NUMMER 8 JUNI 2022, 25e JAARGANG
d MAANDBLAD VOOR STUDENTEN (KUNST)GESCHIEDENIS AAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM d
EINDELOOS
Eindeloos Feesten jubileum editie
6
Het feest van Herodes • Beschermheilige van Catalonië • Midsommar • Paasviering • 40 jaar DDR Koningsdag Venetiaans carnaval • Bradley-Martinbal • Burning Man • Nyai Roro Kidul • Mysteriën van Eleusis
2 - INHOUDSOPGAVE
Inhoudsopgave
Het feestelijke feest van Herodes 3
EINDELOOS COLOFON Hoofdredactie
Saluut aan (de beschermheilige van) Catalonië Een viering van de liefde en de literatuur
4
Iris Jocker Lauren Hermans
De Zweedse magie van midsommar
5
Eindredactie
Feestelijk bedankt: 40 jaar DDR 8
Haye Heida Rutger Hoekstra Suzanne Nellestijn Sophie Zwaal
Van Waterloodag naar Koningsdag 9
Opmaak
Eieren, hazen en paren. 7
Centerfold
10-11
Venetiaans Carnaval 12 Het beroemde Bradley-Martinbal 14 Burn, Baby Burn 15 Nyai Roro Kidul - Koningin van de Indische zee 16 De mysteriën van Eleusis 18 Feestelijke Eindeloos Cryptogram 20
HOOFDREDACTIONEEL Lieve lezers, Bij Eindeloos is het altijd feest. Toch was dit jaar extra speciaal, want, zoals onze oplettende lezer allang was opgevallen, ons blad bevindt zich in zijn vijfentwintigste jaargang. Dat is natuurlijk een fuifje waard! Speciaal voor deze party-editie heeft ieder redactielid zijn of haar handen uit de mouwen gestoken om er één groot zomerfestijn van te maken. Want wie denkt dat december dé feestmaand is, heeft de zomer over het hoofd gezien. Wat dacht je bijvoorbeeld van het midzomerfeest in Zweden. Gina Verhagen schrijft in dit nummer over de magie van deze uitbundige viering. En heb je weleens gehoord van het Burning Man festival in Nevada? Koen van Raaij kan je daar in zijn artikel alles over vertellen. Daarnaast is de lente een heerlijk feestseizoen. Zo schrijft Christaan Velzeboer over La Diada de Sant Jordi, een Catalaansfeest in april, en schrijft Indie Rood over het Nyai Roro Kidul festival, dat plaatsvindt op 6 april. Ook Pasen en Koningsdag mag je in april niet vergeten: Bart van Oostrom duikt in het eieren zoeken en Constantijn Bolscher pluist de ontstaansgeschiedenis van Koningsdag uit. Een feest met een wel heel lange ontstaansgeschiedenis is het Venetiaanse carnaval. Anna van Schouten beschrijft dat dit vrolijke feest al uit de twaalfde eeuw stamt. In haar andere artikel voor dit numEINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
mer gaat het over een pietsie minder vrolijk feest: het feest van Herodes, waarbij Johannes de Doper zijn hoofd verloor. Een ander feest met een triest randje zijn de festiviteiten rond de godin Demeter. Emma van Benthem beschrijft hoe de ontvoering van Persephone hier onderdeel van was. En last but not least zijn er natuurlijk nog de extra extravagante feestelijkheden: Petra Cselényi gaat in haar artikel in op het prijzige Bradley-Martinbal en Ole Lechner schrijft dat er bij het veertigjarig DDR jubileum kosten nog moeite gespaard werden. Verder bevat dit super dikke zomernummer een aantal puzzels om jou op het strand of op het balkon te vermaken. Ole heeft een 40 jaar DDR-puzzel voor je klaarstaan, ontdek bij het artikel van Anna van Schouten welke Venitiaans carnavalsmasker en Isabel Linnartz maakte speciaal voor deze partyeditie een historische Eindeloos cryptogram. Lukt het jou deze op te lossen?!? De centerfold maakt deze keer plaats voor oude klassiekers, want ook onze centerfold viert zijn jubileum. Tijd voor een centerfissa! Al met al is het dus eindeloos feesten geblazen! Lees, puzzel en vier feest, dan overleef je deze zomer wel en zien we je volgend collegejaar graag weer bij ons terug!
Veel leesplezier! Iris Jocker & Lauren Hermans
Lauren Hermans
Drukwerk
Speed-o-Print, Amsterdam
Redactie
Anna van Schouten Bart van Oostrom Christiaan Velzeboer Constantijn Bolscher Emma van Benthem Gina Verhagen Indie Rood Iris Jocker Isabel Linnartz Isabelle Mouissie Koen van Raaij Lauren Hermans Ole Lechner Petra Cselényi
Redactieraad
Dr. Jouke Turpijn Dr. Willem Melching Prof. dr. Wyger Velema Dr. Wendelien van Welie
Uitgever: Stichting Eindeloos
Eindeloos is een onafhankelijk periodiek van en voor de studierichtingen Geschiedenis en Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Het blad wordt uitgegeven door de Stichting Eindeloos. Eindeloos ligt iedere maand in de bladenbakken van het P. C. Hoofthuis, het Bushuis en Oudemanhuispoort. Reacties, ingezonden stukken, liefdesverklaringen en hatemail kunt u sturen naar eindeloosamsterdam@gmail. com. Deze uitgave kwam tot stand met subsidie van de Universiteit van Amsterdam. Stichting Eindeloos
HERODES - 3
Het feestelijke feest van Herodes Anna van Schouten - De meeste feesten eindigen feestelijk. Maar niet alle feesten. Een voorbeeld hiervan is het feest van Herodes waarop Johannes de Doper onthoofd werd: een feest met een wending.
J
ohannes de Doper is een veelbesproken bijbels karakter dat een slecht levenseinde beleefde. Hij groeide op in de tijd van Herodes Antipas, vazalkoning van het Romeinse rijk in Judea en zoon van Herodes de Grote. Antipas was getrouwd met Phasaelis, de dochter van de koning van Nabatea. Tijdens een bezoek van Antipas aan zijn halfbroer Herodes Filippus in Rome werd hij verliefd op Herodias, de vrouw van zijn halfbroer. Nadat Herodes gescheiden was van Phasaelis konden Herodes en Herodias, na veel onderhandelingen, trouwen. Johannes werd geboren als de zoon van Priester Zacharias en Elizabeth, de nicht van Jezus’ moeder Maria. Zacharias en Elizabeth waren op leeftijd en Elizabeth was onvruchtbaar waardoor het stel geen kinderen kon krijgen. Aartsengel Gabriel verscheen echter in de tempel van Jeruzalem aan Zacharias en beloofde hem een zoon, die het stel vervolgens Johannes moest noemen. Zoals aangekon-
een groot feest met veel dans. Nadat Salome, de dochter van Herodias, de koning had vermaakt met dansen op zijn verjaardag vroeg Herodes hoe hij haar zou kunnen belonen. Salome moest hier over nadenken en vroeg advies aan haar moeder. Herodias had een grote haat voor Johannes de Doper na de publiekelijke beschuldigingen van overspel. Salome wist genoeg en liep terug naar koning Herodes. Onder haar moeders invloed zei Salome: ‘Geef mij het hoofd van Johannes de Doper op een schotel.’ De koning vond het een vreselijk idee maar hij moest instemmen omdat hij publiekelijk had gezworen ‘wat je ook vraagt, ik zal het je geven.’ Herodes liet bewakers en een beul naar de rotsburcht gaan en liet Johannes in de gevangenis onthoofden. Zijn hoofd werd op een schotel gepresenteerd en aan Salome gegeven op het feest. Salome bracht het hoofd meteen naar haar moeder. Herodias had gewonnen. Het feest van Herodes komt op meerdere kunstwerken voor. Zo is dit schilderij gemaakt door Artemisia Gentileschi. Het moment waarop Salome de schotel De meeste feesten eindigen feestelijk. krijgt met het hoofd van Johannes is hierop afgebeeld. Een ander bekend kunstwerk is een print van Jan SaenMaar niet alle feesten. redam waarop de dans van Salome te zien is waarmee digd door de aartsengel werd Elizabeth inderdaad zwanger zij Herodes verleidt en alles kan krijgen wat zij wil. Het en zij beviel van Johannes op 24 juni, ca. 7 voor Christus. feest van Herodes is niet een gewoon feest: het is een Johannes woonde in de woestijn van Judea en feest met een wending die niemand zag aankomen. d leefde zeer sober en religieus, waarbij hij zich ontwikkelde tot een Joodse prediker. Als onderdeel hiervan doopte hij gelovigen in de rivier de Jordaan, waarmee zij van hun zonden gereinigd werden. Johannes doopte ook Jezus. In zijn openbare prediken had Johannes koning Herodes openlijk beschuldigd van overspel en had gezegd: ‘U mag niet trouwen met de vrouw van uw broer.’ Johannes werd gevangen genomen en in de rotsburcht Macherus bij de Dode zee vastgezet. Herodias, de vrouw van koning Herodes, haatte Johannes vanwege zijn uitingen en wilde hem dood hebben. Koning Herodes daarentegen had respect voor Johannes en wilde dit niet. Voor zijn verjaardag hield koning Herodes EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
4 - BESCHERMHEILIGE
Saluut aan (de beschermheilige van) Catalonië Een viering van de liefde en de literatuur
Christiaan Velzeboer - Tussen de Plaça de Catalunya en de Port Vell in Barcelona ligt een van de drukst bezochte straten ter wereld: La Rambla. Hier wemelt het bijna altijd van de toeristen. Elk jaar op 23 april voorzien de Catalanen La Rambla van een metamorfose. Rozenkraampjes verschijnen op elke denkbare hoek van de boulevard en schrijvers strijken er neer om ouderwets vanuit de koffer hun boeken te slijten. Wie dit scenario aantreft, weet het zeker: vandaag is La Diada de Sant Jordi, de Catalaanse tegenhanger van Valentijnsdag en het feest het gedrukte woord. Traditiegetrouw geven Catalaanse mannen op deze dag hun geliefden een rode roos. Op hun beurt krijgen zij hier een boek voor terug.
N
u doet de naam Sant Jordi vermoedelijk al een belletje rinkelen. In het Nederlands kennen wij hem namelijk als Sint Joris en in Engeland als Saint George. Kortom, een household name in verschillende culturen. De legende van Joris (en de Draak) vertakte naar verloop van tijd in allerlei richtingen. In de Engelse variant duikt George op in de geschiedenis van de kruisvaarders en geniet hij een zekere martelaarsstatus. Daarbij is hij de beschermheilige van Engeland. In Nederland is Joris onder andere de beschermheilige van de steden Amersfoort en Ridderkerk. Verder beperkt de cultus rondom Joris zich in de Lage Landen met name tot een kinderverhaal en de setting van een Efteling-attractie. Terug naar Catalonië. Ook daar is Jordi de beschermheilige van het land. Daarbij is er een Catalaanse versie van het verhaal van Joris en de Draak. De oorsprong van het verhaal, van waaruit ook deze variant is afgeleid, EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
stamt uit de middeleeuwen en zou zich hebben afgespeeld in het huidige Libië. In de Catalaanse versie speelt het zich echter af nabij het dorpje Montblanc in de Catalaanse provincie Tarragona. Volgens de overlevering werd deze regio vroeger geteisterd door een draak. Om dit monster enigszins bedaard te houden offerde de lokale bevolking regelmatig twee schapen. Toen op een dag de schapen op waren is men overgegaan op mensenoffers. Om dit zo eerlijk mogelijk te laten verlopen werden de bewoners gekozen op basis van een loting. Dan breekt het volgende moment aan: de dochter van de plaatselijke koning rolt als het volgende drakenvoedsel uit de loting . De koning is wanhopig, smeekt zijn onderdanen tot een andere beslissing en belooft gouden bergen aan wie zich in zijn dochters plaats wilt opofferen, maar het mag allemaal niet baten. Zijn dochter wordt richting de draak gestuurd. Dit is hét moment waarin Jordi voor het eerst zijn opwachting maakt. Na een hevig ge-
MIDSOMMAR - 5
vecht weet hij de draak te verslaan en de prinses te redden. Te midden van de vreugde en opluchting groeit er plots een roos uit het felrode drakenbloed. De ridder Jordi plukt de roos en geeft hem aan de prinses. Om die reden geven geliefden vandaag de dag op Jordi’s feestdag elkaar een roos. Kort na zijn benoeming tot officiële beschermheilige van Catalonië in 1456 wordt er in Barcelona een rozenmarkt ter ere van Jordi georganiseerd. Hiermee is volgens de overlevering de viering van La Diada de Sant Jordi geboren. Vanaf dat moment wordt deze dag jaarlijks gevierd, hetzij in verschillende mate van intensiteit. De viering, zoals die nu bekend is, komt in de negentiende eeuw onder invloed van de Renaixença in een stroomversnelling . Deze politieke en culturele beweging is ontstaan ter bescherming van de Catalaanse en Valenciaanse cultuur. Het is dan ook de culturele hoek die het boeke-
nelement langzaam toevoegt aan de Catalaanse feestdag. Dat 23 april tevens de sterfdag is van zowel Miguel de Cervantes ,schrijver van o.a. Don Quixot van La Mancha, en William Shakespeare heeft de viering van het gedrukte woord enkel van nog meer symbolische waarde voorzien. Vanaf het begin zijn de festiviteiten een belangrijke dag geweest voor de promotie van de Catalaanse literatuur. Alleen tijdens de dictatuur van Franco was het Catalaans verboden. Dat brengt ons bij het laatste Nederlandse tintje met betrekking tot Jordi. Wijlen Johan Cruijff streek in 1973 neer bij FC Barcelona in het Spanje van Franco. Een jaar later werd zijn zoon geboren. Diens naam? Jordi, naar de beschermheilige van het onderdrukte Catalonië. Het regime had dergelijke namen verboden, maar dit verbod stond buitenspel omdat Jordi in Amsterdam geboren was. En zo was ook de geboorte van deze Jordi een bescheiden Catalaans volksfeestje. d
De Zweedse magie van midsommar Gina Verhagen - Het is midsommar! Bloemkronen worden geregen, mensen dansen in groene velden, gitaarmuziek klinkt van mijlenver en het lied Små grodorna wordt uitbundig gezongen. Oftewel, de zomer wordt ingeluid. Door heel Zweden maakt iedereen zich op om dit spektakel jaarlijks te vieren. Traditioneel gezien wordt de dag van de zonnewende gevierd: de zon staat die dag het langste aan de hemel en de nacht is het kortst. Deze dag, waarop ‘de zon nooit ondergaat,’ valt officieel op 21 juni, maar midzomeravond wordt altijd gevierd op een vrijdag, tussen 19 en 25 juni, en de dag erop is het midzomerdag – nog meer feest! Maar wat houdt precies de magie van deze feestdagen in?
M
idsommar betekent vandaag de dag voor het feest pas echt los en gaan de Zweden dansen en zingen vele Zweden het begin van hun zomerva- om de boom heen. Het jongere volk wacht vaak dan toch kantie. Winkels sluiten, de steden ogen ver- liever tot de avond om mee te doen met de activiteiten. laten en vele Zweden vertrekken naar het Geen feest zonder eten! Ook bij midsommar horen platteland, waar het midzomerspektakel doorgaans gevierd wordt. De zomers in Zweden zijn relatief kort, dus velen moeten er zo snel mogelijk het beste van nemen. Het is een feestdag van samenkomen en zodoende verzamelen vele families zich bij elkaar op het platteland, om samen uitgebreid te lunchen en van de buitenlucht te genieten, waarna ze na de feestdagen in alle rust weer van hun vakantie kunnen genieten. Tijdens midzomerdag verrijzen door het hele land meibomen, een midsommarstång. Dit zijn kruisvormige bomen vol groen en elke streek doet zijn best om hun meiboom er zo mooi mogelijk uit te laten zien. Eerst wordt de boom liggend versierd, daarna wordt – onder luid gejoel – de boom door sterke mensen omhoog getrokken. Een waar midzomerbuffet: ingelegde haring en gekookte aardappelen met dille en zure room. Om je vinger bij af te likke, toch? Staat de boom rechtop? Dan barst EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
6 - MIDSOMMAR
Je kent het wel: de opa’s en oma’s hebben weer teveel gedronken en gaan om de bomen heen dansen. Classic. speciale maaltijden. De sterren van elk midzomerdiner zijn traditiegetrouw ingelegde haring en de gekookte aardappelen met verse dille, zure room en bieslook. Hierna volgt een gegrild gerecht, zoals spareribs of zalm. Tenslotte vormen de eerste aardbeien van de zomer het dessert, lekker met een schepje room. Voor te drinken nemen de Zweden een koud biertje of het liefste een gekruide Schnapps. Na het eten is het tijd voor nostalgie en voelen velen de oude oerkreet om te gaan dansen. Het liefste hoort hier natuurlijk een magische nachtelijke open plek bij, naast een donker meer, met de bergen als nachtelijke wakers. Voel je de magie al?
gevierd in Zweden. Toen werd al de zonnewende en de vruchtbaarheid gevierd. Het was toen in sommige gebieden gebruikelijk dat mensen zich verkleedden als “de groene man”, door zich in groene varen te hullen. Daarnaast versierden ze ook hun huizen en boerderijspullen met bladeren. In de eerste instantie was het een feestdag voor jonge mensen, maar het werd ook gevierd in de industriële gebieden van Centraal-Zweden. Hier kregen alle molenmedewerkers toentertijd al alle traditionele feestbenodigdheden: ingelegde haring, bier en Schnapps. Pas vanaf 1900 werd midsommar verheven tot een van de meest populaire feestdagen van Zweden.
Het is de langste dag van het jaar en volgens de Zweden dus de perfecte tijd om de toekomst te voorspellen. Midzomerdag is dé dag van de liefde. Als een vrouw tijdens midzomernacht met zeven verschillende bloemen onder haar kussen heeft geslapen, zal ze hebben gedroomd van haar toekomstige partner, zo gaat de legende. Overdag worden vele relaties tijdens de feestvieringen getest, waarbij de alcohol ook zeker een rol speelt. Het is een populaire tijd voor bruiloften en doopceremonies. En ook al zijn de meeste Zweden niet gelovig, toch vinden velen het een mooi plaatje om te trouwen in de bloemige sferen van midsommar. Het feest wordt waarschijnlijk al vanaf de 16e eeuw EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
Midsomar is een magische tijd. Het is de langste dag van het jaar en volgens de Zweden dus de perfecte tijd om de toekomst te voorspellen. Zo dronken meisjes gezouten pap in de hoop dat hun toekomstige partners hen in hun dromen zouden bezoeken, om hun dorst te komen lessen. Ook zagen mensen voorspellingen in de schaduwen die het maanlicht op de grond wierp. Varens zouden veranderen in bloemen en water zou veranderen in wijn. Eén zwaluw maakt nog geen zomer, maar een hoop zingende en dansende Zweden met bloemen zeker wel. d
PAASFEEST - 7
Eieren, hazen en paren. Bart van Oostrom - Het is Pasen, kinderen zoeken naar eieren verstopt door hazen. Het bekende feest waar de meeste mensen eigenlijk niet van weten wat we precies vieren. Als we het hebben over het christelijke Paasfeest, dan vieren de christenen dat Jezus is opgestaan na zijn kruisiging. Dat op deze dag dan eieren worden verstopt door een haas die kinderen vervolgens mogen gaan zoeken is dan een beetje vreemd, of is dit wel vreemd?
H
et Paasfeest zelf is een feest dat zijn oorsprong kent in het Jodendom, namelijk het Pesach feest. Beide feesten worden gevierd rond de lente en er wordt een religieuze gebeurtenis gevierd. Dat deze feesten gelijktijdig vallen is echter niet zo gek. Jezus en zijn discipelen vierden zelf ook Pesach voor Jezus werd opgepakt door de Romeinen. De uitvoering van de beide feesten verschillen wel nogal van elkaar. Bij het Paasfeest verstop je als ouder eieren voor je kinderen die ze mogen gaan zoeken terwijl bij Pesach een lam geslacht wordt dat vervolgens gezamenlijk wordt gegeten. Vanuit religieuze hoek is het Pesachmaal dan ook een stuk logischer dan de christelijke eierzoektocht, maar waar komt die haas dan vandaan? De rituelen van het Paasfeest kennen hun oorsprong in de rituelen van verschillende heidense feesten, met name van de Ostara viering. De Ostara viering was een paganistisch lentefeest waar de vruchtbaarheid werd gevierd en het begin van het nieuwe leven. Tijdens dit feest werd ieder jaar de terugkeer gevierd van Eostre, de godin van het leven en de vruchtbaarheid, en dat zij de duisternis weer overwonnen had. Dat was een verklaring vanuit het paganisme voor de langer wordende dagen en waarom dieren zich juist in deze periode gingen voortplanten. En soms dachten de mensen zelf dat het wel tijd werd voor een extra persoon in het gezin. En wat blijkt: In afbeeldingen en voorwerpen die zijn gevonden, gelieerd aan het paganisme en de Ostara viering, zijn heel toevallig veel hazen en eieren te vinden. In ongeveer de zestiende eeuw begon de haas en het ei in het christelijke Paasfeest op te duiken. Veel christelijke feesten in deze periode begonnen elementen van heidense en vaak paganistische rituelen over te nemen, denk bijvoorbeeld aan de kerstboom. Er zijn wel enige ver-
Hier is een klein altaar voor Eostre met wat offers voor de godin.
niet meer. Het feestmaal dat verbonden was aan het einde van de vastentijd kwam daar ook mee te vervallen. Vooral om kinderen tegemoet te komen om ze toch nog wat leuks te laten doen (en om ze even zoet te houden zodat ouders ook even rust hadden), begon men met eieren verstoppen. En na al die eeuwen verstoppen we nog steeds eieren voor kinderen en soms voor mensen die al te oud zijn om nog echt kinderen te noemen. Wedstrijden binnen families rondom Pasen en wie de meeste eieren kan vinden zijn tegenwoordig populair. Daarnaast zijn de eieren tegenwoordig vaak van chocolade gemaakt, iets wat pas geïntroduceerd en gepopulariseerd werd in de negentiende eeuw. klaringen waarom juist het eieren zoeken is overgeno- Waar je eventueel bij kan stilstaan de volgende keer dat je men in het Paasfeest. In de zestiende eeuw werd er vooral een eitje opraapt of de kop afbijt van zo’n chocoladehaas is in Duitsland minder streng gevast en vaak zelfs helemaal dat dat arme beestje ooit vrolijk mocht paren op die dag. d
En soms dachten de mensen zelf dat het wel tijd werd voor een extra persoon in het gezin.
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
8 - 40 JAAR DDR
Feestelijk bedankt: 40 jaar DDR
Als je goed kijkt kan je tussen deze feestbeesten Erich Honecker en Michail Gorbatsjov zien staan. Ole Lechner - Een jubileum staat meestal in het teken van continuïteit. Het is een feest van het voortbestaan: ‘op naar de volgende x-aantal jaar!’ Toen de Duitse Democratische Republiek (DDR) haar 40-jarig jubileum vierde, hoopte het regime wanhopig dat deze continuïteit waar zou zijn. Secretaris-generaal Erich Honecker kondigde zelfs aan dat de eindoverwinning van het socialisme aanstaande was, maar dat feest ging niet door. De viering van 1989 zou de laatste zijn.
H
Op 7 oktober werd in het communistische Oost-Duitsland jaarlijks de Dag van de Republiek (Tag der Republik) gevierd. Deze feestdag herdacht de oprichting van de DDR op 7 oktober 1949 en werd sinds een jaar na de stichting gevierd. De dag ging gepaard met feestelijkheden en de Nationalpreis der DDR werd uitgereikt aan mensen die een bijzondere bijdrage hadden geleverd op het gebied van kunst, literatuur, wetenschap of techniek. Daarnaast werd er een militaire parade voor de partij en de staatsmacht gehouden op de Karl-MarxAllee in Oost-Berlijn. De parade was in feite bedoeld om het Westen te laten zien wat het land in huis had. De pronkerige optocht bestond uit tanks en andere legervoertuigen, maar ook uit leden van de Freie Deutsche Jugend, de Oost-Duitse jeugdbeweging, en van de Kampfgruppen der Arbeiterklasse, een paramilitaire organisatie. Met de jaren werd de Dag van de Republiek steeds meer een geliefd volksfeest. Toch was de viering niet ieder jaar even feestelijk. Op 7 oktober 1977 vielen bij een concert van de rockband Express negen jongeren in een ventilatieschacht bij de Fernsehturm in Berlijn. De reddingswerkers die ze er uit kwamen halen werden verhinderd door andere concertbezoekers. Hierdoor moest de volkspolitie met geweld ingrijpen, waarbij er 83 gewonden vielen. Het geweld werd beantwoord met fel protest van de aanwezige jongeren. Al snel werd het een demonstraEINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
tie tegen het beleid van de partijleiding, met leuzen als ‘weg met de DDR’, ‘weg met de Muur’ en ‘give peace a chance’. Het protest werd de grootste spontane actie van jongeren tegen de dictatuur in de geschiedenis van het land en leidde tot de arrestatie van 468 mensen, waarvan er 64 een gevangenisstraf kregen. De viering van 1977 was dus een rusteloos jubileum, maar de DDR had daarna nog twaalf verjaardagen tot de Berlijnse Muur viel en het land uiteindelijk instortte. In de aanloop naar de viering van het 40-jarige bestaan van de DDR in 1989 heerste er veel onrust in het land. Dit kwam met name doordat de DDR te kampen had met ernstige economische problemen en de levensomstandigheden in Oost-Duitsland veel slechter waren dan in het Westen. Daarnaast voerde het regime een repressief beleid waarin geen sprake was van democratische vertegenwoordiging, de privacy beperkt was en censuur en arrestaties van oppositieleden aan de orde van de dag waren. De bevolking was het behoorlijk zat en een feestje voor de DDR was eigenlijk niet op zijn plaats. Erich Honecker, de toenmalige secretaris-generaal van de partij, voorzag dat het jubileum op onrust zou stuiten. Daarom sloot hij een paar dagen van tevoren alle grenzen, zelfs met de andere Oostbloklanden. Op de dag van de viering werden grote delen van het centrum van Oost-Berlijn afgesloten, uit angst voor demonstraties. De zorgvuldige voorbereiding mocht niet baten.
KONINGSDAG - 9
Buiten het veiligheidsgebied verzamelden zich op verschillende plekken demonstranten die met geweld werden afgeweerd en meer dan 1000 demonstranten werden gearresteerd. Ook binnen het veiligheidsgebied werd er gedemonstreerd. Een paar leden van de FDJ, die tijdens de parade langs de tribune marcheerden, riepen ‘Gorbi help!’ naar Michail Gorbatsjov, die aanwezig was voor de feestelijkheden. Gorbatsjov was op dat moment zelf overigens ook niet zo te spreken over het beleid van de DDR. Hij vond dat Oost-Duitsland net als de Sovjet Unie moest hervormen. ‘Wie te laat komt, wordt gestraft
door het leven’, zou hij gezegd hebben tijdens de viering. De “straf” volgde niet lang daarna: Op 9 oktober was er een grote demonstratie in Leipzig en ook daarna werd er steeds vaker gedemonstreerd en op grotere schaal. Op 18 oktober moest Honecker onder druk van de partij aftreden. Slechts een maand na Dag van de Republiek kwam de Berlijnse Muur ten val. Een jaar later, op 3 oktober 1990, werd Oost-Duitsland herenigd met West-Duitsland, vier dagen voor de 41ste verjaardag. De DDR had echt een beestje na het feestje. Laten we hopen dat nu Eindeloos zijn 25-jarig jubileum viert ons een soortgelijke ondergang wordt bespaard. d
Van Waterloodag naar Koningsdag
Constantijn Bolscher - Het is alweer even geleden dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima het zonnige Maastricht aandeden om Koningsdag te vieren, de nationale feestdag in het Koninkrijk der Nederlanden ter ere van het staatshoofd. Koningsdag zoals dat nu bekend is, begon ooit als Prinsessedag, vervolgens omgedoopt tot Koninginnedag en nu sinds 2014 bij iedereen bekend als Koningsdag.
K
onings- of Koninginnedag is in feite een negentiende eeuwse traditie. De verjaardagen van koning Willem I en zijn opvolger werden echter in kleine kring gevierd. Tegelijkertijd werd ‘Waterloodag’ – gevierd op 18 juni ter herinnering aan de veldslag in 1815 waarin Napoleon verslagen werd – gedurende de negentiende eeuw een echte feestdag voor het volk. Tegen het einde van de eeuw vervaagde de herinnering aan deze veldslag; Waterloodag leefde onder de
noordelijke Nederlanders minder sterk, zij waren immers in 1813 al bevrijd van de Franse overheersing. Op papier bleef Waterloodag in Nederland wel bestaan, tot de Duitse inval in 1940. Met de vijfde verjaardag van prinses Wilhelmina op 31 augustus 1885 werd de verjaardag van het staatshoofd een officiële landelijke feestdag en volgens sommige krantenartikelen uit die tijd vormde deze nieuwe feestdag een voortzetting van het vieren van Waterloodag. De verjaardagen van de leden van het Koninklijk Huis begonnen vanaf het midden van de negentiende eeuw steeds grootser gevierd te worden, wat begon met de verjaardagen van koning Willem III. Henk te Velde heeft beschreven hoe de kleine Wilhelmina de behoefte van Nederlanders aanwakkerde om haar verjaardag te vieren. Haar verjaardag viel gunstig, op de laatste dag van de schoolvakantie en het vijfjarige meisje zou meer emotie en sympathie opgeroepen hebben dan haar vader koning Willem III. Na het overlijden van Willem III in 1890 veranderde Prinsessendag in Koninginnedag zoals dat in naam tot 2013 zou blijven. Voor een historicus is het lastig om te voorspellen hoe lang Koningsdag of Koninginnedag in Nederland nog zal bestaan. In elk geval kan teruggekeken worden op een mooie Koningsdag in Maastricht. Wat in het vat zat, verzuurde niet. d EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
10 - CENTERFOLD
10 jaar
Jaja Eindeloos bestaat 25 jaar, maar onze centerfold viert ook zijn jubileumfeest. Het be zicht dus. We hebben de leukste, mooiste en interessantste
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
CENTERFOLD -11
centerfissa!
eroemde en veelbesproken Eindelooscenterfold tikt de tien jaartjes aan, tijd voor een overcenterfolds van dit laatste decennium voor je bij elkaar gezet!
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
12 - VENETIAANS CARNAVAL
Venetiaanse carnaval
Anna van Schouten - Het carnaval van Venetië of Carnevale di Venezia, is een eeuwenoud feest dat zoals de naam al aangeeft wordt gehouden in Venetië en te herkennen is aan de Venetiaanse maskers.
H
et Venetiaanse carnaval werd voor het eerst gehouden in de twaalfde eeuw. De precieze datum van het eerste carnaval is niet meer te achterhalen. We weten wel dat Venetië op dat moment een republiek was. Het was namelijk het jaar 1162 dat de republiek Venetië een overwinning op de Patriarch of Aquileia had behaald. Mensen begonnen spontaan op straat te dansen en te zingen. In de zeventiende eeuw werd carnaval vooral gevierd om het imago van Venetië te verbeteren. In die tijd speelde Venetië maar een kleine rol op het wereldtoneel en door een groot carnavalsfeest te organiseren waar mensen in Europa heen zouden reizen moest dit imago gered worden. Toen Napoleon in 1797 aan de macht kwam in Venetië schafte hij het carnavalsfeest af. Het dragen van maskers werd helemaal verboden. Na ongeveer twee eeuwen werd deze carnavals traditie herontdekt. Pas sinds de jaren 60 wordt carnaval elk jaar gevierd. Het feest duurt 12 dagen lang en eindigt op vastenavond 21 februari. In Venetië doet iedereen een masker op tijdens het feest. Dit is karakteristiek voor het Venetiaanse carnaval. EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
Oorspronkelijk werden deze maskers gebruikt om de identiteit en de sociale status van de dragers te verbergen. Hierdoor was dit feest het enige moment in het jaar dat hoge en lage klasse gelijk waren. Daarnaast waren maskers voor koningen, koninginnen, prinsen, prinsessen een ideale vermomming om zich door de menigte verplaatsen zonder herkend te worden. Door de tijd heen zijn er verschillende soorten maskers ontstaan. De belangrijkste maskers zijn de Bauta, de Moretta, de Medico della peste, de Pantalone, de Arlecchino en de Colombina maskers. Het Bauta masker is een beroemd masker in Venetië. Dit is ook het masker dat vaak wordt afgebeeld tijdens het feest. Het is een groot masker dat het hele gezicht bedekt en rijk versierd is. Het werd vooral gedragen door mannen uit de politiek om vrijuit te kunnen feesten zonder aangekeken te worden als de man de beslissingen maakt. Het Moretta masker is een traditioneel masker voor de vrouwen. Het is een zwart fluwelen masker dat werd gedragen door vrouwen die kloosters bezochten. Het masker wordt vaak afgedekt met een sluier. Het staat voor de schoonheid van de vrouw.
De Medico della peste - het maskers gebruikt door pestdokters - is een relatief modern masker. Het werd gebruikt tijdens pest-uitbraken in Venetië. Het werd dus eerder gebruikt om de pest niet zichtbaar te laten zien. Het Pantalone masker is een masker met een lange haakneus en gefronste wenkbrauwen. Dit staat vaak voor Oudemans wijsheid. Dit masker wordt meestal gedragen door mannen vanwege de lange haakneus. Het Arlecchino masker is een masker met bolle wangen en een bolle neus. Het is de tegenhanger van het Pantalone masker. Met het masker gaat vaak kleurrijke kleding gepaard. Het stelt vaak een joker voor. Als allerlaatste het Colombina masker, misschien wel het bekendste Venetiaanse masker voor vrouwen. Het is de tegenhanger van de Bauta. Het is een duiven masker. Colombina betekent kleine duif. Dit masker is dan ook vaak bedekt met veren en veel kleuren. Tegenwoordig is het carnaval een trekpleister voor toeristen in het laagseizoen. Veel toeristen kopen dan ook een masker en dragen deze. Zo zijn ook de toeristen bedekt en kunnen zonder hun identiteit te laten zien meedoen aan het Venetiaanse carnaval. d
VENETIAANS CARNAVAL - 13
Quiz: Welk Venetiaans masker ben jij? Emma van Benthem - Na het lezen van het artikel van Anna van Schouten weet je nu alles over Venetiaanse maskers. Nu is de vraag, welk masker past bij jou? Beantwoord onderstaande vragen naar waarheid en kom erachter! 1. De tentamens zijn voorbij en de zomervakantie kan eindelijk beginnen, hoe vier je dit? A. Jij en al je vrienden zijn voor de rest van de dag te vinden in de zon op een terras. B. Je gaat met een heerlijk wijntje lekker op de bank liggen. C. Je had je koffers gisteren al gepakt en staat klaar voor je welverdiende reis. 2. Een mysterieuze aanbidder nodigt je uit voor een gemaskerd bal. Naast uiteraard je masker, wat is je must have voor dit feest?
A. Ik wil zo’n hoge pruik! Het liefst met zo’n boot erin zoals Marie Antoinette. B. Mijn favoriete snack in de mouw, stel dat ze hem daar niet hebben. C. Een waaier, nu alleen nog de geheime waaiertaal leren. 3. Behalve een Venetiaans masker, wat is jouw favoriete masker? A. Een gezichtsmasker, zodat er goed uitziet na al je nachtelijke escapades. B. Een slaapmasker, geen zonnestraal die mijn nachtrust verstoord. C. Een mondmasker, het hield mijn neus lekker warm in de winter. 4. Dit nummer van Eindeloos staat in het thema van feest. Wat is jouw favoriete carnaval? A. Het Braziliaans carnaval, laat die billetjes maar schudden! B. Het Limburgs carnaval, mijn innerlijke Bourgondiër komt naar boven. C. Het Venetiaans carnaval, dit feest was er tweehonderd jaar niet, laat mij onderdompelen in deze geschiedenis. 5. Allerlaatste vraag! Nu alle barretjes en clubs weer open zijn, wat is je favoriete dancemove? A. Everyday I’m shuffeling! B. Macarena! Met deze klassieker zit je altijd goed. C. Ik heb net allerlei dans tutorials gekeken voor de Charleston, ik ben er klaar voor!
Meeste A: Het Arlecchino masker (feestbeest)
Meeste B: Het Colombina masker (genieter)
Meeste C: Het Pantalone masker (historybuff)
Je weet wel hoe je een feestje bouwt en je masker reflecteert dit. Dit vrolijke masker wordt vaak gedragen met kleurrijke kleding, perfect voor een feest dus!
Less is more voor jou. Net zoals het Colombina masker hoef jij niet groots uit te pakken om intens te genieten van je tijd.
Het Pantalone masker is perfect voor zo’n historybuff als jij. Een pestmasker ligt er te dik op, maar dit masker is een perfecte knipoog naar de geschiedenis voor jou.
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
14 - BRADLEY-MARTINBAL
Het beroemde Bradley-Martinbal
Petra Cselényi - Het Bradley-Martinbal wordt vandaag de dag gezien als een van de duurste feesten allertijden. Dit feestje vond plaats in het Waldorf Hotel in New York en heeft, gecorrigeerd voor inflatie, in totaal 9,7 miljoen dollar gekost. Ook al was het feestje een sociale triomf, het zorgde voor veel negatieve aandacht in de pers. Maar wat was er zo speciaal aan dit feestje en waarom was het zo duur? De persoon die dit fantastische feest heeft georganiseerd verzocht om in kostuum te komen en daarbij de koningen is Cornelia Bradley-Martin, vrouw van Bradley Martin. Deze en koninginnen van de zestiende tot achttiende eeuw te man was een Amerikaanse socialite en miljardair. Nadat het imiteren. Al snel groeide dit bal uit tot thema van discuspaar zes miljoen dollar had geërfd, wat tegenwoordig gelijk sie in de pers. De Commercial Advisor schreef voorafgaand zou staan aan 162 miljoen dollar, klommen zij al spende- als volgt over het bal: ‘There is a great stir today in fashiorend op tot in de hogere maatschappelijke kringen. Tijdens nable circles and even in public circles. The cause of it all hun huwelijk stond Cornelia bekend om haar grote collec- is the Bradley-Martin ball, beside which the arbitration tie sieraden waaraan zij veel had uitgegeven. Het echtpaar treaty, the Cuban question, and the Lexow investigation organiseerde met dit geld ook talloze diners en ballen. Bo- seem to have become secondary matters of public interest.’ vendien was de familie prominent binnen het Britse soUiteindelijk kwamen van de twaalfhonderd geciety-leven nadat hun dochter nodigden ongeveer zeshonderd trouwde met de Engelse graaf opdagen. Voor elf uur stonden Het Waldorf Hotel werd William Craven. Maar Cornelia al ongeveer tweehonderd poliwilde ook New York veroveren. tieagenten voor de deur van het omgetoverd naar het Deze “verovering” kon alWaldorf om het feest in goede baVersailles van Lodewijk XV. leen maar worden bewerkstelligd nen te leiden. Nadat de gasten de door een groot feest te organisedeuren van het hotel binnentraren. Het vermeende doel van dit den, werden zij naar de tweede feest was de economie van New York een duw in de rug te verdieping geleid alwaar zij vijftien kleedkamers troffen vol geven in een tijd waarin de stad een economische terugval make-up artiesten en pruikmakers, die de gasten hielpen beleefde. Hierbij had Cornelia het idee om de uitnodigin- bij hun transformatie en kostuumkeuzes. Mensen kleedden gen kort van tevoren te versturen, zodat gasten geen tijd zich als Marie Antoinette, Maria Theresa van Oostenrijk en zouden hebben om hun jurk helemaal uit Parijs te laten Mary, koning van Schotland. Niet alleen de vrouwen gingen komen maar bij lokale winkels moesten aankloppen. Er voluit: zo verscheen Oliver Belmont in een harnas dat zo werden ook bloemen getransporteerd vanuit Zuid-Caroli- zwaar was dat hij bijna niet kon bewegen. Hierna gingen de na en Alabama. Het Waldorf Hotel, waarin het bal plaats- gasten naar de balzaal waar Cornelia hen opving en aanvond, werd omgetoverd naar Versailles tijdens de regeer- kondigde. Hier was ook een orkest aanwezig dat werken van periode van Lodewijk XV. Bovendien werd de genodigden Chopin, Mozart en zelfs Hongaarse volksmuziek ten gehore bracht. Om één uur ’s nachts werd het diner geserveerd met behulp van honderd obers. Het feest duurde uiteindelijk vijf uur lang en de totale kosten voor de gasten vielen uit op 400,000 dollar, een waar vermogen in die tijd. De kater kwam pas de dag daarna. Ook achteraf bleef de pers kritisch over de gebeurtenissen in het Waldorf Hotel. De exorbitante uitgaven werden onder de aandacht gebracht van het gemeentelijk bestuur, dat prompt de organisatoren en andere steenrijke gasten op een belastingverhoging trakteerde. Toch wisten de Bradley-Martins deze financiële aanslag te vermijden door hun huis in Amerika te verkopen en naar Engeland te verhuizen. Hun doel om een stempel te drukken op de New Yorkse high society-scene was toen al ruimschoots volbracht. d EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
BURNING MAN - 15
Burn, Baby Burn
Het terrein van het Burning Man festival, in een strak georganiseerde C-vorm. Koen van Raaij - Elke zomer komen eind augustus duizenden mensen samen in de woestijn van Nevada (Amerika). Er ontstaat dan uit het niets een nieuwe stad, waar een week lang gefeest wordt. De bedoeling is dat iedere bezoeker zelfvoorzienend is. Je moet zelf een tent meenemen en zorgen voor zaken als voedsel en schoon water. Ook mag het terrein niet vervuild worden, zodat het festival de woestijn niet beschadigt. Het festijn is bedoeld als experimentele samenleving. Mensen kunnen zich uiten op de manier die zij leuk vinden, daarom zijn veel mensen prachtig uitgedost met kleurrijke kleding en de gekste haarstijlen. Muziek en kunst spelen een grote rol: je kan allerlei kunstwerken bekijken en doof worden van keiharde technobeats.
H
et festival heeft een vrij jonge geschiedenis. Larry Harvey en Jerry James verbrandden in 1986, samen met nog een vriend, een houten man van 2,7 meter hoog. Dit deden ze als viering van de Zonnewende in de zomer. Dit was de start van een traditie, die de vriendengroep jaarlijks herhaalde. De houten pop werd steeds groter, met een lengte van 12 meter in 1990. De politie greep in en daarom werd ervoor gekozen het festival in de woestijn van Nevada te houden, met meer ruimte. In 1991 werd het eerste legale Burning Man-event gehouden. Bij de allereerste viering in 1986 waren er maar 20 toeschouwers. Dit werden er elk jaar meer en in 1997 kwamen er zo veel bezoekers, dat het onveilig werd op het terrein. Er zijn in het verleden ook doden gevallen op het festival, wat niet goed was voor het imago. Na de invoering van een aantal regels werd het veiliger. Er zijn ook speciale rangers die ervoor zorgen dat geen onveilige situaties ontstaan. Vandaag de dag is het festival erg
veilig door de nieuwe regels, ook al zijn er daar niet veel van. Tickets voor het festival zijn echter lastig te krijgen. Ze zijn vrij duur, ongeveer $400 per stuk, en door de grote populariteit van het festival zijn ze razendsnel uitverkocht. Als je het voor elkaar krijgt met een parachute op het terrein te landen, is de entree gratis! Vanuit de hele wereld reizen mensen af naar de woestijn van Nevada om van 28 augustus tot 5 september (dit jaar) los te gaan. De “stad” die in die tijd ontstaat heet de Black Rock City, vernoemd naar de naam van de woestijn. Met een bezoekersaantal van rond de 80.000 (tegenwoordig), wordt het ook wel het ‘festival der festivals’ genoemd. Er is eigenlijk zeer weinig gepland: er zijn kunstwerken, één centrale koffiebar en een groot centraal plein. Daarom sluiten veel deelnemers zich van tevoren aan bij zogeheten camps. Dat is een groep mensen die bij elkaar slapen, met vaak een paar extra voordelen. Denk hierbij aan een zelfgemaakte douche, een keuken en vaak ook een eigen thema. Doordat deze camps thema’s hebEINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
16 - NYAI RORO KIDUL
ben, zijn er verschillende groepen die er allemaal anders uit zien. In een mum van tijd is er dus een nieuwe stad geboren: sommigen zeggen dat Black Rock City even groot is als Amsterdam. Daarom nemen veel mensen een fiets mee om zich snel te kunnen verplaatsen. Dit levert elk jaar prachtige foto’s op van mensen die halfnaakt door de woestijn fietsen. Maar hoe zit het met feesten? Nou, tijdens Burning Man komt dat wel goed. In de camps zijn zelfs overdag al feestjes gaande, waar je ook naar binnen stapt. Maar in
worden vaak uit elkaar gehaald door de festivalgangers, maar sommige werken overleven het en komen terecht in bijvoorbeeld musea. De kunstenaars zijn zowel amateurs als professionals en meestal zijn ze zelf ook op het festival. Samen met vele vrijwilligers zorgen zij voor de atmosfeer die het feest in de woestijn zo uniek maakt. Omdat het festival zo snel is gegroeid, is er inmiddels een organisatie die alles in goede banen leidt. Zij spenderen jaarlijks miljoenen dollars om een geslaagd festijn te organiseren.
Als je het voor elkaar krijgt met een parachute op het terrein te landen, is de entree gratis! de avond komt het pas echt tot leven, voornamelijk aan de uiteinden van de stad. Daar zijn zelfs hele districten waar gefeest wordt door duizenden mensen. Na het festival mag er niks achterblijven in de woestijn, zelfs het afvalwater niet. Ook de kunstwerken overleven de week niet: de meeste werken gaan letterlijk in vlammen op als de week ten einde komt. Het festival heet natuurlijk niet voor niets het Burning Man-festival: als afsluiter wordt een metershoge houten man in brand gestoken (net zoals het ooit begon). De kunstwerken die niet kunnen branden
Als je een echt feest wilt meemaken, dan moet je dus naar het Burning Man-festival gaan. Een week lang dansen, kunstwerken kijken, zuipen en niet slapen: een droom voor sommige mensen. In de Black Rock City kom je in contact met allemaal verschillende mensen, culturen en muziekstijlen. Iedereen helpt elkaar en zorgt ervoor dat elke bezoeker de week doorkomt. Als je eens gek wilt doen: verzamel wat vrienden en boek een vlucht naar Amerika. Daar kan je net zo lang feesten totdat je erbij neervalt. d
Nyai Roro Kidul – Koningin van de Indische Oceaan Indie Rood - Het Nyai Roro Kidul festival is een feest op het Indonesische eiland Java. De bevolking viert dan de mythe rondom de godin Nyai Roro Kidul. De godin wordt in Javanese legendes ook wel de koningin van de zuidelijke zee genoemd (bij ons beter bekend als de Indische Oceaan). De godin wordt vaak afgebeeld als een zeemeermin, maar naar verluidt zou zij meerdere gedaantes kunnen aannemen. Dankzij haar kracht om van gedaantes te veranderen, doen verschillende verhalen over haar de ronde en staat ze ook bekend onder verschillende namen. Ik schijn licht op de naam Nyai Roro Kidul. Om het festival beter te begrijpen, is het belangrijk om haar verhaal te leren begrijpen en wat haar rol is in de Indonesische cultuur.
D
e oorsprong van Nyai Roro Kidul gaat terug naar het geloof van het oude Hindoeïsme in zestiende eeuw op Java. Zij doet voor het eerste haar intrede in het verhaal van koning Panembahan Senopati van het Mataram koninkrijk. Het verhaal lduit dat Nyai Roro Kidul ervoor heeft gezorgd dat Panembahan Senopati koning werd van het rijke Mataram. Later vroeg hij haar om te trouwen, maar ook om te zorgen voor zijn opvolgers in de eeuwen erna. De godin werd toen beschouwd als de geliefde echtgenote van de sultans erna. Men gelooft dat er nog altijd sprake is van een bijzondere relatie tussen Nyai Roro Kidul en de opvolgers van Panembahan Senopati – inmiddels zijn dat de huidige leiders van Yogyakarta en Surakarta. EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
Ook zou de sultan van Indonesië nog af en toe advies vragen aan Nyai Roro Kidul, en zelfs een plekje voor haar vrijhouden naast de troon als eerbetoon. Het geloof dat de Sultans echtgenoten zijn van de godin is echter afgenomen. De laatste sultan die als haar echtgenoot werd beschouwd was Sultan Pakubuwono X van 1866 tot 1939. Daarna werden de Sultans van Indonesië beschouwd als geliefde zoons van de godin. Naast haar invloed in de politiek, geloofde men ook dat zij de macht had over de Indische Oceaan. De lokale bevolking aan de kust van Java associeert de woeste golven en stormen dan ook met Nyai Roro Kidul. Er verdwenen vroeger veel mensen op zee in de hoge golven, vooral de mannen van dorpjes die er op uitgingen om te vissen.
NYAI RORO KIDUL - 17
De bevolking was bang voor meer ongelukken op zee en had deze kracht van de oceaan al snel aan de godin gekoppeld om zo een verklaring te vinden voor de stormen en tsunami’s. Dankzij haar associatie met de oceaan en de macht die ze daarover zou hebben, geloofde de bevolking dat haar favoriete kleur aqua groen was. In teksten waarin de godin wordt beschreven staat dan ook dat ze de traditionele selendang (traditionele formele klederdracht in Indonesië) draagt in dezelfde kleur. Dit ging gepaard met het geloof dat als je deze kleur droeg aan de kusten van Java waar Nyai Roro Kidul wordt vereerd, dat je dan ongeluk over je heen riep. Men beweerde dat ze dan beledigd zou zijn dat je haar kleur droeg. Hierdoor zocht de lokale bevolking een manier om haar tevreden te houden. Deze legende over de koningin van de Indische Oceaan werd al snel een traditie in Java. In het klein dorpje Pelabuhan Ratu aan de kust aan de Indische Oceaan wordt Nyai Roro Kidul groots aanbeden en vereerd. De naam van het dorpje vertaald letterlijk naar Haven van de Koningin. De mensen in het dorp waren ook een van de eerste die een dag wijdde aan de godin, namelijk 6 april. Op die dag komen de mensen samen om de godin te vereren. Ze bouwen altaren op het strand om daar rijst, maaltijden en offers te brengen. In andere dorpen aan de kust gooien ze de offers in de oceaan en bidden ze naar de godin voor bescherming en goede vangst. Op deze manier hopen de dorpelingen de godin tevreden te houden zodat de oceaan kalm blijft op het moment dat de vissers uitvaren. De offers zijn ook een manier om bescherming te vragen aan de godin voor eventuele gevaren wanneer de vissers gaan varen. Uiteindelijk werd 6 april in geheel Indonesië uitgeroepen tot Nationale Vissersdag, maar voor velen is de dag nog steeds gewijd aan de koningin van de zuidelijke zee. d
Mysteriën van Eleusis Emma van Benthem - In Eleusis, een stad niet ver van Athene, ontstond tijdens de Oudheid een mysteriecultus die uitgroeide tot een van de populairste uit die periode. De feestelijkheden die plaats vonden waren ter eren van de godin van de landbouw en vruchtbaarheid Demeter, haar dochter, godin van de lente Persephone en de god van de wijn Dionysos, die in de mysteriën Iakchos heette. Een mysteriecultus wordt gekenmerkt door initiatierituelen met een vrijwillig, persoonlijk en geheim karakter. Vooral het laatste is gelukt bij de Mysteriën van Eleusis. Ondanks de populariteit van de cultus, is er zeer weinig bekend van de gebruiken, de mysteriën, die tijdens deze feestelijkheden plaats vonden. Wel bekend is dat de symbolische betekenis van de mysteriën is verbonden met de mythe waarin Persephone wordt ontvoerd door de koning van de onderwereld Hades.
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
18 - ELEUSIS
P
De ontvoering van Persephone door Hades.
ersephone was op een dag zoals vele in een veld Demeter zich met haar dochter en de aarde raakte weer in op het eiland Sicilië bloemen aan het plukken. volle bloei. Maar de vreugde was voortaan van korte duur. Plots spleet de grond voor haar voeten open en Ieder jaar moet Persephone voor zes maanden terug keren daaruit verscheen Hades op zijn gouden wagen. naar de onderwereld en ieder jaar wordt de wereld tijdens Hij pakte het meisje en ontvoerde haar naar de de herfst en de winter dor en kil door het verdriet van Deonderwereld. Nadat haar dochter in de avond nog niet meter tot ze haar dochter weer in haar armen kan sluiten. thuis was gekomen, ging Demeter op onderzoek uit. Negen De oorsprong van de Eleusinische mysteriën is ondagen en negen nachten zocht ze naar Persephone en riep bekend. Volgens de sage was het Demeter zelf die de mysonafgebroken haar naam, zonder gehoor. Op de tiende dag teriën stichtte tijdens haar ballingschap in Eleusis. De gevroeg ze aan de zonnegod Helios, die alles hoorde en zag beurtenissen uit de mythe, de ontvoering van Persephone, wat op aarde gebeurde, of hij iets had vernomen van Per- het zoeken door Demeter en de terugkeer van Persephone sephone. Niet alleen vertelde Helios wat er was gebeurd uit de onderwereld, vormden de grondslag van de gevierde met haar dochter, maar ook dat de oppergod, en vader van plechtigheden. Net zoals de mythe waren de Eleusinische Persephone, Zeus zijn broer Hades toestemming had gege- feesten tweeërlei. In de lente, wanneer Persephone met ven om de jonge godin te ontvoeren. Demeter raakte diep haar moeder wordt herenigd, waren er kleine vieringen ongelukkig. Ze weigerde terug te keren naar Olympos en en in de winter, wanneer Demeter om de afwezigheid van vertrok naar Eleusis. Tijdens deze vrijwillige ballingschap haar dochter treurt, vonden de grote vieringen plaats. Er stopte Demeter haar taken te vervullen. Op aarde groeide is zeer weinig bekend van wat tijdens de kleine vieringen geen vruchten meer gebeurde. Deze vieen oogsten mislukte. ringen waren aan PerWat geïnitieerde hoorden en zagen tijdens de feestvieAls gevolg dreigde sephone en Iakchos mensen een hon- ringen in het tempelgebouw Telesterion bleef geheim, gewijd. Omstreeks gerdood te sterven het midden van de en konden ze geen opdat op het doorvertellen van wat daar gebeurde de maand februari reioffers meer brennigde deelnemers zich doodstraf stond. gen aan de goden. in het riviertje Illissos Nu de gote Agri, een voorstad den geen offers meer kregen, besloot Zeus in te grijpen. van Athene. Tijdens deze reinigingen werden deelnemers Hij stuurde de god Hermes naar de onderwereld om zijn gewijd. Deze inwijding was belangrijk, omdat men anders dochter op te halen. Hades stemde in, op de voorwaarde niet deel mocht nemen aan de grote mysteriën in de herfst. dat Persephone nog voor het avondeten bleef. In al die tijd Tijdens de grote Eleusiniën konden zij die deel dat Persephone in de onderwereld was geweest had ze nog hadden genomen aan de lentefeesten hun verdere wijniks gegeten. Met het vooruitzicht weer terug te keren naar ding ontvangen. Het is door deze inwijding, waarbij de haar moeder, at ze zes granaatappelpitjes voor de reis. De diepste geheimhouding als een heilige plicht werd opgejonge godin was zich niet bewust van de regel dat wie in de legd, dat zeer weinig bekend is van wat tijdens dit feest onderwereld iets at, altijd verbonden moest blijven met het gebeurde. Toch zijn er vage aanduidingen ontdekt. De dodenrijk. Dit was een sluwe zet geweest van haar oom Ha- grote mysteriën vonden plaats in de maand Boëdromion des, want nu moest Persephone voor elke granaatappelpit (ongeveer het begin van oktober) en duurden meerdeeen maand terugkeren naar zijn rijk. Snel hierna herenigde re dagen. Op 14 Boëdromion werden de heilige voorwerEINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
ELEUSIS - 19
pen van Eleusis naar het Eleusinion gebracht, een tempel aan de voet van de Akropolis van Athene. Op 15 Boëdromion verklaarden de priesters het begin van de mysteriën. De volgende dag begonnen in Athene de ceremonies waarbij zij die het feest mee wilden vieren zich moesten zuiveren. De feestvierders trokken naar de zee te Phaleron en reinigden zichzelf en het vee die ze de volgende dagen wouden offeren. Op 17 Boëdromion offerde deelnemers een jong zwijn aan Demeter, opdat zij dit dier haatte, en aan Iakchos bokken, die de wijnstok afknagen. De uitgebreidste dag van de Grote Mysteriën was 19 Boëdromion. Op deze dag was de voornaamste plechtigheid de grote optocht. Beginnende bij de Kerameikos, de Atheense begraafplaats, begaven deelnemers zich langs de “heilige weg” naar Eleusis. Aan deze processie namen in latere tijd meer dan drieduizend mensen deel. Tijdens de optocht werd op verschillende plekken halt gehouden voor plechtigheden, waardoor de wandeltocht die normaal ongeveer vier uur duurde de hele dag in beslag namen. Eenmaal aangekomen in Eleusis, hielden de deelnemers van de processie een dag van vasten. Dit was ter herinnering aan Demeters vasten tijdens haar zoektocht naar Persephone. Met het drinken van de kykeon, de drank van gerst en polei die Demeter na haar rondzwerving had gekregen, werden de vasten beëindigd. Op 20 en 21 Boëdromion vonden de geheime feestvieringen plaatst in het kolossale tempelgebouw Telesterion. Het is in dit gebouw dat geïnitieerden de heilige relikwieën van Demeter mochten aanschouwen. Wat men daar zag en hoorde is bijna volledig geheim gebleven, opdat op het doorvertellen van wat daar gebeurde de doodstraf stond. Tijdens deze plechtigheden bevonden deelnemers zich in diepe duisternis en werd hen op verschillende manieren schrik aangejaagd. Dit was ter herdenking aan Persephone die naar de onderwereld werd meegesleurd. Plots baden de deelnemers zich in een schitterende lichtgloed en werden ze van hun angsten ontdaan. Deze ervaring moest weerspiegelen wat Persephone ervaarde toen ze uit de onderwereld terugkeerde en zich met Demeter herenigde. Na dit hoogtepunt volgde het nachtelijke feest Pannychis. Hier werd met fakkels gedanst, ter herinnering aan Demeter die negen dagen en negen nachten met een fakkel in de hand naar haar dochter had gezocht. Het feest eindigde laat in de avond of vroeg in de ochtend
Demeter en Persephone begroeten de deelnemers van de processie. met het offeren van een stier. Op 22 Boëdromion eerden de geïnitieerden de doden met plengoffers, een ritueel waarbij als offer een vloeistof wordt uitgegoten voor een god, een geest of een overledene. De volgende dag eindigden de mysteriën en keerde iedereen terug naar huis. De Mysteriën van Eleusis waren niet de enige feesten ter ere aan de goden Demeter, Persephone en Dionysus, maar wel een van de grootste. Tijdens deze feesten werden de chtonische goden geëerd. Zij zijn de godheden van de aarde en datgene onder de aarde, en wat ze voorstelden: aan de ene kant brengt de aarde alles voort en voedt ze alles, aan de andere kant neemt de aarde alles wat vergaat. Na de opkomst van het christendom bleven de Eleusinische mysteriën nog kort bestaan tot ze in 392 opgeheven werden door keizer Theodosius de Grote. d
Rebus
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
20 - CRYPTOGRAM
FEESTELIJKE EINDELOOS CRYPTOGRA aM
Isabel Linnartz - Beste Eindelozers, in onze ogen zijn jullie allemaal Eindewinners! En hier een gouden kans om dit te bewijzen: test je creativiteit en kennis over ieders favoriete tijdschrift met onze officiële Eindeloos Cryptogram! Het zit vol cryptische verwijzingen naar de kunst en cultuur die in het afgelopen jaar onze pagina’s heeft gevuld, een duikje in het online archief is dus de beste oplossing als je er echt niet uit komt. En anders komt de oplossing natuurlijk ook online. Maak er een fijne zomer van!! En vergeet nooit: Brood. Horizontaal Verticaal 1. Zijn penseelstreken blijken goed gepaard met taart (2+5) 3. Brengt beweging in de (hostie)molen (4) 1. Nationale verkeerschaos, wellicht karma voor virale ongastvrijheid (5+1) 7. Eerst ons mei 2022 nummer lezen, dan geloven! (4) 2. Al deze beschrijvingen zelf (4) 8. Dansdwaasheid (11) 3. Hun [10 horizontaal] geeft nieuwe betekenis aan levenslang (5) 10. Is in het bezit van de [3 verticaal] goud waard (5) 4. Voor wanneer Tsjaikovski een keiharde beat wilde droppen (5) 12. Woning van en voor flink wat geld (4+3+4) 5. Majestueuze maîtresse met flink kapsel (9) 15. Geen broodje aap, maar apenbrood (6) 6. Als Kaïn en Abel, maar dan met een ander soort “rock” (5) 16. Wat te doen als het brood op is? (7) 9. Luchtig monnikenwerk (11) 19. Picasso’s bestie, vooral na een avondje stappen (6) 11. Als ons mei 2021 nummer maar goed zit! (4) 21. Hij zag dit allemaal al lang aankomen (11) 13. Carmen en Don Giovanni, onder anderen (5) 22. The Heart of the Ocean is not just big, it’s… (7) 14. De bekendere helft van SAMO (8) 23. Absintliefhebber met groene vingers (3) 17. Jezus is gerezen door God, het brood door een andere grote G (6) 24. Intiem groepsformaat of -activiteit (5) 18. Beveerde bewoner van het Huisje, Boompje, Beestje uit onze kindertijd (4) 20. Apocalyptische assistent, vaak al pilsend te vinden tegenover het Bushuis (5)
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 8
