Nauka języka polskiego jako obcego uczennic i uczniów z Ukrainy

Anna Listewnik, doradca metodyczny CEN ds. języka polskiego

Po wybuchu wojny 24 lutego 2022 roku w naszych szkołach przybyło wiele uczennic i wielu uczniów z Ukrainy. Te dzieci i młodzież są niezwykle serdecznie przyjmowani przez swoich rówieśników, nauczycieli oraz całe środowisko. Ważne jest, aby od pierwszego dnia w przyjaznej atmosferze rozpoczęli naukę języka polskiego jako obcego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców.

Najlepszą metodą uczenia się języka polskiego jest nauka w oddziale przygotowawczym, w którym uczniowie mają 6 godzin języka polskiego jako obcego. Poznają na nich m.in. słownictwo związane z ich otoczeniem szkolnym i środowiskiem domowym – poznają miejsce, w którym zamieszkali. Nauczyciele uczą ich języka polskiego i przygotowują do włączenia do oddziałów z ich rówieśnikami, także prowadząc inne przedmioty, np. matematykę czy fizykę.

W Szkole Podstawowej nr 57 im. gen. Wł. Andersa w Gdańsku oddziały przygotowawcze prowadzone są od 2018 roku. Nauczyciele wypracowali praktyczne metody pracy, które dostosowujemy do okoliczności, a także wieku, poziomu wiedzy oraz możliwości uczennic i uczniów, m.in.: • Staramy się uczyć języka polskiego poprzez zabawę, stwarzamy miłą atmosferę, inspirujemy, motywujemy. • Zachęcamy do czytania tekstów, słuchania audycji i oglądania programów telewizyjnych w języku polskim. • Pokazujemy różnice między językiem ojczystym uczniów a językiem polskim (np. wymowa głosek, zasady ortografii – pisownia ó-u, rz-ż, ch-h). • Pracujemy z mapą, np. z planem miasta Gdańska – poznanie topografii miasta, wyszukiwanie ulic, miejsc, zabytków.

Fot. Archiwum szkolne

• Wykorzystujemy tablicę multimedialną. • Stosujemy metodę dramy pedagogicznej, np. odgrywanie ról: w sklepie, u lekarza. • Wykorzystujemy zabawy językowe, np. redagowanie ustnej wypowiedzi na podstawie historyjek obrazkowych – wykorzystanie gry Dixit i krótkich filmów edukacyjnych. • Uczymy rymowanek i wierszy o pogodnej tematyce, bliskiej uczniom. • Przygotowujemy fiszki tematyczne, np. dni tygodnia, miesiące, kolory; śpiewamy piosenki, powtarzamy typowe konstrukcje językowe, np. zwroty grzecznościowe. • Ćwiczymy wymowę poprzez naśladowanie i wyraźne wymawianie charakterystycznych w języku polskim grup spółgłoskowych, np. ćwiczenia dykcyjne – czytanie zdań typu: W trzęsawisku trzeszczą trzciny. Czarny dzięcioł z chęcią pień ciął.

Fot. Archiwum szkolne • Aktywnie słuchamy: uczniowie otrzymują krótki tekst z lukami, nauczyciel czyta kilkakrotnie tekst (lub włącza nagranie tekstu), zadaniem uczniów jest uzupełnić brakujące słowo, dla ułatwienia brakujące wyrazy są zapisane w ramce nad tekstem. • Uczniowie układają pytania do tekstu i zadają je koledze/koleżance (praca w parach). • Uczniowie wypisują z tekstu wskazane słowa (np. nazwy kolorów, przyborów szkolnych). • W mniejszej grupie gramy w memory – poznawanie i utrwalanie słownictwa. • Zapisujemy wypowiadane przez nauczyciela głoski. • Porządkujemy słowa zgodnie z kolejnością alfabetyczną.

Często spotykam się z pytaniem nauczycieli, jak uczyć języka polskiego uczniów, którzy zostali przyjęci do klas bez znajomości języka polskiego. Zawsze odpowiadam, że oddziały przygotowawcze są najlepszą formą pracy z uczniami z doświadczeniem migracyjnym. Ale jeśli takiego oddziału nie ma, należy uczyć języka polskiego jako obcego i pamiętać o tym, że zawsze jest to proces długotrwały i indywidualny. Uczniowie z Ukrainy często znają dwa języki z grupy wschodniej: ukraiński i rosyjski, co bardzo pomaga w przyswojeniu sobie języka polskiego – języka słowiańskiego z grupy zachodniej. Jednak każdy z tych języków różni się wymową, pisownią i gramatyką. Zatem warto pamiętać o tym, że proces uczenia się języka obcego trwa przynajmniej kilka lat.

Należy również pamiętać o pozytywnym ocenianiu, dostrzeganiu osiągnięć i ciągłym motywowaniu uczniów, a także o różnicowaniu form i metod pracy, o których wspominam powyżej.