Feestelijk bedankt: 40 jaar DDR

Als je goed kijkt kan je tussen deze feestbeesten Erich Honecker en Michail Gorbatsjov zien staan. ole lechner - Een jubileum staat meestal in het teken van continuïteit. Het is een feest van het voortbestaan: ‘op naar de volgende x-aantal jaar!’ Toen de Duitse Democratische Republiek (DDR) haar 40-jarig jubileum vierde, hoopte het regime wanhopig dat deze continuïteit waar zou zijn. Secretaris-generaal Erich Honecker kondigde zelfs aan dat de eindoverwinning van het socialisme aanstaande was, maar dat feest ging niet door. De viering van 1989 zou de laatste zijn.

HOp 7 oktober werd in het communistische Oost-Duitsland jaarlijks de Dag van de Republiek (Tag der Republik) gevierd. Deze feestdag herdacht de oprichting van de DDR op 7 oktober 1949 en werd sinds een jaar na de stichting gevierd. De dag ging gepaard met feestelijkheden en de Nationalpreis der DDR werd uitgereikt aan mensen die een bijzondere bijdrage hadden geleverd op het gebied van kunst, literatuur, wetenschap of techniek. Daarnaast werd er een militaire parade voor de partij en de staatsmacht gehouden op de Karl-MarxAllee in Oost-Berlijn. De parade was in feite bedoeld om het Westen te laten zien wat het land in huis had. De pronkerige optocht bestond uit tanks en andere legervoertuigen, maar ook uit leden van de Freie Deutsche Jugend, de Oost-Duitse jeugdbeweging, en van de Kampfgruppen der Arbeiterklasse, een paramilitaire organisatie. Met de jaren werd de Dag van de Republiek steeds meer een geliefd volksfeest. Toch was de viering niet ieder jaar even feestelijk. Op 7 oktober 1977 vielen bij een concert van de rockband Express negen jongeren in een ventilatieschacht bij de Fernsehturm in Berlijn. De reddingswerkers die ze er uit kwamen halen werden verhinderd door andere concertbezoekers. Hierdoor moest de volkspolitie met geweld ingrijpen, waarbij er 83 gewonden vielen. Het geweld werd beantwoord met fel protest van de aanwezige jongeren. Al snel werd het een demonstratie tegen het beleid van de partijleiding, met leuzen als ‘weg met de DDR’, ‘weg met de Muur’ en ‘give peace a chance’. Het protest werd de grootste spontane actie van jongeren tegen de dictatuur in de geschiedenis van het land en leidde tot de arrestatie van 468 mensen, waarvan er 64 een gevangenisstraf kregen. De viering van 1977 was dus een rusteloos jubileum, maar de DDR had daarna nog twaalf verjaardagen tot de Berlijnse Muur viel en het land uiteindelijk instortte. In de aanloop naar de viering van het 40-jarige bestaan van de DDR in 1989 heerste er veel onrust in het land. Dit kwam met name doordat de DDR te kampen had met ernstige economische problemen en de levensomstandigheden in Oost-Duitsland veel slechter waren dan in het Westen. Daarnaast voerde het regime een repressief beleid waarin geen sprake was van democratische vertegenwoordiging, de privacy beperkt was en censuur en arrestaties van oppositieleden aan de orde van de dag waren. De bevolking was het behoorlijk zat en een feestje voor de DDR was eigenlijk niet op zijn plaats. Erich Honecker, de toenmalige secretaris-generaal van de partij, voorzag dat het jubileum op onrust zou stuiten. Daarom sloot hij een paar dagen van tevoren alle grenzen, zelfs met de andere Oostbloklanden. Op de dag van de viering werden grote delen van het centrum van Oost-Berlijn afgesloten, uit angst voor demonstraties. De zorgvuldige voorbereiding mocht niet baten.