NUMMER 3 December 2016 20e JAARGANG
d
MAANDBLAD VOOR STUDENTEN (KUNST)GESCHIEDENIS AAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
d
EINDELOOS EINDELOOS FELICITEERT EINDELOOS MET 20 JAAR EINDELOOS
Stiekem hoop je toch altijd een beetje op de Apocalyps als paus, al is het maar om ‘zie je wel’ te zeggen
HEILIG JUBILEUM Het katholieke feestje zonder vrije dagen
Suzanne Nellestijn - Ter ere van het porseleinen jubileum van de Eindeloos ging ik op zoek naar andere jubilea die dit jaar gevierd worden. Toen stuitte ik op het feit dat we zelfs in een jubileumjaar leven: een zogenaamd jubilee of Heilig Jaar. Iets dat wellicht meerdere niet-gelovigen volledig ontgaan is.
Doorgaans wordt een Heilig Jaar elke 25 jaar gevierd, het komt echter ook voor dat de paus besluit dit tussendoor ook te doen. Bijvoorbeeld als de wereld er volgens hem op dat moment niet op zijn best voor staat. Het is dan ook niet heel verrassend dat Paus Franciscus in maart 2015 aankondigde dat aan het einde van dat jaar de viering van een Heilig Jaar zou beginnen. Tegen de tijd dat dit nummer van
de Eindeloos in de bakken ligt is het echter alweer voorbij. Op 20 november, het hoogfeest van Christus Koning van het Heelal (wie kent het niet), komt dit heilige jaar ten einde. Dan kunnen we helaas niet meer profiteren van de volledige aflaten die er blijkbaar in deze periode te verkrijgen zijn wanneer men een bedevaart naar Rome aflegt; een gebruik waarvan ik toch zeker dacht te weten dat we het >>>
VREDESPAUS
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 2
EINDELOOS
HOOFDREDACTIONEEL Beste lezer! Zoals u al heeft kunnen zien op onze sprankelende voorpagina, heeft Eindeloos iets te vieren. Het is inmiddels twintig jaar geleden dat ons befaamde geschiedenisblaadje is opgericht! Dit moet natuurlijk gevierd worden, en daarom heeft onze trouwe redactie de laatste maand gezwoegd aan een heus jubileumnummer! Waan u in 1996, het jaar waarin Eindeloos het levenslicht zag. We hebben artikelen voor u klaar staan die in de jaren negentig gewoon bij het nieuws van de dag hoorden: van gekloonde Dolly tot Harry Potter. Deze Eindeloos verder als bron gebruiken voor een 1990s feestje? Zie onze nieuwste aflevering van Hapklare Historie, daar staat de ’96 populaire cultuur voor u behapt beschreven. Maar dat is niet alles, speciaal voor ons vierde lustrum hebben wij oud-Eindelozenaren opgespoord. Hoe maken zij het nu? Door het nummer verspreidt staan verschillende interviews over hun over meest noemenswaardige ervaringen. En deze interviews bewijzen dat er toch licht is aan het eind van de tunnel: geschiedenisstudenten eindigen niet per se in de goot! Oud-redacteuren Julliëtte van den Hill en Tim Snijders pakten zelfs weer de pen op, en schreven speciaal voor dit nummer een artikel. Blader snel naar pagina 14 en 18 voor al uw vragen over lustra en fatwa’s.
met de Middeleeuwen achter ons hadden gelaten. Om het aflaat te verkrijgen moet men 15 dagen in Rome verblijven, en elke dag de vier belangrijkste kerken in de stad bezoeken: de Sint-Jan van Lateranen, de Sint-Pietersbasiliek, de basiliek van Santa Maria Maggiore en de Sint-Paulus buiten de Muren (qua afstand ook echt een dagtaak; de aflaatgierige pelgrim zal zich niet snel vervelen tijdens zijn of haar verblijf). Het concept van het Heilige Jaar is bekend vanaf 1300, maar ook
‘In 2015 opende paus Fransiscus het Heilige Jaar in de Centraal-Afrikaanse Republiek’ hiervoor werd het vrijwel zeker al gevierd. Het jaar wordt afgetrapt door het openen van de Heilige Deur. Over het algemeen is dit de Heilige Deur van de Sint-Pietersbasiliek in Rome, maar in 2015 koos paus Franciscus er echter voor dit vervroegd te doen in de kathedraal van Bangui in de Centraal-Afrikaanse Republiek. In lijn met het idee dat een Heilig Jaar noodzakelijk was door de vele
Tot uw (kerk)dienst
oorlog en wreedheid in de wereld was dit geen rare keuze. Het land wordt sinds 2012 geteisterd door een burgeroorlog, en door het Heilige jaar daar te beginnen wilde de paus solidariteit tonen. Ondanks de beste bedoelingen van Franciscus lijkt er niet bepaald gehoor te zijn gegeven aan zijn oproep tot barmhartigheid en liefde. Zo trok Rome heel weinig bezoekers (zowel toeristen als pelgrims) vergeleken bij een normaal jaar, en helemaal vergeleken bij een Heilig Jaar. Dit onder andere door de aanslagen in Parijs; mensen deinzen er toch voor terug om dergelijke drukke openbare plekken te bezoeken. Het soort gebeurtenis waartegen het Heilig Jaar als ‘remedie’ bedoeld is, lijkt daarmee de impact van de boodschap en bijbehorende rituelen teniet te doen. d
Op naar de volgende twintig, Suzanne Nellestijn & Pouwel van Schooten Redactiewijsheid van de week: Het beste moment om een tijdschrift te beginnen is twintig jaar geleden, het op één na beste moment is nu. Paus Fransiscus was erg blij met zijn nieuwe sjaal
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 3
EINDELOZE NOSTALGIE
BABELS EN BLUNDERS Eindeloos herinnert Eindeloos
In de twintig lange jaren sinds 1996 hebben er een groot aantal geschiedenisstudenten voor Eindeloos geschreven. Wij hebben enkele voor uw leesplezier opgespoord, en vroegen ze naar hun meest memorabele Eindeloos-ervaringen. We kregen ludieke verhalen terug over vendetta’s met Babel, sprankelende interviews met eigenaarde docenten, ongemakkelijke juryrapporten, en nog veel meer!
Faculteitsbladen zijn niet altijd even aardig tegen elkaar, maar dit zorgt misschien wel voor de mooiste nummers, Bob van Toor (2008-2011) over ruziën met Babel (Geestenwetenschappen faculteitsblad): ‘We mochten graag over Babel spreken als onze aartsrivaal; alsof Pieter Broertjes op feestjes verkondigt dat Rudolph Giuliani hem regelmatig tergt. Toen de twee vinnige hoofdredactrices van de afdelingsglossy schreven dat Eindeloos een kladblaadje was dat werd polgepend door Onno la Rivière, maakte we de Onno. – de punt hoorde bij de titel. Prettige herinnering aan giechelend, tegen de deadline van enkele dagen (waarna de grap veel te laat zou komen), de hele opmaak van Babel rippen en volpennen met onzinnige stukken van de hand van Ono El Ereivir en O. de Beek.’ Een hoogtepunt uit de Eindeloos-historie is de gerenommeerde Herman Beliën special (mei 2011). Beliën, ‘de geliefde en gevreesde, gevierde en verguisde docent Nieuwste Geschiedenis en Amerikanistiek’ ging toen na meer dan veertig jaar met pensioen. Clara van de Wiel (2008-2011) over haar interview met deze bijzondere man: ‘Mijn hoogtepunt was mijn interview met docent Herman Beliën, die afscheid nam. Beliën was het type norse oude man, gevreesd door velen, en toen ik hem mailde voor een interview reageerde hij dan ook niet. Toen ben ik naar café Scheltema gegaan, waar hij vaak zat, en heb ik hem daar in zijn nek gesprongen. Zodoende kwam het interview er toch, en het werd een prachtig gesprek. Het kwam in het speciale Herman- Beliën-themanummer, dat sowieso een pareltje uit het archief is. Toen Beliën een aantal jaren later overleed was dit het enige interview dat er nog was, en er werd dan ook door meerdere landelijke dagbladen uit geciteerd.’ Elk jaar prijst Eindeloos tijdens het Jan-Willem-Schulte-Nordholt-Gala het beste eerstejaars populairwetenschappelijk artikel. De winnaar krijgt de
felbegeerde wisselbokaal en een plaatsje in de redactie. Deze avonden verliepen niet altijd volgens plan, zo vertelt Juliëtte van den Hil (2010-2014): ‘Een van de meest memorabele momenten vond ik de JWSNprijs uitreiking van jaar 2010-2011. Het was het eerste jaar dat we kort iets over alle genomineerden zouden gaan zeggen, zodat duidelijk zou zijn hoe de beoordeling was verlopen. Een van onze redacteuren had
‘De beoordelingen werden ongecencureerd voorgelezen. Ik kon wel door mijn stoel gaan’ de schone taak om de genomineerden toe te spreken, en deed dat aan de hand van onze initiële - keiharde - beoordelingen. Of beter gezegd: die beoordelingen werden ongecensureerd voorgelezen. Ik kon wel door mijn stoel gaan… Het jaar daarop hebben we vooraf even afgestemd hoe we dit zouden gaan aanpakken.’ De winnaar van dat jaar was Hugo van Doornum (2011-2015): ‘Mijn eerste kennismaking met Eindeloos was de befaamde Jan Willem Schulte Nordholtprijs. De toenmalige juryvoorzitter had helaas geen tijd om nette rapporten te maken - waarin complimenten en kritiekpunten elkaar een beetje afwisselen -, en las daarom de ongecensureerde aantekeningen van de juryvergadering op. Wat me ervan bijstaat is dat mijn stuk bui-tengewoon ondermaats was, maar nét iets minder ondermaats dan de rest. Daarom won ik de prijs en mocht ik voor Eindeloos gaan schrijven.’ Het toenmalige verslag van het befaamde gala in de Eindeloos, was op z’n minst gezegd een stuk zachter: ‘[Hugo’s] essay, zo meende de jury, stak nog net bo-
ven de twee andere ijzersterke kandidaten uit door de gedurfdheid van schrijven en de virtuoze zinsconstructies –zelfs waar die soms uit de bocht vlogen. Fouten zijn af te leren, concludeerde jurylid Blom tevreden, stijl is aangeboren. Toen de kersverse JWSNH-laureaat zichtbaar ontroerd verklaarde dat hij het essay de nacht voor de deadline om half vier ‘er even uit had geramd’ wist de gehele redactie: hier staat een aanwinst voor de geschiedwetenschap, en de toekomst van ons geliefde Eindeloos.’ Benieuwd naar de befaamde Beliën special en andere oude nummers? Surf naar onze vernieuwde site www.eindeloosweblog.wordpress.com. Verderop in het nummer, andere antwoorden op prangende vragen. Bijvoorbeeld op pagina 19: wat moet ik in hemelsnaam doen na mijn studie?
Foto van JWSN-gala 2010
MARY POPPINS
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 4
MARY POPPINS vs. WALT DISNEY
Mary keek tevreden toe hoe de drugs begonnen te werken
Pouwel van Schooten - In hetzelfde jaar dat Eindeloos het levenslicht zag, doofde ook het licht in de ogen van P.L. Travers, schrijfster van de befaamde Mary Poppins-serie. In de populaire cultuur is Mary Poppins een zingende en magische kinderjuf die door knotsgekke avonturen een Edwardiaanse familie dichter bij elkaar brengt. Maar de auteur en het originele personage zijn een stuk grimmiger dan de films Mary Poppins (1964) en Saving Mr. Banks (2013) doen vermoeden. Travers werd geboren als Helen Lyndon Goff in 1899, en had een jeugd waar Charles Dickens van zou opkijken. Opgroeiend in een Australisch dorpje met een alcoholistische vader en een suïcidale moeder, vluchtte ze later in een sprookjesachtige versie van haar kinderjaren. Maar haar echte, ongelukkige jeugd bleef haar achtervolgen en zorgde ervoor dat zowel haar leven en de geliefde kinderboeken
die ze schreef een grimmige dimensie kregen. Na Australië ontvlucht te zijn, werd ze voor een korte tijd actrice en begon ze met schrijven onder de pseudoniem Pamela Lyndon Travers. Maar dat was niet het enige wat ze deed: tijdens de Tweede
‘Volgens bioscoopbezoekers huilde ze tijdens de premiere van Mary Poppins’ Wereldoorlog werkte ze voor het Britse ministerie van Informatie in de Verenigde Staten. Dit overheidsorgaan bewaakte de openbare orde door middel van propaganda en perscensuur. De moraal aan het thuisfront werd bevochten met slogans als ‘Keep calm and carry on’, welke overigens nooit werd gebruikt. Tijdens de oorlog ontmoette
ze een opgewekte man, die toevallig directeur was van een animatiestudio: Walt Disney. Na het grootse succes van Sneeuwwitje, wilde Disney maar al te graag het net uitgekomen boek Mary Poppins verfilmen. Travers sloeg het aanbod keihard af en gaf meer dan twintig jaar later pas toestemming. Maar zelfs toen ze de rechten verkocht en de film in productie ging in de jaren zestig, bleef ze hardnekkig over de film klagen. Volgens bioscoopbezoekers huilde ze tijdens de première (waar ze overigens aanvankelijk niet voor was uitgenodigd). Gedurende de afterparty zei ze luidkeels ‘The first thing that has to go is the animation sequence’. Disney antwoordde: ‘the ship has sailed’. Toen decennia later een musicalversie van haar boek werd gemaakt, maakte ze het overduidelijk dat er alleen Britse schrijvers aan mee mochten werken. Wellicht klinkt dit nogal hard – een zuurpruim die Disney weigert om haar werk voor het grote publiek bekend te maken, maar er >>>
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 5
MARY POPPINS
zat meer achter verscholen: Mary Poppins was háár leven. Zoals recensent Margaret Lyons stelt in haar recensie van Saving Mr. Banks: ‘ [Travers was] a creative, passionate person, with dignity and real emotions, getting steamrolled by one of the most powerful companies in the world.’ Want het werkelijke personage van Mary Poppins heeft veel meer gemeen met de Britse klassieke kinderboeken dan de zingende kinderjuf Julie Andrews. Poppins is vaak gemeen, brengt de kinderen maar al te graag in gevaarlijke situaties en duldt absoluut geen tegenspraak. Ze neemt Michael en Jane natuurlijk wel mee op magische avonturen, maar die avonturen hebben dezelfde grimmige dimensie als Nooitgedachtland of Narnia. Travers haalde dan ook veel van haar inspiratie uit verhalen van J. M. Barrie, de schrijver van Peter Pan, nog zo’n kinderboekenheld met een duistere kant. Haar eerste uitgever was nota bene de inspiratiebron voor Peter: Peter Llewelyn Davies. Travers zelf was ook niet bepaald het toonbeeld van een perfecte nanny. Voor zeventien lange jaren verzweeg ze haar pleegzoon dat hij ook nog ergens in Engeland broertjes en zusjes had – iets wat hem later tot een drankprobleem dreef. P.L. Travers lijkt wellicht het einde van het tijdperk van de klassieke Britse kinderboeken. Met haar dood in 1996 zijn de bekende Britse schrijvers als J. M. Barrie, C. S. Lewis en Beatrix Potter dood en begraven: geen ambigue helden meer en jonge kinderen die door magische wezens
‘God ik haat kinderen’
worden meegenomen. Niet helemaal – want in hetzelfde jaar dat Travers stierf, zette een moeder met bijstandsuitkering haar pen op papier met een eigen pseudoniem. En net zoals Travers expliciet voor twee voorletters had gekozen, in navolging van J. M. Barrie, deed J. K. Rowling dat ook. d
Dit is stereotypering van horecapersoneel! Schandelijk!
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 6
MANNEN IN HET VELD
950 JAAR HASTINGS
‘Die telt niet want ik had nog een extra leven’
Bente Marschall - Drie weken lang duurt de tocht voor de re-enacters. Te voet en te paard trekken zij naar Hastings ter gelegenheid van de 950ste verjaring van de Slag. Een beetje een apart gezicht is het wel: mannen in maliënkolder die onderweg hun kamp opslaan in Hyde Park, Londen, in 2016. Edward de Belijder, koning van Engeland, overlijdt in januari 1066 kinderloos. Zijn achterneef Willem, hertog van Normandië, verwacht dat hij het stokje van hem over kan nemen. Niets blijkt echter minder waar: tot Willems grote verontwaardiging – maar bepaald niet onverwacht – blijkt Edward op zijn sterfbed Harold Godwinson, zijn zwager en vertrouweling, te hebben aangewezen als wettige opvolger. Harold wordt door de Raad van Wijzen goedgekeurd en op de dag van Edwards begrafenis gekroond. Willems verbazing kwam voornamelijk voort uit twee zaken. In de jaren 1051-1052 waren de in ongenade gevallen Godwinsons verbannen. Edward had toen de Engelse kroon toegezegd aan achterneef Willem. Die zou hij verwerven na Edwards dood. Bovendien was Harold gedwongen geweest Willem te beloven hem aan de Engelse troon te helpen toen die hem in 1064 in Frankrijk bevrijd had uit handen van een andere Normandische vorst.
Willem is boos. En Willem laat het er niet bij zitten. Zo’n acht maanden later landt hij met ongeveer 7000 troepen infanterie en cavalerie in Pevensey en trekt op richting Hastings. Zijn manschappen zijn niet alleen afkomstig uit Normandië. Ook Bretons en Frans-Vlamingen doen mee. Nog geen twintig uur
‘Willem is boos. En Willem laat het er niet bij zitten.’ nadat ook Harold met zijn troepen is aangekomen bij Hastings barst de strijd op 14 oktober los. Ondanks het tactische voordeel van Harolds positie op hoger gelegen grond is de strijd die avond in zijn nadeel beslecht. Duizenden zijn in de strijd omgekomen, onder wie Harold zelf. In veel geschiedenisboeken staat beschreven hoe Harold om het leven kwam door een pijl in zijn oog. Dit gaat terug op een detail op het Tapijt van Bayeux, enkele jaren later gemaakt in opdracht van bisschop Odo van Bayeux, Willems halfbroer die hem in de strijd vergezelde. Het tapijt is meerdere malen gerestaureerd. Wanneer het tapijt beter bekeken wordt, blijkt dat de ‘pijl’ oorspronkelijk veel verder doorliep. Waarschijnlijk gaat het hier dan ook niet om Harold die door
een pijl geraakt wordt, maar om een Angelsaksische speerwerper. Vermoedelijk is Harold iets verderop afgebeeld, waar hij door verschillende vertrouwelingen van Willem neergehouwen wordt met een zwaard. Ook Willem zelf heeft het tijdens de gevechten af en toe zwaar te verduren. Het gerucht gaat dat hij is gesneuveld. Om zijn manschappen van het tegendeel te overtuigen en de paniek onder de vluchtenden weg te nemen, schuift hij zijn helm op z’n achterhoofd, zodat hij goed herkenbaar zijn mannen een hart onder de riem kan steken. Na deze grote, maar bloedige overwinning trekt Willem op naar Londen. Voortaan zou hij de bijnaam ‘de Veroveraar’ dragen. De Angelsaksische heerschappij in Engeland kwam tot een eind bij zijn kroning tot koning van Engeland op eerste kerstdag 1066: Engeland had een Normandisch koningshuis. Het aantal slachtoffers van de Slag bij Hastings editie 2016 viel overigens erg mee.d
MEER WETEN? Peter Poyntz Wright, Hastings (Phoenix 2005).
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 7
EINDELOZE NOSTALGIE
SCHOPPEN TEGEN SCHENEN Tips voor redacteuren en studenten
Juliëtte: ‘Voor de redacteuren: het hoeft allemaal niet zo braaf! En voor geschiedenisstudenten in het algemeen: beperk je niet te snel tot één onderwerp of periode. Binnen elk thema is het mogelijk om iets te vinden wat een raakvlak heeft met jouw interesse. Sommige van mijn leukste papers en onderzoeken gingen over een tijdvak dat mij in de regel niet ligt (ugh Koude Oorlog ugh). Blijf breed geïnteresseerd, ook als je je uiteindelijk specialiseert.’
Tim van der Steen (2006-2009): ‘Grijp elke studiereis, excursie, etc. aan om van je bureaustoel/ uit de collegebanken te komen en probeer er – als het even kan – een mooi stuk over te schrijven voor Eindeloos!’
Joris: ‘Volg je hart.’
Clara: ‘Volgens mij is er genoeg over te schrijven op dit moment: de discussie over de maatschappelijke rol van geschiedenis woedt volop, en daar kun je als geschiedenisstudent prachtig op reflecteren. Verder kan ik alleen maar benadrukken: blijf gewoon lekker schrijven, maak lol en schop af en toe flink tegen wat gevoelige schenen.’
Bob: ‘Mee gaan met Willem Melching op de reis naar de slagvelden (door mijn Kleio-opvolger omgedoopt tot het intens ordinaire ‘Battlefield Tour’). Als je een essay-paniekaanval hebt, even langs de achterkant van het PCH lopen door de rustgevende Badedas-walm uit de luchtroosters van de USC-kleedkamer in de kelder. En dus van je luie reet af te komen, maar meer nog realiseren dat het allemaal niet zo eng is: bij Eindeloos mag je, móet je zelfs, dingen opschrijven waarvan docenten moederlijk glimlachen en je zelf vijf jaar later rillend vraagt of het asjeblieft uit de Google-resultaten geschrapt mag.’ Hugo: ‘Probeer vooral te bedenken: wat zou ik, als ik als voorbijganger de Eindeloos meeneem, voor stukken willen lezen? Het is makkelijk om een paper een beetje om te werken tot een populairwetenschappelijk stuk, maar daarmee krijgt de Eindeloos iets onsamenhangends. Beschouw jezelf als journalist en ga op zoek naar originele onderwerpen. En bovenal: blijf veel schrijven, vormgeven, foto’s maken of andere leuke dingen doen - je hebt bij Eindeloos de vrijheid om te doen en te laten wat je wil!’
Eindeloos bedankt onze grootse voorgangers voor de interviews. Ook vetes beginnen en tegen gevoelige schenen schoppen? Kom bij Eindeloos! Stuur een motivatie op naar eindeloos@kleio-amsterdam.nl en waan je bij een redactievergadering!
HE AINT DEAD
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 8
ALL EYEZ ON ME
De laatste momenten van raplegende Tupac Tim van Spanning - Het is tien over elf als op de avond van 7 september 1996 een donkere BMW 750 stopt voor het kruispunt van East Flamingo Road en Koval Lane. Het weer is lekker, 30°C, zeker niet ongewoonlijk voor het najaar in Las Vegas en er staat een zachte wind. De twee mannen die in de auto zitten zijn op weg naar Club 662, die ze afgehuurd hebben voor de avond. Eerder op de avond hebben ze genoten van een grote bokswedstrijd tussen zwaargewicht kampioenen Bruce Seldon en Mike Tyson, die Tyson verpletterend overwon door zijn tegenstander in de eerste ronde knock out te slaan. Dat ze verschrikkelijke ruzie kregen met een bekend lid van de Crips, wat zelfs uitliep op een handgemeen, kan geen afbreuk meer doen aan de avond. Om tien over elf stopt een auto met twee knappe vrouwen aan de linkerzijde van de heren, perfect materiaal om uit te nodigen voor de avond in Club 662. De bijrijder staat op, steekt zijn kop door het dakraam van de auto en maakt een praatje met de vrouwen. Natuurlijk zullen ze met hem meegaan
‘Where were you when I got shot?’
vanavond, hij is immers Tupac Shakur, de wereldberoemde rapper, stem van een generatie. De naam van de bestuurder is Suge Knight, voormalig American foot-
Why does Snoop dogg carry an umbrella? Fo’ drizzle
ballspeler van de Los Angeles Rams en mede-oprichter van Death Row Records, het label achter namen als Dr. Dre, Snoop Dogg en MC Hammer. Het zou echter anders aflopen. Om kwart over elf stopt een grote witte verouderde Cadillac aan de rechterzijde van de twee levende legendes. Een raam wordt omlaag gedraaid, en direct wordt het vuur geopend op Tupac, die twee maal wordt geraakt in de borst, eenmaal in de arm, eenmaal in de heup, en eenmaal in de rechterlong. Knight, die door een scherf van een kogel in zijn hoofd wordt geraakt, kan het nog opbrengen de rapper naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis te brengen. Daar wordt Tupac al snel in een kunstmatige coma gebracht, nadat hij meerdere malen zijn bed probeert te verlaten. Ondanks alle zorg mag het niet meer baten: op vrijdag 13 september overlijdt Shakur aan inwendige bloedingen. De vraag ‘where were you when Tupac was shot?’ is een die een hele generatie muziekliefhebbers kan beantwoorden. De moord is nog altijd onopgelost. d
REVOLUTIEJAAR 1996
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 9
DE REVOLUTIES VAN 1996 Over duurzaamheid, DNA, draagmoeders en Dolly
Dit is hoe de toekomst er in 1996 uitzag.
Jet van der Steijle – Het jaar 1996 was vanwege vele gebeurtenissen een uiterst memorabel jaar. Zo won Robert Mugabe in maart de verkiezingen in Zimbabwe, met een opkomst van 32 procent. Sri Lanka werd wereldkampioen cricket, Braveheart won de Oscar voor beste film en Duitsland werd Europees Kampioen voetbal, voor het eerst als verenigd land. Maar ook om een andere reden was 1996 een interessant jaar. Vergeet de Verlichting en industriële revolutie: wie een fascinatie heeft voor grote ontdekkingen en uitvindingen hoeft niet verder te kijken dan good ol’ -96. De technologische en biologische ontwikkelingen die in 1996 werden gedaan, zijn buitengewoon opmerkelijk. Zo werd de eerste elektrische auto – inmiddels niet meer weg te denken uit het Nederlandse autolandschap – gelanceerd voor massaproductie en -gebruik. De General Motors EV1 werd al snel uit de productie gehaald vanwege tegenvallende verkoopcijfers en is hiermee een zeer zeldzame auto geworden. Sinds 2010 is de elektrische auto aan zijn definitieve opmars begonnen. Waar het in 1996 niet lukte, er gaan hardnekkige
geruchten dat de olie-industrie invloed heeft gehad vanwege de mogelijke bedreiging van deze industrie, lukte het in de twintigste eeuw duidelijk wel. Ook schaap Dolly was een waar fenomeen uit de negentiger jaren, letterlijk en figuurlijk. Het harige dier uit Schotland werd in juli 1996 geboren. Dolly was geen normaal schaap, maar gekloond
‘Tegenwoordig is het klonen van dieren de normaalste zaak van de wereld, maar in 1996 was het een revolutionaire gebeurtenis’ uit de cellen van een volwassen dier. Het bleek een revolutionaire gebeurtenis: nooit eerder was dit succesvol gelukt. Tegenwoordig is het klonen van dieren de normaalste zaak van de wereld, voor een luttele 50.000 euro kun je in Zuid-Korea je hond laten klonen. Stier Herman kennen
sommigen nog wel: de eerste transgene stier ter wereld. Het genetisch gemodificeerde dier had stukjes menselijk DNA in zich en hoewel het beest geen lang leven beschoren was – net als Dolly – werd ook dit beest een bezienswaardigheid. Tot slot nog een technologisch hoogstandje uit 1996 te bespeuren: in dit jaar werd voor het eerst een kind verwekt met drie verschillende ouders. Bij gevallen waarin de moeder een erfelijke ziekte met zich meedraagt, wordt met de hulp van een tweede vrouw ervoor gezorgd dat er een gezond kind geboren wordt. In 1996 werd onder leiding van een Nederlandse arts in Amerika het eerste kind geboren, zonder enkele resten van het vreemde DNA dat bij haar verwekking werd gebruikt. Gezien haar DNA had ze twee ouders, maar eigenlijk had ze er drie. In 2016 is deze techniek weer toegepast en hoewel het niet vaak gebeurt, wordt er wel hard aan gewerkt om het te verbeteren. Anno 2016 kijken we naar veel van deze ontdekkingen nog amper om, zo vanzelfsprekend worden ze gevonden. De basis hiervoor werd echter twintig jaar geleden gelegd: ’96 was zonder meer een jaar van revolutionaire gebeurtenissen. d
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 10
HAPKLARE HISTORIE
ZES KEER NEGENTIEN‘Oh 1996, wat waren het toch vredige tijden. Geen gezeur over populistische politici en hun rechtszaken, overkill aan 3D films, of het gruwelijke 8-8-4 systeem. De jaren negentig waren simpelere tijden: maar wat weet jij überhaupt nog van negentiennegenenzestig? Tot onze grote schrik was een deel van onze redactie zelfs nog peuters en kleuters tijdens het sprankelende oprichtingsjaar van Eindeloos. Daarom hier een kleine blik uit de populaire cultuur van 1996. Wat was ‘hot’ en ‘what not’?
Beroemde bochel
Bente Marschall – Op 21 juni 1996 verdringen Amerikanen zich voor de bioscopen. The Hunchback of Notre Dame gaat in première. Disney’s 34ste avondvullende animatiefilm – door sommigen ‘Disney’s darkest picture’ genoemd - was een feit. Victor Hugo’s verhaal over het middeleeuwse Parijs heeft, weliswaar in een sterk aangepaste vorm, zijn eigen tekenfilmversie. Maar er is meer te zien dan alleen The Hunchback. Wie goed oplet, ziet Belle al lezend door het beeld wandelen. Een grapje van de twee regisseurs, Trousdale en Wise, die ook samen Beauty and the Beast regisseerden. De vrolijke stenen chimères, Laverne, Hugo en Victor, houden Quasimodo gezelschap en geven hem advies. Victor Hugo zou vereerd zijn.
Make France great again!
Winter is coming for twenty freakin years
Suzanne Nellestijn – Tegenwoordig een razend populaire en bijna frustrerende tv-serie, zouden we bijna vergeten dat Game of Thrones oorspronkelijk het eerste boek van een monumentale reeks is. In het 1996 verscheen dit eerste boek van de serie A Song of Ice and Fire. Aanvankelijk was het de bedoeling van George R.R. Martin om een trilogie te schrijven. Je zou bijna zeggen: had hij dat maar gedaan dan was ons een ongelofelijk saai vierde boek bespaard gebleven. Inmiddels, twintig jaar en vijf boeken verder, wachten we vol spanning op deel zes en zeven, en alle personages die door meneer Martin van het leven beroofd zullen worden – als hij niet zelf voor die tijd het leven laat. ‘Hodor’
Michaels magical moment
Silvio Algra – ’96 was geen topjaar voor Michael Jackson. Hij werd beschuldigd van kindermisbruik en antisemitisme. Zijn oplossing voor dit imagoprobleem: een – zelfs voor zijn doen – excentrieke uitvoering van “Earth Song” tijdens de BRIT-awards, compleet met kinderen verkleed als melaatsen, handopleggingen en een heuse rabbi. De megalomane vertoning werd Britpop-zanger Jarvis Cocker (Pulp) te veel: hij rende het podium op en ver-Kanye Westte zo Jacksons optreden. De King of Pop was not amused en wilde Cocker aanklagen. Uiteraard kwamen zijn advocaten alleen met ‘kindermishandeling’ op de proppen (er zou een jongetje zijn gestruikeld bij het voorval). Deze aanklacht is nooit ingediend en Cocker werd een cultfiguur onder liefhebbers van puntige Britse popdeuntjes met nihilistische teksten.
‘AAH AAH AAAAAAAAH UUH UUH UUUUUHUUHUUHUHUUU’
HAPKLARE HISTORIE
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 11
ZESENNEGENTIG Insecten ruilen Tycho Hofstra – Als kind was Satoshi Tajiri geobsedeerd met insecten verzamelen. Gewapend met jampotten en zelfgemaakte vallen struinde de Japanner bossen, struiken en vijvers af om zo veel mogelijk verschillende kruipertjes te vangen. Tegen de tijd dat Tajiri zestien was kreeg hij, zoals alle gezonde jongen van zijn leeftijd, interesse in iets heel anders: videospelletjes. Samen met zijn vrienden begint Tajiri onder de naam Game Freak spellen te ontwikkelen. In 1990 zag Tajiri de twee kinderen hun gameboys aan elkaar verbinden met de link cable. Hij stelde zich voor hoe insecten via de kabel van de ene naar de andere gameboy kropen. Aangewakkerd door dit vreemde beeld herinnerde Tajiri zich het plezier dat hij vroeger had in het vangen van insecten. Het principe van Pokémon was geboren. Het zou nog zes jaar duren, maar in 1996 verscheen Pokémon Rood en Groen in de Japan. Het ruilaspect van Pokémon (iedere versie heeft 11 pokémon die de andere versie niet heeft) maakte het spel via mond-op-mondreclame waanzinnig populair. Toen Pokémon in 1998 in Noord-Amerika en Europa verscheen was het al een waar imperium met manga’s, ruilkaarten en tekenfilms. We hebben dus nooit een schijn van kans gehad.
‘Satoshi, satoshi-shi?’
‘Pi-pika pikachu!’
Verwarde popcornknagers Joris Ammerlaan – Wat in de jaren ‘60 een populaire tv-serie was geweest werd in 1996 een succesvolle filmserie: Tom Cruise nam de rol op zich van geheim agent extraordinaire Ethan Hunt, en is sindsdien in steeds grotere problemen gekomen (op het witte doek – daarbuiten ook, overigens). De muziek werd door de drummer en bassist van U2 onderhanden genomen en overgezet naar een dansbare vierkwartsmaat. De techniek in het verhaal werd geupdate, met een belangrijke rol voor het internet en Apple computers. Er was alleen één probleem: M:I #1 had een te ingewikkeld verhaal, volgens het popcornpubliek... Een aanrader, dus! Helaas bleek Tom Cruise publieke imago ook aan een draadje te hangen
Mannetjes en monsterhits
Coks Donders - Ham laka medavada hieja macarena toeka wist homma wadie kamma sena cosa buena, Ham laka medavada hieja macarena heeeeeee macarena AIGHT. Voor je gevoel is de Macarena al zo oud dat Mozes erop gedanst zou kunnen hebben, maar nee: Los del Río scoorde de onverstaanbare monsterhit in 1996. Hoe? Dankzij dat aanstekelijke deuntje en die choreografie die tot op de dag van vandaag geliefd is op kinderfeestjes, carnaval, soosavonden en bij Nederland in Beweging. Wie motoriek gehandicapt is kan als alternatief meewiebelen op het liedje, dat deden de opaatjes van Los del Rio tenslotte ook gewoon 5 minuten en 3 seconden lang. Zin in een feestje? De mannetjes zijn te boeken via manager Cedric (+34 659 854 848). De hoogtijdagen voor jumpstyle
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 12
KOKEN MET COKS
TWINTIG KAARSJES OUD Coks Donders - Eindeloos is jarig en trakteert daarom op taart in de vorm van een eenmalige terugkeer van Koken met Coks. Want ja, een taart met kaarsjes op een verjaardag, waarom doen we dat in hemelsnaam? Dat komt door de Oude Grieken én door middeleeuwse kinderfeestjes in Duitsland. De Grieken schonken ons niet alleen de democratie en een hele horde aan veelgeciteerde filosofen, maar ook de verjaardagstaart hebben we aan dit volk te danken. In het Oude Griekenland werd Artemis, godin van de maan (en nog duizend andere dingen) bij ieder begin van een nieuwe maancyclus geëerd met een vroege vorm van een verjaardagstaart, gemaakt van meel, honing en olijfolie. De taart werd gebakken in de vorm van een volle maan en er werden kaarsjes in gestoken om het maanlicht na te kunnen bootsen. Deze traditie verdween uiteraard bij de introductie van het christendom, maar keerde in een andere vorm terug rond Kerstmis. De geboortedag van Jezus werd gevierd met kerstbroden in de vorm van het kindje in de kribbe, een traditie die in de dertiende en veertiende eeuw langzaamaan overgenomen werd door ouders in Duitsland die op die manier de verjaardag van hun jonge kinderen wilden vieren. Aangezien het in de middeleeuwen óók een uitdaging was om een brood, cake of taart in de vorm van een pasgeborene te bakken, keerde
het ronde baksel langzaamaan weer terug in West-Europese huishoudens. Uit gemakzucht dus eigenlijk. De rol van de kaarsjes op de taart veranderde ook door de intrede van het christendom: omdat men geloofde dat gebeden met de rook van de kaarsjes meegevoerd konden worden de hemel in, mocht de jarige voortaan de kaarsjes uitblazen en dan vlug een wens doen, die dan in de vorm van rook richting God gestuurd werd. Daar moet bij worden vermeld dat dit soort festiviteiten alleen
‘Omdat men geloofde dat gebeden met de rook van de kaarsjes meegevoerd konden worden de hemel in, mocht de jarige voortaan een wens doen.’ waren weggelegd voor rijke gezinnen: pas na de industriële revolutie werden bakingrediënten goedkoper en daarmee toegankelijker voor een breder publiek. Taarten werden vervolgens steeds extravaganter en vaker gevuld of versierd met bijvoorbeeld crèmes, glazuur, of, voor wie hem bij de HEMA bestelt, met een foto. d
‘Zoiets denks?’ - de vormgeving
RECEPT: Blueberry sour cream cake van Coks Nodig: - 210 gram bloem - 300 gram suiker - 2 eieren - 3 eierdooiers - 165 gram ongezouten boter - 11 gram bakpoeder (ja, dat moet héél precies) - 500 milliliter zure room - 300 gram bosbessen Instructies: 1. Verwarm de oven voor op 190 graden, vet een springvorm in en bekleed de bodem daarvan met bakpapier 2. Voeg de bloem, 200 gram suiker en de boter in stukjes samen en mix tot een zo glad mogelijk geheel. Voeg de eieren toe en mix het geheel tot een glad deeg. Het deeg is onvoorstelbaar zacht, schrik daar niet van. 3. Maak een bal van het deeg en leg het, gewikkeld in vershoudfolie een half uur in de koelkast. 4. Mix voor de custard de zure room, 100 gram suiker en de eierdooiers tot een glad geheel. 5. Spreid het deeg over een ingevette springvorm uit, ook langs de wanden. Leg de bosbessen erin en giet de custard eroverheen. 6. Zet de taart ongeveer 4045 minuten in de oven, of tot het midden gaar is. Check dit met een breinaald. Laat de taart 45 minuten afkoelen alvorens je hem in de koelkast zet. De taart is echt op z’n allerlekkerst de volgende dag, dus laat hem minstens een nacht in de koelkast staan.
EINDELOZE NOSTALGIE
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 13
DEADLINES EN DOEN! Wat heb je geleerd van schrijven voor Eindeloos? Juliëtte: ‘Een heilig respect voor deadlines! Ook heb ik veel geleerd van het in korte tijd een artikel moeten schrijven met een kop, midden en staart, over een willekeurig onderwerp. Snel iets op papier kunnen (moeten) krijgen: die vaardigheid komt me nog steeds vaak van pas.’
Clara: ‘Wat niet? Vooral dat je gewoon moet DOEN en heel veel moet schrijven om er een beetje beter in te worden. Ik leerde dat zelfs de meest suffe onderwerpen (de nieuwe printers in het PCH bijvoorbeeld, uiteindelijk in Eindeloos verschenen onder de kop ‘ Big, Black and Beautiful’) alsnog een heel leuk artikel kunnen opleveren. Ik leerde niet bang te zijn mensen te mailen, op te bellen of impertinente vragen te stellen. En ik leerde op m’n bek gaan, door bijvoorbeeld de verkeerde versie van een interview per ongeluk af te drukken en daar dan heel veel gezeik mee te krijgen. Maar vooral hadden we met z’n allen vreselijk veel lol en hadden we schijt aan de onprofessionaliteit en het feit dat we door niemand gelezen werden.’
(Helaas geen advertentie)
Tim: ‘Er is altijd wel iemand die met veel minder moeite veel betere stukken schrijft dan jij. Verbijt je jaloezie en probeer zoveel mogelijk van hem/ haar te leren.’
Joris: ‘Naast dat ik heb leren omgaan met het vormgevingsprogramma QuarksXpres, waar ik vervolgens nooit meer wat aan heb gehad, heb ik leren omgaan met onwillige redacteuren die niet weten hoe ze deadlines moeten halen, geen afspraken kunnen nakomen, zich nooit aan afgesproken woordlengtes houden, en altijd een ander verhaal schrijven dan jij voor ogen had. Nou, daar heb ik nog elke dag wat aan, natuurlijk.’
Hugo: ‘Ontzettend veel: redactievergaderen (een vak apart), vormgeven met InDesign (een vak niet voor mij weggelegd), Alpha-vergaderingen uitzitten (dat vindt niemand leuk), en, bovenal, onder tijdsdruk stukjes schrijven en redigeren (want er is nog nooit een nummer zonder totale hysterische paniek om deadlines gemaakt). Ik kwam als jong studentje tussen de Groten der Eindeloos, onder wie Bob van Toor, Joris Belgers, Maria Veder, Thomas Smits en Clara van der Wiel. Bijzonder creatieve mensen en begenadigd schrijvers; velen werken nu voor grote kranten of tijdschriften. Ik heb, bewust of onbewust, veel van hen geleerd.’
Onontbeerlijk advies van Joris
De huidige hoofdredactie kan deze ‘totale hysterische paniek’ rondom deadlines en onwillige redacteuren bevestigen.
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 14
TERREUR
DE FATWA VAN OSAMA BIN LADEN De opkomst van ‘s werelds beroemdste terrorist Tim Snijders - In 1996 zei de naam Osama Bin Laden bijna niemand nog iets. In augustus van dat jaar zou dat langzaam veranderen met de publicatie van zijn eerste fatwa tegen de Verenigde Staten en Israël. Deze oorlogsverklaring markeerde het begin van Bin Ladens carrière als het publieke gezicht van het internationale moslimterrorisme en vormde een inleiding op de aanslagen tegen het Westen die volgden. In de tekst, gepubliceerd door een Palestijns dagblad in Londen, vervloekte Bin Laden de twee bondgenoten voor het bezetten van heilig land in het MiddenOosten. “Islamitische mensen hebben te lijden gehad onder agressie, ongelijkheid en onrecht van de Zionistische Kruisvaarders en hun collaborateurs”, stelde hij. Na de vermeende vergrijpen tegen moslims te hebben opgesomd, concludeerde hij dat het niet langer mogelijk was om de ogen te sluiten voor deze kwestie. Hij riep al zijn moslimbroeders op om deel te nemen aan een heilige oorlog tegen de Amerikanen en Israëli’s, de vijanden van islam. Hij waarschuwde voor de onbalans tussen zijn strijdkrachten en die van de machtige vijand. Om een kans te maken, moesten de islamitische strijders snel zijn als het licht en de striktste geheimhouding handhaven. Het zou een voorbode blijken van de decennialange, asymmetrische oorlog die al-Qaeda voerde tegen het Westen. Bin Laden, telg van een steenrijke Saoedische familie, gold al langer als dissident van het koninkrijk. De fatwa viel samen met een periode van onrust voor de Saoedische monarchie. Een combinatie van economische stagnatie, corruptie en ongenoegen onder religieuze hardliners had de koninklijke familie onder grote druk gezet. Een reeks terroristische aanslagen verminderde het vertrouwen onder de bevolking nog verder. Bin Laden had in 1995 al een open brief geschreven
aan de koning, waarin hij de in het land gestationeerde Amerikaanse troepen - 5000 man sterk - vogelvrij verklaarde. Middels een guerrillaoorlog zouden de Amerikanen moeten worden verdreven. In de fatwa werd deze oproep herhaald. Bovendien werd tot de omverwerping van het Saoedische regime opgeroepen. Voornaamste redenen waren ‘morele en bestuurlijke’ corruptie, onderwerping aan de Amerikaanse bondgenoot en vermeende schendingen van het islamitisch geloof. In de VS verscheen Bin Laden ondertussen langzaam op de radar. “Saudi Militant is Said to Urge Forced Ouster of U.S. Troops,” kopte de New York Times in 1996, in reactie op de publicatie van de fatwa. De Amerikaanse inlichtingendiensten hadden Bin Laden in die tijd al in het vizier, maar miskenden hem als een anonieme financier van internationaal terrorisme, terwijl hij in werkelijkheid
Geen introductie nodig denk ik?
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 15
OSAMA BIN LADEN
een van zijn leiders was. De Amerikanen, traditioneel bondgenoten van de Saudi’s, verkeerden bovendien in een algehele staat van verwarring over de nieuwe vijand. Een bombardement op een basis van Amerikaanse luchtmacht in de stad Khobar kostte twintig mensen het leven en werd opgeëist door meerdere militante groepen. Hoewel de daders tijdens hun proces zeiden geïnspireerd te zijn door de geschriften van Bin Laden, ontkende hij zelf iedere betrokkenheid. Wel waarschuwde hij voor vergelijkbare acties in de toekomst als de VS zijn troepen niet zou terugtrekken. De fatwa telde meer doelstellingen: de bevrijding van islamitische heiligdommen, steun aan revolutionaire islamitische groepen wereldwijd en het verdrijven van Amerikaanse troepen uit alle Golfstaten. Bin Laden dreigde over dat laatste punt expliciet met oorlog in een interview met de Britse televisie. De strijd tussen de Westerse wereld en jihadisme wordt vaak gevat in een kader van waarden. Islamitische terroristen zouden het vooral gemunt hebben op onze democratische waarden en vrijheden; op onze ‘manier van leven’. Er bestaat geen twijfel dat al-Qaeda in de eerste plaats een religieus-extremistische organisatie is. De groep beoogt de gewelddadige verdediging en verspreiding van de fundamentalistische islam en Bin Laden zelf liet zich op jonge leeftijd inspireren door het jihadisme van de Egyptische islamist Sayyid Qutb, die de vermeende losbandigheid van de Amerikaanse cultuur verafschuwde. Toch vormden niet
cultuurverschillen, maar de internationale politiek de hoofdmoot van Bin Ladens publieke uitlatingen. Zo ook in zijn eerste televisie interview aan CNN in 1997, waarin wederom het Amerikaanse buitenlands beleid in de Arabische wereld centraal stond. De bezetting van heilige islamitische plaatsen door niet-moslims, zoals in Saudi-Arabië, was de primaire motivatie voor het verklaren van een jihad. Rond deze tijd werd Bin Laden door Amerikaanse media omschreven als de miljonaire sponsor van terrorisme, tegen wie geen bewijs bestond van directe betrokkenheid bij aanslagen. In 1998 werden de ambassades van de VS in Kenia en Tanzania door
‘Er bestaat geen twijfel dat al-Qaeda in de eerste plaats een religieus-extremistische organisatie is.’ al-Qaeda werden gebombardeerd, met 224 doden tot gevolg. Dit keer twijfelde Amerika niet aan Bin Ladens schuld. Toch gold Bin Laden voor Amerikaanse media nog altijd meer als een inspirator van terroristen dan hun aanvoerder. Niets was minder waar. Het ergste, zo bleek, moest nog komen. Drie jaar later, toen Amerika met zijn eigen oorlogsverklaring kwam, was Bin Ladens jihad werkelijkheid geworden. d
In zijn strijd tegen de intelligentsia houdt Bin Laden boeken onder schot
Oud Nieuws In de rubriek Oud Nieuws loopt Eindeloos u door de historische nieuwtjes van de afgelopelen maand. Wel zo makkelijk.
In het vorige oud nieuws blikten we er al op vooruit: als je Donald Trump bent, kun je heel wat bereiken. Wij zouden het toen al wel weten. Zo zie je maar weer hoe dicht deze rubriek toch eigenlijk op de actualiteit zit. En natuurlijk hebben we ook een scherpe analyse paraat: dit is allemaal de schuld van nepnieuws. Jeweetwel, dat nieuws dat de paus even zondig heeft verklaard als coprofilie en coprofagie, poepseks en het eten van uitwerpselen. Jawel, zo verwoordde de paus dit in een interview met het Vlaamse tijdschrift Tertio. Wij zouden het op dit punt niet meer weten. Bij dezen een nieuwe voorspelling: Lodewijk Asscher wordt de nieuwe PvdAlijsttrekker. Geen nepnieuws. Heus niet. Laat ons voor nu terugkeren naar verleden. Op de begraafplaats van een 14e eeuws kloosterziekenhuis in Lincolnshire, Engeland heeft men een extreem zeldzaam massagraf gevonden met 48 skeletten die zijn overleden aan de Zwarte Dood. De vondst is uniek en toont ons voor het eerst hoe slecht een kleine gemeenschap geweerd was tegen iets schadelijks als een pandemie. Bij het bouwen van een supermarkt is men in Mexico de resten van een tempel uit de 14e eeuw tegengekomen. Men trof er onder andere offerresten aan van een pasgeboren kind. Die veertiende eeuw was zo gezellig niet. Gelukkig hebben wij Lodewijk Asscher en Donald Trump. Maar ook nepnieuws en coprofagie.
(nep)nieuws
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 16
SENSATIES
VOLDEMORT IS TERUG!
Kijk hem eens stralen!
De meest gevreesde donkere tovenaar sinds Gellert Grindelwald is terug! In een verrassende toespraak gisternacht in het Ministerie van Toverkunst liet Minister van Toverkunst Cornelis Droebel weten dat HijDie-Niet-Genoemd-Mag-Worden is teruggekeerd. Op dat moment was de minister nog niet beschikbaar voor commentaar, maar er gaan geruchten dat Harry Potter – de Jongen die Overleefde – en een aantal vrienden vlak daarvoor slag hadden geleverd met Dooddoeners van De Heer van het Duister. Hierbij zouden zelfs doden zijn gevallen. Ook zouden leerlingen van Zweinstein, School voor Toverkunst en Hekserij in Sint Mungo’s zijn opgenomen met zware verwondingen. Helaas was Sint Mungo’s nog niet beschikbaar voor commentaar.
Joris Ammerlaan- Dit zou de voorpagina kunnen zijn geweest van de Ochtendprofeet op de ochtend van 19 juni 1996. We hebben het hier natuurlijk over Harry Potter. Dit kan je niet ontgaan zijn – tenzij je de afgelopen twintig jaar echt héél diep in een grot, onder een steen, in een isoleercel hebt gezeten. Of omdat je het niet mocht lezen: in dat geval beveel ik je bij dezen de gehele serie van harte aan. En maak je geen zorgen, het volgende verhaal bevat geen spoilers. In 1996 accepteerde uitgeverij Bloomsbury het manuscript van Joanne Rowling (rijmt met ‘bowling’) voor publicatie. Jo – zoals ze graag genoemd wordt door haar fans – was op dat moment een alleenstaande moeder die net uit Portugal was teruggekeerd na een mislukte relatie met
een Portugese man. Zelf beschrijft ze haar situatie op dat moment als ‘zo arm als het mogelijk is te zijn in het moderne GrootBrittannië’. Van Bloomsbury kreeg ze voor Harry Potter and the Philospher’s Stone
‘Natuurlijk waren conservatieve christenen niet blij met de op tovenarij gebaseerde thematiek’ een voorschot van £8000, waarmee ze verhuisde naar een betere omgeving voor haarzelf en haar dochtertje. Wat volgde is een haast klassiek verhaal over uitgevers en kinderboeken.
Zoals 60 jaar eerder was gebeurd met J.R.R. Tolkien’s The Hobbit was het manuscript ter beoordeling gegeven aan het kind van de uitgever, in dit geval de 8-jarige Alice Newton. Alice werd daarmee de eerste die Harry Potter las. Na het eerste hoofdstuk eiste ze meer, en het groene licht werd gegeven voor één van de grootste literaire fenomenen van de moderne tijd. Ondertussen is J.K. Rowling één van de rijkste vrouwen ter wereld – enige tijd was ze dé rijkste vrouw, maar ze gaf zoveel aan goede doelen dat ze die titel weer kwijtraakte. Het eerste boek van de serie is in 1997 gepubliceerd in Groot-Brittannië en in 1998 in de Verenigde Staten en (onder andere) Nederland. Hierna volgden nog zes delen, meerdere aanvullende boeken en natuurlijk de films. De Harry Potter-serie was een
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 17
HAPO
fenomeen in de literaire wereld. Miljoenen fans volgden de avonturen van de tovenaarsleerling op de voet. Met name de eerste uitgiften van nieuwe delen om klokslag middernacht waren een fenomeen waar veel mensen op afkwamen, vaak verkleed als personages uit de boeken. Velen roemden ook de boeken om het feit dat ze kinderen ‘weer aan het lezen’ brachten in een tijd dat dit medium door toedoen van televisie, computerspelletjes en het opkomende internet in de vergetelheid dreigde te raken. De impact van Harry Potter lijkt zich echter verder uit te strekken dan alleen binnen de banden van het Fandom. Zo is ‘muggle’ (in het Nederlands vertaald als ‘dreuzel’) in het Oxford English Dictionary terechtgekomen, aangezien het zelfs buiten de boeken om wordt gebruikt om iemand aan te duiden die niet tot een bepaalde in-crowd behoort. Interessanter is het feit dat uit studies onder Ameri-
‘Na het eerste hoofdstuk eiste ze meer, en het groene licht werd gegeven voor één van de grootste literaire fenomenen van de moderne tijd’ kaanse universitaire studenten naar voren lijkt te komen dat jongeren die de boeken gelezen hebben toleranter zijn, afkeurender staan ten opzichte van geweld en marteling en ook minder autoritair en cynisch zijn dan jongeren die de boeken niet gelezen hebben. Diversiteit, acceptatie, politieke tegenstellingen en gelijkwaardigheid zijn dan ook geïdentificeerd als belangrijke morele lessen uit de serie. Dat er kritiek kwam op de reeks vanuit rechts-conservatieve hoek hoeft niet als een verrassing te komen. Natuurlijk waren conservatieve christenen niet blij met de op tovenarij gebaseerde thematiek, maar gezien het bovenstaande mag de weerstand vanuit deze groep tegen Harry Potter ook zeker dieper
Queen Jo en haar nieuwe testament
gezocht worden. Deze auteur heeft bijvoorbeeld, in reactie op Jo Rowlings kritiek op de Amerikaanse presidentskandidaat Trump, de beschuldiging voorbij zien komen dat zij met haar boeken lezers emasculeert en ze daarmee minder sterk maakt. Hoewel het ondertussen bijna tien jaar geleden is dat Jo het laatste boek schreef (11 januari 2007, voor wie het bijhoudt), en twintig sinds de laatste gebeurtenissen uit de verhalen zich afspeelden (Deathly Hallows speelt zich af in 1997-1998), heeft het ‘Potterverse’ nog steeds een grote impact op de wereld. “After all this time?”. “Always.” d
Achter je Harry! ACH-TER JE!
ELKE VIJF JAAR WEER
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 18
LUSTRUM OUDE STIJL
En elke vijf jaar is iemand teleurgesteld dat de stoet niet naar een bordeel gaat
Juliëtte van den Hil – Dit jaar viert Eindeloos haar vierde lustrum, oftewel haar twintigste verjaardag. Het woord ‘lustrum’ is in het Nederlands zodanig ingeburgerd dat zelden wordt stilgestaan bij de – niet verrassend Romeinse – oorsprong van het woord. Voor deze jubileumeditie ging ik op zoek naar het lustrum oude stijl. Het woord lustrum heeft in het Latijn meerdere betekenissen (waaronder bordeel, bos of moeras). Ons lustrum is een verzelfstandiging van het werkwoord luo, wat zuiveren betekent, en kan dan ook worden vertaald als zuivering. Het woord verwijst naar een zuiveringsritueel, dat in de eerste eeuwen van het Romeinse rijk min of meer iedere vijf jaar werd verricht. Het eerste gedocumenteerde lustrum werd gehouden door de legendarische zesde koning van de Romeinen, Servius Tullius, in de zesde eeuw na Christus. Servius nam het initiatief tot een grote volkstelling, de census, waarbij van iedere
burger de grootte van zijn huishouden, zijn inkomen, en bezit werd geregistreerd. Dankzij de census kon worden vastgesteld wat iedere burger aan belasting zou moeten afdragen en wat van hem mocht worden verwacht in oorlogstijd (hoeveel wapens, hoeveel manschappen). Aan de hand van de opgave werden lijsten sa-
‘Het eerste gedocumenteerde lustrum werd gehouden door de legendarische Servius Tullius’ mengesteld, die op hun beurt de plek van de burger in de sociale hiërarchie van de stad bepaalden. Wegblijven was geen optie: de absent zonder reden kon minimaal rekenen op gevangenisstraf, mocht zijn afwezigheid soms zelfs met de dood be-
Nou! Doe eens gezellig mee beest!
kopen. Nadat de census was afgerond, riep Servius alle burgers in oorlogstenue bijeen op het Campo Martius. Daar, volgens de beschrijving die is overgeleverd in Dionisius van Halicarnassus, voerde Servius de suovetaurilia uit; een offerande aan Mars om het land en het volk te zuiveren. Het ritueel heeft zijn naam te danken aan de drie dieren die hiervoor werden gebruikt: een varken (sus), een schaap (ovis) en een stier (taurus). We kunnen dus wel vaststellen dat het lustrum een mooie combinatie is van de twee grootste deugden van de Romeinse samenleving: geritualiseerde dierenoffers en een gedegen administratie. Iedere vijf jaar, als opnieuw een census werd uitgevoerd, volgde er in de regel ook een zuivering. Hoewel in de beginjaren de census – en het ritueel – werden uitgevoerd door de consuls, werden later ambtenaren aangesteld voor wie het houden van de census een van hun kerntaken was: de censors. In de loop van tijd verwees het woord ‘lustrum’ niet meer alleen naar het zuiveringsritueel zelf, maar ook naar het interval van vijf jaar dat steeds tussen ieder lustrum zat. Het traditionele Romeinse lustrum werd voor het laatst uitgevoerd in 74 na Christus, onder keizer Vespasianus. Als aanduiding voor een vijfjarig interval, bleek het lustrum een veel langer leven beschoren. d
EINDELOZE NOSTALGIE
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 19
FOLIA EN MEER FOLIA Een leven na Eindeloos?
Bob: ‘‘Je studententijd’, je komt nergens terecht, je ploetert een beetje van het een naar het ander, in mijn ervaring. Ik was tijdens mijn Master leerlingredacteur bij Folia, daarna bleef ik voor ze schrijven als redacteur en freelance journalist. Ik deed ook even iets bij De Volkskrant en wat andere dingen, en krijg nu wederom geld van ze als freelance eindredacteur. ‘
Hugo: ‘Ik werk bij Singel Uitgeverijen, het overkoepelende bedrijf van zes literaire uitgeverijen. Ik ben daar fondsenwerver - lees: Chef Subsidie en werk als redacteur voor Querido.’
Clara: ‘Tijdens mijn onderzoeksmaster ging ik bij universiteitsblad Folia werken, en toen ik in 2013 afstudeerde kon ik daar meteen aan de slag als redacteur. Daarna heb ik nog even stage gelopen bij De Volkskrant, maar vervolgens ben ik tot begin 2015 blijven hangen bij Folia. Daarna ben ik webredacteur geworden bij Vrij Nederland, en inmiddels ben ik in dienst bij NRC Handelsblad.’
Nog steeds niet gerustgesteld over de barre toekomst van een geschiedenisstudent? Tim had het mooiste antwoord: ‘Op 9 november jongstleden zag ik dat de jongen die tijdens de Ieperreis ’s nachts vanuit een hoogslaper zijn eigen schoenen had vol gekotst, door de NOS was gevraagd om de Amerikaanse verkiezingsuitslag te duiden. Zo zie je maar: het kan raar lopen in een mensenleven en er is hoop voor iedereen.’
Pimpin’ ain’t easy
QUIZENDE QUIZ
EINDELOOS NUMMER 3 - PAGINA 20
IS HET TWINTIG? Dat 1996 misschien een van de belangrijkste jaren uit de geschiedenis is, mag nu duidelijk zijn. Maar heeft de Eindelooslezer de jaren negentig wel helemaal op een rijtje? Welke van de onderstaande gebeurtenissen/uitvindingen en (film)hits vonden verder nog plaats 1996? Doe de test en ontdek of hoe vers twintig jaar geleden nog in jouw geheugen zit!
Lorde wordt geboren
Nintendo 64
Kurt Cobain pleegt zelfmoord
Gansgter’s Paradise - Coolio
Space Jam
Titanic
Per Spoor - Guus Meeuwis
O.J. Simpson vlucht op tv
De Erasmusbrug
EINDELOOS COLOFON
Hoofdredactie Suzanne Nellestijn Pouwel van Schooten Eindredactie Silvio Algra Coks Donders Tycho Hofstra Koen Molenaars Vormgeving Tycho Hofstra Drukwerk Speed-o-Print, Amsterdam Redactie Joris Ammerlaan Coks Donders Nora Gosselink Tycho Hofstra Désirée Kroep Thijs van Leeuwen Bente Marschall Koen Molenaars Suzanne Nellestijn Pouwel van Schooten Tim van Spanning Jet van der Steijle Met bijdragen van: Juliëtte van den Hil Tim Snijders Redactieraad Dr. Jouke Turpijn Dr. Willem Melching Prof. Dr. Wyger Velema Dr. Wendelien van Welie Uitgever: Stichting Eindeloos
Zelfbestuur voor Curaçao
Max Verstappen wordt geboren
Winkels mogen tot 10 uur open
Belgie schaft de doodstraf af
Captain Jack - Captain Jack
Duitsland valt Polen binnen Eerste rij: Ja, Ja, Nee (1994) Tweede rij: Nee (1995), Ja, Nee (1997) Derde rij: Ja, Nee (1994), Ja Vierde rij: Ja, Nee (1997), Ja Vijfde rij: Ja, Ja, Nee (1939)
0 - 3 goed: Schaam je. Kijk als straf alle bovenstaande films. 4 - 8 goed: Je was waarschijnlijk drie of vier toen dit allemaal gebeurde. Kan je natuurlijk ook niks aan doen, maar luister toch maar wat Backstreet Boys. 9 - 12 goed: Je denkt af en toe nog dat de jaren negentig tien jaar geleden was. Gefeliciteerd, je kan de meeste Spice Girlshitjes nog meezingen. 13 - 15 goed: Jij bent letterlijk MC Hammer. De nineties buigen voor jou.
Eindeloos is een onafhankelijk periodiek van en voor de studierichtingen Geschiedenis en Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Het blad wordt uitgegeven door de Stichting Eindeloos en is gelieerd aan studievereniging Kleio. Eindeloos ligt iedere maand in de bladenbakken van het P. C. Hoofthuis, Bushuis en in de Oudemanhuispoort. Reacties, ingezonden stukken, liefdesverklaringen en hatemail kunt u sturen naar eindeloos@kleio-amsterdam.nl Deze uitgave kwam tot stand met subsidie van de Universiteit van Amsterdam.
Zie ook: eindeloosweblog.wordpress.com