojuistacuutpijnopdeborstenziet bleek.’

Background:

‘MevrouwVanHeestwachtopeenbypassoperatieinverbandmetcoronairlijden.Ze gebruiktbloedverdunners,bloeddrukmedicatieenzonodignitrospray.’

Assessment:

‘Bloeddrukis140/70,polsirregulair,saturatie97%zonderzuurstofen ademhalingsfrequentie26perminuut.Mevrouwzietbleekenvoeltzichmisselijk.’

Recommendation (aanbeveling)

Indeaanbevelinggeefjejouwadviezenoverbijvoorbeeldaanvullendonderzoeken mogelijkeaanpassingeninhetklinischbeleid.Hierbijgeefjeaanwelkeactiejevan deanderverwacht.Dezeactiekanverschillen,afhankelijkvandesituatie.

Voorbeeld

Situation:

BEROEPSONDERWIJS

‘MetDyonne,verpleegkundigevandeafdelingCardiologie.IkhebhiermevrouwVan Heest,66jaar,opkamer4E.Mevrouwheeftsindszojuistacuutpijnopdeborstenziet bleek.’

Background:

‘MevrouwVanHeestwachtopeenbypassoperatieinverbandmetcoronairlijden.Ze gebruiktbloedverdunners,bloeddrukmedicatieenzonodignitrospray.’

Assessment:

‘Bloeddrukis140/70,polsirregulair,saturatie97%zonderzuurstofen ademhalingsfrequentie26perminuut.Mevrouwzietbleekenvoeltzichmisselijk.’

Recommendation:

‘Ikvertrouwdesituatieniet,ikwilgraagdatjedirectkomtommeetebeoordelen.’

Eenandereoptiezoukunnenzijn:‘IkwileenECGmakenenhaarextranitrospray geven.’

Indepraktijk2(vervolg)

Wendymaaktgebruikvanhaarmedischekennisomdeactueleendreigendeproblemen bijmevrouwMaatmantebeoordelen.Zeordentdegegevensmetbehulpvaneen classificatiesysteemenbegrijptdatlangdurigliggeneenrisicofactorvormtvoorhet ontwikkelenvaneenpneumonie.Hetliggenbemoeilijktnamelijkdeademhalingen hetophoestenvanslijm,watkanleidentotslijmophopingindelongen.Daarinkunnen virussenofbacteriënzichnestelen,resulterendineenontsteking.Wendyherkentde toegenomenslijmvormingenontstekingsreactiealsmogelijkeverklaringenvoorde benauwdheid.Bovendienbegrijptzedatkoortsenpijndeademhalingkunnen versnellen,aangezienhetlichaamprobeertovertolligewarmtekwijtterakenener stresshormonenvrijkomenbijpijn,watdeademhalingsfrequentieverhoogt.Ondanks eennognormalebloeddrukenurineproductieerkentWendyhetdreigenderisicovan dehydratie(uitdroging).OpbasisvandezeanalysesteltWendydedifferentiaaldiagnose ‘pneumonie’(longontsteking).Zevermoedtookeenhoogrisicoopdecubitusbij mevrouwMaatman,vanwegehaarlangeperiodevanliggenenmogelijkeslechte voedingstoestand.Wendybrengthetverbandtussendepneumonieenhet decubitusrisicoonderdeaandacht,waarbijzeopmerktdatziekteenkoortshetrisico verderkunnenverhogen.GeziendezebevindingenneemtWendycontactopmetde artsendraagtzedesituatiemetdeSBAR-methodezorgvuldigover.

BEROEPSONDERWIJS

11.3 Onderzoekenklinischebeslissingen

Nadeeerstetweestappen,waarinproblemenwordengeïdentificeerdenmogelijke hypothesenwordengeformuleerd,volgtstap3:Aanvullendeobservatiesenonderzoek. Indezestapwordtextrainformatieverzameldomdehypothesenteevaluerenente bevestigen.Ditprocesomvatklinischeobservaties,diagnostischetests,overlegmet anderezorgverlenersencommunicatiemetdepatiëntenzijnfamilie.Hetdoelisom eencompleetbeeldvandegezondheidstoestandvandepatiënttekrijgen.

Nahetvoltooienvandezefaseleidtstap4naardeontwikkelingvaneenklinischbeleid, waarinspecifiekeinterventieswordengeplandenuitgevoerdomdegezondheidvan dezorgvragerteverbeteren.Dezegestructureerdeaanpakleidttoteeneffectieveen gecoördineerdezorgverlening,waarbijzowelpositievealsmogelijkenegatieveeffecten vaninterventieszorgvuldigwordenoverwogenengemonitord.

Stap3:Aanvullendeobservatiesenonderzoek

Indeeerstetweestappenvanhetklinisch-redeneerproceshebjevastgestelddater eenprobleemisenhebjemogelijkehypothesengeformuleerd.Nuishettijdomdeze hypothesenteonderzoekendoorextrainformatieteverzamelen.Stap3iseencruciale fase,diebestaatuitvieronderdelen.Allereerstoverweegjewelkegegevensnodigzijn omdehypothesenuitstap2grondigteevalueren.Ditkanverschillenvanklinische observatiestotaanvullendetests,zoalsbeeldvormendeonderzoeken(CT,röntgenfoto enzovoort)oflaboratoriumtests(bloedonderzoek,sputumkweekenzovoort).

Eenbelangrijkaspectvanstap3isookhetraadplegenvananderezorgverleners.Dit helptnietalleenbijhetbevestigenvanmogelijkediagnoses,maarookbijhet beoordelenvandefunctievanbetrokkenorganen.

Tenslotteiscommunicatieessentieel.Jevoertgesprekkenmetdezorgvrager(ofdiens familieleden)enanderezorgprofessionalsomeenvolledigbeeldtekrijgenvande situatie.Daarnaastmaakjezonodiggebruikvanredeneerhulpen,observatielijsten en(risico)scorelijsten.VoorbeeldenvandezeredeneerhulpenzijnSNAQ65+ende VAS-score.

Alszorgverlenerspeeljeeenactieverolinhetdiagnosticerenvandesituatieenhet bepalenvandebenodigdeonderzoeken.Ervarenzorgverlenershandelenvaakproactief bijhetaanvragenvanaanvullendonderzoekomdebestmogelijkezorgtegaranderen.

SNAQenSNAQ65+

DeSNAQ(Short Nutritional Assessment Questionnaire)wordtgebruiktom(hetrisico op)ondervoedingvasttestellen.Voorzorgvragersvan65jaarenouderisereen specifiekeversie,deSNAQ65+.DeSNAQwordtbijopnamevandezorgvrager afgenomen.Inrisicogroepenwordtzijwekelijksherhaald,waarbijookhetgewicht vandezorgvragerwordtgemeten.

DevragendiebijhetafnemenvandeSNAQwordengesteld,omvatten:

• Bentuonbedoeldafgevallen?Meerdan6kiloindelaatstezesmaanden?Meer dan3kiloindeafgelopenmaand?

BEROEPSONDERWIJS

• Hadudeafgelopenmaandeenverminderdeeetlust?

• Hebtudeafgelopenmaanddrinkvoedingofsondevoedinggebruikt?

Thema11 Klinischredeneren

DescoredieuitdeSNAQwordtverkregen,geeftaanofersprakeisvan(eenrisicoop) ondervoeding.Opbasisvanhetresultaatwordtbepaaldofextravoedingnodigisen ofhetraadzaamiseendiëtistinteschakelen.

VAS

VAS,oftewel Visual Analogue Scale,iseenmeetinstrumentbestaandeuiteen horizontalelijnvan10cm.Dezorgvragermarkeertmeteenverticalestreepde pijnintensiteit,verschillendvan‘geenpijn’tot‘ergstdenkbarepijn’.Aandeachterkant vanhetmeetinstrumentiseengetaltussen0en10aftelezen.

Indepraktijk3(vervolg)

BEROEPSONDERWIJS

WendyoverlegtmetdeartsoverhetnoodzakelijkeonderzoekvoormevrouwMaatman. Zeheeftalsputumvanmevrouwverzameldvooreenmogelijksputumonderzoek. Voordatzehetklinischbeleidkanformuleren,moetzeallegegevensduidelijkhebben. Deartsbeluistertdelongenvanmevrouwenerwordteenröntgenfotovandeborstkas gemaakt.Wendysteltvoorombloedkwekenaftenemenvanwegedekoortsdie mevrouwheeft.ZegeeftmevrouwMaatmanenhaarfamilieuitlegoverditproces. Daarnaastbeoordeeltzehetrisicoopdecubitusdoordedecubitusrisicoscoretemeten envultzedeSNAQ65+inomdevoedingstoestandteevalueren.Wendymaaktzich zorgenoverdegezondheidvanmevrouwMaatmanenhetdreigendevochttekort.Het isdringendnodigomdekoortsteverlagen.

Stap4:Klinischbeleid

Nahetvaststellenvandegezondheidsproblemenindeeerstedriestappenkomtde fasevanactieenplanning.Hierdraaithetomhetbepalenvandeinterventiesdie nodigzijnomdegezondheidvandezorgvragertebehoudenofteverbeteren.

Eeninterventiekangrootszijn,zoalshetstartenvanreanimatiebijeenzorgvrager meteencirculatiestilstand.Maarmeestalhoudjejealsverpleegkundigebezigmet kleinereingrepen,zoalshetrechtopzettenvaneenzorgvragerbijkortademigheidof hetbetrekkenvanfamiliebijsocialeproblematiek.Eeninterventieisduseenhandeling vanjouwkantdiedezorgvragerbeïnvloedt.

Heteffectvaneeninterventieisnietaltijdzoalsgehoopt.Somsreageertdezorgvrager ernegatiefop,zelfsalsjehetgoedbedoeltenjeinterventiegoedisonderbouwd.Dit betekentnietautomatischdatjeietsverkeerdhebtgedaan.Maarhetiswelbelangrijk omnietalleendepositieveeffectenvaneeninterventieinoverwegingtenemen,maar ookdemogelijkenegatieveeffecten.Omtebepalenofdeinterventieshetgewenste effecthebben,moetdezorgvragergoedindegatengehoudenworden.Ditnoemje monitoren

Daarnaastwordtgekekennaarbestaandeprotocollen,richtlijnenenflowchartsdie kunnenhelpenbijhetopstellenvaneenbehandelplan.Erwordtaandachtbesteed aandebegeleidingdiedezorgvragereneventuelemantelzorgersnodighebben gedurendehetbehandelproces.

Ethischeenwettelijkeoverwegingenwordenzorgvuldigbeoordeeldomervoorte zorgendatdevoorgesteldebehandelingeninovereenstemmingzijnmetzowelde geldendenormenenwaardenalsdewet.

Uiteindelijkwordthetbeleiduitgevoerd,waarbijnauwesamenwerkingen communicatiemetdeartsendezorgvragercentraalstaan.Ookblijftcontinue samenwerkingmetanderebetrokkenzorgverlenersessentieelomeeneffectieveen gecoördineerdezorgtegaranderen.

BEROEPSONDERWIJS

Indepraktijk4(vervolg)

UitdeX-thoraxblijktdatmevrouwMaatmaneenpneumonieheeft.Hoewelhetnog nietduidelijkisofdepneumonieisveroorzaaktdoorbacteriënofeenvirus,krijgtze antibioticavoorgeschreven(amoxicilline/clavulaanzuur).Mevrouwheeftpijninhaar borstenrugenkanmoeilijkophoesten.Zekrijgtdanookfysiotherapieomhet ophoestenvanslijmtevergemakkelijken,wathaarademhalingzalhelpenverbeteren.

Wendymeetregelmatigdevitalefunctiesomhetherstelvanmevrouwtebeoordelen. Zehoudthaarademhalingenhetophoestenvanslijmnauwlettendindegaten. Daarnaastmonitortzedevochtinnameen-outputenregistreertzedezegegevensin eenvochtbalans.OpditmomentisdebloeddrukvanmevrouwMaatman104/62 mmHg.

DefamilievanmevrouwMaatmanisongerust.Wendystelthengerustdoortezeggen datmevrouwnaarverwachtingvolledigzalherstellen.Zeneemtcontactopmetde decubitusconsulentvanwegehethogedecubitusrisico.Ookoverlegtzemetdediëtist overdevoedingvanmevrouwMaatman.

11.4 Monitorenenreflecteren

Stap5:Verloopmonitoren

Instap1totenmet4hebjedeproblemenenhetbeleidvastgesteld.Nu,instap5,is hettijdomhetbeleidtebewakenenopnieuwhetprocestedoorlopendateerderin stap2isuitgevoerd.Hierbijanalyseerjenogmaalsdesituatie,steljeprioriteiten,leg jeverbandenenformuleerjenieuwehypothesen.

Hetbewakenvanhetbeleidomvateenevaluatievandeuitvoeringvandezorg,waarbij wordtbeoordeeldofdezenaarverwachtingverlooptenoferaanpassingennodigzijn omeventueleproblemenaantepakken.Vervolgenswordthetgewensteverloopvan dezorgbepaald,metaandachtvoorzowelkorte-alslangetermijndoelstellingenen hoedezezichzullenmanifesteren.

Daarnaastwordtookaandachtbesteedaanhetanalyserenvanderisico’svan toegepasteinterventiesendekansopschade,complicatiesofongewensteeffecten. Hierbijwordtbovendiengekekennaarmogelijkefoutenindezorgverleningom verbeterpuntenteidentificeren.

Essentieelinditprocesisgoedecommunicatieoverhetklinischverloopendete verwachtenuitkomst.Hetinformerenvandearts,collega’s,betrokkendisciplines,de zorgvragerenzijnnaastendraagtbijaaneeneffectieveengeïnformeerdezorgverlening.

Rapporteren

Rapporterenisergbelangrijkvoorgoedezorgverlening.Eenvandemeesttoegepaste methodenhiervoorisrapporterenvolgenshetSOAP-model.

SOAPstaatvoor:

• S-Subjectief

• O-Objectief

• A-Analyse

• P-Plan

AlsjehetverpleegplanregelmatigbijwerktopbasisvandeSOAP-rapportage,blijft hetactueel.Ditdraagtbijaanhetvoorkomenvanfoutenenonduidelijkhedeninde uitvoeringvanhetverpleegkundigbeleidvoordezorgvrager.

Indepraktijk5(vervolg)

WendyobserveertmevrouwMaatmanopmogelijkecomplicaties,zoals longvliesontstekingensepsis.Zebekijktderapportageseninterpreteertdeactuele meetwaarden;detemperatuuris37,8°C.Mevrouwlijktopteknappendoorde antibiotica.Zehoestminderenvoeltzichminderbenauwd.Dezeinformatiegeeft

Wendydooraandearts.Zeweetdatdeantibioticadebacteriënindelongendoden

doordebacteriegroeiteblokkeren.Hetlichaamruimtzelfdeontstekingop.Wendy verwachtdatmevrouwMaatmanbinneneenpaardagenopknapt.Zezalwaarschijnlijk nogenkelewekenmoezijnenhoesten.

RapportagedoormiddelvandeSOAP:

S-Subjectief:MevrouwMaatmanklaagtoverpijnbijhetademhaleneninhaar onderrug.Zegeeftaandatzehetergwarmheeftenveelhoest.Zeervaartvermoeidheid enheeftmoeitemetademen.

O-Objectief:

• hartslag:80/min

• bloeddruk:130/70mmHg

• ademhaling:24/min

• saturatie:93%

• temperatuur:38,5°C

• urineproductie:30ml/uur

• mevrouwMaatmanisalert,maarbleekvankleur.

A-Analyse:MevrouwMaatmanvertoontsymptomendiewijzenopeenmogelijke infectie,zoalskoorts,hoestenenvermoeidheid.Uitaanvullendonderzoekisgebleken datmevrouweenpneumonieheeft.

P-Plan:

BEROEPSONDERWIJS

1. overlegmetdeartsoverdebevindingenendenoodzaakvanaanvullend onderzoek,zoalseenröntgenfotovandelongen

2. startzuurstoftherapie:5litermetneusbril

3. startantibioticabehandeling(bijvoorbeeldamoxicilline/clavulaanzuur)alser aanwijzingenzijnvooreenbacteriëleinfectie

4. verzachtendemaatregelenvoordepijnbijhetademhalen,zoals ademhalingstechniekenenpijnstillers

5. fysiotherapieomhetophoestenvanslijmtevergemakkelijkenendeademhaling teverbeteren

6. regelmatigecontrolevanvitalefunctiesenobservatievansymptomenomhet verloopvandeinfectietemonitoren

7. defamilieinformerenoverdediagnoseenhetbehandelplaneneventuelevragen ofzorgendiezijhebben,beantwoorden.

Stap6:Reflectie

Nahetdoorlopenvandestappen1totenmet5hebjevastgesteldwateraandehand was,welkeinterventiesnodigwarenenhoehetbeleidverliep.Instap6neemjewat afstandenkijkjeterugopdesituatie,degenomenbeslissingenenjouwaandeelin hetverloopvandezorg.Hierbijbeantwoordjevragenzoals:wasdepatiëntveiligheid

Thema11 Klinischredeneren

ingevaarofkwamendenormenenwaardenvandezorgvragerinhetgeding?Hebje volgensdeberoepscodegehandeld?Welkeonbedoeldeuitkomstenofgebeurtenissen warener?Watwasdaardeoorzaakvan?Warenerookgevolgenvoordezorgvrager?

Daarnaastreflecteerjeopwatjehebtgeleerdvandesituatieenwatjedevolgende keeranderszoudoenenhoe.Reflecterenopdesituatieisnoodzakelijkvoorje ontwikkelinginklinischredeneren.

STARRT

VoordereflectiewordtvaakhetredeneerhulpmiddelSTARRTtoegepast,datook geschiktisvoorpersoonlijkeevaluatieenreflectie.Evaluerenvormtdelaatstestap vanhetklinischredeneren,waarbijjeterugkijktopdesituatie,jebeslissingenenhet verloop.Hierbijoverweegjeookwatjehebtgeleerd.

STARRTstaatvoor:

• Situatie:watwasdesituatie?

• Taak:watwasjetaakofdoel?

• Actie:wathebjedaadwerkelijkgedaan?

• Resultaat:watwashetresultaat?Wasjeertevredenover?

• Reflectie:hoekijkjeterugopdesituatie?Wathebjeervangeleerd?

• Transfer:watzoujeeenvolgendekeerandersdoen?

BEROEPSONDERWIJS

Indepraktijk6(vervolg)

WendyreflecteertopdezorgaanmevrouwMaatman.Zeistevredenoverhaaradequate vermoedenvaneenpneumonieenookoverdeinterventies.Doorhettijdigmeten vanhetdecubitusrisicoendevoedingstoestandkonzepreventievemaatregelenin gangzetten.MevrouwMaatmanisvolgensverwachtinghersteldvandepneumonie. Zeisnogsteedsmoe,maarblijdatdebenauwdheidoveris.

ReflectievolgensdeSTARRT-methode:

S-Situatie:

MevrouwMaatmanverbleefineenrevalidatiecentrumnaeenheupoperatie.Ze ontwikkeldesymptomenzoalsvermoeidheid,moeitemetademhalen,koorts,pijnbij hetademhaleneninhaaronderrug.Wendyvermoeddeeenlongontstekingennam passendemaatregelen.

T-Taak:

Wendy’staakwasomdesymptomenvanmevrouwMaatmantebeoordelen,een mogelijkediagnosetestellen,denodigeinterventiesingangtezettenentezorgen voorpreventievemaatregelentegenverderecomplicaties.

A-Actie:

Wendyvermoeddecorrecteenpneumonie,namtijdigdenodigemaatregelen(zoals hetmetenvanhetdecubitusrisicoendevoedingstoestand)enstartteinterventies zoalsantibioticaenfysiotherapieomhetophoestenvanslijmtevergemakkelijken.

R-Resultaat:

MevrouwMaatmanhersteldevolgensverwachtingvandepneumonie.Zebleefnog moe,maardebenauwdheidnamaf.Doorpreventievemaatregelenkonden complicatieszoalsdecubituswordenvoorkomen.

R-Reflectie:

Wendykijkttevredenterugophaaradequatevermoedenendetijdigeinterventies. ZewaardeerthetdathaaraanpakeffectiefwasinhetherstelvanmevrouwMaatman eninhetvoorkomenvanverderecomplicaties.

T-Transfer:

Wendyheeftgeleerddattijdigeidentificatieeninterventiecruciaalzijnvoorhetherstel enwelzijnvandezorgvrager.Indetoekomstzalzedezelfdemethodischeaanpak blijventoepassenendezeverderverfijnenomdezorgcontinuïteitenpatiëntveiligheid tewaarborgen.

11.5

Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MevrouwVanHeest(83jaar)iseenalleenstaandevrouwzonderkinderen,diehaar helelevenongehuwdisgebleven.Zewordtomschrevenalseenonafhankelijkeen eigenzinnigepersoon,diehaarvriendenkringkoestert,omdatzegeenfamilieheeft.

DebelangrijkstekenmerkenvanmevrouwVanHeestzijnhaarsterkewilen doorzettingsvermogen,dievaaknaarvorenkomeninhaarreactieseninteractiesmet anderen.Mevrouwlijdtaanparkinsonineenvergevorderdstadium.

MevrouwVanHeesthechtveelwaardeaanhaarzelfstandigheidenwaardigheiden aannormenenwaarden.Doordatzevoorbasiszorgafhankelijkisvananderen,staan dezenormenenwaardennuonderdruk.HaarvriendinGerrie,diebijdeopname aanwezigwas,heefteenmoeilijketijddoorgemaaktmetmevrouwVanHeest,vanwege haarpittigereactiesenfysiekeuitbarstingen(zoalshardknijpen).

VanuithaarleefgeschiedenisisbekenddatmevrouwVanHeestaltijdeenactieve vrouwisgeweest,diegraagzelfstandigwoondeenhaarzakenzelfregelde.Deze achtergrondmaakthetvoorhaardestemoeilijkeromhaarhuidigeafhankelijkheid teaccepteren.

Casus

MevrouwVanHeestlijdtaanvergevorderdeparkinson.Bijdeopnameinhetziekenhuis voordeinstellingvaneenlevodopapompbestonddehoopdathaarsymptomen zoudenverbeteren,maarditbleekhelaasniethetgevaltezijn.Haartoestandisin plaatsdaarvanverderverslechterd.Doordeprogressieveaardvandeziekteheeft mevrouwnuzwarecontracturenenligtzeineenfoetushoudinginbed.Haarparkinson iszovergevorderddatzenietmeerzelfstandigkanetenofdrinken.

TijdenseennachtdienstontdektverpleegkundigeChannadatmevrouwVanHeest haarneus-maagsondeheeftverwijderd.

Dilemma

WatdoetChanna?

11.6 Verdieping

Jehebtinmiddelsveelgelezenoverklinischredeneren.Jeweetnudathetverzamelen vangegevensdebasisvanklinischredenerenvormt.Dezegegevensgebruikjeomde situatievanjezorgvragergoedtebeoordelen.Kennisvananatomie,fysiologieen pathofysiologieisdaarbijessentieel.Tijdensdelessenoveranatomieenfysiologie hebjegeleerdwatdenormaalwaardenvoorbepaaldemetingenzijn.Zowordt bijvoorbeeldeenbloeddrukvan120/80mmHgvaakalsnormaangehouden.Deze waardenzijnnietinallesituatiespassend.Bijverschillendeziektebeeldengelden anderenormaalwaarden.Hiernabesprekenweenkeleveelvoorkomendeziektebeelden endebijbehorendeafwijkendemeetwaardendiejekunttegenkomen.

COPD

COPDiseenlongziektewaarbijdelongenbeschadigdzijn.DeafkortingCOPDstaat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease (ChronischeObstructieveLongziekte).In Nederlandhebbenongeveer600.000mensendezeaandoening.COPDishierdezesde belangrijkstedoodsoorzaak.WereldwijdislongschadedoorCOPDvolgensde Wereldgezondheidsorganisatie(WHO)dederdebelangrijkstedoodsoorzaak.COPD komtmeestalvooroplatereleeftijd,maarkansomseerderoptredendooreenerfelijke aandoening(Longfonds,z.d.).

Deziekteomvattweeverschillendeproblemen:

1. chronischebronchitis

Eenlangdurigeontstekingvandegroteluchtwegen(bronchiën).Dezeontsteking veroorzaaktzwellingenslijmvorming,waardoorademenmoeilijkerwordt.De ontstekingleidtnietalleentotslijmproductie,maarbeschadigtookdeluchtwegen. Ditveroorzaaktlittekenweefsel,waardoordeluchtwegensmallerworden.

2. longemfyseem

BEROEPSONDERWIJS

Dealveoli(longblaasjes)gaanstuk.Dewandvandealveoliisminderelastisch, waardoordealveoliinelkaarzakken.Hierdoorverlooptdegasuitwisseling moeilijker.Zuurstofgaatviadewandvandealveolinaarhetbloedenmet koolstofdioxidegebeurtditandersom.Alsdewandvandealveolibeschadigdis, zaldegasuitwisselingmoeilijkergaan.

Doorditziektebeeldvertoontdezorgvragerbepaaldesymptomendiealarmerend kunnenlijken,maardiekenmerkendzijnvoordeaandoening.Hetisbelangrijkom dezesymptomenteherkenneneneenonderscheidtekunnenmakentussen spoedeisendeveranderingenindesituatieendetypischesymptomenvanhet ziektebeeld.

SymptomenpassendbijCOPD

BijeenzorgvragermetCOPDkunjeeeninspiratoireofexpiratoirestridor(piepend geluidbijin-ofuitademing)verwachten.Ditwordtveroorzaaktdoordegedeeltelijke obstructievandeondersteenbovensteluchtwegenalsgevolgvandechronische bronchitis.Verderzijnlageresaturatiewaardenteverwachten.Bijeenzorgvragermet COPDwordensaturatiestot≥92%geaccepteerd(NHG-standaard).Doorhet longemfyseemishetmoeilijkeromkoolstofdioxideuitteademen.Hetisbelangrijk omeenstreefwaardemetdeartsaftespreken.

Thema11 Klinischredeneren

ZuurstofenCOPD

Bijhetademhalenneemjezuurstofopenademjekoolstofdioxideuit.Wanneerhet koolstofdioxidegehalteinhetbloedstijgt,bijvoorbeelddoorinspanning,gajesneller ademhalen.Ditgebeurtautomatischalsreactievandehersenstam.Dehoeveelheid koolstofdioxideinhetbloedbepaaltjeademhalingssnelheid;ditwordteenademprikkel genoemd.

ZorgvragersmetCOPDhebbenmoeitemethetuitademenvankoolstofdioxide, waardoorzijmeerkoolstofdioxideinhunbloedhebbendangezondemensen.Bijhen treedtdeademprikkelpasopwanneerhetzuurstofniveauinhetbloeddaalt.Alseen zorgvragermetCOPDextrazuurstofkrijgt,kanhetzuurstofniveauinhetbloedzohoog wordendatdehersenstamdenktdatademhalennietmeernodigis,waardoorde ademprikkelstopt.Eengezondepersoonheefthiergeenlastvan,maarzorgvragers metCOPDkunnenhierwelopreageren.Raadpleegaltijdeenartsvoordatjezuurstof toedientaanzorgvragersmetCOPD.

EenzorgvragermetCOPDkanookeenveranderdeademfrequentiehebben.Vaakis dezehogerdan16keerperminuut.Ookiseentonvormigeborstkastyperendvoor eenzorgvragermetCOPD.

Hartfrequentie

BEROEPSONDERWIJS

Eennormalehartfrequentiebijeengezondepersoonligttussende60en70slagen perminuut.Dehartfrequentiekanechtergemakkelijkbovende70slagenperminuut uitkomen,watinsommigegevallenpassendkanzijnvoordezorgvrager.Angst,pijn enkoortszijnveelvoorkomendefactorendiedehartfrequentiekunnenverhogen.

Anderefactorendiedehartfrequentiekunnenbeïnvloeden,zijnfysiekeinspanning, medicatie,dehydratie,hormonaleschommelingenenonderliggendemedische aandoeningenzoalshyperthyreoïdie(tesnelwerkendeschildklier)ofcardiovasculaire ziekten(hart-envaatziekten).Hetisbelangrijkomdecontextenhetklinischebeeld vandezorgvragerinoverwegingtenemenbijhetbeoordelenvaneenverhoogde hartfrequentie.Bijafwijkingenishetaltijdraadzaamomverderonderzoektedoen en,indiennodig,eenartsteraadplegen.

Andersdananders Bijouderen(mensenvan65jaarenouder)kunnensymptomenanderszijnofzelfs helemaalontbreken.Neembijvoorbeelduitdroging:terwijleenverminderdehuidturgor (huidelasticiteit)eenindicatiekanzijnbijvolwassenen,hebbenouderenvaakaleen verminderdeelasticiteit,drogeslijmvliezeneneenlagebloeddrukenzemerkendorst nietaltijdop.Hierdoorishetminderbetrouwbaarommetdezesymptomende diagnose‘uitdroging’tekunnenstellen.

Koortsisvaakeentekenvanontstekingbijkinderenenvolwassenen,zoalsbijeen blaasontsteking.Maarbijouderenkaneenontstekingoptredenzonderkoorts, waardoordezemakkelijkoverhethoofdwordtgezien.Ouderenkunnenookandere symptomenhebbenbijontsteking,zoalseenverhoogdrisicoopvallen,eneendelier ontwikkelen.Hetisbelangrijkomookdezesignalenoptemerkenenineentotaalbeeld vanhetklinischredenerenmeetenemen.

11.7 Begrippen

ABCDE-methode

Eenwerkwijzevoorhetverlenenvaneerstehulpvolgenshetprincipe'Treatfirstwhat killsfirst'.DelettersABCDEstaanvoor:Airway(ademweg),Breathing(ademhaling), Circulation(circulatie),Disability(bewustzijn)enExposure/Environment (blootstelling/omgeving).

AdvancedTraumaLifeSupport

Letterlijkebetekenis:gevorderdelevensondersteuningbijongevallen.Ditiseen protocolvoortrauma-artsenen-verpleegkundigenomopeentrauma-afdelingde juistekeuzestekunnenmaken.

COPD

Eenlongziektewaarbijdelongenbeschadigdzijn.DeafkortingstaatvoorChronic ObstructivePulmonaryDisease(ChronischeObstructieveLongziekte).

Chronischebronchitis

Eenlangdurigeontstekingvandegroteluchtwegen(bronchiën).Dezeontsteking veroorzaaktzwellingenslijmvorming,waardoorademenmoeilijkerwordt.

Delier

Ookweldeliriumofplotselingeverwardheid.Deernstvanverwardheidkanhetene momentergerzijndanhetandere.

Differentiaaldiagnose

Onderdeelvandediagnostischestrategie,eenopsommingvanmogelijkeaandoeningen waaraaneenbepaaldezorgvragerzoukunnenlijden,geziendeopdatmomentbekende klachtenensymptomen.

Huidturgor

Deelastischespanningvandehuid,diewordtbepaalddoorhetintra-enextracellulaire vochtendeelasticiteitvandehuid.Dehuidturgorkandusietszeggenoverde hydratietoestand.

Hypothese

Eenvoorlopigeveronderstellingdieaangeeftwatjeinjeonderzoekverwachtte ontdekken.Dezehypothesewordtgetestdoormiddelvanwetenschappelijkonderzoek, bijvoorbeeldviaexperimentenofcorrelationelestudies.Dehypothesewordtaltijd opgesteldvoordathetonderzoekplaatsvindt.

Interventie

Eengeheelaanactiviteitenvoorpreventie,ondersteuningenhulpbijspecifiekerisico’s enproblemen.

Klinischredeneren

Devaardigheidwaarbijmedischekenniswordtgekoppeldaanobservatiesen interpretaties.

Klinischeblik

Deindrukdieeenzorgvragermaakt,deobservatievandegehelezorgvrager.

Longemfyseem

Dealveoli(longblaasjes)gaanstuk.Dewandvandealveoliisminderelastisch, waardoordealveoliinelkaarzakken.Hierdoorverlooptdegasuitwisselingmoeilijker.

MEWS

Eeninstrumentdatgebruiktwordtomtebepalenofhetnoodzakelijkisomeenarts inteschakelenwanneerdevitalefunctiesafwijken.Descorediejekrijgt,geefteen indicatievandeernstvandeafwijkingen:hoehogerdescore,hoeslechterdevitale functiesenhoedringenderdenoodzaakomactieteondernemen.

Monitoren

BEROEPSONDERWIJS

Hetinkaartbrengenvanderesultatenvanzorgenondersteuning.

Niet-pluisgevoel

Eenverpleegkundigeofartsheefthetgevoeldaterietsnietkloptmetdezorgvrager, ookalontbrekenobjectieveaanwijzingen.

Normaalwaarden

Denormaalwaardewordtinhetalgemeengedefinieerdals95%vandeonderzochte, gezondemensenbinnendereferentiegrenzenblijft.

Oorzaak-gevolgprincipe

Volgordebepalendoorhetvaststellenvandeprimaireproblematiekenhoedezede gevolgenbepaalt.

ProActiveNursing-model

HetpraktijkmodelProActiveNursing(PAN)incombinatiemetdeICF-zorgthema's biedteenpraktischhulpmiddelvoorhetlerenvanklinischredeneren.Hoewelelk ICF-zorgthemaafzonderlijkkanwordenbekeken,ligtdenadrukophetontdekkenen leggenvanverbandenmetandererelevantezorgthema's.

Redeneerhulpen

Verzamelingvanmethoden,modellenentechniekendiebehulpzaamzijnbijhetop eenprofessionelewijzeanalyseren,verduidelijken,benoemenenindelenofoplossen vaneencasus.

SBARR/SBAR-methode

MetdeSBARR-methode(Situation,Background,Assessment,Recommendation, Repeat)kandecommunicatieovereenzorgvragertussenverschillende zorgprofessionals(bijvoorbeeldtussendeartsendeverpleegkundige)worden verbeterd.

SNAQ65+

DeSNAQ(ShortNutritionalAssessmentQuestionnaire)wordtgebruiktom(hetrisico op)ondervoedingvasttestellen.Voorzorgvragersvan65jaarenouderisereen specifiekeversie,deSNAQ65+.

SOAP-model

Denaamiseenafkortingvandevieronderdelenvandemethode:Subjectief,Objectief, Analyse,Plan.Ditbetekentdatjeachtereenvolgensvastlegtwatdezorgvragerzegt ofvindt,watjeobserveertofmeet,welkeconclusiesjetrektenwelkeactieplannen moetenwordenopgesteld.

STARRT

Metbehulpvandezemethodekaneenverpleegkundigedieperingaanopeenspecifieke situatieenduidelijkvaststellenwathetgedragendecontextinbepaalde omstandighedenwaren.IndeSTARRT-methodebeschrijftdeverpleegkundigede situatie,taak,activiteiten,resultaten,reflectieentransfer.

Stridor

Piependgeluidbijinademing(inspiratoirestridor)enuitademing(expiratoirestridor).

Treatfirstwhatkillsfirst

Behandeleerstdeprimaire(levensbedreigende),dandesecundaireentertiaire (niet-directc.q.niet-levensbedreigende)letselsenstoornissen.

Tunnelvisie

Tunnelvisiebetekentdatjealleaanwijzingenbekijktvanuitéénbepaalde veronderstelling,diejealswaarbeschouwt.Ditkantotgevolghebbendatjeandere mogelijkeverklaringennietopmerkt.

Thema11 Klinischredeneren

VAS-score

VAS(VisualAnalogueScore),waarbijdepatiëntopeenlatmeteenlijnaangeefthoe depijnervarenwordt.

BEROEPSONDERWIJS

COPYRIGHTBOOM

BEROEPSONDERWIJS

Thema12 SamenwerkenmetInformele

zorg

Inhoudthema

• Watisinformelezorg?

• Mantelzorg

• Samenwerkenmetmantelzorgers

• Vrijwilligerszorg

• Samenwerkenmetvrijwilligers

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

• Begrippen

Deafgelopenjareniserveelveranderdindezorg.Denkaaneentoenamevanhet aantalouderen,hetbeleidomzorgvragerszolangmogelijkthuistelatenwonen–watnusteedsmeervormkrijgt–enhetpersoonsgerichtwerken.Dezeenandere ontwikkelingenhebbenindezorggeleidtoteentoenamevanhetaantalvrijwilligers envooralmantelzorgers.Professionals,mantelzorgersenvrijwilligersvormensamen eenketendiezichervoorinzetomzorgvragerseenoptimalekwaliteitvanlevente bieden.Voorjoualsverpleegkundigeishetbelangrijkdatjevanuitjouwprofessie goedkuntsamenwerkenmetmantelzorgersenvrijwilligersendatjehierineen coördinerenderolkuntvervullen.

12.1 Watisinformelezorg?

Informelezorgiszorgdiewordtgebodendoormensendiehetnietvoorhunberoep doenenerdusooknietvoorbetaaldworden(ZorgvoorBeter,2024).Ditkunnen mantelzorgersofvrijwilligerszijn,maarookmensendiedeeluitmakenvanhetsociale netwerkvandezorgvrager,zoalsvrienden.Zedoenditwerknietberoepsmatig,maar opvrijwilligebasis.Formelehulpverlenersdoenhunwerkalsberoep.Eenbelangrijk verschilisdanookdatdeformelezorgwordtbetaaldendeinformelezorgniet.Hierop iseenuitzondering:alsdezorgvragereenpersoonsgebondenbudget(pgb)heeften demantelzorgeruitditbudgetwordtbetaald,isersprakevanloon.Infeiteisde mantelzorgerdan(parttime)indienstvandezorgvrager.

Maatschappelijkeontwikkelingen

Mensenwordensteedsouder(devergrijzing)enzehebbenookmeerencomplexere zorgnodig.Erwordtveelgesprokenovertoekomstbestendigezorg.Dithoudtindat dezorgookindetoekomstbetaalbaarenuitvoerbaaris.Ditbetekentookdatdezorg zoalsdiedeafgelopentwintigjaargeleverdis,niethoudbaaris.ZorginNederlandis indeloopvandetijdveranderdvanwoneninverzorgingshuizenmetminimale zorgbehoeftenaardevolledigezorgovernemenvandemantelzorgerswanneeriemand inzorgkomt.Dezorgbehoefteisdebehoeftedieeenzorgvragerheeftomzorgte kunnenkrijgen.Metdetoenamevanmensendieouderworden,ishetnietmogelijk dezorgopdezelfdemanierteblijvenleveren.

Voordelen

Informelezorgbiedtvoordelenvooriedereen:dezorgvrager,demantelzorger,de vrijwilliger,hetsocialenetwerkendeprofessionelehulpverlener.

Allereerstdevoordelenvoordezorgvragers:zijblijvennauwverbondenmethun mantelzorgersensocialenetwerk.Vrijwilligerskunneneenbandopbouwenmeteen zorgvrager.Dankzijhunzorgenondersteuningontstaatermindersneleenzaamheid, kunnenzemeerleukedingenblijvendoenennemenzemeerdeelaandesamenleving. Zorgvragersbijwiedemantelzorgerthuiszorglevert,kunnenzolangmogelijkthuis blijvenwonen.Zorgvragersbijwiedemantelzorgerineeninstellingzorglevert,blijven nauwverbondenmetdefamilieofanderenaasten.

Mantelzorgers,hetsocialenetwerkofvrijwilligershebbenzelfookvoordeelvanhun werk.Ietskunnenbetekenenvooreenander,maatschappelijkbetrokkenzijn,zich nuttigvoelenen(werk)ervaringopdoen,zijnveelgehoordepuntendievoldoening geven.Deprofessionelezorgverlenersenmantelzorgers,hetsocialenetwerken vrijwilligersvullenelkaaraan.

Professionelezorgverlenersdoenhunvoordeelmetdekennisenervaringdie mantelzorgersenvrĳwilligersinbrengen.Zewordenookontlastdoordatmantelzorgers envrijwilligerstakenuitvoeren.Dezesamenwerkingverhoogtdekwaliteitvanzorg.

Driehoekskunde

Metelkaaringesprekgaanendewederzijdseverwachtingenuitsprekenishetbegin vaneengoedesamenwerking.Desamenwerkingtussenzorgverlener,informelezorg endezorgvragerwordtdriehoekskundeofzorgdriehoekgenoemd(Kennisplein

Gehandicaptensector,2023).Indezezorgdriehoekbetrekjenietalleende mantelzorgersofhetsocialenetwerkbijdezorg,maarwerkjeechtsamenmetdeze partijen.Zijkennendezorgvragerhetbest.Inhetzorgplanmaakjeafsprakenover watzijaanzorgleverenenwatdeprofessionelezorgverleningaanvullenddoet.Inhet zorgprocesbegintditalbijdeeerstekennismaking.Wanneerjeeenanamneseafneemt, vraagjeeerstwelkezorgmantelzorgersleverenvoordatjebekijktwatdeprofessionele zorgvoorhaarrekeningneemt.

BEROEPSONDERWIJS

Driehoekskunde is de samenwerking tussen hulpverleners met mantelzorgers, het sociale netwerk en zorgvragers.

12.2 Mantelzorg

Volgensdeoverheidisersprakevanmantelzorgwanneeriemandvrijwilligzorglevert vanuiteensocialerelatie.Ditkanaanfamilieledenzijn,maarookaaneenbuurman ofvriend.Mantelzorgisallehulpaaneenhulpbehoevendedooriemanduitdiens

Thema12 SamenwerkenmetInformelezorg

directesocialeomgeving.Ookminderintensievehulp,dehulpaanhuisgenotenen dehulpaaninstellingsbewonerszijnmeegenomen.Mantelzorgishulpdieverdergaat dandezogenoemde‘gebruikelijke’hulp.OpditmomentzijninNederlandvijfmiljoen mensenmantelzorger(Rijksoverheid,z.d.).

Eenveelgebruiktedefinitievanmantelzorgis:

‘Mantelzorgiszorgenondersteuningdiemensenvrijwilligenonbetaaldverlenenaan mensenmetfysieke,verstandelijkeof(sociaal-)psychischebeperkingen,inhunfamilie, huishoudenofanderszinssocialenetwerk.’

Erzijnmantelzorgersvanalleleeftijden;jongerendieouderenondersteunenen ouderendiejongeren,vaakeigenkinderen,ondersteunen.Mantelzorgkaneen dankbaretaakzijn,hoewelhetookzwaarkanzijn.Inhetalgemeenervaren mantelzorgersintensievehulpalszwaar.Denkaanhulpgedurendeeengrootdeel vandedag,ofzelfs24uurperdag.Ditlaatsteisvaakhetgevalbijsamenwonende partners,waarbijdeeenmantelzorggeeftaandeander.

COPYRIGHTBOOM

Er zijn ook veel jonge mantelzorgers.

Takenvanmantelzorgers

Hetwerkvanmantelzorgersisheeldiversenisafhankelijkvandezorgbehoeftevan dezorgvrager.Hetvarieertvanpraktischehulp,hulpbijdedagelijkseverzorgingtot emotionelesteun.Demantelzorgerindethuissituatiehelptbijvoorbeeldbijhet

coördinerenvandezorg,depersoonlijkeverzorgingenhethuishouden.Ook werkzaamhedenzoalshulpbijdefinanciën,klussenindetuinenhetregelenvan vervoerwordenvaakdoormantelzorgersuitgevoerd.

Alsmantelzorgerszorgenvooreennaastedieineeninstellingverblijft,spreekjevan familieparticipatie.Defamiliewordtactiefbetrokkenenwordtvermeldinhetzorgplan. Zeisonderdeelvandezorgdiegeleverdwordtennietalleenaanwezigvoorde gezelligheid.

Hetsocialenetwerk

Hetsocialenetwerkkanookbetrokkenwordeneneenbelangrijkerolspeleninde zorgvoordezorgvrager.Datgeldtnietalleenvoorhetsocialenetwerkvande zorgvrager,maarjuistookvoorhetsocialenetwerkvandemantelzorger.Vrienden enkennissenkunnenbetrokkenwordenentakenvandedirectemantelzorgers overnemen.Mantelzorgerskunnenoverbelastrakendoordezorgendiezeleveren; hetsocialenetwerkbetrekkendoenzenietaltijd.Gevoelensvanschaamteofhetidee datzedezorgmoetenkunnendragen,kunnensomstotgevolghebbendat mantelzorgersweinighulpvragenaanhunomgeving.Alsverpleegkundigekunjehet gesprekmetdemantelzorgeraangaanenkijkenofhetbetrekkenvanhetsociale netwerkkanhelpenomoverbelastingvandemantelzorgertevoorkomen.

Indepraktijk

BEROEPSONDERWIJS

MeneerGeelen(78jaar)verzorgtzijnvrouwaltweejaar.Zijheeftdementieenheeft continubegeleidingnodig.MeneerGeelenhoudtveelvanzijnvrouwenzorgtervoor datzesameneengoeddagritmehebben.MevrouwGeelenistweewekengeleden hardgevallen;zegleeduitindebadkamer,waardoorzehaarheupbrak.Zeis geopereerdenkrijgtnurevalidatieineenverpleeghuis.Alszevoldoendehersteldis, gaatzeweernaarhuis.

MeneerGeeleniswatonthandnuzijnvrouwisopgenomen.Hijgaatelkedaglangs omhaartehelpen,maarweetnietgoedwathijkandoen.TijdenshetMDOheeftJuul, deverantwoordelijkeverpleegkundige,besprokendatmeneerGeelenmeerbetrokken kanwordeninderevalidatievanmevrouw.Juulheeftgevraagdofdefysiotherapeut endeergotherapeutmeneerGeelenkunnenbetrekken,zodathijmeerkandoenvoor zijnvrouw.MogelijkkanmevrouwGeelendanookeerdernaarhuis,watgeziende dementiebetervoorhaarzalzijn.JuulgaatzelfmetmeneerGeelenoverleggenwat hijmogelijkwildoenindeverzorgingvanmevrouwGeelen,enoferthuisietsaangepast moetworden.

MeneerGeelenisdaarnabetrokkenbijdeoefeningendiemevrouwmoetdoenomte revalideren.Dezorgmedewerkershebbenhemookingeschakeldbijdeverzorging. NavierwekenmochtmevrouwGeelennaarhuis–metdeondersteuningvanmeneer Geeleneneenaantalaanpassingeninhuis.

Extraondersteuning

Iserindethuissituatienaastderegulierethuiszorgookhuishoudelijkehulp, vervangendezorg,begeleiding,dagbesteding,kortdurendverblijfofbeschermdwonen nodig,dankanervanuitdeWetmaatschappelijkeondersteuning(Wmo)ondersteuning geregeldworden.DaarvoorkandemantelzorgernaarhetWmo-loketvandegemeente. Ineengesprekstemtdegemeentedezorgafmetdemantelzorgerenzorgvrager.Een andervoorbeeldvanextraondersteuningzijnAlzheimerverenigingen.Zijorganiseren informatiebijeenkomstenvoormensenmetalzheimerenhunmantelzorgers.

Respijtzorg

IndeWmoisookrespijtzorggeregeld.Ditbetekentdatiemanddetaakvaneen mantelzorgertijdelijkoverneemt.Zokandemantelzorgerevenvrijnemen,zodathij tijdvoorzichzelfheeft.Maarerkanookgeregeldwordendatdemantelzorgerop vakantiegaat.Ditkangeorganiseerdwordendoordezorgvragervooreenkortdurend verblijfnaareenwoon-zorgcentrum,eenzorghotelofdagopvangtelatengaan.

12.3 Samenwerkenmetmantelzorgers

Eengoedesamenwerkingmetmantelzorgersisessentieelvoordekwaliteiten continuïteitvandezorgenondersteuningvandezorgvrager.Alsverpleegkundige neemjebijhetmakenvanhetzorgplandemantelzorgersmee.Bijdesamenwerking hebjeaandachtvoordeverschillenderollendieeenmantelzorgerkanvervullen.Denk aanrollenalspersoonlijkbetrokkene(partner,kind,vriendofvriendin), medezorgverlener,expertensomsookzelfhulpvrager.Elkerolvraagtomeenandere benadering,vanwegeeenanderebehoeftedieeenmantelzorgerheeft.Inderolvan persoonlijkbetrokkeneheeftdemantelzorgerbehoefteaanaandachtvoordeimpact diedeziekteheeftopderelatiemetdezorgvrager.Alsmedezorgverlenerenexpert wildemantelzorgerdekennisdelendiehijheeft,evenalsdeervaringenmetde zorgvrager.

BEROEPSONDERWIJS

Tweemodellenkunnenhelpenindesamenwerkingmetmantelzorgers:

• hetCOUP-model

• hetSOFA-model.

HetCOUP-model

HetCOUP-modeliseenhulpmiddelbijhetaangaanenonderhoudenvande samenwerkingmetdezorgvragerendemantelzorger(ZorgvoorBeter,2022).Devier aspectenvanhetCOUP-modelzijn:

• Contactleggen

• Ondersteunen

• Uitnodigen

• Participeren.

Contactleggen

Desamenwerkingmetdezorgvragerenmantelzorgerbegintmetkennismaken,bij heteerstecontactdatjehebt.Steljevoor,gahetgesprekaan,toonbelangstelling, stelvragen.Vertelvanjouwkantoverjetakenenverantwoordelijkheden,het (multidisciplinaire)team,jewerkwijzeenhoejebereikbaarbent.Dezeeerstestapis bedoeldomeenveiligesfeertecreërenenwederzijdsvertrouwenoptebouwen.

Ondersteunen

Afhankelijkvandeintensiteitvandezorgkanmantelzorgzwaarzijn.Probeerwaar ditkandemantelzorgerteadviserenalshetevennietgaatzoalsgewenst.Draagook uitdatjulliedezorgsamenvormgevenendatdemantelzorgererniet(meer)alleen voorstaat.Somshebbenmantelzorgerszelfgeennaastenmetwiezehunproblemen kunnendelen,ofzehebbenergeentijdvoor,omdatzeooknogeengezinenwerk hebben.Garegelmatighetgesprekmetdemantelzorgeraan.Eenluisterendoorkan alveelhelpen.Eventueelkunjeeenmantelzorgerverwijzennaarinstantiesalshet SteunpuntMantelzorg.

Uitnodigen

Familieledenenvrienden,hetsocialenetwerk,hebbeneenbetekenisvollerelatiemet dezorgvrager.Hetisbelangrijkdatdierelatieinstandblijftendatzesamenzoveel mogelijkdedingenkunnenblijvendoenzoalszegewendwaren.Ditkanookalsde zorgvragernietmobielmeerisofineeninstellingverblijft.Nodigzeuitomgezamenlijk bijactiviteitenaanwezigtezijnenactiefmeetedoen.Denkaanhetvierenvan verjaardagenenfeestdagen.

Participeren

BEROEPSONDERWIJS

Probeermantelzorgersennaastenindiennodigtemotiverenomertezijnvoorde zorgvrager.Vraagwatzekunnenenwillendoen,neemditmeeinhetzorgplanvande zorgvrager.Inhetzorgplanverwerkjedesamenwerkinginhetverlenenvanzorg,maar denkookaanandereactiviteiten.Bijvoorbeeldmantelzorgersdiebetrokkenworden bijeenzorginstelling.Zijkunneneenkeerietsbijzonderskokenofeeneindgaan wandelenmeteenzorgvragerdieineenrolstoelzit.

Thema12 SamenwerkenmetInformelezorg

De mantelzorgers, familie en vrienden kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de zorg voor de zorgvrager.

HetSOFA-model

BEROEPSONDERWIJS

Omgoedmetmantelzorgerssamentewerkenishetnodigomnategaanwelkerollen mantelzorgerskunnenvervullenenwelkeactiesbijwelkerolgewenstzijn.Daarvoor ishetSOFA-modeleenhandighulpmiddel(ZorgvoorBeter,2022).Volgenshet SOFA-modelheefteenmantelzorgervierrollen,dieindepraktijkdoorelkaarlopen. Hetgaatomdevolgenderollen,dieelkomeigenactiesvragen.Devierbeginletters vandebijbehorendeactievormenhetwoordSOFA:

• rolsamenwerkingspartner:actieSamenwerken

• rolzelfzorgvragerworden:actieOndersteunen

• rolpersoonlijkbetrokkene:actieFaciliteren

• rolervaringsdeskundige:actieAfstemmen.

Samenwerken

Vragendiejealsverpleegkundigekuntstellenbijderolvandemantelzorgerals samenwerkingspartnerzijn:watkunnenwesamendoenomtoteenzogoedmogelijk hersteltekomen?Hoekunnenwetakenzoverdelendatzoweldeprofessioneleals deinformelezorgverlenersinhunkrachtzijn?Uitgangspuntisdatallezorgverleners gelijkwaardigepartnerszijnindezorgvoordezorgvrager.

Ondersteunen

Alsdemantelzorgeroverbelastraakt,kanhijzelfeenzorgvragerwordendie ondersteuningnodigheeft.Demantelzorgereenluisterendoorbiedenisdanvan grootbelang.Jegaathetgesprekaanensteltvragenals:hoegaathetmetde

mantelzorgerzelf?Hoezithetmetdedraaglastendedraagkracht?Draaglastbetekent debelastingdieiemandervaart,terwijlonderdraagkrachtwordtverstaan:delast dieiemandaankan.Zijnersignalenvanoverbelasting?Zoja,danisondersteuning nodig.Dieondersteuningkankomenuitheteigensocialenetwerkvandezorgvrager, vanvrijwilligers,vanberoepskrachtenofvandegemeenteviadeWetmaatschappelijke ondersteuning(Wmo).

Faciliteren

Eenmantelzorgerisvooraldenaastevandezorgvrager.Hetisbelangrijkomoogte hebbenvoordezerelatieendiezoveelmogelijkteondersteunen.Depersoonlijke relatieismeestaldemotivatieomzorgtewillenverlenen.Vanwegehetpersoonlijke vanderelatiezijnemotiesoverbijvoorbeelddegevolgenvaneenziekteofde achteruitgangheftigerdanwanneerheteenberoepsmatigerelatiebetreft.Als verpleegkundigeprobeerjezoveelmogelijkdemantelzorgerteadviserenenhemof haardoorteverwijzennaarinstantiesofdisciplinesdiekunnenhelpen.

Afstemmen

Mantelzorgersbrengenveeltijddoormetdezorgvragerenhebbenvaakeengoede persoonlijkerelatie.Zijkennendebehoeften,zorgenensuccessenvandezorgvrager alsgeenanderenzijndaaromervaringsdeskundige.Zezienenervarenvanzeerdichtbij hoehetmetdezorgvragergaat.Hetisvoorjoualsprofessionalvanbelangomhierover incontactteblijvenmetdemantelzorger,zodatdezorgpassendblijft.

Belastingenoverbelasting

Mantelzorgisvaakgeenbewustekeuze,eenmantelzorgerdoetgewoonwatnodigis zonderdaarverderbijstiltestaan.Hetbegintvaakmetkleineklusjes,zoalshelpen bijhetboodschappendoenofonderhoudenvandetuin,enhetbreidtzichuitnaar steedsfrequentereondersteuningensteedsmeertaken.Hetkanookzozijndateen partneroffamilielidineensheelziekwordt.Daniserveelzorgteleveren,watmeteen eengroteimpactheeftopiemandsleven.Dekansopoverbelastingvandemantelzorger wordtgroternaarmatededuurendeintensiteitvandemantelzorgende verantwoordelijkheidvandemantelzorgertoenemen.

Signalenvanoverbelasting

Overbelastingontstaatvaakgeleidelijkenomdieredenherkennenveelmantelzorgers designalennietbijzichzelf.Designalenzijnintedelenindriegroepen:

• fysiekesignalen,bijvoorbeeld:hoofdpijn,buikpijn,pijnin nek/schouders/rug,(toenemende)vermoeidheid,afnemendeoftoenemende eetlust,hogebloeddruk,hyperventilatieofduizeligheid

• psychischesignalen,bijvoorbeeld:schaamte-ofschuldgevoelens,mindercontrole overdeemoties,vergeetachtigheid,slapeloosheid,lusteloosheid,ongelukkigzijn

• signaleningedrag,bijvoorbeeld:rusteloosheid,chaotisch,meergebruikvanalcohol ofanderemiddelen,meerroken,agressie,snellergeagiteerd,verwaarlozingeigen uiterlijk.

Onlinevragenlijstenvoormantelzorgers

Alsjebijdemantelzorgereenaantalvandezesignalenherkent,ishetgoedomditte bespreken.Jekunthem/haaradvisereneenonlinetestintevullen.Datdraagtbijaan bewustwording.Eenvoorbeeldtestvoormantelzorgersdievooreenpartnermet dementiezorgen(demantelzorgtest),istevindenopdewebsitevanStichting AlzheimerNederland.Detestisdaardigitaalintevullen,waarbijdeuitslagmeteen laatzienofvoordemantelzorgerhetzorgentezwaaris.

OpdewebsitevanZorgvoorBeterstaanooklinksnaarvragenlijstendiejeals verpleegkundigekuntgebruiken,waaronderdewetenschappelijkgevalideerdeErvaren

DrukdoorInformeleZorg(EDIZ),diedeervarendrukvanmantelzorgersmeet,ofde CaregiverStrainIndex(CSI)(ZorgvoorBeter,2022).Dezetestkunjeheelgemakkelijk afnemen,waarnajesnelweetofeenmantelzorgeroverbelastis.

Overbelastingverminderen

Doorgoedsamentewerkenmetmantelzorgersentijdigsignalenvan(over)belasting tebespreken,isoverbelastingtevoorkomenofteverminderen.Interventiesdieje kuntinzettenomoverbelastingtevoorkomenofteverminderenzijn:

• signaleren

Bespreekmetdemantelzorgerwatjewaarneemt.

• luisteren

Geefdemantelzorgerderuimteomzijnverhaaltevertellen.

• informeren

Informeerdemantelzorgerovermogelijkeondersteuning,voorzieningenen praktischehulp.Vaakiserveelmeermogelijkdandemantelzorgerdenkt.Geef ookinformatieoverhetziektebeeldendesymptomenvandezorgvrager;dithelpt demantelzorgeromtebegrijpenwaterspeeltenbereidthemvooropwaternog gaatkomen.

• hulpinschakelen

Schakelinoverleghetsocialenetwerkvandemantelzorgerendezorgvragerin. Daardoorisermeerhulpenkunnendetakenandersverdeeldworden.Ofverwijs naarhetWmo-loketvandegemeentevoorbijvoorbeeldhuishoudelijkehulp.

• adviseren

Adviseerdemantelzorgermetiemandtegaanpratendieveelvanmantelzorg weet,iemanddieenerzijdseenluisterendoorkanbiedenenanderzijdskan adviserenovermogelijkhedenendemantelzorgerkanbijstaaninzakenalshet indienenvanaanvragen.

• onderwijzen

Leerdemantelzorgerhoedezorgvragerverzorgdmoetworden.Jekuntde mantelzorgerzelftipsgevenenhandighedenaanleren,maarjekuntook doorverwijzennaarcursussenvoormantelzorgers.

Eenoverbelastepartner

Faridaisverpleegkundigebijdethuiszorgenkomtvandaagaanhuisbijhetgezinvan PaulenFennaBergmanenhuntweekinderen.Joke,eencollegavanFaridadieals Verzorgende-IGdagelijkslangskomt,maaktzichzorgen.Paulheefteenongelukgehad, waaraanhijonherstelbaarhersenletselheeftovergehouden.Hijisvoorgoedgebonden aaneenrolstoel.Naeenperiodeineenrevalidatiecentrumishijeenmaandgeleden thuisgekomen.Inhetbeginwasiedereenblij,maardemantelzorgdieFennageeft, beginthaarduidelijkteveelteworden.Ookheeftzeveelmoeitemetde karakterveranderingvanPaulalsgevolgvanhetongeluk.HetvaltFaridaopdatFenna ergmoeis,erslechtuitziet,hethuishoudenverwaarloostenheelkortafis.Jokeheeft FaridagevraagdofzeingesprekwilgaanomtekijkenofFennanietoverbelastis.

FaridagaatmetFennaingesprek.Zebegintmetbegriptonenvoorhaarbelastingen hetfeitdathetmoeilijkvoorhaarisdatPaulskarakterveranderdis.Faridavraagtof zedeCaregiverStrainIndexmagafnemenomtekijkenhoehetgaat.Fennagaat hiermeeakkoord.Uitdetestkomtdescore‘oranje’,watbetekentdatdemantelzorger overbelastis.WanneerFaridadezeuitslagdeelt,wordtFennaemotioneel.Zegeeft toedatheteigenlijknietmeergaat,maarzeweetnietgoedhoezedesituatieanders kanaanpakken.

Faridadraagteenpaarmogelijkeoplossingenaan.Zenoemtalsmogelijkheidomin hetsocialenetwerkvanhetgezintekijkenoferiemandextramantelzorgondersteuning kanbieden.Fennageeftaandatveelmensenaanbiedenomtehelpen,maardatze hetafhoudtomdatzehetideeheeftdathethaarnogmeertijdkost.Faridadenktmet Fennameeoverdevraaghoezefamilieenvriendenkanbetrekkenbijactiviteiten, zodatFennaevenietsvoorzichzelfkandoenzonderdathetextrawerkvoorhaar betekent.DaarnaastlegtFaridauitdatzenaarhetWmo-loketvandegemeentekan gaanomhuishoudelijkehulpaantevragen.Fennazegttoedatzeerovernazaldenken. ZegeeftookaandathethaaralopgeluchtheeftdatzemetFaridaoverhaarsituatie heeftgesproken,ietswatzenietmetPaulwildoen

BEROEPSONDERWIJS

Rechtenenplichtenvanmantelzorgers Mantelzorgverlenenkannooitverplichtworden.Eenzorginstellingkannieteisendat eennaastemantelzorgverleent.Degemeentegaatbijhettoekennenvanzorgweluit vangebruikelijkezorg.Gebruikelijkezorgishetzorgenvooriemandmetwieje samenwoont.Degemeentegaatervanuitdaterbinneneenhuishoudenvoorelkaar gezorgdwordt,dusdatoudersvoorkinderenzorgenendatpartnersvoorelkaar zorgen.Maarookalsiemandmethuisgenotenwoont,isdegedachtedatmensen takenzoalsboodschappendoenenhethuishoudenvanelkaarovernemenalsdit nodigis.Dezezorgisnietverplicht,maarwanneerdegemeentevanuitdeWmozorg toezegt,wordthierwelrekeningmeegehouden.

12.4 Vrijwilligerszorg

Vrijwilligersindezorgbiedenuitvrijewilpersoonlijkezorgenondersteuningaan kwetsbaremensen.Zedoenditonbetaaldenmeestalingeorganiseerdverband, waarbijzeineenorganisatiedooriemandwordenbegeleid.Bijdestartvanhun ondersteuninghebbenzevaakgeenpersoonlijkerelatiemetdezorgvrager. Vrijwilligerswerkisgerichtophetwelbevindenvandezorgvrager.Hetbiedthemof haar(extra)tijdenpersoonlijkeaandacht,indethuissituatieofineeninstelling.Het kangaanomeen-op-eenzorg;indatgevalwordtdevrijwilligerookwel‘maatje’of ‘buddy’genoemd.Vrijwilligerskunnenzichookinzettenvoorgroepen,bijvoorbeeld voordedagopvangofvoorzorgvragersininstellingen.Vrijwilligerswordeningezet dooreenzorg-ofwelzijnsinstellingofdooreenorganisatievoorvrijwilligerswerk. Voorbeeldenvanorganisatiesdieveelmetvrijwilligerswerken,zijnhetNederlandse RodeKruis,NationaleVerenigingDeZonnebloemenStichtingHumanitas.Als verpleegkundigebetrekjevrijwilligersindezorgdiegeleverdwordtenbenje verantwoordelijkvoordecoördinatievandezorgaandezorgvrager.Hieroverhebje contactmetvrijwilligersenjegeeftadviezenwateenvrijwilligermeteenzorgvrager kanondernemen.

Motivatieomvrijwilligerteworden Erisveelonderzoekgedaannaardemotivatievanvrijwilligersinde(maatschappelijke) zorgomvrijwilligerswerktegaandoen.Hoewelzevaakhunmotivatieophuneigen manierverwoorden,zijnbijnaalleuitingenvanmotivatiewelondertebrengenbij eenvandevolgendevormen:

• zorgdoel

BEROEPSONDERWIJS

Vrijwilligerswillenhetgevoelhebbenietsnuttigsenwaardevolstedoenvoor anderen.Naasthetfeitdatzezorgenaandachtgevenaananderen,ontvangenze vaakookzorgenaandacht.Doorcontacttehebbenmetdezorgvragersenhet zorgteamteondersteunenwerkenzemeeaanhetleverenvangoedezorg.

• sociale-relatiedoel

Vrijwilligershopendoorhetvrijwilligerswerkheteigennetwerkaansociale contactenuittebreiden.Hetvrijwilligerswerkgeefthuneengevoelvan betrokkenheidenbevestiging.Vrijwilligerswerkkanookgezienwordenalseen status.

• investeringsdoel

Vrijwilligerswillendoorhetvrijwilligerswerknieuwevaardighedenlerenen belangrijkecontactenopdoen,metalsdoeleenbeterekansopwerkofhet versterkenvaneenpositie.

• stimuleringsdoel

Iemanddoetvrijwilligerswerkomzelfeenactievetijdsbestedingtehebben.

Vrijwilligerswerkkanzobijdragenaanhetlichamelijkeenpsychischewelzijnvan devrijwilliger.

• plezierdoel

Iemanddoetvrijwilligerswerkomdathetgewoonleukisomtedoen.Devrijwilliger beleeftplezieraandeactiviteitendiehijdoet.

Persoonlijkedoelenvandezorgvrager

Vrijwilligerswerkkanookbijdragenaanhetbereikenvaneenpersoonlijkdoelvaneen zorgvrager.Danzetjealsverpleegkundigehetvrijwilligerswerk,alsinterventievoor dezorgvrager,injezorgplan.Wanneereenzorgvragerbijvoorbeeldalgeruimetijd wataandezijlijnvandemaatschappijstaat,kanvrijwilligerswerkhemondersteunen bijhetlerenvanbepaaldevaardigheden,hetopdoenvansocialecontactenenhet weerwennenaaneenvastestructuurenverplichtingen.Alszorgverlenerkunje zorgvragersstimulerenomvrijwilligerswerktegaandoen,metdaarbijooknogeens dewinstdathetvaakgoedisvoorhetzelfvertrouwenvandezorgvrager.Dievoeltzich weergewaardeerdenonderdeelvandemaatschappij.

Soortenvrijwilligerswerk

Vrijwilligerswerkindezorgisheeldivers.Hetkangaanomhetbegeleidenvaneen zorgvragernaareenartsoftherapeut,hethelpenbijdeadministratieofhetuitvoeren vanklusjesinenomhethuis.Denkookaanvrijwilligersdiepalliatieveterminalezorg ondersteunenineenhospice.Voordeenetaakzijnmeervaardighedennodigdan voordeandere.Vrijwilligerswerkisnietaltijddirectgebondenaanzorgvragers.Zo kaneenvrijwilligerhelpeninhetrestaurant,eenwinkelbeherenofanderevrijwilligers inwerkenenondersteunen.

Vrijwilligerswerkkunjeindelennaardesoortactiviteitendiedevrijwilligers ondersteunen.Alsverpleegkundigedenkjemeemetwaareenvrijwilliger ondersteunendinkanzijn.Eenpaarvoorbeeldenzijnondersteuningbij:

BEROEPSONDERWIJS

• ontspanningsactiviteiten

• bewegingsactiviteiten

• activiteitenmetjongeren

• activiteitenmetdementerendezorgvragers.

Ondersteuningbijontspanningsactiviteitenisgerichtopleukedingendoenmet zorgvragers:eenspelletjedoen,samenbakken,naarmuziekluisteren,voorlezen, winkelen.Ookkunnenvrijwilligerszebegeleidenbijbewegingsactiviteiten,zoals samenwandelen,eentochtjemakenopeenduofietsofrolstoeldansen.

Jongerenvrijwilligerszettenzichinvoorkinderenenjongerenmeteenernstigeziekte ofbeperking.Bijzorgvragersmetdementiehelpenvrijwilligersbijdagelijkse activiteiten,biedenemotioneleondersteuningenzijngesprekspartnervande mantelzorger.Voorvrijwilligerswerkbijmensenmetdementieisbasiskennisvan dementienodigomgoedtekunnenondersteunen.

Vrijwilligers ondersteunen in de zorg door leuke activiteiten te ondernemen met zorgvragers of gewoon aanwezig te zijn in een gezamenlijke ruimte van bijvoorbeeld een verpleeghuis.

Projectenvanuitdeoverheid

Dekernvanvrijwilligerswerkisdathetuitvrijewilis.Erbestaatechterookeenvorm vanminofmeerverplichtvrijwilligerswerk.Hierbijwordthetinitiatiefdooreenandere partijgenomen,zoalseengemeenteofeenuitkeringsinstantie.Hetgaatdan bijvoorbeeldomuitkeringsgerechtigden,(langdurig)werklozen,inburgeraarsen re-integranten.Steedsmeergemeentennodigenhenuitomvrijwilligerswerktegaan doen,metalsdoeldatze(weer)deelnemenaandemaatschappijofzichtenminste nuttigmakenvoordemaatschappij.Detakenmoetenaansluitenbijdemotivatie,de mogelijkhedenendepersoonlijkeomstandighedenvandevrijwilliger.Ditvereisteen goedewerving,selectieenbegeleiding.Hetbiedenvanstructuurenscholingkande vrijwilligerhelpenzijnwegtevinden.

Grenzenstellen

BEROEPSONDERWIJS

Eenvrijwilligerbepaaltinoverlegmetdeorganisatiewathijgaatdoen.Welketaken datzijn,hangtvooreengrootdeelafvanzijnkennisenervaring.Motivatieentalenten spelenookeenrol.Hoebeterdecontactenmetvrijwilligerszijn,hoegroterhun bereidheidzalzijnom(extra)takenopzichtenemen.Tegelijkertijdkunnenvrijwilligers overhuneigengrenzenheengaan.Ditwordtdevrijwilligersklemgenoemd.Zedurven dannietofnauwelijksneetezeggenenvragenteveelvanzichzelf.

Devrijwilligersklem

Opeenafdelingineenverpleeghuismeteenhoogziekteverzuimvoelenvrijwilligers zichsteedsmeergedwongenomtakentedoendienormaaldoorberoepskrachten wordenuitgevoerd.Zedurvengeenneetezeggenenrakenzosteedsmeerinde vrijwilligersklem.Dedraaglast(watmoetikdoen?)isdannietmeerinbalansmetde draagkracht(watkanikdoen?).

12.5 Samenwerkenmetvrijwilligers

Vrijwilligersbetekenenenormveelvoordezorgvragersendeorganisatiewaarvoor zewerken.Zebiedenextrapersoonlijkeaandachtenverrichtenallerleihand-en spandiensten.Vrijwilligerszijnervooralvoordeander,maarhebbenzelfook ondersteuningnodig.Zehalenmeeruitzichzelfalszijgoedbegeleidworden. Instellingenwaarvrijwilligerswerken,zijnverantwoordelijkvooreengoedebegeleiding.

Vrijwilligerswervenenbehouden

Omvrijwilligersaantetrekkenentebehoudeniseengoedeorganisatienodig. Instellingenwerkenvaakmeteenofmeercoördinatorenvoorvrijwilligers.Deze coördinatorengaanactiefopzoeknaarnieuwevrijwilligersenondernemenactiesom devrijwilligerstebegeleidenentebehouden.Zeorganiserenhiervoorregelmatig wervingsactieseninformatiebijeenkomsten.Hetvindenvanvrijwilligerskostvaak veeltijd.Omdejuistevrijwilligerstekunnenvindenishetbelangrijkdatbekendis waarvoordevrijwilligerswordeningezet.Zokanereengoedematchontstaantussen dewensenvandeorganisatieendewensenvandevrijwilliger.Opgrondvandeplek indeorganisatiewaardevrijwilligernodigis,wordendewensentenaanzienvan vrijwilligersgeformuleerd.Hoebeterditgebeurt,hoebeterdematchmetdevrijwilliger zalzijn.Eengoedematchisbelangrijkvoordebindingmetdevrijwilliger.Een vrijwilligerdiehetnaarzijnzinheeftenwaarderingkrijgtvoorzijnwerkzaamheden blijftvaaklangervrijwilliger.

BEROEPSONDERWIJS

Coördinerenvanvrijwilligerswerk

Decoördinatorvanvrijwilligersisookverantwoordelijkvoorderandvoorwaarden. Dezepersoonzorgtdathetwerkvandevrijwilligerverzekerdis,regelt onkostenvergoedingenenattentiesenhoudteenregistratiebij.Hijofzijheeftook gesprekkenmetdevrijwilligersoverhetvolgenvanscholing,hetaangevenvangrenzen enoverprotocollendierelevantzijn.Vaakorganiseertdecoördinatorookéénkeer perjaareenbedankjevoordevrijwilligers,bijvoorbeeldindevormvaneenfeestje.

Binneneenwoningofafdelingiservaakookeenmedewerkervanhetteamdieals vastaanspreekpuntvoordevrijwilligersfunctioneert.Ditteamlidregelthetinwerken enbegeleidenvandevrijwilligersopdewerkvloerenzorgtervoordatzijbetrokken zijnbijhetwelenweebinnendewoningofafdeling.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Behoeftenvanvrijwilligers

Onderzoektoontaandatvrijwilligersvooralbehoeftehebbenaaneenluisterendoor vanuitdeorganisatie.Zewillenoverleggenenfeedbackkrijgenalsdatnodigis. Daarnaastwillenzegoedgeïnformeerdworden.Ookhebbenzebehoefteaan ondersteuningindevormvanbijvoorbeeldthema-avonden,cursussenentrainingen. Alsverpleegkundigewerkjesamenmetdecoördinatorvandevrijwilligersinhet organiserenvanditsoortbijeenkomsten.

HetWIFA-model

VoordesamenwerkingmetvrijwilligerskunjegebruikmakenvanhetWIFA-model (ZorgvoorBeter,2022).Hetmodelgeeftadviezenomopeensnelleengemakkelijke manierdesamenwerkingtussenberoepskrachtenenzorgvrijwilligersteverbeteren.

WIFAstaatvoor:

• Waarderen

• Informeren

• Faciliteren

• Afstemmen.

Waarderen

Vrijwilligersdoenhunwerkbelangeloosenmetpassie.Zezettenzichvoordevolle honderdprocentin.Hetisfijnalszehiervoorwaarderingkrijgen,bijvoorbeeldinde vormvaneengezelligpraatje,eencompliment,eenleukpresentjeofhetorganiseren vaneenuitje.Waarderenbetekentookbegriptonenenluisterennaardevrijwilliger alshijmetideeënkomt.

Informeren

Vrijwilligershebbeninformatienodigomhuntakengoedteverrichten.Watwordter vanhenverwacht?Hoemoetentakenuitgevoerdworden?Watisdesituatie?Zekunnen ooktipsgebruikenvoordeomgangmeteenzorgvrager.Alsvrijwilligersgoed geïnformeerdzijn,voelenzezichzekerderinhunwerk.Zijhebbenookevaluatienodig vanhetwerk,wantditbiedtkansenvoorverbeteringenlerenvanelkaar.Inde beginfaseishetzaakvrijwilligersgoedintewerkenentezorgendatzewetenwatze welennietbijeenzorgvragerkunnendoen.

Faciliteren

Vrijwilligersmoetentoegerustworden,zodatzehuntakenopeenjuistemanierkunnen uitvoeren.Denkbijvoorbeeldaanhetgevenvaninstructies.Eenvrijwilligerdiegaat wandelenmetiemandineenrolstoel,moetwetenhoederolstoelwerktenhoeeen zorgvragerkanreageren.Eenvrijwilligerdieiemandmetslikproblemenhelptmet eten,moetwetenwathijwelennietmoetdoen.Voldoendekennisenervaringzijn belangrijkomdeveiligheidtewaarborgen.

Afstemmen

Bijiederetaakisafstemmingnodig.Wiedoetwat?Wanneer?Voorwie?Metwelkdoel? Alsvrijwilligershandelingenverrichtenwaarrisico’saankleven,isrelatiefveel afstemmingnodig.Zemoetendanprecieswetenhoezemoetenhandelenenhebben vaakeersttrainingnodig.Zemoetendewensenvandezorgvragerkennen.Misschien heeftdevrijwilligerzelfpersoonlijkegrenzen.Goedeafstemmingkanonduidelijkheid enonveiligheidvoorkomen.

Vrijwilligersindethuiszorg

Veelvrijwilligerswerkenininstellingen,maarookindethuiszorgkunjezetegenkomen. OrganisatieszoalsDeZonnebloemzettenvrijwilligersinvoorbijvoorbeeldeendagje uitofeenkopjetheedrinkenbijzorgvragersthuis.Daarnaastzijnerparticuliere vrijwilligersdiezichinzettenalsbuddy.Eenbuddyiseenvrijwilligerdiegedurende eenlangereperiodeeenvastaantalurenperweek(tweetotvieruur)contact onderhoudtmeteenzorgvrager(maatje).Hiermeebiedtdebuddyregelmatig sociaal-emotioneleondersteuningaanhetmaatje,bijwieeenbeperkingof eenzaamheideengroterolspeelt.Ookvoorondersteuningvandezevrijwilligerskun jehetWIFA-modelgebruiken.

Risicovolleenvoorbehoudenhandelingen Mantelzorgersenvrijwilligersmogenonderstriktevoorwaardenrisicovolleen voorbehoudenhandelingenverrichten.Eenvrijwilligerofmantelzorgerkan bijvoorbeeldhettoedienenvansondevoeding,hetinjecterenvaninsulineofzelfshet uitzuigenbijademhalingsproblemenleren,zodatdezorgvragerendevrijwilligerof mantelzorgereendagjewegkunnengaan.Aanhetuitvoerenvanrisicovolleen voorbehoudenhandelingenzijnstriktevoorwaardenverbonden,omdatzeonderde WetBIGvallen.Diezijnvergelijkbaarmetdevoorwaardenwaaraanjijals verpleegkundigemoetvoldoen:

BEROEPSONDERWIJS

• kennishebbenvandeachtergrondenenrisico’svandehandeling

• devaardigheidlerenomdehandelinguittevoeren

• toestemmingkrijgenvandeopdrachtgeverdiezelfstandigbevoegdisomde handelinguittevoeren,meestaleenarts.

Devrijwilligerofmantelzorgermoetdeaanwijzingenvandeopdrachtgeveropvolgen, zichbekwamenindehandeling.Deartsmoetdebekwaamheidvandemantelzorger vaststellenvoordatdehandelinguitgevoerdmagworden.Vrijwilligersenmantelzorgers moetenhetzelfwillenendezorgvragermoetakkoordgaan.

Aansprakelijkheid

Wanneereenvrijwilligerdieverbondenisaaneenzorgorganisatieenverderaanalle voorwaardenvoldoeteenfoutmaaktbijeenrisicovolleofvoorbehoudenhandeling, isaltijddezorgorganisatieaansprakelijk.Eenvrijwilligerisnetalsvastemedewerkers verbondenaandeorganisatie.Hetiswelzodatdeorganisatiedeschadekanverhalen opdevrijwilligerofprofessionaldiedehandelinggedelegeerdheeft.Ditgebeurtalleen alsersprakeisvanverwijtbaaronzorgvuldighandelen.Wanneereenmantelzorger diewelaanallevoorwaardenvoldoeteenfoutmaaktbijeenrisicovolleof

voorbehoudenhandeling,isdemantelzorgerpersoonlijkaansprakelijkvooreventuele schade.Indepraktijkzaleenzorgvragerechternietsneleeneigenenvertrouwde mantelzorgerjuridischaansprakelijkstellen.

12.6 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MeneerKoning(68jaar)isgetrouwdenheefttweevolwassenkinderen.Hijistwee wekengeledenmetspoedgeopereerd.Meneerhadeenbloedinginzijnbuik,diemet spoedmoestwordengestelpt.Nuheefthijeengrotewondopzijnbuik,dielicht ontstokenis.MeneerKoningheeftveelbloedverloren,waardoorhijzichzwakvoelt, enheeftbijdeADLveelhulpnodigvanzijnvrouw.Zezijnvandaagthuisgekomenen Luukgaatalsverpleegkundigeindewijklangsomdewondtebekijkenenteverzorgen.

Casus

LuukkomtbijmeneerKoningaanenwanneerhijwilaanbellen,gaatdedeuralopen. MevrouwKoningheeftLuukzienaankomenenisblijdathijeris.Tijdensheteerste contactvraagtLuukwaterisgebeurdenhijbekijktdewondvanmeneerKoning. MevrouwKoninggeeftaandatzelangetijdalsvrijwilligerindezorgheeftgeholpen engraagdewondverzorgingwillerenvanLuuk.Danzijnzenietzoafhankelijkvande thuiszorgenhebbenzemeervrijheidomeventueelwegtegaan.Luuklegttijdenshet verzorgenvandewondaanmevrouwuitwatdevoorgeschrevenwondverzorgingis, welkematerialenzemoetgebruiken,hoezehygiënischkanwerkenenwaarzeop moetenletten.Dewondzieternurustiguit,lijktgoedtegenezen.Luukgeeftuitleg overhetherkennenvandetekenenvaninfectieenhijlaatwetenwanneermevrouw Koningcontactmoetopnemen.Aanheteindevandeweekkomthijdanzelfweer langsomdewondtebekijken.

BEROEPSONDERWIJS

LuukheeftgedurendedeweeknietsgehoordvanmevrouwKoningengaatlangs. Wanneerhijhetwondverbanderafhaalt,schrikthij,wantdewondzieternuontstoken uit.Hijisrood,warmenderandenzijndik.MeneerKoningheeftergeenextrapijnvan enheeftookgeenkoorts.

Dilemma

WatdoetLuuk?

12.7 Verdieping

Bijhetsamenwerkenmetmantelzorgerskunnenerverschillendedilemma’sontstaan. Eenvoorbeeldiswanneerderelatiemetdezorgvragernietgoedis,ofdemantelzorger nietbetrokkenwilzijnophetmomentdaterprofessionelehulpwordtgeleverd.Ook kanhetzijndateenmantelzorgerietswilwateenzorgvragernietmeerwil.Inditsoort situatiesishetbelangrijkdatjehetdilemmabespreekbaarmaakt.Alsditnietlukt, kijkdanofjehetinje(multidisciplinaire)teamkuntbespreken.Eenartsis

eindverantwoordelijkvoordegeleverdezorg,dusdieisinmoeilijkesituatiesaltijdje gesprekspartner.Ookisintercollegiaaloverlegbelangrijk.Bespreekmetje collega-verpleegkundigehoejedezesituatieskuntoppakkenenhoejeeengesprek kuntvoeren.

Dilemma’svanmantelzorgersenvrijwilligers

Eendilemmabijmantelzorgersvormtvaakeenspanningsveldtussenkeuzesenis vaakgebaseerdoppersoonlijkenormenenwaarden.Enkelevoorbeeldenvan dilemma’swaarmantelzorgersmeetemakenhebben:

• deondersteuningsbehoeftevandezorgvragertegenoverdeooknoodzakelijke aandachtentijddiedeeigensituatievraagt(relatie,gezin,werk)

• hetspanningsveldtussendedraagkrachtvandemantelzorgerenerzijdsende draaglastanderzijds

• moreledilemma’szoals:‘Alsikmenietmeerinspan,moetmijnmoedernaareen verpleeghuisendatwilzeperseniet’,of:‘Eigenlijkheeftmijnvadermeer ondersteuningvanmijnodig,maardanmoetikmindergaanwerkenenkrijgik financiëleproblemenofkanikmijnpromotiewelvergeten’.

Ookvrijwilligershebbentemakenmetdilemma’s.Enkelevoorbeelden:

• takendoendieeigenlijkdoorzorgverlenersuitgevoerdmoetenworden,terwijlzij erdoorpersoneelsgebreknietaantoekomenenzorgvragerswordenbenadeeld alsdezetakennietuitgevoerdworden

• indethuissituatiesignalenkrijgenvanmishandeling,terwijldezorgvrageraangeeft geenactietewillenondernemen

BEROEPSONDERWIJS

• eenzorgvragerdieeenvriendschapsbandwilaangaanenmeertijdsamenwil doorbrengen,terwijldevrijwilligerdatzelfeigenlijknietwil.Hijwildezorgvrager echterooknietteleurstellen,omdatdieverderniemandheeft.

BOB-model

HetBOB-modeliseenalgemeenbesluitvormingsmodel,datjegoedkuntgebruiken bijdeondersteuningvanmantelzorgersenvrijwilligersdiemeteendilemmaworstelen.

Delettersstaanvoor:

• Beeldvorming

• Oordeelsvorming

• Besluitvorming.

Beeldvorming

Deeerstestapis:dekeuzesofproblemendiehetdilemmaveroorzakenzoconcreet mogelijkmaken.Bijvoorbeeld:demantelzorgeistzoveelvanme(probleem1)datik mijngezinverwaarloos(probleem2).Probeerteachterhalenwaardatpreciesuit blijkt.Watishetgevolgvandeverwaarlozingvanhetgezin?Steltdezorgvragerte hogeeisen?Ishetechtdeomgevingdieteveeleisendisofishetdemantelzorgerzelf dietehogeeisenaanzichzelfstelt?

Oordeelsvorming

Alshetprobleemduidelijkis,kunjegaanbrainstormenoveroplossingen.Watzoude problemenoplossenofverminderen?Wanneerisdeoplossingvoorallepartijen acceptabel?Vraageerstdemantelzorgerofhijzelfoplossingenkanbedenken.Vuldie daarnaaanmetjeeigenvoorstellenvooreenoplossing.Watzijndevoor-ennadelen vandeverschillendemogelijkheden?

Besluitvorming

Totslotkandemantelzorgerbesluitenwatdebesteoplossingenzijn.Spreekduidelijk afwelkeactiesnodigzijnenwiedieonderneemt.Geefhetduidelijkaanalsde mantelzorgerkeuzesmaaktdievolgensjounietofonvoldoendewerken.Laatde uiteindelijkekeuzeechterwelbijdemantelzorgerzelf.

12.8 Begrippen

Draagkracht

Debelastbaarheidvaneenzorgvrager.

Draaglast

Debelastingdieiemandervaart.

Driehoekskunde

Desamenwerkingtussenzorgverlener,informelezorgendezorgvrager.

Gebruikelijkezorg

Hetzorgenvooriemandmetwiejesamenwoont.

Informelezorg

Zorgdiegebodenwordtdoormensendiehetnietvoorhunberoepdoenenerook nietvoorbetaaldworden.

Mantelzorg

Zorgenondersteuningdiemensenvrijwilligenonbetaaldverlenenaanmensenmet fysieke,verstandelijkeof(sociaal-)psychischebeperkingen,inhunfamilie,huishouden ofanderszinssocialenetwerk.

Respijtzorg

BEROEPSONDERWIJS

Iemandofeenzorginstellingneemtdetaakvaneenmantelzorgertijdelijkover.

Toekomstbestendigezorg

Zorgdieookindetoekomstbetaalbaarenuitvoerbaarblijft.

Vrijwilligersklem

Dedraaglastvaneenvrijwilligerisnietinbalansmetdedraagkracht.

Zorgbehoefte

Debehoeftevandezorgvrageromzorgtekunnenkrijgen.

BEROEPSONDERWIJS

Thema13 Samenwerkenbinnendezorg

Inhoudthema

• Hetbelangvangoedsamenwerken

• Iedersrolengedraginsamenwerking

• Samenwerkenmetverschillendeprofessionals

• Continuïteitinde(kwaliteitvan)zorg

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Goedezorgkanalleenwordenbereiktwanneer(verschillende)professionalsgoed samenwerken.Degezondheidvaneenzorgvragerisimmerseencomplexgeheel, waarinmeerderedisciplineseentaakhebbentevervullen.Dietakenmoetengoedop elkaarzijnafgestemd.

Zozieteengynaecoloogdebeginnendebaarmoederhalskankerbijeenjongevrouw enmerktdeverpleegkundigedeangstvandezezorgvrageropomdatzemisschien geenkinderenmeerkankrijgen.Decasemanagerdementiestemtzijntakenbijeen dementerendezorgvragerafopdievandewijkverpleegkundigeendespecialist Ouderenzorgomtevoorkomendatzeallemaalopverschillendemanierenmetde zorgvrageromgaan.

Samenwerkenbinnendezorg:eenonmisbarevaardigheidvanelkezorgprofessional.

13.1 Hetbelangvangoedsamenwerken

Jewerktalsverpleegkundigedagelijksmetzorgvragers,maarookmetjecollega’s. Ofdatnuverpleegkundigenzijn,jeleidinggevendeofanderedisciplines:samenwerken doejeindezorgbijnavoortdurend.Goedsamenwerkenleverteenbelangrijkebijdrage aandekwaliteitvanzorg.Hetisduswaardevol,maardaarmoetenallebetrokkenen welietsvoordoen.

Demeerwaardevan(goed)samenwerken

Samenwerkendoejedoorgaansvanuiteenteam,eengroepmensenmeteen gezamenlijkdoel.Denkaaneenthuiszorgteam,hetteamvaneenverpleegafdeling, eenbegeleidwonengroepofdeambulancedienst.Zelfszzp’ers(zelfstandigenzonder personeel)indezorgmakendeeluitvaneenteam.Maaralsverpleegkundigewerkje ookdagelijkssamenmetanderen:dehuisarts,despecialist,decoördinerend wijkverpleegkundige,defysiotherapeutofdiëtist.Binnendezorghebbenprofessionals elkaarnodig,wanteengoedesamenwerkingisvangrotemeerwaarde–inmeerdere opzichtenenvoorallebetrokkenen.

Diemeerwaardevansamenwerkenindezorgzitinveelaspecten.Debelangrijkste zijn:

• optimaalgebruikvankwaliteiten

Mensenkunnenzoveelmogelijkwordeningezetopdatvlakwaarzegoedinzijn.

• vanelkaarleren

Erwordtkennisgedeeld,professionalslerenvanelkaarenontwikkelenzichzo verderoppersoonlijkenprofessioneelvlak.

• betereaanpakvanvraagstukken

Vraagstukkenwordendoordegebundeldekennisopcreatieveeneffectievewijze aangepakt.

• teamgevoel

Doorsamentewerkenaaneengezamenlijkdoel(bijvoorbeelddebestmogelijke zorgbiedenaandezorgvragers)ontstaateronderlingesaamhorigheid(een teamgevoel).

Thema13 Samenwerkenbinnendezorg

• lagerewerkdruk

Eenefficiëntesamenwerkingverlaagtdewerkdruk.

• betereafstemming

Wanneersamenwerkingspartnershunwerkgoedopelkaarhebbenafgestemd, verkleintditdekansdater(aandezorgvrager)meermalenhetzelfdewordt gevraagd,ofdaterinterventieswordengepleegddieelkaartegenwerken.

• vertrouwenenbevorderingherstel

Ditallesvergroothetvertrouwenvandezorgvragerendiensnaasteninde zorgprofessionals,wathetherstelprocesbevordert.

Voorwaardenenvaardighedenomgoedsamentewerken

Goedsamenwerkengaatnietvanzelf.Iedereenmoeteraanwerkenomdie samenwerkingtelatenslagen,elkedagweer.

BEROEPSONDERWIJS

Iedereen moet eraan werken om de onderlinge samenwerking te laten slagen.

Voorwaardenvooreengoedesamenwerking

Diverseaspectenmakendateensamenwerking‘goed’tenoemenis.Dezeaspecten zijnvoorwaardelijk:ontbreekteréén,danisdesamenwerkingnietoptimaal.

Eengoedesamenwerking,binneneenteam,eenprojectoftussenverschillende disciplinesofafdelingen,voldoetaandevolgendevoorwaarden:

• veiligesfeer

Eriseenveiligesfeertussendesamenwerkingspartners:iedereendurftzich kwetsbaar,eerlijkenopen(naardeander)optestellen.

• evenwichtigesamenstelling

Deteamsamenstellingisevenwichtigwatbetreftdeskundigheidenkarakter.

• reflecterenopdeeigenrol

Desamenwerkingspartnerszijninstaatenbereidomtereflecterenopdeeigen rolindesamenwerking.

• gezamenlijkdoel

Erisminstensééngezamenlijkdoel.

• rol,taakenverantwoordelijkheid

Voorallebetrokkenenisduidelijkwatiedersrol,taakenverantwoordelijkheidzijn.

• leiding

Hetisduidelijkwiedeleidingheeften(daarmee)deeindverantwoordelijkheid voorderesultatenvandesamenwerking.

• helderecommunicatie

Eriseenhelderecommunicatiestructuur:iedereenweetopwelkemaniermet anderenwordtafgestemdengecommuniceerd,enhandeltdaarnaar.

• oplossenvanconflicten

Conflictenwordenconstructiefopgelost.Zevormengeenbedreigingvoorde samenwerking,maarkunnendezejuistversterken.

• vertrouwen Collega’szijnafhankelijkvanelkaar.Jemoetinhetwerkvanalledag,enzekerin noodsituaties,vanelkaaropaankunnen.Jemoetdusallemaalkunnenvertrouwen opdedeskundigheid,bereidwilligheidendaadkrachtvandeander.

• waardering

Iedermensheeftbehoefteaanwaardering.Behalveeensalaris(financiële waardering)iseenteamofandersamenwerkingsverbanddeplekwaarjeterugkrijgt vananderen(verbaalofnon-verbaal)hoejejewerkdoet.Waarderingiseen belangrijkemotiverendefactorvoormedewerkers.

Vaardighedenvooreengoedesamenwerking

Devaardighedenvanhetteamendeteamledendienodigzijnvooreengoede samenwerkingvloeienlogischerwijsvoortuitdevoorwaarden.Die samenwerkingsvaardighedenvindjeinditschema.

Voorwaarde:veiligesfeer

Vaardigheden

• Openkunnenstaanvoordeander,je kunneninlevenindeander

• Niemandveroordelen

Voorbeelduitdepraktijk

Yasminwerktsindsdriemaandenopde verpleegafdelingOrthopedievaneen perifeerziekenhuis.Zevondhetspannend

omzichalsbeginnendverpleegkundige

• Openstaanvoorfeedback telatenhoren.Haarcollega’svoeldendie

• Opbouwendefeedbackkunnengeven onzekerheidenstimuleerdenhaaromhen

• Eerlijkdurvenzijn,jekwetsbaar durvenopstellen. (methaarfrisseblik)tevoorzienvan feedback.InmiddelsdurftYasminte zeggenwatzelastigvindt,waarzetegen opzieténwatzeaanverbeterpunten opmerkt.

Voorwaarde:evenwichtige samenstelling

Vaardigheden

Thema13 Samenwerkenbinnendezorg

Voorbeelduitdepraktijk

• Instaatzijndeeigenkwaliteiten(en karaktertrekken)endievananderen tekunnenonderscheiden vandeprofessionalsdiehunplekkengaan

Tweecollega’svanYasminzijn vertrokken.Tijdenshetteamoverleg wordtbesprokenwathetprofielmoetzijn

• Instaatzijndezeaspecteninhetwerk intezetten innemen.Kijkendnaardesamenstelling vanhethuidigeteamkomende

• Bijeenvacaturekunnenzienwatvoor professionalerbinnenhetgeheel nodigis medewerkerstotdeconclusie:het moetenverpleegkundigenzijnmetkennis vandecubitusendigitalezorgenmeteen rustige,creatieveendoortastende persoonlijkheid.Liefstéénervaren professionaleniemandvaneenjongere generatie.

Voorwaarde:reflecterenopdeeigenrol

Vaardigheden

• Kunnenreflecteren

• Instaatzijnkritischtezijnopjezelf

• Instaatzijnheteigengedragaante passen.

BEROEPSONDERWIJS

Voorwaarde:gezamenlijkdoel

Vaardigheden

• Hetgezamenlijkedoelbovenhet individuelebelangkunnenstellen

• Instaatzijnhetgezamenlijkedoelvoor ogenteblijvenhoudentijdensde uitvoeringvanhetwerk.

Voorbeelduitdepraktijk

Yasminmerktdatzealtijdgespannenis tijdensdeartsenvisite.Vaakslaatzedicht wanneereenvandeartsenhaariets

vraagtofopdraagt.Zevraagtzichafwat erpreciesmethaargebeurt,waarditdoor komtenwatzehierinzelfkanveranderen.

Voorbeelduitdepraktijk

Eenvandedoelenvanhetverpleegteam Orthopedieis:zorgvragerszospoedig mogelijkvoorbereidenopeentransfer

naarhetrevalidatiecentrumofterugkeer naarhuis.Yasminlaatelkezorgvragerdan ookzoveelmogelijkzelfdoentijdensde ADL,ookalmoetzezichsomsinhouden omhandelingenvandezorgvragerover tenemen.Datzoustukkensnellergaan…

Voorwaarde:rol,taak, verantwoordelijkheid

Vaardigheden

• Volledigekennishebbenvandeeigen rol,taakenverantwoordelijkheid

Voorbeelduitdepraktijk

Hetherstelvaneenvandezorgvragers gaatzovoorspoedigdatzemorgennaar huiskan.Zijenhaarpartnerraken

• Uitvoeringkunnengevenaandeeigen rol,taakenverantwoordelijkheid daarvaninpaniek:hoekomtzethuisde

• Afwijkinghiervanonderbouwdkunnen beargumenteren.

trapopnaardeslaapkamer,wiemoet haarhelpenmetdouchen,wieverzorgt dewond,watalserietsmisgaat?Yasmin

kandetransferverpleegkundigesteeds maarnietbereikenenbesluitdanomzelf thuiszorginteschakelen.Zokandezorg thuiswordenvoortgezetenwetende zorgvragerenhaarmanwaarzeaantoe zijn.

Voorwaarde:leiding

Vaardigheden

• (Voorwiedeleidingheeft:)instaatzijn effectiefleidingtegevenaaneenteam ofproject

• (Voorwieonderleidingstaat:)gezag kunnenaccepterenenkritischdurven zijn.

BEROEPSONDERWIJS

Voorwaarde:helderecommunicatie

Vaardigheden

• Deelnemenaandeafgesproken communicatievormen(overleg, evaluatie)

• Helder,eerlijkenafgestemd communicerennaarde samenwerkingspartners.

Voorwaarde:oplossenvanconflicten

Vaardigheden

• Instaatzijnbijconflictentereflecteren opdesituatieeniedersroldaarin

Voorbeelduitdepraktijk

Deteamleidervandeverpleegafdeling

Orthopedieheeftvoorzijnteameen goedeoverlegstructuuropgezet,vindthij.

Deteamoverleggenzithijstrakvoor,de

functioneringsgesprekkenzijnvoorhet helejaaringeplandeneensperweek lunchthijmethetteam.Tochheeft Yasmindeindrukdathijonvoldoendeeen indrukheeftvanwaterspeeltopde werkvloer.Ditgeeftzeaanhemterugen zesteltvoordathijafentoeeendagdeel meteencollegameeloopt.

Voorbeelduitdepraktijk

Hetisdrukopdeafdeling.Dedossiersvan eenaantalzorgvragersmoetennog wordenbijgewerkteneenfysiotherapeut

wilnogevenietsoverleggen.Even

overweegtYasminomnietnaarhet teamoverlegtegaan,maarzeweetook: erisaltijdietstedoen,beterkanikmijn takenoverdragenofzeopeenander momentinplannen.Zelaatde fysiotherapeutweten:‘Om15.30uurheb ikeenkwartierruimtevooroverleg,ik komdannaarjouwwerkruimte.’

Voorbeelduitdepraktijk

Tweefysiotherapeutendieregelmatigop deverpleegafdelingOrthopediezijnom teoefenenmetzorgvragers,zijn

• Instaatzijndaarovermetelkaarhet gesprekaantegaan ontevreden.Ofbetergezegd:boos.Ze

• Instaatzijndepijnpuntenvaneen conflictoptelossenendezeaante wendenalsleerpunten.

Thema13 Samenwerkenbinnendezorg

vindendatzevaakveeltelaatworden betrokkenbijdezorgvoormensendie eenoperatiehebbenondergaan.Datzit

eenvoorspoedigerevalidatieindeweg. Metopgehevenvingerenstemverheffing staanbeidetherapeuteninde teamkamer.Deaanwezigeteamleden schrikkenhiereenbeetjevan.Danneemt Yasminhetwoord:‘Wanneerhetherstel vanonzezorgvragerswordtbelemmerd, moetenwedaarsamennaarkijken.Wat gaaterpreciesmis?Watkaniedervanons hierinverbeteren?’

Voorwaarde:vertrouwen

Vaardigheden

• Eerlijkzijn

• Hulpvragenwanneernodig

• Rolmodelzijn(werkenvolgensde beroepscodeen samenwerkingsafspraken)

Voorbeelduitdepraktijk

Bijeenvandezorgvragersvoorwie Yasmintijdenshaardagdienstdezorg heeft,moeteenverblijfskatheterworden

ingebracht.Yasminvindtditspannend. Zeheeftdezehandelingooiteenkeer tijdenshaarstageuitgevoerdenzekent

• Collegialiteittonen hetprotocol,maarechtbekwaamvoelt

• Afsprakennakomen. zezichniet.Tegelijkertijdwilzeniet overkomenalseenonervaren verpleegkundige.Tochvraagtzeeen collegaommethaarmeetekijken.Die collegamaaktdaargraagtijdvooren geefthaarnogwathandigetips.

Voorwaarde:waardering

Vaardigheden

• Ooghebbenvoordekwaliteitenvan deander

Voorbeelduitdepraktijk

Yasminvoeltzichzenuwachtigwanneer zeonderhetoogvanhaarcollegade verblijfskatheterinbrengtbijeen

• Uitinggevenaandewaarderingvoor dekwaliteitenvandeander. zorgvrager.Wanneerdehandeling succesvolisafgerond,looptdecollega metYasminmeeterugnaarde teamkamer:‘Wathebjedezorgvrager goedbegeleidtijdensdezehandeling.Je bleefrustig,maarwastegelijkertijd doortastend.’Yasminvoeltdespanning vanzichafglijdenenmerktdatzezichal eenstukzekerdervoelt.

Samenwerkenisperdefinitiemensenwerk.Datmaakthetmooienuniek,maarhet kanookbesteenslastigzijn.Want:zoveelmensen,zoveelmanierenvancommuniceren enhandelen.Datwilnogweleenswrijvinggevenofbotsen.Daaromissamenwerking ietswaarjesteedsopmoetblijvenreflecteren(hoegaathet?,verloopthetnogvolgens plan?,komtiedereenvoldoendetotzijnrecht?)endesamenwerkingsvaardigheden moetblijventoepassen.

13.2 Iedersrolengedraginsamenwerking

Insamenwerkingneemtiedereen,vaakonbewust,eenbepaalderolopzich:deéén neemthetvoortouw,deanderiskritischenweereenanderzieteroptoedatalles preciesgebeurtzoalsafgesproken.Ineenidealesamenwerkingzijnmeerdererollen vertegenwoordigd.Doorjevandierollenbewusttezijnkunjeactiefsturenopeen succesvollesamenwerking.Ookishetmogelijkominsamenwerkinghetgedragvan anderentebeïnvloeden,omzototdegewensteresultatentekomen.Deteamrollen vanBelbinendeRoosvanLearyhelpenjehierbij.

Rollenbinnenhetteam

Indesamenwerkingmetanderenneemjealtijdeenbepaalderolaan.Welkeroldit is,isonderandereafhankelijkvanjepersoonlijkheid,de(samenstellingvande)groep endesetting.Zovervuljetijdenseenvergaderingopjewerkwaarschijnlijkeenandere roldanophetverjaardagsfeestvaneengoedevriend.Zoneemtiedereenineen zorgteameeneigenplekin,datgebeurtdoorgaansonbewust.

BEROEPSONDERWIJS

Iedereenheeftongeveertweerollendiepassenalseenhandschoen,ontdektede BritsewetenschapperMeredithBelbin(Hingstman,2022).Ditzijnderollendiejeals vanzelfsprekendenvannatureaanneemtincontactmetanderen.Daartegenover staanrollendiejuisttotaalnietbijjepassen.

Belbinomschreefopbasisvanjarenlangonderzoeknegenverschillenderollendie kunnenvoorkomenineenteam.Dezerollenzijncomplementairaanelkaar:zevullen elkaaraan.Ditbetekentdatineenideaalteamverschillenderollenzijn vertegenwoordigd.

Dezenegenrollenzijn:BedrijfsmanenBrononderzoeker(de‘doeners’),Plant, WaarschuwerenSpecialist(de‘denkers’),VormerenVoorzitter(zij‘willen’)en ZorgdragerenGroepswerker(de‘voelers’)(Werkenmetteamrollen,z.d.).

De teamrollen van Belbin.

BEROEPSONDERWIJS

Binneneenteam(ofanderesamenwerkingsvorm)neemtiederindividubijna automatischéénoftweevasterollenin.Elkerolkentspecifiekeeigenschappen, valkuilenenwaardevollebijdragenaanhetteam.

Rol

Eigenschappen

Heeftbaatbij

Zorgzaam, sensitief,werkt achterde schermen,

Veiligheid, kwaliteit, details, zekerheid

Valkuilen Bijdrageaan hetteam

Levertdingen optijdaf, voorziet

Zorgdrager omtakenover problemen, moeitemet delegeren, perfectionist tedragen, ontmoedigd doorteveel zorgen kwaliteitsbewaker, controlerend

Teveelberen opdewegzien, moeitehebben

Rol

Groepswerker

Onderzoeker

Eigenschappen

Heeftbaatbij

Sociaal, gevoelig, bevordert teamgeest, humoristisch, diplomatiek

Extravert, enthousiast, zoektnaar ideeën,snel afgeleid

Kalm, doelgericht, laatiedertot

Gezamenlijkheid, verbondenheid, verdiepingvan persoonlijke relaties, gezelligheid

Vernieuwing, mensenen contacten, avontuur, drukteen afwisseling

Gezamenlijkheid, procedures,

Bijdrageaan hetteam

Sociaalbegaan engevoelig, zorgtvoorhet wij-gevoel, smeerolievan hetteam

Netwerkermet veelcontacten, brengtideeën ennieuwe dingen,ziet kansen, improviseert

Verheldert doelen, structureert

Valkuilen

Conflictenuit deweggaan, spanningen wegpraten

Tesnelafgeleid zijn,niks afmaken, overenthousiast ennonchalant

Licht manipulatief omdoelte

Voorzitter behalen,teveel overleg,creëert samen gedragen resultaten zijnrecht komen,kan coördinerenen delegeren ente gemakkelijk delegeren

gezamenlijkheid,neemt (harde) besluiten,is doelgericht

Waarschuwer

Plant

Nuchter, zakelijk, bedachtzaam, kritisch

Introvert,solist, heeftkennisen fantasie,komt metoriginele ideeën

Energiek, gedreven,eigen visie, prestatiegericht, ongeduldig

Inzichten overzicht, doorgronden vandingen

Intellectuele uitdaging,rust enruimte, creativiteit, erkenning

Spanning, prikkels, competitie,

Analyseert weloverwogen, strategisch, creëert overzicht

Iscreatief, vernieuwten lostmoeilijke problemenop

Brengtteamin beweging,zorgt voorresultaten,

Telangblijven doorredeneren, tekoelen afstandelijkzijn

Teonrealistisch zijn,blijven denkenenniet doen

Vormer wedijveren, platwalsenvan anderen gaat gemakkelijk conflictenaan duel, duidelijkheid, resultaten

Onverdraagzaamtegen ‘ambitielozen’,

Rol

Bedrijfsman

Eigenschappen

Heeftbaatbij

Plichtsgetrouw, gedisciplineerd, hardewerker,

realistisch, weinigopen voorandere ideeën

Toegewijd, specialistische kennisen vaardigheden,

Duidelijke afspraken, heldere

instructies, ritmeen regelmaat

Alleruimteom inhoudelijke kennisinte brengen

Bijdrageaan hetteam

Praktische organisator,zet ideeënomin

taken,goede uitvoerder, werkt systematisch

Technische vaardigheiden gespecialiseerde kennis

Valkuilen

Tesnel overgaanop doen,starzijn,

vernieuwingen tesnelafdoen alsnietnuttig

Defensief gedrag,prat gaanop

Specialist expertise,zit creativiteitvan deanderdwars standvastig, solist,blijft binnende grenzenvanhet vakgebied

Wanneerjejouweigendominanterol(len)endievanjecollega’skent,wordthet makkelijkeromelkaartebegrijpenenelkaarsgedragteaccepteren.Ookziejebeter hoejeelkaarskwaliteitenkuntinzettenenvalkuilenkuntondervangen.Ditalleskomt desamenwerkingénhetwerkpleziertengoede.

Reagerenopenbeïnvloedenvangedrag

Hetgedragvanmensenisvaakvoorspelbaar:hetenegedraglokthetandereuit.Dat ontdektedeAmerikaansepsycholoogTimothyLeary(Managementmodellensite,z.d.). Zokaneendominanteleiderbijvoorbeeldbijzijnteamledenoproependatzebang voorhemwordenofjuistindeweerstandgaan.

Datgedragvoorspelbaaris,betekenttegelijkertijddatjehetkuntbeïnvloeden.De RoosvanLearyhelptdaarbij:ditmodellaatzienwatervaakgebeurttussenmensen intermenvanactie-reactie.

BEROEPSONDERWIJS

De Roos van Leary.

Onderlingerelatieenpositie

Degedachteisdatmenselijkeinteractiewordtgevormddoor:

1. dekwaliteitvandeonderlingerelatie(dehorizontalesamen/tegen-as)

Kunjegoedmetiemandopschieten?Danbevindenjulliejerechtsvanhetmidden enzullenjullieheteenprettigcontactvinden.Maarhebbenjullievaakonenigheid enonderlingeirritaties,danbevindenjulliejelinksvanhetmidden.Danzalde samenwerkingalsmindergoedwordenbeoordeeld.

2. depositietenopzichtevanelkaar(deverticaleboven/onder-as)

Vertoonjijbijvoorbeelddominantgedragtegenoverdeander,danbevindjeje bovenhetmidden.Datkanfunctioneelzijn(bijvoorbeeldwanneerjijprojectleider bent)ofvervelendvoordeander(wanneerjulliegelijkwaardigeteamledenzijn enjijdeanderondersneeuwt).Steljejejuistafhankelijkofonderdanigop,dan zitjeopeenpuntonderhetmidden.Ookdatkanfunctioneelzijn(wanneerje werktonderhetgezagvaneenteamleider)ofminderprettig(wanneerjijdie collegabentdiewordtondergesneeuwd).

Thema13 Samenwerkenbinnendezorg

Voorspellenvangedrag

Gedragroeptbijnaaltijdandergedragop(actie-reactie).TimothyLearyontdektedat gedragvaakalsvolgttevoorspellenis:

1. symmetrischeactie-reactie:jekrijgtwatjegeeft

Samen-gedragroeptsamen-gedragop,tegen-gedragroepttegen-gedragop. Denkaaneenartsdiegeduldigaaneenverpleegkundigeuitlegthoezede huiduitslagvaneenzorgvragerhetbestkanbehandelen(=helpend).De verpleegkundigezalwaarschijnlijkluisterenendeinstructiesopvolgen(= aanpassend).Laatdiezelfdeartsjuistdominantzienhoegoedhijweethoehet moet(=concurrerend),danbestaatdekansdatdeverpleegkundigeinde weerstandgaat(=opstandig).

2. complementaireactie-reactie:jekrijgthettegenovergesteldevanwatjegeeft

Boven-gedragroeptonder-gedragop,onder-gedragroeptboven-gedragop.Stel jeeenteamleidervoordieheelduidelijklaatziendathijdeleidingheeft,door veeltakennogaldirectieftedelegeren(=leidend,agressief).Dekansisgrootdat teamledenvolgzaamgaandoenwathenwordtgevraagd(=aanpassend)ofjuist dehakkeninhetzandzetten(=opstandig).Zoudezeteamleiderjuistgeenleidend gedraglatenzien,maardedagelijksegangvanzakenlatenafhangenvanwatde teamledenvanhemvragen(=afhankelijk),danbestaatdekansdatde medewerkerszelfhetheftinhandennemen(=leidend).

Beïnvloedenvangedrag

Metdekennisvandesymmetrischeencomplementaireactie-reactieskunjegedrag beïnvloeden.Wiljebijvoorbeelddatjecollegajouondersteuntbijeenproject,dan benadrukjejullieonderlingerelatie(‘wijkunnenaltijdgoedsamenwerken’)engeef jejouwpositietenopzichtevandiecollegaweer(‘jijkuntditveelbeterdanik’).De kansisgrootdatdeanderjegaathelpen.Danisersprakevaneensymmetrische actie-reactie:samen-actieslokkensamen-reactiesuit.

BEROEPSONDERWIJS

Werkjeechtersamenmeteendominantecollegadiezijnzinprobeertdoortedrijven, terwijljijdeneiginghebtomtezeggen:‘Oké,wedoenhetopjouwmanier’,dankun jeerookvoorkiezenomderollenomtedraaien.Wanneerjijboven-gedraggaat vertonen(‘hierbenikhetnietmeeeens,ikweethoeweditanderskunnendoen’), bestaatdekansdatdeanderalsreactieonder-gedraggaatvertonen(‘nougoed,dan doenwedat’).Danisersprakevaneencomplementaireactie-reactie.

13.3 Samenwerkenmetverschillendeprofessionals

Degezondheidszorgisbijuitstekeenwerkveldwaarbinnenverschillendeprofessionals metelkaarmoetensamenwerken.Deziekteengezondheidvanzorgvragerszijnvaak complex,indemeestegevallenzijnmeerderedisciplinesnodigomdebesthelpende zorgtekunnenverlenen.Eengoedeonderlingesamenwerkingisdanuiteraardeen vereiste.Multidisciplinaireeninterdisciplinairesamenwerkingzijndaarvoorbeelden van.

Professionalsommeesamentewerken

Zoveelgezondheidsproblemen,zoveeldisciplines.Jekrijgtalsverpleegkundigedan ooktemakenmetveelverschillendeprofessionals.Uiteraardishetafhankelijkvan hetwerkveldwaarjewerkzaambent,maardemeestvoorkomendedisciplineswaarmee jeinjewerktemakenkuntkrijgen,ziejeindetabel.

Vakgebied

Medisch

Disciplines

Medischspecialist,huisarts, verloskundige,tandarts

Kern/doelvanhetwerk

Gerichtopdebehandeling vanziekteenophet verbeterenvande

(fysieke/mentale) gezondheidvanindividuen engroepen

Gedragswetenschappen

Psychotherapeut,(klinisch) psycholoog, (ortho)pedagoog

Gerichtopdebeïnvloeding enveranderingvangedragsengedachtepatronen

Paramedisch

V&V

Fysiotherapeut,logopedist, diëtist,ergotherapeut, vaktherapeut(beweging, muziek,drama)

Verpleegkundige, verzorgende

BEROEPSONDERWIJS

Gerichtophetverbeterenof vergemakkelijkenvan iemands(dagelijks) functioneren

Gerichtopdebehandeling vandegevolgenvanziekte enophetverbeterenvande kwaliteitvanlevenvan zorgvragers

Agogisch

Welzijn

Activiteitenbegeleider, medewerker maatschappelijkezorg

Maatschappelijkwerker, casemanager, sociaal-maatschappelijk dienstverlener, sociaal-cultureelwerker

Gerichtopdebegeleiding vanindividuenbijhetzich aanpassenaanveranderende situaties

Gerichtophetbevorderen vaneenpassende(doorde zorgvragergewenste) participatieinde maatschappij

Dekansisgrootdatjealsverpleegkundigeregelmatigmetmeerderevandeze disciplinesinter-ofmultidisciplinairgaatsamenwerken.

Intra-,multi-eninterdisciplinairesamenwerking Wanneerprofessionalssamenwerken,kanditintradisciplinair,multidisciplinairen interdisciplinairplaatsvinden.

Thema13 Samenwerkenbinnendezorg

Intradisciplinairesamenwerking

Intradisciplinairesamenwerkingvindtbinnenjeeigendisciplineplaats,dusmetje eigenvakgenoten.Hoewelverpleegkundigeenverzorgendeverschillendeberoepen zijn,wordenzijsamenvaakalséénberoepsgroepgezien.Kortom:wanneereen zorgteambestaatuitverpleegkundigenenverzorgenden,iserbinnendatteamsprake vanintradisciplinairesamenwerking.Hetzelfdegeldtwanneerverpleegkundigenvan verschillendeteamsineenwerkgroepzittenombijvoorbeelddedecubituszorgbinnen deinstellingteverbeteren.

Intradisciplinairesamenwerkingisvooralgerichtophetuitwisselenvanervaringen enophetevaluerenenverbeterenvanwerkwijzenbinnenhetvakgebied.

Multidisciplinairesamenwerking

Bijmultidisciplinairesamenwerkingwerkenjuistverschillendesoortenprofessionals samen.Datkanbinneneenbestaandteam,bijvoorbeeldopdeafdelingvaneen verpleeghuiswaarverpleegkundigen,eenspecialistOuderengeneeskunde, activiteitenbegeleiderenvoedingsassistentdagelijkssamenwerken.Maar multidisciplinairesamenwerkingkanookplaatsvindentussenprofessionalsdiein verschillendeteamswerken.Bijvoorbeeldwanneereenverpleegkundigevaneen verpleegafdelingineenziekenhuiseenfysiotherapeuteneenergotherapeutinschakelt vooreenzorgvragerdienaeenheupoperatievoorbereidmoetwordenomzichthuis weertekunnenredden.

Tijdens multidisciplinaire samenwerking werken verschillende soorten professionals met elkaar samen.

Interdisciplinairesamenwerking

Eennadeelvanmultidisciplinairesamenwerkingisdatprofessionalsindepraktijk makkelijkterugvallenophuneigendisciplineeneigenteam.Daardoorstaanze onvoldoendeopenvoordebenaderingvanandereprofessionals.Interdisciplinaire samenwerkingondervangtditprobleem,omdatdeprofessionalsdanexpliciet gezamenlijkedoelenstellen.Datdwingtiederomactiefendoelgerichtmetanderen samentewerken.Denkaanhetdoelombinneneenprobleemwijkineenstadde eenzaamheidteverminderen.Dewijkverpleegkundigesignaleertbijwelkezorgvragers eenzaamheideenverpleegkundigediagnoseis,demaatschappelijkwerkeronderzoekt hetprobleemmetdezorgvragerenprobeertgezamenlijktoteenaanpaktekomen, deactiviteitenbegeleidervanhetwijkcentrumontwikkeltpassendeactiviteitenende praktijkondersteunervandehuisartsmaaktstructureelafsprakenmetzorgvragers bijwiesomatischeen/ofmentalecontrolegewenstis.

Interdisciplinairesamenwerkingheeftalsvoordelendatereenbeterekwaliteitvan zorgwordtbereikt,datcomplexeproblemenbeterwordenaangepaktendatertussen desamenwerkendedisciplinesminderconcurrentiestrijdis.

Multi-eninterdisciplinairoverleg

Hetoverlegtussenverschillendedisciplines,multi-eninterdisciplinairoverleg,isdé plekwaaronderlingwordtafgestemd.Datzijndusbelangrijkemomenteninde samenwerking.Daarbijkandezorgaanspecifiekezorgvragerscentraalstaan,maar ookonderwerpenalsdeverbeteringvanwerkwijzenofdeonderlingesamenwerking.

BEROEPSONDERWIJS

Multi- en interdisciplinair overleg is dé plek waar onderling wordt afgestemd.

Organiserenvaneenmultidisciplinairoverleg

Multi-eninterdisciplinaireoverleggenwordenvaakgeorganiseerddooreen verpleegkundige.Omdaterindepraktijkveelalmultidisciplinaireoverleggen(MDO’s) wordengehouden,wordtdeorganisatievandezeoverlegvormverderuitgewerkt.

Doel van een MDO

TijdenseenMDOstaatsteedséénzorgvragercentraal,somswordenmeerdere zorgvragersnaelkaarbesproken.DedoelenvaneenMDOzijn:

• vaststellen:vaststellenvandebehandeldoelenmetdezorgvragerenbetrokken disciplines

• toetsen:toetsenvandebehandeldoelen(passenzenogbijdehuidigesituatie?) enzonodigbijstellen

• afstemmen:afstemmenvandevoortgangenvervolgstappenopheteigenvakgebied metdeanderedisciplines(enzomogelijkmetdezorgvrager).

Aanwezigen bij het MDO

TijdenseenMDOzijnalledisciplinesaanwezigdieeenrolhebbenindebehandeldoelen vandezorgvrager.BijeenzorgvragerdievanwegeeenCVAverblijftineenverpleeghuis kunjejevoorstellendateenspecialistOuderengeneeskunde,verpleegkundige, fysiotherapeut,ergotherapeutenlogopedistaanwezigzijn.Vanelkedisciplineschuift doorgaanséénvertegenwoordigeraan.

Nietonbelangrijk:naastdeprofessionalszijnidealiterookdezorgvragerinkwestie (ofdiensvertegenwoordiger)eneventuelefamilieledenbijhetMDO.Ditwordtinde praktijknietaltijdgedaan,omdatditveeltijdvraagtquaorganisatieenoverleg,maar inhetkadervaneigenregieengezamenlijkebesluitvormingishunaanwezigheidzeker aantebevelen.

Organiseren van een MDO

BenjijdeverpleegkundigediehetMDOorganiseert,doorloopdandevolgendestappen:

Voorbereiding(inafstemmingmetdebetrokkenen):

1. Planeendatumin.

2. Reserveereenruimte.

3. Nodigallebetrokkenenuit,denkookaandemogelijkheidommensendigitaal telatenaansluiten.

4. Steleenagendaopmeteentijdsaanduiding:welkezorgvragerswordenbesproken enwelkepuntenmoetenperzorgvrageraandeordekomen?

5. Spreekafwiedevoorzittersrolopzichneemtenwiedeverslagleggingdoet.

TijdenshetMDO(alsjijzelfdevoorzitterbent):

1. Zorgdatiedereeneengelijkwaardigerolkaninnemen(deinbrengvaneendiëtist isevenwaardevolalsdievaneenneuroloog).

2. Zieeroptoedatdevervolgafsprakenhelderenconcreetwordengeformuleerd.

3. Bewaakdetijdzoalsindeagendaaangegeven.

NahetMDO:

1. Stuurhetverslagaanalle(relevante)betrokkenen.

2. Alsdebesprokenzorgvragers(ofhunvertegenwoordigers)nietbijhetMDO aanwezigwaren,zorgdandatzijwordengeïnformeerdoverhetgeenoverhenis besproken.

13.4 Continuïteitinde(kwaliteitvan)zorg

Kwaliteitvanzorgbetekentnietalleendateenzorgprofessionalgoedezorgverleent aaneenzorgvrager,maarookdatdeverschillendevormenvanzorgopelkaar aansluitenéndatdezorgzolangalsdatnodigiswordtvoortgezet.Eenzorgvrager dienaeenhartoperatiemoetrevalideren,moetbijvoorbeeldnietmaandenhoeven tewachtentothijmetdezerevalidatiekanbeginnen.Daarnaastmoetderevalidatie inhoudelijkaansluitenopdeeerderebehandeling.Ketenzorgentransmurale samenwerkingdragenbijaandiecontinuïteitvan(dekwaliteitvan)zorg.

Ketenzorg

Diverseaandoeningenzijntotopzekerehoogtevoorspelbaar(denkaanCOPDof diabetes):hetglobaleverloopvandeziekte,desymptomen,demogelijke behandelingenendeverwachteeffectendaarvan.Dievoorspelbaarheidmaakthet mogelijkomverschillendesoortenvanzorgachtereenvolgensopelkaartelaten aansluiten.Datwordtketenzorggenoemd.

BEROEPSONDERWIJS

Bij ketenzorg sluiten de verschillende vormen van zorg op elkaar aan.

Samenwerkenbinnenketenzorg

Binnendeketenzorgwerkendiverseprofessionals,vaakvanuitverschillende zorginstanties,samenaanhetzorgtrajectvaneenzorgvrager.Zijvormeneen aansluitendeketenvandiagnostiek,behandeling,verplegingenbegeleiding.

Thema13 Samenwerkenbinnendezorg

Ketenzorgkanwordengevormddoorprofessionalsvantweedelijnsinstellingen (ziekenhuizen,verpleeghuizen,ggz-instellingen)eneerstelijnsorganisaties(zoals huisarts,wijkzorg,psychologen,maatschappelijkwerkoffysiotherapeut).Binnen dezemultidisciplinairesamenwerkingzittendebetrokkenzorgverlenersregelmatig omdetafelomdezorgvoor‘hun’zorgvragersopelkaaraftestemmen.

Hetvoordeelvansamenwerkenbinnenketenzorgvoorprofessionalsisdatzijdoor directeonderlingeafstemmingenvoorspelbareopeenvolgingvanstappenindeketen efficiënterkunnenwerken.Daarnaastkrijgtelkeprofessionaldoordezeonderlinge afstemmingeencompleetbeeldvandezorgvrager,waardooriederdeeigenkennis envaardighedenoptimaalkaninzetten.

Zorgvragersbinnenketenzorg

Ketenzorgwordtinveelzorggebiedentoegepast:

• bijchronischeaandoeningen,zoalsdiabetes,COPDenhart-envaatziekten

• bijsomatischeingrepen,zoalseennieuweheupofborstamputatie

• bijmentaleproblematiek,zoalsdementieofeetstoornissen.

Hetvoordeelvanketenzorgvoorzorgvragersisdatdeverschillendestappeninhet zorgtrajectzogoedmogelijkopelkaaraansluitenenzijniettelkenshetzelfdeopnieuw hoeventevertellen.Immers:alleprofessionalszijndoorelkaaropdehoogtegebracht vandesituatie.Ditallesvergrootdekansopeengoedekwaliteitvanzorg.

DeCVAvanHannah

HetwasschrikkenvoorHannah(47jaar).Zonderenigevoortekenenkreegzeeen herseninfarct.Opeensisze‘zorgvrager’enziethaarwerelderandersuit.Nadatze metspoedperambulancenaarhetziekenhuisisvervoerd,komtzedaaropde stroke-unit,deeersteschakelindezorgketenwaarinzeisbeland.Deradioloog beoordeelthaarCT-scanensteltsamenmetdeneuroloogdediagnosevast:eeninfarct indebasalekernenrechts.Deneuroloogstartdirectmetdebehandelingenbespreekt dezemetverpleegkundigenopdestroke-unit.ZodradevrouwenkinderenvanHannah arriveren,nodigendeneuroloogenverpleegkundigehenuitvooreenfamiliegesprek. Indedagennaopnamekomeneenlogopedist,ergotherapeutenfysiotherapeutbijeen vooreeneersteinventarisatievanHannahssituatieenzebesprekenmethaarwat haarbehoeftenzijnwatbetreftherstel.

NatiendagenkanHannahhetziekenhuisverlatenengaatzevoorbepaaldetijdnaar eenrevalidatiecentrum.Daarzijnzevolledigopdehoogtevanhaarsituatieen behandeldoelen,zodathaarverblijfinhetziekenhuisnaadloosovergaatinde revalidatie.Datzelfdegeldtvoordethuiszorg,dieisingeschakeldophetmomentdat Hannahweerhuiswaartsgaat.

Organisatievanketenzorg

Binnenelkeketenwordtgewerktvolgenseenzorgprogramma.Zoisereen zorgprogrammaCOPD,eenzorgprogrammadiabetestypeII,eenzorgprogramma dementieenzovoort.

Ineenzorgprogrammaishetvolgendevastgelegd:

1. behandelwijze

Welkestappenmoetenwordendoorlopen?

2. takenenverantwoordelijkhedenvandebetrokkenorganisatiesenprofessionals

Wiedoetwatopwelkmoment?Hoelegtiederverantwoordingafoverzijn handelen?

3. financiering

Hoewordtdeteleverenzorgbetaald?

Hetdoorlopenvanzo’n(keten)zorgprogrammageeftdezorgvragerduidelijkheidover hoehetbehandeltrajecteruitzietenwathijkanverwachten.Ditkanhemrustgeven, wateenpositiefeffectheeftopdeervarenkwaliteitvanzorgenhetherstelproces.

Transmuraalwerken

Indesituatievanveelzorgvragerswordtopmeerdereplekkenzorggeboden.Dan wordtdezorgovergedragenvandeenezorgorganisatieaandeandere.Ditwordt transmuralesamenwerkinggenoemd:samenwerkingoverdemurenvandeeigen instellingheen.Denkaandehuisartsdieeenplekregeltineenverpleeghuisvooreen zorgvragermetdementieeneenwarmeoverdracht(persoonlijkeenmondelinge overdrachtvangegevensovereenzorgvrager)heeftmetdeverpleegkundigeopde desbetreffendeafdeling.OfsteljeeenzorgvragervoordienaeenCVAthuiszorg, fysiotherapieenlogopedienodigheeft.Detransferverpleegkundigevanhetziekenhuis kandezezorgregelenendraagtdezorgoveraanaldezeprofessionals.

BEROEPSONDERWIJS

Transmuralezorgheeftalsdoelomdeovergangvooreenzorgvragervandeenenaar deanderepleksoepeltelatenverlopen.

DelaatstedagenvanHans

Hans(57jaar)heeftdarmkankerdiedusdanigisuitgezaaiddatervangenezinggeen sprakemeeris.Hijheeftdittehorengekregennadelaatstechemokuur,waarvoorhij inhetziekenhuiswasopgenomen.Hansheeftbeslotendathijnaarhuiswilomte sterven.Detransferverpleegkundigevanhetziekenhuisregeltterminalethuiszorgen draagtdesituatievanHanswarmover,pertelefoon.Daarnaastoverlegtdeoncoloog metdehuisartsvanHansoverhetbehandelbeleid.WanneerHansthuisarriveert, komteralgauweenthuiszorgverpleegkundigeenwordeneenhoog-laagbeden morfinepompgebracht.DehuisartsbrengtdevolgendedageenbezoekaanHans. Allemaalwetenzevanelkaarwatdesituatieis,Hanshoeftnietsmeeruitteleggenen kanzichrichtenopzijnlaatstemomenten.

Thema13 Samenwerkenbinnendezorg

Transmuralezorgkanonderdeelzijnvanketenzorg,bijvoorbeeldwanneerineen ketenzorgprogrammaeenstapisdateenzorgvragervanhetziekenhuisnaarhet revalidatiecentrumgaat.

Vanjoualsverpleegkundigevraagttransmuralezorgdatjemetverschillendedisciplines kuntsamenwerken.Ditbetekentdatje:

1. helderinformatiekuntoverdragen

2. jekuntinleveninhetperspectiefvandeandereprofessional

3. kritischevragendurfttestellen

4. feedbackkuntgevenenontvangen

5. hetbelangvandezorgvrageraltijdbovenaanzet.

13.5 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

MevrouwVanAartsen(82jaar)isgetrouwdenwoontmethaarmannogzelfstandig. MevrouwisopgenomenopdeverpleegafdelingTraumachirurgievaneenacademisch ziekenhuis.Naeenvalthuisindebadkamerheeftzehaarheupgebroken (collumfractuur).Dechirurgheeftdaaropdeheupkopvervangendooreenprothese.

MevrouwVanAartseniserggeschrokkenvandevalenvanallegebeurtenissendie elkaardaarnasnelopvolgden:hetvervoermetdeambulance,deopnameende operatie.Ookheeftzeveellastvandepijn;daarvoorheeftdechirurgoxycodonen diclofenacvoorgeschreven.

Casus

BEROEPSONDERWIJS

OpeennachtraaktmevrouwVanAartsentotaalinpaniek.Zeisergonrustigenslaat wartaaluit.Hetvermoedenisdatzeineendelieristerechtgekomenendatditkomt doordecombinatievanmedicijnen.Dechirurgdieopdatmomentnachtdienstheeft, klinktgeïrriteerdwanneerverpleegkundigeWilmahemuitzijnbedbelt.Wilmawil evenoverleggenwathetbestgedaankanworden.Dechirurglaatwetendatde oxycodonmoetwordengestoptenvervangendooreenfentanylpleister.Hijzalditin hetmedischdossieraanpassen.

Wanneerhetdeliervoorbijlijkt,kanmevrouwVanAartsenmetontslag.Zijenhaar manhebbenaangegevendatzezichsamenthuiswelredden.Alleenbijhetdouchen enhetregulerenvandemedicatieisondersteuningnodig.Detransferverpleegkundige vandeafdelingTraumachirurgieschakeltalvastthuiszorgin.

DriedagennahetontslagvanmevrouwVanAartsengaatdetelefoonopdeafdeling Traumachirurgie.WilmaneemtopenhoortdirecteenbozeLatifa,de wijkverpleegkundige:waaromisinhetmedischdossiernietverwerktdatdeoxycodon isvervangen?DaarkwamenzepasachtertoenmevrouwVanAartsengisteren(weer)

ineendelierraakteenzebijdeeerstedouchebeurtdefentanylpleistertegenkwamen. MeneerAartsenwisttevertellendater‘ietswasmeteenpilletjewaarzevanindewar raakte’.

Dilemma

Wilmaschriktvandezeheftigereactieénvandesituatie.Zeweetookdirectwaarhet misisgegaan:dechirurgheeftnagelatendemedicatiewisselinginhetmedischdossier teverwerken.

WatdoetWilma?

13.6 Begrippen

Complementair

Tweeofmeerelementendieelkaaraanvullen.

Interdisciplinairesamenwerking

Samenwerkingtussenverschillendesoortenprofessionals,diewerkenaaneen gezamenlijkdoel.

Ketenzorg

Zorgaanzorgvragersmetspecifiekeproblematiek,waarbijdeverschillendesoorten vanc.q.stappenindezorgopelkaaraansluiten.

Multidisciplinairesamenwerking

Samenwerkingtussenverschillendesoortenprofessionals.

Transmuralesamenwerking

Samenwerkingoverdemurenvandeeigeninstellingheen.

Warmeoverdracht

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Thema14

Overleggenophetwerk

Inhoudthema

• Overlegenoverlegvormen

• Overlegmomenten

• Overlegvoorbereiden

• Vergaderen

• Notuleren

• Aandachtspuntenbij(online)overleggen

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

Goedezorgzonderoverlegmetjeeigencollega’sencollega’svananderedisciplines isonmogelijk.Inalleinstellingenenorganisatiesvergaderendewerknemers.Datkan haastnietanders,omdatzezotakenenopvattingenoverhetwerkopelkaarkunnen afstemmen.Daarnaastisoverlegnodigomdezorgvoorindividuelezorgvragers onderlingaftestemmen.Ooknaastenwordenbijhetoverlegoverdezorgvrager betrokken.Overlegkanformeelofinformeelzijn.Omhetoverleggoedtelatenverlopen ishetnodigdatjeweetwaterallemaalbijoverleggenkomtkijkenenwelke overlegmomentenerzijn.Ookishetbelangrijktewetenhoejeeenoverlegvoorbereidt, hoejejealsdeelnemergedraagtenwatjetakenenrollenbijdediverseoverlegvormen zijn.

14.1 Overlegenoverlegvormen

Dewoorden‘overleg’en‘vergadering’lopendoorelkaarheen.Eenoverlegisbreder daneenvergadering.Jekunthetwoord‘overleg’gebruikenvooreenkortmoment ommeteencollegatebesprekenhoejemeteenbepaaldezorgvragermoetomgaan. Ofjeoverlegtmetjecollega’swelkcadeaujulliewillengevenbijhetafscheidvande teamleider.Maaroverlegkanookstaanvoorvergaderingendanwordthetmeer gestructureerd.Hetwoord‘overleg’isdangekoppeldaanhetsoortoverlegofaande groepvoorwiehetoverlegbedoeldis.Datziejebijvoorbeeldbij:cliëntenbespreking, teamoverleg,afdelingsoverleg,managementoverleg,ondernemingsraadoverleg, multidisciplinairoverlegenoverlegvandecliëntenraad.

BEROEPSONDERWIJS

Formeeleninformeeloverleg

Bijeenformeeloverlegbesprekendedeelnemersdepuntendieopdeagendastaan. Ditvindtplaatsopeenafgesprokendagentijd.Deagendakrijgjevooraf,zodatjeje alsdeelnemerkuntvoorbereidenopdevergadering.Eriseenvoorzitterdiede vergaderingleidteneennotulistdieereenverslagvanmaakt,meteenafsprakenlijst enbesluitenlijst.

Informeeloverlegiseengesprekmetcollega’sofanderen,tijdensdelunchofinde wandelgangen.Bijvoorbeeldoverzakendiejoubezighoudeninjewerkenwaarover jedemeningvananderenwilthoren.Informeeloverlegheeftgeenofficiëlestatus;er isdusookgeenagenda.Denkaansituatieswaarinjeevenmeteencollegabespreekt hoejehetkomendeactiviteitenprogrammazultorganiseren.Ofdatjemetje leidinggevendeoverlegthoejemeteenbepaaldezorgvragerzultomgaan.Overalle situatiesdiejeinjewerkkunttegenkomen,kunjeoverleggen.

Vooroverleg

Insommigesituatiesisoverleglastig,bijvoorbeeldvanwegehetonderwerpwaarover eenbesluitmoetwordengenomen,ofomdaterveeldeelnemersbijbetrokkenzijn. Ofoverzakendiejebezighoudeninhetwerkenwaaroverjedemeningvananderen wilthoren.Denkaanhetaccepterenvanaanpassingenindecao.Dankanhetnuttig zijnomeenvooroverlegintebouwen.Zo’noverlegvindtplaatsvoorafgaandaaneen formele,officiëlevergadering.

Erzijnverschillendemotievenvooreendergelijkoverleg:

• veelverschillendemeningen

• voorkomenvanordeloosheid

• beperkenvanhetaantaldeelnemers.

Veelverschillendemeningen

Zoveelmensen,zoveelmeningen.Alsindeformelevergaderinggestemdmoetworden endevoorzitterverwachtdaterheelveelverschillendemeningenzullenzijn,iseen vooroverlegnuttig.Bijhetvooroverlegisalleeneenselectegroepmensenaanwezig, dusnietiedereendiebijhetformeleoverlegzit.Hetvoordeelisdatdezegroepeen keuzekanmakenuitdeverschillendemeningenofstandpunten.Degroepkiestde belangrijkstestandpunten.Inplaatsvanbijvoorbeelduitzevenverschillende standpuntenkunnendedeelnemersopdeofficiëlevergaderingdankiezenuitdrie standpunten.

Voorkomenvanordeloosheid

Alserveelmensenzijn,metooktegenstrijdigemeningen,wordthetgauween rommeltje.Mensenpratendoorelkaar,iemandgrijptterugopeenvorigagendapunt, iemandanderskeuveltmetzijnbuurvrouwoverietsheelanders.Devoorzitterheeft dandegrootstemoeiteiedereenweerbijdelestekrijgen.Doorvooroverlegkande voorzitterdevergaderstructuurbetervasthouden.Erzijnminderstandpuntenwaarover dedeelnemershunmeningmogenventileren.Erisdanmindernoodzaakomdoor elkaartepraten.

Vooroverleg

Beperkenvanhetaantaldeelnemers

Alsdezorgvragerofzijnfamilieeengesprekheeftoverdevoortgangvanhet ondersteuningsplan,ishetaanteradenmeteenbeperktaantalprofessionalsrond detafeltegaanzitten.Hetkanimmersmoeilijkzijnvoordezorgvragerofzijnfamilie ommeteenheelteamvanexpertstespreken.Daaromhebjevoorafoverlegwaarin alledisciplinesencollega’sbespreekpuntenuitwisselen.Depersoonlijkbegeleider gaatvervolgensmetdezepunten,metofzonderdeteamleiderbijvoorbeeld,het voortgangsgesprekaan.

14.2 Overlegmomenten

Ineenorganisatiezijnerverschillendesoortenvanformeeloverleg.Ditzijndemeest voorkomendeindezorgsector:

• besprekingoverzorgvragers

Afhankelijkvandesectorwaarinjewerkt,komjehiervoorookdetermcliënten-, patiënten-ofbewonersbesprekingtegen.Hierinbespreekthetteamdevoortgang vandeondersteuningvanindividuelezorgvragersenbijzonderheden.

• teambespreking

Hierinbespreekthetteampraktischezaken,zoalshetbijhoudenvandeagenda, hetrooster,hetonderhoudvandegezamenlijkeruimtes.

• zorgleefplan-bespreking

Ditiseenbesprekingwaarinhetzorgleefplanvandezorgvragerwordtbesproken enzonodigbijgewerkt.Ookkunnennieuweafsprakenwordengemaakten vastgelegd.

• afdelingsoverleg

BEROEPSONDERWIJS

Hierinbesprekenvertegenwoordigersvanverschillendeteamsafstemmingszaken, zoalshetgebruikvangezamenlijkematerialen,hulpmiddelen,ruimtesofde organisatievanfeestdagen.

• commissie-ofwerkgroepvergadering

Ditiseengroepdieisgedelegeerddooreenanderegroepombepaalde onderwerpentebespreken,expertisetebundelenenbeslissingentenemen.Denk aanspecifiekeonderwerpenalspreventieofbehandelingvandecubitusof wondzorg.

• managementoverleg

Hierinoverleggendirectieenleidinggevendenoverbijvoorbeeldhetbeleidsplan, hetrealiserenvandoelenvandeorganisatieofbelangrijkeveranderingen.

• ondernemingsraadvergadering

Hierinwordenbijvoorbeelddenieuwecao,debegrotingendebeleidsplannenvan dedirectiebesproken.

• multidisciplinairoverleg

Dithoudtin:overlegmetallebijeenzorgvragerbetrokkendisciplines.

Thema14 Overleggenophetwerk

• cliëntenraadenfamilieraad

Organisatiesdiezorgaanbieden,zijnwettelijkverplichteencliëntenraadtehebben. Debevoegdhedenenoverlegpuntenzijnvergelijkbaarmetdievande ondernemingsraad.Sommigeinstellingenhebbenookeenfamilieraad.Dieadviseert hetbestuur,maarheeftgeenwettelijkebasis.

• familiegesprek

Hetfamiliegesprekiseenverpleegkundigeinterventiedieingezetkanwordenbij zorgvragersinintensieveenlangdurigezorgsituaties,waarbijersprakeisvan (dreigende)overbelastingvanmantelzorgers,ofwaarbijfamilierelatiesverstoord (dreigente)rakenalsgevolgvandezorgsituatie(Vilans,z.d.).Dezevormvan familiegesprekkomtvoorindethuiszorg.

Eencombinatievanoverlegmomentenisookmogelijk,zoalseenbesprekingover zorgvragersalsonderdeelvandeteamvergadering.Hierinwordendanbijvoorbeeld dezorgvragersbesprokenbijwiebijzonderhedenzijn,zoalspsychiatrische problematiekenhoeiemandhetbestkanwordenbenaderd.Ofalsereengerichte vraagovereenzorgvragervanuithetteamis.

Besprekingoverzorgvragers

Veelteamshebbenregelmatigeenoverlegwaarindeteamledendevoortgangvande ondersteuningaandezorgvragerbespreken.Opbasisvanderapportagebespreekt deeerstverantwoordelijkeverpleegkundige(EVV’er,contactverzorgende)de ontwikkelingenenervaringen.Discussiepuntenenverbeterpuntenkomenuitgebreid aandeorde.Opbasisdaarvankandezorgwordenbijgesteldofkanmetdezorgvrager ofnaastenwordenoverlegd.Deverantwoordelijkeverpleegkundigelegtnieuwe afsprakenvastinhetdossier.

Teambespreking

Eenteambesprekingiseenoverlegoverpraktischzakenbinnenhetwerkwaarvoor jeafhankelijkbentvananderecollega’s.Onderwerpenzijnvaakdesamenwerking, hetrealiserenvandedoelstelling,deafstemmingvanwerkzaamhedenenhettoepassen vannieuwemethoden.Deonderwerpenstrekkenzichuitovereenlangereperiode enhetgebeurtalleengepland.Deelnemerszijnpersoonlijkuitgenodigd,eriseen agenda,eenvoorzitterennotulist.Voorzitterennotulistzijnrollendievaakwisselend wordenvervuld.

Multidisciplinairoverleg

Deelnemersaaneenmultidisciplinairoverleg,indepraktijkafgekorttotMDO,zijn professionalsvanalledisciplinesdiebijdezorgvooreenzorgvragerbetrokkenzijn. Denkaanverplegingenverzorging,behandelendarts,fysiotherapieenergotherapie. InhetMDObesprekendedeelnemersdevoortgangvandezorg,stemmenzedeaanpak onderlingafenpassenzehuneigenplannenzonodigaan.

14.3 Overlegvoorbereiden

Devoorzitteréndedeelnemershebbendetaakomeenoverleggoedvoortebereiden. Regelmatigterugkerendeoverleggen,zoalsoverlegoverzorgvragersen teambesprekingen,gebeurenvaakopvastemomenten.Voorbereidendoejemeestal digitaalompapierverspillingtevoorkomen.Jemaaktgebruikvanmail,datumplanners engedeeldedocumenten.Hiervoorisallerlei(gratis)softwarebeschikbaar.Regelmatig wordenookchatprogramma’sgebruiktomsneleenafspraakteplannenofietskort tesluiten.Vaakmaaktdevoorzitterhieroverafsprakeninheteersteoverleg.

Devoorzitter

Eenvoorzitter,meestaleenleidinggevende,iseenaangewezenpersoondiehetoverleg organiseertenleidt.Jeplantalsvoorzittereendatum,reserveerteenruimteenzorgt daterietstedrinkenis.Jeverzameltallenodigestukken,steltdeagendaop,nodigt mensenuitaanwezigtezijnenverstuurtdestukkenendeagenda.Hiervoorhebje vaakalcontactmetdedeelnemersaanhetoverleg.Zosluitjeaanbijwatzijwillenen weetjealwiewelofnietaanwezigkanzijn.Eventueelnodigjegastsprekersuitom agendapuntentoetelichten.Tijdensdevergaderingzorgjeervoordatiedereenactief deelneemt,datdeagendabesprokenwordtbinnendegereserveerdetijd,iedereen zijninbrengheeftenerbesluitenwordengenomenofafsprakengemaakt.

Dedeelnemers

Alsdeelnemervaneenoverlegontvangjevandevoorzittereenuitnodigingenstukken diejevoorafgaandaanhetoverlegdoorleest.Zokomjegoedvoorbereidbijde bijeenkomst.Eengoedevoorbereidingvoorkomtdatertijdverlorengaatmet bijvoorbeeldhetlezenvanstukkentijdenshetoverleg.Ookgeeftdiejedemogelijkheid omnatedenkenoverzakenofzelfnogwatuittezoekenennatevragen.

BEROEPSONDERWIJS

Jekuntookzelfonderwerpeninbrengen.Dezelegjevooraandevoorzitter,voorafof tijdenshetoverleg.Tijdenshetoverleggaathetomkortepuntjeswaarvoorgeen voorbereidingnodigis.Denkaaneenmededelingbijhetbeginvanhetoverleg,omdat jeonverwachteerderwegmoet.Ofbijderondvraagdeeljemeedatmensenzichnog kunnenaanmeldenvooreenklinischeles.

14.4 Vergaderen

Eenformeeloverlegheeftalskenmerkdatereenagendais,opgestelddoorde voorzitter.Eenvergaderagendaiseenoverzichtvandeonderwerpendieineen vergaderingaanbodkomen.Opdieagendastaandeonderwerpengenummerdonder elkaar,indevolgordewaarinzebesprokenzullenworden.Bijdediscussiepuntenop deagendageeftdevoorzitterkortaanwathetonderwerpenhetdoelvandebespreking is.Bijvoorbeeld:besluitoverdevakantieplanning.

Eenvergaderingkentoverhetalgemeeneenvastestructuur.Bijvergaderingendie regelmatigterugkeren,zoalswerkoverlegofteamvergaderingen,zijnerveel onderwerpendiesteedsopnieuwopdeagendastaan.Alleendediscussiepuntenzijn elkekeerverschillend.

Structuurvaneenvergadering

Vergaderingenhebbenvrijwelaltijdeenzelfde,vastestructuurmetdevolgende onderdelen:

1. Opening

2. Mededelingen

3. Vaststellenagenda

4. Besprekennotulenvorigekeerenvaststellennotulen

5. Ingekomenenuitgaandestukken

6. Besprekenagendapunten

7. Watverdertertafelkomt(w.v.t.t.k.)

8. Rondvraag

9. Afsluiting.

Opening,mededelingenenagenda

Devoorzitterheetdeaanwezigenwelkomencontroleertofiedereeneris.Hijgaatna ofernogmededelingenzijn,ofbrengtdezezelfin.Vervolgensvraagthijofiedereen akkoordgaatmetdeagenda.Somsiseriemanddieeenpuntwiltoevoegen.Soms moeteendeelnemervroegwegenwildiepersoondaaromdateenbepaaldpunteerst wordtbesproken.

BEROEPSONDERWIJS

Besprekenenvaststellennotulen

Dedeelnemershebbendenotulen(hetverslagvandevorigevergadering)gelezen, engekekenoferfouteninstaan.Alserietsnietklopt,verbetertdenotulistdit.Als iedereenheteensismetdenotulenenvoorgesteldeverbeteringen,wordendenotulen officieelgoedgekeurd.

Besprekenagendapunten

Devoorzittergeeftvaakeeninleidingophetagendapuntenlaatvervolgensde deelnemersdiscussiëren.Iedereenluistertnaarelkaarsargumenten,steltvragenen vultaan.Eventueelstuurtdevoorzitterbijdooriemandaanhetwoordtelaten.Ook ziethijeroptoedatdediscussienietafwijktvanhetonderwerp.Hijvatsamenwater wordtgezegd.Bijhetafsluitenvanhetagendapunten/ofdediscussiegaatdevoorzitter terugnaarhetdoelvanhetagendapunt.Zokomendedeelnemerstoteenbeeldof oordeel,ofnemenzeeenbesluit.Opbasisdaarvanwordenactiepuntenbepaalden takenverdeeld.

Watverdertertafelkomt

Somsstaatopdeagendahetpunt‘Watverdertertafelkomt’(w.v.t.t.k.).Ditisbedoeld voorhetgevalzichnogeenonderwerpaandientdatzobelangrijkisdathetopdat momentbesprokenmoetworden.Nietalleorganisatieszettenditonderwerpopde agenda.

Rondvraag

Bijderondvraagvraagtdevoorzitteraaniederedeelnemerofhijnogwattevragen ofoptemerkenheeft.Hetgaathieromkortevragen.Deelnemerskunnenhierook discussiepuntenvoordevolgendevergaderingaandragen.

Afsluiting

Devoorzittersluitdevergaderingdooraandenotulisttevragendeafsprakenen besluitennogeenssamentevatten.Daarnaspreektdevoorzitterdevolgende vergaderdatumafmetdedeelnemers.

Vergaderdoelen

Devoorzitterheeftmetdebesprekingvandeagendapunteneenbepaalddoelvoor ogen.Hetzelfdegeldtvoordeelnemersdieeenagendapuntinbrengen.Jewiltmetde anderenovereenonderwerpoverleggenomietstebereiken.Ofjedatdoelbereikt, hangtvooreengrootdeelafvandemanierwaaropeenagendapuntbesprokenwordt. Hetscheeltaleenstukalsopdeagendastaatomwelksoortbesprekinghetgaat.

Jekuntagendapuntenbesprekenmetvijfverschillendedoelenvoorogen:

• informeren

Devoorzitterofeenvandedeelnemersgeeftinformatieovereenbepaald onderwerp.

• brainstormen

Dedeelnemersstellenverschillendeoplossingenvooreenprobleemvoor.

• probleemoplossen

Dedeelnemersbesprekenmetelkaarhoejeeenprobleemhetbestkuntoplossen.

• beslissen

Dedeelnemersnemeneenbesluitovereenonderwerp.

• evalueren

Dedeelnemersbesprekenmetelkaarhoeietsisverlopenenwelkeverbeterpunten erzijn.

Doelinhetooghouden

Hetiswenselijkdathetdoelachterhetdiscussiepuntvermeldstaat.Hetmaaktnogal verschilofjevooreenpuntals‘nieuwemaniervanwerken’eeninformerenddoelhebt ofeenprobleemoplossenddoel.Ofdatjeeroverwiltbrainstormen,eenbeslissingwilt nemenofwiltevalueren.Voorzitterendeelnemersmoeteninhunvoorbereiding bedenkenwelkdoelzehebben.Tijdensdevergaderingishetdetaakvandevoorzitter omindegatentehoudendatdedeelnemershetdoelnietuithetoogverliezen.

Thema14 Overleggenophetwerk

Voorbeeld vergaderagenda met doelen per onderdeel.

BOB-model

VoorstructuurenoverzichtwordtbijeenvergaderingvaakhetBOB-modelgehanteerd. Ditiseenalgemeenbesluitvormingsmodelwaarindriefasenwordenonderscheiden. Ditomtevoorkomendatbesluitentesnelwordengenomen.BOBstaatvoor:

• Beeldvorming

• Oordeelsvorming

• Besluitvorming.

Beeldvorming

Eerstmoetduidelijkzijndatalledeelnemersaandevergaderingoverhetzelfdespreken. Erzijnwoordendiemensenverschillendkunnenopvatten.Bijvoorbeeld:vuilenschoon. Wanneervindjeietsechtvuilenwanneerschoon?Devloervandegangopeenafdeling isvoordeéénvuilalsereenpaarkleinekoffievlekkentezienzijn.Voordeanderisdie vloerpasvuilalserduidelijkzichtbaareengrijzewaasenkruimelsoverheenliggen. Bijdebeeldvorminggaatheteromdatiederedeelnemerhetzelfdebeeldheeftvan hetdiscussiepunt.

Oordeelsvorming

Alsvaststaatdatiedereenoverhetzelfdespreekt,komtdefasevanOordeelsvorming. Watvindtiedereenervan?Maakthetwatuitofdievloervuilisofschoon?

Besluitvorming

TotslotvolgtdefasevanBesluitvorming.Dedeelnemersaandevergaderingbeslissen nuofzeietsaanhetprobleemgaandoenenzoja,wat.Nietalleproblemenhoefje altijdoptelossen.Ditprobleemvandevuilevloernatuurlijkwel,omdathet onhygiënischenongezelligis.Dedeelnemersbesluitendanbijvoorbeelddatdevloer elkedagschoonmoetzijnendaterelkedageenmedewerkermoetzijndiedevloer reinigt.

Besluitvormingsregels

Bijbesluitvormendebesprekingenlukthetnietaltijdomiedereenopéénlijntekrijgen; demeningenkunnenverdeeldblijven.Indatgevalwildevoorzitterdatdedeelnemers stemmenovereenvoorstel.Datstemmenkanopverschillendemanieren:

• meerderheidsbesluit

• consensus

• unanimiteit

• delegatie

• veto.

Uitlegbesluitvormingsregels

• Bijeenmeerderheidsbesluitishetvoorstelaangenomenalsdehelft+1’vóór stemt.

• Bijconsensusiserovereenstemmingoverhettenemenbesluit.Nietiedereenis hetvolledigeensmethetvoorstel,maarniemandzegtecht‘nee’.

BEROEPSONDERWIJS

• Bijunanimiteitisiedereenhethelemaaleensmethetvoorstel.

• Bijdelegatiekrijgteenpersoon,bijvoorbeeldeenleidinggevende,vande deelnemersdebevoegdheidomzelfeenbeslissingtenemennaverderebestudering vanhetprobleem.

• Eenpersoonoforgaankaneenvetouitsprekenalsdievetorechtheeft.Vetorecht ishetrechtomeenbesluitvandevergaderingteblokkeren.Vetobetekentletterlijk: ikverbied.Deondernemingsraadheeftbijvoorbeeldbijbepaaldezakenvetorecht. Hetbestuurvaneenorganisatieheeftookvetorechtvoorsommigebesluiten.

Alshetbesluiteenmaalisgenomen,sprekendedeelnemersmetelkaarafhoeze uitvoeringaanhetbesluitgevenenwiedaarinactiegaatondernemen.Denotulist maaktopbasishiervaneenbesluitenlijst.

14.5 Notuleren

Bijelkevergaderingiseriemanddienotuleert.Notulerenishetmakenvaneenverslag vandevergadering.Notulenwordendanookvaak‘verslag’genoemd.Bijvergaderingen waaraanjijdeelneemt,makenjullievaakombeurtenhetverslag.Bijdirectie-en managementvergaderingeniserdoorgaanseenprofessionelenotulistaanwezig.De notulistzitbijvoorkeurnaastdevoorzitter.Zokunnenvoorzitterennotulistmakkelijk besprekenwaterwelennietindenotulenopgenomenmoetworden.

Indepraktijk

TeamleiderYvonnezithetteamoverlegvoor.VerpleegkundigeWilcoisaandebeurt voordenotulenenzitnaasthaar.Alszebijderondvraagzijn,vraagteen collega-verpleegkundigeofeenwerkgeverjekanverplichtenommeetewerkenaan eenbehandelingwaarjevanuitjegeloofnietachterkuntstaan,bijvoorbeeld euthanasie.Erontstaateenverhittediscussietussendeaanwezigen.Wilcokanerals notulistgeentouwaanvastknopenenvraagtaanYvonnewathijermeemoetdoen. Yvonnefluistertinzijnoordathijalleendevraaghoefttenotulerenenhetvoorstel datzezogaatdoen.Daarnakaptzedediscussieaf.Zelegtuitdatzehetpuntbelangrijk vindt,maarteingewikkeldomeveninderondvraagtebespreken.Daaromsteltze vooromhetalsagendapuntopdeagendavanhetvolgendeteamoverlegtezetten. Zevraagttweeteamledenomhetonderwerpgoedvoortebereiden.

Aandachtspuntenvoornotuleren

Bijnotulerenhoudjerekeningmetdevolgendeaandachtspunten:

• kortenbondig

• nietselectiefzijn

• tijdiguitwerkenenaandedeelnemerssturen.

Kortenbondig

BEROEPSONDERWIJS

Bijhetnotulerenvanbijvoorbeeldteamvergaderingenhoefjenietletterlijkalleswat iedereenzegtopteschrijven.Datisnieteensmogelijk.Tijdensdevergaderingkunje welwatmeeropschrijven,omdatjedevergaderingvolgt.Bijdeuitwerkingkunjeje danbeperkentothetkortenbondigsamenvattenvandehoofdlijnen.

Nietselectiefzijn

Probeernietselectieftezijnindekeuzevanwatjeopschrijft.Hetisbijvoorbeeldniet debedoelingdatjedeopmerkingenvaneencollegadieiedereentochmaarlastigen eenzeurvindt,buitendenotulenhoudt.Alsjenotuleert,kunjezelfnietactief deelnemenaandiscussies.Trapdannietindevalkuildatjeachterafbijhetuitwerken jemeningalsnogtoevoegtalsjedietijdensdevergaderingniethebtkunnengeven.

Tijdiguitwerkenenrondsturen

Werkdenotulenenactiepuntenbijvoorkeursnelnadevergaderinguit,wantdanzit allesnogversinjegeheugen.Omdezelfderedenishetvoordedeelnemersprettig alszedenotulensnelnadevergaderingkrijgen,zekeralserbelangrijkeactiepunten zijnafgesproken.

Besluitenlijstenactielijst

Naastdenotulenkandenotulisteenapartebesluitenlijstmaken.Eenbesluitenlijst iseenschematischoverzichtvandegemaakteafspraken.Zo’noverzichtwordtook weleenactielijstgenoemd.Maarerkan,afhankelijkvanhetsoortoverleg,ookeen aparteactielijstzijn.Eenactielijstiseenschematischoverzichtvanwiewelketaak

gaatuitvoerenenopwelkedatumdieafgerondis.Dezelijstenkunjehetbestmaken opeenA4’tje,datjeinkolommenhebtverdeeld:eenkolomvoordeactie,eenkolom voorwiehetdoeteneenkolomvoordedatumwaaropdeactieuitgevoerdmoetzijn.

14.6 Aandachtspuntenbij(online)overleggen

Alsverpleegkundigebenjenietbijelkoverlegoverzorgvragersaanwezig,ooknietals hetzorgvragerszijnaanwiejijzorgverleent.Zoishetafhankelijkvandeprotocollen indeinstellingenwieeraanwezigis.Hetkanookwordenbepaalddoordewet,zoals bijdeWetzorgendwang.Bijbesprekingvanbeperkendemaatregelenmoetde zorgverantwoordelijkeaanwezigzijn.Maarjekuntwelbetrokkenzijn,ookalbenje nietaanwezig,doorhetvolgendetedoen:

• Rapporteeraandevertegenwoordigeroverdezorgvragerenstelvragenwaarvan jevindtdatdieinhetoverlegaandeordemoetenkomen.

• Leesnahetoverlegdeverslagenenaanpassingenindezorg-enwerkplannen.

• Stelvragenaandevertegenwoordigeralsjeietsnietbegrijpt.

Naastformeeloverleghebjetemakenmetveelinformeeloverlegmetzorgvragers ennaasten.Alsdaarafsprakenuitvoortkomen,legjedievastindedagrapportage. Ookhebjeregelmatiginformeeloverlegmetcollega’soverdevoortgangvandezorg.

Digitalemedia

Erbestaanallangermanierenomteoverleggenmetbehulpvandigitalemedia.Dat kanmettweegesprekken,maarookmetmeerdeelnemerstegelijk.Sindsdeuitbraak vandeCOVID-19-pandemiein2020heeftcommunicatieopafstandviadigitalemedia eengrotevluchtgenomen.Steedsmeermensenzijndaardoorvertrouwdgeraaktmet tweegesprekkenviaappsopdepc,laptopofsmartphone.Ookgroepsoverlegvond viavideoconferencingmetappsalsZoom,MicrosoftTeamsenGoogleMeetveelnieuwe gebruikers.Normaalgesprokenvindtveeloverlegnoggewoonfysiekplaats.Maar waardatvooreenofmeerdeelnemersniethaalbaaris,wordtsinds2020vaker gebruikgemaaktvandigitalemedia.

Onlineoverleg

Gewoonbellenkanaltijd,zekermettweegesprekken.Tochheeftbeeldbellenof videobellendriegrotevoordelentenopzichtevangewoonbellen:

• Denon-verbalecommunicatieiszichtbaar,alishetmaariemands gezichtsuitdrukking.Jemerktbijvoorbeeldofiemandverdrietig,somberofblijis. Alsjeiemandalleenmaarhoort,merkjedatnietaltijdop.

• Hetiseensoortextraidentificatie:eengezichtbijdenaam.Zokennenfamilieleden vaneenzorgvragervaakweldevoornamenvanteamleden.Omdatzedieniet dagelijksspreken,wetenzevaaknietwelkgezichtbijwelkenaamhoort.

• Hetisprettigalsjeiemandsgezichtookzietalsjediepersoonvoorheteerstspreekt. Daardooronthoudjedecombinatienaamengezichtmakkelijker.

Aandachtspuntenbijonlineoverleg

Eenaantalaandachtspuntenomrekeningmeetehouden:

• Testdeapplicatie(zoalsZoom,Teamsendergelijke)eerstuit.Zovoorkomje moeilijkhedenalsjedaadwerkelijkgaatbeeldbellen.

• Logoptijdin,zodatjejegeluidencamerazonodigkunttesten.

• Neemdeelaanhetonlineoverlegvanuiteenrustigeruimte.Vervaagdeachtergrond ofgavooreenwittemuurzittenalsdatkan.

• Houdjeaandachtbijhetoverlegenweesbetrokken.Ookalzitjeachtereen beeldscherm,watafstandschept,deandermerkthetalsjejeaandachternietbij hebt(enbijvoorbeeldzitteappen).

• Realiseerjedatgeluiden,zoalshetschuivenvaneentheeglas,goedtehorenzijn viademicrofoon.Alsjemetmeerderemensenonlineoverlegt,ishethandigom allemaaljemicrofoonuittezettenendezealleenaantezettenalsjeaanhetwoord bent.

• Steekjehandopvoordatjeietszegtenneempashetwoordalsdevoorzitterdit aangeeft.

14.7 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

PatriciadeJong(35jaar)ismoedervandedriemaandenoudeNoa.Alvoordebevalling vanhaardochtertjekreegzelastvandepressieveklachten.Dehoopwasdatde klachtenzoudenverdwijnenalsdebabyereenmaalwas,maarhelaaszijnzealleen maarergergeworden.HaarvriendMikekonnetoptijdvoorkomendatPatriciahun kindjelietverdrinkeninbad.ZehadnamelijkdekraanaangezetenNoainhetbadje gelegd,zonderhaarvasttehouden.VoorMikewashetduidelijkdathetzonietlanger konenhijbeldedecrisisdienstvandeggz.Patriciawerdopgenomenopde crisisafdelingendaarisgestartmetmedicatie.VervolgensisPatriciaovergeplaatst naareengeslotenafdeling,omdathetrisicobestaatdatzeweglooptnaarhuis.

Casus

Aishawerktalsverpleegkundigeopdegeslotenafdelingvaneenggz-instelling.Er wonentwaalfzorgvragersmetverschillendepsychiatrischeziektebeelden,waaronder iemandmetschizofrenie,eenzorgvragermeteenbipolairestoornisenPatricia,die kamptmeteenernstigepostnataledepressie.

AishaiseerstecontactpersoonvoorPatricia.Wekelijkshebbenzeeen begeleidingsgesprek.InhetlaatstegesprekheeftPatriciaaangegevendatzegraag debezoekenmetNoawiluitbreiden.NumagzeNoaomdedagzien,ondertoezicht vanMikeeneenbegeleidervandeafdeling.Zewilgraagechtcontactmethaar dochtertjeopbouwenendatzondertoezicht.Patriciaverteltdatindieeerstemaanden dehechtingzobelangrijkisendathetdaaromnodigis.NahetgesprekbelooftAisha datzehetindeteamvergaderingzalbespreken.Zijmagdaarnamelijknietalleenover beslissen.

Dilemma

BEROEPSONDERWIJS

AishaheeftzelfeengoedebandmetPatricia,maarzeheeftdeindrukdattweevan haarcollega’s,diemeerwerkervaringhebben,Patriciaeenlabielepersoonvinden. WaarschijnlijkvertrouwenzijPatricia(nog)niettoedathetcontactmethaardochtertje wordtuitgebreid.AishawilPatriciagraagsteuneninhaarwens,maarzevindthetook belangrijkomeengezamenlijkteambesluittekunnennemen.Aishatwijfelthoezedit moetaanpakkeninhetteam.

WatdoetAisha?

14.8 Begrippen

Actielijst

Eenschematischoverzichtvanwiewelketaakuitvoertenopwelkedatumdeze afgerondis.

BOB-model

Eenalgemeenbesluitvormingsmodelwaarindriefasenwordenonderscheiden: Beeldvorming,OordeelsvormingenBesluitvorming.

Besluitenlijst

Eenschematischoverzichtvandegemaakteafspraken.

Consensus

Erisovereenstemmingoverhettenemenbesluit.Nietiedereenishetvolledigeens methetvoorstel,maarniemandzegtecht'nee'.

Delegatie

Eenpersoonkrijgtvandedeelnemersvandevergaderingdebevoegdheidomzelfeen beslissingtenemennaverderebestuderingvanhetprobleem.

Formeeloverleg

Eenbesprekingopeenafgesprokendagentijdmetagenda.Eriseenvoorzitteren eennotulist.

Informeeloverleg

Eengesprekmetcollega'sofanderenzonderofficiëlestatus.

Meerderheidsbesluit

Eenbesluitwaarmeeeenvoorstelisaangenomenalsdehelft+1vóórstemt.

Multidisciplinairoverleg

Eenoverlegtussenprofessionalsvanalledisciplinesdiebijdezorgvooreenzorgvrager betrokkenzijn.

Notuleren

Hetmakenvaneenverslagvaneenvergadering.

Teambespreking

Eenoverlegoverpraktischezakenbinnenhetwerkwaarvoorjeafhankelijkbentvan anderecollega's.

Unanimiteit

Iedereenishethelemaaleensmethetvoorstel.

Vergaderagenda

Eenoverzichtvandeonderwerpendieineenvergaderingaanbodkomen.

Vetorecht

Hetrechtomeenbesluitvandevergaderingteblokkeren.Vetobetekentletterlijk:ik verbied.

Vooroverleg

Eenoverlegdatvoorafgaataaneenformele,officiëlevergadering,omdater bijvoorbeeldveelverschillendemeningenzijn.

Voorzitter

Iemanddiehetoverlegorganiseertenleidt.Hijbereidtdevergaderingvoorenstelt deagendaop.

BEROEPSONDERWIJS

Thema15 Leidinggeven

Inhoudthema

• Leidinggevenenleiderschap

• Takenvaneenleidinggevendverpleegkundige

• Werkenmeteenteam

• Valkuilenenuitdagingen

• Kritischeberoepssituatie

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Leidinggeven:zekerinhetbeginvaneenloopbaanoftijdensjestagedenkjemisschien datjedaarnoglangniet(aantoe)bent.Eenleidinggevendefunctiebekledenis inderdaadietswaarjenaartoegroeitenwaarvoorjedenodigeervaringmoethebben. Gaandewegjedagelijkswerkalsverpleegkundigekunjevaardighedenenkwaliteiten ontwikkelendiepassenbijdiepositie.Dankomtdieleidinggevendefunctiemisschien eerderopjepaddanjedenkt.

Waarjewélvanafdag1alsverpleegkundigeindepraktijkmeebegint,ispersoonlijk enverpleegkundigleiderschap.Daarbijgaathetbijvoorbeeldominitiatiefnemenen regieoverjeeigenleerproces.Ditthemabehandeltdezevormenvanleiderschapkort, maardenadrukligtophetleidinggeven.Zokunjijjeeenbeeldvormenvanwatgoed leiderschapnueigenlijkinhoudtenontdekkenofhetietsiswatbijjoupast.

15.1 Leidinggevenenleiderschap

Deeneleidinggevendeisdeandereniet.Waardeeneteamleidermetmoeiteeen groepcollega’saanstuurt,krijgtdeanderedemedewerkerszómeeinbijvoorbeeld hetverbeterenvandewerkwijze.Erzijnkortomverschillendemanierenwaaropje leidingkuntgeven,allemaalmeteenandereffect.Daarnaastisernogeenverschil: dattussenleidinggevenenhettonenvanleiderschap.

Leidinggevenenleiderschap:niethetzelfde

Leidinggevenisonderdeelvaneenleidinggevendefunctie,zoalsteamleider.Hetis detaakvandeleidinggevendeomeengroepmensen(vaak:eenteam)aantesturen enerzorgvoortedragendatdedoelstellingenvanhetteamwordengehaald.

BEROEPSONDERWIJS

Leiderschapisvooraleen(werk)houding:eenhoudingdieelkeprofessionele verpleegkundigewordtgeachttelatenzien.Hetgaatdanbijvoorbeeldoverhet voortouwnemeninsamenwerking,initiatieftonenwanneerjedenktdatietsbeter kan,opkomenvoordebelangenvandezorgvragersofbijscholingvolgenomdatje graagdiespecialistischefunctiewiltvervullen.Leiderschapisduszelfinitiatiefen regienemeninderichtingdiejijbelangrijkvindt.

Persoonlijkenverpleegkundigleiderschap

Eenvormvanleiderschapispersoonlijkleiderschap.Metpersoonlijkleiderschap neemjederegieoverjeeigenleven.Ditdoejedoorjezelftelerenkennen,teontdekken waarjouwkwaliteitenenpassiesliggenendaarpassendedoelenbijtekiezen.Zoben jemisschienooktotdekeuzegekomenomdeopleidingtotverpleegkundigetegaan volgen.Doorpersoonlijkleiderschaptetonen–dusbewustekeuzestemakendiebij joualsindividupassen–vergrootjedekansopeengelukkigerleven.

Thema15 Leidinggeven

Wanneer je bewuste keuzes maakt die bij jou passen, toon je persoonlijk leiderschap.

Verpleegkundigleiderschapzitindagelijksedingenwanneerjewerktals verpleegkundigeofalsstagiaire.Jebentzelfsverpleegkundigleideropmomenten waaropjehetzelfnietaltijddoorhebt,bijvoorbeelddoorjeeengoede,professionele verpleegkundigetetonenendaarmeeeenvoorbeeldtezijnvooranderevakgenoten.

Essentieelinhettonenvanverpleegkundigleiderschapishetnemenvaninitiatief. Wanneerjeinitiatiefneemt,onderneemjeuiteigenbewegingactie,zonderdat daarvoordeaansporingvaneenandernodigis.Ditdoejebijvoorbeeldomdatjeziet datietsfoutgaatopdewerkvloerenditbeterkan,ofomdatjejeoverietsopwindt watvolgensjounietokéis.Kortom:jewiltietsenjegaatnietzittenafwachtentoter ietsgebeurt,jeneemtzelfderegieentoontdaarmeeleiderschap.

Eengoedeleidinggevende

Eengoedeleidinggevendegeeftbewustvormaanzijnleiderschap.Ditwilnietzeggen dathijmachtuitoefent,maarweldathijinvloedheeft.Dieinvloedkanertoeleiden datteamledeninbewegingkomen,bijvoorbeeldombewusteromtegaanmethet gebruikvanverbandmateriaalofdoormeetedenkenoverdeplannenvoorhet volgendejaar.

Formeleeninformeleleiders

Ofiemandinvloed–endaarmeeleiderschap–uitoefent,wordtuiteindelijkbepaald doordemensenopwiedeinvloedwordtuitgeoefend:zijbeslissenzelfofzijinbeweging komen.Erisdaarinonderscheidtemakentussenformeleeninformeleleiders (Hingstman,2022):

• Eenformeleleiderisofficieelaangesteldineenleidinggevendepositieenheeft vandaaruitrechtenenplichten.Bijrechtenkunjedenkenaanhetinzettenvan managementmiddelen,zoalseenwerkopdrachtgevenofhetopleggenvaneen

sanctie,enbijplichtenaanhetverantwoordelijkzijnvoorhetrealiserenvan organisatiedoelenenhetgoedlatenfunctionerenvanhetteam.Hoeweleenformele leiderhetleiderschaphééft,wildatnognietzeggendathijookoverwichtheeft, ofdaternaarhemwordtgeluisterd.

• Eeninformeleleiderisdegenediehetleiderschapkríjgt.Ditiseenpersoondie, bewustofonbewust,anderenbeïnvloedt.Daarbijkiezendieanderenervoordeze persooninbepaaldeopzichtentevolgen,bijvoorbeeldwaarhetgaatom denkbeeldenofomgedragsverandering.Deinformeleleiderheeftdoorgaanseen goederelatiemetdeanderenofmethetteam.

Eenformeleeninformeleleiderkunnenmetelkaarsamenvallenineenendezelfde persoon,danisersprakevaneengoede,effectieveleidinggevende.

Kenmerkenvaneengoedeleidinggevende

Eenleidinggevendediedeleidingkrijgtvanzijnteamleden,diedusnietalleende formelemaarookdeinformeleleideris,bereiktdatvaakdooreenaantalkenmerken tevertoneninzijngedrag.Daarbijgaathetenerzijdsomdemanierwaarophijmetde teamledenomgaat(relatiegerichtheid)enanderzijdsomdemanierwaarophetwerk wordtaangepakt(taak-enresultaatgerichtheid).

Eengoedeleidervaneenzorgteamtypeertzichvooraldoordevolgendekenmerken telatenzien:

1. zorgenaandachtvooralleteamleden

Zorgenaandachthebbenvoorallemenseninhetteamtypeertelkegoedeleider. Dithoudtonderanderein:wetenwaterspeeltiniemandslevenenzienwanneer eencollegaoverzijngrenzendreigttegaan.Ditiseencruciaalaspect,wantstress en(dreigende)burn-outbehorentotdemeestvoorkomendekwalenbij verpleegkundigen(Budding,2021).Ookaandachtvoormedewerkersdie ontevredenzijneninde‘klaagstand’staan,isbelangrijk.Juistdoorteluisteren endoortevragenkrijgjeduidelijkwatdedieperliggendeonvredeofbehoefteis.

2. scheppenvanduidelijkheid

Ledenvaneenteamkunnenhunwerkgoeduitvoerenwanneerduidelijkiswaar ze(alsteam)naartoewerken,watzemoetendoenenopwelkemanier.Verwacht wordtdatdeleidinggevendedieduidelijkheidschept.Onduidelijkheidleidttot onzekerheidenonvrede,watdekwaliteitvanhetwerknegatiefbeïnvloedt.

3. uitvoeringgevenaandeorganisatie-enteamdoelen

Eenteamleiderheeftzelfookeenleidinggevende,zoalseenunitmanagerof directeur,vanwiehijdoelenmeekrijgtdiehijmetzijnteammoetrealiseren.Vaak komendezedoelenvoortuitdeorganisatiedoelen,bijvoorbeeld:‘Erwordtgeen verbandmateriaalverspild’,of:‘Elkenieuwezorgvragerheeftbinnen48ureneen intakegehad’.Hetisaandeleidinggevendevanhetteamommetzijnteamleden diedoelentebehalen.

4. gevenvanverantwoordelijkheidenvertrouwen Medewerkerszijnmeerbetrokkenbijhunwerkwanneerzeeenzekerematevan verantwoordelijkheidkrijgen,bijvoorbeeldomdatzezelfdevolgordevanhun takenmogenbepalenofderuimtekrijgenomonderlingdewerkoverleggente

Thema15 Leidinggeven

organiseren.Omdieverantwoordelijkheidtekunnengeven,moeteen leidinggevendezijnmedewerkershetgevoelgevendathijvertrouwenheeftin hunkwaliteiten.

5. ingrijpenwanneernodig

Ineenteamkunnenallerleidingenfoutlopen:tweecollega’shebbenonenigheid, eenmedewerkermaaktregelmatigeenfout,erisonderbezettingvanwegeziekte onderhetpersoneelenzovoort.Indatsoortsituatiesgrijpteengoede leidinggevendein.Hijisdegenediezorgtvoorgoedewerkomstandighedenen dekwaliteitvanzorgopdeafdeling.Hijdraagthierookde eindverantwoordelijkheidvoor.

6. tonenvanwaardering

Hettonenvanwaarderingiseenbelangrijkemotiverendefactorvoor medewerkers.Ditkaneenleidinggevendeonderanderedoenindevormvaneen welgemeendcomplimentofdoorteamledenderuimtetebiedenomeen (aanvullende)opleidingtevolgen.

7. vierenvansuccessen

Eenleidinggevendewerktmetzijnteamnaardoelentoe.Wanneereen(deelvan een)doelisbereikt,heefthetopmedewerkerseenmotiverendeffectwanneer zo’nsucces(je)wordtgevierd.Zevoelenzichgewaardeerdenmerken:wezijn weereenstapverdergekomen,onswerkleidtergenstoe.

Leiderschapsstijlen

Demanierwaaropeenleidinggevendedeleidingneemt,isdeleiderschapsstijl.Er zijnverschillendestijlen,elkmeteenandereffect(Hingstman,2022):

1. deautocratischleider

BEROEPSONDERWIJS

Ditisiemanddiedemachtbijzichzelfhoudt.Hijbepaaltwateropwelkemanier moetgebeuren.Vooreigeninbrengenideeënvoorveranderingvanuitderest vandegroepisweinigruimte.Dezeleiderzietmedewerkersvooralalsinstrument omdeorganisatiedoelenterealiseren.

2. dedemocratischleider

Dezeleiderisjuistwélgerichtopdemenseninhetteam.Moetenerbesluiten wordengenomen,danwordendeteamledendaarbijbetrokken.Zijkrijgenruimte vooreigeninbrengenervarenrelatiefveeleigenverantwoordelijkheidinde uitvoeringvanhunwerk.

3. delaissez-faireleider

Dezeleidinggevendeisvooralopdeachtergrondaanwezigenlaatdemedewerkers overwegendhunganggaan,hijgeeftweinigsturing.Bepaaldemedewerkers gedijengoedbijdezestijlvanleiderschap,anderekunnenzichstuurloosen niet-gesteundvoelen.

4. desituationeelleider

Eenteambestaatuitindividuenvanwieverschiltonderwelkevormvan leiderschapzehetbestfunctioneren.Daarnaastdoenzichcontinuwisselende situatiesvoorinenrondomeenteam.Omdieredenkandeidealeleiderzichaan hetteamendesituatiesaanpassen;datisdesituationeelleider.Inveel organisaties,zekerookindezorg,isditdeidealevormvanleiderschap.

Hethelptjoualsbeginnendverpleegkundigeomdezestijlenindepraktijkteherkennen eneropteanticiperen.Bijvoorbeelddoorjeleidinggevendegoedefeedbacktekunnen gevenwanneerhijnaarjouwoordeelstekenlaatvallenofkansenlaatliggen.Daarnaast kunjeookbijjezelfnagaan:welkestijlzoubijmijpassen?

Situationeelleiderschap

Situationeelleiderschapwordtvaakalsidealeleiderschapsstijlgezien.Binnendeze stijlzijnviermanierenvanbegeleidenenaansturenteonderscheiden.Jekuntdie wisselendinzetten,afgestemdopdepersoondiejewiltbetrekkenofbeïnvloedenen desituatie(Kenton,2024):

1. instrueren

Hierissprakevaneenrichtingsverkeer:deleiderverteltdeander(precies)wat hijmoetdoen.Deleidercontroleertvervolgensofdeuitvoeringgoedgebeurt.

2. coachen

Bijcoachenbepaaltdeleiderdoorgaansookwatdeandermoetdoen.Ditdoet hijechternietpuurdoorinstructiestegeven,maarjuistdooruitteleggen,afte stemmenophetkennisniveauvandeander,diegenetebegeleidenindeuitvoering enopentestaanvoorvragenensuggesties.

3. ondersteunen

Eenondersteunendleiderinvesteertinderelatiemethetteam.Dezeleiderkent dekwaliteitenvandemedewerkersenkanhundaardoorruimteen verantwoordelijkheidgeven.Daarbijishetgeoorloofddatdemedewerkers (acceptabele)risico’snemenenfoutenmaken,opvoorwaardedatzedaarvan leren.

4. delegeren

BEROEPSONDERWIJS

Dedelegerendleidergaatnogeenstapjeverderdandeondersteunendleider: dezeleidergeefthetteameengrootdeelvandeverantwoordelijkheid.Deleden vanhetteambepaleninbelangrijkematezelfhoezedeteamdoelenbehalen, lossenproblemenzelfopenkoppelenderesultatenterugaandeleidinggevende.

Taakvolwassenheid

Voorwelkeaansturingsvormeensituationeelleiderkiest,isafhankelijkvande taakvolwassenheidvandemensenmetwiehijwerkt.Taakvolwassenheidwordt gevormddoordeskundigheid(kunnen:taakbekwaamzijn)enmotivatie(willen: taakbereidzijn).

Bijdeverschillendecombinatiesvantaakvolwassenheidpassendevolgendemanieren vanaansturen(diejeoverigensookalsniet-leidinggevendverpleegkundigekunt toepassen):

• Iemandistaakbekwaam,maarniettaakbereid(welkunnen,maarnietgemotiveerd zijn).Denkaaneenverpleegkundigediealheellangindezelfdefunctiezitenzich ‘uitgeblust’voelt.Daninvesteerjealsleiderinderelatieenpasjede ondersteunendestijltoe.

• Iemandisniettaakbekwaam,maarweltaakbereid(welwillen,maarnietkunnen). Denkaaneenstagiaireofeenverpleegkundigedieopeennieuweafdelinggaat werken.Danhelpjediemedewerkeropwegdoortecoachen.

Thema15 Leidinggeven

• Iemandistaakbekwaaméntaakbereid(kunnenenwillen).Denkaaneen gemotiveerdeenervarenverpleegkundige.Hierkunjealsleidinggevendewat meerloslaten,delegerenvolstaat.

• Iemandisniettaakbekwaamenniettaakbereid(nietkunnenennietwillen).

Denkaaneenteamliddatplotselingmoetinvallenalsvoorzittervaneen vergadering,maarditnooitheeftgedaanenzicheronzekerovervoelt.Danpast deinstruerendestijlhetbest.Jegeeftduidelijketaakgerichteinstructiesenziet eroptoedathetdemedewerkerluktzeuittevoeren.

Deschematischeweergavevansituationeelleiderschapmaaktinzichtelijkhoeditin depraktijkkanwordentoegepast.

BEROEPSONDERWIJS

Situationeel leiderschap, toegepast in de praktijk.

15.2 Takenvaneenleidinggevendverpleegkundige

Detaakvaneenleidinggevendverpleegkundigezoujeeenvoudigkunnenomschrijven als‘hetaansturenvaneenzorgteam’.Maarindataansturenzittenveelaspecten verborgenwaarmeejealsleidinggevendeaandeslagmoet.Denkaanhetvertalen vanorganisatiebeleidnaarteamdoelen,hetmotiverenvandeteamleden,hetevalueren vanwerkwijzen,hettoezienopdekwaliteitvanzorgopdeafdelingenhetvoerenvan functioneringsgesprekken.

Verschillendeleidinggevendefuncties

Indezorgomvattenverschillendefuncties(voorverpleegkundigen)leidinggevende taken.Ophetniveauvaneenzorgteamzijndemeestvoorkomende:

• teamleider

• coördinerendverpleegkundige

• regieverpleegkundige.

Teamleider

Eenteamleiderheeftdedagelijkseleidingovereenteam,meteenbepaalddoel; bijvoorbeeld:debestmogelijkezorgverlenenaandezorgvragersvolgensdevisievan dezorginstelling.Deteamleideriseindverantwoordelijkvoordekwaliteitvanzorg binnenhetteam.Ditbetekentonderanderedathij(samenmethetteam)afspraken maakt,eroptoezietdatdezorgopdeafgesprokenwijzewordtuitgevoerdendatde teamledeninhundagelijkswerkgoedwordengefaciliteerdenondersteund.Hetis eenvoordeelwanneerdeteamleiderzelfafentoeookmeewerktindedagelijksezorg, zodathijdepraktijkervaartendaardoorzijnteamledenbeterkanbegrijpenen aansturen.

Coördinerendverpleegkundige

Eencoördinerendverpleegkundigeisgeenleidinggevendezoalseenteamleider,maar kanwelleidinggevendetakenhebben.Hijkan,naasthetcoördinerenvandezorg (bijvoorbeeldplanningenmakenofaanspreekpuntzijnvoorcollega’s),ookleidinggeven aancollega’s.Ditdoeteencoördinerendverpleegkundigebijvoorbeelddoorhente motiverenomdeteamdoelentehalen.Ofdoorhentecoachenwanneerdekwaliteit vanzorgtewensenoverlaat.

Regieverpleegkundige

Detakenvaneenregieverpleegkundigekomendeelsovereenmetdievaneen coördinerendverpleegkundige.Somswordtindeeneorganisatievaneen regieverpleegkundigegesprokenenindeanderevaneencoördinerend verpleegkundige.

BEROEPSONDERWIJS

Ookeenregieverpleegkundigehoudtzichbezigmetcoördinatieenkwaliteitvanzorg. Daarnaastrichtdezeverpleegkundigezichopzorgvernieuwing:hoekandezorgnog verderwordenverbeterd,welkeontwikkelingenspelenerwaarhetteamzijnvoordeel meekandoen?Deleidinggevendetakenvaneenregieverpleegkundigezitteninde coachingvancollega’s(ombetertewordeninhunvak)endeondersteuningbij complexecasussen(regienemenoverdetotalezorgaaneenzorgvrager).

Takenvaneenleidinggevendverpleegkundige

Deleidinggevendetakenverschillenperfunctie.Veelvoorkomendetakenvaneen leidinggevendverpleegkundige(zoalseenteamleider)zijn:

• doelenstellen

• ondersteunenenfaciliteren

• motiveren

• delegeren,instruerenencorrigeren

• feedbackgeven(enontvangen)

• collega’sbeoordelen

• ingrijpenbij‘verstoringen’

• besluitennemen

• evalueren

• verantwoordingafleggen.

Doelenstellen

Wileenteamdoelgerichtkunnenfunctioneren,danishetnodigdateenleidinggevende doelenstelt.Bijvoorkeurgebeurtditsamenmetdeteamleden,omdatdithunmotivatie vergrootomaandiedoelentewerken.

Dedoelenmoetenvoortkomenuit–ofiniedergevalaansluitenbij–de organisatiedoelen,wanteenteamisonderdeelvaneengrotergeheel(de zorgorganisatie).Goede,werkbaredoelenzijnSMARTgeformuleerd:Specifiek, Meetbaar,Acceptabel,RealistischenTijdsgebonden.

Ondersteunenenfaciliteren

Omhuntakengoeduittekunnenvoerenmoetenmedewerkersdoorhun leidinggevendewordenondersteundengefaciliteerd.Metondersteunenwordtbedoeld daternaardemedewerkerswordtgeluisterd,datermethenwordtmeegedacht wanneerietslastigblijkt,endatdeleidinggevendeindiennodigvoorzijnteamleden opkomt.Doorzijnteamtefaciliterenmaakteenleidinggevendehunwerkmetmiddelen envoorzieningenbeterofprettigeruitvoerbaar.Denkaangoedwerkendeapparatuur, demogelijkheidomonlineeenteamoverlegbijtewonenofeenaangenaamingerichte personeelsruimte.

Motiveren

Motivatieisderedenwaarommensenietsdoen.Eenverpleegkundigekanbijvoorbeeld voorhetvakhebbengekozenomdathijgraagmensenwilondersteuneninhun ziekteproces,maarhetkanookzijndathijhetdoetomdatzijnoudersdatvanhem verwachtenofomdathijgeldwilverdienen.Iedermensheeftverschillendeenmeerdere soortenmotivatie.Motivatiehoudtiemandbetrokkenbijzijnwerk,daaromishet belangrijkdateenleidinggevendedemotivatievanzijnmedewerkerskentendaarop inspeelt.Vindenmedewerkershetbijvoorbeeldbelangrijkominvullingtegevenaan huneigenwerk,dankaneenteamleiderhundevrijheidgevenhundagindelingzelf telatenbepalen.Ofheefteenmedewerkerbehoefteaanzekerheid,dankande leidinggevendeoverwegenhemvastedienstenaantebieden.

Delegeren,instruerenencorrigeren

Doortedelegeren(overdragenvantaken)zorgteenleidinggevendevooreenjuiste verdelingvandetaken.Ookgeefthijhiermeehetsignaalaanzijnmedewerkers:ik vertrouweropdatjulliedezetakengoedzullenuitvoeren.

Somsishetnodigomeenmedewerkereerstteinstruerenvoordathijeentaakkan uitvoeren.Deleidinggevendezalhemdanfunctioneleaanwijzingengeven.Ditis tegelijkertijdeenmaniervoordemedewerkeromtelerenenbetertewordeninzijn vak.

Voerteenmedewerkerzijntaaknietgoed(genoeg)uit,danishetvoordekwaliteit vanzorgenhetleerprocesvandemedewerkervanbelangdatzijnleidinggevende hemvaneerlijkefeedbackvoorziet.Opdiemanierkanherhalingvanbijvoorbeeldeen foutofongewenstgedragwordenvoorkomenenmogelijkgecorrigeerd.

Feedbackgeven(enontvangen)

Dooreerlijkfeedbacktegevenopdatwateenleidinggevendebijzijnmedewerkers ziet,creëerthijeenopensfeerendemogelijkheidvoordeprofessionalsinhetteam omzichverderteontwikkelen.Voorwaardedaarvoorisweldathijdiefeedbackop dejuistemaniergeeftdoor:

• zijneigenobservatieen(subjectieve)belevingteverwoorden;bijvoorbeeld:‘Ikzag datje…,daarschrokikvan.’

• zijnwensdaarbijteuiten;bijvoorbeeld:‘Ikstelhetopprijswanneerje…’

• openvragentestellen;bijvoorbeeld:‘Watwasjeoverwegingom…?’

Andersomkaneenleidinggevendeookfeedbackvanzijnmedewerkersontvangen. Danishetvanbelangdathijdaarnaarluistert,defeedbackserieusneemten verhelderendevragenstelt.Dekansisgrootdatditdeonderlingesamenwerkingten goedekomt.

Collega’sbeoordelen

Indemeesteorganisatieshoudenleidinggevendenstructureel(vaakjaarlijks)een beoordelings-offunctioneringsgesprekmetalhunmedewerkers.Tijdenseen beoordelingsgesprekstaathetfunctionerenvandemedewerkercentraalenwordt daaraaneenbeoordelinggekoppeld(diekanleidentotbijvoorbeeldeen loonsverhoging).Vakerwordenerfunctioneringsgesprekkengevoerd:gesprekken waarbijleidinggevendeenmedewerkerdeonderlingesamenwerkingbespreken, evenalshetwelzijnvandemedewerkerenzijnsterkepuntenenontwikkelpunten.Dit vormtdebasisvoordeconclusies:waarheeftdemedewerkerondersteuningbijnodig enwatzoukunnenbijdragenaanhetbehalenvanzijnpersoonlijkeambitiesende teamdoelen?Denkaaneentrainingofanderetaken.

BEROEPSONDERWIJS

Ingrijpenbij‘verstoringen’

Hoeweldedagelijksegangvanzakenbinneneenteamdoorgaansverlooptzoals bedoeld,kunnenerook‘verstoringen’vandesfeerofwerkstructuuroptreden. Bijvoorbeeldomdatereenconflicttussencollega’sontstaat,zicheeningrijpende gebeurtenisvoordoetofwanneererweerstandisinhetteamtegenveranderingenin hetbeleid.Vandeleidinggevendewordtdanverwachtdathijingrijpt,wanthijis degenediedezorgheeftvoor‘zijn’team.Demaniervaningrijpenisafhankelijkvan desoortverstoring,maarteallentijdeisvanbelangdatdeleidinggevendehetgesprek aangaatmetdemedewerkers.

Van een leidinggevende wordt actie verwacht wanneer er iets misgaat, bijvoorbeeld tijdens een conflict.

Besluitennemen

BEROEPSONDERWIJS

Afsprakenenbeleidwordenhetbestnageleefdwanneerdemedewerkersdaarzelf overhebbenkunnenmeedenkenenmeebeslissen.Hetisdetaakvandeleidinggevende omditbesluitvormingsprocestebegeleidenenknopendoortehakkenophetmoment datergeenovereenstemmingwordtbereikt.Datisnietaltijdmakkelijk,wanterzullen altijdcollega’szijndiehetnietmetdatbesluiteenszijn.Tochwordtvande leidinggevendeverwachtdathijduidelijkheidgeeft,ookalkannietiedereenzichin hetuiteindelijkebesluitvinden.

Evalueren

Wiedoelenstelt,moetnaverloopvantijdooknagaanofdiedoelenzijnbehaald. Andersheefthetamperzinomdoelentestellen.Daarommoetendegestelde teamdoelenopeenofmeerafgesprokenmomentenwordengeëvalueerd.De leidinggevendezieteroptoedatditgebeurt.Evaluatievragenkunnenonderandere zijn:

• Ishetdoelbehaald?

• Watginggoedinhetprocesdaarnaartoe?Watgingmindergoed?

• Hoeisdesamenwerkingverlopen?

• Watmoeten/willenweeenvolgendekeerandersdoen?

• Waarmogenwetrotsopzijn?

Verantwoordingafleggen

Eenleidinggevendemoetkunnenuitleggenaanzíjnleidinggevende(bijvoorbeeldde locatiedirecteur)hoehijmetzijnteamheeftbijgedragenaandeorganisatiedoelen. Zijndedoelstellingenbehaald?Zoja,opwelkemanier?Watisernietgeluktenhoe wordtditopgelost?Jekuntdandenkenaandoelendiebetrekkinghebbenopde dienstroosters,debekwaamheidvanhetpersoneel,hetduurzaamomgaanmet materialenofhetnalevenvandehygiëneregels.Opdezemanierwerktelkteammee aandedoelenvandeorganisatieenlegtverantwoordingafoverdeeigenwerkwijze.

15.3 Werkenmeteenteam

Eenleidinggevendeheeftmeteenteamtemaken:eenverzamelingindividuen,ieder meteeneigenmotivatie,meteigenkaraktertrekken,meningen,kwaliteitenen valkuilen.Hetissomsdanookbestingewikkeldvooreenleidinggevendeomeen teamgevoeltecreëren,gezamenlijkbesluitentenemeneniedereengemotiveerdte houden.

Groepscohesieengroepsregels

Eenmensisvannatureeengroepsdier,daaromis‘ergensbijhoren’voorhemvan essentieelbelang.Binneneengroepkaneenwij-gevoelontstaan,ookwel groepscohesiegenoemd:hetgevoelbijeengroeptehorenenverbondenheidtevoelen metdeanderegroepsleden.Decohesiebinneneengroepwordtbepaalddoorfactoren zoals:

BEROEPSONDERWIJS

• veiligheidinhetteam:kunjezeggenwatjewilt,magjefoutenmaken?

• sfeer:collegialiteit,algehelestemming

• groepsgrootte:ineentegrootteamkunje‘verdwijnen’enteweinigaandacht krijgen

• zingeving:dematewaarinjehetgevoelhebtvanwaardetezijn.

Inelkegroepgeldengroepsregels:denormenenwaardenvandegroep.Vaakzijndit ongeschrevenregelsdiegaandewegzijnontstaan,bijvoorbeeld:‘Wanneereencollega hulpnodigheeft,helpenwe’,‘Om10.00uurdrinkenwegezamenlijkkoffie’,of:‘Elk teamoverlegbegintmeteenvragenrondjehoehetmetiedereenpersoonlijkgaat’. Nieuwecollega’sofstagiaireslerenzichteconformerenaandezegroepsregels.

Eenleidinggevendekandoormiddelvanteambuildingbijdragenaaneenhechte groepscohesie.Zitten(ongeschreven)groepsregelsdewerkwijzeindeweg,danishet aandeleidinggevendeomdaaractieopteondernemen;bijvoorbeelddoormethet teamtebesprekenwatdenegatieveinvloedisvanbepaaldegedragingeninhetteam (denkaanroddelen)ensamenafsprakentemakenhoehetanderszoukunnen.

Motivatie

Demotivatievoorjouomverpleegkundigetewordenisnietdezelfdealsdievanje collega.Zobestaaterbinneneenteameenverscheidenheidaanmotievenomte werkenindezorg:deéénwerktvooralvanuitdeovertuigingmensentewillenhelpen, deandervoorhetgeldenweereenandervanwegedewerkgelegenheidbinnende

Thema15 Leidinggeven

zorg.Kortom:zoveelmensen,zoveelmotivaties.Wanneereenleidinggevendeoog heeftvooriedersmotivatieendaarbijdeinzetopdewerkvloeraantegemoetkomt, draagtditbijaanhetplezierinendekwaliteitvanhetwerk.Maaralserzoveel verschillendemotivatiesbinneneenteamzijn,hoekaneenleidinggevendedaardan goedopsturen?

BEROEPSONDERWIJS

Een leidinggevende moet proberen alle teamleden gemotiveerd te houden.

Datkandoorervoortezorgendatvoorallemedewerkersinhundagelijkswerkwordt voorzienindedriebasisbehoeftendienodigzijnvoorintrinsiekemotivatie:de motivatiedievanuitjezelfkomt(VanderValk,2020).Dezedriebasisbehoeftenzijn autonomie,competentieenverbondenheid:

1. Autonomieisdematewaarinjezelfkeuzeskuntmakeninjewerk.Hierbijhoren vragenals:kanikzelfdevolgordevanmijntakenbepalen?Kanikmetmijn collega’safsprekenwiewanneervakantieneemt?Magikzelfbepalenofikeen specialistinschakel?

2. Competentieisdematewaarinjewerkdoetdatpastbijjouwkwaliteiten.Hierbij horenvragenals:wordikvoldoendeuitgedaagd?Krijgikruimteommeverder teontwikkelen?Werkiknietonderofbovenmijnniveau?

3. Verbondenheidisdematewaarinjehetgevoelhebtdatjouwwerkertoedoeten daarvoorwordtgewaardeerddoordemensenomjeheen.Hierbijhorenvragen als:dientdatwatikdagelijksdoeeendoel?Zienanderendewaardeinvanmijn werk?

Zijnmedewerkersontevredenoverdevervullingvaneenofmeervandeze basisbehoeften,danzaldemotivatievoorhunwerkafnemen,endaarmeenaaralle waarschijnlijkheidookdekwaliteitvanhunwerk.Vooreenleidinggevendeishetdan ookbelangrijkomaandachttehoudenvoordezebasisbehoeftenenactiete ondernemenwanneerhierinonvoldoendewordtvoorzien.Bijvoorbeelddoor medewerkersvakereenschouderklopjetegeven(basisbehoefte:verbondenheid), opleidingsmogelijkhedentebieden(basisbehoefte:competentie)ofteamledenmeer tebetrekkenbijdebeslissingendiedeleidinggevendeneemt(basisbehoefte: autonomie).

Dewegnaarbesluitvorming

Demanierwaaropeenleidinggevendebesluitenneemt,bepaaltinbelangrijkemate ofhetteamdebeslissingenaccepteert(enuitvoert)enhoezedeleidinggevende beoordelen.Vaarthunteamleidereensnelle,eigenkoersofneemthijerdetijdvoor omzijncollega’stebetrekken?

Erzijnverschillendemanierenomtoteenbesluittekomen(Bobbinke.a.,2006):

1. deflop

Deteamledenbrengenverschillendevoorstellenin,maardoenditopeen ongestructureerdemanier.Deleidinggevendeneemtonvoldoendeleiding.Zo verliesthetteamhetoverzicht,rakengoedeideeënondergesneeuwdenwordt eenwillekeurigvoorstelaangenomen.Dekansisgrootdathetdoelnietwordt behaald.

2. deeenmansbeslissing

BEROEPSONDERWIJS

Hierbijdruktdeleidinggevendedeeigenideeëndoor.

3. deminderheidsbeslissing

Eenkleinegroepbinnenhetteamisdominantenbepaalthet besluitvormingsprocesdooreigenideeënvoorrangtegeven.Deleidinggevende geeftdaarderuimtevoorofmaaktdeeluitvandezekleinegroep.

4. demeerderheidsbeslissing

Hetvoorstelwaarmeedemeerderheidvandegroepheteensis,wordtgekozen.

5. consensus

Ditisdemeestidealeenhaalbarevorm:iedereenkanzichinmeerofmindere matevindeninhetbesluit.Ditisweltijdrovendendaarompastdezevormvooral bijbesluitendieeenlangdurigofingrijpendeffecthebbenophetheleteam.

6. unanimiteit

Iedereenishetvolledigmetelkaareens.Unanimiteitlijktideaal,maarisniet realistisch.Immers:zoveelmensen,zoveelmeningen.Datiedereenhethelemaal metelkaareensis,komtdanookvrijwelnietvoor.

Teambuilding

Eengoedegroepscohesieiseenvoorwaardevoorhetsuccesvaneenteam:het beïnvloedtdekwaliteitvanhetwerkéndetevredenheidvandemedewerkersop positievewijze.Eenmanieromdiegroepscohesieteversterkenisdoormiddelvan

Thema15 Leidinggeven

teambuilding:hetverstevigenvandeonderlingeverbondenheidbinneneenteam.

Medewerkerslerenelkaaropdezemanierbeterkennen,wetenbeterwatzeaanelkaar hebbenenkunnendaardoorindedagelijksepraktijkbetersamenwerken.

Vooreenleidinggevendeishetdanookbelangrijkommetenigeregelmaataan teambuildingtewerken,wantgroepscohesievergtonderhoud,zekerwanneerde samenstellingvaneenteamisgewijzigdofeenteamdenodigeveranderingenheeft doorgemaakt.

Voordelenvanteambuilding

Devoordelenvanregelmatigeteambuildingzijn:

• Erheerstmeermeerwerkgeluk(medewerkersvoelenzichgezienengewaardeerd).

• Erissprakevaneengroteronderlingvertrouwen.

• Deonderlingecommunicatieisbeter.

• Medewerkersdurvenzichkwetsbaaroptestellen.

• Medewerkerskomensnellermeteigenideeën.

• Medewerkersdurvenbeterzelfbeslissingentenemen.

• Nieuwecollega’svoelenzichwelkomenonderdeelvandegroep.

• Onderlingeconflictenwordenbeter(onderling)opgelost.

Teambuilding verstevigt de verbondenheid binnen een team.

Tipsvoorteambuilding

Activiteitendieonderlingebindingineenteambevorderen,zijnbijnaeindeloos.

Probeeralsleidinggevende(oforganisator)iniedergevalrekeningtehoudenmetde volgendeaspecten:

1. Zetplezierenontspanningvoorop.

2. Laatteamledenelkaar‘live’(dus:offline)ontmoeten.

3. Planhetonderwerktijd,zodathetgeenvrijeurenkost.

4. Zorgdatiedereenkanmeedoen.

Concreetkunjedenkenaanactiviteitenalseenpubquiz,kennismakingsspel, survivalparcours,gezamenlijkelunch,speeddate,complimentenrondeofeen gezamenlijkeworkshop.Betrekanderenbijdevaststellingwatbijhetteampast: gezamenlijkbrainstormenlevertvaakcreatievemogelijkhedenop.

15.4 Valkuilenenuitdagingen

Leidinggevenaaneenteamiseencomplexetaak.Hetgaatsomszoalsbedoeld,maar regelmatigdienenzichookuitdagingenaan,zoalseenconflict,weerstandof leeftijdsverschillenbinnenhetteam.Benjebeginnendleidinggevende,danzijner veelvalkuilenwaarinjekuntstappen.Dezeparagraafneemtjemeeindezeuitdagingen envalkuilen.

Valkuilenalsbeginnendleidinggevende Regelmatigzijnteamleidersvaneenzorgteamervarenverpleegkundigendiezijn doorgegroeidvan‘dewerkvloer’naardefunctievanleidinggevende.Maarervaring hebbenengoedzijnindedagelijkseuitvoeringvanhetwerkmakennietperdefinitie datjeookgeschiktbentomleidingtegeven.Leidinggeveniseen(ander)vak,datniet bijiedereenpast,maarwaarinjejewelkuntontwikkelen.Beginjealsleidinggevende, letdanspecifiekopdevolgendeaandachtspuntenomtevoorkomendatjein (veelvoorkomende)valkuilenstapt(Bestuursacademie,2023).

Dekennisligtinhetteam

BEROEPSONDERWIJS

Jedenktmisschienalsteamleider:ikweetprecieshoediewerkwijzekanworden verbeterd.Maardatisietswatjelosmoetlaten.Jijstuurtophetproces.Dithoudtin datjijervoorzorgtdaterafsprakenwordengemaakt,datdemedewerkersworden ondersteundin(hetvormgevenvan)hunwerkendatjesamenmethenevalueertof dedoelenwordenbehaald.Metdeinhoudhoudjejemisschienzijdelingsbezig,maar nietvolop.Datisnamelijkhetexpertisegebiedvandemenseninjouwteam.Jegeeft deruimteaanhunideeënenkennis,wathunhetgevoelgeeftdatzewordengezien engewaardeerdalsprofessionals.

Dejuisteafstand

Alsleidinggevendebenjeniet‘gewoon’onderdeelvanhetteam;jijbekleedteen anderepositiedanderest.Jijbentdegenedieaanstuurtencoacht;jebentdepersoon vanwiewordtverwachtdathijingrijptwanneerdatnodigis.Daaromishetverstandig omeenprofessioneleafstandtebewaren.Toonenerzijdspersoonlijkeenprofessionele interesseinallemedewerkers,maarneemanderzijdseenzekereafstandinacht.Je hoeftnietmetiedereenbevriendtezijnennietiedereenhoeftjouaardigtevinden.

Zorgervoordatjeteamledenjeblijvenzienalsdeleidinggevende,dankunjejouw functieopeengoedemanierblijvenvervullen.

Thema15 Leidinggeven

Deleidinggevendeisookmaareenmens

Wanneerjebegintalsleidinggevende,isdekansgrootdatjealles(heelerg)goedwilt doen.Datiseenambitieusstreven,datvaaknietzallukken.Regelmatigzuljedemist ingaanenineenvalkuilstappen.Danmerkjedatjeookmaargewooneenmensbent. Stajezelftoejeteontwikkelentoteengoedeleidinggevende,diedaarinsomsfouten maakt.Begajeeenkeereenfout,benoemditdanbinnenhetteam.Daarmeelaatje jecollega’sziendathetokéisomjekwetsbaaroptestellenentelerenvanfouten.

Hettempovanhetteam

Datjeleidinggevendebentgeworden,ismisschienmedetedankenaaneensnelle maniervananalysereneneencreatievemaniervandenken.Bijveranderingenof nieuweprojectenisdandekansgrootdatjesneloplossingenenkansenziet.Indat gevalishetdekunstomopjehandentegaanzitten:vulnietallesalvanuitjouwvisie in.Laathetteaminbewegingkomenenvolghettempovandeteamleden,waarbijjij aandezijlijncoacht.Wantrenjij(inaljeenthousiasme)voordetroepenuit,danraak jedemedewerkerskwijtenheefteenveranderingofprojectgeenkansvanslagen.

Nietalleszelfdoen(ofovernemen)

Nietaltijdzalallesbinnenhetteamgaanzoalsjijvoorogenhebt:dezorgdossiers wordennietgoedgenoegbijgehouden,dehygiëneregelswordenonvoldoende nageleefd,medewerkerskrijgenhunwerknietaltijdaf–noemmaarop.Komje‘van dewerkvloer’,dankunjedeneiginghebbenzelfdehandenuitdemouwentesteken endeproblemenopjouwmanieroptelossen.Maardaarlosjejuistnietsmeeop.Jij bentalsleidinggevendedecoach,jebegeleidtjouwcollega’snaareenmanierwaarop hetandersofbeterkan;bijvoorbeelddoorhenvragentestellen,henzelfaanhet denkentezettenofhennieuwewerkwijzenuittelatenproberen.Zolerende professionalsinjouwteameigenverantwoordelijkheidtenemenenwetenzedatjij nietallesvoorhenoplost.

BEROEPSONDERWIJS

Uitdagingenvooreenleidinggevende Elkeleidinggevendekomtvooruitdagingentestaan,wantwaarregelsmoetenworden opgevolgdofveranderingendoorgevoerd,groeitweerstand.Enwaarmensenmet elkaarsamenwerken,ontstaansomsconflicten.Daarnaastkomjeindezorgregelmatig hetfenomeenvangeneratieverschillentegen:ervarenzorgmedewerkersopleeftijd enjongeeigentijdseprofessionalsmoetenmetelkaarsamenwerken.Ookdatkan conflictenopleveren.

Omgaanmetweerstand

Steljevoor:jehebteenplanbedachtomefficiëntertewerkenopdeafdeling,zodat erminderurenhoeventewordenbesteedaanadministratieenermeertijdoverblijft voordezorgvragers.Daarkanniemandhetmeeoneenszijn,denkje.Maartochzet eenaantalteamledendirectdehakkeninhetzand:‘Moeterwéérietsanders,hetgaat tochgoedzo?’,‘Ditgaathelemaalnietomdezorgvragers,ditgaatgewoonomgeld’.

Weerstandkomtinvrijwelelkteamvoor.Alsleidinggevendehebjeerdaarommee omtegaan.Jeeersteneigingkanzijnomzelfookindeweerstandtegaan(‘hoekom jedaarnoubij,ditisjuisteenheelgoedplan!’)ofindeverdediging(‘ja,maarditgaat onshelpenombeterezorgteleveren’).Maardiereactiesdragennietbijaanhet wegnemenvandeweerstand,zezullenuitmondenineindelozediscussiesofzelfs conflicten.Beterishetomdevolgendestappentedoorlopen:

1. ruimtegeven

Geefruimteaandeweerstand,wantdieheefteenredeneneenfunctie.Drukhet nietdirectdekopin.

2. reflecterenopjezelf

Vraagjezelfaf:watgebeurthierprecies?Watvindikdaarvan?Watdenkenvoel ik?Watishierinmijntaak?

3. doorvragen

Weesnieuwsgierignaarwaterachterdeweerstandzitenvraagdooropwatje wiltweten:watishetpreciesdatjullietegenstaat?Watroeptditop?Hoezien julliehetopeenanderemaniervoorje?

4. actieverolgeven

Vraagdemedewerkersdieweerstandtonenomactiefmeetedenkenenmeete werkenaanhetplanofproject.Doordatzezelfeenbijdrageleveren,zalhun weerstandverdwijnen.

Opdezewijzekunjealsleidinggevendeweerstandombuigennaar(eenverbetering vande)samenwerking.

Weerstand komt in vrijwel elk team voor.

Thema15 Leidinggeven

Omgaanmetconflicten

Niemandziteroptewachtenenvelengaanzehetliefstuitdeweg:conflicten.Toch kunnenzevanwaardezijn.Dooralsleidinggevendegoedmetconflicteninhetteam omtegaan,kunjedekwaliteitvanwerkenendeonderlingerelatieverbeteren.

Oorzaken en conflictvormen

Oorzakenvanconflictenbinnenteamskunnenonderanderezijn:

1. gebrekaancommunicatie

Medewerkersvoelenzichbijvoorbeeldnietgehoord,vindendatzenietgoedzijn geïnformeerdofhebbenonderlingverschillendemanierenvancommuniceren.

2. onduidelijkheid

Ditkomtvaakvoortuiteengebrekaancommunicatieenuitdebehoefteaan leiding.Wanneereronduidelijkheidheerst,wordenmensendoorgaansontevreden enkanerweerstandofeenconflictontstaan.

3. roddelen

Tijdenshetroddelenwordterachteriemandsrugomgesproken,vaaknegatief. Ditkaneenbeschadigendeffecthebben,opdepersooninkwestieenopdesfeer enveiligheidbinnenhetteam.Datkanweerleidentotconflicten.

Conflictenbinneneenteamkunnenopverschillendeaspectengerichtzijn:

1. organisationelezaken,zoalshoogtevanhetsalaris,roosteringvandiensten

2. persoonlijkeofgroepsbelangen,zoalsnietwéérmetkerstwillenwerken,ofdat hetteamvandenachtdienststructureelwordtvergetenindecommunicatie

BEROEPSONDERWIJS

3. relationelezaken,zoalsonderlingeafgunst,roddelenovereencollega,oncollegiaal gedragvertonen.

Indepraktijkheefteenconflictvaakmeerdereoorzakenenlopendezeniveausdan ooksneldoorelkaar.

Reageren op een conflict

Isereenconflictbinneneenteam,danwordtvandeleidinggevendeverwachtdathij ingrijpt.Maarhóegrijpjein?Inditschemaleesjewatverstandigisomtedoenenwat juistniet.

Nietdoen:

Directreagerenmet jeeersteingeving

Bijvoorbeeld:

‘Verdorie,isernou wéérgedoe?’

Jeongenoegen uiten

‘Kunnenjullienou échtnietnormaal metelkaar omgaan?’

‘Alseríetsiswatwe nunietkunnen gebruiken,ishet ruzie.’

Weldoen:

Bijjezelfreflecteren opdesituatie

Bijvoorbeeld:

‘Watishierprecies aandehand,watis deredendatikme

zovoel,watiseen redelijkemanierom hieroptereageren?’

Rustig,maar assertiefreageren

‘Hiergaatietsniet goedvolgensmij. Komallebeieven

zitten,hiermoeten wehetdirectover hebbenvoordathet uitdehandloopt.’

Sneloordelen

Ordersuitdelen

‘Jehoeftnietdirect zoboosteworden, datisnergensvoor nodig.’

Deander(en) serieusnemenen emoties respecteren

Emotieswegwuiven elkaar,kloptdat?

‘Ikmerkdatjullie allebeiboosen geïrriteerdzijnnaar

BEROEPSONDERWIJS

Datisvanbeiden vastbegrijpelijk.Er zijnaltijdtwee kantenaanzo’n situatie,diewilik graaghoren.’

Laathetvoorwat hetiswanneerde verschillende

‘Julliekunnenniet zogoedmetdeze situatieomgaan.’

‘Alsjijnuvoortaan watbeterluisterten jijwatmeerje

grenzenaangeeft, danhoeftditniet meervoorte komen. Afgesproken?’

‘Oké,nouikgaweer aanhetwerk,tot later’

Verhelderendoor vragentestellen

Jouwgewenste situatieschetsen

Afsprakenmaken

‘Watiknietgoed begrijp,is…Kunje datuitleggen?’

‘Ikziegraagdat jullieweergoed kunnen

samenwerken.Wat isdaarvoornodig, watjulliebetreft?’

‘Watsprekenwe hieroveraf?Hoe pakkenjulliede

samenwerkingnu partijenwatrustiger enredelijkerzijn geworden

Bijvoorbeeld:

Weldoen:

Bijvoorbeeld:

Nietdoen: openwatalshet tochweereenkeer misgaat?’

Voorkomdateenconflicttelangblijftbestaan.Hoelangerietsduurt,hoemoeilijker hetwordtomdeoorzaakteachterhalenenhoegroterdeschadeindeonderlinge relatie.Geefeenconflictophetwerkdaaromaandachtenvoorrang.

Verschillendegeneratiesineenteam

Geefjeleidingaaneenzorgteam,danisdekansgrootdatteamledenvanverschillende generatieszijn:vandepragmatischegeneratie(geborentussen1970en1985)totde generatieZ(geborentussen2000en2015).Elkegeneratieisopgegroeidineenandere maatschappelijkecontext,metanderenormenenwaarden.Wanneermedewerkers uitverschillendegeneratiesmetelkaarsamenwerken,kunnenzeelkaaraanvullen, maarsomskanhetookevenbotsen.

Waarpasafgestudeerdecollega’svandegeneratieZgraagzelfdingenwillen uitproberen,vraagteenouderewerknemerzichafwaaromdiejongeverpleegkundige hemnietvraagtomadvies.Tegelijkertijdsnaptdemillennial(geborentussen1985 en2000)nietwaaromdecollegauitdepragmatischegeneratienietwatmeermet technologiedoet.Enwaaromdoendiejongemensennietgewoonwathunteamleider henvraagt?

Omgaan met leeftijdsdiversiteit

Leeftijdsdiversiteitwilzeggen:verschillenopbasisvanleeftijd,dustussengeneraties. Hiermeeomgaaniseenopgavewaarjealsleidinggevendevoorkomttestaan.Het besteisomdaarovermethetteamhetgesprekaantegaan,waarbijjulliedevolgende vragenmetelkaarproberentebeantwoorden:

1. Watvindjijbelangrijkinjewerk?

2. Hoebenjijopgevoed,metwelkenormenenwaarden?

3. Hoeziejejouwcollega’s(vaneenanderegeneratie)?

4. Watzoujevandiecollega’swillenweten,waarbenjebenieuwdnaar?

5. Watzijndekwaliteitenenvalkuilenvandiecollega’s?

6. Watzijnjouweigenkwaliteitenenvalkuilen?

7. Hoekunnenjullieelkaaraanvulleninhetwerk?

Opdezemaniermaakjeiedereenbewustvanzoweldeonderlingeverschillenalsde kwaliteiten.Doorhieropenmetelkaarovertepratenvergrootjehetonderlingebegrip enontstaatdemogelijkheiddatcollega’selkaargaanversterkeninhetdagelijkswerk.

15.5 Kritischeberoepssituatie

MedischCentrumNoord

MedischCentrumNoordiseenperifeerziekenhuismeteenbelangrijkeregionale functie.Mensenuitdeomgeving,eengebiedwaardesociaal-economischestatus gemiddeldlaagis,komenervoorbijnaalhunmedischeingrepen.Maardoordatde financieringdoorzorgverzekeraarsisveranderd,verwachtdedirectievanhet ziekenhuisdekomendejarenmindervergoedingenteontvangen.Daarommoeter bezuinigdworden,onderanderedoorhetaantalligdagenteverminderenencomplexe zorgaftestotennaarhetacademischziekenhuis40kilometerverderop.

TeamleiderSylvia

SylviaissindseenhalfjaarteamleidervanverpleegafdelingE2,waarzorgvragersmet cardiologischeproblematiekwordenopgenomen.Deafgelopenzesmaandenwaren pittigvoorSylvia:hetishaareerstefunctiealsleidinggevendeenhetheefthaarde nodigemoeitegekostomeengoederelatiemethetteamoptebouwenenvolledig geaccepteerdtewordenalsteamleider.

Weerstandinhetteam

Wanneerdedirectiealleleidinggevendenmeldtdatzeophunafdelingende bezuinigingsmaatregelenmoetendoorvoeren,zietSylviadebuialhangen.En inderdaad:inhaarteamwektdemededelingdirectveelweerstandop.‘Wijkunnen onzezorgvragerstochnieteerdernaarhuissturen?Zehebbenthuisvaakalgeen vangnet’,‘Hoemoetdefamiliedereiskostenbetalenwanneerzeopbezoekwillenbij iemanddieinhetacademischziekenhuisligt?’,‘Endanmoetenerzekerook personeelsledenverdwijnen?’zijnslechtseenpaarvandereacties.

Dilemma

WatdoetSylvia?

BEROEPSONDERWIJS

15.6 Begrippen

Beoordelingsgesprek

Eengesprektussenleidinggevendeenmedewerkerwaarinhetfunctionerenvaneen medewerkercentraalstaatenwaaraaneenbeoordelingwordtgekoppeld.

Delegeren

Overdragenvantaken.

Formeleleider

Officieelaangesteldeleidinggevende,diedaarmeehetleiderschapheeft.

Functioneringsgesprekken

Gesprektussenleidinggevendeenmedewerkerwaarbijdeonderlingesamenwerking aandeordekomt,evenalshetwelzijnendesterkepuntenenontwikkelpuntenvan demedewerker.

Groepscohesie

Hetgevoelbijeengroeptehorenenverbondenheidtevoelenmetdeandere groepsleden.

Groepsregels

De(geschrevenenongeschreven)normenenwaardenvaneengroep.

Informeleleider

BEROEPSONDERWIJS

Iemanddieinvloeduitoefentendooranderenalsleiderwordtgezien.Hijkrijgtvan henhetleiderschap.

Instrueren

Functioneleaanwijzingengeven,zodatiemandeentaakkanuitvoeren.

Intrinsiekemotivatie

Demotivatiedievanuiteenpersoonzelfkomt.

Leeftijdsdiversiteit

Verschillenopbasisvanleeftijd.

Leiderschapsstijl

Demanierwaaropeenleidinggevendedeleidingneemt.

Leidinggeven

Detaakvaneenleidinggevende:eengroepmensenaansturenenerzorgvoordragen datdedoelstellingenvandezegroep(vaakeenteam)wordenbehaald.

Motivatie

Deredenwaaromiemandietsdoet.

Nemenvaninitiatief

Actieondernemenuiteigenbeweging,zonderdatdaarvoordeaansporingvaneen andernodigis.

Persoonlijkleiderschap

Deregienemenoverjeeigenleven.

Taakvolwassenheid

Dematewaariniemanddeskundigengemotiveerdisomeentaakuittevoeren.

Teambuilding

Hetverstevigenvandeonderlingeverbondenheidbinneneenteam.

BEROEPSONDERWIJS

Thema16 Onderhandelenen besluitvorming

Inhoudthema

• Onderhandelenindepraktijk

• DeHarvard-methode

• Aandachtspuntenbijonderhandelen

• Besluitvorming

• Kritischeberoepssituatie

• Verdieping

• Begrippen

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Onderhandelenhoortnietspecifiekinjouwtakenpakketalsverpleegkundige.Hetis meereenzogenoemde soft skill:eenvaardigheidenpersoonlijkekwaliteitdieniet specifiekzijnvooreenbepaaldvakgebiedofberoep,maarwaarmeeiemandinstaat isomeffectieftefunctionerenenharmonieussamentewerkenmetanderemensen. Omdatjesamenwerktmetanderen,onderhandeljeweldegelijkregelmatigtijdens jewerk.Somszuljemetjecollega’smoetenonderhandelenoverdevakantieplanning, ofmetjeleidinggevendeovereenhogersalaris.Opbepaaldemomentenzuljeook weleensonderhandelenmeteenzorgvragerofmensenuitzijnsociaalnetwerk.Je moetdanopkomenvoorjeeigenpositieenwetenhoejeditaanpakt.

16.1 Onderhandelenindepraktijk

Onderhandeleniseenproceswaarbijtenminstetweepartijenietswillenbereiken. Debetrokkenpartijenzijnafhankelijkvanelkaaromtoteenoplossingtekomen.Ze doenvoor-entegenvoorstellenomuiteindelijktoteenafspraaktekomendievoor iedereengoedvoelt.Tijdenshetonderhandelenzullenallepartijenmoetengevenen nemen.

Alsjeonderhandelt,doorloopjemetdeander(en)duseensoortproces.Jegeeftsteeds eenbeetjetoeenkomtuiteindelijktoteencompromis Eencompromiswilzeggen datniemandvoorhonderdprocentzijnzinkrijgt,maardatdeafsprakendieuiteindelijk wordengemaaktwelvooriedereenacceptabelzijn.Hetkanookgebeurendatjetot deconclusiekomtdatjullieeropeenbepaaldmomentsamennietuitkomen.Jekunt danafsprekendeonderhandelingopeenandermomentvoorttezetten.

DePelikaan

BEROEPSONDERWIJS

Tijdenseenteamvergaderingvanwoon-zorgcentrumDePelikaanwordthetonderwerp ‘zomervakantie’aangesneden.Deroosteraarheeftgeengroenlichtgegevenvooralle aanvragen.Indeweken31,32en33willenteveelcollega’stegelijkhunvakantie opnemen.Hierdoorkandecontinuïteitvanzorgnietwordengewaarborgd.Ineerste instantiewilniemandschipperen,maarnagoedoverlegverschuiventweecollega’s hunvakantieietsnaarvorenentweecollega’shunvakantieietsnaarachteren.Hierdoor kanderoosteraarwélgroenlichtgeven.

Hetonderhandelingsgesprek

Eenonderhandelingsgesprekiseengesprekwaarbijjemetdeanderonderhandelt, bijvoorbeeldoverdeondersteuningvaneenzorgvrager.Hetgesprekheefteenbepaalde structuurenbestaatuiteenaantalfasen.Elkefaseheefteenaantalaandachtspunten.

Fase1:Voorbereiding

Hetisbelangrijkdatjejegoedvoorbereidtophetgesprek.Jebedenktvoorafwatje precieswiltbereiken.Tijdensdevoorbereidingmoetjeiniedergevalvoorjezelf duidelijkhebbenwelkresultaatjijwiltbehalenmetdeonderhandeling.Ditisje

Thema16 Onderhandelenenbesluitvorming

streefpunt.Jebedenktookwathetminimumresultaatis,duswatjeopzijnminstwilt bereiken.Ditnoemjehetweerstandspunt.Hetverschiltussenjestreefpuntenje weerstandspuntnoemjedeonderhandelingsruimte.Houdheelconcreetvoorogen welkeruimtejebiedt,wantditgeeftjehouvasttijdenshetonderhandelen.Probeer ooktebedenkenwatdeanderepartijwilenbereidjedaaropvoor.

Tijdenshetvoorbereidenvandeonderhandelingsteljejezelfdiversevragen;ditom voorjezelfduidelijktekrijgenwatjewiltbereiken.Vragendiejejezelfkuntstellen, zijnbijvoorbeeld:

• Watzijnmijnbelangen?

• Watzijnmijndoelen?

• Opwelkemanier(en)wilikmijndoelenbereiken?

• Watzijnmijnbevoegdheden?

• Watismijnstrategieommijndoelentebehalen?

• Watwillendeanderepartijen?

• Watzijnhunmogelijkebelangen,wensenendoelstellingen?

• Watismijnstreefpunt?

• Watismijnonderhandelingsruimte?

• Watismijnweerstandspunt?

• Wanneerstopikmetdeonderhandeling?

Vrijedag

BEROEPSONDERWIJS

JecollegaPriyankawilgraagdatjeopjevrijedagvoorhaarinvalt.Jijwiltechterop diedagindeochtendgaansporten.Verderhebjenietveelplannen,maarjehecht ookveelwaardeaaneenvrijedag.Doortebeslissenwatvoorjouhetbelangrijkstis, geefjeeenalternatief.Jezegt:‘Prima,ikwilwelvoorjewerken,maardanzouikgraag ziendatjijmijndienstvanvrijdagoverneemt.Isdateenprobleemvoorjou?’

Fase2:Discussiëren

Indezefasegeefjijaanwatjewensenzijnenwaaromjedezewensenhebt.Jemaakt duidelijkwatjouwstreefpuntis.Jeluistertooknaardewensenenargumentenvan deander.Hetisergbelangrijkomgoedteluisterenenveelvragentestellen.

Fase3:Voorstellendoen

Indezefasegajeopzoeknaarovereenkomsten.Waarzijnjulliehetovereens?Jekijkt ookhoeverdeanderbereidistegaandoordesituatieaftetasten.Ditdoejedoorhet stellenvanvragen,waardoorjeerachterkomtwatechtbelangrijkisvoordeander. Jesteltvragenals:‘Stelnou,wesprekenafdatwe...’Of:‘Watzoujeervandenkenals we...’Opdezemanierkrijgjeinformatieoverdeonderhandelingsruimtevandeander. Hoebeterjedezefaseuitvoert,hoesnellerdeonderhandelingenmeestalverlopen.

Fase4:Onderhandeling

Indezefaseproberenjullieechttoteencompromistekomen.Partijendoenvoor-en tegenvoorstellenenjebekijktdemogelijkhedenomtoteengezamenlijkbesluitte komen.Somsisdeonderhandelingsnelgelukt.Hetkanookzozijndathetnietlukt; julliezittendanineenimpasse.Eenimpassebetekentdatjejeineenmoeilijkesituatie bevindt,waarjulliesamennietuitkomenomdateenofmeerpartijennietwillen toegeven;bijvoorbeeldomdathetweerstandspuntvoorhenopdatmomentisbereikt. Omdatjullievanelkaarafhankelijkzijn,moetje,alsernoggeenovereenkomstis, blijvenzoekennaaroplossingen.Hetkanzijndatjeterugmoetnaareeneerderefase. Hetisbelangrijkomsteedsduidelijktehebbenwaaromjeonderhandeltenwatjewilt bereiken.

Fase5:Afronden

Denkniettesneldatallesisgeregeld.Alsdeonderhandelingenklaarzijn,ishet belangrijkdatvooriedereenduidelijkiswaternupreciesisbesloten.Bespreekmet elkaarhoeiedereendeafsprakenzietenwatzebetekenen.Hierdoorkomjeerachter ofjulliehetoverhetzelfdehebben.Jechecktduseigenlijkofjulliehetechtmetelkaar eenszijngeworden.Somsblijkenzakennogonduidelijktezijn,waardoorerweer discussieontstaat.Hetisbelangrijkomdezediscussiedannogmaalstevoeren.Leg gemaakteafsprakenbijvoorkeurvast.Misschienbenjeopeenlatermomenttoch niettevredenmetdegemaakteafspraken.Jekuntdanaltijddeonderhandelingen opnieuwstartenenzokomentotandereofbetereafspraken.

BEROEPSONDERWIJS

16.2 DeHarvard-methode

DeHarvard-methodeiseenonderhandelingsmethodedieindejaren80aande universiteitvanHarvardisontwikkeld.Zewordtindepraktijkinmiddelswereldwijd erkendalsdemeesteffectieveonderhandelingsmethode.DeHarvard-methodepas jetoealsjewiltdatderelatiemetjeonderhandelingspartnergoedblijftendatiedereen aanheteindevandeonderhandelingtevredenis.

DevijfuitgangspuntenvandeHarvard-methode

DeHarvard-methodekentvijfuitgangspunten:

1. Scheiddemensenvanhetprobleem.Ditbetekentdatjejerichtopjullie gezamenlijkeprobleemennietopdepersoonmetwiejeonderhandelt.

2. Richtjeopbelangen,nietopstandpunten.Probeererachtertekomenwaarom ietsbelangrijkisvoordeander.

3. Zoeknaaroplossingeninwederzijdsbelang.Bedenkvoorafmeerdereoplossingen.

4. Dringaanopobjectievecriteria.Probeerjeterichtenopeensituatiedievoor iedereenacceptabelisengebruikfeitelijkeinformatie.

5. Denknaoverjebesteoptiezonderovereenkomst.ZorgdatjeeenBAZOhebt. Dezeafkortingstaatvoor:BesteAlternatiefZonderOvereenkomst.Ditisje weerstandspunt.

Thema16 Onderhandelenenbesluitvorming

Scheiddemensenvanhetprobleem

BijdeHarvard-methodestaatnietdepersoonmetwiejeonderhandeltcentraal,maar hetgezamenlijkeprobleem.Opdezemanierstaanego’sniethetbelangvaneengoed resultaatindeweg.Omditterealiserenishetbelangrijkomeventueleemotiesloste koppelenvandeinhoudvanhetprobleem.Degenemetwiejeonderhandelt,ziejeals hetwarealspartner,nietalsvijand:jeleeftjeinénerkentzijnemotiesentoontbegrip.

Richtjeopbelangen,nietopstandpunten

Achterelkstandpuntziteenbelangdatverklaartwaaromiemandditbepaalde standpuntheeft.Eenbelanggeeftdematevanbelangrijkheidofdeomvangvaneen bepaaldewaardeweer.Hetlijktlogischomtijdenshetonderhandelensterke standpuntennaarvorentebrengen.TochishetvolgensdeHarvard-methode belangrijkeromjeterichtenopbelangeninplaatsvanstandpunten.Alsjullieelkaars belangenbegrijpen,wordtheteenvoudigeromeenoplossingtebedenken.Het resultaathiervanisdatercreatieverwordtnagedachtoverdeoplossingéndater mindergeruzieis.

Indepraktijk

Tijdensdemaandelijkseteamvergaderingkomthetnieuweroostertersprake.Nadia roeptgelijkdatzegraagopdemaandag,dinsdagendonderdagdedagdienstenop zichneemt.Ditroeptweerstandopbijhaarcollega’s:Nadiamoettochóóklatediensten draaien?Waaromzouzijdanalleendagdienstenwerken?Nawatdiscussieoveren weerlegtNadiauitdatzetijdensdagdienstenveelmakkelijkereenberoepkandoen ophaaroppas.Hierhebbenhaarcollega’sbegripvoor.Deroosteraarkanniet garanderendatNadiademaandag,dinsdagendonderdagkrijgt,maarzalhaarwel–inoverleg–zoveelmogelijkopdedagdiensteninplannenenvervoorafhetrooster bekendmaken.

Zoeknaaroplossingeninwederzijdsbelang

Eenonderhandelingssituatiekaneenbepaaldedrukmetzichmeebrengen,waardoor jegeneigdbentsneleenbeslissingtenemenomtoteenoplossingtekomen.Tochis hetvooreengoedeoplossingbelangrijkomtebrainstormenenmeerderemogelijke optiestebedenken.Watalsjulliesneltoteen‘overeenkomst’zijngekomen,maarhier nietlanggenoegovernagedachtis?Dekansisdangrootdatéénpartijereennaar gevoelaanoverhoudt.Neemdusdetijd,tastmetelkaardemogelijkhedenafen brainstormoverzoveelmogelijkoplossingen.Kiesdaaruithetmeestveelbelovende alternatief.

Dringaanopobjectievecriteria

Tijdenshetonderhandelenishetbelangrijkdatjeprobleemoplossendtewerkgaat. Eenmiddelhiervoorisomtewerkenmetobjectievecriteria.Objectiefhoudtindatje jerichtopdefeiten,nietopmeningen.Eenfeitstaatvast:hieroverkangeendiscussie ontstaan.

Denknaoverjebesteoptiezonderovereenkomst Hetkanzijndatjullieersamennietuitkomenenergeenovereenstemmingwordt bereikt.Inzo’ngevalishetbelangrijkdatjevoorafaljeBAZOhebtbepaald.BAZO staatvoorBesteAlternatiefZonderOvereenkomst.Hetisbelangrijkdatjetijdenshet onderhandelenjeBAZOvoorjezelfhoudt.Zodradeanderepartijopdehoogteisvan jouwalternatieven,kanhetonderhandeleningewikkeldworden.

Lotte

Lottewerktnutweejaaralsverpleegkundige.Zewerktineenfijnteamenheefthet ontzettendnaarhaarzin.OnlangshadzeinhaarpauzeeengesprekmetBart,een collegadieeenhalfjaargeledenindezelfdefunctieisaangesteld.Bartnoemdetijdens datgesprekzijnuurloonenLotteschrok:zijverdientzo’n€1,50peruurminder,maar werkterallanger!

ThuisheeftLotteditbesprokenmethaarvriendinMarith.ZijsteldevoordatLottehet gesprekaangaatmethaarleidinggevende.‘MaarLot,’zeiMarith,‘feitisdatBartmeer verdientdanjij,maarwellichtheeftjouwleidinggevendedaargoederedenenvoor. Watdoejedan?WatisjouwBAZO?’‘Tsja,’antwoorddeLotte,‘ikblijfertochwel werken,wantikhebheterreuzenaarm’nzin.’

16.3 Aandachtspuntenbijonderhandelen

Wanneerjegaatonderhandelen,ishetbelangrijkdatjerekeninghoudtmeteenaantal aandachtspunten.Datvergrootdekansdatjeuiteindelijktevredenbentoverje onderhandeling.

Kritischefactoren

Tijdenshetonderhandelenzijnerdriekritischefactorendiehetverloopenhetresultaat vandeonderhandelingkunnenbeïnvloeden,namelijkmacht,beschikbareinformatie entijd:

• Machtisdeinvloeddieiemandoverdeanderheeft.Alsjouw onderhandelingspartnereensnelleoplossingwil,isjemachtspositiesterker.Macht krijgjeookdoordatjedeskundigbent.Laatdusmerkendatjeweetwaarjehet overhebt.Ookgoedesocialevaardighedenhebbeninvloedopjemachtspositie. Eengoedverhaal,vlottepresentatieofactieveluistervaardighedendragenbijaan jeinvloedopjeonderhandelingspartner.

• Informatieheeftookmetmachttemaken.Hetisvervelendalsje onderhandelingspartnermeerweetdanjij.Goedeinformatiekanduswaardevol zijn.Bereidjedaaromvoor.

• Onderhandelenkosttijd,zekeralshetombelangrijkezakengaat.Tijdsdrukkan eenbelangrijkerolspelenalseenvanbeidepartijensneleenresultaatnodigheeft. Probeerdieinformatieteachterhalen.

Thema16 Onderhandelenenbesluitvorming

Tipsbijonderhandelen

Omjeonderhandelingsgesprekzogoedmogelijktelatenverlopenishetbelangrijk datjeeenaantaldingendoetofjuistnietdoet.Neemtijdenshetonderhandelen bijvoorbeeldnoggeenstandpuntinalsjedatvandeandernognietkent.Hetis belangrijkomgoedteluisterennaardeander.Probeerhemnietteonderbreken. Natuurlijklaatjejezelfooknietonderbreken.Alsdeanderditweldoet,geefjeaan datjelaterterugkomtopdevraagennujeargumentgeeft.Legookaltijddenadruk opdegemeenschappelijkeelementen.Hoewelonderhandeleneenserieusonderwerp is,ishumorookeenkrachtiginstrument.Alsdesfeergespannenis,kanhumorhet allemaalwatluchtigermaken,waardoordeonderhandelingweerbeterverloopt.

Overtuigend

onderhandelen

Sommigeberoepenstralenietsuitwaardooranderenmeteengelovenwatdie professionalszeggen.Denkbijvoorbeeldaaneenartsineenziekenhuis.Dewittejas maaktdatjesnelaanneemtwatzoiemandtegenjezegt.Alsjeonderhandelt,wiljij ookbereikendatdeanderjougelooft.Opdiemanierkomjewaarschijnlijkdichterbij jestreefpuntuit.Voordatjeeenanderkuntovertuigen,moetjezelfovertuigdzijnvan jeideeën.Alsjeerzelfnietingelooft,kunjeiemandandersnietovertuigen.Wilje iemandovertuigentijdenshetonderhandelen,danishetbelangrijkdatjejenietlaat beïnvloedendoorderolofdefunctiediedeanderheeft.Hetgaateromdatjezelf duidelijkbentengoedeargumentenhebt.

Argumentenenstandpunt

Eenstandpuntiseenmeningdiejehebt,ofeenoordeeldatjehebt.Jetoontaandat jestandpuntkloptdoorargumententegeven.Metargumentenovertuigjedeander ervandatjouwstandpuntjuistis.Jebentbijvoorbeeldvoorhetuitkerenvaneen zorgbonusaanzorgpersoneel.Jelegteenvriendin,diehetdaarnietmeeeensis,uit waaromjijvindtdatditweleengoedideeis.

Hetbeargumenterenvanjestandpuntiszekereenbelangrijkevaardigheidbijhet onderhandelen.Tochbetekenteenlangelijstvanargumentennietautomatischdat jeookovertuigenderbent.Hetblijktzelfsdatmensendietijdenshetonderhandelen steedsmetargumentenkomenevenveelargumententerugkrijgenvandetegenpartij. Jebelandtdaardoorineenwelles-nietesdiscussiedienietveeloplevert.Denkdaarom goednaoverdeargumentendiejetijdensdeonderhandelinggebruikt.

Luisterenenvragen

Hetissomsbestlastigomteonderhandelenmeteenander.Tijdenseen onderhandelingsgesprekishetbelangrijkomgoedteluisterennaardeander.Alsje meteenindiscussiegaat,ontstaatervaakeen‘gevecht’,waardoorjullienietsneltot eengezamenlijkeoplossingkomen.Beterishetomrustigtezijneneenvriendelijke, positieveuitstralingtehebben.Alsdeandernietovertuigdisvanjouwargumenten, ishetgoedomeerstuittezoekenhoedatprecieskomt:‘Ikziedatjenognietovertuigd bent,kloptdat?’

Tijdens een onderhandelingsgesprek is het belangrijk om goed te luisteren naar de ander.

Openvragenstellen

Hetisgoedomopenvragentestellen,wantdezezorgenervoordatdeonderhandeling doorgaat.Alsjevragenstelt,isdeandergedwongenommetantwoordentekomen. Hoemeerdeanderjevertelt,hoemeerjijtewetenkomtoverde onderhandelingsruimte.Doorvragentestellenlaatjedeandernadenkenover oplossingen.Waarschijnlijkzithierookweleenoplossingbijdiebijjoupast.Alsje dezeoplossingdanvoorstelt,heeftdeanderdeindrukdathetzijnideewas.Jekomt inzo’ngevalsnellertoteencompromis.

16.4 Besluitvorming

Elkedagweerneemjeveelbeslissingen:’sochtendsbesluitjewatvoorkledingje aantrekt,alsjeeendagjevrijbent,besluitjewatjegaatdoenen’savondsbesluitje watjegaateten.Veelbeslissingenneemjeopdeautomatischepiloot,maarover sommigemoetjegoednadenken,omdatzewellicht(grote)consequentieshebben.

Wanneerhetomgroterebesluitengaat,ishetverstandigomhetbesluittenemenvia eenbesluitvormingsproces.Erzijndiversebesluitvormingsmodellen,dieallemaal dezelfdebasisvolgordehebben:Beeldvorming,OordeelsvormingenBesluitvorming. DitwordtdeBOB-methodegenoemd.

Besluitvorminginvijffasen

Eengoedbesluitwordtgemaaktdoorvijffasentedoorlopen.Hierinopgenomenis ookdeBOB-methode:

1. Doelbepaling

2. Beeldvorming

3. Oordeelsvorming

Thema16 Onderhandelenenbesluitvorming

4. Besluitvorming

5. Evaluatie

Fase1:Doelbepaling

Allereerstishetbelangrijkomvasttestellenwatjedoelis.Watwiljebereikenenwat isdegewensteeindsituatie?Bedenkookwaaromjeditspecifiekedoelwiltbereiken. IsjedoelSMART(Specifiek,Meetbaar,Acceptabel,RealistischenTijdsgebonden) geformuleerd?Doorjedoeltebepalengeefjerichtingaandevolgendefasen.

Fase2:Beeldvorming

Beeldvormingiseenwisselwerkingtussenbeeldenenjeeigenopvattingen.Hetisvan belangomtoteengoedbesluittekomen.Hierbijishetbelangrijkomjezelfeenaantal vragentestellen:

• Watisdesituatieenhoeheeftditeffectopmij?

• Watmoetikdoenenwaarom?

• Welkekansenzijnerenwelkebedreigingen?

• Watzijndesterktenenzwaktenvandemensenenmiddelen?

Fase3:Oordeelsvorming

Omtotoordeelsvormingtekomenishetbelangrijkomjezelfdevolgendevragente stellen:

• Watwilikbereikenenwelkezakenmoetikuitzettenommijnplanteontwikkelen?

• Opwelkemanierkanikelkeffecthetbestbereiken/doen?

BEROEPSONDERWIJS

• Welkemiddelenhebiknodigomheteffecttebereiken?

Fase4:Besluitvorming

Indezefaseneemjehetdaadwerkelijkebesluitnaaraanleidingvandevorigestappen. Jelegthetbesluitvast,inclusiefderedenenervan.Jewerktdeplannenuiten communiceertdezemetdebetrokkenen.Ditdoejeinclusiefderedenenwaaromdit besluittotstandisgekomen.Ookdegewensteeindsituatiewordtindezefase gecommuniceerd.Oftewel:watmoetermethetbesluitbereiktworden?

Fase5:Evaluatie

Delaatstefasevanbesluitvormingisdeevaluatie.Uiteraardevalueerjehetproduct: ishetgesteldedoelbehaaldbinnendegesteldetijdenmetdebeschikbaargestelde middelen?Daarnaastevalueerjeookhetproces:is/washetdejuistebeslissing?Isde uitvoeringgoedverlopenofmoetenwebijsturen?Zijnernoganderemiddelennodig omtoteenbeterbesluittekomen?

HetmodelvanTannenbaum-Schmidt

HetTannenbaumandSchmidt-modeliseenleiderschapsmodeldatisontworpen doorRobertTannenbaumenWarrenH.Schmidt.Hetmodeltoontderelatietussen deautoriteitvaneenmanagerendevrijheidvanzijnofhaarwerknemers.Volgenshet modelvertellenmanagersenerzijdsdewerknemersrechtstreekswatzemoetendoen zonderdaterdiscussiemogelijkis,engevenzeanderzijdshunwerknemersvolledige vrijheid.BeidezijneenvandetweeuiterstenvanhetTannenbaumandSchmidt-model.

Vaakhebbenleiderseenleiderschapsstijldiezichergensinhetmiddenvanditmodel bevindt.Ditisonderandereafhankelijkvandeverschillende persoonlijkheidskenmerkenvanmanagers.

Hetmodelonderscheidtdevolgendeleiderschapsstijlen:

1. Demanagerneemtbeslissingenenmaaktdezebekend.

2. Demanagerverkoopteenbeslissing.

3. Demanagerpresenteertideeënennodigtuitomvragentestellen.

4. Demanagerpresenteerteenvoorlopigebeslissingondervoorbehoud.

5. Demanagerpresenteerthetprobleem,krijgtsuggestiesenneemteenbeslissing.

6. Demanagerssteltgrenzenenvraagtdegroepomeenbeslissingtenemen.

7. Demanagerstaattoedatondergeschiktenbinnengrenzenwerkendievanbovenaf zijnbepaald.

Vormenvanbesluitvorming

Bijbesluitvormingishetbelangrijkvantevorenvasttestellenhoehetbesluitwordt genomen.Hiervoorbestaanverschillendebesluitvormingsregels.

Consensus

Wanneereenbesluitopbasisvanconsensuswordtgenomen,beslistdemeerderheid. Voorwaardehierbijisweldatdeminderheidhetbesluitaccepteert.Hierbijhoeftde minderheidhetnietmetdemeerderheideenstezijn.‘Accepteren’isimmersiets andersdan‘hetermeeeenszijn’.Consensusiseigenlijkeenbesluitwaariedereen achterkánstaanofmeekanleven.

Thema16 Onderhandelenenbesluitvorming

Unanimiteit

Unanimiteitbetekent‘zonderverschilvanmening’.Bijhetunanimiteitsprincipemoet iedereenhetonvoorwaardelijkmethetbesluiteenszijn.Wanneerditniethetgeval is,volgteenheroverweging.Ingrotegroepenishet(haast)onmogelijkdatiedereen hetmeteenbesluiteensis.Inkleineregroepenisdekansdatditgebeurtgroter.

Meerderheidsbesluit

Hetmeerderheidsbesluitkomtbinnendebesluitvorminghetmeestvoor.Kortgezegd ishetmeerderheidsbesluitgewoon‘demeestestemmengelden’.

Eenmansbesluit

Eenmansbesluitenwordendooréénpersoongenomenopgrondvanhemofhaar toegewezenbevoegdheden.

Minderheidsbesluit

Wanneerdemeerderheidvaneengroepgeenbezwaarofgeenmeningheeft,maar deminderheidwel,spreekjevaneenminderheidsbesluit.Inkleinekring(de minderheid)wordthetbesluitinformeelvoorbereidentijdensdevergaderingwordt demeerderheidermeegeconfronteerd(lees:overrompeld).Demeerderheidheeft danteweinigtijdommetgoedeargumententekomen.

16.5 Kritischeberoepssituatie

Zorgvrager

BEROEPSONDERWIJS

MeneerGerritsen(83jaar)woontzelfstandigineenseniorenwoninginhetdorpje Unikendam.Hijheefteenzoon,Bas,dieookinUnikendamwoonteneendochter, Clara,diezo’n50kilometerverderopgesetteldis.MeneerGerritsenheeftdiabetesen krijgttweekeerperdaginsuline:’sochtendsen’savonds.Omdatisgeblekendat meneernietvoldoendetherapietrouwis,komttweekeerperdagdethuiszorglangs omdeinsulineaantereiken.

Casus

MeikeisverpleegkundigeenstaatvandaagingeplandbijmeneerGerritsen.Alsze’s ochtendsbijhemaanbelt,doethijnietopen.GelukkigkanMeikemetbehulpvande sleutelinhetsleutelkastjetochnaarbinnen.Eenmaalindehalroeptze:‘Hallo?’Meneer roeptterugvanuitzijnslaapkamer.Meikelooptnaarhemtoeentrefthemaaninbed. ‘OchMeike,’zuchthij,‘ikvoelmehondsberoerd.’MeiketemperatuurtmeneerGerritsen enconcludeertdathijkoortsheeft.‘Misschienheeftugriep,’zegtzeenmeneerknikt: ‘Datkanmaarzo,meid.Mijnzoonwashier,endieligtookmetgriepinbed.Misschien heefthijmeaangestoken.’Meikelegteenstripjeparacetamolopzijnnachtkastjeen zetereenglaasjewaternaast.Daarnamaaktzedeinsulinepenklaarenreikthem meneerGerritsenaan.

COPYRIGHTBOOM BEROEPSONDERWIJS

Dilemma

WanneerMeikestaakeropzit,wilzevertrekken.DanveertmeneerGerritsenwatop: ‘Meike,wiljenogwatvoormedoen?’Meikeknikt:‘Jawelhoor,’zegtze,‘zeghetmaar.’ ‘Zoujijmisschienevenvoormijnaardewinkelwillenvoorwatsoepencrackers?’

Hoewelzenetnog‘jawelhoor’zei,weetMeikenuevennietwatzemoetantwoorden. Boodschappendoenbehoortniettothaartakenpakket.Sterkernog:daarheeftze helemaalgeentijdvoor.

WatdoetMeike?

16.6 Verdieping

Somskanonderhandelenleidentoteenconflict.Alsjouwbelangenlijnrechttegenover dievanbijvoorbeeldjecollegastaan,ishetlastigomtoteencompromistekomen. Enerzijdswiljevoorjezelfopkomen,anderzijdswiljeookeengoederelatiebehouden. ThomasenKilmannplaatstendezetweebehoeftenineenmodel.Opdehorizontale asstaatdebehoefteaanmeewerken.Hiermeehebjeoogvoorhetbelangvande ander.Opdeverticaleasstaatassertiviteit.Oftewel:opkomenvoorjeeigenbelang. Daarnaastzijnervijfconflictstijlen,teweten:doordrukken,vermijden,samenwerken, toegevenencompromissluiten.

Er zijn verschillende conflictstijlen die je kunt toepassen.

Thema16 Onderhandelenenbesluitvorming

Doordrukken

De‘haai’isdemeestassertievepersoon.Eenhaaivindtdesamenwerkingniet belangrijkenmaaktzichooknietdrukoverdegevoelensvandeander.Zolangdehaai zijndoelmaarbereikt.Alsjedezestijltoepast,vertoonjevechtgedrag.Jebentniet bangvooreenconflicteneistkostewathetkostopwaarjevolgensjourechtophebt. Hetnadeelvandezestijlisdatmensenjevaakzienalseendoordrammerendat vechtgedragookvechtgedragbijdeanderoproept.Somsmoetjemisschienwel doordrukken,omdaterweinigtijdis.Bijvoorbeeldomdateenzorgvrageropeen antwoordzittewachten.

Vermijden

Linksonderindeafbeeldingstaatde‘schildpad’.Alsjedezestijlgebruikt,vermijdje eenconflictbijvoorkeur.Hierdoorbereikjejedoelmeestalniet.Alsdeandermachtiger isdanjij,ishetsomsbeteromhetconflicttevermijden.Bijvoorbeeldalsjehetniet eensbentmetjeleidinggevende.

Samenwerken

De‘uil’probeertderelatiesgoedtehouden,maarookzijndoelenterealiseren.Bij dezestijlzoekjesteedsnaareenbalanstussenjouweigenbelangenendievande ander:overeenkomstendus.Alsallebelangenevenzwaarwegen,kunjedezestijl toepassen.Eenvalkuilhierbijkanzijndatjesomstesneltoegeeftomdesamenwerking nietophetspeltezetten.Hierdoorbereikjedusnietaltijdjedoel.

Toegeven

De‘teddybeer’vindtvooralderelatiemetdeanderergbelangrijk.Eenteddybeergaat deconfrontatiemetdeandernietaan.Alshetresultaatvandeonderhandelinger eigenlĳkniettoedoet,kunjekiezenvoordezestijl.Jewintdanhetvertrouwenvan deanderenkunthieropeenlatermomentgebruikvanmaken.Eennadeelvandeze stijlisdatjenietzegtwatjeechtvindtofwilt.Somsvindenandereniemanddiedeze stijltoepasteenslijmerd.

Compromissluiten

Bijdezestijl,dievande‘kwal’,kandeanderepartijeendeelvanzijndoelenbereiken, maaralleenalsjijdatookkunt.Hetgaathieromgevenennemen.Jezoektnaar oplossingendievooriedereenaanvaardbaarzijnenblijftsteedsingesprekomte kijkenhoejullieeruitkunnenkomen.Alsdebelangennietheelzwaarwegen,kunje dezestijltoepassen.Meestalkostdezestijlwelveeltijd.

16.7 Begrippen

Argumenten

Metargumentenovertuigjedeanderdatjouwstandpuntklopt.

BAZO

BesteAlternatiefZonderOvereenkomst.

Compromis

Uiteindelijkeafsprakendiejetijdenshetonderhandelenmaaktendievooriedereen acceptabelzijn.

Impasse

Ineenmoeilijkesituatiezitten,waarjesamennietuitkomtomdateenofmeerpartijen nietwillentoegeven.

Onderhandelen

Eenproceswaarbijtenminstetweepartijenietswillenbereiken.

Onderhandelingsgesprek

Eengesprekwaarbijjemetdeanderonderhandelt.

Onderhandelingsruimte

BEROEPSONDERWIJS

Hetverschiltussenjestreefpuntenjeweerstandspunt.

Standpunt

Eenmeningdiejehebtofeenoordeeldatjehebt.

Streefpunt

Hetresultaatdatjijwiltbehalenmetdeonderhandeling.

Weerstandspunt

Watjeopzijnminstwiltbereiken.

BRONNEN

AlzheimerNederland.(z.d.). Doe de mantelzorgtest. Geraadpleegdop31januari2024, vanhttps://www.dementie.nl/mantelzorgtest

AnderssonElffersFelix.(2022). Wijkgerichte preventie en vroegsignalering. Geraadpleegd op30maart2024,vanhttps://www.venvn.nl/media/s3wlf14k/def-rapportaef-initiatieven-en-een-handreiking-wijkgerichte-preventie-envroegsignalering.pdf

AutoriteitPersoonsgegevens.(z.d.-a). De AVG in het kort.Geraadpleegdop3juni2024, vanhttps://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/themas/basis-avg/avgalgemeen/de-avg-in-het-kort

AutoriteitPersoonsgegevens.(z.d.-b). Rechten bij het dossier met gezondheidsgegevens. Geraadpleegdop4juni2024,vanhttps://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl /themas/gezondheid/gezondheidsgegevens-in-een-dossier/rechten-bij-hetdossier-met-gezondheidsgegevens

Bakker,M.(2017). ProActive Nursing. Klinische problematiek inzichtelijk. (2edruk). Boom.

Berends,N.(2021). Classificatiemodellen: wat is de Nursing Intervention Classification (NIC)? Geraadpleegdop1juni2024,vanhttps://www.nursing.nl/praktijk/wat-isde-nursing-intervention-classification-nic-precies/ Berends,N.(2024). Classificatiemodellen: wat is de NANDA? Nursing.nl.Geraadpleegd op10juni2024,vanhttps://www.nursing.nl/praktijk/classificatiemodellenwat-is-de-nanda/ Bestuursacademie.(2023). De valkuilen voor een beginnend leidinggevende. Geraadpleegdop22april2024,vanhttps://www.bestuursacademie.nl /blog/thema-beleid-en-bestuur/de-valkuilen-voor-een-beginnendleidinggevende.html

BEROEPSONDERWIJS

Bobbink,A.,Fleuren,G.,Janssen,M.,&Keukens,R.(2006). Agogiek voor gezondheidszorg en verpleegkunde BohnStafleuVanLoghum. Brunsveld-Reinders,A.(2019). Evidence Based Practice in de verpleegkundige praktijk. Cordiaal.Geraadpleegdop2juli2024,vanhttps://www.nvhvv.nl/wp-content/ uploads/2020/04/Cordiaal_2019-1-Evidence-based-practice.pdf BTGS.(2022). SMART-doelen.Geraadpleegdop4juni2024,van https://btsg.nl/smart-doelen/ BTSG.(2017). De RUMBA Formule.Geraadpleegdop3juni2024,van https://btsg.nl/de-rumba-formule/?cn-reloaded=1 BTSG.(2022). Waar moet een goede rapportage in de zorg aan voldoen? 10 belangrijke eisen.Geraadpleegdop9september2024,vanhttps://btsg.nl/eisenrapportage/#:~:text=Rapportages%20zijn%20onmisbaar%20bij %20de,bereiken%20van%20de%20afgesproken%20doelen BTSG.(z.d.). Rapporteren volgens de SOAP methode. Geraadpleegdop8juli2024,van https://btsg.nl/rapporteren-volgens-soap-methode/ BTSGBeweginginOuderenzorg.(2023). Methodisch werken, kwaliteit en klantgericht werken.Geraadpleegdop23mei2024,vanhttps://btsg.nl/methodisch-werkenkwaliteit-en-klantgericht-werken/

Budding,A.(2021). Nieuw onderzoek biedt inzicht in belangrijkste oorzaken burn-outs onder zorgpersoneel. Geraadpleegdop16april2024van,https://www.medical facts.nl/2021/04/21/nieuw-onderzoek-biedt-inzicht-in-belangrijksteoorzaken-burn-outs-onder-zorgpersoneel/#:~:text=Stress%20en% 20burn%2Dout%20treft,gevoelens%20van%20overbelasting% 20heeft%20verergerd

Buist,Y.e.a.(2018). Vroegsignalering bij (kwetsbare) ouderen: wat is nodig om samenwerking te verbeteren? Geraadpleegdop31maart2024,vanhttps:// www.rivm.nl/sites/default/files/2018-11/010174_111400_Factsheet_Vroegsignalering _TG.pdf

Carpenito,L.J.(2018). Zakboek Verpleegkundige diagnosen (gewijzigdevijfdedruk). Groningen/Utrecht:Noordhoff. Carrièretijger.(z.d.). Soft skills: drijvende kracht achter je carrière. Geraadpleegdop5 juli2024,vanhttps://www.carrieretijger.nl/functioneren/soft-skills

DeGraaf-Waar,H.I.e.a.(2014). Methodiek en systematiek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening. BohnStafleuvanLoghum.

DelphiMindconnection.(2017). Regels van besluitvorming.Geraadpleegdop21juli 2024,vanhttps://delphimindconnection.nl/resultaatgericht-samenwerkenkennisbank/rationele-besluitvorming/regels-van-besluitvorming/

Enurse.nl.(2023). DOS score bij een delier: wat is het en hoe meet je dit? Geraadpleegd op4juni2024,vanhttps://enurse.nl/praktijk/meetinstrumenten/dos-score/

FederatieMedischeSpecialisten.(2020). Ontslag uit de instelling Geraadpleegdop18 juni2024,vanhttps://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/perioperatief_traject/stap_12 _ontslag_uit_de_instelling.html

BEROEPSONDERWIJS

FederatieMedischeSpecialisten.(2023). Ontslagcriteria.Geraadpleegdop18juni2024, vanhttps://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/optimalisatie_van_zorg_bij_ longresecties/organisatie_van_zorg____/ontslagcriteria.html

Goossens,H.(z.d.). Anamnesevragen volgens Gordon. Geraadpleegdop26januari 2024,vanhttps://opleidingverpleegkunde.jouwweb.nl/het-kader/ anamnesevragen-volgens-gordon

Graaf,H.de(2015). Nederlandstalig NANDA-I Netwerk: Wat is NNN? Geraadpleegdop 16januari2024,vanhttps://slideplayer.nl/slide/15161386/ HartvoordeZorg.(2024). Klinisch redeneren wordt makkelijker met deze vijf tips. Geraadpleegdop25mei2024,vanhttps://hartvoorzorg.nl/nieuws/ klinisch-redeneren/

Heuvelman,A.,Gutteling,J.,&Drossaert,S.(2004). Psychologie Boom. Hingstman,G.(2022). Persoonlijke en professionele ontwikkeling tot verpleegkundige. Boom.

IGJ(z.d.). Wet zorg en dwang (Wzd) Geraadpleegdop2juli2024,van https://www.igj.nl/onderwerpen/wetten-in-ons-toezicht/wzd IKNL.(2024). Richtlijnen. Geraadpleegdop1juli2024,vanhttps://iknl.nl/palliatievezorg/richtlijnen#:~:text=Richtlijnen%20zijn%20waar%20mogelijk %20en,is%2C%20zijn%20richtlijnen%20consensus%20based. Inn-spiratie.(2022). Vijf fasen van besluitvorming.Geraadpleegdop21juli2024,van https://inn-spiratie.nl/vijf-fasen-van-besluitvorming/

InspectieGezondheidszorgenJeugd(2023). Medicatieoverdracht.Geraadpleegdop 19september2024,vanhttps://www.igj.nl/onderwerpen/medicatie veiligheid/medicatie-overdracht#:~:text=Volgens%20de%20kwaliteitsstandaard%20'Overdracht%20van,hebben%20doorgenomen% 20met%20de%20pati%C3%ABnt

InstituutVerantwoordMedicijngebruik.(z.d.-a). Over VMI.Geraadpleegdop16 september2024,vanhttps://www.medicijngebruik.nl/vmi/informatiepagina/4454 /over-vmi#:~:text=Voorkomen%20Medicatie%2DIncidenten%20(VMI)%20is %20h%C3%A9t%20landelijk%20meldpunt%20voor,de%20meldingen% 20op%20geaggregeerd%20niveau

InstituutVerantwoordMedicijngebruik.(z.d.-b). Praktijkprikkel begrijpelijke informatie over de medicatie.Geraadpleegdop17september2024,vanhttps://www.medicijn gebruik.nl/vmi/publicaties-vmi/praktijkprikkel/5097/praktijkprikkel-2022-21 ---begrijpelijke-informatie-over-de-medicatie

InstituteforPositiveHealth.(2024). Een bredere kijk op gezondheid die meer oplevert. Geraadpleegdop23mei2024,vanhttps://www.iph.nl/positieve-gezondheid/ wat-is-het/

Intermediair.(z.d.). In 4 stappen onderhandelen volgens de Harvardmethode. Geraadpleegdop5juli2024,vanhttps://www.intermediair.nl/werk-encarriere/loopbaanontwikkeling/in-4-stappen-onderhandelen-volgensde-harvardmethode

KennisbankPatiëntenfederatie.(z.d.). Transferverpleegkundige. Geraadpleegdop8 juli2024,vanhttps://kennisbank.patientenfederatie.nl/app/answers/detail /a_id/405/~/transferverpleegkundige

KennispleinGehandicaptensector.(2021). Observatielijsten: pijngedrag bij mensen met een verstandelijke beperking. Geraadpleegdop30maart2024,vanhttps://www. kennispleingehandicaptensector.nl/tips-tools/tools/observatielijsten-pijngedrag

KennispleinGehandicaptensector.(2023). Methode Driehoekskunde.Geraadpleegd op16februari2024,vanhttps://www.kennispleingehandicaptensector.nl/tips -tools/tools/driehoekskunde

Kenton,W.(2024). Hersey-Blanchard Situational Leadership Model.Geraadpleegdop 17april2024,vanhttps://www.investopedia.com/terms/h/hersey-andblanchard-model.asp

Koene,J.(z.d.). Handout conflicthantering binnen projecten.Geraadpleegdop15 september2024,vanhttps://jeroenkoene.nl/wp-content/uploads/ 2017/06/Conflicthantering.pdf

Longfonds.(z.d.) COPD. Geraadpleegdop7juni2024,van https://www.longfonds.nl/longziekten/copd Managementmodellen.(z.d.). Situationeel leiderschap.Geraadpleegdop17april2024, vanhttps://managementmodellensite.nl/situationeel-leiderschap/ Managementmodellensite.(z.d.). Roos van Leary .Geraadpleegdop28mei2024,van https://managementmodellensite.nl/roos-leary/#.YU7zB7gzaUk MantelzorgNLpro.(z.d.). Mantelzorg: definitie en cijfers.Geraadpleegdop28januari 2024,vanhttps://www.mantelzorg.nl/pro/onderwerpen/wat-ismantelzorg/definitie-van-mantelzorg/

Mast,J.&Vilans.(2014). Zoeken naar de gouden standaard [Report]. Geraadpleegdop 10juni2024,vanhttps://www.venvn.nl/media/mmxloygr/zoeken-naarde-gouden-standaard-vilans-2014.pdf

Meetinstrumentenindezorg.(2019a). Malnutrition Universal Screening Tool. Geraadpleegdop4juni2024,vanhttps://meetinstrumentenzorg.nl/ instrumenten/malnutrition-universal-screening-tool/ Meetinstrumentenindezorg.(2019b). Short Nutritional Assessment Questionnaire. Geraadpleegdop4juni2024,vanhttps://meetinstrumentenzorg.nl/instrumenten/ short-nutritional-assessment-questionnaire/

Meetinstrumentenindezorg.(2021). Katz ADL schaal. Geraadpleegdop4juni2024, vanhttps://meetinstrumentenzorg.nl/instrumenten/katz-adl-schaal/ Meetinstrumentenindezorg.(2023). Barthel Index. Geraadpleegdop4juni2024,van https://meetinstrumentenzorg.nl/instrumenten/barthel-index/ MinisterievanVolksgezondheid,WelzijnenSport.(2016). Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg. Geraadpleegdop29september2024,vanhttps://www. rijksoverheid.nl/onderwerpen/kwaliteit-van-de-zorg/documenten/ brochures/2016/08/16/wet-kwaliteit-klachten-en-geschillen-zorg MinisterievanVolksgezondheid,WelzijnenSport.(2019). Start alliantie medicatieveiligheid.Geraadpleegdop17september2024,vanhttps:// www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2019/06/04/start-alliantie-medicatieveiligheid MinisterievanVolksgezondheid,WelzijnenSport.(2024). AVG-Helpdesk voor Zorg en Welzijn. Geraadpleegdop3juni2024,vanhttps://www.avghelpdeskzorg.nl/ Moet,M.(2022). Werken met verschillende generaties op de werkvloer in de zorg. Geraadpleegdop22april2024,vanhttps://www.zorgdesq.nl/blog/ verschillende-generaties-op-de-werkvloer/ Movisie.(2020). Informatieblad Procesevaluatie bij de beoordeling van interventies. Geraadpleegdop9september2024,vanhttps://www.movisie.nl/sites/movisie.nl/ files/2020-04/informatieblad-procesevaluatie.pdf

BEROEPSONDERWIJS

NANDANetwerk.(2023). Wat is de NANDA methode? Geraadpleegdop16januari2024, vanhttps://nandanetwerk.nl/wat-is-de-nanda-methode/ NederlandseZorgautoriteit.(z.d). Sectorpagina medisch-specialistische zorg. Geraadpleegdop13april2024,vanhttps://puc.overheid.nl/nza/ zorgsectoren/pagina/NZA0012/-/gdlv/1/ NedRAI.(z.d.). Wat is RAI? Geraadpleegdop12december2023,van https://www.nedrai.org/rai-overzicht/ NHG.(2023). Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties. Geraadpleegdop 7juni2024,vanhttps://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-enzuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst Nictiz.(2018). NANDA. Geraadpleegdop19april2024,vanhttps://nictiz.nl/ standaarden/overzicht-van-standaarden/nanda/ Nictiz.(2018a). ICF. Geraadpleegdop14april2024,vanhttps://nictiz.nl/ standaarden/overzicht-van-standaarden/icf/ Nictiz.(2018b). NANDA Geraadpleegdop16januari2024,vanhttps://nictiz.nl/ standaarden/overzicht-van-standaarden/nanda/ Nictiz.(2022). ICF. Geraadpleegdop4juni2024,vanhttps://nictiz.nl/ standaarden/overzicht-van-standaarden/icf/

Nictiz.(2023). Begrippenlijst. Geraadpleegdop31januari2024,vanhttps:// nictiz.nl/standaarden/begrippen/ Nivel.(z.d.). Nivel-dossier Patiëntveiligheid.Geraadpleegdop29augustus2024,van https://www.nivel.nl/nl/onderzoeksprogrammas/organisatie-en-kwaliteitzorg/dossier-patientveiligheid#:~:text=Pati%C3%ABntveiligheid %20is%20de%20situatie%20waarin,door%20tekortkomingen %20van%20het%20zorgsysteem

Nursing.(2007). Resident Assessment Instrument: Wat is het? Geraadpleegdop12 december2023,vanhttps://www.nursing.nl/nieuws/resident-assessmentinstrument-wat-is-het-nurs003941w/ Nursing.(2012). Verzorgenden verbeteren kwaliteit verzorgingshuizen. Geraadpleegd op12december2023,vanhttps://www.nursing.nl/nieuws/verzorgendenverbeteren-kwaliteit-verzorgingshuizen-tvvnew102595w/

Nursing.(2021). Classificatiemodellen: Wat is de NANDA? Geraadpleegdop16januari 2024,vanhttps://www.nursing.nl/praktijk/classificatiemodellen-wat-is-de-nanda/ Nursing.(2024). Wat is klinisch redeneren? Geraadpleegdop1april2024,van https://www.nursing.nl/praktijk/klinisch-redeneren/wat-is-klinisch-redeneren/ NZA.(2023). Stand van de zorg 2023 Geraadpleegdop27januari2024,van https://puc.overheid.nl/nza/doc/PUC_750647_22/

OmahaSystemSupport.(z.d.) De PES binnen het Omaha System: twee praktijkvoorbeelden.Geraadpleegdop16april2024,vanhttps:// www.omahasystem.nl/actueel/tip-van-de-week/de-pesbinnen-het-omaha-system-twee-praktijkvoorbeelden

BEROEPSONDERWIJS

OmahaSystemSupport.(z.d.). Concrete doelen formuleren met het Omaha System. Geraadpleegdop3juni2024,vanhttps://www.omahasystem.nl/actueel/ tip-van-de-week/concrete-doelen-formuleren-met-het-omaha-system

OmahaSystemSupport.(z.d.). Werken met het Omaha System.Geraadpleegdop5juli 2024,vanhttps://www.omahasystem.nl/over-omaha-system/werken-methet-omaha-system

Pallialine.(2023). Richtlijn Palliatieve zorg voor mensen met Dementie. Geraadpleegd op30juni2024,vanhttps://palliaweb.nl/richtlijnen-palliatieve-zorg/ richtlijn/dementie

Palliaweb.(2022). Gezamenlijke besluitvorming.Geraadpleegdop12mei2024,van https://palliaweb.nl/zorgpraktijk/gezamenlijke-besluitvorming

PatiëntenfederatieNederland.(2020). Patiëntenfederatie slaat alarm: 49.000 ziekenhuisopnames door medicatiefouten Geraadpleegdop17september2024, vanhttps://www.patientenfederatie.nl/actueel/nieuws/patientenfederatieslaat-alarm-49-000-ziekenhuisopnames-door-medicatiefouten

PatiëntenfederatieNederland.(2024). Diagnose Behandelcombinatie (DBC). Geraadpleegdop13april2024,vanhttps://kennisbank.patientenfederatie.nl/app/answers/detail/a_id/202/~/diagnose-behandelcombinatie%28dbc%29

PatiëntenfederatieNederland.(2024b). Start en duur Diagnose Behandelcombinatie (DBC). Geraadpleegdop13april2024,vanhttps://kennisbank.patientenfederatie.nl/app/answers/detail/a_id/213/~/start-en-duur-diagnosebehandelcombinatie-%28dbc%29

Raemaekers,F.&NANDANetwerk.(2023). Alles wat je moet weten over verpleegkundige diagnose. Geraadpleegdop10juni2024,vanhttps://nandanetwerk.nl/alles-watje-moet-weten-over-verpleegkundige-iagnose/#:~:text=Verpleegkundige%20diagnose %20is%20een%20gestructureerd,identificeren%20van%20ziekten%20of% 20aandoeningen.

Raemakers,F.(2024). Verpleegkundige diagnose stellen: een complete handleiding. Geraadpleegdop13april2024,vanhttps://www.friso.blog/verpleegkundigediagnose-een-complete-handleiding/

Ranty,V.,VanGurp,S.,&Priem,J.(2020). De lerende professional. Boom.

Rijksoverheid.(2022). Wijkgerichte preventie en vroegsignalering. Geraadpleegdop22 maart2024,vanhttps://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/06/10/ wijkgerichte-preventie-en-vroegsignalering

Rijksoverheid.(2023). Best practices.Geraadpleegdop2juli2024,vanhttps:// www.kcbr.nl/beleid-en-regelgeving-ontwikkelen/beleidskompas/3-wat-zijn-optiesom-het-doel-te-realiseren/31-beleidsinstrumenten/communicatie/voorlichting/ best-practices

Rijksoverheid.(z.d.). E-health (digitale zorg).Geraadpleegdop4juli2024,van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/e-health

Rijksoverheid.(z.d.). Wanneer ben ik mantelzorger? Geraadpleegdop28januari2024, vanhttps://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mantelzorg/vraag-en-antwoord/ wanneer-ben-ik-mantelzorger

Rijksoverheid.nl.(2022). Prestatiebekostiging ziekenhuizen. Geraadpleegdop13april 2024,vanhttps://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kwaliteit-van-de-zorg/ prestatiebekostiging-ziekenhuizen

BEROEPSONDERWIJS

RIVM.(2018). Vroegsignalering bij (kwetsbare) ouderen: wat is nodig om samenwerking te verbeteren? Geraadpleegdop22maart2024,vanhttps://www.rivm.nl/vroeg signalering-bij-kwetsbare-ouderen-wat-is-nodig-om-samenwerking-teverbeteren#:~:text=Verschillende%20typen%20zorg%2D%20en%20 hulpverleners,zorg%20en%20ondersteuning%20worden%20ingezet.

RIVM.(2021). Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO).Geraadpleegd op4juni2024,vanrivm.nl/cpt/kwaliteit-wet-en-regelgeving/wetgeving/wgbo

RIVM.(2022). Wat is darmkanker? Geraadpleegdop1april2024,vanhttps:// www.rivm.nl/bevolkingsonderzoek-darmkanker/over-darmkanker

RIVM.(z.d.). Wat is preventie? Geraadpleegdop1april2024,vanhttps:// www.loketgezondleven.nl/aanpak-gezonde-gemeente/landelijk-beleid-enprogrammas/wat-is-preventie

SamenvoorMedicatieoverdracht.(2024). Onvoldoende overdracht na ontslag uit het ziekenhuis.Geraadpleegdop16september2024,vanhttps://www.samenvoor medicatieoverdracht.nl/usecases/onvoldoende-overdracht-na-ontslag-uithet-ziekenhuis/

Schermer,M.H.N.(2013).Eencyborgisookmaareenmens. Nederlands tijdschrift voor Geneeskunde.Geraadpleegdop4juli2024,vanhttps://www.ntvg.nl/artikelen/ een-cyborg-ook-maar-een-mens

Spreeuwenberg,C.,&Elfahmi,D.M.M.(1998). Transmurale zorg: redesign van het zorgproces. RaadvoordeVolksgezondheidenZorg.

Spreeuwenberg,C.,Ruissen,C.J.,&Schaper,N.C.(2004). Transmurale diabeteszorg. Medisch Contact.Geraadpleegdop3juni2024,van https://www.medischcontact.nl/ actueel/laatste-nieuws/artikel/transmurale-diabeteszorg

Stichting113Zelfmoordpreventie.(z.d.). Denk je aan zelfmoord? Wij zijn er voor je. Geraadpleegdop29maart2024,vanhttps://www.113.nl/

StichtingKlachtenenGeschillenZorgverzekeringen.(2022). Verdiepende informatie diagnose-behandelcombinatie (dbc). Geraadpleegdop13april2024,van https://www.skgz.nl/verdiepend/dbc/

StichtingOmahaSystemSupport.(2021a). Drie keer data toepassen in de praktijk. Geraadpleegdop11april2024,vanhttps://www.omahasystem.nl/over-omahasystem/kennisproducten/drie-keer-data-toepassen-in-de-praktijk

StichtingOmahaSystemSupport.(2021b). Zorgspiegel Omaha System – Samen leren van data. Geraadpleegdop11april2024,vanhttps://www.omahasystem.nl/overomaha-system/kennisproducten/zorgspiegel-omaha-system-samen-leren-van-data

StichtingOmahaSystemSupport.(2022). Handleiding Omaha System – voor zorgverleners. Geraadpleegdop24januari2024,vanhttps://www.omaha system.nl/over-omaha-system/kennisproducten/handleiding-omahasystem-voor-zorgverleners

StichtingOmahaSystemSupport.(2023). HetOmahaclassificatiesysteem. Geraadpleegd op1september2024,vanhttps://www.omahasystem.nl/over-omahasystem/werken-met-het-omaha-system

StichtingOmahaSystemSupport.(2023a). Indiceren met Omaha System.Geraadpleegd op24januari2024,vanhttps://www.omahasystem.nl/over-omaha-system/ indiceren-met-omaha-system

BEROEPSONDERWIJS

StichtingOmahaSystemSupport.(2023b). Werken met het Omaha System. Geraadpleegdop24januari2024,vanhttps://www.omahasystem.nl/over-omahasystem/werken-met-het-omaha-system

Thuisarts.nl.(z.d). Samen beslissen met een keuzekaart Geraadpleegdop1juli2024, vanhttps://www.thuisarts.nl/overzicht/keuzekaarten Toolshero.(2024). Tannenbaum and Schmidt Model: de uitleg.Geraadpleegdop21juli 2024,vanhttps://www.toolshero.nl/leiderschap/tannenbaum-and-schmidt-model/ TrimbosInstituut.(z.d.). Interventies: websites en apps. Geraadpleegdop1april2024, vanhttps://www.trimbos.nl/aanbod/interventies/ V&VN.(2019). Begrippenkader indicatieproces. Een toelichting op het Normenkader ter ondersteuning van het indiceren en organiseren van zorg door de wijkverpleegkundige.Geraadpleegdop23mei2024,vanhttps://www.venvn.nl/ media/lwdls4jg/begrippenkader-indicatieproces-def.pdf V&VN.(2022). Richtlijn Verslaglegging Geraadpleegdop9september2024,van https://www.venvn.nl/media/w02buck0/v-vn-richtlijn-verslaglegging.pdf V&VN.(2022). Zo signaleer je gezondheidsrisico’s tijdens ADL-zorg. Geraadpleegdop31 maart2024,vanhttps://www.venvn.nl/nieuws/zo-signaleer-je-gezondheidsrisico-s-tijdens-adl-zorg/ V&VN.(2024). Het triagemodel: een hulpmiddel om te bepalen wanneer en op welke wijze je cliënten in zorg neemt. Geraadpleegdop19april2024,vanhttps:// www.venvn.nl/afdelingen/wijkverpleegkundigen/kennisplatform/het-verpleeg-

kundig-proces/het-triagemodel-een-hulpmiddel-om-te-bepalen-wanneeren-op-welke-wijze-je-clienten-in-zorg-neemt/#:~:text=Het%20triagemodel% 3A%20een%20hulpmiddel%20om,in%20zorg%20nemen%20van%20cli% C3%ABnten.

V&VN.(2024). Verpleegkundig proces stap 2: Hoe stel je een diagnose? Geraadpleegd op16april2024,vanhttps://www.venvn.nl/afdelingen/wijkverpleegkundigen/ kennisplatform/het-verpleegkundig-proces/verpleegkundig-proces-stap-2hoe-stel-je-een-diagnose/

V&VN.(2024). Verpleegkundig proces stap 3: Hoe plan ik de resultaten? Geraadpleegd op4juni2024,vanhttps://www.venvn.nl/afdelingen/wijkverpleegkundigen/ kennisplatform/het-verpleegkundig-proces/verpleegkundig-proces-stap-3hoe-plan-ik-de-resultaten/

V&VN.(2024). Verpleegkundig proces stap 4: Hoe plan ik de interventies? Geraadpleegd op29augustus2024,vanhttps://www.venvn.nl/afdelingen/wijkverpleegkundigen/ kennisplatform/het-verpleegkundig-proces/verpleegkundig-proces-stap-4hoe-plan-ik-de-interventies/

V&VN.(2024). Verpleegkundig proces stap 5: Hoe voer ik de geplande werkzaamheden uit? Geraadpleegdop1september2024,vanhttps://www.venvn.nl/afdelingen/ wijkverpleegkundigen/kennisplatform/het-verpleegkundig-proces/verpleeg kundig-proces-stap-5-hoe-voer-ik-de-geplande-werkzaamheden-uit/ V&VN.(2024). Verpleegkundig proces stap 6: Hoe zorg ik voor zinvolle evaluaties? Geraadpleegdop10september2024,vanhttps://www.venvn.nl/afdelingen/ wijkverpleegkundigen/kennisplatform/het-verpleegkundig-proces/verpleeg kundig-proces-stap-6-hoe-zorg-ik-voor-zinvolle-evaluaties/ V&VN.(2024). Verpleegkundige overdracht Geraadpleegdop9september2024,van https://www.venvn.nl/thema-s/vastleggen-en-overdragen/het-overdragenvan-patientgegevens/verpleegkundige-overdracht/ V&VN.(z.d.). Overdragen van patiëntgegevens.Geraadpleegdop18juni2024,van https://www.venvn.nl/thema-s/vastleggen-en-overdragen/het-overdragen-vanpatientgegevens/ V&VN.(z.d.).Vastleggen en overdragen.Geraadpleegdop18juni2024,van https://www.venvn.nl/thema-s/vastleggen-en-overdragen/ V&VN.(z.d.-a). ‘Indiceren is ons vak’.Geraadpleegdop23mei2024,van https://www.venvn.nl/nieuws/indiceren-is-ons-vak/#:~:text=Een%20extra%20verklaring %20van%20de,wel%20'aanspraak%20wijkverpleging'%20genoemd. V&VN.(z.d.-a). Medicatieoverdracht Geraadpleegdop16september2024,van https://www.venvn.nl/thema-s/vastleggen-en-overdragen/het-overdragenvan-patientgegevens/medicatieoverdracht/ V&VN.(z.d.-b). Medicatieoverdracht in jouw organisatie. Breng het in kaart! Geraadpleegd op19september2024,vanhttps://www.venvn.nl/media/lqxbghg5/medicatie overdracht-in-jouw-organisatie-breng-het-in-kaart.pdf V&VN.(z.d.-b). Normenkader. Geraadpleegdop23mei2024,van https://www.venvn.nl/thema-s/wijkverpleging/normenkader/ V&VN.(z.d.-c). Thema preventie. Geraadpleegdop23mei2024,van https://www.venvn.nl/thema-s/preventie/

VanderValk,T.(2020). Wat is intrinsieke motivatie? Geraadpleegdop22april2024, vanhttps://motivatiespiegel.nl/intrinsieke-motivatie

VanderWardt,R.(2024). Persoonlijk leiderschap: wat is persoonlijk leiderschap? Geraadpleegdop16april2024,vanhttps://zelforganisatiefabriek.nl/ persoonlijk-leiderschap/

VanHalem,N.&Groot,S.(2014). Planmatig zorg verlenen. Houten:Bohn,Stafleuvan Loghum.

VanZijl,R.(2019). Accountmanagement.InR.vanMidde(red.),Boom.Geraadpleegd op5juli2024,vanhttps://www.boom.nl/media/44/49774_ie_ accountmanagement.pdf

VeiligheidNL.(2023). De valanalyse. Geraadpleegdop1april2024,van https://www.veiligheid.nl/kennisaanbod/interventie/de-valanalyse#:~:text=Met% 20de%20uitgebreide%20Valrisicobeoordeling%20(de,heeft%20of%20vaak% 20duizelig%20is

Verenso.(2015). Handreiking Multidisciplinair overleg (MDO).Geraadpleegdop30mei 2024,vanhttps://www.verenso.nl/_asset/_public/Praktijkvoering_handreikingen/ VER00331-HandrMultidoverl-DEF.pdf

Verenso.(2015). Handreiking Multidisciplinair overleg. Geraadpleegdop19april2024, vanhttps://www.verenso.nl/kwaliteit/richtlijnen-en-praktijkvoering/ richtlijnendatabase/multidisciplinair-overleg-mdo Verpleegkunde.net.(z.d.). De gezondheidspatronen volgens Gordon. Geraadpleegdop 26januari2024,vanhttps://www.verpleegkunde.net/Klinisch-redeneren/ Verpleegkundig-redeneren/Classificatiemodellen/ Vilans.(2014). Zoeken naar de gouden standaard: Een vergelijking van classificaties voor de maatschappelijke gezondheidszorg. Geraadpleegdop26januari2024,van https://www.venvn.nl/media/mmxloygr/zoeken-naar-de-gouden-standaard-vilans-2014.pdf

BEROEPSONDERWIJS

Vilans.(2024). 12 technologische ontwikkelingen in de zorg. Geraadpleegdop2juli 2024,vanhttps://www.vilans.nl/actueel/nieuws/12-technologische-ontwikkelingenin-de-zorg

Vilans.(2024). Behoefte van cliënt wordt te vaak vergeten bij nieuwe zorgtechnologie. Geraadpleegdop4juli2024,vanhttps://www.vilans.nl/actueel/verhalen/behoefteclient-te-vaak-vergeten-bij-nieuwe-technologie

Vilans.(2024). Passende zorg vraagt om passende interventies.Geraadpleegdop1juli 2024,vanhttps://www.vilans.nl/actueel/nieuws/passende-zorg-vraagt-ompassende-interventies

Vilans.(z.d.). Het Familiegesprek. Geraadpleegdop18maart2023,van https://www.databankinterventies.nl/interventies/het-familiegesprekprogramma VMSzorg.(2018). Medicatieverificatie bij opname en ontslag.Geraadpleegdop16 september2024,vanhttps://www.vmszorg.nl/vms-veiligheidsprogramma/10themas/medicatieverificatie-opname-en-ontslag/

Vreeze,S.de(2023). Planmatig werken. Geraadpleegdop23mei2024,van https://noordhoffzorg.nl/nieuws/planmatig-werken

Waardigheidentrots.(2021). 7 tips voor een multidisciplinair overleg (z.a.).Geraadpleegd op30mei2024,vanhttps://www.waardigheidentrots.nl/tools/multi disciplinair-overleg-7-tips?gad_source=1&gclid=CjwKCAjwg dayBhBQEiwAXhMxttVqC0E7URPDoN2pwvE8i962VS36PbGA Kj_XOy2mycU7JYl_AQOp9RoCWh4QAvD_BwE

WaardigheidenTrots.(2022). Zorgleefplan maken met een eenduidige indeling. Geraadpleegdop4juni2024,vanhttps://www.waardigheidentrots.nl/tools/ zorgleefplan-maken-eenduidige-indeling

Waardigheidentrots.nl.(2024). Methodisch werken. Geraadpleegdop23mei2024,van https://www.waardigheidentrots.nl/themas/werken-aan-kwaliteit/methodisch-werken Waardigheidentrots.nl.(2024b). Methodisch werken, hoe doe je dat als zorgprofessional?

Geraadpleegdop18juni2024,vanhttps://www.waardigheidentrots.nl/uitde-praktijk/methodisch-werken-hoe-doe-je-dat

Werkenmetteamrollen.(z.d.). Uitleg teamrollen van Belbin (z.a.).Geraadpleegdop 28mei2024,vanhttps://werkenmetteamrollen.nl/uitleg-teamrollen/ WHO.(z.d.). How to use the ICF – A Practical Manual for using the International Classification of Functioning, Disability and Health.Geraadpleegdop4juni2024, vanhttps://www.who.int/publications/m/item/how-to-use-the-icf--a-practical-manual-for-using-the-international-classificationof-functioning-disability-and-health

WHOFICCollaboratingCentre.(2002). ICF: Nederlandse Vertaling van de ‘International Classification of Functioning, Disability and Health’. Geraadpleegdop26januari 2024,vanhttps://www.whofic.nl/sites/default/files/2018-05/20130501_ ICFwebuitgave.pdf

BEROEPSONDERWIJS

Wikipedia.(z.d.). Transferverpleegkundige. Geraadpleegdop8juli2024,van https://nl.wikipedia.org/wiki/Transferverpleegkundige ZelforganisatieFabriek.(2023). De 5 conflictstijlen in het omgaan met conflicten. Geraadpleegdop21juli2024,vanhttps://zelforganisatiefabriek.nl/vijfconflictstijlen/

ZonMw.(2018). Vroegsignalering. Een preventief aanbod van zorg en begeleiding voor ouderen die achteruitgaan in zelfredzaamheid. Geraadpleegdop31maart2024, vanhttps://www.zonmw.nl/sites/zonmw/files/2023-03/BrochureVroegsignalering.pdf

ZorginOntwikkeling.(ZIO)(2018). Het organiseren van een MDO (z.a.).Geraadpleegd op31mei2024,vanhttps://www.zio.nl/wp-content/uploads/2018/07/170102Handreiking-organisatie-MDO.pdf

ZorgvoorBeter.(2014). EDIZ, Ervaren Druk door Informele Zorg.Geraadpleegdop31 januari2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/tools/edizervaren-druk-door-informele-zorg

ZorgvoorBeter.(2019). Doelen stellen: 8 tips.Geraadpleegdop3juni2024,van https://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/tips/doelen-stellen-8-tips

ZorgvoorBeter.(2022). Breng jouw wijk in kaart. Geraadpleegdop30augustus2024, vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/tools/breng-jouw-wijk-in-kaart

ZorgvoorBeter.(2022). COUP-model: samenwerken met familie. Geraadpleegdop16 februari2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/tools/coupmodel-samenwerken-met-familie

ZorgvoorBeter.(2022). Meetinstrument: CSI, Caregiver Strain Index.Geraadpleegdop 31januari2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/tools/csicaregiver-strain-index

ZorgvoorBeter.(2022). SOFA-model: samenwerken met mantelzorgers.Geraadpleegd op16februari2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/tools/sofamodel-samenwerken-met-mantelzorgers

ZorgvoorBeter.(2022). WIFA-model: gelijkwaardig samenwerken met vrijwilligers Geraadpleegdop31januari2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/ tools/wifa-model-gelijkwaardig-samenwerken-met-vrijwilligers

ZorgvoorBeter.(2023). Ecogrammakenvandeomgeving.Geraadpleegdop29augustus 2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/tools/ecogram-maken-van-de-omgeving

ZorgvoorBeter.(2023). Oefenmateriaal SMART(ie)-doelstellingen.Geraadpleegdop4 juni2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/tools/oefenmateriaalsmart-ie-doelstellingen

ZorgvoorBeter.(2024). Digitale zorg. Geraadpleegdop4juli2024,van https://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/digitale-zorg ZorgvoorBeter.(2024). Geen verplichte lijsten meer bij risicosignalering. Geraadpleegd op1april2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/werken-met-hetzorgdossier/geen-verplichte-lijsten-meer-bij-risicosignalering

ZorgvoorBeter.(2024). Hoe voer je een goed gesprek? Geraadpleegdop10september 2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/communiceren-in-de-zorg/hoevoer-je-een-goed-gesprek

ZorgvoorBeter.(2024). Medicatieveiligheid.Geraadpleegdop19september2024,van https://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/medicatieveiligheid

BEROEPSONDERWIJS

ZorgvoorBeter.(2024). Persoonsgerichte zorg. Geraadpleegdop19april2024,van https://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/persoonsgerichte-zorg#:~:text=Persoonsgerichte %20zorg%20zit%20in%20kleine%20dingen&text=De%20wens%20van%20de%20 cli%C3%ABnt,een%20zorgplan%20of%20zorgleefplan%20maken.

ZorgvoorBeter.(2024). Rapporteren Geraadpleegdop9september2024,van https://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/werken-met-het-zorgdossier/hoe-werk-jeermee/rapporteren

ZorgvoorBeter.(2024). Stappenplan Wet zorg en dwang. Geraadpleegdop10 september2024,van https://www.zorgvoorbeter.nl/tools/stappenplan-wet-zorg-en-dwang ZorgvoorBeter.(2024). Technologie en dementie.Geraadpleegdop4juli2024,van https://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/dementie/zorg-en-begeleiding/technologie ZorgvoorBeter.(2024). Verpleegkundige overdrachten.Geraadpleegdop18juni2024, vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/tools/verpleegkundige-overdrachten ZorgvoorBeter.(2024). Voorbeelden van zorgtechnologie.Geraadpleegdop4juli2024, vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/digitale-zorg/zorgtechnologieen

ZorgvoorBeter.(2024). Wat is informele zorg? Geraadpleegdop27januari2024,van https://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/informele-zorg#:~:text=Informele %20zorg%20is%20zorg%20en

ZorgvoorBeter.(2024). Wat is persoonsgerichte zorg? Geraadpleegdop27februari 2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/persoonsgerichte-zorg

ZorgvoorBeter.(2024). Wensen van cliënten achterhalen.Geraadpleegdop19april 2024,vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/persoonsgerichte-zorg/ wensen-clienten-achterhalen

ZorgvoorBeter.(2024). Werken met een zorgleefplan. Geraadpleegdop3juni2024, vanhttps://www.zorgvoorbeter.nl/tools/werken-met-een-zorgleefplan Zorggegevens.(z.d.). DBC Informatie Systeem.Geraadpleegdop13april2024,van https://bronnen.zorggegevens.nl/Bron?naam=DBC-Informatie-Systeem#:~:text=Het %20DBC%20Informatiesysteem%20(DIS)%20bevat,deze%20gegevens%20aan %20te%20leveren.

ZorginstituutNederland.(2019). Voorbeelden van CQI- en PREM-vragenlijsten. Geraadpleegtop29september2024,vanhttps://www.zorginzicht.nl/ ontwikkeltools/ontwikkelen/voorbeelden-van-cqi--en-prem-vragenlijsten ZorginstituutNederland.(2020). Medicatieoverdracht – Overdracht van medicatiegegevens in de keten Geraadpleegdop23september2024,van https://www.zorginzicht.nl/kwaliteitsinstrumenten/medicatieoverdracht

ZorginstituutNederland.(2020). Medicatieoverdracht.Geraadpleegdop18juni2024, vanhttps://www.zorginzicht.nl/kwaliteitsinstrumenten/medicatieoverdracht

ZorginstituutNederland.(z.d.). Ketenzorg (Zvw) (z.a.).Geraadpleegdop3juni2024, vanhttps://www.zorginstituutnederland.nl/Verzekerde+zorg/ketenzorgzvw#:~:text=Bij%20de%20zorg%20van%20sommige,Dit%20noemen %20we%20ketenzorg

Zorgwijzer(2022). Dbc: betekenis en uitleg. Geraadpleegdop13april2024,van https://www.zorgwijzer.nl/faq/dbc

INDEX

ABCDE-methode182

Actielijst255

AdvancedTraumaLifeSupport182

Argument291

BAZO288,290

Beoordelingsgesprek270

Besluitenlijst255

BOB-model253

BPinterventies123

Chronischebronchitis196

Classificatie30,93

Classificeren30

Complementair230

Compromis286

Consensus254

Consensus-based123

Coördinerenvanzorg142

COPD195

Copingmechanismen43

Cyborg125

Delegatie254

Delegeren269

Delier198

BEROEPSONDERWIJS

Ecogram139

Eenduidigheid109

Eerstelijnszorg138

Evidence-based32,38

Externefactoren39

Formeeloverleg246

Formeleleider263

Functioneringsgesprek270

Gebruikelijkezorg212

GezondheidspatronenvanGordon40

Groepscohesie272

Groepsregels272

Hetero-anamnese52

Holistisch91

Horn-effect63

Huidturgor197

Hypothese180

ICD-1139

ICF55

Impasse288

Indicatoren33,79

Indiceren22

Diagnose-behandelingcombinatie(dbc ofdbc-zorgproduct)45

Differentiaaldiagnose185

Domeinen31

Domotica126

Draagkracht43,210

Draaglast210

Driehoekskunde204

E-health125

EBPinterventies123

Informatiemanagementsysteem37

Informeeloverleg246

Informeleleider264

Informelezorg203

Instrueren269

Intakegesprek53

Interdisciplinairesamenwerking238

InternationalClassificationof Functioning,DisabilityandHealth (ICF)38

Interventie116,189

Intradisciplinairesamenwerking237

Intrinsiekemotivatie273

Ketenzorg240

Klinischredeneren83,177

Klinischeblik93,177

Leeftijdsdiversiteit281

Leiderschapsstijl265

Leidinggeven262

Logging71

Longemfyseem196

Mantelzorg204

MarjoryGordon56

Marktwerkingindezorg45

Medicatieverificatie172

Meerderheidsbesluit254

Methodischwerken13

MEWS179

Monitoren190

Motivatie269

BEROEPSONDERWIJS

Multidisciplinairoverleg249

Multidisciplinairesamenwerking237

NANDA59

NANDA-I30

Nemenvaninitiatief263

NIC30

Niet-participerendobserveren61

Niet-pluisgevoel180

NNN-model30

NOC30

Normaalwaarden195

Notuleren254

Objectievegegevens51

Observeren80

OmahaSystem34

Onderhandelen286

Onderhandelingsgesprek286

Onderhandelingsruimte287

Ontslag157

Oorzaak-gevolgprincipe182

Overdracht165 P

Participerendobserveren61

Patiëntveiligheid133

Persoonlijkleiderschap262

Persoonsgerichtezorg100

Praktijkprikkels172

Preventie78

Prioritering112

ProActiveNursing-model183

Procesevaluatie148

Productevaluatie150

Redeneerhulpen179

ResidentAssessmentInstrument(RAI)37

Respijtzorg207

Risicoanalyse79

Risicosignalering78

Risicosignaleringslijst86

RUMBA110

SSBARR/SBAR-methode184

Selffulfillingprophecy63

Shareddecisionmaking101

SMART109

SNAQ65+188

SOAP-model191

Socialekaart138

Standaardiseren31

Standpunt291

STARRT193

Streefpunt287

Stridor196

Subdoelen107

Subjectievegegevens51

Taakvolwassenheid266

Teambespreking249

Teambuilding275

Toekomstbestendigezorg203

Transferverpleegkundige162

Transmuralesamenwerking242

Treatfirstwhatkillsfirst182

Triage95

Tunnelvisie177

Tweedelijnszorg138

Unanimiteit254

VAS-score109,188

Vergaderagenda250

Vetorecht254

VMS79

Vooroverleg246

Voorzitter250

Vrijwilligersklem215

Vroegsignalering81

Warmeoverdracht168,242

Weerstandpunt287

Zorgbehoefte203

Zorgdoel104

Zorgprofiel22,38

Zorgresultaat30

Zorgtechnologie125

Zorgvraag91