De mysteriën van Eleusis

De ontvoering van Persephone door Hades.

Persephone was op een dag zoals vele in een veld op het eiland Sicilië bloemen aan het plukken. Plots spleet de grond voor haar voeten open en daaruit verscheen Hades op zijn gouden wagen. Hij pakte het meisje en ontvoerde haar naar de onderwereld. Nadat haar dochter in de avond nog niet thuis was gekomen, ging Demeter op onderzoek uit. Negen dagen en negen nachten zocht ze naar Persephone en riep onafgebroken haar naam, zonder gehoor. Op de tiende dag vroeg ze aan de zonnegod Helios, die alles hoorde en zag wat op aarde gebeurde, of hij iets had vernomen van Persephone. Niet alleen vertelde Helios wat er was gebeurd met haar dochter, maar ook dat de oppergod, en vader van

Persephone, Zeus zijn broer Hades toestemming had gegeven om de jonge godin te ontvoeren. Demeter raakte diep ongelukkig. Ze weigerde terug te keren naar Olympos en vertrok naar Eleusis. Tijdens deze vrijwillige ballingschap stopte Demeter haar taken te vervullen. Op aarde groeide geen vruchten meer en oogsten mislukte.

Als gevolg dreigde mensen een hongerdood te sterven en konden ze geen offers meer brengen aan de goden. Nu de goden geen offers meer kregen, besloot Zeus in te grijpen.

Hij stuurde de god Hermes naar de onderwereld om zijn dochter op te halen. Hades stemde in, op de voorwaarde dat Persephone nog voor het avondeten bleef. In al die tijd dat Persephone in de onderwereld was geweest had ze nog niks gegeten. Met het vooruitzicht weer terug te keren naar haar moeder, at ze zes granaatappelpitjes voor de reis. De jonge godin was zich niet bewust van de regel dat wie in de onderwereld iets at, altijd verbonden moest blijven met het dodenrijk. Dit was een sluwe zet geweest van haar oom Hades, want nu moest Persephone voor elke granaatappelpit een maand terugkeren naar zijn rijk. Snel hierna herenigde

Demeter zich met haar dochter en de aarde raakte weer in volle bloei. Maar de vreugde was voortaan van korte duur. Ieder jaar moet Persephone voor zes maanden terug keren naar de onderwereld en ieder jaar wordt de wereld tijdens de herfst en de winter dor en kil door het verdriet van Demeter tot ze haar dochter weer in haar armen kan sluiten. De oorsprong van de Eleusinische mysteriën is onbekend. Volgens de sage was het Demeter zelf die de mysteriën stichtte tijdens haar ballingschap in Eleusis. De gebeurtenissen uit de mythe, de ontvoering van Persephone, het zoeken door Demeter en de terugkeer van Persephone uit de onderwereld, vormden de grondslag van de gevierde plechtigheden. Net zoals de mythe waren de Eleusinische feesten tweeërlei. In de lente, wanneer Persephone met haar moeder wordt herenigd, waren er kleine vieringen en in de winter, wanneer Demeter om de afwezigheid van haar dochter treurt, vonden de grote vieringen plaats. Er is zeer weinig bekend van wat tijdens de kleine vieringen gebeurde. Deze vieringen waren aan PerWat geïnitieerde hoorden en zagen tijdens de feestvie- sephone en Iakchos ringen in het tempelgebouw Telesterion bleef geheim, gewijd. Omstreeks opdat op het doorvertellen van wat daar gebeurde de het midden van de maand februari reidoodstraf stond. nigde deelnemers zich in het riviertje Illissos te Agri, een voorstad van Athene. Tijdens deze reinigingen werden deelnemers gewijd. Deze inwijding was belangrijk, omdat men anders niet deel mocht nemen aan de grote mysteriën in de herfst. Tijdens de grote Eleusiniën konden zij die deel hadden genomen aan de lentefeesten hun verdere wijding ontvangen. Het is door deze inwijding, waarbij de diepste geheimhouding als een heilige plicht werd opgelegd, dat zeer weinig bekend is van wat tijdens dit feest gebeurde. Toch zijn er vage aanduidingen ontdekt. De grote mysteriën vonden plaats in de maand Boëdromion (ongeveer het begin van oktober) en duurden meerdere dagen. Op 14 Boëdromion werden de heilige voorwer-

pen van Eleusis naar het Eleusinion gebracht, een tempel aan de voet van de Akropolis van Athene. Op 15 Boëdromion verklaarden de priesters het begin van de mysterien. De volgende dag begonnen in Athene de ceremonies waarbij zij die het feest mee wilden vieren zich moesten zuiveren. De feestvierders trokken naar de zee te Phaleron en reinigden zichzelf en het vee die ze de volgende dagen wouden offeren. Op 17 Boëdromion offerde deelnemers een jong zwijn aan Demeter, opdat zij dit dier haatte, en aan Iakchos bokken, die de wijnstok afknagen. De uitgebreidste dag van de Grote Mysteriën was 19 Boëdromion. Op deze dag was de voornaamste plechtigheid de grote optocht. Beginnende bij de Kerameikos, de Atheense begraafplaats, begaven deelnemers zich langs de “heilige weg” naar Eleusis. Aan deze processie namen in latere tijd meer dan drieduizend mensen deel. Tijdens de optocht werd op verschillende plekken halt gehouden voor plechtigheden, waardoor de wandeltocht die normaal ongeveer vier uur duurde de hele dag in beslag namen. Eenmaal aangekomen in Eleusis, hielden de deelnemers van de processie een dag van vasten. Dit was ter herinnering aan Demeters vasten tijdens haar zoektocht naar Persephone. Met het drinken van de kykeon, de drank van gerst en polei die Demeter na haar rondzwerving had gekregen, werden de vasten beëindigd. Op 20 en 21 Boëdromion vonden de geheime feestvieringen plaatst in het kolossale tempelgebouw Telesterion. Het is in dit gebouw dat geïnitieerden de heilige relikwieën van Demeter mochten aanschouwen. Wat men daar zag en hoorde is bijna volledig geheim gebleven, opdat op het doorvertellen van wat daar gebeurde de doodstraf stond. Tijdens deze plechtigheden bevonden deelnemers zich in diepe duisternis en werd hen op verschillende manieren schrik aangejaagd. Dit was ter herdenking aan Persephone die naar de onderwereld werd meegesleurd. Plots baden de deelnemers zich in een schitterende lichtgloed en werden ze van hun angsten ontdaan. Deze ervaring moest weerspiegelen wat Persephone ervaarde toen ze uit de onderwereld terugkeerde en zich met Demeter herenigde. Na dit hoogtepunt volgde het nachtelijke feest Pannychis. Hier werd met fakkels gedanst, ter herinnering aan Demeter die negen dagen en negen nachten met een fakkel in de hand naar haar dochter had gezocht. Het feest eindigde laat in de avond of vroeg in de ochtend met het offeren van een stier. Op 22 Boëdromion eerden de geïnitieerden de doden met plengoffers, een ritueel waarbij als offer een vloeistof wordt uitgegoten voor een god, een geest of een overledene. De volgende dag eindigden de mysteriën en keerde iedereen terug naar huis. De Mysteriën van Eleusis waren niet de enige feesten ter ere aan de goden Demeter, Persephone en Dionysus, maar wel een van de grootste. Tijdens deze feesten werden de chtonische goden geëerd. Zij zijn de godheden van de aarde en datgene onder de aarde, en wat ze voorstelden: aan de ene kant brengt de aarde alles voort en voedt ze alles, aan de andere kant neemt de aarde alles wat vergaat. Na de opkomst van het christendom bleven de Eleusinische mysteriën nog kort bestaan tot ze in 392 opgeheven werden door keizer Theodosius de Grote. d

Demeter en Persephone begroeten de deelnemers van de processie.

Rebus