Actueel
Betrokkenheid
van maker en gebruiker De markt voor interieurarchitectuur is dynamisch. Zo wordt de sector met grote regelmaat voorzien van ‘vers bloed’. En die nieuwe generatie heeft vaak frisse ideeën. Inside Information geeft nieuwe leden van de Beroepsvereniging Nederlandse Interieurarchitecten (BNI) de kans om hun ideeën te delen met de sector. Dit maal een verhaal van Edwin van de Velde. Hij is afgelopen juli afgestudeerd als Interieur Architect (Honours) aan de Willem de Kooning Academie. Zijn afstudeerwerk geeft handvatten om producten, meubels en ruimten te ontwerpen en te gebruiken die meer worden gewaardeerd. “En dat is hard nodig, want we accepteren maar al te gemakkelijk de grijze eentonige massaproducten om ons heen.” Met ‘mijn oven’ geeft hij een extreem voorbeeld van betrokkenheid bij ontwerpen, produceren en gebruiken. Auteur: Edwin van de Velde Ik weet net zoveel van koken, de apparaten, het eten, de eettafel en de sociale rol die samen eten vervult als ieder ander. Mijn feitelijke kennis is niet zo groot en toch heb ik net als ieder ander een mening over hoe ik het wil. Zo verbaas ik mij erover hoe het er dagelijks in veel huishoudens aan toegaat. Plezier en passie zijn verdrongen door monotoon repeterende handelingen waarmee de dag besloten wordt. Het moet toch beter kunnen, socialer en vooral ook met meer waardering en een glimlach. Het waarderen van één van de meest sociale momenten thuis – het avondeten – heb ik aangegrepen voor mijn onderzoek. Uiteindelijk zeg ik hier iets mee in algemene zin. De thuissituatie is namelijk verre van uniek, ook in een kantoor, ziekenhuis of hotel zijn herkenbare monotone handelingen te vinden. Als ontwerper is het voor mij van belang mee te helpen
58
Inside Information
het plezier in het alledaagse terug te vinden. Het is een alom aanwezige taak voor vormgevers en architecten, zowel in éénop-één-situaties als bij ontwerpen voor meer massale projectmatige inrichtingen. Het is niet nodig genoegen te nemen met sleur en zelfs de kleinste stap in de goede richting is een welkome stap. Onderzoekend naar waar en hoe we meer kunnen genieten van ons eten, heb ik tien gesprekken gevoerd met denkers en doeners in het veld, waaronder een architect, een cateraar, een winkelmanager, een keukenleverancier, een chef-kok en een productontwerpster. Zij spraken elk afzonderlijk over hun interesses en enthousiasme, over het hoe en waarom van bepaalde handelingen en producten. Zo vertelde Gert Blom, chef kok bij Restaurant Amarone, over de bewuste keuze om te koken
op vuur vanwege emoties als geur, warmte en uitstraling. Productontwerpster Mieke Cuppen sprak over het bijzonder maken van het alledaagse met haar olijfoliekaraf en servies. En Jetty Min van Min2 bouwkunst sprak over het bewust kiezen voor wat beleving is en wat niet. Je kan immers niet continu speciaal bezig zijn. In een eerder interview over het ontwerpen, bouwen en bewonen van haar eigen woning zei ze: “proefondervindelijk ontwerpen en bouwen en het persoonlijke contact met de ambachtslieden heeft een enorme stimulans opgeleverd voor de kwaliteit van de uitwerking en het voldane gevoel nu we er wonen.” Alle gesprekspartners maakten duidelijk dat betrokken zijn bij de ontwerp- en gebruikskeuzes en soms ook bij het zelf realiseren van ideeën, kan bijdragen aan een groter plezier en hogere kwaliteit van het eindresultaat. Voor een ontwerper betekent dit dat de gebruiker, toeschouwer of consument nauw betrokken dient te worden bij de totstandkoming van het product. Of dit nu een gourmetstel, bureaustoel, hotelkamer of auto is. Niets nieuws, zou je zeggen. Consumentenpannels en focusgroepen worden al decennialang ingezet om kennis te vergaren. Maar hoe komt het dan dat er zoveel producten te koop zijn die eerder tranen dan een glimlach veroorzaken? Er is een belangrijk verschil tussen ontwerpen voor één gebruiker en ontwerpen voor een grote massa. Klakkeloos ont-
Actueel
‘Mijn oven’ van Edwin van de Velde.
werpen en produceren voor de massa ligt ver achter ons. Van architect tot autoleverancier wordt er tegenwoordig een zogenaamde catalogusvrijheid aangeboden. Toekomstige gebruikers kunnen zo hun aankoop customizen. Echt diepe betrokkenheid levert het niet op; het is meer een vluchtig sausje van kleur en materiaal keuzes. Een consument zou zich best wat meer met de productie of aanschaf mogen bemoeien, om zo zijn betrokkenheid te vergroten en waardering en genot tijdens het bezit en gebruik te verhogen. De impact hiervan op het ontwerpproces is groot, aangezien de ontwerper en producent een proces dienen te hebben dat deze input kan verwerken. De positieve relatie tussen betrokkenheid en waardering wordt ook bevestigd door prof. dr. Peter Vink in zijn onderzoek ‘Aangetoonde effecten van het kantoorinterieur’ (2009). In zijn inleiding zegt Vink dat betrokkenheid van medewerkers bij het ontwerp en testen van nieuwbouw, inrichting of verbouw tot betere prestaties en meer tevredenheid leidt. Ter voorbereiding van dit artikel sprak ik met Gideon van den Burg, Marketing Director bij inrichter Ahrend. Dit bedrijf test zijn producten bij eindgebruikers, zoals het zitcomfort van bureaustoelen. De ontwikkeling van een product is dan in volle gang. Het is de kracht van Ahrend dat het bedrijf deze producten doorontwikkelt tot industrieel te vervaardigen producten,
Betrokkenheid bij het maakproces speelt voor Edwin van de Velde een belangrijke rol.
Inside Information
59
Actueel die modulair in te zetten zijn op basis van specifieke klantwensen. Interieurarchitecten bij Ahrend zijn vervolgens bezig het bestaande productengamma in een inrichtingsconcept te verwerken. Wanneer een klant of architect het wil, worden er achteraf aanpassingen gedaan, zoals het aanbrengen van perforaties. Dit kan vanuit esthetische wensen of vanuit het functionele gebruik zijn. De betrokkenheid van de gebruiker is in zo’n geval van een heel ander niveau dan dat ik voor ogen heb. Mijn afstudeerwerk schetst een centrale rol voor betrokkenheid en stelt dat dit meer aandacht verdient om producten en ruimten te creëren, die meer worden gewaardeerd en waar we meer plezier uithalen. De betrokkenheid is daarmee al in een heel vroeg stadium aanwezig.
60
Ahrend brengt industrieel te vervaardigen producten op de markt, die modulair in te zetten zijn op basis van specifieke klantwensen.
‘Mijn oven’ heb ik ontworpen, ik heb zelf de bekisting gemaakt, het beton gegoten en het interne frame gelast, problemen opgelost en tekortkomingen voor lief genomen. Ik gebruik de oven ook zelf. Betrokkenheid is hier dus maximaal. Deze mate van betrokkenheid is natuurlijk niet mogelijk bij elk item. Het is mijn ogen wel noodzakelijk naar een nieuw optimum te streven in de professionele markt. Een optimum dat naar mijn mening verder gaat dan de huidige betrokkenheid. Peter Vink refereert in zijn boek aan betrokkenheid in de vorm van interviews met medewerkers om wensen te inventariseren, of de feedback die men kan geven op impressietekeningen. De ultieme methode noemt Vink het, wanneer de toekomstig gebruiker een tijdje in de nieuwe situatie kan werken om daarna feedback te geven. Een mock-up op ware grootte is echter voor veel organisaties te kostbaar. Wanneer de belangen groot zijn, zoals bij het interieur van een nieuwe trein, hotelkamer of winkel, wordt dit wel in de testfase opgenomen. Maar ook in dit geval reageert de gebruiker op het aangebodene, hij creëert niet zelf.
haar ontwerp ging ze langs de hotelketen om het servies ‘in actie’ te zien en te ervaren dat haar doelgroep tweeledig is. Zowel de hotelgast als het personeel dat de borden en kopjes dagelijks in de handen heeft, is een belangrijke gebruikersgroep. Voor hotelgasten is het gevoel en de uitstraling van groot belang, terwijl bij het personeel functionaliteit hoog op het lijstje staat. Vanwege het vaak onpersoonlijke karakter van een hotel wilde Cuppen iets huislijks meegeven aan de kopjes. Haar referentie was een thuissituatie, waar je ontspannen met opgetrokken benen op de bank zit; je handen omklemmen een mok warme thee. Met dit beeld voor ogen heeft Cuppen de ronding van de kopjes ontworpen, die iets in de schotel weg vallen. Zo is de mok beter met je handen te omklemmen en tegelijkertijd is het functioneel, doordat de mok minder snel omvalt bij het gebruik. Het feit dat de hotelketen een speciaal servies voor haar gasten heeft
laten ontwerpen, toont een hoge mate van betrokkenheid. Immers, een standaard servies kopen zou makkelijker, sneller en goedkoper zijn geweest, maar ook afstandelijker.
Mieke Cuppen heeft het nieuwe servies voor Mercure Hotels ontworpen, dat afgelopen voorjaar in gebruik is genomen. Voor
Mieke Cuppen heeft het nieuwe servies voor Mercure Hotels ontworpen, dat afgelopen voorjaar in gebruik is genomen.
www.facebook.com/edwinvdvelde www.issuu.com/edwinvandevelde www.amarone.nl www.miekecuppen.com www.min2.nl www.ahrend.nl
Inside Information
De crux ligt hem in de mate van betrokkenheid bij de totstandkoming van het product of de dienst. Betrokkenheid wil niet zeggen, dat het product volledig zelf gemaakt dient te worden. De betrokkenheid kan ook hoog zijn wanneer input aan het ontwerp wordt gegeven en er aanpassingen kunnen worden gemaakt. Men moet als het ware het eigen handschrift herkennen in het eindresultaat. Ik ben ervan overtuigd dat iedereen hierdoor meer geniet van het meubel, het apparaat of de ruimte. In de professionele markt, zoals in het projectinterieur, zijn nog vele stappen te maken om de eindgebruiker een werkelijk betrokken rol te geven en zo de waardering van het alledaagse te vergroten.