PCBO Apeldoorn maakt bevlogenheid inzichtelijk

Personeelsbeleid

PCBO Apeldoorn maakt bevlogenheid inzichtelijk Een interview met Claudia Vermeulen, Manager Personeelszaken, PCBO Apeldoorn

Timon Visser

is Consultant Medewerkersonderzoek Onderwijs. E-mail: Timon.Visser@effectory.nl

In dit artikel vertelt Claudia Vermeulen over haar ervaringen en geeft zij haar visie op het onderwijs en het medewerkersonderzoek.

basisschool

24 management

01 / 2013

C

laudia Vermeulen is Manager Personeelszaken van PCBO Apeldoorn. Sinds 2007 voeren zij medewerkersonderzoek uit onder docenten van de 28 aangesloten basisscholen.

Bevlogenheid is het belangrijkste en meest onderschatte kenmerk van een goede docent, dat zegt UT promovenda en onderzoeker Judith Konermann in haar proefschrift in januari van dit jaar.1 Volgens haar moet bevlogenheid op elke school het uitgangspunt zijn van personeelsbeleid. Dit onderschrijft Debora Roorda (UvA) in haar promotieonderzoek: de relatie tussen leraar en kind is écht belangrijk. Een goede relatie zorgt ervoor dat een kind zich meer inzet op school en beter presteert; een slechte relatie verslechtert inzet en prestatie.2 Een scholenstichting die bevlogen medewerkers als uitgangspunt neemt, is PCBO in Apeldoorn. ‘85% van onze uitgaven gaat naar personeel, het is dus heel belangrijk dat onze medewerkers tevreden en bevlogen zijn. We willen weten hoe zij hun werk ervaren en waar verbetermogelijkheden liggen. Daarom toetsen we tevredenheid en bevlogenheid van onze medewerkers’, zegt Claudia Vermeulen.

Hoger doel Uit het promotieonderzoek van Judith Konermann blijkt dat veel scholen dit juist niet doen. Scholen vertrouwen in hun personeelsbeleid teveel op de automatische piloot, zonder naar de intrinsieke motivatie van de docent te kijken. Het personeelsbeleid is weinig mensgericht en scholen gaan instrumenteel met hun medewerkers om. Een bevlogen docent inspireert en stimuleert leerlingen, wat een positief effect heeft op de inzet en leeropbrengsten. Claudia Vermeulen beaamt dat: ‘Door hoge werkdruk, vele veranderingen en het hoge ziekteverzuim, ‘vergeten’ docenten steeds meer waarvoor ze het allemaal doen. Wat het

hogere doel is van de school en hun vak, namelijk goed onderwijs voor kinderen. Naarmate je verder van die kern af komt te staan, ga je zwabberen en wordt je werk meer een to-do lijstje dat je afstreept. Dan ervaar je werkdruk, raak je ontevreden en kun je zelfs ziek worden. Het is dus belangrijk het hogere doel voor ogen te houden.’ In het Convenant Leerkracht van Nederland3 uit 2008 wordt erkend dat instrumenteel met docenten wordt omgegaan. De docent krijgt te weinig professionele ruimte om zijn werk goed te kunnen uitvoeren.

De positie van de docent in de school moet versterkt worden door hem zeggenschap te geven over het ontwerp en de uitvoering van het beleid van de school. Kortom, meer ruimte voor eigen mening en inzicht.

Personeelsbeleid Juist daarom heeft PCBO Apeldoorn het medewerkersonderzoek opgenomen in het personeelsbeleid. ‘De toegevoegde waarde van het medewerkersonderzoek voor het PCBO bestuur is dat wij, zeker omdat we niet dagelijks één op één contact hebben met onze docenten, los van de schooldirecteur toetsen hoe de medewerkers erin staan. Docenten kunnen zich geheel anoniem uitspreken over hun werk, de school en het bestuur. Daarnaast krijgen we als bestuur inzicht in de bevlogenheid, betrokkenheid en tevredenheid van de docenten. Dat geeft ons veel informatie. De uitkomsten uit het onderzoek van april hebben geleid tot actiepunten die zijn meegenomen in de beleidscyclus van het schooljaar 2012/2013. Om de bevlogenheid van onze docenten te vergroten gaan we bijvoorbeeld kijken naar onze managementstijl en hoe we om moeten gaan met inzetbaarheid, vitaliteit en werkdruk.’

Sociale innovatie Naast de bestuursbrede informatie krijgt elke basisschooldirecteur

van PCBO Apeldoorn een eigen rapportage met de scores van de medewerkers van de eigen school.

Zo krijgt de directeur inzicht in de plus- en verbeterpunten van de school, vanuit het perspectief van de eigen docenten. ‘Vanuit het bestuur wordt niets verplicht gesteld’, zegt Claudia Vermeulen.

‘Wel verwachten we dat elke directeur de resultaten presenteert en het gesprek met de docenten aangaat.’ Uit deze gesprekken komen actieplannen om zaken binnen de school te verbeteren. De wens van Convenant Leerkracht van Nederland wordt zo in de praktijk gebracht. Er is sprake van sociale innovatie, medewerkers hebben direct invloed op het beleid van de organisatie. De docenten krijgen de mogelijkheid om feedback te geven op de eigen school, het bestuur. Ze worden daarna betrokken bij het verbeteren van de te ontwikkelen punten. Hierdoor neemt hun invloed op het beleid van de school toe.

Ook wordt meer verantwoordelijkheid lager in de organisatie gelegd. Bijkomend voordeel is dat meedenken en invloed hebben op je eigen werkomgeving op zichzelf al de bevlogenheid van medewerkers positief stimuleert, blijkt uit een groot internationaal onderzoek4 naar bevlogenheid in organisaties.

Vernieuwingen Claudia Vermeulen onderschrijft het belang van bevlogen docenten voor scholen. ‘Er moet een bepaald gedeelte van een team zijn dat de kar wil trekken. Als schooldirecteur kun je het niet alleen. Er wordt tegenwoordig veel meer van scholen verwacht. Scholen worden geconfronteerd met vernieuwingen en vanuit de overheid ligt de kwaliteit onder de loep. Ouders kijken anders naar scholen en het ministerie gaat alle gegevens openstellen. In het verleden hebben scholen veel meer de deuren gesloten gehouden.

Vroeger zei de juf tegen de oubasisschool

01 / 2013 management 25

Personeelsbeleid

ders, ‘uw zoon doet het goed’.

Tegenwoordig willen ouders ook zien waarin hij goed scoort.

Scholen krijgen bijvoorbeeld te maken met Vensters voor Verantwoording, Passend Onderwijs en moeten steeds vaker open en transparant communiceren. Wil je als school vernieuwen dan heb je mensen nodig die mee willen, anders is het trekken aan een dood paard.’

Rol directeur De schooldirecteur is heel belangrijk voor de bevlogenheid van leerkrachten. Uit onderzoek van Universiteit Twente blijkt dat docenten beter functioneren en met meer bevlogenheid hun vak uitoefenen, als ze een goede relatie met elkaar hebben en er sprake is van wederzijds vertrouwen. Dit zie je terug in het feit dat leerkrachten dan een extra stap willen zetten voor de school waar ze werkzaam zijn.

Claudia Vermeulen onderschrijft dit belang: ‘De belangrijkste spil is natuurlijk de schooldirecteur.

Daar moeten we meer op in

basisschool

26 management

01 / 2013

gaan zetten vanuit het stafbureau. Juist ook om het beleid van PCBO Apeldoorn door te zetten naar onze basisscholen.

Je ziet bij directeuren die blij zijn met het bureau, ook dat hun docenten meer betrokken zijn bij PCBO als organisatie. De directeuren worden door de leerkrachten ook hoger gewaardeerd dan tijdens de eerdere meting.

‘Dat heb ik een aantal directeuren ook verteld, dat ze echt trots mogen zijn op de groei. Dat komt deels door een Management Development traject dat we hebben ingezet, maar ook is een nieuwe generatie schooldirecties gestart met nieuw elan en visie. Bij sommigen is sprake van een verdubbeling van de score. Dat is toch machtig! Daar ben ik erg blij mee.’

Meer invloed Het Convenant Leerkracht van Nederland vraagt om meer ruimte voor invloed van docenten op de eigen werkomgeving. Die is er op dit moment te weinig. Claudia Vermeulen erkent ook dat deze

ruimte bij PCBO en in het onderwijs niet altijd voldoende is.

‘Vooral niet te veel opleggen en verplichten. Dat is misschien ook wel het onderwijs: we leggen kinderen heel veel op. En misschien doen we dat vanuit het PCBO bestuur richting scholen ook wel. Kinderen varen daar niet altijd wel bij, docenten ook niet. Het begint bovenaan in de organisatie, vanuit het bestuur moeten we het goede voorbeeld geven. Het komt neer op een stuk loslaten en faciliteren, en dan is het aan de docent om het op te pakken. Dát is de belangrijkste reden om een medewerkersonderzoek te doen.’

Noten 1 http://onderwijs.vkbanen.nl/banen/artikel/ bevlogen-docent-is-goede-docent/975484. html, 27 juni 2012.

2 http://www.herstelrechtinhetonderwijs.nl/ actueel/29.pdf, 6 september 2012.

3 Definitief akkoord Convenant Leerkracht van Nederland, Scheveningen, 1 juli 2008.

4 Blessing White Research (2011). Employee Engagement Report, www.blessingwhite. com/research.

5 Coelman, Roxanne (2011). Bevlogenheid en burnout in het voortgezet onderwijs. Universiteit Twente.